2015 Lectures First Part, Methods and Techniques Of Social Research II, EKPA

© Γιάννης Τσίρμπας 2014

Μέθοδοι & Τεχνικές Κοινωνικής Έρευνας IIΕαρινό Εξάμηνο 2014-2015Πρώτο Μέρος Σημειώσεων

Γιάννης Τσίρμπας

Λέκτορας

ΕΚΠΑ/Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης

[email protected]


2

1. Η έρευνα.


Η ΕΡΕΥΝΑ

Τι είναι έρευνα;

…μια τεχνική επιστημονικής συλλογής πληροφοριών.

ή

«Η αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήματα μέσω τηςεφαρμογής μιας συστηματικής διαδικασίας»(Selltiz et al, 1976)


Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Τι είναι κοινωνική έρευνα;

Ακαδημαϊκή έρευνα που αντλεί την εννοιολογική και θεωρητική τηςέμπνευση από τις κοινωνικές επιστήμες, τις οποίες και χρησιμοποιείγια να διαμορφώσει ερευνητικά ερωτήματα, αλλά και ναερμηνεύσει τα ερευνητικά αποτελέσματα.

(Bryman, 2012: 3)


ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ0) Πρωτογενείς παραστάσεις/συσσωρευμένη γνώση (δεν υπάρχουν αξίες [θεωρίες] χωρίς

εμπειρίες, ούτε εμπειρίες ανεξάρτητα από προϋπάρχουσες αξίες).

1) Ορισμός προβλήματος έρευνας/γενικού επιστημονικού πεδίου.

• φαντασία, ενδιαφέρον, ανάγκη, τυχαιότητα, έμπνευση.

2) Βιβλιογραφική, δευτερογενής έρευνα, σύνδεση με θεωρία-θεωρητικό

πλαίσιο/μοντέλο.

3) Διατύπωση ερευνητικού/ων ερωτήματος/ερωτημάτων.

4) Διατύπωση υποθέσεων/αφηγηματικών σεναρίων.

5) Κατάρτιση μεθοδολογίας-Ερευνητικός σχεδιασμός-Μοντελοποίηση- Ορισμός

εννοιών/μέτρηση.

Επιλογή μεθόδου (ποιοτική, ποσοτική κλπ), ορισμός πληθυσμού έρευνας, ορισμός

περιοχής έρευνας, ορισμός μεθόδου δειγματοληψίας κλπ.

5


ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (2)

6) Συλλογή και οργάνωση δεδομένων

• Κατάρτιση ερωτηματολογίου/οδηγού συζήτησης, εκπαίδευση ερευνητών, διεξαγωγή

συνεντεύξεων

• Δειγματοληψία/συλλογή δεδομένων

7) Επεξεργασία δεδομένων/Οργάνωση δεδομένων/Καταχώρηση σε Η/Υ

8) Στατιστική Ανάλυση/Συμπεράσματα/Παρουσίαση/Reporting/Συγγραφή.

9) Επιστροφή στη θεωρία…

10) Επόμενη έρευνα.

6


ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

7

Η χαρτογράφηση ενός θέματος που ίσως αιτιολογήσει τηδιεξαγωγή περαιτέρω έρευνας στο μέλλον

(διερεύνηση)

Η περιγραφή της κατάστασης στην οποία βρίσκονται τα

κοινωνικά ζητήματα (περιγραφή)

Ανάδειξη των αιτιών των φαινομένων βάσει των αιτιακών

σχέσεών τους (ερμηνεία)


Παραδείγματα καθ’ οδόν: Kομβικές έρευνες.

Lazarsfeld, P.F, Berelson, B. & Gaudet, H. (1948), The People’s Choice:

How The Voter Makes Up his Mind in a Presidential Campaign. New

York: Columbia University Press.

8

Campbell, A., Converse, P., Miller, W., & Stokes, D. (1960), The

American Voter. New York: John Wiley & Sons.

M. E. McCombs and D. L. Shaw, “The Agenda-Setting Function of

Mass Media”, The Public Opinion Quarterly, Vol. 36, No.2, 1972, σελ.

176-187.


9

2. Ερωτήματα, Θεωρία, Υποθέσεις.


10

ΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤα ερευνητικό ερώτημα, το «πρόβλημα» της κάθε έρευνας εξαρτάται, γενικά, από:

Τα προσωπικά ενδιαφέροντα του ερευνητή

Φαντασία

Τα κοινωνικά ενδιαφέροντα/ανησυχίες

Τυχαιότητα

Αναγκαιότητα

Ερευνητικό ερώτημα: Ένα ερώτημα που περιέχει μια σαφή δήλωσητου τι είναι αυτό που θέλει να μάθει ο ερευνητής.

Ποια είναι η επιρροή του κοινωνικού περιβάλλοντος στην ψήφο;

Από τι εξαρτάται η ειρήνη;

Γιατί κάποιες χώρες με αυταρχικά/απολυταρχικά/ολοκληρωτικά καθεστώτα μεταβαίνουν στη δημοκρατία και κάποιες άλλες όχι;


11

ΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ (2)

Τα ερωτήματα έχουν ένα εγγενές χαρακτηριστικό: γεννούν νέα ερωτήματα.

«Στην επιστημονική έρευνα, η διατύπωση του προβλήματος δεν είναι μόνο το πρώτο, αλλά

και το τελευταίο στάδιο…» (Φίλιας, 1977)

«Κάθε επιστημονικό επίτευγμα θέτει νέα ερωτήματα: αποζητά (προκαλεί) το ξεπέρασμά

του» (Max Weber).


12


Δεν αρκεί να πούμε:

«Ενδιαφέρομαι να ερευνήσω την εκλογική συμπεριφορά».

Τι θέλουμε να μάθουμε;

Από τι επηρεάζεται, ποιες είναι οι συνέπειές της, πώς μεταβάλλεται, γιατί μένει σταθερή.

Σε ποια χώρα; Σε ποια περιοχή; Συγκριτικά μεταξύ χωρών;

Διαχρονικά; Σήμερα; Μελλοντικά;

Οφείλουμε να αποσαφηνίσουμε και να κάνουμε όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένο το

ερευνητικό μας ερώτημα, πριν ξεκινήσουμε τη διαδικασία συλλογής δεδομένων.

Διαφορετικά είναι πιθανό να καταλήξουμε να συλλέγουμε λάθος δεδομένα για το λάθος

λόγο.


13


Το αρχικό ερώτημα δεν είναι πάντα και το τελικό.

Ενώ είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι ψάχνουμε, είναι λάθος να μην είμαστε ανοικτοί

απέναντι σε νέα ερωτήματα (ίσως και σημαντικότερα) που προκύπτουν κατά τη διάρκεια

της ερευνητικής διαδικασίας.

Τα ερωτήματα μπορούν να τροποποιηθούν και νέα προβλήματα να ανακύψουν, όσο

συλλέγουμε και αναλύουμε δεδομένα ή διαβάζουμε σχετικές με το πρόβλημά μας θεωρίες.

Πολύ συχνά τα επιτυχημένα ερευνητικά ερωτήματα περιλαμβάνουν μια ερώτηση “γιατί;” .


Βασικές Έννοιες

Σύνολα όχι άτομα.

Αναζήτηση μοτίβων-κανονικοτήτων.

Μεταβλητές – Λογικά σύνολα τιμών.

Τιμές – Χαρακτηριστικά ή ιδιότητες που περιγράφουν ένααντικείμενο.



Babbie, 2011, Κεφ. 1Σχήμα 1-5


ΕΙΔΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ-ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ

Ανεξάρτητες ή πειραματικές ή ερμηνευτικές ή προβλεπτικές θεωρούνται οι

μεταβλητές που ασκούν επίδραση σε μια άλλη μεταβλητή.

Εξαρτημένες είναι οι μεταβλητές που επηρεάζονται από τη μεταβολή των τιμών

μιας άλλης μεταβλητής.

16


17

Θεωρία.


Όχι φιλοσοφία, ούτε πίστη.

Η κοινωνική θεωρία αφορά ό,τι υπάρχει, όχι ό,τι θα έπρεπε να υπάρχει.

Θεωρία – Μια συστηματική ερμηνεία για τις παρατηρήσεις που σχετίζονται με μιασυγκεκριμένη πλευρά της ζωής.

Οι θεωρίες προσπαθούν να προσφέρουν λογικές ερμηνείες…

Οι θεωρίες μάς εμποδίζουν να παρασυρθούμε από τυχαία περιστατικά.

Οι θεωρίες εξηγούν παρατηρημένα μοτίβα.

Οι θεωρίες διαμορφώνουν και κατευθύνουν τα ερευνητικά εγχειρήματα.

Η Σημασία του Σταδίου 2…Βιβλιογραφική, δευτερογενής έρευνα, σύνδεση με θεωρία-θεωρητικό πλαίσιο/μοντέλο.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΘΕΩΡΙΑ


19Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΕΥΝΑΣ

Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν δύο συνδεδεμένες μεταξύ τους διαδικασίες, την επαγωγική και την παραγωγική:

ΕΠΑΓΩΓΗ: Ανάπτυξη γενικών αρχών από συγκεκριμένες παρατηρήσεις

Από το ειδικό στο γενικό.

Παράδειγμα Babbie περί μαριχουάνας.

1) Παρατήρηση

2) Διάψευση θεωριών/υποθέσεων (ότι όσοι καπνίζουν είναι αντικοινωνικοί-κακοί φοιτητές.

3) Ανίχνευση μοτίβων (γυναίκες-ασιάτες-όσοι μένουν με γονείς δεν καπνίζουν

4) Νέο θεωρητικό μοντέλο: Αντί γιατί καπνίζουν →γιατί κάποιοι δεν καπνίζουν


20Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΕΥΝΑΣΌλα τα παραπάνω προϋποθέτουν δύο συνδεδεμένες μεταξύ τους διαδικασίες, την επαγωγική και την παραγωγική:

ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Από γενικές αρχές προκύπτουν συγκεκριμένες προσδοκίες για υποθέσεις

Από το γενικό στο ειδικό. Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί, ο Γιώργος είναι άνθρωπος, άρα ο Γιώργος είναι θνητός.

Παράδειγμα Babbie περί διανεμητικής δικαιοσύνης (σ.108):

1) Ορισμός (Jasso, 1998): Σκέφτομαι τι έχω (πλούτη, ομορφιά, ευφυία κλπ), αυτόματα συγκρίνω τον εαυτό με άλλους και έχω μια αίσθηση δικαιοσύνης για το αν η φύση ή η κοινωνία με μεταχειρίζεται δίκαια ή άδικα. Η αίσθηση αυτή είναι συνάρτηση του τι έχω με το τι έχουν οι άλλοι (πραγματική και συγκριτική θέση). Λειτουργικοποιεί με έναν τρόπο.

2) Υποθέσεις (επιλογή)

-Όταν όλα τα άλλα πράγματα είναι ίδια, ένα άτομο θα προτιμήσει να κλέψει κάτι από ένα μέλος της ίδιας ομάδας παρά από ένα ξένο άτομο.

-Σε περιπτώσεις κλοπής, (είναι πιθανότερο να) εμφανίζονται πληροφοριοδότες μόνο στην περίπτωση κλοπής από άλλες ομάδες. Γιατί;

3) Μέτρηση-Έλεγχος


21

ΣΥΝΔΕΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣΗ σχέση θεωρίας και έρευνας είναι αμφίδρομηαμφίδρομη.Η θεωρία μπορεί να προηγείταιπροηγείται της έρευνας και να αποτελεί «οδηγό» για την υλοποίησή της αλλά καιΗ έρευνα μπορεί να «παραγάγει» ή να μεταβάλει«παραγάγει» ή να μεταβάλει μια θεωρία είτε βάσει των αποτελεσμάτων της είτε ακόμη και κατά τη διάρκεια υλοποίησής της.

ΘΕΩΡΙΑ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

(ΕΛΕΓΧΟΣ ΘΕΩΡΙΑΣ) (ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΕΩΡΙΑΣ)


22

ΣΧΕΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ (2)

ΕΛΕΓΧΟΣΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣΘΕΩΡΙΑΣ

Όταν ελέγχουμε μια θεωρία, η θεωρία οδηγεί την παρατήρησή μας, δηλαδή την έρευνάμας.

ΟυσιαστικάΟυσιαστικά κινούμαστεκινούμαστε απόαπό τοτο γενικόγενικό (θεωρία)(θεωρία) στοστο ειδικόειδικό (παρατήρηση)(παρατήρηση)..

Η βασική ιδέα είναι από τη γενική θεωρία να προέλθουν πιο περιορισμένες δηλώσεις, οιοποίες να είναι αληθείς, αν η θεωρία είναι αληθής (deductive reasoning).

Η επιρροή του κοινωνικού περιβάλλοντος στην ψήφο ως βασική θεωρητική αρχή οργάνωσης της έρευνας.

Η παρατήρηση ότι τα παιδιά ψηφίζουν ό,τι και οι γονείς τους ως βάση για την παραγωγή θεωρίας.


23

ΣΧΕΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ (3)

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΕΩΡΙΑΣΘΕΩΡΙΑΣ

Στην περίπτωση κατασκευής θεωρίας ακολουθείται η ακριβώς αντίθετη πορεία:

ΚινούμαστεΚινούμαστε απόαπό τοτο ειδικόειδικό (παρατήρηση)(παρατήρηση) στοστο γενικόγενικό (θεωρία)(θεωρία) (inductive(inductive reasoning)reasoning)..ΔιαδεδομένοΔιαδεδομένο χαρακτηριστικόχαρακτηριστικό τηςτης ποιοτικήςποιοτικής έρευναςέρευνας..

Βέβαια, στη σύγχρονη επιστήμη οι δύο αυτές διαδικασίες δεν είναι ποτέ ανεξάρτητες καιαυτόνομες η μία από την άλλη, ενώ σε επιστημολογικό επίπεδο τα πράγματα είναι αρκετάπιο σύνθετα και παρεμβάλλονται και άλλα στάδια.

Θεωρία κομματικής ταύτισης: παρατήρηση ότι οι νέοι ψηφίζουν ό,τι και οι γονείς τους → θεωρητική σημασία συναισθηματικών/ψυχολογικών παραγόντων → περαιτέρω ερευνητική διερεύνηση.

Εδώ αναφέρονται αδρά ως οι δύο βασικοί δρόμοι που επικρατούν στη φιλοσοφία τηςεπιστήμης.

Για παράδειγμα, η έρευνα του Μίσιγκαν είχε ως θεωρητική βάση/ερευνητικό προηγούμενο και σε σημαντικό βαθμό επιβεβαίωσε την «εξωτερική», κοινωνική διάσταση της ψήφου της Σχολής του Κολούμπια.


24

ΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ

«Υπόθεση χαρακτηρίζεται μια διατύπωση, άγνωστης εγκυρότητας και συνεπώς μεαμφίβολο νοηματικά περιεχόμενο, που απαιτεί κάποια εξακρίβωση (ναεπαληθευτεί ή να απορριφθεί)».

Η διατύπωση υποθέσεων αποτελεί κεντρικό σημείο της επιστήμης και, συνεπώς, τηςέρευνας.

«Ερευνητική χαρακτηρίζεται η διατυπωμένη υπόθεση που περιγράφει ήκαθορίζει σε περισσότερο συγκεκριμένη μορφή από ό,τι το ίδιο το ερευνητικόπρόβλημα κάποια σχέση μεταξύ δύο ή περισσότερων μεταβλητών».

«…ένα άτομο σκέφτεται πολιτικά με τον τρόπο που ζει κοινωνικά. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά καθορίζουν την πολιτική προτίμηση» (Lazarsfeld et al., 1948: 27)

«Ο μακροχρόνιος συναισθηματικός δεσμός με ένα πολιτικό κόμμα (θα) προδιαθέτει για την ευνοϊκότερη αντιμετώπιση του συγκεκριμένου κόμματος» (Campbell et al., 1960, σ. 14)


25

ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Οι υποθέσεις που διατυπώνουμε οφείλουν:

1. Να είναι αντικειμενικά διατυπωμένες

Να μην περιλαμβάνουν αξιακά ή αξιολογικά φορτισμένες έννοιες και να μην αναπαράγουνστερεότυπα και προκαταλήψεις (στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό).

2. Να είναι σαφείς και ακριβείς

Τα συστατικά μέρη της υπόθεσης να έχουν συγκεκριμένη σημασία, χωρίς αμφιβολίες ήδυνατότητα πολλαπλών ερμηνειών (τουλάχιστον στο θεωρητικό πλαίσιο πουχρησιμοποιείται).

3. Να μπορούν να ελεγχθούν/να είναι μετρήσιμες/διερευνήσιμες

Η υπόθεση να μπορεί να μετρηθεί-διερευνηθεί (ποσοτικά ή ποιοτικά) με βάση ταπροηγουμένως διατυπωμένα κριτήρια.

4. Να απαντούν στο ερευνητικό ερώτημα

Να είναι σε θέση να δώσει απάντηση στο ερευνητικό πρόβλημα, να στοχεύει στην επίτευξητου ερευνητικού στόχου.

ΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ (2)


26

26

Ερευνητικές Υποθέσεις (συνέχεια…)

Είμαστε στο νομοθετικό μοντέλο ερμηνείας (αναζήτηση αιτιακών σχέσεων…)

Προϋποθέσεις για σχέσεις μεταξύ μεταβλητών:

• Διαπίστωση σύνδεσης /συσχέτισης μεταξύ μεταβλητών.

• Οι αλλαγές στη μία μεταβλητή να συνδέονται με αλλαγές στην άλλη.

• ΠΡΟΣΟΧΗ: Παρόλα αυτά, συσχέτιση δεν συνιστά αιτιότητα!!!

• Η αιτία προηγείται του αποτελέσματος: οι πεποιθήσεις των γονέων επηρεάζουν αυτές των

παιδιών (αν και μπορεί να παρατηρηθεί και το αντίθετο-όμως εδώ μας ενδιαφέρουν οι

πολλές περιπτώσεις, οι πιθανότερες).

• Πραγματικές, «ειλικρινείς» σχέσεις!!! (Στις δύο τρίτη δεν χωρεί…)


27

«Ειλικρινείς» και πλαστές σχέσεις…

ΖΕΣΤΗ

Πτώση Εμπιστοσύνης σε Θεσμούς

Πτώση πωλήσεων αυτοκινήτων

ΚΡΙΣΗ


28

Συσχέτιση, αιτιότητα και σφάλματα

Επίσης…

-Δεν υπάρχει πλήρης αιτιότητα:

Η εξαθλίωση που μάστιζε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού (μπορεί να) είναι μία απότις αιτίες της «αραβικής άνοιξης»…

Δηλαδή, όσο μεγαλύτερο μέρος ενός φαινομένου προσπαθούμε να εξηγήσουμε,τόσο πιο πολύπλοκο γίνεται το σύστημα των σχέσεων που μελετούμε.

-Οι εξαιρέσεις δεν διαψεύδουν την αιτιακή σχέση.

Επειδή τυχαίνει να γνωρίζω κάποιον που ψήφισε «κόντρα» στους γονείς του, αυτόδεν ακυρώνει το γενικό pattern…(όταν τέλος πάντων ακόμα υπήρχαν έντονεςκομματικές ταυτίσεις).

© Γιάννης Τσίρμπας 2014 29

Θέμα επιπέδου…Επίπεδο ανάλυσης: το σύνολο των σχέσεων, φαινομένων κλπ που θα αναλυθούν.

Μονάδα ανάλυσης: η ξεχωριστή μονάδα για την οποία θα γίνει συλλογή δεδομένων.

Άτομα ή ομάδες (οργανώσεις, τάξεις, κόμματα, οικογένειες, συνδικαλιστικές ενώσεις κλπ).

Φαινόμενα/κοινωνικές αλληλεπιδράσεις (ανταλλαγές, συναλλαγές κλπ).

Τα άτομα είναι η πιο διαδεδομένη μονάδα ανάλυσης. Ως «άτομα» (δηλαδή μονάδες),μπορούν βέβαια να λειτουργήσουν και άλλα πράγματα, όπως και «κοινωνικάτεχνουργήματα» (βιβλία, σκεύη, τραγούδια κλπ):

Π.χ. (ποσοτική ανάλυση περιεχομένου/εργασίες: Εφημερίδα, πρωτοσέλιδο, θέμα, άρθρο,ειδησεογραφική ενότητα, δελτίο ειδήσεων κλπ).

Είναι απαραίτητο να έχουμε στο μυαλό μας σε ποιο επίπεδο θα αναλύσουμε και ποια είναι ημονάδα ανάλυσης, όταν σχεδιάζουμε μια έρευνα.

Π.χ. (ποιοτική) έρευνα βιωματικών αφηγήσεων σε ανέργους στη Νάουσα.

Ποιο είναι το επίπεδο ανάλυσης και ποια η μονάδα ανάλυσης;


30

Μερικά σφάλματα…

Με τις μονάδες ανάλυσης σχετίζονται λανθασμένοι συλλογισμοί που ονομάζονται λογικάσφάλματα.Οικολογικό Σφάλμα/Ecological Fallacy:

Η εσφαλμένη θεμελίωση συμπερασμάτων που αφορούν μεμονωμένα άτομα ενώ στηνπραγματικότητα έχουν παρατηρηθεί για ομάδες ατόμων.Συμπεράσματα για το άτομο που βασίζονται σε δεδομένα για το σύνολο είναι ευπαθή στηνΟικολογική πλάνη, δηλαδή στην πεποίθηση ότι τα μέλη μιας ομάδας φέρουν, σε ατομικόεπίπεδο, το μέσο όρο των χαρακτηριστικών της ομάδας.

Π.χ. Δεν είναι οι ποδοσφαιριστές που παίζουν στην τελευταία ομάδα του πρωταθλήματοςείναι χειρότεροι από όλους τους ποδοσφαιριστές που παίζουν στις ομάδες που βρίσκονται σεανώτερες θέσεις.


31

Robinson, W.S. (1950). "Ecological Correlations and the Behavior of Individuals". AmericanSociological Review Vol. 15, No. 3) 15 (3): 351–357.

-Όσο μεγαλύτερη η αναλογία μεταναστών σε μια πολιτεία, τόσο χαμηλότερος οαναλφαβητισμός (συσχετίσεις στο επίπεδο της πολιτείας).-Οι μετανάστες ήταν όμως σε μεγαλύτερο βαθμό αναλφάβητοι από τους γηγενείς. (συσχέτισηστο ατομικό επίπεδο).

Μερικά σφάλματα…(2)


32

Αναγωγισμός:

Η προσπάθεια να εξηγήσουμε ένα συγκεκριμένο φαινόμενο βάσει περιορισμένων εννοιώνή/και εννοιών κατώτερης τάξης (Babbie, σ. 147)

Π.χ. η διατύπωση της πρόβλεψης ότι μια ομάδα θα πάρει σίγουρα το πρωτάθλημα επειδήέχει καλύτερους παίκτες ή ότι ένα κόμμα θα κερδίσει τις εκλογές επειδή διαθέτει τομεγαλύτερο ποσοστό ταυτισμένων μαζί του ψηφοφόρων.

Μερικά σφάλματα…(3)


33

Οι διαθέσιμες στρατηγικές:

Ποσοτική vs Ποιοτική.


34

Η ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Η ποσοτική έρευνα:• Χρησιμοποιεί νούμερα και στατιστικές μεθόδους.• Βασίζεται σε αριθμητική μέτρηση συγκεκριμένων παραμέτρων συγκεκριμένων

φαινομένων.• Αναζητά μετρήσεις και αναλύσεις που εύκολα μπορούν να επαναληφθούν, να

διαψευστούν ή να επιβεβαιωθούν από οποιονδήποτε ερευνητή.• Τα δεδομένα συλλέγονται με τη χρήση δομημένων ερευνητικών εργαλείων.• Τα αποτελέσματα βασίζονται σε μεγάλα δείγματα, τα οποία είναι συνήθως (ή επιδιώκουν

να είναι) αντιπροσωπευτικά του πληθυσμού έρευνας.• Η ανάλυση των αποτελεσμάτων είναι «αντικειμενική».• Άρα, η άποψη για τον κόσμο είναι αντικειμενική=τα υποκειμενικά νοήματα σε δεύτερο

πλάνο.


35

Βασικές Έννοιες-Ποσοτική έμφαση

Σύνολα όχι άτομα.

Αναζήτηση μοτίβων-κανονικοτήτων.

Μεταβλητές – Λογικά σύνολα τιμών.

Τιμές – Χαρακτηριστικά ή ιδιότητες που περιγράφουν ένααντικείμενο της έρευνας.


36


Babie, 2011, σ. 51.


37


ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ-ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ






38

ΕΙΔΗ ΠΟΣΟΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

Τα περισσότερα πειράματα

Δημοσκοπήσεις/Στιγμιαίες και διαχρονικές

Ποσοτική ανάλυση περιεχομένου

Σύγκριση μεταξύ δύο ή περισσότερων περιπτώσεων


39

ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Μια ποσοτική έρευνα μπορεί να είναι:• ΣΤΙΓΜΙΑΙΑ-ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗ• ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ

ΣΤΙΓΜΙΑΙΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ(Συγχρονικές)

Η πιο διαδεδομένη μορφή έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες.Τα δεδομένα συλλέγονται σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή,σε όσο το δυνατόν βραχεία χρονική περίοδο. Ad-hoc, μηεπαναλαμβανόμενες έρευνες

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣΣυχνά καλούμαστε να μελετήσουμε δυναμικές διαδικασίες πουλαμβάνουν χώρα σε βάθος χρόνου. Επαναλαμβανόμενησυλλογή δεδομένων πάνω στη μεταβολή φαινομένων ήγνωρισμάτων.


40ΕΙΔΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΟΣΟΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

1. Έρευνες Τάσεων (tracking surveys)

Πρόκειται ουσιαστικά για στιγμιαίες μελέτες που διεξάγονται διαδοχικά σε έναπροκαθορισμένο χρονικό διάστημα με σκοπό να μελετήσουν διαχρονικές μεταβολές σεσυγκεκριμένα χαρακτηριστικά του πληθυσμού. Διεξάγεται σε ανεξάρτητα, διαφορετικάδείγματα.

2. Έρευνες Πάνελ

Επαναλαμβανόμενες συνεντεύξεις στο ίδιο κάθε φορά δείγμα ερωτώμενων. Επίσης έχειστόχο την μελέτη μεταβολών σε μεγάλο βάθος χρόνου.

3.Έρευνες συνεκτικών ομάδων/ «κοόρτης»

Μελέτη ομάδων ατόμων με κοινά χαρακτηριστικά για διερεύνηση μεταβολών σε βάθοςχρόνου. Π.χ. απόφοιτοι ΠΜΣ 2006, 2007 κλπ.


41

4 ΒΑΣΙΚΕΣ «ΕΓΝΟΙΕΣ» ΤΗΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

1-Μέτρηση (και η αξιοπιστία και εγκυρότητα αυτής, όπως θα δούμε παρακάτω). Αν δενμπορούμε να το μετρήσουμε, δεν είναι ποσοτικό.

2-Αιτιότητα: τα φαινόμενα ως αποτελέσματα συγκεκριμένων αιτιών («βελάκια»).

3-Γενίκευση: αποτελέσματα για το σύνολο του πληθυσμού έρευνας, με βάση το δείγμα…

4-Επαλήθευση (διάψευση): δυνατότητα επανάληψης της έρευνας από άλλοερευνητή/επαλήθευση/διάψευση αποτελεσμάτων/δημοσιότητα ερευνητικών διαδικασιώνκαι πρωτοκόλλου.


42

ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ:

ΣΚΛΗΡΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΙΣ ΤΡΙΠΛΟΥΝ

1-Θετικισμός: ο κοινωνικός κόσμος δεν είναι σαν το φυσικό κόσμο.

2-Τεχνικιστική προσέγγιση: αγνοείται το διαφορετικό νόημα που δίνουν διαφορετικοίάνθρωποι στα πράγματα/οι έννοιες της ακρίβειας, της πιστότητας και της εγκυρότητας δενσχετίζονται με την κοινωνική ζωή.

3-Οι άνθρωποι δεν είναι ερευνητές: τα εργαλεία της ποσοτικής έρευνας δεν μπορούν νακαλύψουν το κενό μεταξύ καθημερινής ζωής και ερευνητικών ζητημάτων.


43Η ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

• Δεν χρησιμοποιεί νούμερα και στατιστικές μεθόδους.• Μελετά μία ή ελάχιστες περιπτώσεις.• Είναι μεθοδολογικά διαλεκτική.• Τα δεδομένα συλλέγονται με τη χρήση μη δομημένων ερευνητικών εργαλείων.• Αναλύει σε βάθος.• Τα αποτελέσματα είναι πιο λεπτομερή και στοχευμένα σε επίπεδο συμπεριφοράς,

στάσεων και κινήτρων.• Επιστημολογία: έμφαση στην ερμηνεία, έμφαση στο νόημα από την πλευρά του ατόμου.• Οντολογία: κονστρουξιονιστική τάση (ο κοινωνικός κόσμος «κατασκευάζεται» από τα

άτομα που συμμετέχουν σε αυτόν και δεν είναι κάτι αντικειμενικό που τα υπερβαίνει).• Δεν υιοθετείται μια «φυσική» αντίληψη του κοινωνικού κόσμου, αλλά ο τελευταίος

ερμηνεύεται μέσα από την εξέταση του τρόπου που τα ίδια τα μέλη του τον κατανοούν.


44

ΕΙΔΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

Κάποια πειράματα

Εις βάθος συνεντεύξεις

Ομάδες εστίασης (focus groups)

Εθνογραφικές έρευνες (στιγμιαίες αλλά και διαχρονικές)

Ποιοτική Ανάλυση Περιεχομένου κλπ


45

4 ΒΑΣΙΚΕΣ «ΕΓΝΟΙΕΣ» ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

1- «Βλέποντας μέσα από τα μάτια των ερευνώμενων»(Bryman, 2012: 399)

“telling it as it was for them…”

2-Περιγραφή: έμφαση στη λεπτομέρεια/μοναδικότητα.

3-Διαδικασία: Μηχανισμοί/κίνητρα/συνειρμοί.

4-Ευελιξία/απουσία δομής/κάθε περίπτωση διαφορετική.


46

ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ: ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

1- Πολύ υποκειμενική-έλλειψη συστηματοποίησης.

2-Μη επαληθεύσιμη (όχι τόσο εύκολα τουλάχιστον).-Χωρίς να αρνείται όμως την ανάγκη

για δημοσιότητα.

3-Αποτελέσματα που δεν μπορούν να γενικευτούν (όχι τόσο εύκολα τουλάχιστον).


Τα διαθέσιμα «όπλα»

(designs)


Μελέτες περίπτωσης (case studies)

Πειράματα

Συγκριτικές μελέτες

Μεγάλα δείγματα

Τα διαθέσιμα «όπλα» (research designs)


Case studies


Ένα θέμα, μία απόφαση, μία χώρα, ένα γεγονός, μια κοινότητα, ένα πρόσωπο…

-Μελετάται η «περίπτωση» στις λεπτομέρειές της.

Βασικοί στόχοι:

Έλεγχος υποθέσεων/θεωριών & Συμβολή στη θεωρία.

Παράδειγμα: Robert Putnam (1993) Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy (with

Robert Leonardi and Raffaella Y. Nanetti). Princeton University Press

Κριτική:

Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για νομολογικού τύπου υποθέσεις, δεν μπορούμε να

γενικεύσουμε-προβλέψουμε. Μπορούμε όμως να συμβάλουμε στη διατύπωση νέων

υποθέσεων και στον εμπλουτισμό της θεωρίας.

Μελέτες περίπτωσης

Υ

Χ

Καζάκος, σελ. 115


Συγκριτική μελέτη


52

Συγκριτικές μελέτεςΤόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές (πολλαπλές μελέτες περίπτωσης).

Η συγκριτική προσέγγιση αναφέρεται στο πώς, όχι στο τι…(Lijphart).

Αν και προφανώς υπάρχει περιορισμός στο τι, αφού μπορούν να μελετηθούν μόνο έννοιες/φαινόμενα

κλπ που αφορούν πάνω από μια χώρα.

Ορισμός (L. Hantrais (1995) “Comparative Research Methods” in Social Research Update

http://sru.soc.surrey.ac.uk/SRU13.html (accessed 20/10/2013):

“a study is held to be cross-national and comparative, when individuals or teams set out to examine

particular issues or phenomena in two or more countries with the express intention of comparing their

manifestations in different socio-cultural settings (institutions, customs, traditions, value systems, lifestyles,

language, thought patterns), using the same research instruments either to carry out secondary analysis of

national data or to conduct new empirical work. The aim may be to seek explanations for similarities and

differences, to generalise from them or to gain a greater awareness and a deeper understanding of social

reality in different national contexts.”


53

Συγκριτικές μελέτες (2)

Οι συγκριτικές μελέτες δεν περιορίζονται μόνο μεταξύ χωρών, αλλά μπορούν να αφορούν

οργανισμούς, κόμματα κλπ.

Δύο στρατηγικές επιλογής (παράδοση J.S. Mill (1843), A System of Logic):

-Most Similar Systems Design:

Ίδιες σε όσο το δυνατόν περισσότερες μεταβλητές και διαφορετικές στην εξαρτημένη.

Γιατί διαφέρουν;

-Most Different Systems Design:

Ίδιες στην εξαρτημένη, διαφορετικές στις υπόλοιπες.

Γιατί μοιάζουν;


Cross-Sectional (μεγάλα δείγματα)


55

Cross-sectional

Πολλές περιπτώσεις.

Όχι μόνο δημοσκοπήσεις, αλλά και ανάλυση περιεχομένου κλπ

Ποσοτικά ή ποσοτικοποιήσιμα δεδομένα


Το Πείραμα


57

Κοινωνικά Πειράματα (Babbie, κεφ. 7)

Ερευνητική μέθοδος που συνδέεται συνήθως με τις φυσικές επιστήμες.

Πολύ αδρά: επιλέγουμε μια ομάδα υποκειμένων, τους «κάνουμε» κάτι (δράση) και βλέπουμε τι

συνέβη…(παρατήρηση). Ουσιαστικά, «χειριζόμαστε» την ανεξάρτητη μεταβλητή.

Η ζωή μας είναι γεμάτη πειραματισμούς…

Πότε κάνουμε πειράματα στην έρευνα:

-Τα πειράματα ταιριάζουν ιδιαίτερα σε ερευνητικά προγράμματα που αφορούν σχετικά

περιορισμένες και σαφείς έννοιες και προτάσεις.

-Έλεγχος υποθέσεων.

-Κατάλληλα για ερμηνευτικούς παρά για περιγραφικούς σκοπούς.

-Αλληλεπίδραση μικρών ομάδων.


58

Κοινωνικά Πειράματα

Ορισμός (Robson, C., 2007, H έρευνα του πραγματικού κόσμου, Αθήνα: Gutenberg, σ. 131)

«Ο πειραματισμός είναι μια ερευνητική στρατηγική που περιλαμβάνει:

-τον καταμερισμό των συμμετεχόντων σε διαφορετικές συνθήκες

-το χειρισμό μιας ή περισσότερων μεταβλητών από τον πειραματιστή [σ. Γ.Τ.: οι μεταβλητές που

έχουμε ονομάσει «ανεξάρτητες» στα προηγούμενα μαθήματα]

-τη μέτρηση της επίδρασης του χειρισμού σε μία ή περισσότερες άλλες μεταβλητές [εξαρτημένες]

-τον έλεγχο όλων των άλλων μεταβλητών.»

Μεγάλες απαιτήσεις για θεωρητική γνώση και λεπτομερή σχεδιασμό εκ των προτέρων.


59

Το «κλασικό» πείραμαΒασικά συστατικά ζεύγη:

1) Ανεξάρτητες και εξαρτημένες μεταβλητές.

2) Προ-έλεγχος και μετα-έλεγχος.

3) Πειραματικές ομάδες και ομάδες ελέγχου.

Συγκεκριμένα:

Ανεξάρτητες και εξαρτημένες μεταβλητές

Ανεξάρτητη – Έχει τη μορφή ενός πειραματικού ερεθίσματος, που είτε υφίσταται είτε όχι-

παίρνει δηλαδή δύο τιμές, είναι διχοτομική.

(Αν ο ερευνητής μπορεί πραγματικά να ασκήσει απόλυτο έλεγχο πάνω της, τότε

αποκαλείται και πειραματική).

Εξαρτημένη – Αποτέλεσμα.


60Το «κλασικό» πείραμα (2)

Προ-έλεγχος και μετα-έλεγχος

Προέλεγχος – Η μέτρηση μιας εξαρτημένης μεταβλητής προτού εκτεθούν τα υποκείμενα της

έρευνας σε ένα ερέθισμα που αντιπροσωπεύει μια ανεξάρτητη μεταβλητή.

Μετα-έλεγχος – Η μέτρηση εκ νέου μιας εξαρτημένης μεταβλητής αφότου τα υποκείμενα της

έρευνας εκτεθούν σε κάποιο ερέθισμα που αντιπροσωπεύει μια ανεξάρτητη μεταβλητή.

Πειραματική Ομάδα και Ομάδα Ελέγχου

Πειραματική ομάδα – Μια ομάδα υποκειμένων στα οποία ασκείται ένα πειραματικό

ερέθισμα.

Ομάδα ελέγχου – μια ομάδα υποκειμένων έρευνας, τα οποία δεν υπόκεινται σε κανένα

πειραματικό ερέθισμα και τα οποία έχουν, κατά τα άλλα, κοινά γνωρίσματα με την

πειραματική ομάδα.


61

Το «κλασικό» πείραμα (3)

Babbie, σελ. 354


62

Πειραματικές δυσκολίες (Robson, όπ.π. σ. 133-134)

Οι συμμετέχοντες στο πείραμα (τα «υποκείμενα»-subjects) γνωρίζουν ότι συμμετέχουν και θεωρούν

ότι αναμένονται συγκεκριμένα πράγματα από αυτούς. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την απόκρισή τους.

Λέξη κλειδί: μεροληψία.

Είναι παρατηρημένο ότι όσοι εξαναγκάζονται να συμμετάσχουν σε πειράματα έχουν λιγότερο την

τάση να προσαρμόζουν τις αποκρίσεις τους σε σχέση με όσους προσφέρονται εθελοντικά.

Ταυτόχρονα και οι πειραματιστές μπορεί να δημιουργήσουν μεροληψία, συνήθως άθελά τους.

Τρόποι αντιμετώπισης:

1) Εξαπάτηση. Λέμε ότι το πείραμα αφορά κάτι άλλο από αυτό που στην πραγματικότητα αφορά,

ώστε τα υποκείμενα να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους ως προς κάτι άσχετο, όχι ως προς

αυτό που μας ενδιαφέρει.

2) Μειώνουμε την αλληλεπίδραση: μαγνητοφωνημένες οδηγίες, αυτοματοποίηση κλπ.

3) Διπλά τυφλές διαδικασίες (double blind).


63

Παράδειγμα 1

Προσδοκίες διδασκόντων παιδεύουσι φοιτητάς

(Rosenthal & Jacobson, 1968) Από Bryman, 2012, σ. 54.

Θέλοντας να μετρήσουν την επίδραση «αυτοεκπληρούμενων προφητειών», οι ερευνητές

ανακοίνωσαν στους δασκάλους ενός σχολείου τα ονόματα των μαθητών που (σύμφωνα με ένα

υποτιθέμενο τεστ) είχαν τις περισσότερες πιθανότητες να διαπρέψουν.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι, όντως, οι –τυχαία επιλεγμένοι- μαθητές-αστέρια στο τέλος της χρονιάς είχαν

καλύτερες επιδόσεις από τους υπόλοιπους…


64


Θέματα εγκυρότητας-Το φαινόμενο Χόθορν (Hawthorne effect)

Στο πλαίσιο έρευνας για τη σχέση συνθηκών εργασίας και παραγωγικότητας σε μια εταιρεία στο

προάστιο Χόθορν στο Σικάγο, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όσο βελτίωναν τις συνθήκες (φωτισμός

κλπ), τόσο αυξάνονταν η ικανοποίηση και η παραγωγικότητα.

Για να υποστηρίξουν τα συμπεράσματά τους, στη συνέχεια χειροτέρευσαν τις συνθήκες, όμως η

παραγωγικότητα συνέχιζε να βελτιώνεται, ως αποτέλεσμα της συμμετοχής των εργαζόμενων στο

πείραμα.

Έτσι προκύπτει λοιπόν η ανάγκη ομάδων ελέγχου, κάτι που εφαρμόζεται κατά κόρον στις ιατρικές

έρευνες. (όπου, επιπλέον, τα μέλη της ομάδας ελέγχου δεν γνωρίζουν ότι μετέχουν σε αυτήν και

παίρνουν placebo (ψευδοφάρμακο).

Επειδή, όμως, έχει παρατηρηθεί ότι και οι ίδιοι οι ερευνητές μπορεί να επηρεαστούν στις

παρατηρήσεις τους, εφαρμόζεται το «διπλά τυφλό πείραμα» (double blind experiment), όπου ούτε ο

ερευνητής ξέρει ποια ομάδα είναι πειραματική και ποια ελέγχου. (Babbie, σ. 351-356)


65


Πειράματα εργαστηρίου

(Howell & Frost, 1989) Από Bryman, 2012, σ. 54.

Ποια ηγεσία παράγει καλύτερα αποτελέσματα; Η χαρισματική (Weber), η ευγενική/διακριτική ή η

αυστηρά δομημένη;

Πείραμα σε 144 φοιτητές που χωρίστηκαν σε 3 ομάδες που είχαν να φέρουν σε πέρας ένα

συγκεκριμένο έργο. Σε κάθε ομάδα ηγούνταν μια ηθοποιός που είχε αναλάβει να μπει στο «ρόλο» του

αντίστοιχου τύπου ηγεσίας.

Η ομάδα υπό χαρισματική ηγεσία τα πήγε καλύτερα…


66

Μέσα ή έξω από το εργαστήριο;

Τα πειράματα που διεξάγονται σε φυσικό περιβάλλον, έξω από τις ελεγχόμενες εργαστηριακές

συνθήκες έχουν τα εξής μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα:ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Τυχαίος καταμερισμός: Δεν επιτυγχάνεται εύκολα, για πολλούς πρακτικούς λόγους, η προϋπόθεση της ανεξαρτησίας των παρατηρήσεων, δηλαδή της ικανότητας γενίκευσης.

Δυνατότητα γενίκευσης: Το φυσικό περιβάλλον δεν είναι ένα αυστηρά ελεγχόμενο εργαστήριο, είναι πιο κοντά στην πραγματική ζωή, άρα δίνει τη δυνατότητα γενικεύσεων.

Εγκυρότητα (η οποία αναλύεται σε επόμενο μάθημα): Ο χειρισμός των ανεξάρτητων μεταβλητών μπορεί να είναι ατελής

Εγκυρότητα: Οι συμμετέχοντες έχουν πολύ μικρότερη συνειδητότητα του πειράματος εκτός εργαστηρίου, οπότε είναι πιθανότερο να μετράμε αυτό που θέλουμε να μετρήσουμε (κάτι που είναι, ουσιαστικά, ο ορισμός της εγκυρότητας).

Δεοντολογία: Δεν είναι εύκολο να εκπληρωθούν οι απαιτήσεις δεοντολογίας (που θα αναπτυχθούν στο επόμενο μέρος)

Διαθεσιμότητα συμμετεχόντων: Δεν χρειάζεται τόσο μεγάλη προσπάθεια να πείσουμε και να στρατολογήσουμε συμμετέχοντες. Υπάρχουν άφθονοι «εκεί έξω».

Μειωμένος έλεγχος: Δεν υπάρχει δυνατότητα ελέγχου εξωτερικών μεταβλητών, στις οποίες θα μπορούσαν να αποδοθούν οι μεταβολές των εξαρτημένων (και όχι στις μεταβλητές που οι ερευνητές έχουν «χειριστεί»)

Ο παραπάνω πίνακας βασίστηκε στα πλαίσια 5.3 και 5.4, από Robson, C., 2007, H έρευνα του πραγματικού κόσμου, Αθήνα: Gutenberg,

σ. 135-137.


1. Δεοντολογία & Πολιτική στην Έρευνα.


68Ζητήματα Δεοντολογίας & Πολιτικής στην Κοινωνική Έρευνα (Babbie,

κεφ. 15)Εκτός από επιστημονικούς και διαχειριστικούς περιορισμούς, υπάρχουν και περιορισμοί

δεοντολογίας και πολιτικής.

Δέον: το πρέπον, το σωστό.

Δεοντολογικό: αυτό που συμμορφώνεται στα πρότυπα συμπεριφοράς ενός δεδομένου

επαγγέλματος ή ομάδας.

Βασικές προϋποθέσεις:

-Εθελοντική συμμετοχή. Συγκατάθεση μετά από ενημέρωση.

-Προστασία των συμμετεχόντων. (Babbie, σελ. 735). Οι συμμετέχοντες δεν πρέπει να

τραυματίζονται κατά κανένα τρόπο. (Πειράματα των ναζί, Πειράματα του Τάσκεγκι για τη σύφιλη,

Πείραμα φυλακής του Στάνφορντ [Ταινία: The Experiment, 2001, Σκην. Oliver Hirschbiegel]).

-Οι συμμετέχοντες μπορεί να τραυματιστούν και από την ανάλυση και έκθεση των δεδομένων και

των αποτελεσμάτων.


69

Ζητήματα Δεοντολογίας & Πολιτικής στην Κοινωνική Έρευνα

Ανωνυμία

Η ανωνυμία σε ένα ερευνητικό σχέδιο εξασφαλίζεται όταν ούτε οι ερευνητές ούτε οι αναγνώστες των

ευρημάτων μπορούν να ταυτίσουν μια συγκεκριμένη απάντηση με έναν συγκεκριμένο ερωτώμενο.

Εμπιστευτικότητα

Ένα ερευνητικό πρόγραμμα εγγυάται την εμπιστευτικότητά του, όταν ο ερευνητής μπορεί μεν να

διακρίνει τις απαντήσεις ενός συγκεκριμένου ατόμου, αλλά υπόσχεται να μην το κάνει αυτό δημόσια.

Περίπτωση Rick Scarce και Οικοπολεμιστών (Babbie, σελ. 739).

Από την άλλη πλευρά, χρειαζόμαστε στοιχεία, έστω και προσωρινά, για τον έλεγχο της

πραγματοποίησης των συνεντεύξεων.


70

Ζητήματα Δεοντολογίας & Πολιτικής στην Κοινωνική Έρευνα

Παραπλάνηση

Ως προς την ταυτότητα του ερευνητή, τους σκοπούς της έρευνας κλπ. Γενικά αντιδεοντολογική, σπάνια

δικαιολογείται, π.χ. σε πειράματα.

Τότε χρειάζεται απολογισμός, με την προσοχή και πάλι να μην τραυματιστεί κανείς.

Ανάλυση και υποβολή εκθέσεων

Οι ερευνητές έχουν δεοντολογικές υποχρεώσεις στους συναδέλφους τους στην επιστημονική

κοινότητα.

Πρέπει να αναφέρονται όλα τα αποτελέσματα (θετικά και αρνητικά).

Πρέπει να δηλώνονται όλοι οι περιορισμοί ή οι ελλείψεις.

Θεσμικά όργανα αξιολόγησης

Κώδικες δεοντολογίας (π.χ. ΣΕΔΕΑ)


71

Δύο Δεοντολογικές Διαμάχες«Τσαγερί» (Tearoom Trade, 1970) (Babbie, σελ. 749)

Ένας μεταπτυχιακός φοιτητής (Laud Humphreys) ενδιαφέρθηκε για τη μελέτη της ομοφυλοφιλικήςσυμπεριφοράς και ειδικά στις περιστασιακές ερωτικές συνευρέσεις μεταξύ μη ομοφυλόφιλωνανδρών.

Εστίασε σε δημόσιες τουαλέτες πάρκων (τσαγερί).

Προφανώς υπήρχε απόλυτη ανάγκη διασφάλισης της ανωνυμίας όσων συμμετείχαν (οικογενειάρχες,αποδεκτά ετεροφυλόφιλα μέλη της κοινότητας).

Συμμετοχική παρατήρηση: Ο ερευνητής πήρε το ρόλο του τσιλιαδόρου-ηδονοβλεψία (τηςπαρατηρήτριας- “watchqueen”), μπορούσε να καταγράφει τη δράση μεταξύ των δύο (μέρος τηςσύμβασης), αλλά δεν μπορούσε προφανώς να τους ρωτήσει άλλες πληροφορίες.

Έπαιρνε λοιπόν τις πινακίδες κυκλοφορίας τους, έβρισκε τη διεύθυνσή τους από την αστυνομία,εμφανιζόταν μεταμφιεσμένος στα σπίτια τους ως ερευνητής και ρωτούσε και ό,τι άλλο ήθελε για νασυμπληρώσει τα δεδομένα του.-Αντιπαράθεση μέχρι σήμερα σχετικά με τη δεοντολογία τηςσυγκεκριμένης έρευνας.


72

Δύο Δεοντολογικές ΔιαμάχεςΑνθρώπινη υπακοή-Milgram (1963, 1965) (ό.π.)

«Εκτελούσα διαταγές» (ταινία: Hannah Arendt, σχετικά με τον Αντολφ Άιχμαν).

Ναζί, Βιετνάμ κλπ.

Ψυχολογικό πείραμα με σκοπό να διερευνήσει την προθυμία ανθρώπων να βλάψουν άλλουςανθρώπους.

40 ενήλικοι άντρες με διαφορετικές διαδρομές ζωής. Μετά από κλήρωση ένας μαθητής αντιστοιχίζεταισε κάθε έναν από τους 40 δασκάλους.

Οι «μαθητές» αντιστοιχούν ζεύγη λέξεων και οι «δάσκαλοι» τους κάνουν ολοένα και ισχυρότεροηλεκτροσόκ, κατόπιν εντολής. Οι αντιδράσεις των μαθητών είναι αντιληπτές από τους δασκάλους, οιοποίοι όμως δεν βλέπουν τους μαθητές, μόνο τους ακούν. Τα σοκ είχαν ενδείξεις.

26 από τους 40 συνέχισαν μέχρι τέλους, ακόμα και όταν δεν υπήρχε πλέον κανένα σημείο ζωής. Μόνο5 σταμάτησαν στις πρώτες έντονες αντιδράσεις.

-Προφανώς τα ηλεκτροσόκ ήταν ψεύτικα και οι μαθητές συνεργάτες.

Τα υποκείμενα όμως τραυματίστηκαν ψυχικά και η διαμάχη περί της δεοντολογίας συνεχίζεται…


73

Η πολιτική της έρευναςΠρόκειται για λιγότερο αντικειμενικό ζήτημα.

-Δεν υπάρχουν κώδικες πολιτικής, όπως κώδικες δεοντολογίας. Προφανώς, ο προσωπικός πολιτικόςπροσανατολισμός του ερευνητή δεν πρέπει να επηρεάζει την έρευνα.

-Η πολιτική διάσταση αφορά κυρίως τις χρήσεις της έρευνας.

-Αντικειμενικότητα. Διυποκειμενικότητα και αξιολογική ουδετερότητα. Weber (1925): “ηκοινωνιολογία πρέπει να παραμείνει απαλλαγμένη από τις προσωπικές αξίες των διανοητών για νασυνεισφέρει κάτι ιδιαίτερο στην κοινωνία”.

-Δεν συμφωνούν όλοι με αυτό. Π.χ. Μαρξιστές και νέο-μαρξιστές διανοητές υποστηρίζουνότι δεν μπορεί να διαχωριστεί η κοινωνική επιστήμη από την κοινωνική δράση.

-Ζητήματα Φυλής και Φύλου.


74

10 αμφιλεγόμενες πρακτικές στην κοινωνική έρευνα

Robson, C., 2007, H έρευνα του πραγματικού κόσμου, Αθήνα: Gutenberg, σ. 82

1) Εμπλοκή ανθρώπων χωρίς τη γνώση ή τη συγκατάθεσή τους.

2) Ο καταναγκασμός τους σε συμμετοχή.

3) Η απόκρυψη πληροφοριών σχετικά με την αληθή φύση της έρευνας.

4) Η εξαπάτηση των συμμετεχόντων με οποιοδήποτε άλλο τρόπο.

5) Η παρακίνηση σε ενέργειες που μειώνουν την αυτοεκτίμηση των συμμετεχόντων.

6) Η παραβίαση των δικαιωμάτων του αυτοποροσδιορισμού (δεν μπορούμε να ζητάμε από τους

ανθρώπους να αλλάξουν).

7) Η έκθεση σε φυσικό ή ψυχολογικό άγχος.

8) Η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής.

9) Η απόκρυψη του οφέλους από κάποιους συμμετέχοντες (π.χ. στις ομάδες σύγκρισης).

10) Αντιμετώπιση των συμμετεχόντων με άδικα μέσα, χωρίς αβρότητα ή σεβασμό.


75

Μέτρηση, Μεταβλητές, Δείκτες & Κλίμακες.


76

Η ΜΕΤΡΗΣΗ

Υπάρχει μια εγγενής αμφιβολία για το αν μπορεί να μετρηθεί πραγματικά το περιεχόμενο τηςζωής: αγάπη, μίσος, προκατάληψη, θρησκευτικότητα, κομματική ταύτιση κλπ.

Και όμως, μπορούμε να μετρήσουμε τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα, ΠΑΝΤΑ όμως κατάπροσέγγιση.

Μέτρηση: Προσεκτική και σκόπιμη παρατήρηση του πραγματικού κόσμου με σκοπό τηνπεριγραφή αντικειμένων και συμβάντων βάσει των τιμών μιας μεταβλητής (Babbie, 2011, σ.180).

Όλοι οι όροι που χρησιμοποιούμε δεν έχουν «πραγματικό» νόημα, με την έννοια ότι δεν είναιχειροπιαστοί, δεν υπάρχουν στη φύση.


77

Η ΜΕΤΡΗΣΗ

Οι Έννοιες (concepts)Τα υλικά με τα οποία χτίζονται οι θεωρίες…«Οι έννοιες είναι κατηγορίες για την οργάνωση των ιδεών και των παρατηρήσεων» Bulmer, M.(1984), “Facts, Concepts, Theories and Problems” in Bulmer, M. (ed) Social Research Methods. London: Macmillan, p. 43.


78Η ΜΕΤΡΗΣΗ (2)Παράδειγμα: Προκατάληψη (Babbie, 2011, σελ. 183-184).-Άνθρωποι επιτίθενται ή λένε άσχημα πράγματα για τις μειονότητες.-Επιθέσεις/Λιντσαρίσματα.-Οι γυναίκες πληρώνονται λιγότερο.-Εθνικοί πόλεμοι και εκκαθαρίσεις κλπ.Παρατηρούσαμε απόψεις και συμπεριφορές «προκατάληψης», που μοιράζονταν κοινάχαρακτηριστικά, χωρίς ακόμα να τις ονομάζουμε έτσι.Κάποια στιγμή επινοήσαμε τον όρο «προκατάληψη» για να συνεννοηθούμε. Είναι μιανοητική κατασκευή, δεν υπάρχει στον πραγματικό κόσμο.Παρόλο που κάθε ένας από μας μπορεί να έχει διαφορετική αντίληψη για το τι ακριβώς είναιπροκατάληψη, έχουμε όλοι μια ιδέα για το τι σημαίνει. Έχουμε καταλήξει σε μια σχετικήσυμφωνία και αυτό σημαίνει ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΗΣΗ.Η νοητική διαδικασία μέσω της οποίας ασαφείς και ανακριβείς ιδέες (έννοιες)προσλαμβάνουν πιο συγκεκριμένη και ακριβή υπόσταση.Κοινωνική τάξη, ευρωπαϊκή ταυτότητα, κοινωνικό κεφάλαιο, πολιτική συναίνεση, κοινωνικήκινητικότητα…


79

Η ΜΕΤΡΗΣΗ (3)

(Babbie, 2011, σελ. 186).Τρία πράγματα που μετρούν οι κοινωνικοί επιστήμονες:

1) Άμεσα παρατηρήσιμα: Φυσικά χαρακτηριστικά-φύλο, ύψος, χρώμα δέρματος.2) Έμμεσα παρατηρήσιμα: Χαρακτηριστικά που προκύπτυν από τις απαντήσεις σε έναερωτηματολόγιο (π.χ. τόπος κατοικίας, εκπαιδευτικό επίπεδο κλπ)3) Κατασκευές: σύνθεση άμεσα και έμμεσα παρατηρήσιμων πραγμάτων (π.χ. κομματικήταύτιση κλπ).


80


Ενδείκτες και διαστάσεις:

Ενδείκτης: Μια παρατήρηση που επιλέγουμε να θεωρήσουμε αντανάκλαση μιας μεταβλητήςπου θέλουμε να μελετήσουμε.Παραδείγματα…θρησκευτικότητα, κομματική ταύτιση, προκατάληψη.

Διάσταση: Μια πλευρά κάποιας έννοιας η οποία είναι δυνατό να προσδιοριστεί.

Διαφορά Διάστασης και Ενδείκτη: Η έννοια θρησκευτικότητα, μπορεί να μετρηθεί βάσει τουενδείκτη «θρησκευτική προσέλευση» που αφορά την τελετουργική διάσταση τηςθρησκευτικότητας.

Κάθε έννοια έχει δηλαδή καταρχήν διαστάσεις (πλευρές) και οι πλευρές μετρώνται βάσειενδεικτών.


81Η ΜΕΤΡΗΣΗ (5)

Από την εννοιολόγηση στη λειτουργικοποίηση.

Εννοιολογούμε και μετά λειτουργικοποιούμε.Λειτουργικοποίηση – Η διαδικασία διατύπωσης λειτουργικών ορισμών (operationaldefinitions) ή ο ακριβής καθορισμός των λειτουργιών που εμπλέκονται στη μέτρηση μιαςμεταβλητής.Λειτουργικός Ορισμός – Ο σαφής και συγκεκριμένος ορισμός κάποιου πράγματος βάσει τωνλειτουργιών μέσω των οποίων κατηγοριοποιούνται οι παρατηρήσεις.Παρατήρηση – Ο ακριβής καθορισμός των λειτουργιών που εμπλέκονται στη μέτρηση μιαςμεταβλητής.


82Η ΜΕΤΡΗΣΗ (6)

Από την εννοιολόγηση στη λειτουργικοποίηση.

Η λειτουργικοποίηση ενέχει ορισμένες αποφάσεις:

1.Επιλογή Εύρους διακύμανσης (συχνότητα εκκλησιασμού-ανώτατες και κατώτατεςκατηγορίες)2.Ακρίβεια μεταξύ των άκρων (ενδιάμεσες κατηγορίες)3.Ποιες διαστάσεις της έννοιας (τελετουργική [εκκλησιασμός], συνειδησιακή [προσευχή]κλπ)4.Μεταβλητές και επίπεδα μέτρησης αυτών.


83


Ξανά οι μεταβλητές…

Μεταβλητή είναι το χαρακτηριστικό ή η ιδιότητα για την οποία συγκεντρώνονται πληροφορίες

(δεδομένα) από τις μονάδες της ερευνώμενης μονάδας (πληθυσμού ή δείγματος) και παίρνει

διαφορετικές τιμές για τις μονάδες αυτές.

Ομοίως, μεταβλητή καλείται η ιδιότητα ή το χαρακτηριστικό που παίρνει διαφορετικές τιμές σε

επαναλήψεις μέτρησης.


84


Βασικές αρχές:

1. Οι τιμές της πρέπει να παρουσιάζουν πληρότητα περιεχομένου (να μπορεί κάθεπαρατήρηση να ταξινομηθεί).2. Οι τιμές που απαρτίζουν μία μεταβλητή πρέπει να είναι αμοιβαία αποκλειόμενες (κάθεπαρατήρηση να ταξινομείται βάσει μόνο μιας τιμής).

Παραδείγματα: φύλο, κοινωνική τάξη, εκπαιδευτικό επίπεδο, πρόθεση ψήφου, βαθμόςικανοποίησης από την Κυβέρνηση κλπ.


85


ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ-ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ

Ποιοτικές χαρακτηρίζονται οι μεταβλητές «είδους», των οποίων οι μονάδες δεν

μπορούν να μετρηθούν, αλλά μόνο να απαριθμηθούν (φύλο, θρήσκευμα,

επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση κλπ).

Ποσοτικές ή αριθμητικές καλούνται οι μεταβλητές των οποίων τα δεδομένα

παίρνουν ποσοτική μορφή σε μια κλίμακα μετρήσεων.


86

ΕΙΔΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ (2)

ΣΥΝΕΧΕΙΣ-ΑΣΥΝΕΧΕΙΣ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ

Συνεχείς καλούνται οι μεταβλητές που παίρνουν οποιεσδήποτε (ακέραιες και

δεκαδικές) τιμές σε μια κλίμακα μετρήσεων (εισόδημα, καταναλωτικές δαπάνες

κλπ).

Ασυνεχείς είναι οι μεταβλητές που παίρνουν μόνο ακέραιους αριθμούς (αριθμός

τέκνων, πληθυσμός κλπ)


87

ΕΙΔΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ (3)

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ-ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ (ξανά!)





Οι κοινωνικές δομές/η κομματική ταύτιση → επηρεάζουν την ψήφο.

Θεσμική θέση/επίπεδο ανταγωνισμού → Κομματική επικοινωνιακή δράση → Περιεχόμενο ειδησεογραφίας (Τσίρμπας, 2007)

Η επιδίωξη της ατομικής απόλυτης ασφάλειας → επηρεάζει τη συνολική ασφάλεια σε ένα σύστημα


88

ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ

Οι χρησιμοποιούμενες για τη μέτρηση μονάδες είναι ανθρώπινες επινοήσεις που ορίζονται

αυθαίρετα, με σκοπό να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένες ανάγκες μέτρησης, για τη

μετάβαση από τη διαισθητική σύλληψη της αξίας-ιδιότητας στην πραγματική ποσοτική

αποτίμησή της.

Π.χ γραμμάριο-βάρος, δευτερόλεπτο-χρόνος κλπ.

«Αν κάτι υπάρχει, υπάρχει σε κάποια ποσότητα και αν υπάρχει σε κάποια ποσότητα,

μπορεί να μετρηθεί.»

Ουσιαστικά, η μέτρηση αφορά το νόημα που παρέχεται από τους αριθμούς που

αντιστοιχούν στις διαφορετικές κατηγορίες μιας μεταβλητής.


8989

ΕΠΙΠΕΔΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ

• Ονομαστική Μέτρηση (nominal)

•(Δια)Τακτική Μέτρηση (ordinal)

• Μέτρηση (Ισο)διαστημάτων (interval)

• Αναλογική Μέτρηση/Μέτρηση Λόγου (ratio)

QUAL

PURE “MATH”


9090

ΕΠΙΠΕΔΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ (2)

1) Ονομαστική Μέτρηση (NOMINAL)

Πρόκειται για την ατελέστερη μορφή κλίμακας. Χρησιμοποιείται για τις ποιοτικέςμεταβλητές και οι κατηγορίες είναι ανεξάρτητης σειράς και αμοιβαίααποκλειόμενες, έτσι ώστε ένα άτομο να μπορεί να ενταχθεί μόνο σε μίακατηγορία.

Η ονομαστική κλίμακα καθορίζει τη διαφορά ή την ομοιότητα και ΌΧΙ τη σειρά ήτο βαθμό υπεροχής και υστέρησης. Με άλλα λόγια, η ταξινόμηση στις κατηγορίεςτης μεταβλητής γίνεται με βάση την παρουσία ή την απουσία ενός συγκεκριμένουχαρακτηριστικού.

Οι αριθμοί που χρησιμοποιούνται είναι συμβολικοί και δεν έχουν κανένααριθμητικό νόημα.

Π.χ. Ψήφος στις προηγούμενες εκλογές (1: ΠΑΣΟΚ, 2: ΝΔ, 3: ΚΚΕ κλπ)

Μοναδικός περιορισμός: η απόδοση μοναδικού αριθμού ανά κατηγορία.


9191


2) Τακτική Μέτρηση (ORDINAL)

Πρόκειται για ονομαστική μέτρηση, με την επιπλέον ιδιότητα ότι οι παρατηρήσειςταξινομούνται σε κατηγορίες που ακολουθούν σειρά φυσική ή λογικά αποδεκτή,αύξουσα ή φθίνουσα.

Δηλαδή, η ιεράρχηση των ατόμων γίνεται με βάση τη σχετικήσχετική υπεροχή ήυστέρηση έναντι κάποιου άλλου, ως προς ορισμένο κριτήριο και ΌΧΙ με βάση τηδιαφοράδιαφορά απόστασης ή το βαθμόβαθμό υπεροχής ή υστέρησης.


9292


2) Τακτική Μέτρηση (2)

Παραδείγματα:

• Συχνότητα παρακολούθησης θεάτρου (Συχνά-Περιστασιακά-Σπάνια-Ποτέ)

• Εκπαιδευτικό επίπεδο (Έως βασική εκπαίδευση-Έως δευτερεύουσα εκπαίδευση-ΑΕΙ/ΤΕΙ και άνω)

Η βασική αρχή είναι ότι στη τακτική κλίμακα η απόσταση μεταξύ των κατηγοριώνδεν μπορεί να μετρηθεί ως απόλυτο αριθμητικό μέγεθος: οι κατηγορίεςδιατάσσονται, αλλά η μεταξύ τους διαφορά δεν είναι ποσοτικά ίδια.


9393


3) Μέτρηση Ισοδιαστημάτων (INTERVAL)

Έχει τις ιδιότητες της τακτικής κλίμακας, με τη διαφορά ότι υπάρχουνπροκαθορισμένα ίσαίσα διαστήματαδιαστήματα μεταξύ των κατηγοριών σε οποιοδήποτε τμήματης κλίμακας.

Χαρακτηρίζεται από:

• Κοινή και σταθερή μονάδα μέτρησης

• Απροσδιόριστη αφετηρία

Μπορεί να εκφράσει διαφορές, αλλά ΌΧΙ αναλογίες. Χρησιμοποιείται σπάνια.

Π.χ. Δείκτης νοημοσύνης: Η διαφορά μεταξύ 90-100 είναι ίδια με τη διαφορά 120-130, αλλά ο δείκτης νοημοσύνης 150 ΔΕΝ είναι διπλάσιος από το 75 (γιατί ηαφετηρία, το 0, ουσιαστικά είναι απροσδιόριστη).

Το ίδιο με τη θερμοκρασία (το σημείο 0 δεν σημαίνει απουσία θερμοκρασίας, όπωςκαι δείκτης ευφυΐας 0 δεν σημαίνει απουσία νοημοσύνης).


94


4) Αναλογική Κλίμακα (RATIO)

Έχει τις ιδιότητες της κλίμακας ισοδιαστημάτων (άρα και των υπολοίπων) καιεκφράζει ΚΑΙ αναλογίες. Έχει αριθμητικό νόημα το σημείο 0.

Π.χ. Εισόδημα (500 ευρώ-1.000 ευρώ κλπ)

Έχει περισσότερες μαθηματικές ιδιότητες. Αποτελεί δηλαδή το υψηλότεροεπίπεδο μέτρησης.

Παράλληλα, μπορεί να μετατραπεί στο χαμηλότερο (ονομαστική μέτρηση).

Το αντίθετο ΔΕΝ γίνεται.


95

ΣΥΝΘΕΤΑ ΜΕΤΡΑ: ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΚΕΣΚατά τη μελέτη στάσεων, αξιών κλπ σε κοινωνικό επίπεδο, κάθε ιδιότητα μπορείνα προσδιορίζεται από πολλές επιμέρους μεταβλητές (στοιχεία, θέματα,προτάσεις) και να μην υπάρχουν ξεκάθαροι, σαφείς ενδείκτες.

Είναι λοιπόν απαραίτητη η χρήση Σύνθετων Μέτρων, δηλαδή Δεικτών καιΑθροιστικών Κλιμάκων Μέτρησης.

Babbie (Κεφ. 5):

Δείκτης = Ένα είδος σύνθετου μέτρου που συνοψίζει και κατατάσσει πολλέςσυγκεκριμένες παρατηρήσεις και αναπαριστά κάποια πιο γενική διάσταση.

Κλίμακα = Ένας τύπος σύνθετου μέτρου που αποτελείται από διάφορους όρους,μεταξύ των οποίων υφίσταται μια λογική ή εμπειρική δομή.

Οι κλίμακες υπερτερούν γενικά των δεικτών γιατί λαμβάνουν υπόψη τους τηνένταση με την οποία τα διαφορετικά στοιχεία αντικατοπτρίζουν τη μεταβλητή πουμετράμε.


96

ΔΕΙΚΤΕΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ

Δείκτης είναι μέτρο ή σημείο παραστατικό μιας έννοιας, το οποίο βασίζεται σε μια

σειρά παρατηρήσεων. Ο Δείκτης διατυπώνεται συχνά ως αριθμός (λόγος-

αναλογία, μέσος όρος)

Κατασκευάζουμε δείκτες γιατί συχνά δεν είναι δυνατή η απευθείας μέτρηση

ορισμένων κοινωνικών μεταβλητών.


97

ΔΕΙΚΤΕΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ (2)

Ουσιαστικά δείκτης είναι μια μεταβλητή συγγενής προς τη μεταβλητή που μας

ενδιαφέρει, η οποία συχνά δεν ανταποκρίνεται πλήρως προς την έννοια της

μεταβλητής που αδυνατούμε να μετρήσουμε απευθείας.

Π.χ η κοινωνική θέση, το κοινωνικό γόητρο, η κοινωνική απομόνωση είναι μερικές

από τις μεταβλητές που η ποσοτική απόδοσή τους με κάποιον αριθμό δεν

αντανακλά ούτε και μετρά απευθείας την πραγματική τους ιδιότητα, αλλά

αποτελεί μια ερευνητικήερευνητική αναγκαιότητααναγκαιότητα.


98

ΔΕΙΚΤΕΣ

Τα καλύτερα πανεπιστήμια στην Ελλάδα.

Η πιο ασφαλής πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Η πιο επικίνδυνη πόλη στον κόσμο κλπ

Ουσιαστικά, συλλέγουμε παρατηρήσεις (πρωτογενώς ή δευτερογενώς), τιςβαθμολογούμε/ιεραρχούμε και κατασκευάζουμε το δείκτη.


99ΔΕΙΚΤΕΣGlass-ceiling index:(τα αόρατα κοινωνικά όρια για τις γυναίκες στιςσύγχρονες κοινωνίες)

-Διαφορά μεταξύ ανδρών καιγυναικών στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση-βάρος 23%

-Διαφορά στην απασχόληση-23%

-Διαφορά στις μέσες αμοιβές-23%

-Ποσοστό γυναικών στην υψηλήδιοίκηση-23%

-Κόστος ανατροφής τέκνου ωςποσοστό του μέσου μισθού-8%.

Σημαντικό 1: Να μετρούνται με τονίδιο τρόπο.


100ΔΕΙΚΤΕΣThe Association of Religion Data Archives(http://www.thearda.com). The GovernmentRegulation of Religion Index (ΔείκτηςΚυβερνητικής Ρύθμισης της Θρησκείας):

-Εμπλέκεται η Κυβέρνηση με το δικαίωματου ατόμου στην πίστη;

-Προστατεύεται η θρησκευτική ελευθερία;

-Η Κυβέρνηση σέβεται τη θρησκευτικήελευθερία;

-Οι κυβερνητικές πολιτικές συμβάλλουνστην ελεύθερη άσκηση της θρησκείας;

-Επιτρέπεται η λειτουργίαξένων/διαφορετικών ιεραποστολών;

-Υπάρχει απαγόρευση ή περιορισμόςπροσηλυτισμού και δημόσιου κηρύγματος;

Σημαντικό 2: Να μετρούνται προς την ίδιακατεύθυνση.

Ranking Nation Value

1 Saudi Arabia 9.82 Maldives 9.73 Brunei 9.4

4Burma (Myanmar) 9.1

5 China 9.05 Iran 9.06 Comoros 8.9

6

Korea, (North) Democratic Republic of 8.9

7 Eritrea 8.87 Pakistan 8.8

7 Uzbekistan 8.88 Jordan 8.68 Laos 8.6

9 Turkmenistan 8.510 Egypt 8.3

11 Azerbaijan 8.111 Sudan 8.111 Vietnam 8.112 Malaysia 7.9

13 Afghanistan 7.713 Belarus 7.713 Kuwait 7.714 Algeria 7.514 Libya 7.5

14 Mauritania 7.514 Somalia 7.5

15 Singapore 7.416 Armenia 7.317 Cuba 7.217 Qatar 7.2

18 Kazakhstan 7.1

19 Bangladesh 7.020 Bulgaria 6.7

21 Bhutan 6.622 Indonesia 6.523 Yemen 6.4

24Western Sahara 6.3

25 Bahrain 6.225 Oman 6.225 Tunisia 6.226 Chad 6.127 Iraq 6.027 Morocco 6.027 Sri Lanka 6.027 Syria 6.027 Tajikistan 6.028 Romania 5.929 India 5.830 Nepal 5.6

30United Arab Emirates 5.6

31 Greece 5.532 Mongolia 5.333 Russia 5.233 Rwanda 5.234 Turkey 5.135 Georgia 5.035 Ukraine 5.0

36 Kyrgyzstan 4.936 Lebanon 4.9

37

Central African Republic 4.8

38 Nigeria 4.739 Djibouti 4.540 Tanzania 4.4


101Κατασκευή δεικτών-Normalization & Standardization

Όταν κατασκευάζουμε σύνθετους δείκτες, χρειάζεται συχνά να συνδυάσουμε στοιχεία πουμετρώνται με διαφορετικό τρόπο. Όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενο μάθημα όμως,πρέπει όλα να μετρώνται με τον ίδιο τρόπο. Οπότε είτε χρησιμοποιούμε μεταβλητές πουμπορούμε εύκολα να τις μετρήσουμε με τον ίδιο τρόπο (π.χ. με κάποιο λόγο, βλ. Glass ceilingΙndex), είτε αναγκαστικά μετατρέπουμε τις διαθέσιμες μεταβλητές.

Για να επιτύχουμε το συνδυασμό αυτό, έχουμε πολλούς τρόπους στη διάθεσή μας, ένας απότους οποίους είναι να «βαθμολογούμε» σε κοινή κλίμακα (π.χ. 1-5) με βάση κάποιααντικειμενικά κριτήρια την επίδοση κάθε μονάδας ανάλυσης (άτομο, οργανισμός, χώρα, κλπ)(θυμηθείτε το Government Regulation of Religion Index). Έχουμε όμως και μαθηματικούςτρόπους.

Δύο από τους πιο κοινούς είναι η Κανονικοποίηση (normalization) και η Τυποποίηση(standardization):

H κανονικοποίηση μετατρέπει όλες τις μεταβλητές του δείκτη σε τιμές από 0-1, ώστε ναμπορούν μετά να συνδυαστούν, με τον ακόλουθο τύπο:

Στη συνέχεια προσθέτουμε και διαιρούμε με τον αριθμό των μεταβλητών (αν θέλουμε ναδώσουμε το ίδιο βάρος) ή αποδίδουμε διαφορετικά βάρη σε κάθε μεταβλητή.

Χνέο= Χ-Χminimum

Χmax-Χminimum



Π.χ. θέλουμε να κατασκευάσουμε ένα δείκτη και να συγκρίνουμε τρεις χώρες στο επίπεδοτης δημόσιας υγείας σε δύο μεταβλητές: α) αριθμός νέων ιατρικών εγκαταστάσεων και β)ποσοστό του ΑΕΠ που δαπανάται για δημόσια υγεία. Αν οι τιμές των μεταβλητών είναιόπως φαίνεται στον πίνακα και εφαρμοστεί ο παραπάνω τύπος, τότε ο Δείκτης θα έχει τιςτιμές της τρίτης γραμμής (αποδίδοντας ίδιο βάρος σε κάθε μία μεταβλητή):

ΧΩΡΑ Α ΧΩΡΑ Β ΧΩΡΑ Γ

Νο Εγκαταστάσεων 200 125 100

% ΑΕΠ 3 3,8 1,6

ΔΕΙΚΤΗΣ 0,8 0,63 0



Στην Τυποποίηση μετατρέπονται όλες οι τιμές ώστε να έχουν μ.ο. μηδέν, με τον ακόλουθο τύπο:

Όπου μ ο μέσος όρος των τιμών και σ η τυπική απόκλιση (standard deviation)(βλ. Μάθημα 6), τύπος:

Υπενθυμίζεται ότι η τυπική απόκλιση στο SPSS υπολογίζεται από το Frequencies, «τικάρωντας» τοαντίστοιχο κουτάκι στο tab “statistics” και στο excel με την απλή συνάρτηση STDEV.

Η τυποποίηση των τιμών του προηγούμενου παραδείγματος μας δίνει τις εξής τιμές στο ΔείκτηΔημόσιας Υγείας:

Επειδή ο Δείκτης έχει και αρνητικές τιμές, θα μπορούσαμε τώρα να τον «κανονικοποιήσουμε», όπωςείδαμε προηγουμένως, ώστε να παίρνει τιμές από 0-1.

ΧΩΡΑ Α ΧΩΡΑ Β ΧΩΡΑ Γ

Νο Εγκαταστάσεων 200 125 100

% ΑΕΠ 3 3,8 1,6

ΔΕΙΚΤΗΣ 1,31 0,6 -1,87

Χνέο= Χ-μ

σ



Μειονεκτήματα-παραδοχές:

Η κανονικοποίηση δεν επιτυγχάνει να εντάξει απόλυτα τις ακραίες τιμές, ενώ η τυποποίηση βασίζεταιστην παραδοχή ότι η κατανομή των δεδομένων είναι κανονική.

Υπενθυμίσεις/Προσοχή:

Προσοχή σε θέματα εγκυρότητας/αιτιολόγηση ένταξης μεταβλητών στο δείκτη.

Χρειάζεται φαντασία και θεωρητική πλαισίωση, τόσο για την απόφαση ένταξης ή μη μιας μεταβλητής,όσο και για τη βαθμολόγησή της, ανεξαρτήτως τρόπου.

Στάθμιση βαρών κάθε μεταβλητής, αν χρειάζεται και αιτιολόγηση του γιατί χρειάζεται.

Διάβασμα:

Μάθημα 4: Προσοχή στην κατεύθυνση (προσοχή στο νόημα και το περιεχόμενο των μεγεθών πουεισάγετε στο Δείκτη-να μην είναι αντικρουόμενα και να μην ακυρώνουν το ένα το άλλο).

Κεφάλαιο 5 από το βιβλίο του Earl Babbie για εμβάθυνση στους Δείκτες, παραδείγματα και τρόπουςαντιμετώπισης προβλημάτων (ελλιπή δεδομένα κλπ).

Χρήσιμες σχετικές διευθύνσεις με απλό και κατανοητό περιεχόμενο:

http://howto.commetrics.com/methodology/statistics/

http://howto.commetrics.com/methodology/statistics/normalization/


105

ΚΛΙΜΑΚΕΣ

Κλίμακα = Ένας τύπος σύνθετου μέτρου που αποτελείται από διάφορους όρους,μεταξύ των οποίων υφίσταται μια λογική ή εμπειρική δομή.

Σημαντικό: η μεταξύ τους λογική σχέση.

Η πρακτική που ακολουθείται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η κατασκευήπολυθεματικής (αθροιστικής) τακτικής κλίμακας με ομάδα θεμάτων-προτάσεων,σε κάθε μία από τις οποίες ζητείται να απαντήσει ο ερωτώμενος.

Ουσιαστικά, οι συγκεκριμένες κλίμακες μας δίνουν τη δυνατότητα απόυπάρχουσες μεταβλητές να δημιουργήσουμε νέες, σύνθετες. Για παράδειγμα,μέτρηση «παραδοσιακότητας»:

1)Τα αγόρια πρέπει να μορφώνονται περισσότερο από τα κορίτσια

2)Για το γάμο των παιδιών πρέπει να αποφασίζουν οι γονείς τους

3)Η θέση των γυναικών είναι στο σπίτι και δεν πρέπει να εργάζονται κλπ


106

ΤΥΠΟΙ ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΚΛΙΜΑΚΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ

Η συνηθέστερη μορφή κλιμάκων που χρησιμοποιούμε στις κοινωνικές επιστήμεςγια να μετρήσουμε στάσεις, αντιλήψεις, απόψεις και συμπεριφορές είναι ητακτική κλίμακα.

Δύο γενικές κατηγορίες τακτικών κλιμάκων:

• Κλίμακες απλής βαθμολογίας (κλίμακες μονοθεματικών μεταβλητών)

Οι κλίμακες απλής βαθμολογίας αφορούν σε κλίμακες όπου ένα άτομο (ήαντικείμενο) καταλαμβάνει μια ορισμένη θέση σε σειρά αριθμητικά δηλούμενωνκατηγοριών, ως προς κάποια συγκεκριμένη ιδιότητα.

•Κλίμακες αθροιστικής βαθμολογίας (κλίμακες πολυθεματικών μεταβλητών)

Κατασκευή κλιμάκων με περισσότερες από μία μεταβλητές. Πρόκειται για την πιοδιαδεδομένη μορφή κλιμάκων μέτρησης στάσεων.


107

ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΑΠΛΗΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑΣ

Οι κλίμακες απλής βαθμολογίας αφορούν σε κλίμακες όπου ένα άτομο (ήαντικείμενο) καταλαμβάνει μια ορισμένη θέση σε σειρά αριθμητικά δηλούμενωνκατηγοριών, ως προς κάποια συγκεκριμένη ιδιότητα.

Η βαθμολόγηση των ατόμων είτε γίνεται από τρίτους είτε είναιαυτοβαθμολόγηση.

Κατηγορίες κλιμάκων απλή βαθμολογίας:

1)Κλίμακες γραφικής βαθμολόγησης

2)Κλίμακες θεματικής βαθμολόγησης

3)Κλίμακες συγκριτικής βαθμολόγησης


108

ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΑΠΛΗΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑΣ (2)

1) Κλίμακες γραφικής βαθμολογίας

Είναι οι κλίμακες που κατασκευάζονται με βάση συγκεκριμένο αριθμόδιατεταγμένων σε ίσα διαστήματα σημείων (θέσεων), σε κάθε ένα από τα οποίααντιστοιχεί η περιγραφή κάποιας συγκεκριμένης ιδιότητας.

Π.χ. Βαθμός ενδιαφέροντος για ένα θέμα:

1 2 3 4 5 6 7

Μεγάλο Μέτριο Μικρό Κανένα


109


2) Κλίμακες θεματικής βαθμολογίας

Αποτελούνται από σειρά διατεταγμένων προτάσεων, σε κάθε μία από τις οποίεςαντιστοιχεί ένας αριθμός. Ο ερωτώμενος καλείται να επιλέξει μία μόνο από τιςπροτάσεις.

Π.χ.

1 Τα ΜΜΕ λένε πάντα την αλήθεια

2 Τα ΜΜΕ επιδιώκουν να λένε πάντα την αλήθεια, αλλά ορισμένες φορέςυποπίπτουν σε λάθη

3 Τα ΜΜΕ λένε την αλήθεια μόνο αν αυτή εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους

4 Τα ΜΜΕ δεν λένε ποτέ την αλήθεια.


110


3) Κλίμακες συγκριτικής βαθμολογίας

Είναι οι κλίμακες όπου ο ερωτώμενος καλείται να βαθμολογήσει άλλον ή τονεαυτό του σε σύγκριση με τρίτους ή ομάδα.

Π.χ. ιεράρχηση προβλημάτων, κατάταξη ικανοτήτων κλπ


111

ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΗΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑΣ (2)

Τα κυριότερα είδη κλιμάκων αθροιστικής βαθμολογίας είναι:

1) Κλίμακες εννοιολογικής διαφοροποίησης

2) Κλίμακα κοινωνικής απόστασης (Bogardus)

3) Κλίμaκα Likert

4) Κλίμακα Guttman

5) Κλίμακα Thurstone


112

1) ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ (ή «σημαντικού διαφορισμού»)

Επινοήθηκαν από τους Osgood et al (1952) κι έχουν σκοπό τη μέτρηση τωνσχέσεων και του περιεχομένου των λέξεων ως προς συγκεκριμένη ιδιότητα.

Βασίζονται στην επιλογή ζευγών αντίθετων επιθετικών προσδιορισμών με 7-11βαθμίδες, για ιδιότητες ατόμων, πράξεις, γεγονότα.

Τα ζεύγη των επιθέτων επιλέγονται έτσι ώστε να μετρούν τρεις κατευθύνσεις τηςυπό διερεύνηση ιδιότητας:

τηντην αξιολόγηση,αξιολόγηση, τηντην ισχύισχύ καικαι τητη δράσηδράση..


113

ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ (2)Παράδειγμα:

«Ποια είναι η γνώμη σας για την τεχνολογία σύνδεσης στο Διαδίκτυο, VDSL;»

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΚαλήΚαλή ΚακήΚακή

ΕνδιαφέρουσαΕνδιαφέρουσα ΑδιάφορηΑδιάφορη

ΙΣΧΥΣ

ΦτηνήΦτηνή ΑκριβήΑκριβή

ΣπουδαίαΣπουδαία ΑσήμαντηΑσήμαντη

ΔΡΑΣΗ

ΑπλήΑπλή ΠολύπλοκηΠολύπλοκη

ΣυντηρητικήΣυντηρητική ΕπαναστατικήΕπαναστατική

1 2 3 4 5 6 7

1 2 3 4 5 6 7

1 2 3 4 5 6 7

1 2 3 4 5 6 7

1 2 3 4 5 6 7

1 2 3 4 5 6 7


1142) ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ (The Bogardus Social Distance Scale)

Κατασκευάστηκε από τον Bogardus (1933) με σκοπό τη μέτρηση της δύναμης των εθνικών ήρατσιστικών προκαταλήψεων και την εξακρίβωση της προθυμίας των ανθρώπων νασυνάψουν κοινωνικές σχέσεις –διαφορετικών βαθμών εγγύτητας– με άλλους ανθρώπους.

Για την κατασκευή της έδινε στον ερωτώμενο ένα κατάλογο με ονόματα διαφόρων φυλών ήεθνών και των καλούσε να απαντήσει αν αποδεχόταν ένα μέλος τους ως:

1)Στενό συγγενή από γάμο

2)Προσωπικό φίλο

3)Γείτονα στον ίδιο δρόμο

4)Συνάδελφο στη δουλειά

5)Πολίτη της ίδιας χώρας

6)Τουρίστα στην πατρίδα του

7)Ανεπιθύμητο πρόσωπο


115

2β) ΚΛΙΜΑΚΑ «ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗΣ» ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ (Lee, Sapp & Ray, 1996)

(Babbie, σ. 267)

Επειδή η κλίμακα εξέταζε την απόσταση από τη σκοπιά της πλειοψηφικής ομάδας,κατασκευάστηκε και η αντίστροφή της.

Σκεφτείτε τους τυπικούς λευκούς Αμερικανούς...:

1)Τους ενοχλεί που είστε πολίτης αυτής της χώρας;

2)Τους ενοχλεί που κατοικείτε στην ίδια γειτονιά;

3)Θα τους ενοχλούσε να μείνετε στο διπλανό διαμέρισμα;

4)Θα τους ενοχλούσε να ήσασταν στενοί φίλοι;

5)Θα τους ενοχλούσε να γίνετε συγγενείς εξ’ αγχιστείας;


116

3) ΚΛΙΜΑΚΑ GUTTMAN (ή «ανάλυση κλιμακογράμματος»)

Χρησιμοποιείται για τη μελέτη της μεταβολής ή της διάρθρωσης της

συμπεριφοράς των ατόμων μιας κοινωνικής ομάδας, με βάση διαφορετικούς

ενδείκτες.

Χρησιμεύει στον εντοπισμό ακραίων ενδεικτών.

Τα θέματα-προτάσεις που απευθύνονται στους ερωτώμενους χαρακτηρίζονται

από ιεράρχηση, έτσι ώστε η θετική απάντηση σε κάποια ερώτηση υποχρεωτικά

περικλείει και θετική απάντηση σε κατώτερα επίπεδα της ιδιότητας και

αντιστρόφως. Από αυτή την άποψη μοιάζει με την κλίμακα Bogardus.

Οι απαντήσεις είναι διχοτομικές.


117

ΚΛΙΜΑΚΑ GUTTMAN (2)

Παράδειγμα:

1.Έχετε πτυχίο πανεπιστημίου;

2.Έχετε απολυτήριο λυκείου;

3.Έχετε απολυτήριο γυμνασίου;

4.Έχετε απολυτήριο δημοτικού;

5.Γνωρίζετε γραφή και ανάγνωση;

Η κλίμακα Guttman κατασκευάζεται για διμερείς ερωτήσεις, δηλαδή για ερωτήσεις με μόνοδύο πιθανές απαντήσεις (Ναι-Όχι, Συμφωνώ-Διαφωνώ κλπ)


118

ΚΛΙΜΑΚΑ GUTTMAN (3)(Εξέλιξη από Babbie, σ. 273)

Συμφωνία με αμβλώσεις:

1.Κινδυνεύει η υγεία της εγκύου.

2. Είναι αποτέλεσμα βιασμού.

3. Είναι ανύπαντρη μητέρα.

4. Είναι προσωπική επιλογή.

Αν οι κλιμακωτοί τύποι είναι πάνω από το 90-95% των παρατηρήσεων, τότε ηκλίμακα είναι έγκυρη.

Υγεία Βιασμός Ανύπαντρη Επιλογή+ + + +

Κλιμακωτοί τύποι + + + -+ + - -+ - - -- - - -

- + - +Μικτοί τύποι + - - +

- - + -- + - -


119

4) ΚΛΙΜΑΚΑ THURSTONE

Τρόπος παραγωγής ομάδων ενδεικτών μιας μεταβλητής.

Συγκροτείται σε συνάρτηση με τα βάρη που αποδίδουν «κριτές» σε διαφορετικούςενδείκτες διάφορων μεταβλητών.

Σε μια ομάδα κριτών δίνεται μια σειρά ενδεικτών και αναλόγως το βαθμό συμφωνίαςμεταξύ των κριτών συγκροτείται ιεραρχικά η κλίμακα. Οι ενδείκτες με χαμηλή συμφωνίαεγκαταλείπονται ως αμφιλεγόμενοι.

Ουσιαστικά, είναι τρόπος παραγωγής μια κλίμακας Bogardus.

Πολύ χρονοβόρα και κοστοβόρα, για αυτό όχι ιδιαίτερα διαδεδομένη.


120

Αξιοπιστία & Εγκυρότητα


121

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ

ΣΦΑΛΜΑ (Θα μιλήσουμε στη συνέχεια εκτενέστερα): Η απόκλιση της μέτρησης από τοφαινόμενο που μετράει. Οφείλεται: σε πολλούς παράγοντες…μερικούς όμως μπορούμε νατους ελέγξουμε.

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ

Με τον όρο αξιοπιστία εννοούμε τη συνέπεια απόκτησης ίδιων αποτελεσμάτων μιαςμεταβλητής σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις.

Π.χ. Αν διεξαγάγουμε στο ίδιο δείγμα μια έρευνα σχετικά με το διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας σήμερα και μετά από μια εβδομάδα και τα αποτελέσματα είναι εντελώςδιαφορετικά, τότε έχουμε πρόβλημα αξιοπιστίας.

Ουσιαστικά, για την αξιοπιστία υπάρχουν 3 κριτήρια:

1) Σταθερότητα, 2) Εσωτερική συνέπεια, 3) Συνέπεια μεταξύ των ερευνητών/παρατηρητών.


122

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (2)

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ (2)

Περισσότερο γνωστές μέθοδοι εκτίμησης αξιοπιστίας:

Α) Έλεγχος-Επανέλεγχος (Κριτήριο 1-Σταθερότητα στο χρόνο, μέσω συσχετίσεων)

Β) Μέθοδος Ισοδύναμων (ή Εναλλασσόμενων) Τύπων (Κριτήριο 2-Ισοδυναμία, μέσωχρήσης διαφορετικής κλίμακας)

Γ) Μέθοδος της Διχοτόμησης. Χωρίζουμε τυχαία την κλίμακα στη μέση και συγκρίνουμε ταδύο μέρη. (Κριτήριο 2+εφαρμογή του τύπου Spearman-Brown, καταλληλότερο γιαδιθεματικές κλίμακες)

Δ) Συντελεστής ισοδυναμίας Kuder-Richardson (KR-20) (Κριτήριο 2-διχοτομικές μεταβλητές)

Ε) Συντελεστής Cronbach’s a (Κριτήριο 2-διχοτομικές και συνεχείς μεταβλητές)

ΣΤ) Ποσοστιαία συμφωνία μεταξύ κωδικογράφων (Κριτήριο 3-ανάλυση περιεχομένου).


123

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (3)Η αξιοπιστία είναι απαραίτητη για την εγκυρότητα, αλλά δεν ταυτίζεται μαζί της.

ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ

Η εγκυρότητα μέτρησης αναφέρεται στο βαθμό κατά τον οποίο ένα όργανο μέτρησης (η

κλίμακα) μετρά αυτό που ο ερευνητής επιδιώκει να μετρήσει, δηλαδή ο βαθμός στον οποίο

μια μεταβλητή αντιστοιχεί στη διερευνούμενη έννοια.

Μιλάμε για «βαθμό» γιατί ποτέ η εγκυρότητα δεν είναι απόλυτη στις κοινωνικές επιστήμες

(αφού είναι «έμμεση»-δεν γνωρίζουμε την πραγματική τιμή του φαινομένου που

μετράμε).


124

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (4)1)Φαινομενική ή Εμπειρική Εγκυρότητα

Είναι η εγκυρότητα της μεταβλητής που είναι ευλογοφανώς αντιπροσωπευτική της δομής της.Μια κλίμακα μέτρησης με εμπειρική εγκυρότητα «φαίνεται» να έχει γνωρίσματα που τηνκάνουν σχετική με την ιδιότητα που σκοπεύει να μετρήσει.

Π.χ. Για να μετρήσουμε την ξενοφοβία, ρωτάμε τη στάση απέναντι στους μετανάστες.

2) Εγκυρότητα Περιεχομένου

Ο βαθμός στον οποίο τα επιμέρους θέματα μιας μεταβλητής είναι αντιπροσωπευτικά τηςέννοιας που διερευνάται. Εξετάζουμε βιβλιογραφία επισταμένως, αποκτούμε εικόνα του πώςάλλοι ερευνητές χρησιμοποιούν τις έννοιες και το πώς αυτές συνδέονται με τη μεταβλητήπου θέλουμε να μετρήσουμε. Babbie: “Ο βαθμός στον οποίο ένα μέτρο καλύπτει το εύροςτων σημασιών που περιέχονται σε μια έννοια”.

Βέβαια, δεν υπάρχει αντικειμενικός τρόπος αξιολόγησης.

Όμως, μπορούμε να κατασκευάσουμε κλίμακα μέτρησης θρησκευτικότητας, χωρίς τημεταβλητή του εκκλησιασμού;


125

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (5)3) Εγκυρότητα Δομής ή Εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής – Ο βαθμός στον οποίο έναμέτρο σχετίζεται με άλλες μεταβλητές, όπως αναμένεται μέσα σε ένα σύστημα θεωρητικώνσχέσεων.-π.χ. αν είσαι ικανοποιημένος από την κυβέρνηση πρέπει να είναι και πιθανότερο νατην ψηφίσεις.

Είναι ο βαθμός που η δόμηση των θεμάτων μιας πολυθεματικής μεταβλητής, εκφράζει την έννοια τηςσυγκεκριμένης μεταβλητής.

4) Εγκυρότητα Πρόβλεψης & Εγκυρότητα Κριτηρίου

Α) Όταν η μέτρηση προβλέπει μελλοντική συμπεριφορά. Π.χ. δημοσκοπήσεις.

Β) Ο βαθμός στον οποίο ένα μέτρο σχετίζεται με κάποιο εξωτερικό κριτήριο. Χρησιμοποιούνται ένα ήπερισσότερα σταθερά εξωτερικά κριτήρια, τα οποία συσχετίζονται με τη διερευνούμενη πολυθεματικήμεταβλητή.

Π.χ. Αν γνωρίζουμε πόσα χρήματα ξοδεύονται συνολικά σε τζόγο, τότε μπορούμε να ξέρουμε αν ηερώτηση που κάνουμε έχει αξιόπιστα αποτελέσματα (Bryman, 2012, 171)

Ή αν γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι οι συνδικαλιστές του ΠΑΜΕ ψηφίζουν ΚΚΕ και εμείς κάνουμε μιαέρευνα για την πολιτική συμπεριφορά των συνδικαλιστών, τότε θα πρέπει αυτοί του ΠΑΜΕ να βρίσκονταιεγγύτερα του ΚΚΕ, διαφορετικά υπάρχει πρόβλημα εγκυρότητας.


126

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ (6)

ΣΧΕΣΗ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ≠ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣταθερότητα αποτελεσμάτων

μέτρησης, σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις

ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ Επιτυχής μέτρηση του επιδιωκόμενου


127

5) ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT

Χρησιμοποιείται για τη μελέτη προτύπων ή αρχών συμπεριφοράς των ατόμων

μιας κοινωνικής ομάδας.

Χρήση τυποποιημένων απαντήσεων σε ερωτηματολόγια προκειμένου να

προσδιοριστεί η σχετική ένταση διαφορετικών στοιχείων.

Είναι η περισσότερο διαδεδομένη κλίμακα μέτρησης.

Rensis Likert (1903-1981): Μεθοδολόγος, στατιστικός, κοινωνικός ψυχολόγος,

συνιδρυτής του Institute of Social Research του Πανεπιστημίου του Michigan, του

σημαντικότερου παγκοσμίως στο είδος του.


128

ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT (2)

Διαδικασία:

ΦΑΣΗ 1

Διατυπώνουμε μια σειρά προτάσεων, για τις οποίες θεωρούμε ότι σχετίζονται με

την ιδιότητα (μεταβλητή) που θέλουμε να διερευνήσουμε.

Για κάθε μία από τις προτάσεις διατυπώνουμε μια ερώτηση συμφωνίας-

διαφωνίας ή ευνοϊκής-δυσμενούς στάσης σε πενταβάθμιαπενταβάθμια κλίμακακλίμακα (κάποιες(κάποιες

φορέςφορές καικαι τριβάθμιατριβάθμια ήή επταβάθμια)επταβάθμια).

Συμφωνώ απόλυτα-Συμφωνώ-Δεν έχω γνώμη (ούτε-ούτε)-Διαφωνώ-Διαφωνώ Απόλυτα


129

ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT (3)Π.χ. «Ευρωπαϊκή ταυτότητα».1. Συμφωνώ Απόλυτα 2. Μάλλον Συμφωνώ 3. Ούτε ούτε 4. Μάλλον Διαφωνώ 5. Διαφωνώ Απόλυτα.

1) Νοιώθω περισσότερο Έλληνας παρά Ευρωπαίος.

2) Αισθάνομαι υπερήφανος που ζω σε μια χώρα της Ε.Ε.

3) Είναι καλύτερα οι αποφάσεις για το μέλλον μας να παίρνονται σε εθνικό επίπεδο.

4) Όταν συναντώ ανθρώπους από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες δεν νιώθω τίποτα κοινό μαζίτους.

5) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με εκπροσωπεί.

Μεγάλη σημασία έχει η κατεύθυνσηκατεύθυνση της στάσης απέναντι στη μεταβλητή που διερευνούμε.Χρειάζονται αμφότερες οι κατευθύνσεις.

Για τις προτάσεις 1, 3, 4 Ευρωπαϊκή Ταυτότητα=Διαφωνία.

Για τις 2 & 5 Ευρωπαϊκή Ταυτότητα=Συμφωνία.


130

ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT (4)ΦΑΣΗ 2

Πιλοτική διεξαγωγή σε δείγμα ευκαιρίας (όπως άλλωστε [πρέπει να] συμβαίνει σεκάθε κλίμακα και κάθε ερωτηματολόγιο).

Τις προτάσεις που δεν παρουσιάζουν υψηλή συσχέτιση με την ολική βαθμολογία ήπου δείχνουν μικρή διακριτική δύναμη σχετικά με υψηλές ή χαμηλές βαθμολογίες,αποβάλλονται από το μοντέλο.

Ο έλεγχος της συσχέτισης γίνεται ηλεκτρονικά, με χρήση στατιστικώνυπολογιστικών πακέτων (π.χ. SPSS) με τους συντελεστές συσχέτισης Pearson ήSpearman.

Αντίστοιχος έλεγχος γίνεται για την αξιοπιστία της συνολικής κλίμακας, με τοστατιστικό μέτρο Cronbach’s α. Αξιοπιστία στη συγκεκριμένη περίπτωση σημαίνειαν κάθε ξεχωριστή πρόταση μετράει αυτό ακριβώς που σκοπεύει να μετρήσει ηκλίμακα στο σύνολο.


131

ΦΑΣΗ 3

Αντιστρέφονται οι κωδικοί των απαντήσεων σε μια από τις δύο κατευθύνσεις (έτσι ώστε π.χ. το«συμφωνώ απόλυτα» με μια θετική πρόταση να εξισωθεί με το διαφωνώ απόλυτα με μια αρνητικήπρόταση για το ίδιο θέμα). Π.χ.

compute newvar=0.

exe.

if (oldvar=1) newvar=5.





exe.


«Ευρωπαϊκή ταυτότητα».1. Συμφωνώ Απόλυτα 2. Μάλλον Συμφωνώ 3. Ούτε ούτε 4. ΜάλλονΔιαφωνώ 5. Διαφωνώ Απόλυτα.

1) Νοιώθω περισσότερο Έλληνας παρά Ευρωπαίος.

2) Αισθάνομαι υπερήφανος που ζω σε μια χώρα της Ε.Ε.

3) Είναι καλύτερα οι αποφάσεις για το μέλλον μας ναπαίρνονται σε εθνικό επίπεδο.

4) Όταν συναντώ ανθρώπους από άλλες Ευρωπαϊκές χώρεςδεν νιώθω τίποτα κοινό μαζί τους.

5) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με εκπροσωπεί.

Μεγάλη σημασία έχει η κατεύθυνσηκατεύθυνση της στάσης απέναντι στημεταβλητή που διερευνούμε. Χρειάζονται αμφότερες οικατευθύνσεις.

Για τις προτάσεις 1, 3, 4 Ευρωπαϊκή Ταυτότητα=Διαφωνία.

Για τις 2 & 5 Ευρωπαϊκή Ταυτότητα=Συμφωνία.


H αντιστροφή τιμών…Παράδειγμα:

Η Μαρία και ο Γιάννης απάντησαν στις δύο

παρακάτω ερωτήσεις και εμείς θα τους

κατατάξουμε σε μια κλίμακα κοινωνικού

φιλελευθερισμού-συντηρητισμού:

1) Να επιτραπεί ο γάμος μεταξύ

ομοφυλοφίλων

2) Η άμβλωση είναι έγκλημα και θα έπρεπε

να επιτρέπεται μόνο για ιατρικούς

λόγους

Συμφωνώ Απόλυτα

Μάλλον Συμφωνώ

Ούτε συμφωνώ

/ούτε διαφωνώ

Μάλλον διαφωνώ

Διαφωνώ απόλυτα

ΜΑΡΙΑ 1 2 3 4 5

ΓΙΑΝΝΗΣ 1 2 3 4 5

ΜΑΡΙΑ 1 2 3 4 5

ΓΙΑΝΝΗΣ 1 2 3 4 5

Αν αφήσουμε τις τιμές ως έχουν, τότε και οι δύο ερωτώμενοι θα έχουν σκορ 6 (1+5 και 5+1 αντίστοιχα). Αυτό

όμως δεν είναι σωστό, γιατί βλέπουμε από τις απαντήσεις τους ότι δεν συμπίπτουν οι στάσεις και οι απόψεις

τους, είναι «διαφορετικοί», συνεπώς θα έπρεπε να έχουν και διαφορετικό «σκορ». Εντωμεταξύ το ίδιο σκορ

οφείλεται στο ότι όλα τα «συμφωνώ απόλυτα» βαθμολογούνται με 1 και όλα τα «διαφωνώ απόλυτα με 5»

(και αντίστοιχα οι ενδιάμεσες απαντήσεις) ανεξαρτήτως του με τι συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς. Οφείλουμε

λοιπόν εκ των υστέρων να διορθώσουμε αυτό το πρόβλημα και να δώσουμε ίδια βαθμολογία για απαντήσεις

ίδιου περιεχομένου, ανεξαρτήτως αν εκφράζονται μέσω συμφωνίας ή μέσω διαφωνίας.


H αντιστροφή τιμών…(2)

1) Να επιτραπεί ο γάμος μεταξύ

ομοφυλοφίλων

2) Η άμβλωση είναι έγκλημα και θα έπρεπε

να επιτρέπεται μόνο για ιατρικούς

λόγους

Συμφωνώ Απόλυτα

Μάλλον Συμφωνώ

Ούτε συμφωνώ

/ούτε διαφωνώ

Μάλλον διαφωνώ

Διαφωνώ απόλυτα

ΜΑΡΙΑ 1 1 2-2 3-3 4-4 5-5

ΓΙΑΝΝΗΣ 1-1 2-2 3-3 4-4 5 5

ΜΑΡΙΑ 1-5 2-4 3-3 4-2 5 1

ΓΙΑΝΝΗΣ 1 5 2-4 3-3 4-2 5-1

Σκιάσαμε λοιπόν με μωβ χρώμα τις κοινωνικά φιλελεύθερες απαντήσεις και με καφέ τις κοινωνικά

συντηρητικές. Πρέπει λοιπόν να παίρνουν τις ίδιες τιμές οι απαντήσεις που έχουν ίδιο χρώμα (δηλαδή ίδια

κατεύθυνση άποψης), κάτι που δεν ισχύει τώρα. Συνεπώς πρέπει είτε να κάνουμε όλες τις μωβ απαντήσεις να

παίρνουν 1 είτε να παίρνουν 5-αδιάφορο τι θα αποφασίσουμε. Ας πούμε ότι δίνουμε στις μωβ

(φιλελεύθερες) απαντήσεις το 1 και στις καφέ (συντηρητικές) το 5. Άρα πρέπει να αλλάξουμε την κατεύθυνση

της δεύτερης ερώτησης και να αφήσουμε ίδια την πρώτη. Στην πρώτη ερώτηση η Μα΄ρία θα πάρει πάλι 1

βαθμό και ο Γιάννης 5. Στη δεύτερη όμως θα πάρει 1 (και όχι 5 η Μαρία) και αντίστοιχα 5 και όχι 1 ο Γιάννης.

Γιατί πλέον μετράει το χρώμα της απάντησης, δηλαδή η πραγματική άποψή τους και όχι η συμφωνία ή

διαφωνία. Πλέον τα «σκορ» τους στην αθροιστική (από 2 μεταβλητές) κλίμακα φιλελευθερισμού

συντηρητισμού δεν είναι ίδια (6-6), αλλά (10-2) αποτυπώνοντας τις πραγματικές διαφορές στις απόψεις τους.


134

ΦΑΣΗ 3 (συν.)

Υπολογίζεται ένας συνολικός (αθροιστικά) βαθμός [σκορ] για κάθε άτομο

(ερωτώμενο), ο οποίος χαρακτηρίζει τη θέση του ατόμου αυτού στην τακτική

κλίμακα Likert για την ιδιότητα που διερευνούμε (π.χ. Ευρωπαϊκή ταυτότητα).

Παραδείγματα κλιμάκων Likert:

http://teorionline.files.wordpress.com/2011/03/scale.pdf



135

ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

1) Επιτρέπει τη χρήση προτάσεων που δεν είναι φανερά συνδεδεμένες με τη στάση που

μελετάται. Ο ερευνητής μπορεί να χρησιμοποιήσει τη φαντασία του και να

πειραματιστεί.

2) Απλότητα κατασκευής.

3) Μεγαλύτερη αξιοπιστία από άλλες τακτικές κλίμακες, λόγω του μεγαλύτερου αριθμού

εναλλακτικών απαντήσεων συγκριτικά με διμερείς κλίμακες (Ναι-Όχι, Συμφωνώ-

Διαφωνώ κλπ)

4) Μεγαλύτερη ακρίβεια.


136

ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

1) Συχνά η ολική βαθμολογία ενός ατόμου δεν έχει ξεκάθαρο νόημα, αφού μπορεί να

προκύψει από διαφορετικούς συνδυασμούς απαντήσεων. Δηλαδή, 2 απόλυτα ευνοϊκές

και 2 απόλυτα δυσμενείς στάσεις μπορεί να καταλήξουν στην ίδια συνολική

βαθμολογία με 4 μετριοπαθείς στάσεις.

2) Τα διαστήματα μεταξύ των κατηγοριών δεν είναι ίσα και δεν είναι μετρήσιμα, άρα δεν

επιτρέπει ποσοτικούς ισχυρισμούς και αναλογίες. (όπως όλες οι τακτικές κλίμακες

βέβαια)


137

Συλλογή Δεδομένων, Δειγματοληψία

Έρευνες γνώμης, στάσεων και αντιλήψεων & Ανάλυση Περιεχομένου


138ΤΥΠΟΙ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΩΝ

ΠΟΣΟΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

1. Τηλεφωνικές Έρευνες

Ο πιο φθηνός και γρήγορος τρόπος διεξαγωγής ποσοτικής έρευνας. Χρησιμοποιώντας είτεένα δειγματοληπτικό πλαίσιο (π.χ. τηλεφωνικός κατάλογος ΟΤΕ) είτε Τυχαία ΚλήσηΤηλεφωνικών Αριθμών (RDD-Random Digit Dialing) επιλέγουμε τους ερωτώμενους. Τοερωτηματολόγιο μπορεί να είναι έίτε σε έντυπη είτε σε ηλεκτρονική μορφή.

Μειονεκτήματα:

Δεν έχουν όλοι τηλέφωνο

Δυσπιστία

Μικρότερη απόκριση σε «ευαίσθητες» ερωτήσεις

Μικρότερη επιτρεπτή διάρκεια συνέντευξης


139

ΤΥΠΟΙ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΠΟΣΟΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (2)

2. Έρευνες με προσωπικές συνεντεύξεις

Διεξάγονται κυρίως στα νοικοκυριά, παρέχοντας τη δυνατότητα προσωπικής επαφής,«καθησυχασμού» των ερωτώμενων, αποτελεσματικότερη διαχείριση απαιτητικώνερωτήσεων και οδηγιών, διασφάλιση ανωνυμίας σε «ευαίσθητες» ερωτήσεις (π.χ.πρόθεση ψήφου) και μεγαλύτερη διάρκεια συνέντευξης. Προσφέρουν επίσης τηδυνατότητα χρήσης και επίδειξης υλικού.

Μειονεκτήματα:

Κόστος

Χρόνος


140


3. Έρευνες αυτοδιαχείρισης (self administered)

Οι ερωτώμενοι συμπληρώνουν μόνοι τους το ερωτηματολόγιο, χωρίς την παρουσίαερευνητή. Το ερωτηματολόγιο μπορεί:

• Να αποσταλεί ταχυδρομικά

• Να αποσταλεί ηλεκτρονικά

• Να υπάρχει σε ένα κατάστημα/επιχείρηση/υπηρεσία (ερωτηματολόγιαπαραπόνων/ικανοποίησης)

•Να παραδοθεί από ερευνητή, ο οποίος θα επιστρέψει να το παραλάβει.

Οι έρευνες αυτoδιαχείρισης έχουν χαμηλότερο κόστος και ενδείκνυνται σε περιπτώσειςπου είτε το κοινό είναι δύσκολα προσεγγίσιμο είτε το θέμα είναι ευαίσθητο.


141


Μειονεκτήματα Ερευνών Αυτοδιαχείρισης:

Δεν υπάρχει έλεγχος πάνω στο ποιος συμπληρώνει το ερωτηματολόγιο

Χαμηλά ποσοστά απόκρισης. Για αυτό το λόγο απαιτούνται:

Συνοδευτική επιστολή λεπτομερής

Επανακλήσεις, επανεπισκέψεις, follow-up.


142


4. Διαδικτυακές Έρευνες

• Ποσοστό απόκρισης ανάλογο των ταχυδρομικών ερευνών.

• Πολύ χαμηλότερο κόστος.

• Πρόβλημα αξιοπιστίας.

•Διαδικτυακοί τόποι για να φτιάξετε τη δική σας έρευνα και να την «ανεβάσετε» στο site,στο blog σας, στα social media ή να την αποστείλετε μέσω email:

•http://www.kwiksurveys.com/

•https://www.surveymonkey.com/

• http://qualtrics.com/


143

ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ (ΠΟΣΟΤΙΚΗ) ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

Και η ανάλυση περιεχομένου (content analysis) μπορεί να είναι είτε ποιοτική (επόμενο μάθημα) είτεποσοτική.

“Content analysis is any research technique for making inferences by systematically and objectivelyidentifying specified characteristics within text” (Stone , P. et al (1966) The General Inquirer: A ComputerApproach to Content Analysis. Cambridge: MIT Press, p. 5).

Οι μονάδες ανάλυσης μπορεί να είναι λέξεις, χαρακτήρες (π.χ. λογοτεχνία, σινεμά), παράγραφοι,νοήματα, σελίδες, άρθρα, εικόνες, νόμοι, συνθήκες, προτάσεις, πολιτικές, διπλωματικά έγγραφα καιγενικά οποιοδήποτε «τμήμα» ενός κειμένου και οποιοδήποτε κείμενο.

Όπως θα δούμε, στα περισσότερα σημεία, η λογική των ερευνών κοινής γνώμης εφαρμόζεται και στηνποσοτική ανάλυση περιεχομένου:

Όπως θέτουμε ερωτήσεις σε πρόσωπα, στελέχη, μέλη ελίτ, εκπροσώπους οργανισμών, έτσι «θέτουμε» ερωτήσεις και σε κείμενα.


144144

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣΠληθυσμόςΠληθυσμός ΈρευναςΈρευνας είναι το σύνολο των ατόμων/μονάδων που αποτελούν το τμήμα εκείνοτου πληθυσμού που θέλουμε να διερευνήσουμε. Είναι ο πληθυσμός, στον οποίο θέλουμε ναγενικεύσουμε παίρνοντας μόνο ένα δείγμα του.

Ο Ορισμός του Πληθυσμού μιας έρευνας είναι μια απόφαση που απαιτεί γνώση επίσημωνστατιστικών στοιχείων, έλεγχο των διαθέσιμων πρωτογενών πηγών, ευθυγράμμιση με τοερευνητικό μας ερώτημα και συνείδηση του διαθέσιμου χρόνου και των διαθέσιμων πόρων.Με μια λέξη: Απαιτεί κρίση από την πλευρά του ερευνητή.

Τα ερωτήματα που θέτουμε στον εαυτό μας όταν θέλουμε να ορίσουμε τον πληθυσμόέρευνας είναι:

• Ποιοι/ποια κείμενα «δικαιούνται»/θα«δικαιούνται»/θα μπορούσανμπορούσαν να μας απαντήσουν;

•• ΠούΠού θαθα βρούμεβρούμε αυτούς πού θα μπορούσαν να μας απαντήσουν; (Πού είναι ευκολότερο νατους βρούμε; Υπάρχουν;)

• Ποιοι θέλουμεθέλουμε να μας απαντήσουν, με βάση τον ερευνητικό μας σχεδιασμό; Τι γίνεται μετην εγκυρότητα;

• Σε ποιο/ποια χρονικό/ά σημεία; (content analysis)


145

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ (2)Παράδειγμα 1:Παράδειγμα 1:

ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΘΕΣΗΣ ΨΗΦΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ

ΑΘΗΝΑΙΩΝ

Ποιοι «δικαιούνται»/θα μπορούσαν«δικαιούνται»/θα μπορούσαν να μας απαντήσουν;Όσοι έχουν δικαίωμα ψήφου και ψηφίζουν στο Δήμο Αθηναίων.Πού θα βρούμεΠού θα βρούμε αυτούς πού θέλουμε και δικαιούνται να μας απαντήσουν;Στην Αθήνα+Σε όλη την Ελλάδα (Ετεροδημότες)Ποιοι θέλουμεθέλουμε να μας απαντήσουν, με βάση τον ερευνητικό μας σχεδιασμό (λαμβάνοντας πάντα υπόψη μας το χρόνο, το κόστος και την εφικτότητα);Δημότες + Ψηφοφόροι + Κάτοικοι Λεκανοπεδίου

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ:Άνδρες και γυναίκες ηλικίας 18 ετών και άνω που ψηφίζουν στο Δήμο Αθηναίων και

κατοικούν στο Λεκανοπέδιο Αττικής


146

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ (3)Παράδειγμα Παράδειγμα 22::

The Common European Foreign, Security and Defense Policies in the light of identity

debates in the member states’ mass media

Ποιοι «δικαιούνται»/θα μπορούσαν«δικαιούνται»/θα μπορούσαν να μας απαντήσουν;Κείμενα/μεταδόσεις/εκπομπές/παρεμβάσεις σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα.Πού θα βρούμεΠού θα βρούμε αυτούς πού θέλουμε και δικαιούνται να μας απαντήσουν; Σε ποιες χώρες;Σε αρχεία εφημερίδων, σε αρχεία τηλεοπτικών σταθμών, στο διαδίκτυο. Ε.Ε. και ΗΠΑ.Ποια χρονική περίοδο θέλουμε να καλύψουμε;Μετά την πτώση του τείχους…Ποιοι θέλουμεθέλουμε να μας απαντήσουν, με βάση τον ερευνητικό μας σχεδιασμό (λαμβάνοντας πάντα υπόψη μας το χρόνο, το κόστος και την εφικτότητα);Άρθρα για το θέμα σε έγκριτες εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας, στις σημαντικότερες χώρες από πλευράς θεωρίας.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ:Άρθρα για το θέμα, στις μεγαλύτερες εφημερίδες σε Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ολλανδία,

Γερμανία, Αυστρία, Πολωνία, ΗΠΑ, από το 1990.


147

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ (4)

Το παράδειγμα 2 είναι πραγματικό και διεξήχθη από το Free University of Berlin. (ολοκληρώθηκε το 2006) Για μια περιγραφή: Kutter, A and Kantner, K. (2012) “Corpus-Based Content Analysis: A Method for Investigating News Coverage on War and Intervention” University of Stuttgart, online working paper. http://www.uni-stuttgart.de/soz/ib/forschung/IRWorkingPapers/IROWP_Series_2012_1_Kutter_Kantner_Corpus-Based_Content_Analysis.pdf (accessed: 10/1/2014)

Οι ερευνητές κατέληξαν στη δειγματοληψία σχετικών άρθρων από τις 2 μεγαλύτερες εφημερίδες, για την περίοδο 1990-2006, συγκεντρώνοντας συνολικά 500.000 άρθρα.

Η ποσοτική ανάλυση περιεχομένου βάσεων κειμένων τέτοιου μεγέθους γίνεται μόνο με τη χρήση εξελιγμένων λογισμικών. Μια αρκετά πλήρης λίστα τέτοιων λογισμικών, δωρεάν και μη βρίσκεται εδώ:

http://academic.csuohio.edu/kneuendorf/content/cpuca/ccap.htm


148

ΤΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το Δειγματοληπτικό πλαίσιο είναι ένας (όσο το δυνατόν) εξαντλητικός κατάλογος (ήπολεοδομικό σχέδιο ή χάρτης ή αεροφωτογραφία κλπ) που περιλαμβάνει το σύνολο τωνδειγματοληπτικών οντοτήτων (άτομα, ψηφοφόρους, νοικοκυριά, κτίρια, κείμενα κλπ) πουθέλουμε να διερευνήσουμε.

Το δειγματοληπτικό πλαίσιο μπορεί είτε να το κατασκευάσει ο ερευνητής είτε να υπάρχειέτοιμο και διαθέσιμο.Για παράδειγμα, αν ενδιαφερόμαστε για έρευνα στις διεθνείς συνθήκες ελέγχου εξοπλισμώναπό τον Α’ Π.Π. μέχρι σήμερα, ποιο είναι το δειγματοληπτικό πλαίσιο; Υπάρχει, θα τοκατασκευάσουμε;


149

ΤΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (2)

Π.χ. Αν θέλουμε να κάνουμε έρευνα στους φοιτητές του ΠΜΣ, δεν έχουμε παρά να ζητήσουμετις λίστες εγγεγραμμένων φοιτητών.

Αν θέλουμε να κάνουμε έρευνα μόνο στους άρρενες φοιτητές, τότε θα κατασκευάσουμε τοπλαίσιο αφαιρώντας τις γυναίκες.

Γενικά, σε έρευνες μεγάλης κλίμακας δεν υπάρχει η πρακτική δυνατότητα κατασκευήςδειγματοληπτικού πλαισίου και, συνεπώς, χρησιμοποιούμε έτοιμους καταλόγους.

Ποια (θα μπορούσαν να) είναι τα δειγματοληπτικά πλαίσια στα δύο προηγούμεναπαραδείγματα;


150

ΤΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (3)

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΠΛΑΙΣΙΩΝ

ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ

ΧΑΡΤΕΣ

ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΜΕΛΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ, ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΚΛΠ.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΨΗΦΟΦΟΡΩΝ

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΜΗΤΡΩΑ

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ

ΛΗΞΙΑΡΧΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΛΠ.

ΛΙΣΤΕΣ ΣΕ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΦΟΡΕΙΣ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΚΛΠ


151

Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

ΔειγματοληψίαΔειγματοληψία είναι η διαδικασία κατά την οποία συλλέγουμε πληροφορίες για τονπληθυσμό έρευνάς μας από ένα μέρος του μόνο (δείγμα).

Ένα δείγμα το οποίο αντιπροσωπεύει τον πληθυσμό έρευνας σε συγκεκριμένες παραμέτρουςπου μας ενδιαφέρουν αποκαλείται αντιπροσωπευτικόαντιπροσωπευτικό δείγμαδείγμα.Η αντιπροσωπευτικότητα δεν αφορά το σύνολο των παραμέτρων ενός πληθυσμού έρευνας,αλλά μόνο όσων είναι σχετικές με την έρευνά μας.


152

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

Η δειγματοληψία διαχωρίζεται σε δύο γενικές κατηγορίες:• ΤυχαίαΤυχαία (πιθανοτική)(πιθανοτική) δειγματοληψία• ΜηΜη τυχαίατυχαία δειγματοληψία

Στην Τυχαία δειγματοληψία κάθε μονάδα ενός πληθυσμού έχει ακριβώςακριβώς τηντην ίδιαίδια πιθανότηταπιθανότητανα επιλεγεί στο δείγμα, δηλαδή δεν αποκλείονται με συστηματικό τρόπο συγκεκριμένατμήματα του πληθυσμού αυτού (bias-προκατάληψη).

Στη Μη τυχαία δειγματοληψία κάποιες μονάδες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να επιλεγούνστο δείγμα.


153

ΤΥΠΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣΑΠΛΗ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

Σε κάθε μονάδα του πληθυσμού δίνουμε με τυχαίο τρόπο έναν μοναδικό αριθμό και στησυνέχεια επιλέγουμε τυχαία τους αριθμούς που αντιστοιχούν στις δειγματοληπτικές μονάδες(άτομα) που θα διερευνήσουμε.Η απλή τυχαία δειγματοληψία συνίσταται κυρίως στις περιπτώσεις που:• Διαθέτουμε ένα πλήρες δειγματοληπτικό πλαίσιο• Ο πληθυσμός μας είναι γεωγραφικά συγκεντρωμένος ή έχουμε όλες τις μονάδεςδιαθέσιμες.

Διαφορετικά, αυξάνεται ιδιαίτερα το κόστος και ο απαιτούμενος χρόνος διεξαγωγής τηςέρευνας.Πλεονεκτήματα:-Περισσότερο αντιπροσωπευτικά δείγματα-Δυνατότητα μέτρησης πιστότητας/αντιπροσωπευτικότητας δείγματος.


154

ΤΥΠΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (2)ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

Η Συστηματική δειγματοληψία είναι παρόμοια με την Απλή Τυχαία.Η διαφορά είναι ότι για να επιλέξουμε τα άτομα/κείμενα που θα συμπεριλάβουμε στηνέρευνά μας «κατασκευάζουμε» έναν κανόνα:Διαιρούμε τον πληθυσμό μας δια το επιθυμητό δείγμα και το πηλίκο αποτελεί το «βήμα», μεβάση το οποίο επιλέγουμε τα άτομα που θα συμμετάσχουν στην έρευνα.

Π.χ. Αν το δειγματοληπτικό μας πλαίσιο περιέχει 2.000 άτομα και θέλουμε ένα δείγμα 100ατόμων, διαιρούμε 2000/100=20 και παίρνουμε, ξεκινώντας από τυχαίο σημείο, 1 άτομο κάθε20.Στη συστηματική δειγματοληψία ισχύουν οι ίδιοι περιορισμοί με την απλή τυχαία.Συχνά η συστηματική υποκαθιστά την απλή τυχαία, για πρακτικούς λόγους.


155

ΤΥΠΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (3)ΣΤΡΩΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

Η Στρωματοποιημένη δειγματοληψία είναι περισσότερο σύνθετη από τις δύο προηγούμενες(απλή τυχαία και συστηματική), αλλά εξασφαλίζει μεγαλύτερη ακρίβεια καιαντιπροσωπευτικότητα, συνδυάζοντάς τες.-Ομαδοποιούμε τον πληθυσμό σε ομοιογενείς ομάδες (στρώματα) πριν από τηδειγματοληψία, συνήθως με βάση χαρακτηριστικά που αφορούν την έρευνά μας.-Εντός κάθε στρώματος εφαρμόζουμε συστηματική δειγματοληψία.

Πλεονεκτήματα: Κόστος, Χρόνος, ακρίβεια (εκπροσώπηση) σε ειδικές ομάδες που μαςενδιαφέρουν.Επίσης, η στρωματοποιημένη δειγματοληψία είναι ένας τρόπος εκ των υστέρων κατασκευήςδειγματοληπτικού πλαισίου. Π.χ. το παράδειγμα 2 (πρώτα η επιλογή των εφημερίδων και στησυνέχεια ο εντοπισμός των κειμένων-δηλαδή των μονάδων της ανάλυσής μας).


156

ΤΥΠΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (4)ΠΟΛΥΣΤΑΔΙΑΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΤΑ ΣΥΣΤΑΔΕΣ

Χρησιμοποιείται όταν δεν γίνεται (ή δεν βολεύει ή δεν συμφέρει), νακατασκευαστεί/χρησιμοποιηθεί εξαντλητικό δειγματοληπτικό πλαίσιο των δειγματοληπτικώνμονάδων.-Π.χ. στις δημοσκοπήσεις: Αρχείο οικοδομικών τετραγώνων (δειγμ. Πλαίσιο) → απλή τυχαίαδειγματοληψία οικοδομικών τετραγώνων (1η συστάδα)→ καταγραφή νοικοκυριών &συστηματική δειγματοληψία (2η συστάδα) →εντός κάθε νοικοκυριού συστηματικήδειγματοληψία μέλους (π.χ. το νεότερο, το γηραιότερο, το πιο κοντινά γεννημένο στο 1976κλπ).-Εντός κάθε στρώματος εφαρμόζουμε συστηματική δειγματοληψία.

Πλεονεκτήματα: Κόστος, Χρόνος, ακρίβεια (εκπροσώπηση) σε ειδικές ομάδες που μαςενδιαφέρουν.


157

ΤΥΠΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΙΚΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ (6)

ΠΟΛΥΣΤΑΔΙΑΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΤΑ ΣΥΣΤΑΔΕΣ (2)

Μια παραλλαγή:Proportional to size δειγματοληψία (αναλογική του μεγέθους).Για να μην πέσει η Γαύδος στο δείγμα…Οι συστάδες επιλέγονται με πιθανότητες ανάλογες του μεγέθους τους.


158

Η ΜΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ

Για διάφορους λόγους, τα άτομα που θα επιλέξουμε δειγματοληπτικά τελικά μπορεί να μηνσυμπεριληφθούν στο δείγμα μας.

ΛΟΓΟΙ:1. Άρνηση συμμετοχής.2. Αδυναμία επαφής μαζί τους/εύρεσής τους3. Αδυναμία συμμετοχής.

Η μη απόκριση προκαλεί δύο βασικά προβλήματα:1. Μη αποδεκτή μείωση του δείγματος και2. Προκατάληψη (bias).


159

Η ΜΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ (2)

Η μείωση του δείγματος αντιμετωπίζεται με:

• Καλή εκπαίδευση ερευνητών• Επανακλήσεις/επανεπισκέψεις σε διαφορετικές ώρες και ημέρες• Επιλογή μεγαλύτερου δείγματος. Γνωρίζουμε ότι ακόμα και στην πιο προσεκτικά

σχεδιασμένη έρευνα το ποσοστό μη απόκρισης θα είναι τουλάχιστον 20%, οπότεεπιλέγουμε αρχικά ένα δείγμα 20% μεγαλύτερο.


160

Η ΜΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ (3)

Η πιθανότητα ύπαρξης προκατάληψης (bias) είναι περισσότερο δύσκολη στην αντιμετώπισήτης γιατί:

• Η αύξηση του δείγματος δεν την αντιμετωπίζει αφού αυτοί που δεν απαντούν μπορεί ναέχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

• Είναι δύσκολο να απομονώσει και να ανακαλύψει κανείς την πηγή της προκατάληψης.

ΛΥΣΕΙΣ:1. Συλλογή πληροφοριών για το ποιοι είναι αυτοί που συστηματικά δεν μας απαντούν.2. Σύγκριση με το δειγματοληπτικό πλαίσιο.3. Σύγκριση με τα επίσημα στατιστικά.


161Η ΜΗ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου καμία μορφή τυχαίας δειγματοληψίας δεν είναιαποτελεσματική και χρειάζεται να εφαρμόσουμε μη τυχαία δειγματοληψία, κυρίως γιαλόγους κόστους και χρόνου.

Π.χ. αν θέλουμε να κάνουμε έρευνα σε ανθρώπους που έχουν φυλακιστεί κάποια φορά στηζωή τους, θα ήταν εξαιρετικά χρονοβόρο και κοστοβόρο να εφαρμόζαμε κάποια μορφήτυχαίας δειγματοληψίας στο γενικό πληθυσμό.

Γενικά, μη τυχαία δειγματοληψία εφαρμόζουμε όταν δεν γνωρίζουμε τα ακριβή ποσοτικάχαρακτηριστικά του πληθυσμού που θέλουμε να διερευνήσουμε και όταν δεν υπάρχει ή δενμπορεί να κατασκευαστεί δειγματοληπτικό πλαίσιο.

Επίσης, η μη τυχαία δειγματοληψία ενδείκνυται για τα πρώτα, πιλοτικά στάδια μιας έρευνας.Γενικά, μη τυχαία (μη πιθανοτική) δειγματοληψία είναι κάθε τεχνική που δεν ακολουθείκάποια εκδοχή της θεωρίας των πιθανοτήτων.Το βασικό μειονέκτημα της μη τυχαίας δειγματοληψίας είναι ότι δεν επιτρέπει εύκολαγενικεύσεις στο σύνολο του πληθυσμού.


162

Η ΜΗ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ (2)

ΕΙΔΗΕΙΔΗ ΜΗΜΗ ΤΥΧΑΙΑΣΤΥΧΑΙΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

ΣΚΟΠΙΜΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ (PURPOSIVE SAMPLING)

Βασίζεται στην ορθολογική κρίση του ερευνητή, ο οποίος επιλέγει τους ερωτώμενους/τακείμενα με βάση την καταλληλότητα τους να συμμετάσχουν στην έρευνα. Π.χ. Μια έρευναγια τους ηγέτες του ακτιβιστικού οικολογικού κινήματος/μια έρευνα για τη διεθνήπειρατεία/μια έρευνα για τη διαδικασία decision making στο ΝΑΤΟ/μια έρευνα σε δημόσιουςλειτουργούς που εγκρίνουν ή απορρίπτουν αιτήσεις πολιτικού ασύλου.


163

Η ΜΗ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ (2)

ΕΙΔΗΕΙΔΗ ΜΗΜΗ ΤΥΧΑΙΑΣΤΥΧΑΙΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

ΠΟΣΟΣΤΙΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ (QUOTA SAMPLING)

Φέρει ομοιότητες με την πιθανοτική δειγματοληψία. Γνωρίζοντας από πριν ταχαρακτηριστικά του πληθυσμού που μας ενδιαφέρει, σχεδιάζουμε εκ των προτέρωνλεπτομερώς το δείγμα μας, χρησιμοποιώντας τις ποσοστώσεις που θέλουμε να επιτύχουμε.Πρόβλημα: μπορεί να μεροληπτούμε χωρίς να το καταλαβαίνουμε.


164

Η ΜΗ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ (3)ΕΙΔΗΕΙΔΗ ΜΗΜΗ ΤΥΧΑΙΑΣΤΥΧΑΙΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ «ΧΙΟΝΟΣΤΟΙΒΑΔΑΣ» (SNOWBALL SAMPLING)Όταν αναζητούμε ένα πολύ ειδικό, μικρό και «κλειστό» κοινό (π.χ. πρώην φυλακισμένοι)ξεκινάμε βρίσκοντας ένα άτομο που ανήκει στο κοινό αυτό και στη συνέχεια του ζητάμε ναμας συστήσει και άλλους. Με αυτόν τον τρόπο το δείγμα μας αυξάνεται όπως η χιονόμπαλαόταν κυλάει.

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ/ΕΥΚΟΛΙΑΣ (CONVENIENCE SAMPLING)Επιλέγουμε με βάση και μόνο τη διαθεσιμότητα των υποκειμένων, αν δεν είναι εφικτή ή δενχρειάζεται (π.χ. πιλοτική έρευνα) κάποια άλλη μέθοδος δειγματοληψίας.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΩΝΠοιοτικές-ημιποιοτικές έρευνες, έρευνες ελίτ κλπ: Στοχευμένη επιλογή ατόμων μεεξειδικευμένες γνώσεις, εμπειρίες κλπ.


165

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ-ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΕΠΙΛΕΞΟΥΜΕ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΡΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ:

1. Το ΒαθμόΒαθμό ΑκρίβειαςΑκρίβειας που επιθυμούμε για την έρευνά μας και2. Την αναμενόμενηαναμενόμενη διακύμανσηδιακύμανση που υπάρχει στα κύρια χαρακτηριστικά-ερωτήματα τηςέρευνάς μας.3. Το διαθέσιμο χρόνοχρόνο και τους διαθέσιμους πόρουςπόρους.

Στη δειγματοληψία αυτό που έχει σημασία είναι το απόλυτο μέγεθος του δείγματος και όχι τιποσοστό του πληθυσμού έρευνας αντιπροσωπεύει.

Στην πράξη κανένα δείγμα δεν είναι απόλυτα αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού πουδιερευνά. Κάθε δείγμα έχει, δηλαδή, ένα ποσοστό δειγματοληπτικούδειγματοληπτικού σφάλματοςσφάλματος.Η βασική αρχή είναι ότι όσο μεγαλώνουμε το δείγμα μας, μεγαλώνει και η ακρίβεια, δηλαδήμειώνεται το δειγματοληπτικό σφάλμα. ΑλλάΑλλά όχιόχι ανάλογαανάλογα..ΈναςΈνας πρόχειροςπρόχειρος κανόναςκανόνας λέειλέει ότιότι γιαγια νανα μειώσουμεμειώσουμε στοστο μισόμισό τοτο δειγματοληπτικόδειγματοληπτικό σφάλμασφάλμαπρέπειπρέπει νανα τετραπλασιάσουμετετραπλασιάσουμε τοτο δείγμαδείγμα μαςμας..


166

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ (π.χ. %

υποστήριξης θανατικής

ποινής)

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΙΚΟ

ΣΦΑΛΜΑ (+/-)

ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝ

ΗΣ (τυπικό σφάλμα επί

1,96*)

ΕΥΡΟΣ ΤΙΜΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΑΤΑ 95% ΣΙΓΟΥΡΟΙ ΌΤΙ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΤΟΝ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ

100 52% 10% 20% 42-62

204 52% 7% 14% 45-59

400 52% 5% 10% 47-57

1100 52% 3% 6% 49-55

10.000 52% 1% 2% 50-54

*Το γνωρίζουμε βάσει πιθανοτήτων.

Είναι προφανές ότι αυτό που έχει σημασία είναι το απόλυτο μέγεθος του δείγματος και όχι το μέγεθος τουπληθυσμού (εκτός από ειδικές περιπτώσεις).Τα παραπάνω ποσοστά είναι υπολογισμένα με βάση διάστημαδιάστημα εμπιστοσύνηςεμπιστοσύνης 9595%% καικαι υποθετικήυποθετική κατανομήκατανομήστοστο ερώτημάερώτημά μαςμας 5050--5050 (μέγιστη)(μέγιστη). Δηλαδή:ΕίμαστεΕίμαστε κατάκατά 9595%% σίγουροισίγουροι ότιότι τατα αποτελέσματααποτελέσματα πουπου θαθα πάρουμεπάρουμε απόαπό τοτο δείγμαδείγμα μαςμας θαθα είναιείναι ίδιαίδια μεμε αυτάαυτάπουπου θαθα παίρναμεπαίρναμε αναν κάναμεκάναμε τηντην έρευνάέρευνά μαςμας στοστο συνολικόσυνολικό πληθυσμόπληθυσμό (και(και όχιόχι σεσε δείγμαδείγμα αυτού),αυτού), +/+/-- τοτοσφάλμασφάλμα..

Με άλλα λόγια, σε κάθε 100 από τα «άπειρα» δείγματα που θα μπορούσαμε να πάρουμε, στα 95 τα Με άλλα λόγια, σε κάθε 100 από τα «άπειρα» δείγματα που θα μπορούσαμε να πάρουμε, στα 95 τα αποτελέσματα θα ήταν σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα.αποτελέσματα θα ήταν σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα.

ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ-ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ


167

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ

Πρόβλημα γιατί:1) Δεν μπορούμε να γενικεύσουμε από το Δείγμα στον Πληθυσμό έρευνας.2) Διαστρεβλώνει τις σχέσεις μεταξύ μεταβλητών, εσωτερικά στο δείγμα.

Λόγοι εμφάνισης:

1) Λάθος επιλογή πληθυσμού έρευνας.2) Μεροληπτικό δειγματοληπτικό πλαίσιο.3) Μη απόκριση.4) Τυχαιότητα.

Διόρθωση: Σταθμίσεις.


168ΣΤΑΘΜΙΣΕΙΣ

ΜΙΑ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ

1) Σύγκριση δείγματος με πληθυσμό.

2) Υπολογισμός Βαρών: βάρος=%πληθυσμού/%δείγματος.

3) Δημιουργία μεταβλητής βάρους.

4) Σταθμίζουμε (ουσιαστικά πολλαπλασιάζουμε κάθε παρατήρηση με το αντίστοιχο βάρος).

Παράδειγμα:

Βάρη: Άνδρες 1,43, Γυναίκες 0,77.

Δείγμα ΠληθυσμόςΆνδρες 35% 50%Γυναίκες 65% 50%


169

ΣΤΑΘΜΙΣΕΙΣΠΟΛΛΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ

Ίδια διαδικασία σειριακά, αφού πρώτα σταθμίζουμε κάθε φορά την προηγούμενη.

ενώ υπάρχει και ταυτόχρονη στάθμιση πολλών μεταβλητών, που είναι πιο περίπλοκη.

Οι σταθμίσεις (βάρη και σειρά στάθμισης) αποτελούν το «μυστικό» των δημοσκοπήσεων και

των exit polls, εκεί όπου μπορεί να κερδηθούν ή να χαθούν οι εντυπώσεις.


170

Λίγη Στατιστική…(με έμφαση στην περιγραφή).


171

Περιγραφική & Επαγωγική Στατιστική

Η Περιγραφική στατιστική χρησιμοποιείται κυρίως για να οργανώσουμε και ναπεριγράψουμε, οργανώσουμε και απλοποιήσουμε τα δεδομένα που έχουμεσυλλέξει.

Η Επαγωγική στατιστική χρησιμοποιείται κυρίως για να περάσουμε στοεπόμενο βήμα: να γενικεύσουμε, ίσως και να προβλέψουμε, από το δείγμα μαςστον πληθυσμό έρευνας...


172

Μέτρα Κεντρικής ΤάσηςΑριθμητικός μέσος (Mean)

Διάμεσος (Median)

Επικρατούσα τιμή (Mode)

Αριθμητικός μέσος (μέσος όρος): το άθροισμα όλων των τιμών μιας ομάδας,

διαιρεμένο με τον αριθμό αυτών των τιμών.

ή Μ

Πολύ ευαίσθητος σε ακραίες τιμές.


173

Μέτρα Κεντρικής Τάσης (2)

Διάμεσος: Το μεσαίο σημείο από ένα σετ τιμών. Εκατέρωθέν του βρίσκεται το 50%

των τιμών.

Αν είναι ζυγός o αριθμός των τιμών τότε είναι ο μέσος όρος των δύο μεσαίων

τιμών.

Προτιμάται όταν υπάρχουν ακραίες τιμές γιατί δεν επηρεάζεται από αυτές.

(Ασχολείται με το πόσες περιπτώσεις και όχι με τις τιμές των περιπτώσεων)

Μ, Med ή Mdn.

Παράδειγμα Διάμεσου Ψηφοφόρου.


174


Επικρατούσα τιμή (mode): Η τιμή που εμφανίζεται συχνότερα.

Το πιο γενικό και λιγότερο ακριβές, αλλά είναι σημαντικό για την κατανόηση των

χαρακτηριστικών ειδικών ομάδων τιμών.

Συχνότερο λάθος: η αναφορά του αριθμού εμφανίσεων και όχι της τιμής που

αντιπροσωπεύει.

Ποιοτικές μεταβλητές κυρίως.

Bimodal.


175


Πότε χρησιμοποιούμε τι;

Εξαρτάται από το τι θέλουμε να περιγράψουμε.

Ποιοτικές, ονομαστικές, τακτικές μεταβλητές μπορούν να περιγραφούν μόνο με

το mode.

Μ.ο. και διάμεσος χρησιμοποιούνται για ποσοτικές μεταβλητές, με το πρώτο να

είναι πιο ακριβές από το δεύτερο. Άρα, αν όλα τα άλλα είναι σταθερά,

χρησιμοποιούμε το μ.ο.


176


3 κανόνες (με εξαιρέσεις)

1) Mode όταν τα δεδομένα είναι σε ονομαστικές μεταβλητές.

2) Διάμεσος όταν υπάρχουν ακραίες τιμές που θα αλλοιώσουν το αποτέλεσμα.

3) Μ.ο. στις υπόλοιπες περιπτώσεις.


177

Μέτρα διασποράςRange (εύρος διακύμανσης)= h(igh)-l(ow).

Παρέχει μια γενική εκτίμηση για το πόσο απέχουν οι τιμές μεταξύ τους.

-Τυπική απόκλιση. Ή οι αποστάσεις των παρατηρήσεων από το μ.ο. τους.

1) Παίρνουμε τη διαφορά κάθε περίπτωσης από το Μ.Ο.: Χ-x̅

2) Την ανεβάζουμε στο τετράγωνο.

3) Τα προσθέτουμε όλα. (Άθροισμα τετραγώνων).

4) Διαιρούμε με n-1. (Μέχρι εδώ έχουμε τη διασπορά ή διακύμανση).

5) Παίρνουμε την τετραγωνική ρίζα.


178

Διακυμάνσεις-Μέτρα διασποράς-Γιατί διαιρούμε με n-1?

(Για να μεγαλώσουμε τεχνητά το κλάσμα, ώστε να είμαστε περισσότερο ασφαλείς).Με αυτό τον τρόπο εκτιμούμε καλύτερα την πληθυσμιακή τυπική απόκληση(Πανταζόπουλος, 2013, σ. 29)

Όσο μεγαλύτερη η τυπική απόκλιση, τόσο μεγαλύτερη η διασπορά των τιμών καιτόσο μεγαλύτερη η διαφορά μεταξύ τους.

Επειδή βασίζεται στο Μ.Ο. είναι ευαίσθητη στις ακραίες τιμές.

Αν απλά προσθέσουμε τις απόλυτες τιμές και τις διαιρέσουμε με n, τότε έχουμε τημέση απόκλιση (mean deviation).

Αν θέλουμε απλά να περιγράψουμε το δείγμα χρησιμοποιούμε mean deviation.

Αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε το δείγμα για να εκτιμήσουμε παραμέτρους τουπληθυσμού, χρησιμοποιούμε το standard deviation.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η τυπική απόκλιση δεν ισούται με το άθροισμα των απόλυτων τιμών/n-1.


179

KατανομήΤα βασικά στατιστικά είναι παραμετρικά, βασίζονται δηλαδή σε παραδοχές που έχουννα κάνουν με παραμέτρους της κατανομής του πληθυσμού. Η βασικότερη τωνπαραδοχών αυτών αφορά την κανονική κατανομή.

Η κανονική κατανομή είναι πολύ σημαντική στις κοινωνικές επιστήμες γιατί αποτελείτη βάση (το σημείο «μηδέν») της διαδικασίας προσδιορισμού ότι ένα αποτέλεσμαείναι «αληθές» -δεν προέκυψε τυχαία, όπως είδαμε και στη δειγματοληψία.

Ο όρος «κανονική» είναι παραπλανητικός. Σημαίνει απλά ότι η κατανομή φέρεικάποιες στατιστικές ιδιότητες (Κατανομή Gauss).

Απόλυτα συμμετρική καμπύλη (normal ή

bell-shaped curve).


180

Skewness (στρέβλωση)

Στρέβλωση= η έλλειψη συμμετρίας μιας κατανομής, οριζόντια (η μια «άκρη» είναιμακρύτερη από την άλλη.

Το βρίσκουμε αν από το Μ.Ο. αφαιρέσουμε το διάμεσο.

Προφανώς λοιπόν σε μια κανονική κατανομή Μ.Ο.=Διάμεσος.

Τι σημαίνει η κάθε κατανομή για την περιγραφή του δείγματός μας;

Πηγή: http://mvpprograms.com/


181

Kurtosis

Κύρτωση= η έλλειψη συμμετρίας μιας κατανομής, κάθετα.

Τι σημαίνει η κάθε κατανομή για την περιγραφή του δείγματός μας;

Πηγή: http://mvpprograms.com/


182

Περαιτέρω έλεγχος για το αν η κατανομή είναι κανονική

Τεστ Z Kolmogorov-Smirnov.

“Αξιολογεί αν η διαφορά της παρατηρούμενης κατανομής και μιας θεωρητικάκανονικής κατανομής είναι αρκετά μικρή ώστε να οφείλεται απλώς και μόνο στηντύχη (δειγματοληπτικό σφάλμα)”. (DeVaus, 2008, σ. 95).

Αν η διαφορά είναι μεγαλύτερη από όση θα μπορούσε να αποδοθεί στην τύχη, τότε ηκατανομή δεν είναι κανονική.

Τότε:

1) Δεν ανησυχούμε και χρησιμοποιούμε παραμετρικές στατιστικές γιατί:

• Δεν έχει τόσο σοβαρές συνέπειες στο αποτέλεσμα

• Όσο πιο μεγάλο το δείγμα τόσο τείνει προς την κανονική κατανομή (centrallimit theorem).

2) Χρησιμοποιούμε μια μη-παραμετρική στατιστική.

3) Μετασχηματίζουμε την κατανομή.


183

Συντελεστές συσχέτισης: το σύνορο μεταξύ περιγραφικής και επαγωγικής στατιστικής

Συσχέτιση: Πώς μεταβάλλεται η τιμή μιας μεταβλητής όταν μεταβάλλεται η τιμή μιαςάλλης.

Συντελεστής συσχέτισης: ένας αριθμός που εκφράζει τη σχέση μεταξύ δύομεταβλητών. Κυμαίνεται από -1 έως 1.

Pearson product-moment correlation: rxy.

Απαραίτητη προϋπόθεση: μεταβλητές διαστήματος (interval).

Ο συντελεστής συσχέτισης είναι ο βαθμός στον οποίο δύο μεταβλητέςματαβάλλονται από κοινού σε σχέση με το βαθμό στον οποίο μεταβάλλονταιανεξάρτητα.

r=0 r=0.5 r=1

Για να υπολογίσουμε το ποσοστό της κοινής μεταβολής τετραγωνίζουμε τον συντελεστή συσχέτισης r. (25%)


184

Συντελεστές συσχέτισης (2)

Αρνητική και Θετική Συσχέτιση με το μάτι…


185

Συντελεστές συσχέτισης (3)

-Η απόλυτη τιμή του συντελεστή εκφράζει την ισχύ της σχέσης. Άρα 0=καμίασυσχέτιση. Όσο μεγαλύτερη η τιμή τόσο ισχυρότερη η σχέση.

-Το πρόσημο εκφράζει την κατεύθυνση.

-Δεν υπάρχει απόλυτη συσχέτιση στις κοινωνικές επιστήμες. Δεν υπάρχουνμεταβλητές που μοιράζονται απόλυτα τις μεταβολές τους.

-Δεν υπάρχει «αξιολογικό» περιεχόμενο στους όρους «αρνητική» και «θετική».

Μεταβλητή Χ Μεταβλητή Υ Συσχέτιση Τιμές

Αύξηση Χ Αύξηση Υ Θετική 0-1

Αύξηση Χ Μείωση Υ Αρνητική -1 - 0

Μείωση Χ Μείωση Υ Θετική 0-1

Μείωση Χ Αύξηση Υ Αρνητική -1 - 0


186

Συντελεστές συσχέτισης (4)Τύποι συντελεστών συσχέτισης ανά μεταβλητή (για μελλοντική χρήση).

Μεταβλητή Υ Μεταβλητή Χ Συντελεστής Σχόλια

Ονομαστική (Nom)2 κατηγ.2+

Ονομαστική (Nom)2 κατηγ.2+ ή 2

Phi Cramer’s V

Γενικά, αν μια από τις δύο ονομαστικές έχει 2+ κατηγορίες, Cramer’s V

Τακτική (Ord) Ονομαστική (Nom) Rank biserial

Διαστήματος (Int)2 κατηγ.22+2+

Ονομαστική (Nom)2 κατηγ.2+2+2

r, Phi, Point Bιserial Cramer’s V, ΛάμδαΘήτα. ήταr, ήτα, Rank biserial

Είναι ο ίδιος συνδυασμός, αλλά έχει σημασία το ποια είναι η Χ και ποια η Υ, εκτός από τις περιπτώσεις 2χ2 κατηγοριών.Αυτοί οι συντελεστές, για τους οποίους έχει σημασία ποια είναι η χ, αποκαλούνται ασύμμετροι.

Ονομαστική (Nom)2 κατηγ.2+2+2

Διαστήματος (Int)2 κατηγ.22+2+

r, Phi, Point BιserialCramer’s V, ΛάμδαCramer’s V, Λάμδαr

Τακτική (Ord)2 κατ. ή 2+Πολλές

Τακτική (Ord)2 κατ. ή 2+Πολλές

ΓάμαSpearman’s Rho, r*

* Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε r αν η μία από τις 2 μπορεί να αντιμετωπιστεί ως μεταβλητή διαστήματος.

Διαστήματος (Int) Διαστήματος (Int) r Εκτός αν οι δεν έχουμε normal distribution, οπότε κάνουμε spearman.

Διαστήματος (Int) Τακτική (Ord) r Αν έχουμε και στις δύο πάνω από δυο κατηγορίες, κάνουμε πολυσειριακή συσχέτιση του Jasper


187

Περιγραφής Συνέχεια

Πίνακες Συχνοτήτων (Frequency tables)

Πολιτική αυτοτοποθέτηση

211 9,5 9,5 9,5378 17,1 17,1 26,6666 30,1 30,1 56,7307 13,9 13,9 70,6366 16,6 16,6 87,1

216 9,8 9,8 96,9

69 3,1 3,1 100,02213 100,0 100,0

ΑριστεροίΚεντροαριστεροίΚεντρώοιΚεντροδεξιοίΔεξιοίΤίποτα από τα παραπάνωδεν τους εκφράζειΔΓ/ΔΑTotal

ValidFrequency Percent Valid Percent

CumulativePercent

Το κράτος πρέπει να διαχωριστεί πλήρως από την εκκλησία

1078 48,7 48,7 48,7274 12,4 12,4 61,1760 34,4 34,4 95,4101 4,6 4,6 100,0

2213 100,0 100,0

ΣυμφωνώΟύτε ούτε (αυθ)ΔιαφωνώΔΓ/ΔΑTotal

ValidFrequency Percent Valid Percent

CumulativePercent


188

Περιγραφής Συνέχεια (2)

Statistics

Αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα 1-101934

2795,575,00

52,191

ValidMissing

N

MeanMedianModeStd. Deviation


10,08,06,04,02,0


Cases w eighted by X6

Freq

uenc

y

1000

800

600

400

200

0

Std. Dev = 2,19 Mean = 5,6

N = 1934,01


189

Περιγραφής Συνέχεια (3)Διασταυρώσεις (Crosstabulations)

Πρόθεση ψήφου * Ψήφος στις Βουλευτικές εκλογές 2007 Crosstabulation

600 9 2 2 1 32 646

73,4% 1,2% 1,3% 2,0% ,8% 12,0% 29,2%

20 509 1 3 1 23 557

2,4% 68,6% ,6% 3,1% ,8% 8,6% 25,2%

7 17 113 1 2 11 151

,9% 2,3% 71,1% 1,0% 1,5% 4,1% 6,8%

71 142 37 87 18 40 395

8,7% 19,1% 23,3% 88,8% 13,7% 15,0% 17,8%

32 11 0 1 53 9 106

3,9% 1,5% ,0% 1,0% 40,5% 3,4% 4,8%

10 7 2 1 19 5 44

1,2% ,9% 1,3% 1,0% 14,5% 1,9% 2,0%

2 2 0 0 15 6 25

,2% ,3% ,0% ,0% 11,5% 2,2% 1,1%

18 7 2 1 2 19 49

2,2% ,9% 1,3% 1,0% 1,5% 7,1% 2,2%

19 14 1 1 3 39 77

2,3% 1,9% ,6% 1,0% 2,3% 14,6% 3,5%

27 16 0 1 16 12 72

3,3% 2,2% ,0% 1,0% 12,2% 4,5% 3,3%

11 8 1 0 1 71 92

1,3% 1,1% ,6% ,0% ,8% 26,6% 4,2%

817 742 159 98 131 267 2214

100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007Count% within Ψήφος στιςΒουλευτικές εκλογές 2007

ΝΔ

ΠΑΣΟΚ

KKE

ΣΥΝ

ΛΑΟΣ

ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ

ΑΛΛΟ ΚΟΜΜΑ

ΛΕΥΚΟ

ΑΚΥΡΟ/KANENA

ΑΝΑΠΟΦΑΣΙΣΤΟΙ

ΔΑ

Πρόθεσηψήφου

Total

ΝΔ ΠΑΣΟΚ KKE ΣΥΝΛοιπά

κόμματα Άλλο

Ψήφος στις Βουλευτικές εκλογές 2007

Total


190

Περιγραφής Συνέχεια (4)Διασταυρώσεις (Crosstabulations) 2

Βαθμός αισιοδοξίας για τα προσωπικά και επαγγελματικά σχέδια * Ηλικία Crosstabulation

29 46 30 20 8 14 14711,2% 10,6% 7,7% 5,7% 2,6% 3,0% 6,6%

124 208 143 127 94 113 80947,9% 48,0% 36,6% 36,2% 30,9% 23,9% 36,6%

71 114 131 108 114 166 70427,4% 26,3% 33,5% 30,8% 37,5% 35,1% 31,8%

31 61 81 92 77 163 50512,0% 14,1% 20,7% 26,2% 25,3% 34,5% 22,8%

4 4 6 4 11 17 461,5% ,9% 1,5% 1,1% 3,6% 3,6% 2,1%

259 433 391 351 304 473 2211100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

Count% within ΗλικίαCount% within ΗλικίαCount% within ΗλικίαCount% within ΗλικίαCount% within ΗλικίαCount% within Ηλικία

Πολύ

Αρκετά

Όχι και τόσο

Καθόλου

ΔΓ/ΔΑ

Βαθμός αισιοδοξίαςγια τα προσωπικάκαι επαγγελματικάσχέδια

Total

18-24 ετών 25-34 ετών 35-44 ετών 45-54 ετών 55-64 ετών65 ετώνκαι άνω

Ηλικία

Total


191


Γραφική απεικόνιση-Ραβδογράμματα (bar chart)

Cases weighted by X6

Ικανοποίηση ή μη από την Κυβέρνηση της ΝΔ

ΔΓ/ΔΑΔυσαρεστημέν οι

Ούτε ικαν οποιημέν οι,Ικαν οποιημέν οι

Perc

ent

70

60

50

40

30

20

10

0

1) Μικρός αριθμός κατηγοριών

2) Ονομαστικές & τακτικές μεταβλητές

3) Μη εφαπτόμενες ράβδοι

4) (και οριζόντια)


192


Γραφική απεικόνιση-Ιστόγραμμα (histogram)

1) Μεταβλητές διαστήματος

2) Εφαπτόμενες ράβδοι

3) Ομαδοποίηση τιμών

4) Προσθήκη καμπύλης κατανομής


1000

800

600

400

200

0

Std. Dev = 2,19 Mean = 5,6

N = 1934,01


193


Γραφική απεικόνιση-Γραμμωτό Διάγραμμα (line chart)

1) Παρόμοια λειτουργία με το

ιστόγραμμα

2) Γραμμές αντί για στήλες

3) Αντανακλά τη συχνότητα της κάθε

ξεχωριστής τιμής (όχι ομαδοποίηση)


10987654321Missing

Perc

ent

30

20

10

0


194


Γραφική απεικόνιση-Κυκλικά τομεογράμματα (pie chart)

1) Παρόμοια λειτουργία με το

ιστόγραμμα

2) Λίγες διακριτές κατηγορίες

Cases weighted by X6

ΔΓ/ΔΑ

Καθόλου

Όχι και τόσο

Αρκετά

Πολύ


195

Περιγραφής Συνέχεια (9)Γραφική απεικόνιση-Ραβδόγραμμα κατά συστάδες

Οι προηγούμενες μορφές εφαρμόζονται ανάλογα (για δύο μεταβλητές).


Βαθμός αισιοδοξίας για τα προσωπικά και επαγγελματικά σχέδια

ΔΓ/ΔΑΚαθόλου

Όχι και τόσοΑρκετά

Πολύ

Percen

t

60

50

40

30

20

10

0

Ηλικία

18-24 ετών

25-34 ετών

35-44 ετών

45-54 ετών

55-64 ετών

65 ετών και άνω


Ορισμένες Έρευνες.


197

Εισαγωγή

Πρόκειται για την προσέγγιση της εκλογικής συμπεριφοράς που πρώτη εισήγαγε την ευρεία χρήση

εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων. Η συγκεκριμένη έρευνα θεωρείται κομβική στην έρευνα της

εκλογικής συμπεριφοράς και είναι ένα από τα πιο «διάσημα» βιβλία στο χώρο της πολιτικής επιστήμης.

Εισήγαγε το μικροκοινωνιολογικό μοντέλο της σχολής του Columbia, που πήρε το όνομά του από το

ερευνητικό κέντρο του ομώνυμου αμερικανικού πανεπιστημίου, στο οποίο εργάζονταν οι συγγραφείς

του. Ονομάζεται επίσης και «σχολή του Lazarsfeld», από τον Paul Lazarsfeld, ο οποίος και καθιέρωσε το

θεσμό του πανεπιστημιακού ερευνητικού ινστιτούτου.

Θεωρητική μήτρα: Φιλοσοφικός κύκλος της Βιέννης- «η εμπειρία είναι η μόνη πηγή γνώσης».

Lazarsfeld, P.F, Berelson, B. & Gaudet, H. (1948) The People’s Choice.How The Voter Makes Up his Mind in a Presidential Campaign. NewYork: Columbia University Press.


198

Εισαγωγή (2)

Ο Lazarsfeld αυτοαποκαλούνταν «μαθηματικός κοινωνιολόγος». Έβλεπε τον εαυτό του κυρίως ως μεθοδολόγο.

Μελετούσε δε από τη μαζική επικοινωνία μέχρι την ανεργία και την καταναλωτική και την εκλογική συμπεριφορά. Η

μεθοδολογική «παρακαταθήκη» του είναι τεράστια: Ομάδες εστίασης (Focus groups -1941 με έναν από τους

σημαντικότερους συνεργάτες του, τον Merton), έρευνες πάνελ, τεχνικές ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων κ.ά. Επίσης, ο

Lazarsfeld ήταν αυτός που καθιέρωσε το θεσμό του πανεπιστημιακού ερευνητικού ινστιτούτου, τα οποία ίδρυσε τόσο

στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, όσο και στις Η.Π.Α., στο Πανεπιστήμιο του Newark και, βέβαια, του Columbia. Ειδικά το

Bureau of Applied Social Research στο Columbia έγινε διάσημο στις δεκαετίες του 40 και του 50 για τη διεξαγωγή

σημαντικών ερευνητικών προγραμμάτων. Εκτός των άλλων, ο Lazarsfeld θεωρείται, μαζί με τον Harold Lasswell, από

τους πρωτεργάτες των σπουδών επικοινωνίας.

Η αρχική, προγραμματική έμφαση της έρευνας ήταν στο πώς διαμορφώνεται η κοινή γνώμη και οι

προτιμήσεις των ψηφοφόρων υπό την επιρροή των επικοινωνιακών μηνυμάτων, στα οποία εκτίθενται

οι ψηφοφόροι κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής εκστρατείας.

Ταυτόχρονα, οι ερευνητές ήταν κυρίως απασχολημένοι με τη μεταβολή των προτιμήσεων των

ψηφοφόρων.


199

1) Ορισμός προβλήματος έρευνας/γενικού επιστημονικού πεδίου:

«Πώς αποφασίζει ο ψηφοφόρος σε μια προεκλογική περίοδο…»

Εκλογική συμπεριφορά και επιδράσεις μαζικής επικοινωνίας, με έμφαση στη μεταβολή των

προτιμήσεων.

2) Βιβλιογραφική, δευτερογενής έρευνα, σύνδεση με θεωρία-θεωρητικό πλαίσιο/μοντέλο,

προηγούμενες έρευνες.

Κοινωνική διάσταση της ψήφου: Πρότερη διερεύνηση στο στενό γεωγραφικό επίπεδο, δηλαδή πώς

διαφοροποιούνται οι εκλογικές προτιμήσεις αναλόγως με τον τόπο κατοικίας. Ανάλυση εκλογικών

στοιχείων και απογραφικών δεδομένων σχετικά με την εθνικότητα, την οικονομική κατάσταση και το

θρήσκευμα. (Προσδιοριστικοί παράγοντες της ψήφου-ας θυμηθούμε: ανεξάρτητες μεταβλητές.

Σημασία κοινωνιολογικής προσέγγισης της ψήφου από το 1936 και την επιτυχή πρόβλεψη του νικητή των

εκλογών από το νεωτερικό για την εποχή εργαλείο των δημοσκοπήσεων, οι οποίες είχαν αναπτυχθεί από

τον George Gallup και μερικούς ακόμα ερευνητές-επικεφαλής ερευνητικών ινστιτούτων, με τη συμβολή

βεβαίως και του Lazarsfeld.


200


προηγούμενες έρευνες (συν).

Στο δε πεδίο της επικοινωνίας, υπό την επιρροή της μονοκατευθυντήριας πολεμικής προπαγάνδας, το

κυρίαρχο παράδειγμα ήταν αυτό της «υποδόριας βελόνας» (hypodermic needle), το οποίο προέβλεπε

άμεσες και μαζικές επιδράσεις των μαζικών επικοινωνιακών ερεθισμάτων στους ψηφοφόρους.


“Briefly, our problem is this: to discover how and why people decided to vote as they did” (σ.1).

Το ερώτημά τους ήταν η ανακάλυψη του πώς και γιατί οι ψηφοφόροι ψήφισαν με τον τρόπο που

ψήφισαν στις Αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 1940 (Δημοκρατικοί: Roosevelt (55%),

Ρεπουμπλικάνοι: Willkie (45%).


201

4)Διατύπωση υποθέσεων.

-Οι κοινωνικές συνθήκες παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση της εκλογικής προτίμησης. «Όπως ζει κάποιος

κοινωνικά, συμπεριφέρεται και πολιτικά.»

-Η μαζική επικοινωνία έχει μαζικές και άμεσες επιδράσεις.

-Όσο μεγαλύτερη η έκθεση στην επικοινωνία τόσο μεγαλύτερη η μεταβλητότητα, δηλαδή η πιθανότητα

αλλαγής της εκλογικής προτίμησης.

5)Κατάρτιση μεθοδολογίας - Ερευνητικός σχεδιασμός.

Δειγματοληπτική έρευνα με την τεχνική πάνελ: επαναλαμβανόμενες συνεντεύξεις των ίδιων ανθρώπων.

Οι συγγραφείς το χαρακτήρισαν ως το «μέλλον των ερευνών κοινής γνώμης».

«Οι υποψήφιοι διδάκτορες πρέπει να σταματήσουν να υπερηφανεύονται ότι έκαναν μια έρευνα που δεν

έχει ξαναγίνει. Αντίθετα, τα αποτελέσματα πρέπει να ελέγχονται ξανά και ξανά τόσο σε ίδιες, όσο και σε

μεταβαλλόμενες συνθήκες (σ. viii).

Πλεονεκτήματα έρευνας πάνελ: επέτρεπε στους ερευνητές, μέσω της στενής παρακολούθησης των

ερωτώμενων, να καθορίσουν ποιοι ήταν οι ψηφοφόροι που μετέβαλλαν την ψήφο τους, ποια ήταν τα

χαρακτηριστικά τους, καθώς και ποια ήταν τα μηνύματα στα οποία εκτέθηκαν.


2026)Λογική και σχεδιασμός έρευνας πάνελ.

- Χρόνος έρευνας: Προεκλογική περίοδος προεδρικών εκλογών 1940, ξεκινώντας 6 μήνες πριν από τις

εκλογές (Μάιος 1940).

- Περιοχή έρευνας: κομητεία Erie του Οχάιο. Λόγοι επιλογής:

-περιορισμένη έκταση,

-έλλειψη τοπικών ιδιαιτεροτήτων,

-απουσία ενός κυρίαρχου αστικού κέντρου, αλλά και ταυτόχρονη δυνατότητα που για

σύγκριση αστικών και αγροτικών περιοχών και

-το γεγονός ότι επί σαράντα περίπου χρόνια τα εκλογικά αποτελέσματα της περιφέρειας

βρίσκονταν πολύ κοντά στα εθνικά αποτελέσματα.

Δεν ήταν όμως μια «τυπική» αμερικανική περιφέρεια -ούτως ή άλλως τέτοια ιδεοτυπική περιφέρεια

δεν υπάρχει στην πολυσχιδή αμερικανική κοινωνία- και συνεπώς δεν εξυπηρετούσε σκοπούς

πρόβλεψης του εκλογικού αποτελέσματος. Ο σκοπός του Lazarsfeld και των συνεργατών του δεν ήταν

να προβλέψουν το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά να ανιχνεύσουν τους τρόπους διαμόρφωσης της

ψήφου ακριβώς στο χρόνο που –υπέθεταν ότι- συμβαίνει.


203

6)Λογική και σχεδιασμός έρευνας πάνελ (συν.).

-Συνολικό μέγεθος δείγματος: 3.000 άτομα (το οποίο σημαίνει ότι περίπου το 1/4 των νοικοκυριών

δέχτηκε επίσκεψη από κάποιο μέλος της 15μελούς ομάδας συνεντευκτών, που απαρτίζονταν κυρίως

από γυναίκες.

-Δείγμα: αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού της κομητείας αναφορικά με την ηλικία, το φύλο, τον τόπο

κατοικίας, το εκπαιδευτικό επίπεδο, την κατοχή τηλεφώνου και αυτοκινήτου και την εθνικότητα.

-Από αυτούς, με στρωματοποιημένη δειγματοληψία (ώστε να διασφαλιστεί η εκπροσώπηση

συγκεκριμένων ομάδων) επιλέχτηκαν 4 ομάδες των 600 ατόμων. Κάθε ομάδα, δηλαδή, ήταν μια

«μινιατούρα» του συνολικού δείγματος και, προφανώς, της κομητείας συνολικά (ibid., σ. 3).

3 από αυτές τις ομάδες ερευνήθηκαν μόνο μια φορά (μία τον Ιούλιο, μία τον Αύγουστο και μία τον

Οκτώβριο). Οι συγκεκριμένες ομάδες χρησιμοποιήθηκαν ως «ομάδες ελέγχου», με στόχο δηλαδή να

ελεγχθεί η επίδραση που μπορεί να είχαν οι επαναλαμβανόμενες συνεντεύξεις στην κύρια ομάδα της

έρευνας.

Επίσης, παρείχαν το δείγμα 1.200 ατόμων για μια σειρά σημαντικών πρόσθετων ερωτήσεων. Στη δε

κύρια ομάδα (το «πάνελ») γίνονταν συνεντεύξεις περίπου κάθε μήνα, προκειμένου να ακολουθηθεί

με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εγγύτητα η πορεία της προεκλογικής περιόδου.


2047) Ερωτηματολόγιο

Οι ερωτώμενοι απαντούσαν αναλυτικά τόσο σχετικά με την έκθεσή τους σε οποιουδήποτε τύπου

προεκλογική επικοινωνία (τύπος, ραδιόφωνο, προσωπικές επαφές), όσο και σχετικά με άλλα

χαρακτηριστικά τους όπως η κοινωνική τους φιλοσοφία, η πολιτική τους ιστορία και τα

χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους.

Εννοείται προφανώς πως συλλέγονταν οι πλήρεις δημογραφικές τους πληροφορίες.


205

8) Βασικά Συμπεράσματα/Παρουσίαση/Συγγραφή.

-Σταθερότητα. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι (77%) δεν αλλάζουν την προτίμησή τους.

-Επιβεβαίωση υπόθεσης: Οι φτωχοί, οι κάτοικοι αστικών περιοχών και οι Καθολικοί ήταν πιθανότερο

να ψηφίσουν Δημοκρατικούς/Οι πλούσιοι, οι προτεστάντες και οι κάτοικοι της υπαίθρου ήταν

πιθανότερο να ψηφίσουν Ρεπουμπλικάνους. Άρα, οι ατομικές τάσεις συμπληρώνονται από ομαδικές

διαδικασίες. Μέσω των επαφών με άτομα της ομάδας, το άτομο επανενισχύει τις προϋπάρχουσες

τάσεις του.

-Δείκτης Πολιτικής Προδιάθεσης/Index of Political Predisposition.

ΘρησκείαΑστικότητα

1 2 3 42 3 4 53 4 5 64 5 6 7

Κοινωνική ΤάξηΑC+C-D

ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΕΣ ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ

Αγροτικά Αστικά Αγροτικά Αστικά

26% 27%39%

56%

70%83%

74% 73%61%

44%

30%17%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Ρεπουμπλικανοί(1)

ΜετριοπαθείςΡεπουμπλικανοί

(2)

ΜάλλονΡεπουμπλικανοί

(3)

ΜάλλονΔημοκρατικοί (4)

ΜετριοπαθώςΔημοκρατικοί (5)

Δημοκρατικοί (6,7)

Ψήφισαν Δημοκρατικούς Ψ'ηφισαν Ρεπουμπλικάνους

Υψηλή προβλεπτική ικανότητα του δείκτη

στα ακραία σημεία.


206

8) Βασικά Συμπεράσματα/Παρουσίαση/Συγγραφή (συν.)

-Πιθανότερο να αλλάξουν τις προτιμήσεις τους είναι όσοι υφίστανται «αντικρουόμενες πιέσεις». Π.χ.

πλούσιοι καθολικοί.

-Διάψευση υπόθεσης: Οι διαπροσωπικές επαφές ήταν οι σημαντικότερες επιρροές που μπορούσαν να

ενεργοποιήσουν αλλαγές στις εκλογικές προτιμήσεις. Οι περισσότερο πιθανοί να αλλάξουν τις

προτιμήσεις τους ήταν όσοι δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για τα τεκταινόμενα στην καμπάνια.

Αντίθετα, όσοι ενδιαφέρονταν κυρίως επανενίσχυαν (reinforcement) τις ήδη υπάρχουσες πεποιθήσεις

και προδιαθέσεις τους. Διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι αποφεύγουν να εκτεθούν σε απόψεις με τις

οποίες δεν συμφωνούν -φαινόμενο που αργότερα ονομάστηκε «αποφυγή γνωστικής ασυμφωνίας»

(Festinger, 1957).


207

9)Επιστροφή στη θεωρία…

Μεταξύ άλλων:

Two-step flow of communication: Διφασική ροή επικοινωνίας.

Από κυρίαρχο παράδειγμα μαζικών επιδράσεων σε κυρίαρχο παράδειγμα περιορισμένων επιδράσεων

(Klapper, 1960).

Ερέθισμα για περεταίρω έρευνα: Τα κοινωνικά δεδομένα δεν μεταβάλλονται ιδιαίτερα από εκλογή σε

εκλογή, αντίθετα με τα αποτελέσματα. Στροφή σε πράγματα που μεταβάλλονται, όπως τα θέματα και

τα πρόσωπα (Που οδήγησε στη θεωρία της κομματικής ταύτισης και τη σχολή του Μίσιγκαν).

10) Επόμενη έρευνα, με βάση τα συμπεράσματα αυτής: Katz, E & Lazarsfeld, P.F. (1955) Personal

Influence. New York: The Free Press.


208

Εισαγωγή

Θεωρία της κομματικής ταύτισης ή το «μοντέλο Ann Arbor», από την ονομασία του περίφημου

ερευνητικού κέντρου του πανεπιστημίου του Michigan που είναι πλέον ένα από τα σημαντικότερα αν

όχι το σημαντικότερο κέντρο μελέτης της εκλογικής συμπεριφοράς παγκοσμίως.

Υπεύθυνο για το National Election Studies που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Έναυσμα: η αποτυχία των δημοσκοπήσεων το 1948.

Δεν κατάφεραν να προβλέψουν το νικητή των Προεδρικών Εκλογών του 1948, στις οποίες επικράτησε ο

Δημοκρατικός Harry Truman του Ρεπουμπλικανού Tom Dewey, προς διάψευση των αντίθετων

προβλέψεων όλων των μεγάλων ιδιωτικών ερευνητικών ινστιτούτων.

Σωστά αποτελέσματα «ψευδο-δημοσκοπήσεων» σε ζωοτροφές και pop-corn.

Σωστά και τα στοιχεία των ερευνητών του Michigan.

Campbell, A., Converse, P., Miller, W., & Stokes, D. 1960, The AmericanVoter. New York: John Wiley & Sons.


209

1) Ορισμός προβλήματος έρευνας/γενικού επιστημονικού πεδίου:

«Η κατανόηση της απόφασης ψήφου με ένα τρόπο που να υπερβαίνει τις συγκεκριμένες

ιστορικές συνθήκες…» (Campbell et al, 1960, σελ. 8)

Έννοια κλειδί: υπέρβαση. Άρα γενίκευση, πρόβλεψη.

Σημείωση: Η πρόβλεψη δεν προϋποθέτει την ερμηνεία, η οποία είναι πολύ πιο ευρεία. Αν

ανακαλύψουμε μια μεταβλητή που προβλέπει αξιόπιστα το γεγονός που διερευνούμε,

είμαστε ικανοποιημένοι στο επίπεδο της πρόβλεψης.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έχουμε κατανοήσει το πώς η συγκεκριμένη μεταβλητή λειτουργεί.


210



Η άποψη ότι όπως ζει κάποιος κοινωνικά συμπεριφέρεται και πολιτικά, στην οποία συμπυκνώνεται η

προσέγγιση της σχολής του Columbia, δεν αρκεί για μια πλήρη ερμηνεία της εκλογικής συμπεριφοράς. Η

ψήφος φέρει ταυτόχρονα και εσωτερικό νόημα για τους ψηφοφόρους.

Η πράξη επιλογής της ψήφου εκτός από κοινωνική, διαθέτει και μια ψυχολογική διάσταση, η οποία

αφορά την προδιάθεση απέναντι στα πολιτικά κόμματα και τη συναισθηματική σύνδεση μαζί τους.

Τα πορίσματα προηγούμενων ερευνών (π.χ. Lazarsfeld-Σχολή Columbia) δεν απορρίφθηκαν, πήραν

συγκεκριμένη θέση.

Oι βασικές μεταβλητές του μικροκοινωνιολογικού μοντέλου -τόπος κατοικίας, θρησκεία και

κοινωνικοοικονομική τάξη- είχαν ουσιαστικά ανελαστική κατανομή στην Αμερικανική κοινωνία, με τις

αλλαγές να είναι αργόσυρτες και ανεπαίσθητες, αντίθετα με τις αλλαγές στις εκλογικές προτιμήσεις που

μπορεί να ήταν συχνές, ραγδαίες και σημαντικές σε μέγεθος.

Άρα πρέπει να παίζουν ρόλο και άλλες μεταβλητές:

-Πολιτικά «αντικείμενα» όπως υποψήφιοι και θέματα.

-«πεδίο» συμπεριφορικών τάσεων και ψυχολογικών δυνάμεων, δηλαδή κομματική ταύτιση.



προηγούμενες έρευνες (συν).

Χοάνη αιτιότητας

Το πρώτο σχετικό βιβλίο, με τα αποτελέσματα του 1948: Campbell, A. & Kahn, D. 1952, The People

Elect a President: A Study of the Presidential Vote. Survey Research Center, University of

Michigan.

ΨΗ

ΦΟ

Σ

Κοινωνικοδημογραφικές παράμετροι

ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΤΑΥΤΙΣΗ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

Συμβ

άντα

και ιδ

ιαιτε

ρότη

τες π

ροεκ

λογικ

ής

περι

όδου

ΜΜ

Ε

Συζητήσεις με οικείους

ΨΗ

ΦΟ

Σ

Κοινωνικοδημογραφικές παράμετροι

ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΤΑΥΤΙΣΗ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

Συμβ

άντα

και ιδ

ιαιτε

ρότη

τες π

ροεκ

λογικ

ής

περι

όδου

ΜΜ

Ε

Συζητήσεις με οικείους


212


H κατανόηση του τι οδηγεί τους ψηφοφόρους στην απόφασή τους μπροστά στην κάλπη.

4)Διατύπωση υποθέσεων.

-Η διαχρονική συναισθηματική πρόσδεση σε κάποιο κόμμα, αλλά και τα θέματα και οι υποψήφιοι της

κάθε αναμέτρησης επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά.

5-6) Κατάρτιση μεθοδολογίας - Ερευνητικός σχεδιασμός.

Δειγματοληπτική έρευνα σε εθνικό επίπεδο.

Επειδή οι έρευνες αυτές (National Election Studies) είναι επαναλαμβανόμενες μπορούν να

χαρακτηριστούν tracking surveys.

Μέθοδος δειγματοληψίας: Πολυσταδιακή δειγματοληψία κατά συστάδες. Πρώτα η χώρα χωρίζεται σε 4

μεγάλες περιοχές, στη συνέχεια κάθε περιοχή σε μικρότερες, στη συνέχεια επιλέγονται νοικοκυριά από

τυχαία επιλεγμένα οικοδομικά τετράγωνα και, τέλος, με συστηματική δειγματοληψία ο τελικός

ερωτώμενος από κάθε νοικοκυριό.

Τύπος συνεντεύξεων: Προσωπικές συνεντεύξεις.


213

5-6) Κατάρτιση μεθοδολογίας - Ερευνητικός σχεδιασμός (συν).

Μέγεθος δείγματος: 1952: 1.195, 1956: 1.291

Δείγμα αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού έρευνας ως προς τα βασικά δημογραφικά χαρακτηριστικά.

Χρόνος έρευνας: 1952 & 1956.

7) Εννοιολογήσεις/Λειτουργικοποίηση/Ερωτηματολόγιο

Οι ερευνητές του Michigan δεν κατατάσσουν τους ερωτώμενους δευτερογενώς, με βάση δηλαδή τα

κοινωνικοδημογραφικά τους χαρακτηριστικά (όπως οι ερευνητές του Columbia), αλλά τους ζητούν να

αυτοπροσδιοριστούν. Θεωρούν ότι η κομματική ταύτιση είναι «ολοκληρωτικά ένα θέμα

αυτοπροσδιορισμού».


214

7) Εννοιολογήσεις/Λειτουργικοποίηση/Ερωτηματολόγιο (συν.)

Οι ερωτήσεις αυτοτοποθέτησης ήταν:

«Γενικά μιλώντας, σκέφτεστε τον εαυτό σας ως Ρεπουμπλικανό, Δημοκρατικό, Ανεξάρτητο ή κάτι άλλο;».

Όσοι κατέτασσαν τον εαυτό τους ως Ρεπουμπλικανούς ή Δημοκρατικούς ρωτιούνταν «Θα αποκαλούσατε

τον εαυτό σας πολύ (Ρεπουμπλικανό ή Δημοκρατικό) ή όχι και τόσο (Ρεπουμπλικανό ή Δημοκρατικό)».

Τέλος, σε όσους κατέτασσαν τους εαυτούς τους ως ανεξάρτητους τίθετο το πρόσθετο ερώτημα «Θεωρείτε

τον εαυτό σας περισσότερο κοντά στο Ρεπουμπλικανικό ή στο Δημοκρατικό κόμμα;» (Campbell et al.,

1960, σ. 122). Βέβαια, το λεκτικό των ερωτήσεων έχει υποστεί αρκετή κριτική, μεταξύ άλλων και στο

επίπεδο της καταλληλότητάς του για συγκριτικές μελέτες, ενώ έχουν προταθεί και εναλλακτικές

διατυπώσεις.

-η κομματική ταύτιση δεν αντιμετωπίστηκε διχοτομικά, ως μια ιδιότητα που κάποιος είτε διαθέτει είτε όχι,

αλλά ως ένα συνεχές, πάνω στο οποίο μπορούν να τοποθετηθούν αποτελεσματικά τα διαφορετικά

επίπεδα έντασής της.


215

8) Βασικά Συμπεράσματα/Παρουσίαση/Συγγραφή.

α) Η κομματική ταύτιση αναπτύσσεται από την παιδική ηλικία και μεταφέρεται από τους γονείς στα

παιδιά. Με τα υπόλοιπα στοιχεία της πολιτικής συμπεριφοράς, όπως η ιδεολογία ή η πολιτική

συμμετοχή, δεν συμβαίνει το ίδιο˙ διαμορφώνονται αρκετά αργότερα. β) Η κομματική ταύτιση

ενδυναμώνεται με τον καιρό και με τις συνεχείς συμμετοχές σε εκλογές (Converse, 1969). γ) Όπως είχε

ήδη διαφανεί από τις έρευνες της σχολής του Columbia και το κομβικό έργο The People’s Choice

(1948), η κομματική ταύτιση αυξάνεται ανάλογα με το βαθμό πολιτικού ενδιαφέροντος και ενεργούς

ενασχόλησης με την πολιτική, όπως αυξάνεται και η συσχέτισή της με την εκλογική προτίμηση.

Δηλαδή, όσο περισσότερο πολιτικά δραστήριος είναι κάποιος, τόσο περισσότερο ταυτισμένος είναι με

κάποιο κόμμα και, εύλογα, τόσο πιθανότερο να ψηφίσει το κόμμα με το οποίο ταυτίζεται (Campbell et

al., 1960, σ. 136).

-Σημασία υποψηφίων και θεμάτων (ολοένα αυξανόμενη έκτοτε).


216

8) Βασικά Συμπεράσματα/Παρουσίαση/Συγγραφή (συν).

Pro-Democratic Pro-Republican

Στάση απέναντι στον Stevenson

Στάση απέναντι στον Eisenhower

Στάσεις σχετιζόμενες με τη συμμετοχή σε κοινωνικές ομάδες

Στάση απέναντι στα κόμματα ως διαχειριστών της Κυβέρνησης

Στάση σχετικά με τα εσωτερικά θέματα

Στάση σχετικά με τα θέματα εξωτερικής πολιτικής

Πηγή: Campbell et al., 1960, The American Voter

Συμπεριφορικά στοιχεία της ψήφου-Αμερικανικές Προεδρικές Εκλογές 1952


217

8) Βασικά Συμπεράσματα/Παρουσίαση/Συγγραφή (συν.)

-Δείκτης Κομματικής Ταύτισης

Party Identification 1952 1956

StrongRepublicans 13% 15%

Weak Republicans 14% 14%

Independent Republicans 7% 8%

Independents 5% 9%

Independent Democrats 10% 7%

Weak Democrats 25% 23%

StrongDemocrats 22% 21%

Apolitical-Don’t Know 4% 3%

Total 100% 100%

Κατηγοριοποίηση εκλογών με βάση το μοντέλο της κομματικής ταύτισης:

-εκλογές διατήρησης (maintaining elections), παρεκτροπής (deviating) και αποστοίχισης ή

επανευθυγράμμισης (realignment)


218

9)Επιστροφή στη θεωρία…

Το «ψυχολογικό πεδίο», τα πρόσωπα και τα θέματα παίζουν ρόλο.

10) Επόμενες έρευνες:

Key, V. O. 1966, The Responsible Electorate. Cambridge: Harvard University Press-”Voters are not fools”.

Aμφισβήτησε την αντίληψη του παθητικού εκλογικού σώματος που βρίσκεται εγκλωβισμένο στον

κοινωνικό ντετερμινισμό ή στις δυνάμεις που ασκεί ένα απροσδιόριστο ψυχολογικό πεδίο και

θεώρησε ότι οι ψηφοφόροι είναι ενεργοί, αυτόνομοι και σε ένα βαθμό ορθολογικοί.

Fiorina, M. (1981) Retrospective Voting in American National Elections. New Haven: Yale University

Press.

Αυτόνομο πεδίο που προέκυψε: Θεματική ψήφος (issue voting).


219

1) Ορισμός προβλήματος έρευνας/Γενικού επιστημονικού Πεδίου.

Πολιτική επικοινωνία. Ο τρόπος διαμόρφωσης του κομματικού λόγου.



Επαγγελματοποίηση/Αμερικανοποίηση της πολιτικής (Kavanagh 1996, Papathanassopoulos and Negrine,

1996), horse race campaigns, υποχώρηση διαιρετικών τομών, ανάδειξη μεταϋλιστικής διάστασης.

Συνέπειες (μεταξύ άλλων): Συρρίκνωση και υποβάθμιση πολιτικής ρητορικής-Σύγκλιση πολιτικού λόγου

κομμάτων εξουσίας.

3) Διατύπωση ερευνητικού ερωτήματος.

Ερώτημα: Υπάρχει σύγκλιση λόγου πολιτικών κομμάτων και αν ναι γιατί;

Γιάννης Τσίρμπας (2009), «Από την Ιδεολογία της Επικοινωνίας στην Επικοινωνία της

Ιδεολογίας: αναδρομική αξιολόγηση πολιτικού λόγου ΠΑΣΟΚ & ΝΔ, 1974-2007» Ελληνική

Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τεύχος 34, σ. 72-91.


220

4) Διατύπωση υποθέσεων

Ο πολιτικός λόγος των κομμάτων εξουσίας στην Ελλάδα από το 1974-2009 (ΠΑΣΟΚ & ΝΔ), θα συγκλίνειως αποτέλεσμα της επαγγελματοποίησης της πολιτικής.

5-6-7) Μεθοδολογία-Ερευνητικός σχεδιασμός-Εννοιολόγηση-Λειτουργικοποίηση:

Απόφαση για το πώς θα μετρηθεί η σύγκλιση: Κατασκευή ενός «δείκτη σύγχυσης» μεταξύ ΠΑΣΟΚ καιΝΔ, ο οποίος μετράει το ποσοστό, ανά δεκαετία, των απαντήσεων που «μπέρδευαν» ένα κείμενο τουΠΑΣΟΚ ως προερχόμενο από τη ΝΔ και το αντίθετο.

Επιλογή (δειγματοληψία) κειμένων από το σώμα των κειμένων που έχουν συγκεντρωθεί:

α) Με σκοπό την αποφυγή μεροληψίας στην επιλογή των κειμένων, ορίστηκαν σαφείς προϋποθέσειςγια την επιλογή ενός κειμένου: κεντρικό κομματικό κείμενο ή κείμενο αρχηγού, αυτοτελές νόημα.

β) Τα κείμενα στρωματοποιήθηκαν σε 3 στρώματα: δεκαετία (70’ς-80’ς-90’ς-00’ς), κόμμα (ΠΑΣΟΚ & ΝΔ)και είδος κειμένου (Προεκλογικά μανιφέστος και ιδρυτικές διακηρύξεις, ομιλίες-άρθρα αρχηγών,κείμενα εσωκομματικών διαδικασιών και κείμενα πολιτικής διαφήμισης.)

γ) Με τυχαία δειγματοληψία εντός κάθε στρώματος επιλέχθηκαν τα συνολικά 40 κείμενα, μέχρι ναεπιτευχθούν οι επιθυμητές ποσοστώσεις (quotas) ανά στρώμα και κατηγορία, που είχαν οριστείπροηγουμένως.

δ) Από κάθε επιλεγμένο κείμενο αφαιρέθηκε οποιοδήποτε στοιχείο μπορούσε να προδώσει την«ταυτότητά» του (ονόματα, ημερομηνίες κλπ).


221

Δειγματοληψία ερωτώμενων.

Δείγμα ευκολίας φοιτητών 5 πανεπιστημιακών τμημάτων.

Μέγεθος δείγματος: 303 άτομα.

Τύπος έρευνας

Ερωτηματολόγιο αυτοσυμπλήρωσης. Λόγω της ανάγκης ελέγχου πολλών κειμένων, κατασκευάστηκαν 8

διαφορετικές εκδοχές του ερωτηματολογίου.

Πρόσθετες μεταβλητές:

Αυτοτοποθέτηση Α-Δ.

Ενδιαφέρον για πολιτική.

Πολιτική δαημοσύνη.

Δημογραφικά.


222

Από το πώς αντιστοιχίζουν οι ερωτώμενοι σήμερα τα κείμενα, βρίσκουμε διαχρονικές «συγγένειες» μεταξύ τουπολιτικού λόγου διαφόρων πολιτικών κομμάτων, χωρίς να αναλύσουμε το λόγο τους καθαυτό.

12

1970’s

1980’s

1990’s

2000’s

ΤαΤα αποσπάσματααποσπάσματα τουτουΠΑΣΟΚΠΑΣΟΚ μεμε……

ΤαΤα αποσπάσματααποσπάσματα τηςτηςΝέαςΝέας ΔημοκρατίαςΔημοκρατίας μεμε……

36%

30%

27%

44%

35%

43%

50%

Η πλειοψηφία των ερωτώμενων αντιστοιχίζει…

31%

ΔΕΚΑΕΤΙΑΔΕΚΑΕΤΙΑ

%

18%22%

32%

44%

1970's 1980's 1990's 2000's

«Δείκτης Σύγχυσης» Διαχρονικά

8) Ερευνητικά αποτελέσματα

Επιβεβαίωση ερευνητικής υπόθεσης.


223

9) Επιστροφή στη θεωρία.

Επιβεβαιώσαμε την ύπαρξη σύγκλισης, προτείναμε μια νέα μέθοδο «αναδρομικής» αξιολόγησης του

πολιτικού λόγου, ανακαλύψαμε συγγένειες μεταξύ του λόγου των πολιτικών κομμάτων.

10) Επόμενες έρευνες.

Υλοποιείται το δεύτερο κύμα της έρευνας, ώστε να ελεγχθεί η αξιοπιστία των πρώτων αποτελεσμάτων,

ενώ προστέθηκαν μερικές ακόμα παράμετροι:

Τι γίνεται αν το μόνο effect οφείλεται στην άγνοια των πληροφοριών;

Δημιουργία Study & 3 control groups: Όσοι δεν ξέρουν τίποτα για τα κείμενα, όσοι ξέρουν μόνο τη

δεκαετία τους, όσοι ξέρουν μόνο ότι είναι ΠΑΣΟΚ-ΝΔ και όσοι ξέρουν και τις δύο αυτές πληροφορίες.

Θα συγκρίνουμε αποτελέσματα μεταξύ των γκρουπ και θα διαπιστώσουμε αν υπάρχουν στατιστικά

σημαντικές διαφορές. Έτσι, στο δεύτερο κύμα της έρευνας θα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε με

μεγαλύτερη ακρίβεια την έκταση και ένταση των φαινομένων που εξετάζουμε.


224ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ

-Babbie:

Κεφ.1: Σελίδες 43-73

Κεφ.2: Σελίδες 95-121

Κεφ. 3, Κεφ. 4, Κεφ. 5, Κεφ. 6, Κεφ. 7 (ολόκληρα)

Κεφ. 8: 407-451

Κεφ. 13: Σελίδες 660-668 & 671-687.

Κεφ. 15 (ολόκληρο).

Οι φοιτητές περασμένων ετών που είχαν λάβει διαφορετικά εγχειρίδια (π.χ. Grawitz), μπορούν ναβρουν τις περισσότερες από τις αντίστοιχες θεματικές στα εγχειρίδιά τους.


225

Πώς εκτυπώνουμε πρακτικά και οικολογικά…

Επειδή οι σημειώσεις είναι αραιογραμμένες, σε περίπτωση που εκτυπωθούν, δεν

υπάρχει λόγος να εκτυπωθούν 1 σελίδα ανά φύλο. Όταν εκτυπώνετε το pdf

υπάρχει η επιλογή multiple, όπου επιλέγετε την εκτύπωση περισσότερων σελίδων

ανά φύλο.

2015 Lectures First Part, Methods and Techniques Of Social Research II, EKPA

Documents

Transcript of 2015 Lectures First Part, Methods and Techniques Of Social Research II, EKPA