[1]

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ: ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ

ΘΕΑΤΡΟ

ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2018-2019

ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

[1]. Σύγχρονες γυναικείες εμπειρίες και ευαισθησίες μέσα από το κάτοπτρο του

μύθου: Το μυστικό κρεβάτι ή Τηλέγονος της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, Τζιν φιζ της

Λείας Βιτάλη, Τέσσερις μαρτυρίες για την εκταφή του ποταμού Ερρινυού της Άντζελας

Δημητρακάκη. ▲ Εκδόσεις: ♦ Λυμπεράκη, Μαργαρίτα. Το μυστικό κρεβάτι ή

Τηλέγονος, στο Η γυναίκα του Κανδαύλη. Δαναϊδες. Το μυστικό κρεβάτι, Αθήνα:

Ερμής, 1980, 130-178. ♦ Βιτάλη, Λεία. Τζιν Φιζ στο Άπαντα τα Θεατρικά, Τόμος Β΄,

Αθήνα: Αιγόκερως, 2011, 309-380. ♦ Δημητρακάκη, Άντζελα. Τέσσερις μαρτυρίες για

την εκταφή του ποταμού Ερρινυού, Αθήνα: βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2016. ▲

Φιλμογραφική άσκηση: ♦ Η επιφάνεια των πραγμάτων (2017, Νάνσυ Μπινιαδάκη).

▲ Παράλληλες αναγνώσεις: ♦ Μάργκαρετ Άτγουντ, Πηνελοπιάδα. Ο μύθος της

Πηνελόπης και του Οδυσσέα, μτφρ. Λεωνίδας Καρατζάς, Αθήνα: Ωκεανίδα, 2005.

[2]. Το μύθημα «Ιφιγένεια» και οι διακειμενικές του αναγνώσεις: Ιφιγένεια εν

Ταύροις του Γιόχαν Βόλφανγκ Γκαίτε, Η επιστροφή της Ιφιγένειας του Γιάννη Ρίτσου,

Ιφιγένεια του Γιάννη Νεγρεπόντη. Εκδόσεις: ♦ Γιόχαν Βόλφανγκ Γκαίτε, Ιφιγένεια εν

Ταύροις, μτφρ. Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Αθήνα: Δωδώνη, 2003. ♦ Γιάννης

Ρίτσος, Η επιστροφή της Ιφιγένειας, στο Ποιήματα. Τέταρτη διάσταση. 1955-1972,

τόμος ΣΤ΄, Αθήνα: Κέδρος, 20η έκδοση, 2001, 113-133. ♦ Γιάννης Νεγρεπόντης,

Ιφιγένεια, Αθήνα: Κέδρος, 1961. ▲ Φιλμογραφική άσκηση: ♦ O θάνατος του ιερού

ελαφιού (2017, Γιώργος Λάνθιμος). ▲ Παράλληλες αναγνώσεις: ♦ Μarguerite

Υourcenar, Φωτιές, μτφρ. Ιωάννα Χατζηνικολή, Αθήνα: εκδόσεις Χατζηνικολή,

1981.

[3]. Αναγνώσεις του αρχαίου μύθου με πολιτικό πρόσημο: Όταν οι Ατρείδες…

[1964] του Βαγγέλη Κατσάνη, Οι 300 της Πηνελόπης [1970] του Γιώργου

Χαραλαμπίδη, Εγώ η Αντιγόνη και Το αίνιγμα του Γιάννη Σολδάτου (πεζογραφική

και κινηματογραφική εκδοχή). Εκδόσεις: ♦ Κατσάνης, Βαγγέλης. Όταν οι Ατρείδες…

Τραγωδία σε τρεις πράξεις, περ. Θέατρο, 15 (Μάης-Ιούνιος 1964), 49-69. ♦

Χαραλαμπίδης, Γιώργος. Οι 300 της Πηνελόπης, βιβλίο-πρόγραμμα παράστασης

«Νέας Πορείας», θεατρική περίοδος 1971-1972, Αθήνα 1972. ♦ Σολδάτος, Γιάννης.

Είμαι η Αντιγόνη, Αθήνα: Αιγόκερως, 2016. ▲ Φιλμογραφική άσκηση: ♦ Η

περίπτωση του Οιδίποδα (1991, Ράινερ Σάιμον). ▲ Παράλληλες αναγνώσεις: ♦

Σολδάτος, Γιάννης. Το αίνιγμα, Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη, 1998.

[4]. Ο μύθος υπό σατιρική προοπτική: Η… περικαυκαλαία του Οδυσσέα ή

Τριχομεμνίας και Ζώνη ασφαλείας του Σταύρου Μελισσινού, Λουκιανός 74, σκηνική

διασκευή της μετάφρασης του έργου του Λουκιανού από τον Ιωάννη Κονδυλάκη.

Πολυξένη. Πολλοί ξένοι στον ίδιο τόπο του Γιάννη Σολδάτου. Εκδόσεις: ♦ Σταύρος

[2]

Μελισσινός, Η… περικαυκαλαία του Οδυσσέα ή Τριχομεμνίας (τρίπραχτη

αποκλειστικά για άντρες) και Ζώνη ασφαλείας (μονόπραχτη μόνο για γυναίκες) στο

Σταύρου Μελισσινού Αριστοφανικές κωμωδίες. Αυστηρά ακατάλληλες, Αθήνα, 1961. ♦

Λουκιανού Εκλογαί εκ των Απάντων. Λουκιανός 74 (Τίμων. Πάρις. Χάρων.

Πολέμων), διασκευή σε μετάφραση Ιωάννου Κονδυλάκη, Θεσσαλονίκη: Κρατικό

Θέατρο Βορείου Ελλάδος, 1973. ♦ Γιάννης Σολδάτος, Πολυξένη. Πολλοί ξένοι στον

ίδιο τόπο στο Άπαντα τα Θεατρικά. Τόμος Γ΄, Αθήνα: Αιγόκερως, 2018, 123-180. ▲

Φιλμογραφική άσκηση: ♦ Το τάμα (2001, Ανδρέας Πάντζης). ▲ Παράλληλες

αναγνώσεις: ♦ Τάκης Θεοδωρόπουλος, Το ξυπόλητο σύννεφο, Αθήνα: Ωκεανίδα,

2010.

[5]. Ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις του Μύθου: Μυθοπλασία του Πιερ Πάολο

Παζολίνι, Ταξίδι στα Κύθηρα του Θόδωρου Αγγελόπουλου, Ορέστης του Γιώργου

Μποτονάκη. Εκδόσεις: ♦ Πιερ Πάολο Παζολίνι, Μυθοπλασία, μτφρ.-επίμετρο

Φαίδων Χατζηαντωνίου, Αθήνα: Νησίδες, 1999. ♦ Θόδωρος Αγγελόπουλος, «Ταξίδι

στα Κύθηρα», στο 10 ¾. Σενάρια, τόμος δεύτερος, Αθήνα: Αιγόκερως, 2000, 27-102.

♦ Γιώργος Μποτονάκης, Ορέστης, Αθήνα: Θέατρο Αργοναύτες, 1998. ▲

Φιλμογραφική άσκηση: ♦ Ο γιος του Τσάρλι (2009, Κάρολος Ζωναράς). ▲

Παράλληλες αναγνώσεις: ♦ Ντάνιελ Μέντελσον, Μια Οδύσσεια, μτφρ. Μαργαρίτα

Ζαχαριάδου, Αθήνα: εκδόσεις Πατάκη, 2018.

[6]. Παραλλαγές στα μυθήματα «Θησέας», «Αριάδνη», «Μινώταυρος» και

διακειμενικές τους αναγνώσεις: Ποιος δεν έχει το Μινώταυρό του; της Μαργκερίτ

Γιουρσενάρ, Η περικεφαλαία του τρόμου. Ο μύθος του Θησέα και του Μινώταυρου

του Βικτόρ Πελεβίν, Αριάδνη ή η λησμονιά του Μισέλ Ντεόν. Εκδοτικά: ♦

Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, Ποιος δεν έχει το Μινώταυρό του;, στο Θέατρο ΙΙ, μτφρ.

Ιωάννα Χατζηνικολή, μετάφραση σχολίων Τερέζα Σ. Παναγιώτου, Αθήνα: εκδόσεις

Χατζηνικολή, 2005, 193-275. ♦ Βικτόρ Πελεβίν, Η περικεφαλαία του τρόμου. Ο μύθος

του Θησέα και του Μινώταυρου, μτφρ. Λεωνίδας Καρατζάς, Αθήνα: Ωκεανίδα, 2005.

♦ Μισέλ Ντεόν, Αριάδνη ή η λησμονιά του Μισέλ Ντεόν μτφρ. Κίρκη Κεφαλέα,

εκδόσεις Χατζηνικολή, 1999. ▲ Φιλμογραφική άσκηση: ♦ Η Αριάδνη μένει στη

Λέρο (1993, Θανάσης Ρακιντζής). ▲ Παράλληλες Αναγνώσεις: ♦ Άντον Τσέχοφ,

Αριάδνη και άλλα διηγήματα, μτφρ. Ολέγ Τσυμπένκο & Μζία Εμπραλίτζε, Αθήνα:

Ροές, 2005.

[7]. Παραλλαγές στο μύθημα «Ιάσων» και οι διακειμενικές του αναγνώσεις: Το

ψέμα του Ιάσονα (1959) του Δημήτρη Χριστοδούλου, Η άλλη Μήδεια του Βασίλη

Μπουντούρη, Μήδεια του Πιερ Πάολο Παζολίνι, Η Μήδεια Α. Σουβόριν Α και Β.

Μπουρένιν. Εκδοτικά: ♦ Μπουντούρης, Βασίλης. Η άλλη Μήδεια, Αθήνα: εκδόσεις

Γκοβόστη, 1990. ♦ Πιέρ Πάολο Παζολίνι, Οιδίπους Τύραννος – Μήδεια, μτφρ.

Δημήτρης Αρβανιτάκης, Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη, 2005. ♦ Α. Σουβόριν Α και

Β. Μπουρένιν, Η Μήδεια. Δράμα εις πράξεις τέσσαρας, μεταφρασθέν εκ του

ρωσσικού υπό Κωνστ. Κ. Κοκκόλη, Εν Αθήναις: εκδοτικός οίκος Γεωργίου Δ. Φέξη,

1903. ▲ Φιλμογραφική άσκηση: ♦ Τα χρόνια της μεγάλης ζέστης (1991, Φρίντα

Λιάππα). ▲ Παράλληλες αναγνώσεις: ♦ Λουντμίλα Ουλίτσκαγια, Η Μήδεια και τα

παιδιά της μτφρ. Λεωνίδας Καρατζάς, Αθήνα: Ωκεανίδα, 2000.

[3]

ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Πρώτη διαγραμματική παρουσίαση της εργασίας

1. Εισαγωγή (σύντομη αναφορά στη μυθική μέθοδο, σκοπός της συγκεκριμένης

εργασίας και μέθοδος προσέγγισης με βάση τρεις άξονες : μύθος,

μεταθεατρική λειτουργία, πολιτική και ψυχαναλυτική διάσταση)

2. Παρουσίαση των συνεξεταζόμενων έργων (σύσταση, πλαίσιο συγγραφής

και ειδολογικός καθορισμός τους, αναφορά στο κύριο επιχείρημα που

δικαιολογεί τη συνεξέτασή τους)

3. Ο μύθος στα εξεταζόμενα έργα (κοινά στοιχεία- διαφορές/αποκλίσεις,

πρωτοτυπία, δικαιολόγηση αποκλίσεων)

4. Μεταθεατρική λειτουργία των εξεταζόμενων έργων

5. Πολιτική και ψυχαναλυτική διάσταση των έργων (αναφορά στην

ιδεολογική δεσπόζουσα)

6. Επίλογος 7. Βιβλιογραφία

8. Παράρτημα (Περιλήψεις έργων)

Σημείωση: στις ενότητες 3, 4, 5, προφανώς θα ενταχθούν στοιχεία που αφορούν τον

δραματουργικό χωροχρόνο και τους δραματικούς χαρακτήρες και σχετίζονται άμεσα

με τους τρεις άξονες προσέγγισης – όχι παρουσίασή τους σε αυτόνομες ενότητες.

Οι συγκεκριμένες οδηγίες αφορούν τα θέματα του μεταπτυχιακού σεμιναρίου κατά το

χειμερινό εξάμηνο 2018-2019 και έχουν χρηστικό χαρακτήρα. Θα πρέπει να

συμπληρωθούν με ανάλογου χαρακτήρα κατευθύνσεις και στοιχεία θεωρίας από τη

διανεμημένη συναφή αρθρογραφία αλλά και τον βιβλιογραφικό πίνακα. Παρότι, ως

γενική θεωρητική αρχή, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι υποδείξεις που

ακολουθούν, είναι καλό να αποφευχθεί η ισοπέδωση των διαφορετικής θεματικής και

είδους δραματικών ή φιλμικών κειμένων. Γι’ αυτό το λόγο και με κριτήριο την

υφολογική δεσπόζουσα κάθε κειμένου αλλά και το θεματικό κέντρο τής προς

εκπόνηση εργασίας, θα πρέπει να επιχειρηθεί και μια διαφοροποιημένη, κατά

σημεία, ανάγνωση, προκειμένου να αναδυθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τουπρος

εξέταση έργου.

Κοινός στόχος κατά τη σύνθεση των εργασιών αποτελεί ο διακειμενικός /

υπερκειμενικός συσχετισμός με τον αρχαιοελληνικό μύθο (πρόσωπο / χαρακτήρας,

συνθήκη / κατάσταση) και τη μυθολογική λογοτεχνική αφήγηση. Στοιχείο που

διαφοροποιεί τις διανεμημένες εργασίες των φοιτητών αποτελεί το αντικείμενο

καθεμιάς από αυτές όπως προκατατίθεται ήδη από τον τίτλο της: δραματικό είδος ή

τεχνική, δραματικός χαρακτήρας, δημιουργική διαχείριση του μυθήματος, πολιτική ή

ψυχαναλυτική δεσπόζουσα (ιστορικές περιπέτειες του ελληνισμού στα κατά

περίπτωση συμφραζόμενα που αφορούν την αισθητική, την ιδεολογία, την κοινωνία).

Σύμφωνα με τις αναγνωστικές θεωρίες, κατά τη διακειμενική προσέγγιση θα

πρέπει να διερευνηθούν, σε σχέση με την πραγμάτωση του νοήματος, τα κάτωθι: α)

επικαθορισμός του κειμένου, β) ορίζοντας προσδοκιών του χωροχρονικά

[4]

προσδιορισμένου αναγνώστη, γ) ανάδειξη της ιστορικότητας της αισθητικής

εμπειρίας και νοηματικές αναδιαμορφώσεις από τον διαχρονικό αναγνώστη. Στο

πλαίσιο της διακειμενικότητας (μετατόπιση, κατά την Κρίστεβα, ενός ή

περισσότερων συστημάτων σημαινόντων σ’ ένα άλλο), η οποία και αφορά την

αντίληψη από τον (δυναμικό) αναγνώστη της σχέσης ανάμεσα σε έργα που

προηγήθηκαν ή ακολουθούν, εξετάζουμε ποια στοιχεία από το αρχαίο κείμενο

αξιοποιούνται στα επόμενα (διακείμενα),·πώς αυτά μετασχηματίζονται και πώς

μετασχηματίζουν τον λογοτεχνικό μύθο. Όπως και ποιοι κώδικες αξιοποιούνται κατά

την επανεγγραφή του μύθου (επιμέρους μορφικές, λεκτικές, θεματικές και

σημασιολογικές μονάδες). Αλλά και οι εστίες υποδοχής που διαθέτει κάθε

αναγνώστης (λογοτεχνική εμπειρία / κοινωνικοοικονομική θέση).

Στο πλαίσιο της υπερκειμενικότητας (αφορά τα κείμενα), ένα κείμενο (Β)

(«υπερκείμενο») εμφυτεύεται πάνω σ’ ένα προηγούμενο κείμενο Α («υποκείμενο»)

κατά τρόπο που δεν έχει σχέση με σχόλιο. Το νεότερο συγγραφικό υποκείμενο, σε

χωροχρονικά δεδομένα, απαθανατίζει, προκρίνει και ερμηνεύει παλαιότερα κείμενα.

Εξετάζουμε διαφορετικά υπερκείμενα, των οποίων η παραγωγή προέρχεται από άλλο

προϋπάρχον κείμενο (λογοτεχνικός πρόγονος). Μας ενδιαφέρει ο διάλογος μεταξύ

των κειμένων και τα όρια αυτού. Το κείμενο (Β) το οποίο και εξαρτάται από το (Α)

(διαδικασία μετασχηματισμού, ευρύτερες ή μικρότερες διακειμενικές μονάδες,

επιμέρους μορφικές, λεκτικές, θεματικές και σημασιολογικές μονάδες), πρέπει να

αναγνωρισθεί σε σχέση με το (Α) βάσει ορισμένων κριτηρίων: κοινή πλοκή, τόπος,

χρόνος, δηλώσεις συγγραφέα, αυτοαναφορικότητα και οικείωση του ανοίκειου. Έτσι

διερευνώνται οι εστίες πρόσληψης σχετικά με τις διαφοροποιήσεις του υπερκειμένου

σε σχέση με το υποκείμενο. Κάθε νεότερη πρόσληψη ανοίγει νέες ερμηνείες του

αρχαίου κειμένου (πνευματικό και πολιτικό περιβάλλον ένταξης).

Πρώτο στάδιο προσέγγισης των κειμένων αποτελεί η βιβλιογραφική (κατά

περίπτωση) διερεύνησή τους (π.χ. κωμωδία, μονόλογος, περσόνα, κ.λπ). Ως δεύτερο

στάδιο θα πρέπει να θεωρηθεί ο δημιουργικός συσχετισμός τους με τα ζητούμενα της

ανάγνωσής μας (λογοτεχνική, ψυχαναλυτική, πολιτική), προκειμένου να εντοπισθεί

το κύριο επιχείρημα της μελέτης και να οργανωθούν οι λεπτομέρειες τής

επιχειρηματολογίας (προσφυγή σε εγχειρίδια και ιστορικές μελέτες). Ιδιαίτερη

σημασία έχουν οι εκπεφρασμένες προθέσεις των συγγραφέων τους, ως διαλεκτική

της συγγραφικής προθετικότητας, οι οποίες και εντοπίζονται σε προλόγους

(εκδόσεις), θεατρικά προγράμματα παραστάσεων, συνεντεύξεις (κατά την

παράσταση των έργων), βιβλιοκρισίες και θεατρικές κριτικές.

Στις πρώτες παραγράφους της μελέτης εκτίθεται το βασικό επιχείρημα της

προσέγγισης, διότι η νεότερη πρόσληψη του αρχαίου κειμένου ανοίγεται και στις

πρόσφατες επανερμηνείες του. Έπεται η σύσταση των κειμένων (τίτλος, υπότιτλος,

έτος συγγραφής και πρώτης παράστασης [θίασος, ημερομηνία πρεμιέρας,

σκηνοθέτης], ειδολογικός καθορισμός του έργου).1 Αναφέρεται η οπτική γωνία της

1 Σε υποσημείωση παραθέτουμε, ανάλογα με το είδος του έργου, υπόθεση, περίληψη (η αναλυτική

περίληψη) του κειμένου (ανά σκηνή και πράξη). Ενδέχεται, το τελευταίο από τα προηγούμενα, λόγω

της έκτασής του, να περιληφθεί σε επίμετρο. Επιμερίζουμε και τιτλοφορούμε τις υποενότητες της

εργασίας αριθμώντας: 1 (1.1, 1.2), 2 (2.1., 2.2.). Στις υποσημειώσεις αναφερόμαστε στη βιβλιογραφία

(πάντα με συγκεκριμένη σελίδα) και σε αποσπάσματα από το έργο (όχι υπερβολικά εκτενή)

προκειμένου να τεκμηριώσουμε την επιχειρηματολογία μας. Οι «πράξεις» του θεατρικού έργου θα

σημειώνονται με κεφαλαίο γράμμα και οι «σκηνές» (διάστημα κατά το οποίο δε σημειώνεται είσοδος ή

[5]

προσέγγισής μας και δικαιολογούνται οι επιλεγμένοι άξονές της. Δικαιολογείται ο

συσχετισμός των δύο έργων και παρατίθενται στοιχεία που αφορούν εκδόσεις και

(ενδεχομένως αλληλοσυγκρουόμενων αναγνώσεων) παραστάσεις τους. Ακολουθεί

ένταξη των κειμένων στο πνευματικό / πολιτικό (ιδεολογικό μήνυμα) και κειμενικό

περιβάλλον τους (πρωτόλειο, έργο ωριμότητας, έργο εντός του κανόνα και έργο

εξαίρεση, επανεπεξεργασία και ποικίλες μορφές).

Επειδή το νεότερο συγγραφικό υποκείμενο, σε χωροχρονικά δεδομένα,

απαθανατίζει, προκρίνει και ερμηνεύει παλαιότερα κείμενα, διερευνούμε μυθικά

πρόσωπα, μοτίβα της αφήγησης και μυθήματα [βλ. την βιβλιογραφία: ειδικά, λεξικά

λογοτεχνικών χαρακτήρων και αρχαιοελληνικής μυθολογίας, σε συσχετισμό με

προγενέστερες λογοτεχνικές αφηγήσεις].

Είναι, τέλος, επιτρεπτός, αν όχι αναγκαίος, ο συνδυασμός μεθόδων που

αφορούν την ανάλυση ενός δραματικού κειμένου και η προσαρμογή τους στα

ζητούμενα και επιχειρήματα κάθε εργασίας.

1.α. Χώρος της δραματικής αφήγησης: τόποι σκηνικής συνάντησης των

δραματικών χαρακτήρων και συνακόλουθα τρόποι οργάνωσης της γεωγραφικής,

κοινωνικής και ψυχολογικής κατάστασης [εγγύτητα / απόσταση], κυριολεκτική και

μεταφορική λειτουργία της έννοιας του ορίου, σημασιολογικές προβολές στην

ευρύτερη κοινότητα [επαρχιακός ή αστικός χώρος] που προσδιορίζει και παρέχει

ταυτοτικά στοιχεία στα πρόσωπα.

1.β. Εξέταση της λειτουργίας των σκηνικών αντικειμένων.2

2. Χρόνος της δραματικής αφήγησης: διάταξη των χρονικών στιγμών

(πριμοδότηση ευθείας ανάγνωσης, αναδρομικές και προβολικές αφηγηματικές

κινήσεις, σύγχυση των χρονικών επιπέδων, ρεαλιστική καταγραφή γεγονότων ως

ημερολογιακός χρόνος).

3. Δομή3 (πλοκή του μύθου ως αλυσίδα γεγονότων που εξετάζουμε

μικροσκοπικά, και υποπλοκές).

4. Πρόσωπα4 (θέση στην πλοκή, ανασχηματισμοί σημασιολογικοί και

ιδεολογικοί σε σχέση με το νέο πολιτισμικό περιβάλλον, έμφαση στις συνθήκες

έξοδος προσώπου) με μικρό (π.χ. Α=κβ). Στην επιλεκτική βιβλιογραφία γενική και ειδική,

ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση, ξεχωρίζουμε έργα αναφοράς, πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές. 2 Ορατό (αναφορά στις διδασκαλίες), ορατό και μνημονευόμενο στον διάλογο, εν μέρει ορατό και

αναφερόμενο (συνεκδοχικό: βάσει συνάφειας αντικατάσταση του όλου από το μέρος και μετωνυμικό:

τονίζεται ως προς το αιτιατό της κάποια αιτιώδης σχέση) και αόρατο αναφερόμενο (πυκνή ή όχι

αναφορά του στο διάλογο). 3 Διερευνώνται τα εξής: επεισοδιακή πλοκή, διαλογικός ή αφηγηματικός χαρακτήρας, ταχύτητα

διαλόγου, κορυφώσεις, εκθεματική σκηνή, προϊστορία της πλοκής, μηχανισμός [δοσολογία] της

πληροφόρησης, σκηνική οικονομία. 4 Διερευνώνται τα εξής: ονοματολογία δραματικών προσώπων, ηλικιακά/εμφανισιακά, επαγγελματικά

και ερωτικά ταυτοτικά στοιχεία και σημάνσεις (ηλικία, εμφάνιση, σωματότυπος, ιδιοσυγκρασία,

γλωσσικό εργαλείο, κοινωνική τάξη, οικονομική κατάσταση, σχέσεις με άλλα δραματικά πρόσωπα).

Διερεύνηση των σχέσεων των προσώπων. Θέση κάθε προσώπου στην εξέλιξη της πλοκής (εμφάνιση

ανά πράξη και αριθμός των ρήσεων κάθε προσώπου). Ατομική δράση και συμμετοχή του δραματικού

χαρακτήρα στην συλλογική δράση. Κατάλογος δραματικών προσώπων και ιεράρχηση της παρουσίας

και σημασίας τους στη δράση του έργου (μέτρηση της έκτασης των ρήσεων των προσώπων και των

ρόλων προς το συνολικό αριθμό μονάδων του λόγου όλων των προσώπων). Ακρίβεια στις αρχικές

περιγραφές των προσώπων (βλ. κατάλογο δραματικών χαρακτήρων όπως οργανώνεται από τον

συγγραφέα).

[6]

διαβίωσης, στο ήθος κατά την ανάπτυξη του μύθου, ψυχολογική αληθοφάνεια

(σχέσεις, συναισθήματα, συγκρούσεις, εκδηλώσεις στράτευσης).

Ως κατασκευασμένοι, εκ προοιμίου, για να εκφράσουν ιδέες του συγγραφέα,

ορισμένοι από τους δραματικούς χαρακτήρες εξυπηρετούν συμβολικές ή

συμπεριληπτικές αναφορές: σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές και

κατηγοριοποιήσεις με βάση την μανιχαϊστική διχοτόμηση. Χαρακτήρες χρήσιμοι για

την οργάνωση ιδεολογικών και δραματικών συγκρούσεων (εξατομικευμένες

περιπτώσεις, αντιφάσεις, επίφαση φυσικότητας στις ενέργειές τους, ρεαλιστικά

ψυχογραφικά πορτρέτα, φυσικός διάλογος και μιμική, προσδιοριστική

ονοματοποιία). Ρεαλιστικές απεικονίσεις αυθεντικών χαρακτήρων (ηθογραφικό

πλαίσιο, διάθεση κοινωνικής παρατήρησης, σκηνική απεικόνιση της εικόνας του

μέσου προσώπου της εποχής, ηρωοποίηση και εξιδανίκευση (ηθικό ανάστημα,

πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς).

5. Θέματα και μοτίβα (θεματικοί και μορφικοί πυρήνες που συγκροτούν το κλίμα

του έργου, σε συνδυασμό με κεντρικούς και δευτερεύοντες συμβολισμούς.

6. Μυθήματα (συστατικό κύτταρο του μύθου που υποδεικνύει ομοιότητες και

διαφορές της νέας μυθικής αφήγησης σε σχέση με την παλαιότερη). Η πλοκή του

μύθου νοείται ως μια αλυσίδα γεγονότων τα οποία εξετάζουμε μικροσκοπικά.

7. Χρήσιμη, τέλος, είναι η βιοεργογραφική προσέγγιση του εκάστοτε συγγραφέα και

η ένταξη του κειμένου προς ανάλυση στο σύνολο της συγγραφικής πορείας και

εξέλιξης (πρωτόλειο, έργο ωριμότητας, έργο εντός του κανόνα και έργο εξαίρεση,

επανεπεξεργασία και ποικίλες μορφές). Στο εργαστήριο του ερευνητή είναι καλό να

συντάσσεται ένα σύντομο χρονολόγιο για τον συγγραφέα, με αναφορές στην ιστορική

περίοδο δράσης του και στο καλλιτεχνικό κλίμα που εντάσσεται. Έτσι

ιστορικοποιούνται τα εναύσματα και οι αφορμές της καλλιτεχνικής δημιουργίας·

πέρα από τις αυτονόητες προτιμήσεις και εκλεκτικές συγγένειες, ερμηνεύονται

πολιτισμικές κατευθύνσεις και ενδεχόμενες, απαγορεύσεις, κινητοποιήσεις

αμυντικών και λογοκριτικών μηχανισμών δια της αποσιώπησης και της λογοκρισίας

(ανάλογα με το πολιτικό καθεστώς). Αξιοποίηση συναφών θεωρητικών, μη

δραματικών κειμένων του συγγραφέα: εν γένει αυτοσχόλια του συγγραφέα,

προερχόμενα, από συνεντεύξεις στον ημερήσιο, περιοδικό και ηλεκτρονικό Τύπο και

προλόγους σε εκδόσεις ή θεατρικά προγράμματα παραστάσεων.

To κάθε επιχείρημα θα πρέπει να οργανώνεται σε παραγράφους με θεματική

πρόταση, λεπτομέρειες και [προαιρετική] κατακλείδα, που είναι καλύτερο να

λειτουργεί ως ευχερής μετάβαση σε επόμενο πεδίο διαπραγμάτευσης. Η παρακάτω

παράθεση μεταβατικών φράσεων εξυπηρετεί τη διαλεκτική σύνδεση νοημάτων και

επιχειρημάτων, προκειμένου να αξιολογηθούν οι δραματικές καταστάσεις.

Εξυπακούεται ότι προϋποτίθεται η δημιουργική χρήση τους. Στο σημείο αυτό και κατά αντιπαραβολή, χρειάζεται να επισημανθεί ότι… / ενδυναμώνουν την

εδραιωμένη αντίληψη για το … / οι …κατά τη συγκεκριμένη διαδικασία μοιάζουν με / αν το

[εμπρόθετη πρόταση] και να …είναι μέρος της δυναμικής / παραπέμπουν σε κατάσταση /

υπονομεύονται και ερευνώνται οι εκφάνσεις εναλλακτικών μορφών αποτύπωσης / Σύμφωνα με τους

κανόνες του είδους / στις επιμέρους σκηνές και καταστάσεις / παραλλαγές στο ίδιο θέμα / απόπειρες

επαλήθευσης του ίδιου αλγεβρικού δραματουργικού τύπου / το νήμα της ίντριγκας / επιστράτευση των

ευκολιών του συγγραφέα / πρόσκληση σε ταύτιση και μίμηση / συνιστούν χαρακτηριστικές δομές της

σχέσης σκηνής και πλατείας / πασίγνωστη συνταγή ενός μοντέλου / κλίμακα αξιών και σειρά

[7]

κριτηρίων / εκτρέφει και διαμορφώνει έναν… / συστατική μονάδα του κοινού που έκθετο στις… /

προϊόντα της αγοράς / αναλύει σχέσεις, μεταθέτοντας τη γωνία λήψης και τον άξονα αναφοράς,

προκειμένου να εκθέσει τα επιχειρήματα, τις στρατηγικές και τις τακτικές των προσώπων,

ανατρέποντας τα δεδομένα / ο συγγραφέας αναφερόμενος στους βασικούς άξονες… επισημαίνει… /

Όπως το… / μοιάζει να κινείται / Πρόκειται για… / Όσον αφορά στα … / θα δώσουμε έμφαση στην /

όπου το σύνηθες σχήμα…/ έχει εν μέρει τροποποιηθεί / αν προσθέσει κανείς / ταυτοποιείται άλλοτε /

αν η πολιτική των … στοιχειοθετείται μέσω της / οι στρατηγικές υποβάλλονται μέσω της διάκρισης /

να εξετασθεί πως εγγράφεται η ιστορία της… / γονιμοποιούνται μορφές αφήγησης και τυποποίησης

πέρα από τη δραματικότητα και την ψυχολογική προσέγγιση των χαρακτήρων / στο πλαίσιο της

εκφραστικής οικονομίας και όσον αφορά στη χρήση των μεγάλων θεατρικών συμβάσεων, μπορούν να

ανιχνευθούν οι αρχές της… / αποκρυπτογραφήσει ένα πρότυπο κινήσεων που ορίζονται από… /

αποκλείει ή επιβεβαιώνει τις ψυχολογικές εκλεπτύνσεις / με έμφαση στη λεπτομέρεια, προκειμένου να

υφανθεί ο «ιστός των κινήσεων» και εκείνη η σύνθεση που περιλαμβάνει την ουσία των αντιθέσεων /

οι τόνοι και τα συναισθήματα ορίζονται από τις φυσικές στάσεις / με αλλαγή από την μια προοπτική

στην άλλη / επιλέγοντας ή απορρίπτοντας από μια γκάμα … / δημιουργεί μια σειρά εικόνων που

αντανακλούν το πώς αντιλαμβάνεται… /εκμεταλλεύεται το σημειωτικό πεδίο του σώματος και τα

χαρακτηριστικά του χώρου επιτέλεσης για να διαμορφώσει ένα… / Η κίνηση που σηματοδοτεί το

γένος προσδιορίζεται από πολλούς παράγοντες: στάση, σχήμα, σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο,

χρονικότητα, αλληλουχία των μερών του σώματος / μέσα από τις οπτικές υπομνήσεις και την

παραληρηματική ροή των μονολόγων / μπορούμε να μιλάμε για (από) σταθεροποίηση της

ταυτότητας ή για εξάρθρωση και κατακερματισμό της

*Παρότι ως γενική θεωρητική αρχή, λάβαμε υπόψη τα παρακάτω / αποφύγαμε να

ισοπεδώσουμε διαφορετικής θεματικής και είδους έργα, γι αυτό και για κάθε έργο, με κριτήριο την

υφολογική δεσπόζουσα επιχειρείται και μια διαφοροποιημένη, κατά σημεία προσέγγιση-ανάγνωση /

προκειμένου να αναδυθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά / μια συνολική αποτίμηση επιχειρείται στο

τελευταίο κεφάλαιο της παρούσας προσέγγισης / με βάση την υπόσταση δραματικών προσώπων:

πρωταγωνιστής, συνεργός, πολέμιος / ενεργητική ή παθητική εμπλοκή στη δράση / κατηγοριοποίηση

του δραματικού προσώπου ως παγιωμένου τύπου / προσωπικές και κοινωνικές ιδιότητες στο

δραματικό κόσμο / σχέση με τον πραγματικό κόσμο και εφοδιασμός με ορισμένες κοινώς αποδεκτές

ιδιότητες / ως ομιλητής τηρεί λογική στάση / διαλεκτικές σχέσεις / σκηνική οικονομία (είσοδοι και

έξοδοι προσώπων τεχνικά δικαιολογημένες) / Έμφαση στη στιχομυθία / αποφυγή εκτενών ρήσεων

(τιράντες) / μονολογικές ρήσεις σύντομες και πυκνές / μονόλογοι που τίθενται στην αρχή ή στο τέλος

των σκηνών για να δώσουν πληροφορίες, να συνοψίσουν την ανάπτυξη της δράσης ή να

προετοιμάσουν σκηνές που ακολουθούν / βραχείες παρεκβάσεις / θεματικοί πλατειασμοί / άσκοπες

θεματικές αναπτύξεις / απουσία περιττολογίας / διαλογικές συγκρούσεις / αναλύει σχέσεις,

μεταθέτοντας τη γωνία λήψης και τον άξονα αναφοράς, προκειμένου να εκθέσει τα επιχειρήματα, τις

στρατηγικές και τις τακτικές των προσώπων/ ανατρέποντας τα δεδομένα μέσα από αδιέξοδα, απειλές

και εξαναγκασμούς / συστηματική παρουσίαση / στις δραστηριότητες εγγράφονται / ρευστότητα των

επιδιώξεων / απειρία και η έλλειψη της βαθιάς γνώσης / ακολουθώντας ένα ρεύμα που αποτελούσε

μόδα / εποχή ποικίλων ανανεωτικών προσπαθειών / δεν αποκομίζει καλές εντυπώσεις / διατύπωση

έντονων επιφυλάξεων / τολμηρές δραματουργικές πρωτοβουλίες / αποτελούσε έκφραση της διάχυτης

τότε ανάγκης ανανέωσης συγκεκριμένη επιλογή / η δεύτερη ένσταση που προβάλλεται από την

κριτική είναι ιδεολογικής τάξης / οι μελετητές συμφωνούν / προσπάθεια να προσδιορίσει τον

κατάλληλο υποκριτικό και αισθητικό κώδικα για την παράσταση ενός έργου που… / στέκονται στην…

/ ο επαρκέστερος αναγνώστης θα συμφωνούσε στο… / έχει ενδιαφέρον να ανιχνεύσουμε την

εντύπωση που προκάλεσε / παρατηρούμε ότι στην πρώτη φάση πρόσληψης ενός κειμένου ερεθιστικά

διφορούμενου / έλασσον καλλιτεχνικό μέγεθος / εδράζεται στην απουσία… / έλλειψη συνοχής και

ενότητας / χωρίς ηθογραφικές υπερβολές / οι εκτιμήσεις που καταγράφηκαν… / η επανανακάλυψη

που εκφράζεται μέσα από μια πλουραλιστική ερμηνευτική πρόταση / πρόκληση για… / ονοματολογία

τόπων και χαρακτήρων / πέρα, όμως, από την έμμεση οδό της επινόησης μιας συνομιλίας μεταξύ των

δραματικών προσώπων, υπάρχει και… / η άμεση απεύθυνση στο κοινό / διάφορα παραγλωσσικά

σημεία (τονισμοί, μιμική, χειρονομίες) αποτελούν ενδείξεις που προέρχονται από… / σε κάθε

δραματικό κείμενο μπορούμε να διακρίνουμε ρόλους βασικούς και δευτερεύοντες.

Ωστόσο, η μονολογική συνείδηση συνυπάρχει με την πολυφωνική έκφραση των ηρώων / οι

διαλογικές αντιπαραθέσεις εναλλάσσονται με εκμυστηρευτικούς μονόλογους / και τα δύο

διατυπωμένα με γλώσσα που δίνει το στίγμα της εποχής / αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα ως αντιφωνία

προς… / στα υπονοούμενα των υπόλοιπων προσώπων… / κατά το πρώτο μέρος του έργου / ο

[8]

ψυχισμός των προσώπων αποκαλύπτεται με την αναφορά σε… / δεν λείπει η προσποίηση

εκφρασμένη μέσα από τις αμφισημίες του γλωσσικού επικοινωνιακού οργάνου / οι ανάγλυφες

μεταπτώσεις δεν γίνονται όχημα για να υποστηριχθούν «προκατασκευασμένες» θέσεις, αλλά να

περιγραφούν καταστάσεις / πρόθεση αναθεώρησης των κωδίκων / υποβάλλεται η ανάγκη

αναθεώρησης της… / δίνεται έμφαση στα… / αποτελούν ένα μυστικό κώδικα επικοινωνίας που

περιγράφει μετωνυμικά ψυχικές καταστάσεις/ παραπέμπει στο κλίμα της εποχής, υποβοηθώντας τον

αναγνώστη στην ανάγνωση των ψυχικών καταστάσεων / στις σκηνικές διδασκαλίες δίνονται με

λεπτομερή τρόπο στοιχεία για.. / έχουμε ενδείξεις για… / παρά τη θεματική και το σκηνικό

περιβάλλον, στο έργο δεν ακολουθούνται οι συμβάσεις του «καλοφτιαγμένου έργου» / δεν εκτίθενται

η προϊστορία και τα κίνητρα των προσώπων / η εξέλιξη των ηρώων επί σκηνής δεν είναι

«ψυχολογική», αλλά το ενδιαφέρον εντοπίζεται στην «κρίσιμη στιγμή» της ζωής τους / οι

συμπεριφορές που αντανακλούν την ανάγκη κοινωνικής προβολής / εναλλάσσονται με../ κατά την

ανάδειξη μιας σειράς από επιχειρήματα που εκφέρουν ή υποβάλλουν τα δραματικά πρόσωπα / Οι

απαιτήσεις της … / Έτσι γεννάται το ερώτημα πως θα ισορροπήσει … / στοχεύοντας στην ανάδειξη

της γλωσσικής πολυσημίας κατά την εκφορά, την ένταση και τον τονισμό των λέξεων / ενεργοποίηση

της συγκινησιακής βάσης της ομιλίας πραγματοποιείται με την ανάκληση και χρήση… / η σκηνική

εκδίπλωση του εσωτερικού βίου των προσώπων απαιτεί την έκφραση και ανάδειξη των σιωπών, των

παύσεων και των εξάρσεων / ελέγχοντας και συσχετίζοντας τις χειρονομίες και τις εκφράσεις

προσώπου, το περιεχόμενο των εκφερομένων λέξεων και τον τόνο της φωνής, ο θεατής οδηγείται στην

επιβεβαίωση, την ακύρωση ή την τροποποίηση της αρχικής ταυτότητας / ας μην ξεχνάμε ότι ο θεατής

συνδέει την προσωρινή ταυτότητα με τη μελλοντική συμπεριφορά του δραματικού ήρωα / Το

πρόσωπο-ρόλος… φαίνεται να ξενίζει και να οδηγεί σε αμηχανία / οι μονόλογοι λειτουργούν ως /

παρότι οι μονόλογοι είναι το κύριο όχημα για την ψυχογράφηση των προσώπων, δεν παύουμε να

αναρωτιόμαστε για τα ποσά αλήθειας και ψεύδους που εμπεριέχουν / σύμφωνα με τους κανόνες της

αληθοφάνειας / ο συγγραφέας κατασκευάζει περιβάλλοντα, στα οποία απουσιάζει κάθε διάθεση

διδακτισμού / πολλαπλότητα των οπτικών γωνιών υπό τις οποίες θεωρούμε ένα πρόσωπο / πέρα,

όμως, από την έμμεση οδό της επινόησης μιας… / αποτελούν ενδείξεις που προέρχονται από… / στο

μέτρο που απαιτούν / ολοκληρώνεται και μέσα από… / λέξεις ως μέσο για να επιβάλλουν ή να

περισώσουν οι χαρακτήρες την ταυτότητά τους / δεν υφίσταται χάσμα ανάμεσα στην εξηγητική

γλώσσα και την πάσχουσα ψυχή / αυτή η απαίτηση …μπορεί να ικανοποιηθεί με πολλές

δραματουργικές μεθόδους, όπως ο υπαρξιακός ή ο ψυχοπαθολογικός διχασμός του δραματικού

προσώπου Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε δραματικός χαρακτήρας γίνεται αντιληπτός από το κοινό ως

όνομα και σώμα / ο ρόλος ως τύπος προσώπου συνδέεται με μια γενική κατάσταση ή συμπεριφορά /

επειδή έχει το ίδιο αυτοβιογραφικό φορτίο / ως γραφή ομάδων από τις παρυφές του κυρίαρχου λόγου /

αποτελούν ένα αποκαλυπτικό σημείο αναφοράς σε μια κανονιστική κουλτούρα / διηγητικές και μη-

διηγητικές μουσικές: οι πρώτες είναι μουσικές που προέρχονται από πηγές που αποτελούν μέρος της

αφήγησης και οι δεύτερες περιέχονται στο ηχητικό αλλά όχι αφηγηματικό πλαίσιο / οι…προσθέτουν

εξω-αφηγηματικούς κώδικες: πολιτισμικούς, αισθητικούς, ιστορικούς, ιδεολογικούς / τα έργα

χαρτογραφούν τον μεταπολεμικό κόσμο σε μια διαρκή μετάβαση από το ατομικό στο καθολικό /

συνυπάρχουν η μέριμνα για την ισόρροπη έκθεση του ιδιωτικού και δημόσιου και συνευρίσκονται

το πολιτικό και το προσωπικό / συχνά τα δρώμενα του έξω κόσμου, γνωστά ή εικαζόμενα,

προκαλούν… / η ταυτότητα των δραματικών χαρακτήρων συγκροτείται κατά την απόπειρα

οργάνωσης των έμφυλων ορίων ανδρικών και γυναικείων χαρακτήρων και κατά την πρόσκρουση του

ιδιωτικού κόσμου με τους πολιτικούς μηχανισμούς και την Ιστορία / αυτοί οι ολοκληρωμένοι

χαρακτήρες, χωρίς την τυποποίηση που συνεπάγεται ηλικία, φύλο ή τάξη, αποτελούν ένα ελκυστικό

πεδίο για…

[9]

ΒΑΣΙΚΗ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Σημείωση: Η βιβλιογραφία είναι οργανωμένη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες του

σεμιναριακού μαθήματος. Οι φοιτητές θα αξιοποιήσουν (υπό μορφή ασκήσεων)

μέρος από λεξικογραφικά λήμματα, άρθρα, ενότητες μελετών. Για την εκπόνηση των

επιμέρους εργασιών των φοιτητών θα δοθεί ξεχωριστή, επιπλέον, βιβλιογραφία.

♦ Ασκήσεις

Pavis, Patrice. Λεξικό τoυ θεάτρου, μτφρ. Αγνή Στρουμπούλη, Αθήνα: Gutenberg,

2006. Τα λήμματα Ανάλυση της αφήγησης, αρμόζον ήθος, αρχέτυπο, αφήγηση, αφηγητής, δέσις

διακειμενικότητα, διάλογος, διασκευή, διδασκαλίες, δραματική δομή, δραματική σύνθεση, δραματικό

και επικό δραματικό κείμενο, δραματικό πρόσωπο, δραματοποίηση, δραματουργική ανάλυση, δράση,

ειρωνεία, έκθεση εκφορά, εφέ, θέατρο εν θεάτρω, κατάδειξη, κατάλογος προσώπων, κατ΄ ιδίαν λόγος,

λάιτμοτίβ, μεταθέατρο, μονόδραμα, μονόλογος, μοντέλο δράσης, μοτίβο, μύθος, οδηγίες σκηνικές,

πλαίσιο, πλοκή, πράξη, προοπτική, πρόσληψη, ρεαλιστική αναπαράσταση, ρόλος, ρυθμός,

σημειολογία του θεάτρου, στερεότυπο, στιλιζάρισμα, σύγκρουση, σύμβαση, σύμβολο, τραγικός τύπος,

υπόθεση, υπο-κείμενο, φόρμα ανοιχτή, φόρμα κλειστή, χαρακτήρας, χαρακτηρισμός, χρόνος, χώρος

(δραματικός, εσωτερικός, κειμενικός).

Elam, Keir. H σημειωτική θεάτρου και δράματος, μτφρ.-εισαγωγή-σημειώσεις Καίτη

Διαμαντάκου, επιμέλεια μετάφρασης Δημήτρης Τσατσούλης, Αθήνα: Ελληνικά

Γράμματα, 2001.

Genette Gérard. Παλίμψηστα. Η λογοτεχνία δευτέρου βαθμού, μτφρ. Βασίλης

Πατσογιάννης, επιμέλεια Μαρία Στεφανοπούλου & Λίζυ Τσιριμώκου, εισαγωγή Λίζυ

Τσιριμώκου, Αθήνα: Μ.Ι.ΕΤ., 2018.

Σιαφλέκης, Ζ.Ι. Η εύθραυστη αλήθεια. Εισαγωγή στη θεωρία του λογοτεχνικού μύθου,

Αθήνα: εκδόσεις Gutenberg, 1994.

♦ Λεξικά και μελέτες για τις μυθολογικές μορφές

Robert Laffont-Valentino Bompiani. Dictionnnaire des personages, Paris, 1960

Robert Laffont-Valentino Bompiani. Le nouveau dictionnnaire des ouevres de tous les

temps et tous les pays, 7 volumes, Paris, 1994.

Robert Laffont-Valentino Bompiani. Nouveau dictionnnaire des auteurs, 3volumes,

Paris, 1994.

Aziza Cl., Cl. Olinieri, R. Strick. Dictionnnaire des figures et des personnages, Paris:

Garnier, 1981.

♦ Για τα πρόσωπα του μύθου

Ελληνική Μυθολογία. Τόμοι 1-5, γενική εποπτεία Ι. Θ. Κακριδής, Εκδοτική

Αθηνών, 1986.

Albouy, Pierre. Mythes et mythologies dans la littérature française, Paris: Colin, 1969.

Burkert, Walter. Αρχαία Ελληνική Θρησκεία: αρχαϊκή και κλασική εποχή, μτφρ. Νικ.

Π. Μπεζαντάκος και Αφροδίτη Αβαγιανού, Αθήνα: εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1993.

Buxton, Richard. Οι ελληνικοί μύθοι. Ένας ολοκληρωμένος οδηγός, μτφρ. Τάσος

Τυφλόπουλος, επιστημονική επιμέλεια Δανιήλ Ιακώβ, Αθήνα: εκδόσεις Πατάκη,

2005.

Γκρέιβς, Ρόμπερτ. Oι ελληνικοί μύθοι. Τόμοι 1-2, μτφρ. Λεωνίδας Ζενάκος, Αθήνα:

Κάκτος, 1998.

Grimal, Pierre. Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογίας, επιμέλεια Βασίλης

Άτσαλος, Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 1991.

[10]

Segal, Robert, A. Μύθος. Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε. Oxford University Press,

μτφρ. Φωτεινή Α. Μιχελή, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2007.

♦ Θεωρητικά για την πρόσληψη [Α]

Αριστοτέλης. Περί Ποιητικής, μτφρ. Σίμος Μενάδρος, εισαγωγή-ερμηνεία. Ιωάννης

Συκουτρής, Αθήνα: Εστία 2003.

Brunel, Rierre, Pichois Claude και Rousseau André-Michel. Tι είναι η συγκριτική

γραμματολογία, μτφρ.-πρόλογος-σημειώσεις Δημήτρης Αγγελάτος, Αθήνα: εκδόσεις

Πατάκη, 1998.

Compagnion, Antoine. Ο δαίμων της θεωρίας. Λογοτεχνία και κοινή λογική, μτφρ. Α.

Λαμπρόπουλος, Μεταίχμιο, 2003.

Bloom, Harold. Η αγωνία της επίδρασης. Μια θεωρία για την ποίηση, επίμετρο Paul

de Man, μτφρ.-εισαγωγή-σημειώσεις Δημήτρης Δημηρούλης, Αθήνα: εκδόσεις Άγρα,

1989.

Δερμιτζάκης, Μπάμπης. Αφηγηματικές τεχνικές. Ελληνική πεζογραφία και

δραματουργία, Αθήνα: Gutenberg, 2000.

Eco, Umberto. Ερμηνεία και υπερερμηνεία, μτφρ. Αν. Παπακωνσταντίνου, Αθήνα:

Ελληνικά Γράμματα, 1993.

Eco, Umberto. Τα όρια της ερμηνείας, μτφρ. Μ.Κονδύλη, Αθήνα: Γνώση, 1993.

Frye, Northrop. Ανατομία της κριτικής, τέσσερα δοκίμια του Northrop Frye, εισαγωγή.

Ζ.Ι.Σιαφλέκης, πρόλογος.-μτφρ.-επιμέλεια Μαριζέτα Γεωργουλέα, Αθήνα: εκδόσεις

Gutenberg, 1996.

Hawthorn, Jeremy. Ξεκλειδώνοντας το κείμενο. Μια εισαγωγή στη θεωρία της

λογοτεχνίας, μτφρ. Μ. Αθανασοπούλου, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις

Κρήτης, 1993.

Holub, Robert C. Θεωρία της πρόσληψης. Μια κριτική εισαγωγή, μτφρ.

Κ.Τσακοπούλου, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2001.

Iser, Wolfgang. «Προς μια λογοτεχνική ανθρωπολογία», μτφ. Στ. Ροζάνης, περ.

Λόγου Χάριν, 2, (άνοιξη 1991), σ. 3-24.

Iser, Wolfgang. «Ανθρωπολογική απολογία της λογοτεχνίας. Συζήτηση με τον Μίλτο

Πεχλιβάνο, περ. Λόγου Χάριν, 2 (άνοιξη 1991), σ. 25-36.

Jauss, Hans Robert. Η θεωρία της πρόσληψης. Τρία μελετήματα, εισαγωγή-μτφ. Μ.

Πεχλιβάνος, Αθήνα: Εστία, 1995.

Μπαχτίν, Μιχαήλ. Ζητήματα της ποιητικής του Ντοστογιέφσκι, μτφρ. Αλ. Ιωαννίδου,

Αθήνα: Πόλις 2000.

Σαμαρά, Ζωή. Τα άδυτα του σημείου. Προοπτικές του κειμένου, Αθήνα: Ελληνικά

Γράμματα 2002.

Σιαφλέκης, Ζ.Ι. Συγκριτισμός και Ιστορία της λογοτεχνίας, Αθήνα: Επικαιρότητα,

1988.

Still, Judith & Worton Michael. «Εισαγωγή στη διακειμενικότητα», μτφρ. Π.

Καραβία, Κ. Τσακοπούλου, περ. Η άλως, 3-4 (Φθινόπωρο 1996), σ. 21-68.

Τσατσούλης, Δημήτρης. Ιψενικά διακείμενα στη δραματουργία του Ιάκωβου

Καμπανέλλη, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2004.

Τσατσούλης, Δημήτρης. Δυτικό ηγεμονικό “παράδειγμα” και διαπολιτισμικό θέατρο.

Για την πρόσληψη του αρχαιοελληνικού δράματος στην Ελληνική και μη Δυτική Σκηνή,

Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση, 2017.

[11]

♦ Θεωρητικά για την πρόσληψη [Β]

Αγγελάτος, Δημήτρης. Λογοτεχνία και ζωγραφική. Προς μια ερμηνεία της

διακαλλιτεχνικής (ανα)παράστασης, Αθήνα: Gutenberg, 2017.

Bachelard, Gaston. Η ποιητική του χώρου, μτφ. Ελ. Βέλτσου, Αθήνα: εκδόσεις

Χατζηνικολή,1982.

Barthes, Rοland. Μυθολογίες, Μάθημα: εναρκτήρια παράδοση στην έδρα της

Φιλολογικής Σημειολογίας της Λογοτεχνίας στο Colege de France (7 του Γενάρη 1977),

μτφ. Καίτη Χατζηδήμου και Ιουλιέττα Ράλλη, Αθήνα: Κέδρος, 1979.

Barthes, Rοland. Εικόνα, Μουσική, Κείμενο, προ-λόγος Γιώργος Βέλτσος, μτφρ.

Γιώργος Σπανός, Αθήνα: Πλέθρον, 1988.

Butler, Judith. Η διεκδίκηση της Αντιγόνης. Η συγγένεια μεταξύ ζωής και θανάτου,

μτφρ. Βαρβάρα Σπυροπούλου, Αλεξάνδρεια, 2014.

Culler, Jonathan. Λογοτεχνική θεωρία. Μια συνοπτική εισαγωγή, μτφρ. Καίτη

Διαμαντάκου, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, δεύτερη έκδοση, 2003.

Decreus, Freddy. Η τελετουργία στο θέατρο του Θεόδωρου Τερζόπουλου, Αθήνα:

Άγρα, 2016.

Eco, Umberto. Επιμύθιο στο Όνομα του Ρόδου, μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη, Αθήνα,

Γνώση, 1985.

Eco, Umberto. «Η ποιητική του ανοιχτού έργου», Νεοελληνική Παιδεία 9, μτφρ.

Γρηγόρης Πασχαλίδης, Άνοιξη 1987, σ.116-137.

Eco, Umberto. Ερμηνεία και Υπερερμηνεία, μτφρ. Αν. Παπακωνσταντίνου, Αθήνα:

Ελληνικά Γράμματα, 1993.

Eco, Umberto. Τα όρια της ερμηνείας, μτφ. Μ. Κονδύλη, Αθήνα: Γνώση, 1993.

Eliot, T. S. «Παράδοση και προσωπικό ταλέντο», στο Δοκίμια για την ποίηση και την

κριτική (1919-1961), επιλ. - μτφρ. Στέφ. Μπεκατώρος, Αθήνα: Ηριδανός, 1983.

Greimas, A.J. Sémantique structurale: Recherche du méthode, Paris: Puf, 2002².

Greimas, A.J. & Courtés J. Sémiotique: Dictionnaire raisonné de la théorie du

langage, v.1-2, Paris: Hachette, 1994².

Hardwick, Lorna. Πρόσληψη. Ερευνητικές προσεγγίσεις, μτφρ. Ιωάννα Καραμάνου,

Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση, 2012.

Hardwick, Lorna. “The Theatrical Review as a primary source for the Modern

Reception of Greek Drama-a preliminary evaluation”, στο: http: //www2.open.ac.

uk/ClassicalStudies/GreekPlays/essays/Reviews.html

Iser, Wolfgang. The Implied Reader, Baltimore/London: The John’s Hopkins U.P.,

1974.

Iser, Wolfgang. Der Akt des Lesens. Theorie ästhetischer Wirkung, München, Fink,

1976 (The Act of Reading: A Theory of Aesthetic Response, Baltimore and

London: Johns Hopkins University Press, 1978).

Iser, Wolfgang. Prospecting: From Reader Response to Literary Anthropology,

Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1989.

Jauss, Hans Robert. «Παλιό κρασί σε καινούρια φλασκιά; Παρατηρήσεις για τον Νέο

Ιστορικισμό», μτφ. Γ. Ξηροπαΐδης, περ. Λόγου Χάριν, 3 (Φθινόπωρο 1992), σ. 3-18.

Jauss, Hans Robert. Aesthetic Experience and Literary Hermeneutics, Minneapolis,

University of Minnesota Press, 1982.

Jenny, Laurent. «Η στρατηγική της μορφής», μτφρ. Π.Κ. Καρπούζου, περ. Η άλως,

3-4 (φθινόπωρο 1996), σ. 69-103.

Κομνηνού, Μαρία. Δημόσια σφαίρα σε κρίση, Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση, 2018.

[12]

Κωστίου, Κατερίνα. Η ποιητική της ανατροπής. Σάτιρα, Ειρωνεία, Παρωδία,

Χιούμορ, Αθήνα: Νεφέλη, 2002.

Kristeva, Julia. La Révolution du langage poétique, Paris: Seuil, 1974.

Λιτς, Έντμουντ Ρ. Πολιτισμός και επικοινωνία. Η λογική της διαπλοκής των

συμβόλων, μτφρ. Έρση Σουρραπά, Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτης, 1993.

Μπαχτίν, Μιχαήλ. Έπος και μυθιστόρημα, μτφρ. Γ. Κιουρτσάκης, Αθήνα: Πόλις,

1995.

Μπαχτίν, Μιχαήλ. Ζητήματα της ποιητικής του Ντοστογιέφσκι, μτφρ. Αλ. Ιωαννίδου,

Αθήνα: Πόλις, 2000.

Μπαχτίν, Μιχαήλ. Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του. Για τη λαϊκή κουλτούρα του

Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, μτφρ. Γιώργος Παινακούλας, Ηράκλειο:

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2017.

Μπεζαντάκος, Νικόλαος. Το αφηγηματικό μοντέλο του Greimas και οι τραγωδίες του

Ευριπίδη, Αθήνα: εκδόσεις Καρδαμίτσα, 2004.

Μπενάτσης, Απόστολος. Το σημειωτικό τετράγωνο. Σύγχρονες ερμηνευτικές

προσεγγίσεις στη λογοτεχνία, Αθήνα: εκδόσεις Επικαιρότητα, 1994.

Πατσαλίδης, Σάββας. Θέατρο και Θεωρία. Περί (Υπο)κειμένων και (Δια)κειμένων,

Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2000.

Πατσαλίδης, Σάββας. Από την αναπαράσταση στην παράσταση. Σπουδή ορίων και

περιθωρίων, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2004.

Πεφάνης, Γιώργος. Το θέατρο και τα σύμβολα. Oι διαδικασίες συμβόλισης του

δραματικού λόγου, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1999.

Riffaterre, Michael. Semiotics of Poetry, Bloomington: Indiana University Press,

1978.

Σαμαρά, Ζωή. Προοπτικές του κειμένου, Θεσσαλονίκη: Κώδικας, 1987.

Σαμαρά, Ζωή. «Ποιητική και μεταφυσική: θέατρο μέσα στο θέατρο», περ. Σύγκριση/

Comparaison, 2-3 (Νοέμβριος 1991), σ. 68-87.

Σαμαρά, Ζωή. O κατοπτρισμός του άλλου κειμένου (Le discours spéculaire ou Μéduse

revisitée, μτφρ. Χ. Καρατσινίδου), Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2003.

Σηφάκης, Γ.Μ. «Ο παραδοσιακός χαρακτήρας της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας

και τέχνης» στο Γ.Μ.Σηφάκης, Μελέτες για το Αρχαίο Θέατρο, Ηράκλειο:

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2007, σ.17-42.

Σιαφλέκης, Ζ.Ι. «O μύθος του Oιδίποδα και η συγκριτική έρευνα της λογοτεχνίας»,

στο: Τα αινίγματα της Σφίγγας ή ο Oιδίπους ως διακείμενο, επιμ. Θ. Γραμματάς,

Αθήνα: εκδόσεις Αφοί Τολίδη, 1996, σ. 153-166.

Σκλόβσκι, Βίκτορ και Aϊχενμπάουμ, Μπόρις. Για τον φορμαλισμό. Η ανάσταση της

λέξης: θεωρία της φορμαλιστικής μεθόδου, μτφρ. Βασίλη Λαμπρόπουλου και Νίκου

Καλταμπάνου, Αθήνα: Έρασμος, 1979.

Schücking, L.L., Η κοινωνιολογία του φιλολογικού γούστου, μτφρ. Τ. Κονδύλης,

Αθήνα: Κάλβος, 1970.

Still, Judith - Worton, Michael. «Εισαγωγή στη Διακειμενικότητα», μτφρ. Π.

Καραβία, Κ. Τσακοπούλου, περ. Η άλως, 3-4 (φθινόπωρο 1996), σ. 21-68.

Τζιόβας, Δημήτρης. Μετά την Αισθητική, Αθήνα: εκδόσεις Γνώση, 1987.

Τοντόροφ, Τσβετάν. Ποιητική, μτφρ. Αγγέλα Καστρινάκη, Αθήνα: εκδόσεις Γνώση,

1989

Τσατσούλης, Δημήτρης. Σημειολογικές προσεγγίσεις του θεατρικού φαινομένου,

Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1999.

[13]

Τσατσούλης, Δημήτρης. Η γλώσσα της εικόνας. Σουρεαλιστικά παίγνια και

κοινωνιοσημειωτικές αναγνώσεις, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2000.

Τσατσούλης, Δημήτρης. Σημεία γραφής, κώδικες σκηνής στο σύγχρονο ελληνικό

θέατρο, Αθήνα: Νεφέλη, 2007.

Φελοπούλου, Σοφία. Le théâtre dans la dramaturgie française du XXe siècle, Τμήμα

Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου

Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 2001.

♦ Βασικές (ελληνόγλωσσες) μελέτες για το αρχαιοελληνικό θέατρο

Blume, Horst-Dieter. Εισαγωγή στο θέατρο, μτφρ. Μ. Ιατρού, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ.,

1989.

Easterling, Patricia E., B. M. W. Knox. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας,

μτφρ. Ν. Κονομής, Χρ. Γρίμπα, Μ. Κονομή, πέμπτη αναθεωρημένη έκδοση,

επιμέλεια Α. Στεφανή, Αθήνα: εκδόσεις Δημ. Ν.Παπαδήμα,

Γκρέιβις, Ρόμπερτ. Η λευκή Θεά. Ιστορική γραμματική του ποιητικού μύθου, Κάκτος,

1998.

Kitto, H.D.F., Η αρχαία ελληνική τραγωδία, μτφρ. Λεωνίδας Ζενάκος, Αθήνα:

εκδόσεις εκδόσεις Δημ. Ν.Παπαδήμα, 1993.

Lesky, Albin. Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων, Τόμοι Α΄ και Β΄, μτφρ. Ν. Χ.

Χουρμουζιάδης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1987-1989.

Lesky, Albin. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, μτφρ. Αγαπητός

Τσοπανάκης, Θεσσαλονίκη: εκδόσεις Αφοί Κυριακίδη, 1988.

Οικονόμου, Μαρία. Κουπιά και φτερά, Ο μύθος της Οδύσσειας στη λογοτεχνία και

στον κινηματογράφο του μοντερνισμού, Αθήνα: Νεφέλη, 2016.

Romilly, Jacqueline de. Αρχαία Ελληνική τραγωδία. μτφρ. Ελ. Δαμιανού-

Χαραλαμποπούλου, Αθήνα: εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1976.

Σιώψη, Αναστασία Α. Η νεοελληνική πολιτισμική φυσιογνωμία μέσα από το ρόλο της

μουσικής σε αναβιώσεις του αρχαίου δράματος. Μουσικές διαδρομές ωα

αντανακλάσεις της αρχαίας Ελλάδας στη νεότερη, Αθήνα: Gutenberg, 2012.

Σοφοκλής. Αντιγόνη και σελίδες για την Αντιγόνη των Fr. Holderlin, S. Kierkegaard,

M. Heidegger, μτφρ. Συμεών Σταμπουλού, Αθήνα: Gutenberg, 2017.

Stephanopoulos, Theodoros K. Umgestaltung des Mythos durch Euripides, Αthen,

1980.

Taplin, Oliver. Η αρχαία ελληνική τραγωδία σε σκηνική παρουσίαση, μτφρ. Βασίλης

Δ. Ασημομύτης, Αθήνα: εκδόσεις Παπαδήμα, 1988.

Χουρμουζιάδης, Νίκος Χ. Όροι και μετασχηματισμοί στην αρχαία Ελληνική

τραγωδία, Αθήνα: Γνώση, 1991.

Walton, Michael J. Το αρχαίο ελληνικό θέατρο επί σκηνής. Εγχειρίδιο για τις

παραστάσεις του αρχαίου δράματος στην κλασική εποχή και στους νεότερους χρόνους,

μτφρ. Κατερίνα Αρβανίτη και Βίκυ Μαντέλη, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2007.

♦ Μελέτες για την πρόσληψη του αρχαίου θεάτρου [Α]

Κωνσταντίνος Κυριακός (επιμέλεια), Το αρχαίο ελληνικό θέατρο και η πρόσληψή του

- Πρακτικά σε ηλεκτρονική μορφή του Δ' Πανελληνίου Θεατρολογικού Συνεδρίου

που διοργάνωσε το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών -

Πάτρα, 26-29/5/2011, Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πάτρα,

[14]

http://www.theaterst.upatras.gr/, 2015 [Ηλεκτρονική έκδοση του Τμήματος

Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, ISBN 978-960-89231-1-9].

Γραμματάς, Θόδωρος (επιμ.), Διαχρονικότητα και επικαιρότητα του μύθου,

Ταξιδευτής, 2013.

(Dis)placing Classical Greek Theatre, edited Savas Patsalidis & Elizabeth

Sakellaridou, Thessaloniki: University Studio Press, 1999.

Easterling, P.E. (επιμ.). Οδηγός για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία. Από το

Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, μετάφραση-επιμέλεια Λίνα Ρόζη-Κώστας Βαλάκας,

Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2007.

Kott, Jan. Θεοφαγία. Δοκίμια για την αρχαία τραγωδία, μτφ. Αγγέλα Βερυκοκάκη-

Αρτέμη, Αθήνα: Εξάντας, 1976.

Kott, Jan. Ένα θέατρο ουσίας, μτφ. Α. Κοτζιά, Αθήνα: εκδόσεις Χατζηνικολή, 1988.

McDonald, Marianne. O Ευριπίδης στον κινηματογράφο. Η ορατή καρδιά, μτφ.

Ερρίκος Μπελιές, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 1989.

McDonald, Marianne. Αρχαίος ήλιος, νέο φως. Το αρχαίο ελληνικό δράμα στη

σύγχρονη σκηνή, μτφρ. Παύλος Μάτεσις, Αθήνα: βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 1993.

McDonnald, Marianne. The Living Art of Greek Tragedy, Bloomington: Indiana

University Press, 2003.

Πατσαλίδης, Σάββας. (Εν)τάσεις και (Δια)στάσεις, Η ελληνική τραγωδία και η

θεωρία του εικοστού αιώνα, Αθήνα: εκδόσεις τυπωθήτω-Δαρδανός, 1997.

Σινεμυθολογία. Οι ελληνικοί μύθοι στον παγκόσμιο κινηματογράφο, Αθήνα:

Υπουργείο Πολιτισμού-Οργανισμός Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού-Πολιτιστική

Ολυμπιάδα 2001-2004 / Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2003.

Baranski, Z. G. Pasolini Old and New: Surveys and Studies, Dublin, 1999.

Berti I.-Morcillo M. G. (eds). Hellas on Screen: Cinematic Receptions of Ancient

History, Literature and Mythe, Stuggart, 2008.

Fusillo, M. La Grecia secondo Pasolini. Mito e cinema, Roma, 2007.

Hall, E., F. Macintosh & O. Taplin (eds). Medea in Performance, 1500-2000, Oxford,

2000.

Hall, E., F. Macintosh & A.Wrigley (eds). Dionysus since 69. Greek Tragedy at the

Dawn of the Third Millennium, Oxford, 2004.

MacKinnon, K. Greek Tragedy into Film, London, 1986.

Μichelakis, P. “Greek Tragedy in Cinema: Theatre, Politics, History” in Dionysus

since 69. Greek Tragedy at the Dawn of the Third Millennium, Oxford University

Press, 2004, 199-217.

Μichelakis, P. Greek Tragedy on Screen, Oxford, 2013.

Nikoloutsos, Konstantinos P. (ed). Ancient Greek Women in Film, Oxford, 2013.

Nisbet, G. Ancient Greece in Film and Popular Culture, Bristol, 2006.

Solomon, J. The Ancient Word in the Cinema, New Haven, 2001.

Van Steen Gonda A. H.. Venom in Verse Aristophanes in Modern Greece, Princeton,

New Jersey Princeton University Press, 2000.

Wiles, D. Greek Theatre Performance: An Introduction, Cambridge, 2000.

Winkler M. (ed.). Classics and Cinema, Lewisburg, 1991.

Winkler M. (ed.). Classical Myth and Culture in the Cinema, Oxford, 1991.

[15]

Μελέτες για την πρόσληψη του αρχαίου θεάτρου [B]

Ανδρεάδης, Γιάγκος. Τα παιδιά της Αντιγόνης: μνήμη και ιδεολογία στη νεότερη

Ελλάδα, Αθήνα: Καστανιώτης, 1989.

Αρχαιολογία: «Η αρχαιότητα στον κινηματογράφο» (αφιέρωμα), 37 (Δεκέμβριος

1990).

Bachelard, Gaston. Η ποιητική του χώρου, μτφρ. Ελ. Βέλτσου, Αθήνα: εκδόσεις

Χατζηνικολή, 1982.

Βιντάλ Νακέ, Πιέρ. O μαύρος κυνηγός. Μορφές σκέψης και μορφές κοινωνίας στον

ελληνικό κόσμο, μτφ. Γ. Ανδρεάδης και Π. Ρηγοπούλου, Αθήνα: Νέα Σύνορα Λιβάνη,

1983.

Bricout, Bernadette. Το βλέμμα του Ορφέα. Οι λογοτεχνικοί μύθοι της Δύσης, μτφρ.

Αριστέα Κομνηνέλλη, επιμέλεια Αθηνά Σοκόλη, Αθήνα: εκδόσεις Σοκόλη, 2007.

Brisson, Luc. Το αμφίβολο φύλο, μτφρ. Νάσος Κυριαζόπουλος, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ.,

2003.

Camp Jonh, Elizabeth Fischer. Θεοί, ήρωες και σοφοί, μτφρ. Αντουανέττα Καλλέγια,

Αθήνα: Ινστιτούτο του βιβλίου Α. Καρδαμίτσα, 2007.

Kearney, Richard. Ξένοι, θεοί και τέρατα, μτφρ. Νίκος Κουφάκης, πρόλογος

Νικόλας Αλ. Σεβαστάκης,, Αθήνα: Ίνδικτος, 2007.

Lévi-Strauss, Claude. Anthropologie structurale, τόμ. I-II, Paris: Plon, 1973-1974.

Lévi-Strauss, Claude. Μύθος και νόημα, μτφρ. Β. Αθανασόπουλος, Αθήνα,

Καρδαμίτσα, 1986.

Klossowski, Pierre. Το λουτρό της Άρτεμης, μτφρ. -σημειώσεις Μαρία Ευσταθιάδη,

Αθήνα: Άγρα 1992.

Κυριακός, Κωνσταντίνος. «Αρχαιόμυθη θεματολογία και ελληνικός

κινηματογράφος: Μια διαγραμματική παρουσίαση», Σινεμυθολογία. Οι ελληνικοί

μύθοι στον παγκόσμιο κινηματογράφο, Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού-Οργανισμός

Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού-Πολιτιστική Ολυμπιάδα 2001-2004 / Φεστιβάλ

Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2003, 51-73.

Loraux, Nicole. Οι εμπειρίες του Τειρεσία. Το θηλυκό στοιχείο και ο άντρας στην

αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: εκδόσεις Πατάκη, 2002.

Olivier, Cristiane. Tα παιδιά της Ιοκάστης, μτφρ. Αλίνα Πασχαλίδου, Βάσω

Νικολοπούλου, Αθήνα: Νέα Σύνορα 1984.

Φαρούπος, Νίκος. Ο κόσμος των φανταστικών όντων των Αρχαίων Ελλήνων, Αθήνα:

Κέδρος, 2007.

Vernant, Jean Pierre και Vidal-Naquet, Pierre. Μύθος και τραγωδία στην αρχαία

Ελλάδα, μτφ. Στέλλα Γεωργούδη και Αριάδνη Τάττη, τ. Α΄, Αθήνα: Ζαχαρόπουλος,

1988.

Vernant, Jean-Pierre. Το σύμπαν, οι Θεοί, οι Άνθρωποι. Ελληνικές ιστορίες για τη

δημιουργία του κόσμου, μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, Αθήνα: εκδόσεις Πατάκη, 2001.

Vernant, Jean-Pierre. Μύθος και κοινωνία, μτφρ. Κ. Αλεξοπούλου, Σπ.

Γεωργακόπουλος, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2005.

Μελέτες για την πρόσληψη του αρχαίου θεάτρου [Γ]

Παραστάσεις Αρχαίου Ελληνικού Δράματος στην Ευρώπη κατά τους νεώτερους

χρόνους / Productions of Ancient Greek Drama in Europe During Modern Times,

επιμ. Πλάτων Μαυρομούστακος, Επτανησιακή Γραμματεία Eλληνιστών. Γ Διεθνής

[16]

Επιστημονική Συνάντηση, Κέρκυρα, 4-6 Απριλίου 1997, Αθήνα: εκδόσεις

Καστανιώτη, 1999.

Η μετάφραση του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.

Πρακτικά Συνεδρίου, Αθήνα, 5-8 Οκτωβρίου 1995, επιμ. Έλενα Πατρικίου, Κέντρο

Έρευνας και Πρακτικών Εφαρμογών του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος «Δελφοί»

Steen, Gonda A.H. Venom in Verse Aristophanes in Modern Greece, Princeton, New

Jersey Princeton University Press, 2000.

Το αρχαίο θέατρο και η Κύπρος. Πρακτικά Συμποσίου, επιμέλεια Άντρη Χ.

Κωνσταντίνου & Ιωάννα Χατζηκωστή, Πολιτιστικό ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 2013.

♦ Περί μυθικών μορφών

Άλκηστις (αφιέρωμα, επιμ. Κωνσταντίνος Κυριακός), βιβλίο-πρόγραμμα της

παράστασης ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βόλου, θερινή περίοδος 1995.

Backés, Jean-Louis. O μύθος της Ελένης, μτφρ. Μαίρη Γιόση, Αθήνα: Μέγαρο

Μουσικής Αθηνών σε συνεργασία με το Μ.Ι.Ε.Τ., 1993.

Brunel, Pierre. O μύθος της Ηλέκτρας, μτφρ. Κλαίρη Μιτσοτάκη, Αθήνα: Μέγαρο

Μουσικής Αθηνών, 1992.

Χριστόπουλος, Μενέλαος. Όψεις της Ελένης στο έπος και στο δράμα, Αθήνα:

εκδόσεις Πατάκη, 2007.

Campell, Joseph. Ο ήρωας με τα χίλια πρόσωπα. Ο ρόλος του ήρωα στην παγκόσμια

μυθολογία, μτφρ. Θεόδωρος Σιαφαρίκας, Αθήνα: Ιάμβλιχος, 2001.

Δούκα-Καμπίτογλου, Αικατερίνη. Φαντασιώσεις του θηλυκού (από τη Σαπφώ στον

Ντεριντά), Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 2003.

Θεατρικά Τετράδια: «Ο Ευριπίδης και η Άλκηστη», 24 (Ιούλιος 1992).

Hughes, Bettany. Η Ωραία Ελένη. Θεά, Πριγκίπισσα, Εταίρα, μτφρ. Θ. Κοντάκης, Μ.

Κοντάκης, Αθήνα: εκδόσεις Πατάκη, 2005.

Fraisse, Simone. Le mythe d’ Antigone, Paris: Α. Colin, 1974.

Η Καθημερινή / Επτά Ημέρες: «Γυναίκες του μύθου» (επιμέλεια αφιερώματος

Πέγκυ Κουνενάκη), 20 Αυγούστου 2000· «Οι ελληνικοί μύθοι στην όπερα»

(επιμέλεια αφιερώματος Νίκος Α. Δοντάς), 22 Απριλίου 2001 · «Οι ελληνικοί μύθοι

στη ζωγραφική» (επιμέλεια αφιερώματος Πέγκυ Κουνενάκη), 29 Απριλίου 2001 ·

«Ηλέκτρα» (επιμέλεια αφιερώματος Νίκος Α. Δοντάς), 16 Ιουνίου 2002 · «Μήδεια»

(επιμέλεια αφιερώματος Νίκος Α. Δοντάς), 30 Ιουνίου 2002 · «Αντιγόνη» (επιμέλεια

αφιερώματος Νίκος Α. Δοντάς), 13 Ιουλίου · «Προμηθέας» (επιμέλεια αφιερώματος

Νίκος Α. Δοντάς), 11 Αυγούστου 2002 · «Οιδίπους» (επιμέλεια αφιερώματος Νίκος

Α. Δοντάς), 25 Αυγούστου 2002.

Παπαγγελής, Θεόδωρος Δ. Σώματα που άλλαξαν τη θωριά τους. Διαδρομές στις

Μεταμορφώσεις του Οβίδιου, Αθήνα: εκδόσεις Gutenberg, 2009

Pomeroy, Sarah Β. Θεές, Πόρνες, Σύζυγοι και Δούλες. Οι γυναίκες στην κλασική

αρχαιότητα, μτφρ. Μάριος Μπλέτας, Αθήνα: εκδόσεις Καρδαμίτσα, 2009.

Ρηγοπούλου, Πέπη. Ο Νάρκισσος στα ίχνη της εικόνας και του μύθου, Αθήνα:

Πλέθρον, 1994.

Steiner, George. Οι Αντιγόνες. Ο μύθος της Αντιγόνης στην λογοτεχνία, τις τέχνες και

την σκέψη της Εσπερίας, μτφρ. Βασίλης Μάστορης, Πάρις Μπουρλάκης, Αθήνα:

εκδόσεις Καλέντη 2001.

Τσοκάνη, Χαρίκλεια. Η κραυγή της Μέδουσας. Από τον μύθο στη μουσική, Αθήνα:

Αλεξάνδρεια, 2006.

[17]

ΒΑΣΙΚΗ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

♦ Χασάπη-Χριστοδούλου, Ευσεβία. Η Ελληνική μυθολογία στο νεοελληνικό δράμα.

Από την εποχή του κρητικού θεάτρου έως το τέλος του 20ου

αιώνα. Τόμος Α και Τόμος

Β, Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2002.

Για τον μονόλογο (επιλεκτικά)

Pavis, Patrice. Λεξικό τoυ θεάτρου, μτφρ. Αγνή Στρουμπούλη, Αθήνα: Gutenberg,

2006, σ. 317-319.

Byron, G. Dramatic Monologue, Routledge, Λονδίνο και Νέα Υόρκη, 2003.

Pfister, M. The Theory and Analysis of Drama, translated from the German by J.

Halliday, Cambridge University Press, Καίμπριτζ 1991, σ. 126-127.

Frieden, K. Genius and Monologue, Cornell University Press, Ithaca, Λονδίνο 1985,

σ. 17-22.

Καρατάσου, Αικατερίνη. Λανθάνων διάλογος. Ο δραματικός μονολόγου στη

νεοελληνική ποίηση, 19ος

-20ος

αι., Αθήνα: Gutenberg, 2014.

Πούχνερ, Βάλτερ. «Μονόλογος και διάλογος στην κλασικίζουσα δραματουργία του

17ου και 18ου αιώνα» στο Μελετήματα θεάτρου. Το Κρητικό θέατρο, Αθήνα: εκδόσεις

Χ. Μπούρα, 1991, σ. 211-259.

Πεφάνης, Γ.Π. Το θέατρο και τα σύμβολα. Διαδικασίες συμβόλισης του δραματικού

λόγου, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999, σ. 218-220.

Μελέτες για την πρόσληψη στην νεοελληνική δραματουργία

Αθανασόπουλος, Βαγγέλης. Η πολιτική διάσταση της «μυθικής μεθόδου»: Στρατής

Μυριβήλης-Στρατής Τσίρκας, εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1992.

Γιατρομανωλάκης, Γιώργης. «Ορέστης: Ένα σονέτο του Κ. Βάρναλη», περ.

Διαβάζω, 88 (22 Φεβρουαρίου 1984), σ. 40-47.

Γκότσης Γιάννης, Ελένη Καλή, Φωτεινή Σακελλαροπούλου, Βασίλης Τάσσης,

Δημήτρης Τσατσούλης. Από το αττικό δράμα στο σύγχρονο θέατρο. Μελέτες για την

πρόσληψη και την διακειμενικότητα, επιμ. Δημήτρης Τσατσούλης, Αθήνα:

Αιγόκερως, 2008.

Διαμαντάκου-Αγάθου, Καίτη. «Σάρα Κέην, Φαίδρας έρως, Ρακίνα, Φαίδρα, Σενέκα

Φαίδρα ή Ιππόλυτος, Ευριπίδη, Ιππόλυτος. Το παλίμψηστο μιας πολύ παλιάς

ιστορίας», Παράβασις, τόμος 7, Αθήνα: εκδόσεις Ergo, 2006, σ. 45-68.

Διαμαντάκου-Αγάθου, Καίτη. «Τραγικοί ήρωες μόνοι επί σκηνής, στην αρχαία και

σύγχρονη δραματουργία: η αυτονόμηση της μονολογικότητας», Παράβασις, τόμος

10, Αθήνα: εκδόσεις Ergo, 2010, σ. 55-84.

Κουτσουδάκη, Μαρία. «Ο μύθος του Ορφέα στο θεατρικό έργο του Tennessee

Williams», περ. Σύγκριση / Comparaison: «Ο μύθος του Ορφέα» (αφιέρωμα), 11

(2000), σ. 69-75.

Μπακονικόλα, Χαρά. «Η μυθολογία της ελληνικής τραγικής ποίησης στο σύγχρονο

γαλλικό θέατρο», περ. Περίτεχνο, 1 (1999), σ. 78-84.

Πατσαλίδης, Σάββας. «Ο θεατρικός μονόλογος στην εποχή του ναρκισσισμού»,

Παράβασις, τόμ. 8, Αθήνα: εκδόσεις Ergo, 2008, σ. 227-242.

[18]

Πούχνερ, Βάλτερ. «Ο μύθος του Ορφέα στη νεοελληνική δραματουργία. Γεώργιος

Σακελλάριος, Άγγελος Σικελιανός, Γιώργος Σκούρτης), περ. Σύγκριση /

Comparaison: «Ο μύθος του Ορφέα» (αφιέρωμα), 11 (2000), σ. 46-68.

Τσατσούλης, Δημήτρης. «Αναζητώντας ρίζες: Από την «ελληνικότητα» του Κ.

Κουν στις Βάκχες (σκηνοθεσία Θ. Τερζόπουλου) και στην Αντιγόνη (σκηνοθεσία Γ.

Κιμούλη) ως παραδείγματα διαπολιτισμικής σκηνικής γραφής», Παράβασις, τόμ. 6,

Αθήνα: εκδόσεις Ergo, 2005, σ. 367-377.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

Μακρυνικόλα, Αικατερίνη. Βιβλιογραφία Γιάννη Ρίτσου 1924-1989, Αθήνα:

Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 1993.

Μπήαν, Πέτερ. Αντίθεση και σύνθεση στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, Αθήνα:

Κέδρος, 1980.

Βελουδής Γ. Γιάννης Ρίτσος. Προβλήματα μελέτης του έργου του, Αθήνα: Κέδρος,

1983.

Συλλογικό, Γιάννης Ρίτσος. Μελέτες για το έργο του, Αθήνα: Διογένης, 1976.

Αφιερώματα περιοδικών εκδόσεων: Διαβάζω: 205 (1988) και Θεατρικά Τετράδια, 2

(1980)

Αρανίτσης, Ευγένιος. «Το σύμπλεγμα του Λεύκιππου (Σχόλια στην Τέταρτη

διάσταση του Ρίτσου)», στο Το σύμπλεγμα του Κάιν, Αθήνα: εκδόσεις Άκμων, 1980,

σ. 116-168.

Αργυρίου, Α. «Η ποίηση του Ρίτσου, μια σπειροειδής εξέλιξη», περ. Νέα Εστία, τόμ.

130, τχ. 1547 (1991), σ. 48-49.

Αυλιανού, Έφη. «Ο Φιλοκτήτης του Γ. Ρίτσου ή η ώρα της σιωπής», περ. Νέα Εστία,

τόμ. 130, τχ. 1547 (1991), σ. 90-93.

Βελουδής, Γιώργος. «O μύθος στο Ρίτσο», περ. Νέα Εστία, τόμ. 130, τχ. 1547,

(1991), σ. 113-116.

Βιστωνίτης, Αναστάσης. «Για τον Γιάννη Ρίτσο», περ. Η Λέξη, 182 (Οκτώβριος-

Δεκέμβριος 2004), σ. 740-745.

Βιτέζ, Αντουάν. Ο Ρίτσος αφομοιώνει όλο τον πολιτισμό μας», περ. Η Λέξη, 201

(Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2009), σ. 328-331.

Γεράνης, Στ. «Η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Σημειώσεις στα περιθώρια της Τέταρτης

διάστασης», περ. Νέα Εστία, τόμ. 130, τχ. 1547 (1991), σ. 127-134.

Εσπίριτου, Θεόδωρος. «Χρυσόθεμις ή δεκαεννέα χάρτινοι ανεμόμυλοι», περ. Οδός

Πανός, 146 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009), σ. 20-24.

Ζώρας Γ.Γ. «Ο μύθος του Ιππόλυτου στους αρχαίους συγγραφείς και στον Ρίτσο»,

περ. Διαβάζω, 205 (1988), σ. 14-16.

Θωμαδάκη Μαρίκα. «Χρυσόθεμη: από τον Σοφοκλή στον Γιάννη Ρίτσο», περ.

Διαβάζω, 243 (1990), σ. 63-64.

Θωμαδάκη Μαρίκα. «Ο ερωτικός λόγος στον Κύκλο των Ατρειδών του Γιάννη

Ρίτσου», περ. Νέα Εστία, τόμ. 130, τχ. 1547 (1991), σ. 80-89.

Gilardi, Valentina. «Σημειώσεις πάνω στην Τέταρτη διάσταση», περ. Η Λέξη, 182

(Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2004), σ. 759-767.

Καλογήρου, Τζ. «Η Ισμήνη του Γιάννη Ρίτσου», περ. Δρώμενα, 15 (1996), σ. 110-11.

Κεντρωτής, Γ. «Το τρίτο ρόδο. Μια ερμηνευτική προσέγγιση της Ελένης του Γιάννη

Ρίτσου», περ. Διαβάζω, 205 (1988), σ. 105-111.

[19]

Κεντρωτής, Γ. «Χρυσόθεμις ή Η λησμονημένη. Μια θεματική προσέγγιση στο

σκηνικό ποίημα», περ. Ελίτροχος, 4-5 (1994-1995), σ. 147-166.

Κραλ Πετρ. «Ο Ρίτσος ή η διορατικότητα. Χρυσόθεμις, Φαίδρα, Βολιδοσκόπος, Το

ρόπτρο», περ. Γράμματα και Τέχνες, 1 (1982), σ. 28.

Μακρυνικόλα, Αικατερίνη. «Κείμενα του Γιάννη Ρίτσου στη σκηνή», περ.

Θεατρικά Τετράδια, 2 (1980), σ. 13-16.

Μαρκόπουλος, Γ. «Η Τέταρτη διάσταση του Γιάννη Ρίτσου και μερικές από τις

συνισταμένες της», περ. Ελίτροχος, 4-5 (1994-1995), σ. 175-180.

Μπούρας, Κωνσταντίνος. «Αρχαίος έρωτας στην ποιητική του Γιάννη Ρίτσου», περ.

Οδός Πανός, 146 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009), σ. 48-51.

Νίτσος, Κώστας. «Παραλειπόμενα και μη. Το άγνωστο πρώτο θεατρικό έργο του Γ.

Ρίτσου», περ. Οδός Πανός, 146 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009), σ. 80-84.

Νίτσος, Κώστας. «Ο Γ. Ρίτσος έγραφε μονολόγους για να παίζονται στη σκηνή»,

περ. Οδός Πανός, 146 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009), σ. 85-87.

Παγουλάτος, Αντρέας. «Οι Ατρείδες στην Τέταρτη διάσταση του Γιάννη Ρίτσου

(προσωπεία, μεταμορφώσεις, σημαίνοντα ζώα, αντικείμενα και αινιγματικός λόγος)»,

περ. Οδός Πανός, 146 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009), σ. 14-19.

Παπαγεωργίου, Κώστας Γ. «Σημειώσεις στα περιθώρια της Τέταρτης διάστασης του

Γιάννη Ρίτσου», περ. Οδός Πανός, 146 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009), σ. 8-13.

Παυλάκη, Κατερίνα. «Θεατρικές διαστάσεις στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου», περ.

Οδός Πανός, 146 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009), σ. 62-69.

ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ Μονογραφίες

Πεφάνης, Γιώργος. Ιάκωβος Καμπανέλλης, Διαδρομές σε μεγάλη χώρα: Ανιχνεύσεις

και προσεγγίσεις στο θεατρικό του έργο, Αθήνα: Κέδρος, 2000.

Πούχνερ, Βάλτερ. Τοπία ψυχής και μύθοι πολιτείας. Το θεατρικό σύμπαν του

Ιάκωβου Καμπανέλλη, Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση 2009.

Τσατσούλης, Δημήτρης. Ιψενικά διακείμενα στη δραματουργία του Ιάκωβου

Καμπανέλλη, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2004.

Άρθρα-μελέτες

Αρβανίτη, Κατερίνα. «O τραγικός μύθος σε σύγχρονη διασκευή. Δύο

δραματουργικές εκδοχές», στο Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση, Το ελληνικό θεατρικό

έργο κατά τη δεκαετία του 1990, Β’ συμπόσιο νεοελληνικού θεάτρου, Αθήνα: Ελληνικά

Γράμματα, 2000, σ. 194-202.

Βαροπούλου, Ελένη. «O Δείπνος του Καμπανέλλη στο Εθνικό Θέατρο», εφ. Το

Βήμα, 7 Μαρτίου 1993.

Βερβεροπούλου, Ζωή. «Η σημαντική των τίτλων στο έργο του Ιάκωβου

Καμπανέλλη», στο Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου προς τιμήν του Ιάκωβου

Καμπανέλλη, Πάτρα: Περί Τεχνών, 2006, σ. 97-107.

Γεωργουσόπουλος, Κώστας. «Το στημόνι και το υφάδι στο έργο του Καμπανέλλη»,

στο Καμπανέλλης, Ι., Από σκηνής και από πλατείας, Αθήνα: Καστανιώτης, 1990, σ.

199-204.

Γραμματάς, Θεόδωρος. Από την τραγωδία στο Δράμα. Μελέτες συγκριτικής

θεατρολογίας, Αθήνα: Αφοί Τολίδη, 1994.

[20]

Γραμματάς, Θεόδωρος. «Διαδικασίες μεταλλαγής του αρχαιοελληνικού μύθου στα

μονόπρακτα O Δείπνος», στοΙάκωβος Καμπανέλλης, Αθήνα, Δήμος Ζωγράφου, 1994,

σ. 21-29.

Γραμματάς, Θεόδωρος. «Χρονικότητα του “είναι” και διαχρονικότητα του

τραγικού. Διαστάσεις της “Μοίρας” στο έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη», περ.

Δρώμενα 14, (Μάιος 1995), σ. 27- 30.

Γραμματάς, Θεόδωρος. Το ελληνικό θέατρο στον 20ό αιώνα. Πολιτισμικά πρότυπα

και πρωτοτυπία, 2 τόμοι, Αθήνα: Εξάντας, 2002.

Γραμματάς, Θεόδωρος. Διαδρομές στη θεατρική πορεία, Αθήνα: Εξάντας, 2004.

Ιωαννίδης, Γρηγόρης. «Ελληνικές αυλές και Αμερικάνικοι δρόμοι. Oι πρώτες

συσχετίσεις της Αυλής των Θαυμάτων με το αμερικανικό θέατρο», στοΠρακτικά

Πανελλήνιου Συνεδρίου προς τιμήν του Ιάκωβου Καμπανέλλη, Πάτρα, Περί τεχνών,

2006, σ. 372-388.

Καμπανέλλης, Ιάκωβος. Από σκηνής και από πλατείας, Αθήνα: Καστανιώτης, 1990.

Κουν, Κάρολος, «Ένας ανανεωτής της ελληνικής θεατρικής γραφής», περ. Η Λέξη 34

(Μάιος 1984), σ. 322-325.

Μαυροειδή, Ασημίνα, Ντίνου, Μαίρη, Ρεντζέπη, Μαίρη, «Ιάκωβος Καμπανέλλης,

Στιγμές από τη δημιουργία του» (Συνομιλία τον Δεκέμβριο 1997), περ.

Θεατρογραφίες 1 (1998), σ. 65-70.

Μαυρομούστακος, Πλάτων. «O Ιάκωβος Καμπανέλλης, το Θέατρο Τέχνης και το

θαύμα της αυλής», στο Καμπανέλλης Ι., Θέατρο. Τόμος. Ζ΄, Αθήνα: Κέδρος, 1998, σ.

30-38.

Μιχαηλίδης, Γιώργος. Νέοι Έλληνες θεατρικοί συγγραφείς, Αθήνα: Κάκτος, 1975.

Ντίνου, Μαίρη. «O θεατρικός μύθος στο έργο του Ι. Καμπανέλλη: η διπλή σχέση

του με την Ποιητική και την Μετα-ποιητική», περ. Θεατρογραφίες 1 (1998), σ. 88-

92.

Παγκουρέλης, Βάιος. «Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μια διαδρομή από την

καθημερινότητα στη μεταφυσική» , περ. Δρώμενα 14, (Μάιος 1995), σ. 51-54.

Πεφάνης, Γιώργος. Θέματα του μεταπολεμικού και σύγχρονου ελληνικού θεάτρου.

Διαδρομές σε μεγάλη χώρα, Αθήνα: Κέδρος, 2001.

Πεφάνης, Γιώργος. «Η Ελληνική δραματουργία στις δεκαετίες ’80 και ’90 (1980-

1998). Τάσεις, σταθμοί και προοπτικές», στο Το Ελληνικό θέατρο από τον 17ο στον

20ο αιώνα. Πρακτικά Α΄ Πανελληνίου Θεατρολογικού Συμποσίου (Δεκ. 1998),

Αθήνα, Τ.Θ.Σ. Πανεπιστημίου Αθηνών -Εκδόσεις Ergo, 2002, σ. 377-392.

Σιβετίδου, Αφροδίτη. «Μεταμυθογραφία, μεταθέατρο και Ιάκωβος Καμπανέλλης»,

στο Καμπανέλλης Ι., Θέατρο. Τόμος. Ζ’, Αθήνα, Κέδρος, 1998, σ. 46-55.

Σιβετίδου, Αφροδίτη. «Χώρος και διαλογικότητα στη δραματουργία του Ιάκωβου

Καμπανέλλη», στο Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου προς τιμήν του Ιάκωβου

Καμπανέλλη, Πάτρα: Περί Τεχνών, 2006, σ. 87-96.

Τσατσούλης, Δημήτρης. «Παίζοντας με το μύθο», στο: Ιάκωβου Καμπανέλλη, Η

Τελευταία Πράξη, βιβλίο-πρόγραμμα παράστασης «Ανοιχτού θεάτρου», άνοιξη 2001.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΖΙΩΓΑΣ

Πούχνερ, Βάλτερ. Ποίηση και μύθος στα θεατρικά έργα του Βασίλη Ζιώγα, Αθήνα,

Πολύτροπον (Σειρά: Δράμα και Δρώμενα), 2004.

Βερβεροπούλου, Ζωή. «Το θεατρικό περικείμενο: υπόσταση και λειτουργία του στο

έργο του Βασίλη Ζιώγα», περ. Νέα Εστία 1759 (Σεπτέμβριος 2003), σ. 342-349.

[21]

Ζιώγας, Βασίλης. «O αρχαίος μύθος ως διαχρονικός κώδικας ήθους», στο:

Φιλοκτήτης, Αθήνα: Ερμής, 1990, σ. 69-74.

Θωμαδάκη, Μαρίκα. «Σάμουελ Μπέκετ και Βασίλης Ζιώγας», στο: Θεατρολογικοί

προβληματισμοί, Αθήνα: Paulos, 1996, σ. 78-94.

Μπακονικόλα, Χαρά. «Πολιτισμικά μορφώματα στο θέατρο του Βασίλη Ζιώγα»,

στο Κανόνες και εξαιρέσεις. Κείμενα για το νεοελληνικό θέατρο, Αθήνα: Ελληνικά

Γράμματα, 2000, σ. 140-151.

Νικόπουλος, Νάσος. «Το θέατρο του Βασίλη Ζιώγα. Μια νέα δραματουργική

εκδοχή», περ. Διαβάζω 89, (7 Μαρτίου 1984), σ. 34-38.

Πετράκου, Κυριακή. «O Βασίλης Ζιώγας και το fin de siècle», στο Θεατρολογικά

Miscellanea, Αθήνα: Δίαυλος, 2004, σ. 353-364

Ρόζη, Αγγελική. «Βασίλη Ζιώγα, Χρωματιστές γυναίκες: μια απόπειρα θεατρικής

αποδόμησης της πατριαρχικής αντίληψης για τη γυναίκα», περ. Γράμματα και Τέχνες

81 (Ιούνιος-Oκτώβριος 1997), σ. 22-27.

Αναγνώστου, Ουρανία. Το θέατρο της Έλενας Πέγκα, Αθήνα: Κάππα Εκδοτική,

2016.

Γαλάνη, Μαρίζα. Οι σκηνικές οδηγίες από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η πορεία των

λέξεων προς την παράσταση, Αθήνα: εκδόσεις Γκοβόστη, 2017.

Μαλάμου-Γρηγόρη, Μαντώ. Τα προσωπεία του Διονύσου. Η «Θυμέλη» του Άγγελου

Σικελιανού, Αθήνα: εκδόσεις Γρηγόρη, 2014.

Νταλιάνη, Βαρβάρα. Υλικό Θεάτρου. Μελέτη στη δραματουργία του Ανδρέα

Φλουράκη, Αθήνα: Άπαρσις, 2014.

Πετράκου, Κυριακή. Ο Θεοτοκάς του θεάτρου. Έργα, θεωρία και κριτική, δράση,

Αθήνα: Εξάντας, 2017.

Σφαιροπούλου, Αφροδίτη. Ποιος φοβάται τη Sarah Kane; Για μια θεολογία της

λογοτεχνίας και του θεάτρου, Αθήνα: Αρμός, 2015.