Γπκλάζην Νέαο Δξπζξαίαο

ρνιηθό Έηνο 2013 – 14

Σεηξαήκεξε Δθδξνκή Γ΄ ηάμεο

ζηα ρσξηά ηνπ Πειίνπ

05/04/2014 – 08/04/2014

ΑΝΑΛΤΣΗΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΔΣΡΑΖΜΔΡΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΖ –

ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΚΓΡΟΜΖ ΣΖ Γ΄ ΓΤΜΝΑΗΟΤ

ΣΟ ΠΖΛΗΟ 05-08/04/2014

ΑΒΒΑΣΟ 05/04/2014

06:30 Αλαρώξεζε από ην ρνιείν .

09:00 ηάζε γηα αλαςπθηηθό ζην 222ν ρηιηόκεηξν ηεο Δζληθήο νδνύ Αζελσλ-Λακίαο.

13:30 Άθημε ζηε Εαγνξά. Δπίζθεςε ζηε Βηβιηνζήθε ηεο Εαγνξάο θαη ζην

Διιελνκνπζείν – ρνιείν πνπ δίδαμε ν Ρήγαο Φεξαίνο. Βόιηα ζην ρσξηό..

16:00 Άθημε ζηα Υάληα, γεύκα θαη βόιηα ζην ρσξηό.

18:00 Δπίζθεςε ζηε Μνλή ηεο Οδεγήηξηαο ζηελ Πνξηαξηά.

19:00 Άθημε θαη ηαθηνπνίεζε ζην μελνδνρείν.

21:00 Γείπλν ζην μελνδνρείν θαη δηαλπθηέξεπζε.

ΚΤΡΗΑΚΖ 06/04/2014

07:45 Έγεξζε.

08:00 -

08:30

Πξσηλό ζην μελνδνρείν.

09:30 Δπίζθεςε ζηελ Παλαγία ηελ Πνξηαξέα. Βόιηα ζην ρσξηό.

11:00 Δπίζθεςε ζην Λανγξαθηθό Μνπζείν ηεο Πνξηαξηάο.

12:00 Αλαρώξεζε γηα Μαθξπλίηζα. Δπίζθεςε ζηε Μνλή Αγίνπ Ησάλλνπ ηνπ

Πξνδξόκνπ ζηελ Πνξηαξηά. Δπίζθεςε ζην Λανγξαθηθό Μνπζείν, ην Αξρνληηθό

Σνπάιε, ζην Κνηλνηηθό Καθελείν πνπ θηινηέρλεζε ν ιατθόο δσγξάθνο Θεόθηινο

15:30 Γεύκα ζην μελνδνρείν.

17:00 -

20:00

Πεξηήγεζε ζηα αμηνζέαηα, ηα αξρνληηθά, ηηο πιαηείεο θαη ηηο βξύζεο ηεο

Πνξηαξηάο.

22:00 Βξαδηλή δηαζθέδαζε κε δείπλν θαη κνπζηθή ζηελ Πνξηαξηά.

ΓΔΤΣΔΡΑ 07/04/2014

08:00 Έγεξζε.

08:15 -

08:45

Πξσηλό ζην μελνδνρείν.

10:00 Μεηαθίλεζε κε ην «Μνπηδνύξε» από ηα Άλσ Λερώληα ζηηο Μειηέο θαη ζηάζε

ζηελ Άλσ Γαηδέα ζην Μνπζείν Διηάο θαη Λαδηνύ ηνπ Πειίνπ. Δπίζθεςε ζηε

Βπδαληηλή Δθθιεζία θαη ζηελ πεξίθεκε Βηβιηνζήθε ησλ Μειεώλ.

15:00 Δπίζθεςε ζηελ Σζαγθαξάδα (Αγία Παξαζθεπή, Άγηνη Σαμηάξρεο, Άγηνο

ηέθαλνο, Αγία Κπξηαθή). Γεύκα ζηελ Σζαγθαξάδα.

20:00 Δπηζηξνθή θαη δείπλν ζην μελνδνρείν.

22:30 Βξαδηλή δηαζθέδαζε κε ρνξό θαη αλαςπθηηθό ζηελ Πνξηαξηά.

ΣΡΗΣΖ 08/04/2014

08:00 Έγεξζε.

08:15 -

09:00

Πξσηλό ζην μελνδνρείν.

09:45 Αλαρώξεζε από ην μελνδνρείν.

10:30 Δπίζθεςε ζε νκάδεο κε μελάγεζε ζην κνπζείν ηνπ Θεόθηινπ ζηελ Αλαθαζηά..

12:00 Δπίζθεςε ζην εξγνζηάζην ηεο ΔΒΟΛ ζηελ Αγξηά Βόινπ

14:00 Γεύκα ζηελ παξαιία ηνπ Βόινπ.

16:30 Αλαρώξεζε γηα Αζήλα κε ελδηάκεζε ζηάζε ζηηο Φεξέο - Βειεζηίλν.

21:00 -

21:30

Άθημε ζην ζρνιείν ζηε Νέα Δξπζξαία.

Εαγνξά Ζ ηζηνξία ηεο Εαγνξάο έρεη ηηο

ξίδεο ηεο ζηα αξραία ρξόληα. Αξραηνινγηθά

επξήκαηα ηεο πεξηνρήο, εξείπηα αξραίνπ

νηθηζκνύ, λνκίζκαηα «Παγαζώλ», νδήγεζαλ

ηνπ ηζηνξηθνύο αξραηνιόγνπο ζηελ ύπαξμε

ηεο νκεξηθήο πόιεο «Θαπκαθίεο», ε νπνία

αλαθέξεηαη θαη από ην γεσγξάθν θύιαθα

ζην ζύγγξακκα ηνπ «Πεξίπινπο» (6νο π.Υ).

Πξνο ην ηέινο ηεο Βπδαληηλήο πεξηόδνπ, εμ

αηηίαο ηνπ θόβνπ πεηξαηηθώλ επηδξνκώλ, νη θάηνηθνη κεηαθόκηζαλ ζηελ πεξηνρή

ηεο ζεκεξηλήο «Αγίαο σηήξαο», κε ηελ νκώλπκε εθθιεζία, όπνπ ππήξμε ε

κεηαβπδαληηλή κνλή ηεο «Μεηακνξθώζεσο ηνπ σηήξνο». Σν κεγαιύηεξν θαη

ηζηνξηθόηεξν ρσξηό ηνπ Αλαηνιηθνύ Πειίνπ, απισκέλν ζε κηα θαηαπξάζηλε θαη

ειηόινπζηε πιαγηά ηνπ, ρσξηζκέλν ζε ηέζζεξηο κεγάιεο ζπλνηθίεο (Αγία

Παξαζθεπή ή Πεξαρώξα, Αγία Κπξηαθή, Άγηνο Γεώξγηνο, σηήξα). Σν όλνκα ηεο

θαηά κηα εθδνρή πξνέξρεηαη από ην ζιαβηθό «δαγνξα» πνπ ζεκαίλεη πίζσ από ην

βνπλό. . Γηα απηό θαη παιαηόηεξα όια ηα πίζσ ρσξηά ηνπ Πειίνπ ηα έιεγαλ

«ρσξηά ηεο Εαγνξάο», ελώ θαη ην ίδην ην Πήιην ήηαλ θάπνηε γλσζηό θαη σο

«βνπλό ηεο Εαγνξάο».

Ζ λέα Εαγνξά, πνπ είρε πιένλ πάξεη ηελ παξαπάλσ κνξθή απ’ ηα ηέιε ηνπ 16νπ

αηώλα άξρηζε λα αλαπηύζζεηαη γξήγνξα. Ζ γεσξγία θαη ην εκπόξην άθκαδαλ.

Καηείρε ηα ζθήπηξα ζηελ κεηαμoπαξαγσγή (25.000-30.000 νθάδεο ην ρξόλν) κε

κέγηζηεο εμαγσγέο ζηελ Βελεηία, Γαικαηία, Γεξκαλία θαη άιιεο πεξηνρέο ηεο

Δπξώπεο. Παξάιιεια αλαπηύρζεθε θαη ε εγρώξηνο βηνκεραλία. Μεγάιεο ήηαλ νη

πνζόηεηεο καιιηνύ πνπ εηζήγε ε αγνξά ηεο από δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Διιάδνο

(ζπγθεθξηκέλα ε Λεηβαδηά έδηλε ζρεδόλ ην ζύλνιν ηεο παξαγσγήο ηεο) θαη αθνύ

ηηο επεμεξγάδνληαλ καδί κε ληόπηεο πνζόηεηεο ζηα μαθνπζηά «αξγαζηήξηα» ηεο,

Γηα ηελ επρεξέζηεξε δηεμαγσγή απηνύ ηνπ εμαγσγηθνύ θαη εηζαγσγηθνύ εκπνξίνπ

ήηαλ θπζηθό λα απνθηήζεη θαη αμηόινγν ζηόιν, ηα πεξίθεκα Εαγνξηαλά θαξάβηα,

γηα ηα νπνία πάκπνιια πνηήκαηα θαη ηξαγνύδηα έρεη αθήζεη ε Λατθή Μνύζα.

Γηαζρίδνληαο ηελ Μεζόγεην κεηέθεξαλ ηα πξντόληα ηεο θσκόπνιεο ζ’ όια ηα

κεγάια ιηκάληα ηεο Δπξώπεο, ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε θαη ηελ κύξλε. Έηζη

δεκηνπξγήζεθε

ζηελ αλαηνιηθή

πιεπξά ηνπ

Πειίνπ έλα

ζπνπδαηόηαην

θαη αθκαηόηαην

εκπνξηθό

θέληξν.

Σα Υάληα

Πειίνπ είλαη

νξεηλόο νηθηζκόο

ηνπ

λνκνύ Μαγλεζίαο.

Δίλαη ρηηζκέλα ζε πςόκεηξν 1.190 κέηξσλ ζηηο πιαγηέο ηνπ Πειίνπ θαη απνηεινύλ ηνλ

νξεηλόηεξν νηθηζκό ηνπ λνκνύ Μαγλεζίαο. Βξίζθνληαη πάλσ ζηνλ επαξρηαθό δξόκν

Βόινπ-Εαγνξάο, ζε απόζηαζε 26 ρηιηνκέηξσλ από ηνλ Βόιν. Σν ρσξηό πήξε ην όλνκά ηνπ

από ηα παιηά ράληα, ζηα νπνία θηινμελνύληαλ όζνη ηαμίδεπαλ ζηελ πεξηνρή.

Σα Υάληα αλήθνπλ ζην δήκν Αγξηάο θαη ν πιεζπζκόο ηνπο ζύκθσλα κε ηελ απνγξαθή

ηνπ 2001 είλαη 277 θάηνηθνη. ηα Υάληα ιεηηνπξγεί ην ρηνλνδξνκηθό θέληξν Πειίνπ θαη γη'

απηό ηνλ ιόγν πξνζειθύνπλ πνιινύο επηζθέπηεο θαηά ηνπο ρεηκεξηλνύο κήλεο. ηνλ

νηθηζκό ιεηηνπξγνύλ πνιινί μελώλεο θαη ηαβέξλεο.

Παίξλνπκε ην δξόκν πνπ αλεβαίλεη από ην Βόιν πξνο ην Πήιην πεξλώληαο από ηελ

Πνξηαξηά θαη ηα Υάληα. Γηαζρίδνπκε ηελ Πνξηαξηά, θαη αλεθνξίδνπκε γηα αθόκε 5 ρικ.

νπόηε θάλνπκε κηα ζηάζε ζην πξαηήξην κειηνύ ηνπ βηνινγηθνύ αγξνθηήκαηνο

Κνπκνύηζε. ηε ζπλέρεηα αλεβαίλνπκε θη άιιν, κπαίλνπκε κέζα ζηα έιαηα θαη ηηο νμηέο

θαη θηάλνπκε ζηα Υάληα, ζε απόζηαζε 25 ρικ. από ηελ πξσηεύνπζα ηεο Μαγλεζίαο. Σν

πςόκεηξν εδώ αγγίδεη ηα 1.200 κ.

Σα Υάληα πνιύ παιαηόηεξα, όηαλ δελ ππήξραλ απηνθίλεηα, ήηαλ απηό αθξηβώο πνπ ιέεη

θαη ην όλνκά ηνπο: 3-4 ράληα γηα λα μεθνπξάδνληαη νη αγσγηάηεο θαη ηα δώα ηνπο. Να

βξνπλ έλα πηάην θαγεηό θαη κηα δεζηή γσληά λα θνηκεζνύλ. ήκεξα είλαη έλαο νηθηζκόο

πνπ απαξηίδεηαη από 7-8 μελνδνρεία, 4-5 ηαβέξλεο θαη κεξηθά καγαδάθηα κε είδε ηνπ ζθη,

ζνπβελίξ, θαη γιπθά ηνπ θνπηαιηνύ. Σν ζθεληθό ζπκπιεξώλνπλ θαη δεθάδεο πιαλόδηνη

έκπνξνη πνπ απιώλνπλ ηελ πξακάηεηα ηνπο εθαηέξσζελ ηνπ θεληξηθνύ δξόκνπ. Πσινύλ

κήια, θηξίθηα, ηδάλεξα, κέιη, ξίγαλε, θάζηαλα, ηζάη ηνπ βνπλνύ, θξαζί, ηζίπνπξν, ειηέο,

ιάδη, θαξύδηα, ηζηηζίξαβια, ραιβά Φαξζάισλ, θαζθόκειν, γιπθά θιπ.

Πξέπεη λα δηεπθξηλίζνπκε όηη ηα Υάληα ηππηθά δελ είλαη ρσξηό, ζεσξνύληαη νηθηζκόο πνπ

αλήθεη ζην ρσξηό Γξάθεηα, γηαπηό ην ιόγν όια ηα βηβιία θαη νη ηνπξηζηηθνί νδεγνί πνπ

αλαθέξνληαη ζην Πήιην γξάθνπλ όηη ην ςειόηεξν ρσξηό ζην βνπλό ησλ Κεληαύξσλ είλαη

ν Άγηνο Γεώξγηνο Νειείαο, ζηα 630 κ. πςόκεηξν.

Μόιηο 2 ρικ. πάλσ από ηα Υάληα βξίζθεηαη ην Υηνλνδξνκηθό Κέληξν Πειίνπ, ζηε ζέζε

Αγξηόιεπθεο. Ζ δεκηνπξγία ηνπ ην 1967 από ηνλ ΔΟ Βόινπ έρεη δώζεη κεγάιε ώζεζε

ζηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνύ ζηα Υάληα. Σν Υηνλνδξνκηθό Κέληξν Πειίνπ δηαζέηεη 3

θύξηεο πίζηεο, 1 πίζηα αξραξίσλ θαη 1 πίζηα αληνρήο. Απηέο εμππεξεηνύληαη από 1

ελαέξην δηζέζην lift, 2 ελαέξηα κνλνζέζηα θαη 2 ζπξόκελα (κε πηαηάθη). Σν πςόκεηξν ζην

ςειόηεξν parking είλαη 1.300 κ. ηε ζπλέρεηα πξέπεη λα πεξπαηήζνπκε πεξίπνπ 400 κ.

κέρξη ηα lifts, κε ηα νπνία κπνξνύκε λα αλεβνύκε έσο θαη ηα 1.470 κ. πςόκεηξν, ζε

ζεκείν κε απίζηεπηε δηπιή ζέα: από ηε κηα κεξηά θαίλεηαη νιόθιεξνο ν Παγαζεηηθόο

Κόιπνο θαη από ηελ άιιε ην Αηγαίν, ν Θεξκατθόο Κόιπνο, ε Υαιθηδηθή θαη ζην βάζνο ν

θώλνο ηνπ Αγίνπ Όξνπο!

ε παιαηόηεξεο απνγξαθέο πιεζπζκνύ (1940 & 1951) ζηα Υάληα δελ ππήξρε νύηε έλαο

κόληκνο θάηνηθνο. Σν 1961, ην 1971 θαη ην 1981 αξηζκνύζαλ πεξίπνπ 30 θαηνίθνπο, ην

1991 έθηαζαλ ηνπο 157 θαη ην 2001 ηνπο 277... Ζ εηθόλα απηή όκσο ήηαλ πιαζκαηηθή.

ηελ πξαγκαηηθόηεηα ζηα Υάληα ειάρηζηνη θαηνηθνύλ κόληκα. Όζνη δηακέλνπλ εδώ πάλσ

ζπλερώο 12 κήλεο ην ρξόλν δελ μεπεξλνύλ ηνπο 30 - 35... Όλεηξν θπζηθά όισλ είλαη λα

κεγαιώζνπλ ηα Υάληα θαη λα απνθηήζνπλ ηε δηθή ηνπο αλεμάξηεηε ππόζηαζε.

ΜΑΚΡΗΝΗΣΑ

Ζ Μαθξηλίηζα είλαη έλαο δηαηεξεηένο νξεηλόο, παξαδνζηαθόο νηθηζκόο θαη ν

ραξαθηεξηζκόο πνπ ηεο αξκόδεη είλαη ην ‘κπαιθόλη ηνπ Πειίνπ’ θαζώο ε ζέα πνπ

πξνζθέξεη είλαη αλεπαλάιεπηε.

Ζ Μαθξηλίηζα απνηειείηαη από ηνλ θπξίσο δνκεκέλν νκώλπκν νηθηζκό (κε ηηο εμήο

ζπλνηθίεο : Κνπθνπξάβα, Άγηνο Γεώξγηνο, Άγηνο Αζαλάζηνο, Αγία Σξηάδα,

Μεηακόξθσζε, Κεληξηθή Πιαηεία-Άγηνο Ησάλλεο, Παλαγία, Αιώληα, Άγηνο Γεξάζηκνο

θαη Καθνλά).

Ζ πεξηνρή είλαη ν ηδαληθόο ρεηκεξηλόο αιιά θαη θαινθαηξηλόο πξννξηζκόο γηα όιν ην

ρξόλν θαζώο πξνζθέξεηαη ζαλ ηόπνο μεθνύξαζεο αιιά θαη γηα ελαιιαθηηθέο

δξαζηεξηόηεηεο όπσο πεδνπνξία , ηππαζία, βόιηεο κε ην πνδήιαην αιιά θαη σο βάζε γηα

ηνπο ιάηξεηο ηνπ ζθη, κηαο θαη ην ρηνλνδξνκηθό θέλξν "Αγξηόιεπθεο" είλαη κόιηο 15

ρηιηόκεηξα καθξηά.

Έηζη, ν νηθηζκόο είλαη ηνπξηζηηθά αλεπηπγκέλνο κε πνιιά

μηόινγα θαηαιύκαηα όπσο μελνδνρεία, μελώλεο θαη αξρνληηθά ζηε δηάζεζε ηνπ

επηζθέπηε πνπ ππόζρνληαη κηα επράξηζηε δηακνλή ζηε Μαθξπλίηζα.

Αθόκε, ε Μαθξηλίηζα αηρκαισηίδεη ην βιέκκα κε ηελ ηδηαίηεξε αξρηηεθηνληθή πνπ

ζπλζέηνπλ ηα Αξρνληηθά, δπν Πύξγνη (Κσλζηαληηλίδε θαη ηεο Κνπθνπξάβαο) κνλαδηθέο

νρπξσκαηηθέο θαηνηθίεο, ηα ιηζόζηξσηα θαιληεξίκηα (Ο θεληξηθόο νδηθόο άμνλαο ηνπ

ρσξηνύ είλαη θαιληεξίκη πνπ μεθηλά από ηελ θνξπθή ηνπ ρσξηνύ θαη θηάλεη ζηηο παξπθέο

ηνπ αζηηθνύ θέληξνπ, ηνλ Βόιν.), θξήλεο, ιηζόθηηζηα ηνμσηά γεθύξηα, πιαηείεο θαη

εθθιεζίεο κεηαβπδαληηλέο ηνπ 17 θαη 18νπ αηώλα.

Άιια αμηνζέαηα είλαη ε πιαηεία ζηελ είζνδν ηνπ νηθηζκνύ κε ηελ ξεκαηηά πνπ θαηαιήγεη

ζ’ απηή, ε "Μπξάλε", ρώξνο ηδηαηηέξνπ θπζηθνύ θάιινπο, ε θεληξηθή πιαηεία κε ηελ

θξήλε ηεο, "ην αζάλαην λεξό" ή "ηα Ληνληάξηα" θαη ηα ππεξαησλόβηα πιαηάληα.

Δπίζεο, άμηα αλαθνξάο είλαη ε ξεκαηηά, κε ηελ επσλπκία "Μέγα Ρέκα"- ε αξρή ηνπ

πνηακνύ Κξαπζίδσλα- πνπ ζην ύςνο ηεο ζπλνηθίαο Κνπθνπξάβα θηινμελεί αθόκε ηα

πδξνηξηβεία θαη ηα εξεηπσκέλα πηα βπξζνδεςεία, ην Αξρνληηθό Σνπάιε (1844) όπνπ

ζηεγάδεηαη ην Μνπζείν Λατθήο Σέρλεο θαη Ηζηνξίαο θαη πνιιέο αγην- γξαθεκέλεο

εθθιεζίεο, όπσο ηεο Παλαγίαο (1767), ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ (1792),ηνπ Αγίνπ Νηθνιά

Νηθνιάνπ (1787), ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ (1795), ζηελ πιαηεία ηνπ ρσξηνύ ηνπ Άτ- Γηάλλε

ηνπ Πξνδξόκνπ.

ΣΟ 'ΔΛΛΖΝΟΜΟΤΔΗΟ - ΥΟΛΔΗΟ ΡΖΓΑ ΦΔΡΑΗΟΤ', παξαδνζηαθήο

αξρηηεθηνληθήο. Ζ ρνιή ηεο Εαγνξάο, αλώηεξεο κόξθσζεο, ηδξύζεθε ζηηο αξρέο ηνπ

18νπ αη. Σν 1776/1777 ν παηξηάξρεο Καιιίληθνο Γ' αλαζπγθξόηεζε ηε ρνιή κε

ρξεκαηνδόηεζε ηνπ Iσάλλε Πξίγθνπ θαη άιισλ Zαγνξηαλώλ, δίλνληαο ζε απηήλ ηελ

νλνκαζία 'Διιελνκνπζείν'. ηε θεκηζκέλε ρνιή ηεο Εαγνξάο ζπνύδαζαλ, κεηαμύ

άιισλ, ν Ρήγαο Φεξαίνο, ν Άλζηκνο Γαδήο, ν Γξεγόξηνο Κσλζηαληάο θαη ν Γαληήι

Φηιηππίδεο. Θα δείηε ελόηεηεο αθηεξσκέλεο ζηε κεηαμνθαιιηέξγεηα θαη ζην Ρήγα Φεξαίν

(εδώ εθηίζεηαη αληίγξαθν ηεο Υάξηαο ηνπ Ρήγα), ηνλ παξαδνζηαθό νληά, αληίγξαθα

ρεηξνγξάθσλ, παιαηνηύπσλ θαη ραξηώλ 16νπ-18νπ αη., θαζώο θαη γξακκηθή απεηθόληζε

ηεο θνπζηαλέιαο ηνπ Ρήγα (ζε μπιόγιππην ηαβάλη δσκαηίνπ)

Γύξσ ζην έηνο 1702 (ζύκθσλα κε άιινπο εξεπλεηέο 1712) αξρίδεη ε πξνζπάζεηα

δηδαζθαιίαο ηεο Διιεληθήο γιώζζαο ζε αλώηεξν επίπεδν από δαζθάινπο κεγάιεο

κνξθώζεσο. αλ ηέηνηνο θαηάιιεινο γηα ηνλ ζθνπό απηό, αλαδεηείηαη από ηνλ επίζθνπν

Εαγνξάο-Γεκεηξηάδνο Ησαλλίθην ν νπνίνο κε επηζηνιή ηνπ πξνζθαιεί ηνλ μαθνπζηό ιόγην

από ηα Βξαγγηαλά ησλ Αγξάθσλ Αλαζηάζην Γόξδην λα δηδάμεη ζηελ ρνιή πνπ ηδξύεηαη

ζηελ Εαγνξά. Δθείλνο όκσο πξνηηκά λα παξακείλεη ζηελ ζρνιή όπνπ ήδε δίδαζθε, ζηελ

απάληεζή ηνπ δε πξνο ηνλ επίζθνπν εθθξάδεη ηελ ραξά ηνπ γηα ηελ απόθαζε ζύζηαζεο

αλώηεξεο ρνιήο ζηελ Εαγνξά. Μεηά ηελ άξλεζε απηή εθ κέξνπο ηνπ Αλαζηαζίνπ

Γνξδίνπ, ζαλ πξώηνο δάζθαινο ζηελ ηδξπζείζα ρνιή θέξεηαη ν Εαγνξηαλόο ηεξνκόλαρνο

Εαραξίαο.

Σν θηίξην γηα ηελ ιεηηνπξγία ηεο ηδξπόκελεο ρνιήο θαηαζθεπάζηεθε κε ηελ βνήζεηα ησλ

εππνξόηεξσλ θαηνίθσλ ζηα 1702 (θαηά ηνλ ηζηνξηθό Γεκήηξην Σζνπνηό) ή ζηα 1712

(θαηά ηνλ Σξύθσλα Δπαγγειίδε), ήηαλ δε κηθξό ζρεηηθά νίθεκα πνπ ζπλδεόηαλ κε απηό

ηεο κνλήο ηνπ Αγ. Ησάλλνπ ηνπ Πξνδξόκνπ, γλσζηόηαηεο ζ΄ νιόθιεξν ην Πήιην κε

αξθεηνύο κνλαρνύο θαηά ηελ πεξίνδν απηή. Σν κνλαζηήξη απηό κε ηνλ νκώλπκν λαό ηνπ

είρε αλεγεξζεί πξηλ απ΄ ηνλ 13ν αηώλα, γίλεηαη κάιηζηα ιόγνο γη΄ απηό ζε Υξπζόβνπιιν

ηνπ Μηραήι Παιαηνιόγνπ, πνπ γξάθηεθεηνλ Μάτν ηνπ 1272 θαζώο θαη ζε ππόκλεκα ηνπ

Παηξηάξρνπ Ησζήθ ηνπ Α' πνπ γξάθηεθε θαηά ηνλ Ηνύλην ηνπ ίδηνπ έηνπο.

Μεηά ηνλ ηεξνκόλαρν Εαραξία δίδαμαλ ζηελ δηάξθεηα ηεο πξώηεο απηήο πεξηόδνπ νη εμήο

δάζθαινη: Κσλζηαληίλνο ηεξεύο, Φώηηνο ηεξνκόλαρνο, Ραθαήι ηεξνκόλαρνο (δάζθαινο

ηνπ ηόηε λεαξνύ, κεηέπεηηα δε εθιεγέληνο Παηξηάξρνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο Καιιηλίθνπ

ηνπ Γ'), Παξζέληνο, Γαβίδ, Σηκόζενο ηεξνκόλαρνη θαη Κσλζηαληίλνο Καζζαβέηεο

δηδάζθαινο.

Ζ δεύηεξε πεξίνδνο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο ρνιήο ηεο Εαγνξάο απνηειεί νξόζεκν ζηελ

ηζηνξία ηεο θαζώο θαη ζηελ ηζηνξία ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο, ε έλαξμή ηεο δε ηαπηίδεηαη

κε ηελ ίδξπζε ηεο Βηβιηνζήθεο ηεο. Οη βαζηθνί θαη απνηειεζκαηηθνί ζπληειεζηέο ηεο

ηδξύζεσο θαη ππάξμεσο ηεο ηζηνξηθήο απηήο Βηβιηνζήθεο είλαη νη δύν κεγάιεο

πξνζσπηθόηεηεο πνπ αλέδεημε ε Εαγνξά: νη θηινγελείο θαη θηιόκνπζνη Ησάλλεο Πξίγθνο

θαη Οηθνπκεληθόο Παηξηάξρεο Καιιίληθνο ν Γ'.

Ο Ησάλλεο Πξίγθνο μελεηεύηεθε από κηθξόο - δεθαεμάρξνλνο πεξίπνπ - κε ζθνπό λα

κάζεη θαη λα κνξθσζεί. Από Αιεμάλδξεηα-Βελεηία-κύξλε θαηέιεμε ζην Ακζηεξληακ ηεο

Οιιαλδίαο όπνπ εκπνξεπόκελνο πινύηηζε. Καηαλάισζε δε όιε ηνπ ηελ πεξηνπζία

θξνληίδνληαο γηα ηελ Οξζόδνμε παξνηθία ηνπ Ακζηεξληακ, όληαο βαζηά ζξεζθεπόκελνο,

κα θπξίσο γηα ηελ παηξίδα ηνπ Εαγνξά. Σνλ έθαηγε ε θιόγα γηα πξνθνπή βιέπνληαο ηελ

πξόνδν ηεο Δπξώπεο θαη ζπγθξίλνληάο ηελ κε ηελ αζιηόηεηα ηεο ζθιαβσκέλεο παηξίδαο

ηνπ. Ζ πξώηε ηνπ γελλαία δσξεά ζε ρξήκαηα, βηβιία, επνπηηθά όξγαλα θ.ιπ. γηα

ιεηηνπξγία ζρνιείνπ θαη βηβιηνζήθεο θζάλεη ζηελ Εαγνξά (κέζσ κύξλεο κε ηα

Εαγνξηαλά θαξάβηα) ν 1762, ρξνληά πνπ λεώηεξνη εξεπλεηέο (Δ. θνπβαξάο) θέξνπλ ζαλ

έηνο ηδξύζεσο ηεο Βηβιηνζήθεο.

πγρξόλσο ηόηε ν Παηξηάξρεο Καιιίληθνο ν Γ', κεηά από κηα ζύληνκε θαη αλώκαιε

παηξηαξρεία ζηελ Πόιε θαη ηεηξάρξνλε εμνξία ζην ηλά, μαλαβξίζθεηαη ζηελ ηδηαίηεξε

παηξίδα ηνπ θαη θξνληίδεη θη΄ απηόο, κέρξη ηνλ ζάλαηό ηνπ, γηα ηελ παληνεηδή πξνθνπή ηεο

θαη θπξίσο ηελ πλεπκαηηθή. Δπηκειήζεθε θαη αλαζπγθξόηεζε ηελ ρνιή πνπ ήδε είρε

ζπκπιεξώζεη 40, ίζσο θαη πεξηζζόηεξα, ρξόληα ιεηηνπξγίαο ζηελ νπνία θαη έδσζε ηελ

νλνκαζία Διιελνκνπζείν.

Δθεί ζηεγάζηεθαλ ηα βηβιία πνπ θαηά θαηξνύο έζηειλε ν Ησάλλεο Πξίγθνο από ηελ

Οιιαλδία (θαη ηα νπνία έθζαζαλ ζπλνιηθά ζηνλ αξηζκό ησλ 1.000 ηόκσλ πεξίπνπ), ηα

βηβιία, θπξίσο ρεηξόγξαθα ηνπ Παηξηάξρνπ Καιιηλίθνπ, θαζώο θαη απηά πνπ δώξεζαλ

άιινη επώλπκνη Εαγνξηαλνί όπσο νη: Γνζίζενο Μεηξνπνιίηεο ειεπθείαο, αδειθνί

Δπζηάζηνο θαη Γεώξγηνο Λαπάηαη άξρνληεο ησλ εγεκόλσλ ηεο Μνιδνβιαρίαο,

Κσλζηαληίλνο Μαπξίθηνο ζύκβνπινο ησλ Μαπξνθνξδάησλ Νηθνιάνπ θαη Κσλζηαληίλνπ,

Νηθόιανο Καζζαβέηεο (ζπκκαζεηήο ηνπ Ρήγα Βειεζηηλιή), Κσλζηαληίλνο Καζζαβέηεο

γηαηξόο ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε θαη άιινη πνιινί πνπ θαηείραλ αμηόινγεο ζέζεηο ζηελ

Κσλζηαληηλνύπνιε, Παξαδνπλάβηεο εγεκνλίεο, Ρσζία θαη αιινύ.

Οη παξαπάλσ δσξεέο, ζπάληεο θαη ζπνπδαίεο, απνηεινύληαλ από εθδόζεηο ηεο Βελεηίαο,

Μεδηνιάλνπ, Σεξγέζηεο, Ηαζίνπ, Μόζραο, Βηέλλεο, Λνλδίλνπ, Υάγεο, Ακζηεξληακ,

Παξηζίσλ, Βαζηιείαο, Λεηςίαο θαη όισλ γεληθά ησλ κεγάισλ πλεπκαηηθώλ θέληξσλ ηεο

Δπξώπεο. Όιεο έρνπλ ηππσζεί ζε ηππνγξαθεία επηθαλώλ Αθαδεκηώλ, Μεηξνπόιεσλ,

Βαζηιηθώλ Κνιεγίσλ θαη νλνκαζηώλ ηππνγξάθσλ, όπσο ηνπ Αιδνπ Μαλνπηίνπ,

Ηεξώλπκνπ Commelini, ηα πεξηερόκελά ηνπο δε είλαη έξγα θιαζζηθήο Διιεληθήο

Γξακκαηείαο (Όκεξνο, Πιάησλ, Αξηζηνηέιεο θ.ιπ.), ζξεζθεπηηθά, ηζηνξηθά, γεσγξαθηθά

όπσο ηνπ θεκηζκέλνπ Οιιαλδνύ θνζκνγξάθνπ Αβξαάκ Οξηέιιηνπ θαη πνιιά άιια.

Ζ θήκε ηνπ Διιελνκνπζείνπ γξήγνξα απιώζεθε ζηελ πεξηνρή. Ήηαλ κηα ρνιή πνπ

παξείρε γλώζεηο από Γπκλάζην κέρξη Αθαδεκία όπσο ζα ιέγακε ζήκεξα. Γηδάζθνληαλ

Αξραία Διιεληθά, Φηινζνθία, Ηζηνξία, Θξεζθεπηηθά, Γεσγξαθία, Φπζηθά, Μαζεκαηηθά

θαη μέλεο γιώζζεο (Λαηηληθά, Γαιιηθά). Μηα ηέηνηα ινηπόλ ρνιή κε δηδαθηηθή ύιε ζε πην

ζύγρξνλεο βάζεηο πιένλ θαη κε ηελ πινύζηα θαη νξγαλσκέλε Βηβιηνζήθε πνπ δηέζεηε,

ήηαλ επόκελν λα ηξαβήμεη ην ελδηαθέξνλ πνιιώλ, ηόζνλ από πιεπξάο καζεηώλ όζν θαη

δηδαζθάισλ.

Οη επηθαλέζηεξνη πνπ πέξαζαλ θαη ζπνύδαζαλ ζην Διιελνκνπζείν ηεο Εαγνξάο ήηαλ ν

Ρήγαο Φεξαίνο θαη νη Μειηώηεο δάζθαινη ηνπ Γέλνπο Αλζηκνο Γαδήο θαη Γξεγόξηνο

Κσλζηαληάο πνπ έθαλαλ αξγόηεξα πξνζπάζεηα λα ηδξύζνπλ αλάινγε ζρνιή θαη

βηβιηνζήθε ζηελ ηδηαίηεξε παηξίδα ηνπο. Από ηνπο ηειεπηαίνπο καζεηέο θαη ρξήζηεο ηεο

Βηβιηνζήθεο ηεο πεξηόδνπ απηήο ήηαλ ν Εαγνξηαλόο Φίιηππνο Ησάλλνπ (Πάληνο) ν

κεηέπεηηα πξώηνο θαζεγεηήο ηεο θηινζνθίαο ηνπ Δζληθνύ Καπνδηζηξηαθνύ

Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ.

Οη γλσζηόηεξνη δε δάζθαινη ζηελ ρνιή θαηά ηελ δεύηεξε απηή πεξίνδν ήηαλ ν

Εαγνξηαλόο Κσλζηαληίλνο Σξηαληαθπιιίδεο, ν επσλνκαζζείο "Λνγηώηαηνο" (δάζθαινο

ηνπ Ρήγα) θαη ν επίζεο Εαγνξηαλόο Νηθόιανο Καζζαβέηεο, καζεηήο ηνπ Λνγησηάηνπ θαη

ζπκκαζεηήο ηνπ Ρήγα.

Με ηελ έλαξμε ηεο Δπαλαζηάζεσο παύεη θαη ε ιεηηνπξγία ηεο ρνιήο.

Μεηά ηελ παύζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Διιελνκνπζείνπ, ν ρώξνο πνπ ζηεγάδνληαλ ε

Βηβιηνζήθε γθξεκίζηεθε θαη ηα βηβιία άιιαμαλ θαηά θαηξνύο δηάθνξα κέξε. Ζ ρξήζε

ηνπο ήηαλ ζπνξαδηθή από ιίγνπο ελδηαθεξόκελνπο, ληόπηνπο ή μελνπο, όπσο ν Εαγνξηαλόο

Θεόδσξνο Αθεληνύιεο (ν κεηέπεηηα θαζεγεηήο θαξκαθνινγίαο ζην Παλεπηζηήκην

Αζελώλ), ν Γάιινο πεξηεγεηήο Mezieres θ.ά.. Καηά θαλόλα παξέκελαλ αθύιαθηα,

θιεηζηά βέβαηα θαη απξόζηηα ζηελ επηζηεκνληθή έξεπλα.

ήκεξα θαη από ην 1950 πεξίπνπ, ζηεγάδνληαη ζε θηίξην ηδηνθηεζίαο ηεο Κνηλόηεηνο

Εαγνξάο από θιεξνδόηεκα ηνπ Εαγνξηαλνύ Κίκσλνο Παληαδνπνύινπ πνπ αλαδείρηεθε

ζηελ κύξλε ζαλ βηνκήραλνο.

Με ηελ ελζσκάησζε ηεο Θεζζαιίαο ζηελ ειεύζεξε Διιάδα (1881) αξρίδεη λα θξνληίδεη

γηα ηελ Βηβιηνζήθε ν Γήκνο θαη θαηόπηλ ε Κνηλόηεηα Εαγνξάο. Πξηλ ην δηάζηεκα απηό

αιιά θαη αξγόηεξα - κέρξη ηηο εκέξεο καο - πξνζηίζεληαη λέεο δσξεέο βηβιίσλ επηθαλώλ

πξνζσπηθνηήησλ Εαγνξηαλώλ θαη κε. Μεξηθνί από απηνύο είλαη:

• Οη αδειθνί Αιέμαλδξνο θαη Γεκήηξηνο Καζζαβέηαη, έκπνξνη ζηελ Αίγππην

• Ο εθ Εαγνξάο Θεόδσξνο Αθεληνύιεο, θαζεγεηήο ηεο Ηαηξηθήο θαη

Φαξκαθνινγίαο ζην Παλεπηζηήκην Αζελώλ

• Ο Αιέμαλδξνο Βόιηνο, Εαγνξηαλόο βακβαθνθαιιηεξγεηήο ζηελ Αίγππην

• Ο Εαγνξηαλόο πνηεηήο θαη ιόγηνο Πέηξνο Μάγλεο

• Ο ζπγγξαθέαο θαη ιόγηνο Απόζηνινο Κσλζηαληηλίδεο (αδειθόο ηνπ Π. Μάγλε)

• Ο πνηεηήο Κσλζηαληίλνο Σζαγθαξάδαο θαζώο θαη νη:

• Μάξηνο Βατάλνο, Κσλζηαληίλνο Βνπξβέξεο, Θάθνο Γηαλλαθόπνπινο, Βαγγέιεο

θνπβαξάο, Γεκήηξηνο Αλησλόπνπινο θαη πνιινί άιινη.

Ζ Βηβιηνζήθε ηεο Εαγνξάο ηδξύζεθε ην 1762. Βαζηθνί θαη

απνηειεζκαηηθνί ζπληειεζηέο ηεο ηδξύζεσο θαη ππάξμεσο ηεο

ηζηνξηθήο απηήο Βηβιηνζήθεο είλαη δύν κεγάιεο

πξνζσπηθόηεηεο ηεο Εαγνξάο. Οη θηινγελείο θαη θηιόκνπζνη

Ησάλλεο Πξίγθνο (1725-1789) θαη Οηθνπκεληθόο Παηξηάξρεο

Καιιίληθνο ν Γ' (1713-1791).

Ο Ησάλλεο Πξίγθνο μελεηεύηεθε από κηθξόο (16ρξνλνο

πεξίπνπ) κε ζθνπό λα κάζεη θαη λα κνξθσζεί. Από κύξλε-

Αιεμάλδξεηα-Βελεηία θαηέιεμε ζην Άκζηεξληακ, όπνπ

εκπνξεπόκελνο πινύηηζε. Ξόδεςε δε όιε ηνπ ηελ πεξηνπζία θξνληίδνληαο γηα ηελ

Οξζόδνμε παξνηθία ηνπ Άκζηεξληακ όληαο βαζηά ζξεζθεπόκελνο, κα θπξίσο γηα ηελ

παηξίδα ηνπ ηελ Εαγνξά. Σνλ έθαηγε ε θιόγα γηα πξνθνπή βιέπνληαο ηελ πξόνδν ηεο

Δπξώπεο θαη ζπγθξίλνληαο ηελ κε ηελ αζιηόηεηα θαη ηελ ζθιαβηά ηεο παηξίδαο ηνπ... Σα

πξώηα βηβιία, ρξήκαηα, επνπηηθά όξγαλα θ.ιπ. γηα ιεηηνπξγία ζρνιείνπ θαη βηβιηνζήθεο

ηα ζηέιλεη θαη θηάλνπλ ζηελ Εαγνξά ην 1762, ρξνληά πνπ αλαθέξεηαη ζαλ έηνο ίδξπζεο

ηεο Βηβιηνζήθεο.

πγρξόλσο ηόηε ν Παηξηάξρεο Καιιίληθνο ν Γ', κεηά από κηα ζύληνκε θαη αλώκαιε

παηξηαξρία ζηελ Πόιε θαη ηεηξάρξνλε εμνξία ζην ηλά, μαλαβξίζθεηαη ζηελ παηξίδα ηνπ

θαη θξνληίδεη θη απηόο κέρξη ην ζάλαην ηνπ γηα ηελ παληνεηδή πξνθνπή ηεο θαη θπξίσο ηελ

πλεπκαηηθή. Δπηκειήζεθε θαη αλαζπγθξόηεζε ηελ ρνιή πνπ ήδε ιεηηνπξγνύζε από ηηο

αξρέο ηνπ 18νπ αηώλα (1712) ζηε ζπλνηθία ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ Εαγνξάο, ζηελ νπνία θαη

έδσζε ηελ νλνκαζία "Διιελνκνπζείν".

Δθεί ζηεγάζηεθαλ ηα βηβιία πνπ θαηά θαηξνύο έζηειλε ν Η. Πξίγθνο

από ηελ Οιιαλδία (θαη ηα νπνία έθηαζαλ ζπλνιηθά ηνλ αξηζκό ησλ

1000 ηόκσλ πεξίπνπ), ηα βηβιία (θπξίσο ρεηξόγξαθα) ηνπ Π/ρνπ

Καιιηλίθνπ, θαζώο θαη απηά πνπ δώξηζαλ άιινη επώλπκνη Εαγνξηαλνί

πνπ θαηείραλ πςειέο ζέζεηο ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε, ζηελ Ρσζία,

ζηηο παξαδνπλάβηεο εγεκνλίεο θαη αιινύ.

Οη παξαπάλσ δσξεέο, ζπάληεο θαη ζπνπδαίεο, απνηεινύληαλ από

εθδόζεηο ηεο Βελεηίαο, Μεδηνιάλνπ, Σεξγέζηεο, Βηέλλεο, Υάγεο,

Άκζηεξληακ, Λνλδίλνπ, Παξηζίσλ, Λεηςίαο θαη όισλ γεληθά ησλ κεγάισλ πλεπκαηηθώλ

θέληξσλ ηεο Δπξώπεο. Όιεο έρνπλ ηππσζεί ζε ηππνγξαθεία επηθαλώλ αθαδεκηώλ,

βαζηιηθώλ θνιεγίσλ, θαη νλνκαζηώλ ηππνγξάθσλ όπσο ηνπ Άιδνπ Μαλνύηνπ, Δξάζκνπ

κίη θ.ά., πεξηέρνπλ δε έξγα θιαζζηθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο, ζξεζθεπηηθά, ηζηνξηθά

γεσγξαθηθά, όπσο ηνπ θεκηζκέλνπ Οιιαλδνύ θνζκνγξάθνπ Αβξαάκ Οξηέιιηνπ, θαη

πνιιά άιια.

Οη επηθαλέζηεξνη πνπ ζπνπδαζηέο θαη ρξήζηεο ηεο Βηβιηνζήθεο ήηαλ ν Ρήγαο

Φεξαίνο θαη νη Μειηώηεο δάζθαινη Άλζηκνο Γαδήο θαηΓξεγόξηνο Κσλζηαληάο.

Σειεπηαίνο καζεηήο θαη ρξήζηεο ηεο Βηβιηνζήθεο ηεο πεξηόδνπ απηήο ήηαλ ν Φίιηππνο

Ησάλλνπ, Εαγνξηαλόο, ν κεηέπεηηα πξώηνο θαζεγεηήο ηεο θηινζνθίαο ηνπ Δζληθνύ

Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ.

Με ηελ έλαξμε ηεο Δπαλάζηαζεο παύεη θαη ε ιεηηνπξγία ηεο ρνιήο θαη ηεο Βηβιηνζήθεο.

Η βιβλιοθήκη από ηο 1821 εως ζήμερα

Μεηά ηελ παύζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ "Διιελνκνπζείνπ", ν ρώξνο ζηνλ νπνίν ζηνλ νπνίν

ζηεγαδόηαλ ε Βηβιηνζήθε γθξεκίζηεθε θαη ηα βηβιία αιιάδνληαο θαηά θαηξνύο δηάθνξα

κέξε ππέζηεζαλ πνιιέο θζνξέο, ελώ πάκπνιια είλαη απηά πνπ ράζεθαλ. ήκεξα θαη από

ην 1950 πεξίπνπ ζηεγάδνληαη ζε θηίξην ηδηνθηεζίαο ηνπ Γήκνπ Εαγνξάο, από ην 1955 δε,

ππάγεηαη ζηελ αξκνδηόηεηα ηνπ ππνπξγείνπ Δζλ. Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ.

Ο Ρήγας και η ζτολή ηης Ζαγοράς

ην δηάζηεκα ηεο ζρνιαξρίαο ηνπ Κσλ/λνπ Σξηαληαθπιιίδε (1770-1774) ν Ρήγαο

15ρξνλνο πεξίπνπ, βξίζθεηαη ζηελ Εαγνξά ζαλ καζεηήο ηεο ρνιήο. Ο εξρνκόο ηνπ

ζπλέπεζε κε ηελ ζρνιαξρία ελόο απ' ηνπο ηθαλόηεξνπο, πνιπκαζέζηεξνπο θαη πιένλ

έκπεηξνπο ησλ δηδαζθάισλ πνπ πέξαζαλ απ' ηελ ρνιή. Δάλ κάιηζηα ιεθζεί ππ' όςηλ όηη

πνιιά απ' ηα βηβιία κε ηα νπνία ν Η. Πξίγθνο πινύηηζε ηελ Βηβιηνζήθε ηεο ρνιήο ήηαλ

γεσγξαθηθά ζπγγξάκκαηα κε ράξηεο άξηζηνπο γηα ηα ρξόληα εθείλα, ηόηε θαηαιαβαίλεη

θαλείο από πνύ πήξε ν Ρήγαο ηηο γεσγξαθηθέο εθείλεο γλώζεηο ηηο νπνίεο αθνύ επαύμεζε,

κε πζηεξόηεξεο ζπνπδέο ηνπ, ηηο ρξεζηκνπνίεζε ηόζν σθέιηκα γηα ην Έζλνο.

Οι εκδόζεις και ηα τειρόγραθα ηης βιβλιοθήκης

Σα βηβιία ηεο Βηβιηνζήθεο ηεο Εαγνξάο είλαη άμηα

πξνζνρήο θαη γηα ηελ ζρέζε ηνπο κε έλαλ απ' ηνπο

δεκηνπξγνύο ηεο λεώηεξεο εζληθήο καο ηζηνξίαο,

αιιά θαη απηά θαζαπηά. Κη' απηό γηαηί αξθεηά κελ

από ηα ρεηξόγξαθα πεξηέρνπλ ύιε αλέθδνηε,

ζενινγηθή θαη ηζηνξηθή κεγάινπ ελδηαθέξνληνο,

από δε ηα έληππα, πνιιά είλαη εθείλα πνπ θέξνπλ

ζεκεηώζεηο ζηα παξάθπιια θαη ιεπθά πεξηζώξηα ησλ ζειίδσλ ηνπο, πάξα πνιύ

δηαθσηηζηηθέο γηα ηελ ηζηνξία ηεο Εαγνξάο, αιιά θαη γηα ηελ ειιεληθή ηζηνξία ηνπ 18""

αηώλα γεληθόηεξα.

Αιιά δελ είλαη ιίγα θαη θείλα πνπ έρνπλ αμία γηα ηνλ ρξόλν θαη ηνλ ηόπν ηεο εθδόζεσο,

γηα ηα πεξηώλπκα ηππνγξαθεία από ηα νπνία πξνέξρνληαη, γηα ηελ ζνθία ησλ εθδνηώλ, γηα

ηελ θαιιηηερληθή κνξθή ησλ ηόκσλ, ησλ νπνίσλ νη έμνρεο ηέρλεο ραιθνγξαθίεο θαη

μπινγξαθίεο πνπ ηνπο θνζκνύλ ζέιγνπλ ηζρπξά ηνλ θαιαίζζεην ζεαηή.

Πνιιέο δε από ηηο επξηζθόκελεο εθδόζεηο ζηελ Βηβιηνζήθε ηεο Εαγνξάο είλαη πξώηεο δηα

ηνλ ηύπνλ εθδόζεηο ζπγγξακκάησλ.

"Ο θόζκνο λα ραιάζεη, αθόκε θαη ηα πην απίζαλα γεγνλόηα λα ζπκβνύλ, δπό

θαηλόκελα δελ ζα πάςνπλ πνηέ λα ππάξρνπλ θαη λα επαλαιακβάλνληαη:

Ζ παπαξνύλα πάλσ ζηελ έθξεμε ηεο Άλνημεο θαη ην βηβιίν

πάλσ ζηελ έθξεμε ησλ Ηδεώλ."

Οδπζζέαο Διύηεο

Η γσναικεία Θερά Μονή ηης Παναγίας Οδηγήηριας

Μεηόρη ηεο Ηεξάο Μνλήο Φηινζένπ ηνπ Αγίνπ Όξνπο, ε Ηεξά Μνλή Παλαγίαο Οδεγήηξηαο

ηδξύζεθε ην 1961, όηαλ επηά κνλαρέο εγθαηαζηάζεθαλ ζηηο ηαγηάηεο Πειίνπ, κε

επηθεθαιήο ηελ νζηόηαηε καθαξηζηή γεξόληηζζα Μαθξίλα.

Σόηε ν γλσζηόο γέξνληαο ηεο Μνλήο Φηινζένπ Δθξαίκ, ν νπνίνο ζήκεξα δεη θαη δηαθνλεί

ηελ Οξζνδνμία ζηελ Αξηδόλα ηεο Ακεξηθήο, αλέιαβε ηηο 7 κνλαρέο . Ο γέξνληαο Δθξαίκ

καδί κε ηελ γεξόληηζζα Μαθξίλα, γηα ηε λέα εγθαηάζηαζή ηνπο αλάκεζα ζηελ Αηηηθή θαη

ζην Πήιην, επηιέγνπλ ην Πήιην. Έηζη, ν γέξνληαο καδί κε ηηο επηά κνλαρέο έξρνληαη ζηελ

Πνξηαξηά ηνπ Πειίνπ, ζηε Μαγλεζία θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ ζεκεξηλή κνλή, ε νπνία

ήηαλ ε νηθία ελόο Άγγινπ θαη ε νπνία ηνπο παξαρσξήζεθε.

Ζ γπλαηθεία αδειθόηεηα ηεο κνλήο, από ην 1986, ζπλέβαιε επίζεο απνθαζηζηηθά ζηελ

αλαζηήισζε θαη ζπληήξεζε ηεο ζεκαληηθήο Ηεξάο Μνλήο Σηκίνπ Πξνδξόκνπ εξξώλ.

ήκεξα νη κνλαρέο ζηε κνλή ηνπ Πειίνπ είλαη πεξίπνπ 20 θαη κέζα από ηελ πλεπκαηηθή

θαζνδήγεζε ηεο λέαο γεξόληηζζαο Θενθαλώ, ππνδέρνληαη θόζκν από όιε ηελ Διιάδα.

Σν θηιόμελν κνλαζηήξη αθνινπζεί ην αγηνξείηηθν ηππηθό θαη απνηειεί πλεπκαηηθή όαζε

ζην ζεκεξηλό θόζκν. Ζ αξρηηεθηνληθή ηνπ δνµή εθθξάδεη ηε ζύγρξνλε αληίιεςε ηνπ

µνλαζηεξηαθνύ βίνπ.

Ζ κνλή παλεγπξίδεη ζηηο 15 Απγνύζηνπ θαη ζηηο 20 Ηνπλίνπ.

Ζ πεξηνρή

Ζ Ηεξά Μνλή ηεο Παλαγίαο Οδεγήηξηαο απέρεη 12 ρικ. από ην Βόιν θαη βξίζθεηαη πνιύ

θνληά ζηελ Πνξηαξηά ηνπ Πειίνπ, 500 πεξίπνπ µέηξα απ' απηήλ, ζε πςόµεηξν 620 µ. µε

ζέα ζηνλ Βόιν θαη ηνλ Παγαζεηηθό.

ΠΟΡΣΑΡΗΑ

Ζ ηζηνξία ηεο Πνξηαξηάο αξρίδεη ζηα βπδαληηλά ρξόληα.

Οη θζηλνπσξηλέο νκίριεο ησλ κεζαησληθώλ ρξόλσλ απνθαιύπηνπλ, όηαλ απνηξαβηνύληαη,

έλα κεγάιν ρσξηό γύξσ από ηα κνλαζηήξηα Πξνθήηνπ Πξνδξόκνπ Νέαο Πέηξαο θαη

Ομείαο Δπηζθέςεσο.

Σν ρσξηό απηό νλνκάδεηαη Άλσ Γξπαλνύβαηλα.. Τπήξρε θαη ε Κάησ Γξπαλνύβαηλα, ην

ζεκεξηλό Καηερώξη.

Σα δύν ρσξηά ήζαλ ηα πιένλ ππθλνθαηνηθεκέλα ζε νιόθιεξν ην Πήιην. Τπήξρε κάιηζηα

επνρή πνπ νιόθιεξν ην ηειεπηαίν νλνκάδνληαλ «ζέκα ηεο Γξπαλνύβαηλαο».

Θέκα ζηα βπδαληηλά ρξόληα ήηαλ πεξηνρή απηνδηνηθνύκελε, άιινηε κηθξή θαη άιινηε

κεγάιε. ηα ρξόληα ηνπ Κσλζηαληίλνπ ηνπ Πνξθπξνγέλλεηνπ, γηα παξάδεηγκα, ε

Βπδαληηλή απηνθξαηνξία ήηαλ δηαηξεκέλε ζε 29 ζέκαηα, πνιύ θπζηθά κεγαιύηεξα από ηηο

ζεκεξηλέο Πεξηθέξεηεο.

Καηά ην 13ν αηώλα όκσο θαη κηα κηθξόηεξε πεξηνρή κπνξνύζε λα νλνκαζζεί «ζέκα».

Σνλ πεξηζζόηεξν θαηξό πάλησο ην Πήιην, ην επνλνκαδόκελν Γξόγγνο ή όξνο ηνπ

Γξόγγνπ, ζεσξνύληαλ ηκήκα ηνπ κεγάινπ ζέκαηνο ηεο «Βπδαληηλήο Κπξίσο Διιάδαο», ην

νπνίν άξρηδε από ηνλ Ηζζκό θαη πεξηιάκβαλε όιε ηελ Θεζζαιία.

Πνξηαξέα-Πνξηαξία-Πνξηαξηά

Γηα ηελ πξνέιεπζε ελόο ηνπσλπκίνπ ζπλήζσο ππάξρνπλ πνιιέο απόςεηο. Άιινηε

παζηθαλείο θαη απηαπόδεηθηεο θαη άιινηε επθάληαζηεο, πνηεηηθέο, ειάρηζηα

επηζηεκνληθέο. Μέζα από ηηο απόςεηο απηέο πεξλάεη ν ςπρηζκόο ηνπ εξεπλεηή θαη είλαη

ζαπκαζηό πώο θαη πόζν εύθνια δηαδίδνληαη θαη πόζνη ηηο αζπάδνληαη θαη ηηο

ππνζηεξίδνπλ.

ηελ πεξίπησζε ηεο Πνξηαξηάο όκσο ππάξρεη απόιπηε νκνθσλία.

Σν όλνκά ηεο ην έρεη πάξεη από ην κνλαζηεξόπνπιν (κνλαζηεξάθη δειαδή) ηεο Παλαγίαο

ηεο Πνξηαξέαο.

Σν Παλαγία Πνξηαξέα γίλεηαη Πνξηαξέα θαη, θαηά ην κνξέα –κνξηά – κνπξηά, ε

Πνξηαξέα θαηαιήγεη Πνξηαξηά.

Σν όλνκα Γξπαλνύβαηλα ράλεηαη κέζα ζηηο εθαηνληαεηίεο.

Ο γύξνο ηεο Πνξηαξηάο ηνπ Πειίνπ

Ζ Πνξηαξηά βξίζθεηαη ζε πςόκεηξν 600κ. αληηθξίδνληαο ηελ πόιε ηνπ Βόινπ θαη ηνλ

Παγαζεηηθό θόιπν

Βόξεηα ηνπ Βόινπ, ε Πνξηαξηά πξνζεγγίδεηαη από έλα αλεθνξηθό ειηθνεηδή δξόκν πνπ ζε

14ρικ πξέπεη λα θεξδίζεη 600κ. πςόκεηξν αθνύ πεξάζεη από ηα ρσξηά Άλσ Βόινο,

Αλαθαζηά θαη Καηερώξη.

Ζ Πνξηαξηά θηηζκέλε ζηηο απόηνκεο πιαγηέο ηνπ Πειίνπ μεδηπιώλεηαη κέζα ζε ξέκαηα

θαη κηθξά θαξάγγηα ελσκέλε κε ηνπο νηθηζκνύο Πάλσ θαη Κάησ Καηερώξη.

Παξαζεξηζηηθό θέληξν από ηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηώλα ε Πνξηαξηά παξέκεηλε κέρξη ζήκεξα

έλα από ηα πην επηζθέςηκα ρσξηά ηνπ Πειίνπ. Ο γξαθηθόο νηθηζκόο παξ΄ όιεο ηηο άζηνρεο

νηθηζηηθέο παξεκβάζεηο ζηελ είζνδν ηνπ, δηαηεξεί ην παξαδνζηαθό ηνπ ρξώκα κε

θηίζκαηα πνπ άιια από απηά αθνινπζνύλ ηελ παξαδνζηαθή κνξθή ησλ θηηζκάησλ

καθεδνληθνύ ηύπνπ ησλ αξρώλ ηνπ 19νπ αηώλα θαη άιια ηνπ ηέινπο ηνπ 19νπ αηώλα θαη

Ζ γξαθηθή πιαηεία ηεο Πνξηαξηάο πνπ απνηειεί ην θέληξν ηνπ ρσξηνύ, ζηνιίδεηαη από

πιαηάληα.

ησλ αξρώλ ηνπ 20νπ πνπ αθνινπζνύλ ηηο ζπκκεηξηθέο θαηαζθεπέο ησλ λενθιαζηθώλ

ζπηηηώλ θαη νλνκάδνληαη "αηγππηηαθά αξρνληηθά", θαζώο ηα θηίζαλε νη μεληηεκέλνη ζηελ

Αίγππην Πειηνξείηεο. Δληύπσζε πξνθαιεί ε αξκνληθή ζπλύπαξμε ησλ δύν απηώλ

αξρηηεθηνληθώλ ξπζκώλ πνπ ελαιιάζζνληαη ζε όιν ην ρσξηό.

ην θέληξν ηνπ νηθηζκνύ βξίζθεηαη ε πιαηεία ηνπ ρσξηνύ θαηάθπηε από ζεόξαηα

πιαηάληα, ελώ πεξηβάιιεηαη κε ηαβέξλεο θαη θαθέ. Γύξσ από ηελ πιαηεία θηλείηαη όιε ε

δσή ηνπ ρσξηνύ πνπ δεη ζην ξπζκό ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Δζηηαηόξηα, θαη

μελνδνρεία θαηαθιύδνπλ όιν ηνλ νηθηζκό θαηαθέξλνληαο όκσο λα δηαηεξνύλ ηελ εξεκία

πνπ αλαδεηά ν επηζθέπηεο πνπ ζ΄ απνθαζίζεη λ΄ αθήζεη ην θέληξν ηνπ ρσξηνύ θαη λα

πεξηπιαλεζεί ζηα θαιληεξίκηα ηνπ, πνπ αλεβνθαηεβαίλνπλ θαη ειίζζνληαη αξκνληθά κέζα

από μσθιήζηα, θήπνπο θαη πέηξηλεο βξύζεο.

Σν εθθιεζάθη ηεο "Παλαγηάο ηεο Πνξηαξέαο", πηζαλόλ θαζνιηθό κνλήο απ΄ όπνπ πήξε η’

όλνκα ηνπ ην ρσξηό ηεο Πνξηαξηάο.

ηελ πεξηνρή ηεο έξεκεο θαη ππθλά δαζσκέλεο ηόηε Πνξηαξηάο, θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ

Βπδαληίνπ ε γπλαίθα ηνπ Νηθνιάνπ (Μειιεζηλνύ) Μαιηαζζελνύ, Άλλα Κνκλελή, ίδξπζε

ηε Μνλή ηεο Νέαο Πέηξαο κε ην εθθιεζάθη ηνπ Αε Γηάλλε ζην θέληξν ηνπ. Από ηε κνλή

ζώδεηαη ζήκεξα κόλν ην εθθιεζάθη ηνπ Αε Γηάλλε βνξεηναλαηνιηθά ηνπ νηθηζκνύ, θνληά

ζηηο θαηαζθελώζεηο. ην θέληξν ηνπ ζεκεξηλνύ νηθηζκνύ ε Άλλα Κνκλελή ίδξπζε ην

1273 κία αθόκα κνλή δίπια ζην εθθιεζάθη ηεο Παλαγίαο. Σν εθθιεζάθη απηό πήξε η΄

όλνκα ηεο Πνξηαξέαο θαζώο βξηζθόηαλ δίπια ζηε πόξηα ηεο Μνλήο. Καη΄ άιινπο ην

εθθιεζάθη ηεο Πνξηαξέαο ππήξμε θαζνιηθό κνλήο. Σν εθθιεζάθη απηό δηαπηζηώζεθε

ηειηθά όηη είλαη ην παξεθθιήζη ηνπ Αγ. Νηθνιάνπ ηνπ πνιηνύρνπ ηεο Πνξηαξηάο. Ζ

απαξρή ηνπ νηθηζκνύ είρε γίλεη. Γύξσ από ηελ Παλαγία ηεο Πνξηαξέαο, δεκηνπξγήζεθε ε

Πνξηαξηά πνπ γξήγνξα απέθηεζε θήκε θαζώο νη Πνξηαξίηεο αζρνιήζεθαλ κε ηελ

πθαληνπξγία παξάγνληαο κεηάμη θαη άιια πξντόληα όπσο θνξδόληα, θισζηέο ζεηξήηηα θαη

άιια. Πινύηνο θαη θήκε ραξαθηήξηδαλ ην ρσξηό ζην νπνίν εγθαηαζηάζεθε επί

Σνπξθνθξαηίαο θαη Γάιινο ππνπξόμελνο γηα δηεπθόιπλζε ησλ ζπλαιιαγώλ.

ηε "Νεσηεξηθή Γεσγξαθία" ηνπο ην 1791 νη Γεκεηξηείο (Γαληήι Φηιηππίδεο θαη Γξεγ.

Κσλζηαληάο) πεξηγξάθνπλ σο εμήο ηελ Πνξηαξηά. " Υώξα θαιή θαη εκπνξηθή, ε νπνία

έρεη ππέξ ηα εμαθόζηα ζπίηηα, από ηα νπνία πνιιά είλαη κεγάια θαη πςειά θαη κε γνύζην

θηηαγκέλα. Απηή ε ρώξα δελ έρεη ηόπν πνιύ, κήηε θαλ αλάινγν κε ηνπο θαηνίθνπο ηεο,

όζελ νη άλζξσπνη θαηαγίλνληαη ζρεδόλ όινη ζηηο ηέρλεο. Δδώ δνπιεύνπλ θαη άλδξεο θαη

γπλαίθεο ην κεηάμη από ην νπνίν θάλνπλ ηκπξηζίκη, γατηάληα δσλάξηα θαη άιια. Δδώ θάζε

Πέκπηε ηεο εβδνκάδαο γίλεηαη παδάξη ζην νπνίν ζπγθεληξώλνληαη από ηα γύξσ ρσξηά. Οη

άλζξσπνη εδώ είλαη γεληθώο εύζπκνη, αγαπνύλ ην πηνηό θαη δνπλ πινύζηα, έρνληαο πνιιά

αγαζά από ηηο ηέρλεο ηνπο".

Σν νλνκαζηό παδάξη ηεο Πνξηαξηάο πνπ αλαθέξεηαη από ηνπο Γεκεηξηείο κε ηελ

αλάπηπμε ηνπ Βόινπ ζηαδηαθά ζηακάηεζε θαη κόλν νη παιηνί αλαθέξνληαη κε η΄ όλνκα

απηό γηα ηελ θεληξηθή ηνπο πιαηεία.

Πνιιά από ηα ππέξνρα αξρνληηθά ηεο Πνξηαξηάο ππξπνιήζεθαλ από ηνπο Γεξκαλνύο,

θαζώο ην Πήιην είρε γίλεη έλαο ζεκαληηθόο ρώξνο αληίζηαζεο ελαληίνλ ησλ θαηαθηεηώλ.

Σόηε θαηαζηξάθεθε θαη ην μελνδνρείν "Θενμέληα΄΄ πνπ ήηαλ ην θακάξη ηνπ ρσξηνύ θαη

ηόπνο ζπγθέληξσζεο ησλ αξηζηνθξαηώλ ηνπ κεζνπνιέκνπ. Σα εξείπηα ηνπ κεγαινπξεπνύο

μελνδνρείνπ πςώλνληαη κέρξη ζήκεξα βόξεηα ηεο πιαηείαο ηνπ ρσξηνύ ζθεπαζκέλα από

ηνπο θηζζνύο πνπ ζξνΐδνπλ γηα ηηο παιηέο ηνπ δόμεο.

Οη θηζζνί έρνπλ πεξηθπθιώζεη ηα εξείπηα ηνπ "Μέγα Ξελνδνρείνλ Θενμέληα", θόζκεκα

ηνπ κεζνπνιέκνπ πνπ έθαςαλ νη Γεξκαλνί θαηά ηελ πεξίνδν ηεο θαηνρήο.

Σν "κπαιθόλη" ηεο Πνξηαξηάο ζηνπο Αγ, Σαμηάξρεο. (θόθθηλν πεξίγξακκα). Με θίηξηλν

βέινο ην μελνδνρείν Ξελία. ην βάζνο 600κ. ρακειόηεξα ν Βόινο θαη ην ιηκάλη ηνπ.

Οη κπζνινγηθνί Κέληαπξνη δνύζαλ ζηα ππθλά δάζε ηνπ Πειίνπ.

Ο κνλόρσξνο μπιόζηεγνο λαΐζθνο ηεο Παλαγίαο Πνξηαξέαο ζηελ Πνξηαξηά ρηίζηεθε ηνλ

16o αη. πάλσ ζην βπδαληηλό κνλίδξην ηεο Παλαγίαο Πνξηαξέαο.

Δξγαζίεο ζπληήξεζεο πνπ έγηλαλ ηα ηειεπηαία ρξόληα ζην κλεκείν απέδεημαλ όηη από ηνλ

αξρηθό βπδαληηλό λαό δηαζώδνληαη ζηα ρακειά κέξε ηεο βόξεηαο, λόηηαο θαη αλαηνιηθήο

πιεπξάο ηκήκαηα ηεο ηνηρνπνηίαο θαη όηη απηόο είρε ηηο ίδηεο δηαζηάζεηο κε εθείλεο ηνπ

λανύ ηνπ 16νπ αη.

Ζ κηθξή απηή κνλή ήηαλ όπσο πιεξνθνξνύκαζηε από ηηο πεγέο, αξραηόηεξε από ηελ κνλή

Πξνδξόκνπ Νέαο Πέηξαο, ζηελ νπνία θαη αλήθε κεηά ηελ ίδξπζε ηεο ( (1972) ε

ρξνλνινγία αλέγεξζεο ηεο ηνπνζεηείηαη κε πνιύ πηζαλόηεηα ζην πξώην κηζό ηνπ 13νπ αη.

ηνλ λαίζθν ππάξρνπλ ηνηρνγξαθίεο ηνπ 16νπ αη.

Γενικές Πληροφορίες για την Πορταριά

Ζ Πνξηαξηά, ε αξρόληηζζα ηνπ Πειίνπ όπσο ηελ απνθαινύλ, είλαη έλα από ηα

νκνξθόηεξα ρσξηά ηνπ λνκνύ Μαγλεζίαο θη έλα από ηα πξώηα ηνπξηζηηθά ζέξεηξα ηεο

Θεζζαιίαο.

Πξόθεηηαη γηα έλα παλέκνξθν ρσξηό θηηζκέλν ζε κηα πξνλνκηαθή ηνπνζεζία κε ππέξνρε

ζέα ζην Παγαζεηηθό.

Δίλαη έλαο πξννξηζκόο πνπ ελδείθλπηαη γηα όιεο ηηο επνρέο ηνπ ρξόλνπ.

Ζ Πνξηαξηά πξνζθέξεη ζηνπο επηζθέπηεο ηεο ηελ εξεκία ηεο εμνρήο θαη ηελ απόιαπζε

ηεο νκνξθηάο ηεο θύζεο. Ζ δηακνλή ζαο ζηα παξαδνζηαθά θαηαιύκαηα ηνπ ρσξηνύ ζα ζαο

κείλεη αμέραζηε, όπσο θαη ε δεζηή θηινμελία ησλ ληόπησλ.

Γεσγξαθία

Ζ Πνξηαξηά είλαη έλα παζίγλσζην θεθαινρώξη θηηζκέλν ζηελ βνξεηνδπηηθή πιαγηά

ηνπ Πειίνπ, ζε απόζηαζε 12 πεξίπνπ ρηιηόκεηξα βνξεηναλαηνιηθά από ηνλ Βόιν.

Δίλαη παξαδνζηαθόο νηθηζκόο ηνπ λνκνύ Μαγλεζίαο, ρηηζκέλε ζηηο δπηηθέο πιαγηέο ηνπ

Πειίνπ βόξεηα ηνπ Βόινπ. Ζ Πνξηαξηά αλήθεη δηνηθεηηθά ζηνλ Γήκν Βόινπ.

Ο Γήκνο Πνξηαξηάο απνηειείηαη από ηέζζεξα ρσξηά, ηελ Πνξηαξηά, ηελ Άιιε Μεξηά,

ηηο ηαγηάηεο θαη ην Καηερώξη.

Ηζηνξία

Ο αξρηθόο νηθηζκόο ζηελ πεξηνρή ηεο Πνξηαξηάο δεκηνπξγήζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ

ιαβηθώλ επνηθηζκώλ ζηνλ ειιαδηθό ρώξν.

Πξνο ην ηέινο ηεο Βπδαληηλήο πεξηόδνπ ηδξύνληαη ζηελ πεξηνρή κνλαζηήξηα. Έλα από ηα

κνλαζηήξηα πνπ ηδξύζεθαλ ηόηε ήηαλ ην κνλαζηήξη ηεο Παλαγίαο ηεο Πνξηαξέαο, ζην

νπνίν ε Πνξηαξηά νθείιεη, ηε ζεκεξηλή ηεο νλνκαζία.

Σελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο ε πεξηνρή ηνπ Πειίνπ αλαπηύζζεηαη πιεζπζκηαθά,

ζπγθεληξώλνληαο πιεζπζκνύο πνπ θαηαθεύγνπλ εθεί από πεδηλόηεξεο πεξηνρέο.

Σνλ 18ν αηώλα ε Πνξηαξηά έρεη εμειηρζεί ήδε ζε έλα ζεκαληηθό εκπνξηθό θαη βηνηερληθό

θέληξν ηεο πεξηνρήο. Ζ Πνξηαξηά εθείλε ηελ πεξίνδν θεκίδεηαη θπξίσο γηα ηα κεηαμσηά

πθαληά ηεο θαη ηα καληήιηα ηεο, θαζώο θαη γηα ην κεγάιν παδάξη ηεο.

Ζ Πνξηαξηά ππήξμε έλα από ηα θύξηα θέληξα ηεο Θεζζαιηθήο επαλάζηαζεο ηνπ 1878. Με

ηελ απειεπζέξσζε ηεο Θεζζαιίαο ην 1881, εληάζζεηαη ζην ειιεληθό θξάηνο θαη νξίδεηαη

έδξα ηνπ δήκνπ Οξκηλίνπ. Ζ Πνξηαξηά είλαη ζήκεξα ραξαθηεξηζκέλνο ηόπνο ηδηαίηεξνπ

θπζηθνύ θάιινπο, καδί κε ηε γεηηνληθή ηεο Μαθξηλίηζα, θαζώο θαη ραξαθηεξηζκέλνο

παξαδνζηαθόο νηθηζκόο.

Αμηνζέαηα

Καηά ηελ πεξηήγεζή ζαο ζηελ Πνξηαξηά ζα ζαπκάζεηε ηα πέηξηλα

θαινδηαηεξεκέλα αξρνληηθά πνπ απνηεινύλ πξαγκαηηθό ζηνιίδη γηα ην ρσξηό.

Μεξηθά από ηα ζεκαληηθόηεξα αξρνληηθά πνπ ζήκεξα ζηεγάδνπλ δεκόζηεο ππεξεζίεο

είλαη ην Αζαλαζάθεην Νεπηαγσγείν, ηνΑξρνληηθό Ενύιηα, ην νπνίν ιεηηνύξγεζε σο

Δπαγγεικαηηθή ρνιή ζειέσλ θαη ην Σζνπόηεην ρνιαξρείν, ζην νπνίν ζήκεξα

ζηεγάδεηαη ην Γεκαξρείν ηεο Πνξηαξηάο.

Δμαηξεηηθό ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη κία βόιηα ζηελ πεγή "Μάλα" κε ηνπο θαηαξξάθηεο

ζηε ζέζε Κάξαβνο. Από απηό ην ζεκείν, κπνξείηε λα αθνινπζήζεηε ην κνλνπάηη πνπ ζα

ζαο νδεγήζεη ζηελ Αδάκελα, πεξλώληαο κέζα από πινύζηα βιάζηεζε θαη ηξερνύκελα

λεξά.

ηελ θεληξηθή πιαηεία ηνπ ρσξηνύ ¨Μειίλα Μεξθνύξε¨ βξίζθνληαη ηα απνκεηλάξηα ηνπ

μελνδνρείνπ «Θενμέλεα», πνπ ζεσξνύληαλ ην κεγαιύηεξν θαη πνιπηειέζηεξν ησλ

Βαιθαλίσλ.

ηελ πιαηεία Σαμηαξρώλ, βξίζθεηαη ην νκώλπκν πέηξηλν εθθιεζάθη θαη λα ζαπκάζεη ηελ

θαηαπιεθηηθή ζέα πξνο ηελ πόιε ηνπ Βόινπ θαη ηνλ Παγαζεηηθό θόιπν.

ε όιε ηελ Πνξηαξηά ζα βξείηε βξύζεο θαη θξήλεο ιηηέο ή πεξίηερλεο ή ζνισηέο

δηάζπαξηεο ηόζν πάλσ ζηνλ θεληξηθό δξόκν όζν θαη κέζα ζηα θαιληεξίκηα. Μηα

πεξίηερλε βξύζε είλαη θαη απηή πνπ βξίζθεηαη Δπαξρηαθό δξόκν Πνξηαξηάο –

Μαθξηλίηζαο. Δίλαη ε βξύζε ηεο Αδάκαηλαο πνπ από δηθή ηεο πεγή έρεη ην θαιύηεξν

λεξό.

Σέινο, επηζθεθηείηε ην Μνπζείν Κνκπνινγηνύ κε κηα κεγάιε ζπιινγή.

Δθθιεζίεο

Αμίδεη λα επηζθεθζείηε ηηο εθθιεζίεο θαη ηα κνλαζηήξηα ηεο πεξηνρήο. Όπσο, ηελ

εθθιεζία ηνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ κε ηηο αλάγιπθεο παξαζηάζεηο ζην εζσηεξηθό ηεο πνπ

βξίζθεηαη ζηελ πιαηεία ηνπ ρσξηνύ. Σν εθθιεζάθη ηεο Παλαγίαο ηεο Πνξηαξέαο κε

ηνηρνγξαθίεο ηνπ 16νπ αηώλα θαη ην κνλαζηήξη ηνπ Αγίνπ Ησάλλε ηνπ Πξνδξόκνπ κε

πινύζηα βπδαληηλή δηαθόζκεζε.

ηελ δηαδξνκή Πνξηαξηάο – Μαθξηλίηζαο κπνξείηε λα επηζθεθζείηε ηε Μνλή ηεο

Παλαγίαο ηεο Οδεγήηξηαο κε 40 κνλαρέο. Αθόκε, ηελ εθθιεζία Παλαγίηζα - Αγ.

πκεώλ, έλα εθθιεζάθη αξραηνινγηθήο ζεκαζίαο θαη πξόζθαηα αλαζηεισκέλν θαη ηελ

εθθιεζία ησλ Αγίσλ Αλαξγύξσλ.

Γίπια ζηελ εθθιεζία ηνπ πνιηνύρνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ, βξίζθεηαη ην μσθιήζη

ηεο Παλαγίαο ηεο Πνξηαξέαο ηνπ 13νπ αηώλα, πνπ ράξηζε θαη ην όλνκά ηνπ ζηνλ

νηθηζκό.

Σν Βπδαληηλό κνλαζηήξη ηνπ Αγίνπ Ησάλλε ηνπ Πξνδξόκνπ κε πινύζηα βπδαληηλή

δηαθόζκεζε, βξίζθεηαη ιίγν πην ςειά από ηελ πεγή Μάλα.

ηελ δηαδξνκή Πνξηαξηάο – Μαθξηλίηζαο κπνξείηε λα επηζθεθζείηε ηε Μνλή ηεο

Παλαγίαο ηεο Οδεγήηξηαο κε 40 κνλαρέο.

Ζ εθθιεζία Παλαγίηζα - Αγ. πκεώλ είλαη έλα εθθιεζάθη αξραηνινγηθήο ζεκαζίαο θαη

είλαη πξόζθαηα αλαζηεισκέλν.

Ζ εθθιεζία ησλ Αγίσλ Αλαξγύξσλ

Πιαηείεο

Ζ θεληξηθή πιαηεία ηνπ ρσξηνύ ¨Μειίλα Μεξθνύξε¨, είλαη έλα θαιό ζεκείν γηα λα

μεθηλήζεηε ηελ πεξηήγεζε ζαο ζηελ Πνξηαξηά ελώ εδώ βξίζθνληαη ζπγθεληξσκέλα ηα

πεξηζζόηεξα, μελνδνρεία θαη εζηηαηόξηα θαη απνηειεί ρώξν όπνπ πξαγκαηνπνηνύληαη νη

πνιηηηζηηθέο εθδειώζεηο.

Κνληά ζηελ πιαηεία βξίζθνληαη ηα απνκεηλάξηα ηνπ μελνδνρείνπ ¨Θενμέλεα¨, πνπ

ζεσξνύληαλ ην κεγαιύηεξν θαη πνιπηειέζηεξν ησλ Βαιθαλίσλ.

ηελ πιαηεία Σαμηαξρώλ, βξίζθεηαη ην νκώλπκν πέηξηλν εθθιεζάθη θαη λα ζαπκάζεη ηελ

θαηαπιεθηηθή ζέα πξνο ηελ πόιε ηνπ Βόινπ θαη ηνλ Παγαζεηηθό θόιπν.

Ζ Πιαηεία Αδάκελαο απνηειεί ζεκείν έλαξμεο ηνπ κνλνπαηηνύ γηα ηελ Πεγή Μάλαο

αιιά θαη ηδαληθό κέξνο γηα μεθνύξαζε, ραιάξσζε θαη αλαςπρή. Δίλαη πξνηθηζκέλε κε

πιαηάληα, θξήλεο θαη απιάθηα.

Πεγή Μάλα Κάληε κηα βόιηα ζηελ Πεγή Μάλα κε ηελ πινύζηα βιάζηεζε θαη ηνπο θαηαξξάθηεο, πνπ

βξίζθεηαη ζηελ ζέζε Κάξαβνο. Δίλαη έλαο δηακνξθσκέλνο πιαθόζηξσηνο ρώξνο αλάκεζα

ζε πιαηάληα θαη λεξά ελώ ππάξρεη θαη θηόζθη αλάπαπιαο. Από ηνλ θαηαξξάθηε έρεηε ηελ

δπλαηόηεηα λα δείηε από ςειά ηελ Πνξηαξηά θαη λα απνιαύζεηε ζηηγκέο ραιάξσζεο ζην

θαθελεδάθη πνπ ππάξρεη εθεί.

Σν κνλνπάηη γηα ηελ πεγή μεθηλάεη από ηελ πιαηεία Αδάκελαο.

Μνπζεηαθά Μλεκεία – Αξρνληηθά

Πνιπάξηζκα αλαζηεισκέλα αξρνληηθά πνπ δείρλνπλ ηνλ ηξόπν πνπ έδεζε ε Πνξηαξηά

κέζα ζην ρξόλν.

Σν Αζαλαζάθεην Νεπηαγσγείν πνπ ήηαλ από ηα πξώηα ζηελ Διιάδα.

Σν Αξρνληηθό Ενύιηα πνπ ιεηηνύξγεζε σο Δπαγγεικαηηθή ρνιή θαη ζήκεξα ζηεγάδεη ην

Μνπζείν Λατθήο Σέρλεο.

Σν Σζνπόηεην ρνιαξρείν πνπ ζηεγάδεη ζήκεξα ην Γεκαξρείν.

Κνληά ζηελ θεληξηθή πιαηεία βξίζθνληαη ηα απνκεηλάξηα ηνπ μελνδνρείνπ ¨Θενμέλεα¨,

πνπ ζεσξνύληαλ ην κεγαιύηεξν θαη πνιπηειέζηεξν ησλ Βαιθαλίσλ.

Άιια αξρνληηθά είλαη ηνπ Αζαλαζάθε, Γεζπνηηθό, Καληαξηδή, Νανπκίδε, Υαηδεαξγύξε.

Μνπζείν Λατθήο Σέρλεο

Σν Μνπζείν Λατθήο Σέρλεο ζηεγάδεηαη ζην αξρνληηθό Ενύιηα θαη πεξηιακβάλεη εθζέκαηα

ιατθήο ηέρλεο.

Βξύζεο

ε όιε ηελ Πνξηαξηά ζα βξείηε βξύζεο θαη θξήλεο ιηηέο ή πεξίηερλεο ή ζνισηέο

δηάζπαξηεο ηόζν πάλσ ζηνλ θεληξηθό δξόκν όζν θαη κέζα ζηα θαιληεξίκηα

Μηα πεξίηερλε βξύζε είλαη θαη απηή πνπ βξίζθεηαη Δπαξρηαθό δξόκν Πνξηαξηάο –

Μαθξηλίηζαο. Δίλαη ε βξύζε ηεο Αδάκαηλαο πνπ από δηθή ηεο πεγή έρεη ην θαιύηεξν

λεξό.

Μνλνπάηηα

Σν ζεκαληηθόηεξν κνλνπάηη ηεο Πνξηαξίαο είλαη ην ¨κνλνπάηη ησλ Κεληαύξσλ¨, πνπ

αθνινπζεί κηα δηαδξνκή πιάη ζην ξέκα ηεο πεγήο Μάλα. Πεξηδηαβαίλνληαο ην κνλνπάηη

ζα καγεπηείηε από ηελ κνλαδηθή θπζηθή νκνξθηά ηνπ ηνπίνπ.

Σν ¨κνλνπάηη Ηάζσλ¨, είλαη πξόζθαηα ζεκαηνδνηεκέλν από ην Γήκν θαη μεθηλάεη από

ηελ αγξνηηθή θαηνηθία Λάδνπ ζηελ Άιιε Μεξηά θαη θαηαιήγεη ζηελ Αιπθόπεηξα, ιίγν

πξηλ ην Υάλη.

Ζ Πνξηαξηά είλαη έλα παξαδνζηαθό ρσξηό ζην Πήιην θηηζκέλν ζε πςόκεηξν 650 κέηξσλ

ζηελ βνξεηνδπηηθή πιαγηά ηνπ Πειίνπ θαη αλήθεη ζην δήκν Πνξηαξηάο πνπ

πεξηιακβάλεη αθόκε ηξία ρσξηά, ηελ Άιιε Μεξηά, Σηο ηαγηάηεο θαη ην Καησρώξη.

Σν ρσξηό Πνξηαξηά θεκίδεηαη γηα ην ππέξνρν θπζηθό ηνπίν πνπ πξνζθέξεη, ηα πιαηάληα

ηνπ, ηηο δξνζεξέο πεγέο ηνπ, ηα αξρνληηθά, ηηο παιηέο εθθιεζίεο θαη ηα γξαθηθά

θαιληεξίκηα ηνπ.

Ζ Πνξηαξηά απνηειεί ηδαληθό θαινθαηξηλό θαη ρεηκεξηλό πξννξηζκό θαζώο ζπλδπάδεη

αξκνληθά ην βνπλό κε ηε ζάιαζζα. Γηα ηνπο ιάηξεηο ησλ ρεηκεξηλώλ ζπνξ βξίζθεηαη κόιηο

12 ρηιηόκεηξα καθξηά από ην θεκηζκέλνρηνλνδξνκηθό θέληξν Αγξηόιεπθεο θαη γηα

απηνύο πνπ ηνπο θεξδίδεη ε ζάιαζζα, νη παλέκνξθεο παξαιίεο ηνπ

αλαηνιηθνύ Πειίνπ θαη ηνπ Παγαζεηηθνύ βξίζθνληαη εθπιεθηηθά θνληά.

Έηζη, ε πεξηνρή έρεη αμηνπνηεζεί ηνπξηζηηθά θαη δηαζέηεη ηηο θαηάιιειεο ππνδνκέο, έλα

ζεβαζηό αξηζκό παξαδνζηαθώλ θαηαιπκάησλ, μελνδνρείσλ θαη ελνηθηαδόκελσλ

δσκαηίσλ, γηα λα ηθαλνπνηήζεη αθόκε θαη ηνλ πην απαηηεηηθό επηζθέπηε.

Βέβαηα, από ηελ πεξηνρή δελ ιείπνπλ ηα παξαδνζηαθά εζηηαηόξηα, νη παξαδνζηαθέο

ηαβέξλεο κε παξαδνζηαθέο γεπζηηθέο ζπληαγέο, κπαξ θαη θαθεηέξηεο πνπ ζα γεκίζνπλ

επράξηζηα ηηο κέξεο θαη ηηο λύρηεο ζαο.

Καηά ηελ δηακνλή ζηελ Πνξηαξηά κπνξείηε λα πεξηεγεζείηε ζηνλ νηθηζκό θαη λα

ζαπκάζεηε ην παξεθθιήζη ηεο “Παλαγίαο ηεο Πνξηαξέαο” από όπνπ πήξε ην όλνκά ηεο ε

πεξηνρή, ην Αζαλαζάθεην Νεπηαγσγείν (από ηα πξώηα ζηελ Διιάδα), ην Σζνπόηεην

ρνιαξρείν (ην ζεκεξηλό ρνιείν), ην Αξρνληηθό Ενύιηα (ην νπνίν ιεηηνύξγεζε σο

Δπαγγεικαηηθή ρνιή ζειέσλ θαη ζήκεξα ιεηηνπξγεί σο ηζηνξηθό θαη ιανγξαθηθό

Μνπζείν), Σελ Παλαγίηζα - Αγ. πκεώλ (εθθιεζάθη αξραηνινγηθήο ζεκαζίαο πξόζθαηα

αλαζηεισκέλν),

Σν μελνδνρείν ΘΔΟΞΔΝΗΑ (1905-1944) ην νπνίν απνηεινύζε ην πνιπηειέζηεξν

μελνδνρείν ησλ Βαιθαλίσλ ηεο πξνπνιεκηθήο πεξηόδνπ, Σελ Παλαγία Οδεγήηξηα

(κνλαζηήξη κε 40 κνλαρέο), ην Ατηαθίηηθν Θέαηξν θαη ηε ζέα ηνπ Βόινπ από ηελ πιαηεία

Σαμηαξρώλ. Δπίζεο, ππάξρνπλ πνιιά ιηζόζηξσηα θαη αγξνηηθά κνλνπάηηα κε

ζεκαληηθόηεξν ην κνλνπάηη ησλ Κεληαύξσλ γηα ηνπο νπαδνύο ηνπ πεξηπαηεηηθνύ

ηνπξηζκνύ.

Πιήζνο δξαζηεξηνηήησλ ζηελ Πνξηαξηά ζα ηθαλνπνηήζνπλ αθόκε θαη ηνλ πην απαηηεηηθό

επηζθέπηε. Φπζηθά ηα παξαδνζηαθά θαηαιύκαηα, δειαδή νη παξαδνζηαθνί μελώλεο, ηα

παξαδνζηαθά δσκάηηα θαη ηα παξαδνζηαθά μελνδνρεία, είλαη πόινο έιμεο θαη κηα

πξσηόγλσξε εκπεηξία γηα δεπγαξάθηα θαη νηθνγέλεηεο, αθνύ δηαζέηνπλ εμππεξεηήζεηο

όπσο ηδάθη, ηδαθνύδη, πδξνκαζάδ, ζάνπλα θαη άιιεο πνιπηέιεηεο.

Ηεξά Μνλή Σίκηνπ Πξνδξόκνπ

Ζ Ηεξά Μνλή Σίκηνπ Πξνδξόκνπ βξίζθεηαη ζηηο λνηηναλαηνιηθέο πιαγηέο ηνπ Πειίνπ,

δίπια από ηνλ νηθηζκό ηεο πθήο. Ζ ζέζε ηεο Μνλήο πξνζθέξεη παλνξακηθή ζέα πξνο ηηο

δπηηθέο αθηέο ηεο ρεξζνλήζνπ θαη ηηο Βόξεηεο πνξάδεο. Σν θαζνιηθό είλαη ηξίθνγρν,

αγηνξείηηθνπ ηύπνπ κε λάξζεθα. Ο πεηξόθηηζηνο λαόο είλαη δηαθνζκεκέλνο κε

παξαζηάζεηο δηαθόξσλ ζπκβόισλ ηνπ ρξηζηηαληζκνύ. Ζ Μνλή ιεηηνύξγεζε από ηα ηέιε

ηνπ 18νπ

αηώλα έσο θαη ην 1914 σο αλδξηθή. Μεηά από κία κεγάιε παύζε ην κνλαζηήξη

επαλαιεηηνύξγεζε ην 1984 σο γπλαηθείν.

Σν ηξελάθη ηνπ Πειίνπ

Ν ηζηνξηθόο ζηδεξόδξνκνο Βόινπ - Κειεώλ, ην ηξαηλάθη ηνπ Ξειίνπ, όπσο είλαη πην

γλσζηό, θαηαζθεπάζηεθε ζε δύν ζηάδηα. Ζ θαηαζθεπή ηεο γξακκήο άξρηζε ην 1881, θαη ην πξώην θνκκάηη - κέρξη ηα Ιερώληα - παξαδόζεθε ην 1896. Ρν ππόινηπν - κέρξη ηηο

Κειηέο - θαηαζθεπάζηεθε ζηελ ζπλέρεηα, θαη παξαδόζεθε ην 1903. Ν ζξπιηθόο πιένλ "Κνπηδνύξεο" ζπλέδεζε ην εκπνξνβηνκεραληθό θέληξν ηνπ Βόινπ κε

ηελ εύθνξε θαη πινύζηα πεξηνρή ηνπ Γπηηθνύ Ξειίνπ, ζηηο πιαγηέο θαη ζηνπο ειαηώλεο ηνπ

βνπλνύ ησλ Θεληαύξσλ. Κέρξη ηελ θαηάξγεζή ηνπ ην 1971, ην ηξαηλάθη, κε ηηο 5 βειγηθέο ηνπ αηκνκεραλέο -

"Κειέαη", "Ηάζσλ", "Ξήιηνλ", "Βόινο", & "Ρζαγθαξάδα" ηα νλόκαηά ηνπο - ηα μύιηλα θαη ρσξίο ηδηαίηεξεο αλέζεηο βαγόληα ηνπ - ρεηκεξηλά θαη εηδηθνύ ηύπνπ ζεξηλά, γηα ην θαινθαίξη

-, ππήξμε ζεκείν αλαθνξάο γηα ηελ επξύηεξε πεξηνρή. Ζ εηθόλα ηνπ λα αλεθνξίδεη ηηο πιαγηέο ηνπ βνπλνύ πξνο ηηο Κειηέο, δηαζρίδνληαο παλέκνξθα ηνπία, ζθπξίδνληαο κε ηνλ

ραξαθηεξηζηηθό ήρν ηεο ζθπξίρηξαο ηνπ θαη μεθπζώληαο θαπλό από ην θνπγάξν ηεο

κεραλήο ηνπ, απνηέιεζε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθή θαη θηιηθή εηθόλα ηόζν γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο - νη νπνίνη θπξηνιεθηηθά ην ιάηξεςαλ - όζν θαη γηα ηνπο

επηζθέπηεο, γηα ηνπο νπνίνπο ην ηαμίδη καδί ηνπ απνηέιεζε επράξηζηε εκπεηξία. Αμίδεη λα ζεκεησζεί, όηη κέρξη ηελ θαηάξγεζή ηνπ, ην 1971, ειάρηζηεο ήηαλ νη πεξηπηώζεηο πνπ ην

ηξαηλάθη δελ έθαλε ην δξνκνιόγηό ηνπ πξνο ηηο Κειηέο. Αθόκα θαη ζηα δύζθνια ρξόληα ηεο

θαηνρήο, ή αθόκα θαη ζηελ πιένλ δύζθνιε βαξπρεηκσληά - όηαλ ην ρηόλη απέθιεηε θάζε νδηθή πξόζβαζε πξνο ην ρσξηό -, ην ηξαηλάθη ήηαλ πάληα ζπλεπέζηαην ζηηο δηαδξνκέο

ηνπ. Ξαιαηόηεξα, ηα δξνκνιόγηα ήηαλ ππθλόηεξα, θαζώο ζηελ γξακκή θπθινθνξνύζαλ 2 ηξαίλα, κε αληίζεηε θαηεύζπλζε - έλα από Βόιν πξνο Κειηέο θαη έλα αληίζηξνθα από

Κειηέο πξνο Βόιν - ε δηαζηαύξσζε ησλ ζπξκώλ γηλόηαλ είηε ζηελ Γαηδέα είηε ζηα Ιερώληα. Σαξαθηεξηζηηθή επίζεο εηθόλα απνηειεί ε αλάκλεζε ηνπ ηξαίλνπ θαηάκεζηνπ κε

παηδηά / καζεηέο ζρνιείσλ ηνπ Βόινπ, θξεκαζκέλσλ ζαλ ζηαθύιηα ζηα ζεξηλά - αλνηρηά,

θαζώο γύξσ είραλ κόλν πξαζηαηεπηηθά θάγθεια - βαγόληα ηνπ, λα αλεθνξίδεη πξνο ηηο Κειηέο, ηελ πεξίνδν ησλ ζρνιηθώλ εθδξνκώλ, πεξλώληαο κέζα από ηνπο νιάλζηζηνπο θαη

θαηάθπηνπο νπσξώλεο ησλ Ιερσλίσλ.

Κεηά ηελ θαηάξγεζε ηνπ ην 1971 έγηλαλ πξνζπάζεηεο γηα ηελ επαλαιεηηνπξγία ηνπ ζαλ (κνπζεηαθνύ) ηνπξηζηηθνύ ζηδεξνδξόκνπ ζε έλα πεξηβάιινλ ηδηαίηεξεο θπζηθήο νκνξθηάο.

Κεηά από ζεκαληηθά έξγα αλαθαηαζθεπήο κέξνπο ηεο ππνδνκήο, κπήθε θαη πάιη ζε ιεηηνπξγία ην 1996, ελώ από ην 1985 θεξύρηεθε σο ηζηνξηθό δηαηεξεηέν κλεκείν.

. Ζ γξακκή ηνπ, έρεη πιάηνο 60 εθ., είλαη ε ζηελόηεξε ζηδεξνδξνκηθή γξακκή

ζηελ Διιάδα θαη κηα από ηηο ζηελόηεξεο ζηνλ θόζκν. Ζ δηαδξνκή Άλσ Ιερσλίσλ -

Κειεώλ, κέζα ζε θαηαπξάζηλεο πιαγηέο θαη κε ηελ παλέκνξθε ζέα ηνπ Ξαγαζεηηθνύ, πεξλάεη κέζα από γξαθηθέο πέηξηλεο θακάξεο πάλσ από νθηώ ιηζόθηηζηεο γέθπξεο κε

πειεθεηή καξκαξόπεηξα (δίηνμεο, ηξίηνμεο θαη κηα πεληάηνμε) θαζώο θαη από κηα κεηαιιηθή γέθπξα όπνπ ε θακπύιε γξακκή γξάθεηαη κέζα ζε επζύγξακκν

θνξέα, ζύκθσλα κε ηα ζρέδηα θεκηζκέλσλ γεθπξνπνηώλ ηεο επνρήο. Ρελ επζύλε

θαηαζθεπήο ηεο γξακκήο είρε ν θεκηζκέλνο Ηηαιόο κεραληθόο Δβαξίζην ληε Θίξηθν. Ήηαλ ν παηέξαο ηνπ δηάζεκνπ ππεξξεαιηζηή δσγξάθνπ Ρδηόξηδην ληε Θίξηθν,

πνπ απνηύπσζε ηελ θηγνύξα ηνπ κηθξνύ ηξέλνπ ζε κεξηθνύο από ηνπο δηάζεκνπο πιένλ πίλαθέο ηνπ.

Ν Πηαζκόο ζηηο Κειηέο ρηίζηεθε ην 1902 θαη ηα επίζεκα εγθαίληα ηνπ ηξαίλνπ γηνξηάζηεθαλ δύν ρξόληα αξγόηεξα, ζην "Πηάδην" ηνπ ρσξηνύ, θάησ από ηε Κειηώηηθε

Πρνιή, κε ηελ παξνπζία όισλ ησλ θαηνίθσλ θαη πνιιώλ επηζήκσλ, ελώ θπκάηηδαλ ε

ειιεληθή θαη ηηαιηθή ζεκαία. Ρν ηξαηλάθη πνπ επαλαδξνκνινγήζεθε ην 1996 ζηε γξακκή Άλσ Ιερώληα - Κειηέο, κήθνπο

15 ρικ., αλαρσξεί ζηηο 11.30 από ην ζηαζκό Άλσ Ιερσλίσλ θαη ζηηο 16:30 από ην ζηαζκό Κειεώλ. Ζ δηαδξνκή δηαξθεί 90 ιεπηά , κε 15ιεπηε ζηάζε ζηελ Άλσ Γαηδέα θαη ε κέγηζηε

ηαρύηεηά ηνπ είλαη 20 ρικ. ηελ ώξα.

πάξρεη ην παξαδνζηαθό ηξνραίν πιηθό, αηκάκαμεο ηνπ 1903 θαη ηνπ 1912, μύιηλα βαγόληα

κε εμώζηεο όζν θαη δύν λέεο δεδειάκαμεο πνπ απνθηήζεθαλ από ηνλ ΝΠΔ ην 2000. Ζ πεξηνρή ηνπ ζηαζκνύ απνηειεί ζήκεξα κία από ηηο σξαηόηεξεο πεξηνρέο ηνπ ρσξηνύ θαη

πξνζθέξεηαη γηα ζρεηηθά εύθνιε πεδνπνξία - παξάιιεια κε ηηο ζηδεξνδξνκηθέο γξακκέο,

ζε έλα ηνπίν εθπιεθηηθήο νκνξθηάο. Ρα θηίξηα ηνπ ζηαζκνύ είλαη πιένλ θαινζπληεξεκέλα, ελώ έρεη αλαζθεπαζζεί θαη ν θπθιηθόο δίζθνο αλαζηξνθήο ηεο αηκνκεραλήο, ζην ηέινο ηνπ

δξνκνινγίνπ, έηζη ώζηε λα μαλαπάξεη θαηεύζπλζε πξνο ηα Ιερώληα - ε ζρεηηθή δηαδηθαζία είλαη πνιύ ελδηαθέξνπζα θαη ε νινθιήξσζή ηεο απαηηεί θαη ηελ ζπκκεηνρή ησλ επηβαηώλ - δελ ζα πξέπεη λα ηελ ράζεηε κε θαλέλα ηξόπν.. Πηνλ ζηαζκό θηάλνπκε ζήκεξα είηε νδηθώο - κε ην απηνθίλεηό καο, αθνινπζώληαο ηελ

ζρεηηθή δηαθιάδσζε ζηελ είζνδν ηνπ ρσξηνύ όπσο εξρόκαζηε από ηνλ Βόιν - είηε

πεδνπνξώληαο θαη θαηεθνξίδνληαο ην θαιληεξίκη πνπ μεθηλάεη από ηελ θάησ πιεπξά ηεο πιαηείαο.

Φηάλνληαο ζηελ είζνδν ηνπ ζηαζκνύ, έρνληαο κόιηο πεξάζεη ηελ παλζηόλ Ν ΞΑΙΗΝΠ ΠΡΑΘΚΝΠ, αμίδεη λα ξίμνπκε κία καηηά κέζα ζηελ ξεκαηηά, γηα λα δνύκε ηα εξείπηα ηνπ

παιηνύ λεξόκπινπ, ν νπνίνο κέρξη πξηλ ηνλ πόιεκν ηξνθνδνηνύζε ην ρσξηό κε ζπλερέο

ειεθηξηθό ξεύκα. Κέζα ζηνλ ρώξν ηνπ ζηαζκνύ, ν νπνίνο είλαη θαηάθπηνο από ππθλή βιάζηεζε - πιαηάληα,

θιπ. - πξνρσξώληαο δίπια ζηηο γξακκέο, αμίδεη λα ζηαζνύκε γηα ιίγν ζην κλεκείν πνπ

ππάξρεη ζε εηδηθό ξείζξν, ζε αλάκλεζε ηεο εθηέιεζεο 33 ρσξηαλώλ, κέζα ζην ρώξν ηνπ ζηαζκνύ - ζηνλ πέηξηλν ηνίρν, αθξηβώο θάησ από ην ζεκείν πνπ ζηήζεθε ην κλεκείν -,

από ηα γεξκαληθά ζηξαηεύκαηα θαηνρήο, ζηηο 4 Νθησβξίνπ 1943.

Ξξνρσξώληαο ιίγν παξαπέξα, - δίπια αθξηβώο ζηελ είζνδν ηνπ ζηαζκνύ όπσο ην ηξαίλν έξρεηαη από Ιερώληα -, θηάλνπκε ζηνλ ρείκαξξν ηνπ Ιηζκά: κία θπξηνιεθηηθά καγεπηηθή

ηνπνζεζία δίπια ζηνλ κηθξό θαηαξξάθηε πνπ δεκηνπξγείηαη αλάκεζα ζηα βξάρηα, κέζα ζε νξγηαζηηθή βιάζηεζε. Δδώ, ηα λεξά ηξέρνπλ ζπλέρεηα, αλεμάξηεηα από ηελ επνρή ηνπ

ρξόλνπ. Πηνλ ρώξν ππάξρνπλ θαλαπεδάθηα θαη έλα πέηξηλν ηξαπέδη, έηζη ώζηε λα πξνζθέξεηαη γηα νξγάλσζε ελόο πηθ ληθ, αλά πάζα ζηηγκή.

Αλ ζπλερίζνπκε ηελ πεδνπνξία καο δίπια ζηηο ζηδεξνδξνκηθέο γξακκέο, ζε απόζηαζε

πεξίπνπ 1,5 ρικ, από ηνλ ζηαζκό, ζα ζπλαληήζνπκε ηελ εληππσζηαθή κεηαιιηθή γέθπξα Ληε Θίξηθν - ή γέθπξα ηνπ Ραμηάξρε από ην νκώλπκν εθθιεζάθη πνπ βξίζθεηαη εθεί θνληά,

(βι. παξαθάησ) -. Ζ γέθπξα απνηειεί ηδηαίηεξεο δπζθνιίαο ηερληθό έξγν γηα ηελ επνρή πνπ θαηαζθεπάζηεθε, θαη γεθπξώλεη ηηο πιεπξέο ηνπ Κειηώηηθνπ ξέκαηνο, ην νπνίν πεγάδεη

πςειόηεξα από ηελ πεξηνρή ηεο Βπδίηζαο. Σαξαθηεξηζηηθό ηεο είλαη όηη πάλσ ηεο νη

ζηδεξνδξνκηθέο γξακκέο αθνινπζνύλ θακπύιε ηξνρηά, γεγνλόο πνπ ζεσξείηαη ζρεηηθά ζπάλην.

Ξξνζεγγίδνληαο ηελ γέθπξα, θαζώο εξρόκαζηε από ηνλ ζηδεξνδξνκηθό ζηαζκό, θαη κόιηο

ιίγα κέηξα πξηλ θηάζνπκε ζε απηήλ, επηβάιιεηαη κία κηθξή ζηάζε γηα λα ζαπκάζνπκε ηα

ηεξάζηηα επηθιηλή πέηξηλα ηνηρεία αληηζηήξημεο πνπ θαηαζθεύαζε ν Ληε Θίξηθν, γηα λα δηαζθαιίζεη ηελ ζηεξεόηεηα θαη ηελ δηάξθεηα ηεο ζηδεξνδξνκηθήο γξακκήο.

Ρν πέξαζκα ηεο γέθπξαο απνηειεί μερσξηζηή εκπεηξία - γίλεηαη ζρεηηθά εύθνια ράξε ζηνλ

ηζηκεληέλην δηάδξνκν κε ηα πξνζηαηεπηηθά ζηεζαία πνπ ππάξρεη ζηελ κία ηεο πιεπξά. Αμίδεη λα ζηαζνύκε ζην κέζνλ ηεο γηα λα αθνύζνπκε ηνλ ήρν ησλ λεξώλ πνπ θπινύλ 60 -

70 κέηξα απνθάησ καο ηηο πεξηζζόηεξεο κέξεο ηνπ ρξόλνπ, ή ηνλ ήρν από ηα

θειαεδίζκαηα ησλ πνπιηώλ πνπ θξύβνληαη ζηηο θπιισζηέο ησλ πιαηάλσλ. Αμίδεη επίζεο, ελόζσ βξηζθόκαζηε ζηελ επξύηεξε πεξηνρή ηεο γέθπξαο, λα δνθηκάζνπκε ηελ δύλακε ηεο

θσλήο καο, απνιακβάλνληαο ηελ δπλαηή θαη ζαπκάζηα ερώ πνπ ραξαθηεξίδεη όιε ηελ πεξηνρή.

Γηα ηνπο πην ηνικεξνύο, αμίδεη κόιηο πεξάζνπκε ηελ κεηαιιηθή γέθπξα, λα αλεθνξίζνπκε ζην κνλνπάηη πνπ μεθηλάεη ακέζσο κεηά πξνο ηα δεμηά. Κεηά από ζρεηηθή αλάβαζε,

θηάλνπκε ζην εθθιεζάθη ηνπ Ραμηάξρε, ην νπνίν είλαη ρηηζκέλν ζαλ αεηνθσιηά, θπξηνιεθηηθά ζην θξύδη ηνπ ςεινύ βξάρνπ, ν νπνίνο νξίδεη ην ηνίρσκα κίαο κεγάιεο

ραξάδξαο. Ζ αλάβαζε κέρξη εθεί ίζσο δελ είλαη ηειείσο αθίλδπλε, θαη απαηηεί ηδηαίηεξε πξνζνρή - σζηόζν όζνη ην επηρεηξήζνπλ, απνδεκηώλνληαη. Γηα λα πξνζεγγίζνπκε ην

εθθιεζάθη, ρξεηάδεηαη λα πεξπαηήζνπκε αξθεηά κέηξα ζε έλαλ ζηελό δηάδξνκν,

ζθαιηζκέλν πάλσ ζηνλ βξάρν. Ν ηόπνο απηόο ζπλδέεηαη κε πνιινύο ζξύινπο, ζηνπο νπνίνπο αλαθεξόκαζηε ακέζσο παξαθάησ.

Ξιεζηάδνληαο πξνο ην εθθιεζάθη, αμίδεη λα παξαηεξήζνπκε πάλσ ζηνλ πέηξηλν δηάδξνκν

απνηππώκαηα - ίρλε από νπιέο αιόγνπ, ιαμεπκέλα ζηελ πέηξα. Ν ζξύινο αλαθέξεη όηη

είλαη απνηππώκαηα από ηηο νπιέο θαη ηελ ξνκθαία ηνπ Ραμηάξρε. Ζ ηνπηθή παξάδνζε - όπσο ηελ αθνύζακε ζηα παηδηθά καο ρξόληα από παππνύδεο & γηαγηάδεο - αλαθέξεη όηη

πνιιά ρξόληα πξηλ, ζην ζεκείν απηό είρε ζεκεησζεί θάπνην ζαύκα, θαζώο κηθξό παηδί πνπ πξνζεξρόηαλ ζηνλ εζπεξηλό ηνπ Ραμηάξρε - ζηηο 5 Πεπηεκβξίνπ -, γιηζηξώληαο έπεζε από

ην κεγάιν ύςνο ηνπ βξάρνπ, σζηόζν δελ έπαζε ηίπνηα, θαζώο πέθηνληαο ζηάζεθε όξζην.

Νη ζξύινη πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ ηόπν απηό δελ είλαη ηπραίνη. Πύκθσλα κε όζα αλαθέξεη

ν Οήγαο Θακειάξεο ζην δνθίκηό ηνπ «ΓΟΖΓΝΟΗΝ ΘΥΛΠΡΑΛΡΑ - ΒΗΝΓΟΑΦΗΑΗ, ΙΝΓΝΗ, ΔΞΗΠΡΝΙΑΗ - ΚΔΡΑ ΞΔΟΗΓΟΑΦΖΠ ΡΥΛ ΚΖΙΔΥΛ ΘΑΗ ΡΖΠ ΠΣΝΙΖΠ ΑΡΥΛ - έθδνζε Α. Θσλζηαληηλίδνπ - Αζήλα 1897», ζηνλ ηόπν αθξηβώο απηό

ππάξρεη ζπειηά, ε νπνία κάιινλ είλαη ε ζπειηά ηνπ Θέληαπξνπ Σείξσλα - πέξαλ απηνύ, αλαθέξεη όηη ην εθθιεζάθη ηνπ Ραμηάξρε έρεη θηηζηεί πάλσ ζηα εξείπηα αξραίνπ βσκνύ.

Από ηελ ελ ιόγσ έθδνζε ηνπ 1897, αληηγξάθνπκε - δηαηεξώληαο επαθξηβώο ηελ ζύληαμε

θαη ηελ γιώζζα - ηελ πεξηγξαθή πνπ θάλεη ν Οήγαο Θακειάξεο γηα ηελ πεξηνρή ηνπ

Ραμηάξρε.

«...κε ηα ζπήιαηά ηνπ, άηηλα πεξηβάιινπζη θνβεξνί ιαηθνί κύζνη (1) , ηνπίνλ θαξαγγώδεο θαηαπιήηηνλ ηελ όξαζηλ δηα ηελ κεγαινκέξεηαλ, κηθξνγξαθία ραξίεζζα ησλ Ρεκπώλ.»

Θαη ακέζσο παξαθάησ, ζηελ ππνζεκείσζε (1) ζηελ ζειίδα 84, αλαθέξεηαη εηδηθόηεξα ζε έλα από ηα ζπήιαηα ηεο πεξηνρήο, ην νπνίν ζεσξεί σο ην ζπήιαην ηνπ Θέληαπξνπ Σείξσλα:

. (1) Tό έηεξνλ ηνύησλ νύ εθ ηεο θνξπθήο θξέκαληαη ζηαιαγκίηαη θαη κπζνινγείηαη όηη έρεη έμνδνλ εηο ην Καιάθη, δει. εηο απόζηαζηλ ηξηώλ σξώλ,

ιέγεηαη όηη είλαη «ην άληξνλ ηνπ Θεληαύξνπ Σείξσλνο». Ρνύην θαίλεηαη πηζαλόλ δηα ηνπο εμήο ιόγνπο: Α. Νη Θέληαπξνη είλαη δαίκνλεο ηεο θαηαηγίδνο ηεο αζξνηδνκέλεο εηο ηαο θνξπθάο ησλ νξέσλ θαη έρνπζη κεηέξα ηελ λεθέιελ ηελ ρένπζαλ ρεηκάξξνπο βξνρήο - ρείκαξξνο δε κέγαο δηαξξεί ηελ ζέζηλ ηαύηελ. Β. Ν Σείξσλ ώθεη εηο ηαο αγξίαο ραξάδξαο ηνπ Ξειίνπ, θαη ηνηαύηε εθ ησλ θνβεξσηέξσλ είλαη ν Ραμηάξρεο. Γ. νη Θέληαπξνη νηθνύζηλ εηο ηα όξε αληερνύληεο εθ ησλ θνβεξώλ θξαπγώλ (Ρειεβόαο, Δξίγδνππνο) - θνβεξά δε είλαη ε παξαγνκέλε ελ ησ Ραμηάξρε βνή θαη αληήρεζηο εθ ηνπ θαηαξξένληνο ρεηκάξξνπ. Γ. θνηηώζηλ εηο ηα δάζε (ιαίνο, Γξύαινο) δάζνο δε κέγα ήλ θαη είλαη εθεί. Δ. κάρνληαη δηα ησλ ππ' απηώλ εθξηδνπκέλσλ δέλδξσλ θαη βξάρσλ, ηνηνύηνπο πεισξίνπο βξάρνπο θαη κέγηζηα δέλδξα εθξηδώλεη κεηά θνβεξνύ παηάγνπ ν εθεί ρείκαξξνο. Πη. είλαη ηαρείο θαη νξκεηηθνί - θαη ηνηνύηνο είλαη ν παξαξξέσλ ρείκαξξνο.

Έπεηηα ην όηη ππάξρεη βσκόο ηεξόο ησλ Ραμηαξρώλ (Θεληαύξσλ;) εηο ην άθξνλ δηαδξόκνπ, νύ κέξνο είλαη νθζαικνθαλώο ιαμεπηόλ, όζηηο δηάδξνκνο θείηαη εηο ην κέζνλ θαηαθαζέηνπ βξάρνπ ηιηγγηώδνπο ύςνπο, έλζα αλαβαίλνπζηλ νπρί αθηλδύλσο δηα βαζκίδσλ, ην όηη ππάξρεη ιαηθή παξάδνζηο, όηη ν Ραμηάξρεο δηήιζελ έθηππνο θαη έηακε δηα ξνκθαίαο ηνλ βξάρνλ θαη θαηαζθεύαζε ηνλ δηάδξνκνλ, ην όηη ππάξρνπζηλ επί ηνπ ξεζέληνο δηαδξόκνπ νπαί, άο δεηθλύνπζηλ νη άλζξσπνη σο ίρλε ηνπ ίππνπ ηνπ Ραμηάξρνπ, ελώ νύηε ππό ησλ δσγξάθσλ νπδέ ππό ησλ ζπλαμαξηζηώλ παξίζηαληαη έθηππνη νη άγγεινη θαη εμ νύ ν θ. Ξαππαδόπνπινο ν Θεξακεύο είθαδελ όηη πξόθεηηαη πεξί Θεληαύξσλ (=ηππαλζξώπσλ), ην όηη ζπλήζσο ηα ρξηζηηαληθά ηεξά ηδξύνλην επί πξνεγνπκέλσλ ηνηνύησλ Διιεληθώλ, πάληα ηαύηα θαζηζηώζη πηζαλήλ ηελ γλώκελ όηη ην ελ ιόγσ ζπήιαηνλ είλαη ηνπ «Θεληαύξνπ Σείξσλνο ην άληξνλ».

ΜΖΛΗΔ¨Αλ θαη ε παιαηόηεξε αλαθνξά ζην ρσξηό Κειηέο είλαη ηνπ 1510, θαηά πάζα

βεβαηόηεηα ε πεξηνρή είρε θαηνηθεζεί πνιύ παιαηόηεξα. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ηα όζα

αλαθέξεη ν Κειηώηεο ιόγηνο Οήγαο Θακειάξεο ζην δνθίκηό ηνπ «ΓΟΖΓΝΟΗΝ ΘΥΛΠΡΑΛΡΑ - ΒΗΝΓΟΑΦΗΑΗ, ΙΝΓΝΗ, ΔΞΗΠΡΝΙΑΗ - ΚΔΡΑ ΞΔΟΗΓΟΑΦΖΠ ΡΥΛ ΚΖΙΔΥΛ ΘΑΗ ΡΖΠ ΠΣΝΙΖΠ ΑΡΥΛ - έθδνζε Α. Θσλζηαληηλίδνπ - Αζήλα 1897» ζρεηηθά κε ηελ παιηόηεξε νίθεζε ηεο πεξηνρήο.

(ειεύζεξε απόδνζε ζηελ ζεκεξηλή θαζνκηινπκέλε, από ην πξσηόηππν θείκελν πνπ είλαη ζε θαζαξεύνπζα).

... «Φαίλεηαη όκσο όηη από πνιύ παιηά θαηνηθείηαη ν ηόπνο ζηνλ νπνίνλ βξίζθνληαη ζήκεξα νη Κειηέο. Απηό γίλεηαη θαλεξό από ηάθνπο πνπ βξέζεθαλ ζε δύν ζεκεία ηνπ ρσξηνύ, ζην έλα εθ ησλ νπνίσλ δελ ππήξμαλ πνηέ ίρλε ηεξνύ ή λανύ. Αλαζθάπηνληαο πέξπζη (ζ.ζ. δει. ην 1896 πεξίπνπ) ν θ. Αξγ. Φ. Φηιηππίδεο ηνλ ρώξν γύξσ από ην ειαηνηξηβείν ηνπ, βξήθε ηάθν, ν νπνίνο ήηαλ από πάλσ ζθεπαζκέλνο κε ππεξκεγέζε πιάθα, θαη ν νπνίνο πξνθαλώο ήηαλ παιηόο. Κέζα ζηνλ ηάθν ππήξρε πήιηλνο ιύρλνο, ν νπνίνο ζην κέζνλ ηνπ είρε ραξαγκέλα ζε ζύκπιεγκα ηα γξάκκαηα Σ.Ο. ηα νπνία πξνθαλώο ππνδειώλνπλ όηη ν ηάθνο ήηαλ κελ Σξηζηηαληθόο, σζηόζν δελ ήηαλ από απηνύο πνπ είραλ εθζθαθεί επί Ρνπξθνθξαηίαο. Ξέξαλ απηνύ, γύξσ από ηελ λεόδκεηε (ζ.ζ. δει. ηόηε) εθθιεζία ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ππήξρε άιζνο από βειαληδηέο, εθ ησλ νπνίσλ κία μεξηδώζεθε θαη θαηέπεζε πξηλ από 30 ρξόληα πεξίπνπ (ζ.ζ. δει. γύξσ ζην 1865). Έθνςαλ ην δέλδξν, θαη ζηνλ θνξκό ηνπ κέηξεζαλ 1200 ζπγθεληξσηηθνύο θύθινπο. Θάησ από ηελ ξίδα ηνπ θνινζζηαίνπ απηνύ δέλδξνπ, απνθαιύθζεθε ηάθνο, κέζα ζηνλ νπνίν βξέζεθαλ δύν θξαλία λεθξώλ θαη κία ιήθπζνο. Πηελ πεξηνρή εθεί γύξσ βξέζεθαλ ζηελ ζπλέρεηα θαη άιινη ηάθνη, νη νπνίνη πεξηείραλ πνιιά θηεξίζκαηα, θπξίσο ιύρλνπο δηαθόξσλ κεγεζώλ θαη ζρεκάησλ θαζώο επίζεο θαη αγγεία, από ηα νπνία νξηζκέλα ήηαλ ιεπηνκεξώο επεμεξγαζκέλα. Απηά βέβαηα δελ ήηαλ ειηθίαο πέληε γελεώλ αλζξώπσλ».. (ζ.ζ. αιιά πξνθαλώο πνιύ παιαηόηεξα).

Αλ θαη από ηελ παξαπάλσ αλαθνξά, πξνθύπηεη όηη ε ζεκεξηλή πεξηνρή ηνπ ρσξηνύ ήηαλ θαηνηθεκέλε πξηλ ην 650 κ.Σ - θαη πξνθαλώο πνιύ παιαηόηεξα -, σζηόζν ε παιαηόηεξε

γξαπηή αλαθνξά ζην ρσξηό είλαη ηνπ 1510.

Πρεηηθά κε ηνλ ρξόλν θηίζεο ησλ Κειεώλ, ν ηζηνξηθόο - θαη θαηαγόκελνο από ην Ξήιην - Γ.

Θνξδάηνο - ζην έξγν ηνπ ΗΠΡΝΟΗΑ ΡΖΠ ΔΞΑΟΣΗΑΠ ΒΝΙΝ & ΑΓΗΑΠ (εθδόζεηο 20νο ΑΗΥΛΑΠ, Αζήλα, 1960) - αλαθέξεη ηα εμήο:

... «Ξόηε ρηίζηεθαλ νη Κειηέο δελ ην μέξνπκε. Θακηά γξαθηή πεγή δελ ππάξρεη. Ν Κειηώηεο Οήγαο Θακειάξεο, ιέεη πσο ε αξραηόηεξε είδεζε είλαη ηνπ 1510:

. «Άγλσζηνο ν ρξόλνο ηεο πξώηεο θηίζεσο ησλ Κειεώλ. Ξάλδεκνο παξάδνζηο ησλ

θαηνίθσλ αλαθέξεη όηη Δπβνείο εθ ηηλνο κηθξάο θώκεο παξά ην Μεξνρώξηνλ, Κειεώλ

θαινπκέλεο, πξν πέληε γελεώλ αλζξώπσλ, κε δπλάκελνη λα ππνθέξνπζη ηαο αξπαγάο, ηαο ζθαγάο, ηαο δεώζεηο, ηαο αηηκσηηθάο πξάμεηο θαη ελ γέλεη ηελ αθόξεηνλ θαη θξηθηήλ

ηπξαλλίδα ησλ Ρνύξθσλ βέεδσλ ηεο Δπβνίαο κεηώθεζαλ θξπθά εληαύζα, θαη ζπλσθίζζεζαλ εηο ηελ ζπλνηθίαλ ησλ Κειεώλ ηελ θαινπκέλελ «Γπθηέηθα», θεηκέλελ εηο ην

θαηώηαηνλ άθξνλ όπηζζελ ξάρεσο, θαη ηνύην εγέλεην ζθνπίκσο ίλα κε ώζηλ νξαηνί από

ηνπο ηνλ Ξαγαζεηηθόλ θόιπνλ πξνζπιένληαο Ρνύξθνπο θαη ηνπο ηαο παξαιίαο ιπκαηλνκέλνπο πεηξαηάο».

Ν ίδηνο πξνζζέηεη αθόκα θαη ηνύηε εδώ ηελ ηνπηθή παξάδνζε:

.«Ζ παιαηνηάηε ελ Κειέαηο ρξνλνινγία 1510, είλαη ελ ησ κλεκνλεπζέληη ρεηξνγξάθσ ηεο Αγίαο Καξίλεο, ό εζράησο ήην ελ Αγίσ Θσλζηαληίλσ θαη ό λπλ απόθεηηαη ελ ηε βηβιηνζήθε Κειεώλ. Δλ ηαηο αλα ηαο Κειέαο θξήλαηο, Δθθιεζίαηο θαη νηθίαηο, ελ αίο εληεηεηρηζκέλαη πιάθαηο ελεπίγξαθνη, νπδακνύ ελεηύρνκελ επηγξαθή παιαηνηέξα ηνπ 1737. Ιέγεηαη όηη εηο ηα αξρεία Θσλζηαληηλνππόιεσο ηνπ 1650 δελ επξίζθεηαη γεγξακκέλνλ ην ρσξίνλ Κειέαη, αιι' άιιν ηη ρσξίνλ Ξαλαγηά - Θηότ αλαγξαθόκελνλ, ό έθεηην δπηηθώο ησλ Κειεώλ ελ ηε θνηιάδη ηεο Εεξβόρηαο, έλζα θαη λπλ ε ζέζηο νλνκάδεηαη Ξαλαγηά. Θαηά ηαύηα, νη πξώηνη θάηνηθνη ησλ Κειεώλ εθείζελ ήιζνλ, θεύγνληεο ηελ βίαλ ησλ Ρνύξθσλ, νί θαηέιαβνλ άπαζαλ ηελ θνηιάδα θαη ηαο εθαηέξσζελ θιηηύο, εμ ώλ απήξηηζαλ ην ηζηθιίθη ηεο Εεξβόρηαο»».

Πε άιιν ζεκείν ηνπ έξγνπ ηνπ, ν ηζηνξηθόο Γ. Θνξδάηνο αλαθέξεηαη ζε παιηόηεξν θείκελν

ηνπ Κειηώηε Αξγ. Φηιηππίδε, ζρεηηθά κε ηελ πξώηε ίδξπζε ζρνιείνπ ζην ρσξηό, ην νπνίν

επξόθεηην λα απνηειέζεη ηνλ πξόδξνκν ηεο θεκηζκέλεο Κειηώηηθεο Πρνιήο. Δηδηθόηεξα, ν Αξγ. Φηιηππίδεο αλαθέξεη:

. «Νη Κειηώηαη έρνπλ ζρνιείν θαιόλ. Δμαξρήο δελ ήμεπξαλ ηη ήζειε εηπνύλ γξάκκαηα, εηο ηα 1770 (όκσο) θάπνηνο Άλζηκνο ηεξνκόλαρνο δηάβαδε (= δίδαζθε) εηο ηεο Εαγνξάο ην ζρνιείνλ κε εθείλνλ ηνλ ανίδεκνλ, ζώθξνλα θαη ελάξεηνλ δηδάζθαινλ Εαραξίαλ θαη εζήθσζε απ' εθεί απηόλ θαη ηνλ έθεξελ εηο ηελ παηξίδα ηνπ (Κειηέο) θαη έθακε ζρνιείνλ θαη άξρηζαλ λα δηαβάδνπλ νη Κειηώηαη θαη λα πξνθόβνπλ. Toύηνο ν δηδάζθαινο έβγαιελ καζεηάο πνιινύο πξνθνκέλνπο. Θαη κεξηθνί δελ αλαπαύζεζαλ πιένλ λα βιέπνπλ θαη λα έρνπλ έλαλ ηνηνύηνλ ελάξεηνλ δηδάζθαινλ, αιι' εζέιεζαλ λα ηξέμνπλ εηο Δπξώπελ λα κάζνπλ εθείλε ηελ δπηηθή ζνθίαλ θαη ηόζνλ ηελ έκαζαλ νπνύ έθζαζαλ εηο ηνλ αλώηαηνλ βαζκόλ απηήο θαη αθνύζζεζαλ παληνύ. ((1): πξνθαλώο ν ζπγγξαθέαο ππνλνεί ηνπο Κειηώηεο Γηδάζθαινπο ηνπ Γέλνπο Άλζηκν Γαδή, Γξεγόξην Θσλζηαληά θαη Γαληήι Φηιηππίδε). Νη Κειηώηεο είλαη ζηνιηζκέλνη εηο ηελ πξνθνπήλ ησλ γξακκάησλ σο νπδεκία άιιε ρώξα ηέηνηα ηεο Γεκεηξηάδνο θαη ζρεδόλ νη πεξηζζόηεξνη είλαη καζεκαηηθνί ((2): ζέιεη λα πεη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη, πνπ δηαβάδνπλ βηβιία θαη θαηαπηάλνληαη κε ηα γξάκκαηα).».

Ρν πξώην απηό ζρνιείν ηνπ 1770, κεηεμειίρζεθε αξγόηεξα - όπσο είπακε - ζηελ

θεκηζκέλε Κειηώηηθε Πρνιή. Ζ Πρνιή ηδξύζεθε από ηνπο 3 Κειηώηεο Γηδάζθαινπο ηνπ Γέλνπο, ηνλ Γαδή, ηνλ Θσλζηαληά θαη ηνλ Φηιηππίδε, θαη ζπλνπηηθά ε ηζηνξία ηεο έρεη σο

εμήο

Νη Γηδάζθαινη ηνπ Γέλνπο, Γαδήο, Θσλζηαληάο θαη Φηιηππίδεο, γελλήζεθαλ ζηηο Κειηέο

γύξσ ζηα 1750, επνρή πνπ ε πεξηνρή ηνπ Ξειίνπ αλζίδεη νηθνλνκηθά κε ηελ αλάπηπμε ηεο βηνηερλίαο, ηνπ εκπνξίνπ θαη ηελ επαθόινπζε άλζεζε ησλ νηθνλνκηθώλ ζρέζεσλ κε ηε

Γύζε. Κε ηα ηαμίδηα θαη ηηο ζπνπδέο ηνπο, νη ηξεηο απηνί άλδξεο έξρνληαη ζε επαθή κε ηηο

θηιειεύζεξεο ηδέεο ηνπ Γηαθσηηζκνύ ζηελ Δπξώπε θαη γίλνληαη θνξείο ηεο πλεπκαηηθήο

θαη πνιηηηθήο αλαγέλλεζεο ηνπ ηόπνπ ηνπο. Ν Γαδήο, ν Θσλζηαληάο θαη ν Φηιηππίδεο, ηεξσκέλνη, δάζθαινη, ζπγγξαθείο, κεηαθξαζηέο, εθδόηεο, κέιε ηεο Φηιηθήο

Δηαηξίαο θαη ηδξπηέο ηεο Πρνιήο ησλ Κειεώλ, είλαη από ηηο ζεκαληηθόηεξεο

πξνζσπηθόηεηεο ηνπ Λενειιεληθνύ Γηαθσηηζκνύ.

Ζ ίδξπζε αλώηεξνπ ζρνιείνπ ζηε γελέηεηξά ηνπο ππήξμε ηδέα θαη δηαθαήο πόζνο ησλ ηξηώλ ινγίσλ. Από ην εμσηεξηθό, ν Γαδήο θαη ν Φηιηππίδεο γξάθνπλ θαη παξαθηλνύλ ηνπο

ζπκπαηξηώηεο ηνπο λα ζπλδξάκνπλ. Ν Γαδήο ζηε Βηέλλε εμαζθαιίδεη νηθνλνκηθή ελίζρπζε

από νκνγελείο θαη Φηιέιιελεο θαη αγνξάδεη ζπλερώο θαη ζηέιλεη ζηηο Κειηέο βηβιία, ράξηεο θαη όξγαλα θπζηθήο θαη ρεκείαο. Ν Θσλζηαληάο ζηηο Κειηέο επηβιέπεη ηελ αλέγεξζε ηνπ

θηηξίνπ ηεο Πρνιήο. Ζ Κειηώηηθε Πρνιή μεθηλά ηελ επίζεκε ιεηηνπξγία ηεο ππό ηε δηεύζπλζε ηνπ Θσλζηαληά ζηηο 6 Απγνύζηνπ 1815.

Ζ Πρνιή ησλ Κειεώλ ζύληνκα έγηλε γλσζηή γηα ην πςειό επίπεδν δηδαζθαιίαο, γηα ην πξόγξακκα ζπνπδώλ πνπ πεξηειάκβαλε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ ζεηηθώλ επηζηεκώλ κε ηε

ρξήζε επνπηηθώλ κέζσλ, θαη γηα ηελ πινπζηόηαηε βηβιηνζήθε ηεο, ίζσο πεξηζζόηεξνη από 10.000 ηόκνη ζηα ρξόληα ηεο αθκήο ηεο.

Ρν 1817 επηζηξέθεη θαη ν Γαδήο ζηηο Κειηέο θαη δηδάζθεη καδί κε ηνλ Θσλζηαληά ζηε Πρνιή, ελώ παξάιιεια είρε αλαιάβεη ηελ πξνεηνηκαζία ηεο επαλάζηαζεο ζηελ πεξηνρή. Ζ

Πρνιή ιεηηνύξγεζε σο ην 1821 πνπ μέζπαζε θαη ζην Ξήιην ε επαλάζηαζε κε αξρεγό ηνλ Άλζηκν Γαδή ζηηο 7 Καίνπ. Κεηά ηελ απνηπρία ηνπ θηλήκαηνο, ν Γαδήο θαη ν Θσλζηαληάο

έθπγαλ γηα ηελ ειεύζεξε Διιάδα , ελώ ε Πρνιή ππέζηε ζνβαξέο δεκηέο θαη πνιιά βηβιία, ράξηεο θαη όξγαλα ράζεθαλ. Ρν 1834 ν Θσλζηαληάο γύξηζε ζηηο Κειηέο θαη δίδαμε μαλά

ζηε Πρνιή, σο ην ζάλαηό ηνπ ην 1844, νπόηε ε Πρνιή έθιεηζε νξηζηηθά. Από ην 1881 πνπ

απειεπζεξώζεθε ε Θεζζαιία ζην θηίξην ζηεγάζηεθε ην δεκνηηθό ζρνιείν ησλ Κειεώλ. Ρν θηίξην θαηαζηξάθεθε ην 1943, όηαλ νη Γεξκαλνί έθαςαλ ην ρσξηό.

Ν Άλζηκνο Γαδήο γελλήζεθε ην 1758 ζηηο Κειηέο από θησρνύο γνλείο. Βαπηίζζεθε κε ην

όλνκα Αιέμαλδξνο ελώ όηαλ ρεηξνηνλήζεθε ζε ηεξνδηάθνλν ην άιιαμε. Ρν νηθνγελεηαθό

ηνπ όλνκα Γθάδαιεο ην άιιαμε ζην ειιεληθόηεξν Γαδήο. Ξαξαθνινύζεζε καζήκαηα θνληά ζηνλ ηεξνκόλαρν Άλζηκν Ξαπαπαληαδή θαη ζηελ Εαγνξά όπνπ ππεξεηνύζε έλα εύπνξν

αιιά θηιάξγπξν θιεξηθό. Ρν 1774 γύξηζε ζηηο Κειηέο όπνπ ρεηξνηνλήζεθε δηάθνλνο, παίξλνληαο ην όλνκα Άλζηκνο, ην όλνκα δειαδή ηνπ δαζθάινπ ηνπ. Έλα ρξόλν αξγόηεξα

έγηλε ηεξέαο θαη πήγε ζηελ Βπδίηζα γηα λα εξγαζζεί σο δάζθαινο κε κηθξό κηζζό. Πην

δηάζηεκα ηεο παξακνλήο ηνπ εθεί κειέηεζε αξραίνπο ζπγγξαθείο Κεηέπεηηα πήγε ζηελ Θσλζηαληηλνύπνιε όπνπ ρεηξνηνλήζεθε αξρηκαλδξίηεο, θαη εξγάζζεθε θαη πάιη σο

δάζθαινο. Ρν 1796 ζα πεξάζεη ζηελ Απζηξηαθή πξσηεύνπζα γηα λα ζπνπδάζεη καζεκαηηθά όπνπ θαη εμειέγρζεθε πξντζηάκελνο ηνπ λανύ ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ηεο Διιεληθήο

θνηλόηεηαο Βηέλλεο. Ζ Βηέλλε, κε ηελ αλζνύζα εθείλα ηα ρξόληα κεγάιε ειιεληθή

παξνηθία, απνηέιεζε ηδεώδε ηόπν γηα ηεξαηηθή θαη πλεπκαηηθή καδί παξνπζία ηνπ Γαδή. Έηζη αλέπηπμε έληνλε πλεπκαηηθή αιιά θαη πνιηηηθή (επαλαζηαηηθή) δξαζηεξηόηεηα,

θαζώο είρε γλσξηζηεί θαη απνηεινύζε άηππν ζπκβνπιάηνξα ηνπ κεηέπεηηα πξώηνπ θπβεξλήηε ηνπ ειεύζεξνπ πιένλ ειιεληθνύ θξάηνπο, ηνπ Ησάλλε Θαπνδίζηξηα.

Ξαξάιιεια ήηαλ από ηα πξώηα κέιε πνπ εληάρζεθαλ ζηελ Φηιηθή Δηαηξία θαη

δηαδξακάηηζε ηδηαίηεξν ξόιν ζηνλ εζληθό μεζεθσκό, όπσο ζα αλαθέξνπκε ζηελ ζπλέρεηα.

Πηα πιαίζηα ηεο εθδνηηθήο ηνπ θαη κεηαθξαζηηθήο ηνπ δξαζηεξηόηεηαο εμέδσζε ην 1811

ην θηινινγηθό πεξηνδηθό «Ιόγηνο Δξκήο» ην νπνίν απνηέιεζε πεξηνδηθό - ζηαζκό ζηα ρξνληθά ηνπ Διιεληθνύ Γηαθσηηζκνύ, θαζώο ππήξμε ην πξσηνπόξν θαη θσηεηλόηεξν

πεξηνδηθό πνπ εθδόζεθε ζηα πξνεπαλαζηαηηθά ρξόληα. Ν «Ιόγηνο Δξκήο» ήηαλ ην πξώην ζνβαξό ειιεληθό πεξηνδηθό πνπ εθδηδόηαλ ζηα ρξόληα ηεο ζθιαβηάο, θαη ζπγθέληξσλε ζηηο

ζειίδεο ηνπ ηνπο πην γλσζηνύο ιόγηνπο ηεο επνρήο. Από ηηο ζειίδεο ηνπ δόζεθαλ

αμηνπξεπείο κάρεο γύξσ από ην γισζζηθό ζέκα, κεηαμύ ησλ αξρατζηώλ, πνπ αληηπξνζώπεπε ε παξάηαμε ηνπ Αδακάληηνπ Θνξαή, θαη ησλ ππνινίπσλ πνπ πξέζβεπαλ

ηελ επηθξάηεζε ηεο λενειιεληθήο δσληαλήο γιώζζαο. Ρν λενζύζηαην πεξηνδηθό θύηξσζε θάησ από ηελ άγξππλε ινγνθξηζία ηνπ ηδξπηή ηεο Ηεξάο Ππκκαρίαο ηνπ Κέηηεξληρ, ν

νπνίνο αληηκαρόκελνο θάζε ηδέα γηα απειεπζέξσζε ησλ ππόδνπισλ ζηελ Νζσκαληθή Απηνθξαηνξία ιαώλ, παξαθνινπζνύζε θάζε παξάμελν γξαθηό, ηθαλό λα δηαηαξάμεη ηηο

άξηζηεο ζρέζεηο ηνπ κε ηελ Ξύιε θαη ηνλ Πνπιηάλν. Έηζη, ν Γαδήο θαη ην πεξηνδηθό ηνπ

παξαθνινπζνύληαλ άγξππλα απ' ηελ απζηξηαθή αζηπλνκία. Πε κία αλαθνξά κπζηηθνύ πξάθηνξα ηεο Βηέλλεο ζηελ πξντζηακέλε ηνπ αξρή, αλαθέξνληαη ηα παξαθάησ γηα ηνλ

«Ιόγην Δξκή»:

. «O Άλζηκνο Γαδήο εθδίδεη κε ηελ άδεηα ηεο ινγνθξηζίαο πεξηνδηθόλ εηο λενειιεληθήλ γιώζζαλ ππό ηνλ ηίηιν «Ιόγηνο Δξκήο». Ρν πεξηνδηθόλ ηνύην θαίηνη εμσηεξηθώο επηδηώθεη λα «δηαθσηίζε θηινινγηθώο ην Διιεληθόλ Έζλνο», απνηειεί ελ ηνύηνηο ζπγρξόλσο ην ζεκείνλ ζπγθεληξώζεσο ησλ ελ δηαζπνξά Διιήλσλ, νη νπνίνη ππέξ πνηέ άιινηε νλεηξνπνινύλ ηελ αλαγέλλεζηλ ηεο Διιάδνο. Ν Γαδήο επξίζθεηαη σζαύησο εηο ζηελσηάηαο ζρέζεηο κε ηνλ Κεηξνπνιίηελ ηεο Βιαρίαο Ηγλάηηνλ, ν νπνίνο παίδεη εθεί έλαλ ζπνπδαίνλ ξόιν, πιεξώλεη έλα κέξνο ησλ εμόδσλ ηεο εθδόζεσο θαη δηαλέκεη δσξεάλ αληίηππα ηνπ «Ινγίνπ Δξκνύ». Δπί ηελ αλαγέλλεζηλ απηήλ ηεο Διιάδνο ηξέθνπλ ειπίδαο ζπγρξόλσο ην Ξαξίζη θαη ε Ξεηξνύπνιηο, ελώ ε πξναγσγή ησλ ειπίδσλ απηώλ θαίλεηαη όηη απνηειεί ηελ κνλνκαλίαλ ηνπ Γαδή».

Ν «Ιόγηνο Δξκήο» εθδηδόηαλ κέρξη ην 1816. Θάησ από ην θαζεζηώο ηεο Ηεξάο Ππκκαρίαο, πνπ εμέθξαδε ηελ πην άηηκε θαη αλίεξε ζπκθσλία ησλ κεγάισλ ηεο Δπξώπεο, λα θξαηνύλ

ηνπο κηθξνύο ιανύο ζηα δεζκά ηεο ζθιαβηάο, ήηαλ αδύλαην λα καθξνεκεξεύζεη έλα ηόζν πξννδεπηηθό θαη αγσληζηηθό πεξηνδηθό, ζε κηα πεξίνδν κάιηζηα πνπ έλαο κηθξόο ιαόο, όπσο

ν ειιεληθόο, μεζεθσλόηαλ θαηά ησλ ηπξάλλσλ ηνπ.

Ρν 1814 ππνγξάθεη καδί κε ηνλ Γξεγόξην Θσληαληά ην ηδξπηηθό ηεο Κειηώηηθεο Πρνιήο θαη

αξρίδεη πιένλ λα ζπγθεληξώλεη νηθνλνκηθέο εληζρύζεηο από ηνπο νκνγελείο, γηα ηελ απνπεξάησζε ησλ εξγαζηώλ θαη ηελ ιεηηνπξγία ηεο. Ξξνζαλαηνιίδεηαη πιένλ ζην λα

επηζηξέςεη πιένλ γηα κόληκε εγθαηάζηαζε ζηελ παηξώα γή, αθνύ πξνεγνπκέλσο έρεη

θξνληίζεη λα απνζηείιεη ζηηο Κειηέο, γηα ηηο αλάγθεο ηεο Πρνιήο, όιε ηνπ ηελ βηβιηνζήθε, ε νπνία αξηζκνύζε άλσ ησλ 10.000 ηόκσλ. (Νη ηόκνη απηνί απνηέιεζαλ ηελ βηβιηνζήθε

ηεο Κειηώηηθεο Πρνιήο θαη θαηά ην κεγαιύηεξν κέξνο ηνπο ζώδνληαη ζήκεξα ζηελ Βηβιηνζήθε ηνπ ρσξηνύ).

Πηελ ζπλέρεηα, γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο βηνγξαθίαο ηνπ Α. Γαδή, παξαζέηνπκε

απνζπάζκαηα από ηελ ηδηαίηεξα αμηόινγε εηζήγεζε ηνπ ζπγγξαθέα - εξεπλεηή Γηάλλε Κνπγνγηάλλε ζην Α' Ξαλειιήλην Ππλέδξην κε ζέκα ηνπο 3 ΚΖΙΗΥΡΔΠ ΓΗΓΑΠΘΑΙΝΠ ΡΝ

ΓΔΛΝΠ, ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο Κειηέο ζηηο 30 09 - 01 10 2002. (Ρα απνζπάζκαηα πξνέξρνληαη από ηελ ηδηαίηεξα επηκειεκέλε έθδνζε ηνπ Ξνιηηηζηηθνύ Νξγαληζκνύ ηνπ Γήκνπ Κειεώλ, κε ηίηιν ΝΗ ΡΟΔΗΠ ΚΖΙΗΥΡΔΠ ΓΗΓΑΠΘΑΙΝΗ ΡΝ ΓΔΛΝΠ, ζηελ νπνία πεξηέρνληαη ηα Ξξαθηηθά ηνπ Α' Ξαλειιήληνπ Ππλεδξίνπ).

. «Πρεδόλ, όκσο, ζύγθαηξα κε ηελ απνπεξάησζε ηνπ θηηξίνπ ηεο λέαο Πρνιήο θαη ηνλ εκπινπηηζκό ηεο ίδηαο κε βηβιία θαη όξγαλα δηδαζθαιίαο, ν Γαδήο, ρσξίο λα πάςεη λα ελδηαθέξεηαη γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο, αξρίδεη λα πξνζαλαηνιίδεηαη ζε κηα θαηλνύξγηα απνζηνιή, αθνινπζώληαο ηε θσλή ηεο θαξδηάο ηνπ θαη ην ηεξό πξνο ηε ζθιάβα παηξίδα ηνπ ρξένο ηνπ. Ρν ρξένο ηνπ επαλαζηάηε θαη ην όξακα ηεο ιεπηεξσκέλεο από ηα δεζκά παηξίδαο ηνπ θιόγηδε πηα ηελ ςπρή ηνπ αλήζπρνπ κειηώηε ξαζνθόξνπ. Από ηα πξνεγνύκελα αθόκα ρξόληα είρε γλσξηζηεί ζηελ Βηέλλε κε ηνλ Θαπνδίζηξηα, ππνπξγό ηόηε εμσηεξηθώλ ηεο Οσζίαο, αιιά θαη κε ηνλ ίδην ηνλ ηζάξν Αιέμαλδξν, πνπ ιεηηνπξγήζεθε ζηελ εθθιεζία ηνπ. Παλ καθξηλόο επίζεο αληίιαινο έθηαζαλ ζη' απηηά ηνπ θαη νη πιεξνθνξίεο γηα κηα Δπαλαζηαηηθή Δηαηξία πνπ νξγάλσλε κπζηηθά ηνλ μεζεθσκό ησλ ζθιάβσλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ. Πηελ αξρή, όληαο ν ίδηνο νπαδόο ηνπ Θνξαή πνπ πξέζβεπε πσο ζα έπξεπε λα πξνπαξαζθεπαζζεί ηδενινγηθά θαη πλεπκαηηθά ην έζλνο πξηλ πξνρσξήζεη ζε επαλαζηαηηθά εγρεηξήκαηα, δελ ήηαλ ζύκθσλνο γηα ηέηνηα εγεξηήξηα θηλήκαηα θαη κάιηζηα όηαλ ηνπ έθαλαλ ηηο πξώηεο θξνύζεηο ν Πθνπθάο θαη ν Ρζαθάισθ λα γίλεη κέινο ηεο Φηιηθήο Δηαηξίαο, ν ίδηνο αξλήζεθε. Αξγόηεξα όκσο (κάιινλ ζην 1817), αθνινπζώληαο ηελ θσλή ηεο θινγεξήο θαξδηάο ηνπ, δέρεηαη λα κπεζεί ζηνπο ζθνπνύο ηεο Φηιηθήο Δηαηξίαο, ηεο νπνίαο κάιηζηα δελ αξγεί λα γίλεη από ηα θνξπθαία εγεηηθά ζηειέρε θαη από ηα πην ελζνπζηώδε θαη δξαζηήξηα κέιε, ράξε ζηελ πακβαιθαληθή ηνπ αθηηλνβνιία. Από δσ θαη πέξα, ινηπόλ, αξρίδεη ην πην ζεκαληηθό ζηάδην γηα ηε δσή ηνπ από ηελ ίδηα ηε θύζε ηνπ επαλαζηάηε πειηνξείηε ξαζνθόξνπ, ν νπνίνο, παξόκνηα κε ηνλ Ξαπαθιέζζα, δελ αξγεί λα γίλεη ν κπνπξινηηέξεο ησλ ςπρώλ ζηελ ζθιάβα Διιάδα θαη ηδηαίηεξα βέβαηα ζηελ παηξίδα ηνπ ηε Θεζζαινκαγλεζία. Ρν ηειεπηαίν γξάκκα ηνπ απ' ηε Βηέλλε ην έζηεηιε ν Γαδήο ζηνλ Θσλζηαληά ζηηο 13 Καξηίνπ 1817, θαη ηνλ πιεξνθνξνύζε κ' απηό πσο ζα έθεπγε πηα από εθεί θαη ζα εξρόηαλ κέζσ ηεο Ξόιεο ζην Ξήιην θαη ζηηο Κειηέο γηα λα ηνλ ζπλδξάκεη ζηελ παηδεπηηθή ιεηηνπξγία ηεο λενζύζηαηεο Πρνιήο ηνπο. Ξξώηνο ζηαζκόο απηνύ ηνπ ηαμηδηνύ ηεο νξηζηηθήο επηζηξνθήο από ηελ απνδεκία ηνπ Γαδή ήηαλ ε Νδεζζόο, όπνπ ζπλαληηέηαη κε ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο Φηιηθήο Δηαηξίαο Πθνπθά, Μάλζν θαη Ρζαθάισθ θη επεμεξγάδνληαη καδί ηα ζρέδηα ηνπ κειινύκελνπ λα μεζπάζεη ζε ιίγν θαηξό παλεζληθνύ μεζεθσκνύ. Ξεξλώληαο θαηόπηλ από ηελ Θσλζηαληηλνύπνιε, θξνληίδεη θαη ζπγθεληξώλεη από ηνπο εθεί νκνγελείο ρξήκαηα γηα ηελ ιεηηνπξγία ηεο Πρνιήο, θη ύζηεξα θαηεβαίλεη ζηελ Διιάδα, θάλνληαο ηνλ πεξηεγεηή θαη θξπθά ηνλ εζλεγέξηε επαλαζηάηε. Δπηζθέπηεηαη ηηο Ππέηζεο θαη ηελ Ύδξα θαη θνπβεληηάδεη κε ηνπο θαξαβνθύξεδεο θαπεηαλαίνπο, πάεη θαη ζηελ Αζήλα θη νξθίδεη πνιινύο παηξηώηεο ζηα κπζηηθά ηεο Δηαηξίαο, πεξλάεη θαη ζηνλ Κνξηά θαη ζπλαληηέηαη κε θάκπνζνπο αξκαηνινύο, ελώ θαη κεηά ηελ επηζηξνθή ηνπ ζηα πάηξηα εδάθε ηνπ Ξειίνπ, ηνλ βξίζθνπκε έλα ρξόλν αξγόηεξα ζηε Φσθίδα, ζηελ Ξίλδν, ζηνλ Όιπκπν θαη ζηε Σαιθηδηθή λα θαηερεί ζηα κπζηηθά ηνπ Αγώλα κπαξνπηνθαπληζκέλνπο

νπιαξρεγνύο θαη θαπεηαλαίνπο. Παλ έθηαζε ζηηο Κειηέο, ηνπ έγηλε ζεξκή ππνδνρή από ηνπο ζπγρσξηαλνύο ηνπ, πνπ βέβαηα ηνλ πεξίκελαλ ζαλ δάζθαιν ζην θαηλνύξγην ζρνιεηό ηνπο. Υζηόζν, ν Γαδήο, δελ θαηέβεθε ζηελ Διιάδα γηα λα εθνδηάζεη κε πηπρία ζπνπδαζηέο, κα γηα λα εηνηκάζεη ςπρσκέλνπο θαη πηζηνύο καρεηέο ηεο ιεπηεξηάο. Υζηόζν θαη γηα λα κε δώζεη ιαβέο ζε ππόλνηεο πνπ ζα ήηαλ επηθίλδπλεο γηα ηελ εμέιημε ηνπ Αγώλα ζηνπο αλππνςίαζηνπο γηα ηελ επαλαζηαηηθή απνζηνιή ηνπ ζπκπαηξηώηεο ηνπ θαη θπξίσο βέβαηα ζηνλ Θσλζηαληά, ηνπ νπνίνπ γλώξηδε ηελ κεηξηνπάζεηα, ην ζθεπηηθηζκό θαη ηε ζπληεξεηηθόηεηα, θαζώο θαη ηελ πάγηα ζέζε ηνπ πνπ ήηαλ αξλεηηθή γηα έλα όρη ζσζηά θαη ζρνιαζηηθά ζρεδηαζκέλν θαη νξγαλσκέλν επαλαζηαηηθό θίλεκα, ν Γαδήο αλέιαβε δηδαζθαιηθά θαζήθνληα ζηε Πρνιή. Ν ίδηνο όκσο, κε δηάθνξεο πξνθάζεηο, ιίγν αζρνιήζεθε κ' απηά, αθήλνληαο ηνλ Θσζηαληά, ζηνλ νπνίν σο ηελ ηειεπηαία ώξα δελ αλαθνίλσζε ηίπνηε γηα ηα επαλαζηαηηθά ζρέδηά ηνπ, λα αζθεί ην θύξην εθπαηδεπηηθό έξγν. Θη απηόο, έηξερε κε θάζε επθαηξία ζηα ρσξηά ηνπ Ξειίνπ, θαηερώληαο κπζηηθά θαη ζπζπεηξώλνληαο γύξσ ηνπ όια ηα αγσληζηηθά ζηνηρεία ηεο Θεζζαινκαγλεζίαο, θαη θπξίσο ηνπο πην ςπρσκέλνπο πξόθξηηνπο ησλ πειηνξείηηθσλ ρσξηώλ θαη ηνπο Κπαζδεθαίνπο αξκαηνινύο, πνπ από παξάδνζε είραλ ην πάλσ ρέξη ζην Ξήιην αιιά θαη ζηηο πεξηνρέο ηνπ Βειεζηίλνπ, ηνπ Αικπξνύ θαη ηνπ Γνκνθνύ, θαζώο θαη άιινπο ζεζζαινκάγλεηεο νπιαξρεγνύο θαη κηθξνθαπεηαλαίνπο. Αθόκα ήξζε ζε ζπλελλόεζε κε ηνπο δξαίνπο θαη Ππεηζηώηεο θαξαβνθύξεδεο λα ηνπ ζηείινπλ ζηε δεδνκέλε ώξα ην ζηόιν ηνπο, γηα λα εληζρύζνπλ ηελ πειηνξείηηθε εμέγεξζε όηαλ απηή ζα μεζπνύζε. Νη κέξεο πεξλνύζαλ, ν ελζνπζηαζκόο μερείιηδε ζηηο θαξδηέο ησλ Ξειηνξεηηώλ πνπ ήηαλ κπεκέλνη ζην κεγάιν κπζηηθό, θαη ηα κελύκαηα έθηαλαλ ζην Γαδή από θάζε γσληά ηνπ Ξειίνπ ειπηδνθόξα. Θάηη γηα ην νπνίν βέβαηα ζπνπδαίν ξόιν έπαηδαλ θαη νη εηδήζεηο πνπ έθηαλαλ από ηελ λόηηα Διιάδα, όπνπ ε επαλάζηαζε είρε ήδε μεζπάζεη θαη θέξδηδε έδαθνο. Γεγνλόο πνπ θαηλόηαλ θαη ζηηο αληηδξάζεηο ησλ Ρνύξθσλ ηεο Καγλεζίαο, πνπ άξρηζαλ λα ζπγθεληξώλνπλ ηξόθηκα θαη πνιεκνθόδηα θαη λα θιείλνληαη ζηνπο πύξγνπο ηνπο ζηα Ιερώληα θαη θπξίσο ζην Θάζηξν ηνπ Γόινπ (Βόινπ), όπνπ θνπβάιεζαλ γηα αζθάιεηα ό,ηη πην πνιύηηκν είραλ. Πηηο 10 Απξηιίνπ ηνπ 1821, εκέξα Ξάζρα, ζπγθεληξώζεθαλ ζηηο Κειηέο, ζην ζπίηη ηνπ Φηιηθνύ Γηάλλε Γήκνπ, πνπ ήηαλ θαη δεμί ρέξη ηνπ Γαδή, όινη νη Φηιηθνί ηεο πεξηνρήο θαη αζρνιήζεθαλ κε ηελ θαιύηεξε νξγάλσζε ηνπ θηλήκαηνο. Δθεί δηαβάζηεθαλ θαη από ην Γαδή ηα έγγξαθα πνπ ηνπ είρε ζηείιεη ν Γεκήηξηνο ςειάληεο, κε ηνλ νπνίν ν ίδηνο, όπσο θαη όιε ε εγεηηθή νκάδα ηεο Φηιηθήο Δηαηξίαο, είρε ηαθηηθή επαθή γηα ηνλ θαιύηεξν ζπληνληζκό ηνπ Αγώλα. Ρόηε ήηαλ πνπ γηα πξώηε θνξά κάζαηλε ηα ζρεηηθά θαζέθαζηα θη ν ζπλεξγάηεο ηνπ Γξεγόξηνο Θσλζηαληάο, ν νπνίνο, θαη παξά ηηο αξρηθέο ηνπ επηθπιάμεηο, ζπληάρζεθε κε ηνπο επαλαζηάηεο. Ρελ ίδηα κέξα, ηελ ώξα πνπ ν παπάο έςειλε ζηηο εθθιεζηέο ην «Σξηζηόο Αλέζηε», νη κπεκέλνη Φηιηθνί ησλ ρσξηώλ ηνπ Ξειίνπ, ζπλελλνεκέλνη κε ηνλ Γαδή, θσλάμαλε ζηηο εθθιεζηέο «Διιάο Αλέζηε», γηα λα ζθπγκνκεηξήζνπλ ηηο αληηδξάζεηο ηνπ ιανύ, αιιά θπξίσο βέβαηα ησλ θνηδακπάζεδσλ εθείλσλ, πνπ δελ βιέπαλε κε θαιό κάηη κηα ηέηνηα εμέγεξζε. Θαη θαζώο δελ ππήξμε θακηά αληίδξαζε, ν Γαδήο θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ θαλόληζαλ ηηο ηειεπηαίεο ιεπηνκέξεηεο ηεο πειηνξείηηθεο επαλάζηαζεο θαη όξηζαλ ζαλ ζύλζεκα γηα ηελ έλαξμε ηνπ μεζεθσκνύ ησλ ρσξηώλ, ηνλ εξρνκό ζηνλ Ξαγαζεηηθό θόιπν ησλ ζπεηζηώηηθσλ θαη πδξαίτθσλ πνιεκηθώλ θαξαβηώλ, πνπ είραλ νξηζηεί γηα λα πνιηνξθήζνπλ ην Θάζηξν ηνπ Γόινπ. Ρα ειιεληθά πινία κπήθαλ ζηνλ Ξαγαζεηηθό ζηηο 6 Καίνπ θαη ηελ επόκελε κέξα αξάμαλε κπξνζηά ζην Θάζηξν ηνπ Γόινπ, πνπ ην πνιηνξθνύζαλ θηόιαο νη πειηνξείηεο

επαλαζηάηεο, κε αξρεγό ηνλ Θπξηάθν Κπαζδέθε. Ρελ ίδηα κέξα (7 Καίνπ ) θεξύζζεηαη θη επίζεκα ε επαλάζηαζε ζηε Θεζζαινκαγλεζία, κε δύν ζεκαληηθά γεγνλόηα, κέζα από ηα νπνία επηζεκαίλεηαη ν πξσηαγσληζηηθόο ξόινο ηνπ Γαδή. Ρν πξώην είλαη ε ύςσζε από ηνλ ίδην ηνλ θινγεξό ξαζνθόξν πξσηνεπαλαζηάηε ηεο επαλαζηαηηθήο ζεκαίαο (ζ.ζ. ε ζεκαία απηή θπιάζζεηαη ζήκεξα ζηελ Βηβιηνζήθε ηνπ ρσξηνύ) ζηελ πιαηεία ησλ Κειεώλ, θαη ην δεύηεξν είλαη ε θπθιπθνξία ηεο πξώηεο επαλαζηαηηθήο δηαθήξπμεο «πξνο ηνπο ιανύο ηεο Εαγνξάο, ησλ Φεξώλ θαη ηεο Αγπηάο» πνπ ππνγξάθεη ν ίδηνο, σο «επίηξνπνο ηεο πεξηάηεο Αξρήο». Υζηόζν ε ζπλέρεηα δελ δηθαίσζε ηηο πξνζδνθίεο ηνπ Γαδή θαη ησλ ζπλεξγαηώλ ηνπ. Ρν πξώην εθείλν επαλαζηαηηθό θίλεκα ηεο Θεζζαινκαγλεζίαο απέηπρε, ζρεδόλ ζην μεθίλεκά ηνπ. Θύξηεο αηηίεο ηεο απνηπρίαο ηνπ, νη εκθαλείο αδπλακίεο ζηελ πνιηηηθή νξγάλσζε ηνπ θηλήκαηνο, ε κε αμηόκαρε ζηξαηησηηθή ζπγθξόηεζε ησλ επαλαζηαηώλ, ε έιιεηςε πνιεκνθνδίσλ θαη ζηξαηησηηθώλ εληζρύζεσλ από ηελ ππόινηπε Διιάδα θαη θπξίσο ην γεγνλόο όηη νη ζηξαηησηηθέο εληζρύζεηο ησλ Ρνύξθσλ ήηαλ πνιύ θνληά, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ ηνπξθνβξηζή Ιάξηζα, θαη ε έγθαηξε θαη αλεκπόδηζηε επέκβαζή ηνπο δελ παξνπζίαδε πξνβιήκαηα. Απνηέιεζκα; Ρ' αζθέξηα ηνπ Καρκνύη Ξαζά Γξάκαιε, θαηέθζαζαλ ηηο ακέζσο επόκελεο κέξεο ηνπ θηλήκαηνο ζην Ξήιην, θαη αθνύ έιπζαλ ηελ πνιηνξθία ηνπ Θάζηξνπ ηνπ Γόινπ, κέζα ζην θαινθαίξη ηνπ 1821 θαηέπλημαλ ηελ εμέγεξζε ησλ πειηνξείηηθσλ ρσξηώλ. Κεηά ηελ απνηπρία ηνπ θηλήκαηνο ν Γαδήο θαηέθπγε ζηε λόηηα Διιάδα, όπνπ θαη ζπλέρηζε ηελ επαλαζηαηηθή ηνπ δξαζηεξηόηεηα, σο αληηπξόζσπνο ηεο Θεζζαινκαγλεζίαο ζε όιεο ζρεδόλ ηηο Δζληθέο Ππλειεύζεηο, σο κέινο ηνπ Αξείνπ Ξάγνπ ηεο Αλαηνιηθήο Σέξζνπ Διιάδνο, θαη σο κέινο επίζεο ηεο «Δπηηξνπήο ησλ ζηξαηεπκάησλ γηα ηελ θύιαμε ησλ κεξώλ». Από ηηο ζέζεηο απηέο κεξηκλνύζε ζην λα δηαηεξείηαη δσληαλό ην ελδηαθέξνλ ηεο Θπβέξλεζεο γηα επαλάιεςε ησλ εγεξηήξησλ θηλεκάησλ ζην Ξήιην, θη ήηαλ από ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο αλαζέξκαλζεο ηνπ πειηνξείηηθνπ μεζεθσκνύ ζηα 1823. Δλόο μεζεθσκνύ πνπ, όπσο θαη ν πξνεγνύκελνο ηνπ 1821, ζηνίρηζε αθξηβά ζηα πειηνξείηηθα ρσξηά θαη πνπ επίζεο δελ είρε ηα αλακελόκελα από ηνλ ίδην ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο αγαπεκέλεο ηνπ παηξίδαο.. .. Υζηόζν ε απνηπρία θη απηνύ ηνπ επαλαζηαηηθνύ θηλήκαηνο ζην Ξήιην απνγνήηεπζε ην Γαδή, ν νπνίνο απνζύξζεθε ζηα 1824 ζηελ Ρήλν θαη ιίγν αξγόηεξα ζηελ Πύξν, όπνπ θη αζρνιήζεθε κε ηελ αλαδηνξγάλσζε ησλ ζρνιείσλ ηνπο, ελώ γηα θάπνην δηάζηεκα ην 1827 ηνλ βξίζθνπκε θαη ζηελ Πθύξν... .. Κε ηνλ εξρνκό ηνπ Θαπνδίζηξηα, ν Γαδήο, παξά ηελ παιηά ηνπ θηιία κε ηνλ πξώην Θπβεξλήηε ηεο Διιάδαο, παξακεξίζηεθε από ηελ δηαρείξηζε ησλ θνηλώλ, όπσο θαη πνιινί άιινη Φηιηθνί. Θη απηή ηελ παξαγθώληζή ηνπ ν Γαδήο δελ κπόξεζε λα ηελ μεπεξάζεη. Θαη θαζώο θαη ε πγεία ηνπ ήηαλ πηα ζνβαξά θινληζκέλε θαη δνύζε πηα «ελ εζράηε πελία θαη αζιηόηεηη» ζηε Πύξν, όληαο ρσξίο θακηά νηθνλνκηθή βνήζεηα ή ζύληαμε από ην επίζεκν θξάηνο, πνπ ηνλ αληάκεηβε κε ηελ πιήξε αδηαθνξία ηνπ γηα ηηο κεγάιεο εζληθέο ηνπ ππεξεζίεο, ν Γαδήο δελ άληεμε θαη ζηηο 24 Λνεκβξίνπ ηνπ 1828 ε κεγάιε ηνπ θαξδηά έπαςε γηα πάληα λα ρηππά. Ζ θεδεία ηνπ ήηαλ πάλδεκε ζηελ Δξκνύπνιε ηεο Πύξνπ θη έγηλε κε κεγάιεο ηηκέο, ελώ ε είδεζε ηνπ ζαλάηνπ ηνπ κεγάινπ Κειηώηε δηαθσηηζηή θη επαλαζηάηε ιύπεζε βαζηά ηνπο ακέηξεηνπο ζε όιε ηελ Διιάδα ζπλεξγάηεο, ζπλαγσληζηέο θαη θίινπο ηνπ αιιά θη απηνύο ηνπο πνιηηηθνύο αληηπάινπο ηνπ. Ζ επίζεκε όκσο Ξνιηηεία δελ απέδσζε ηηο νθεηιόκελεο ηηκέο ζηνλ πειηνξείηε ιόγην θαη αγσληζηή...».

(Π.Π. Σώκα από ηνλ ρώξν ηαθήο ηνπ Άλζηκνπ Γαδή ζηελ Πύξν, κεηαθέξζεθε ζηηο Κειηέο ην 2003, θαη ελαπνηέζεθε ζε θελνηάθην πνπ θαηαζθεπάζηεθε δίπια ζηνλ ηάθν ηνπ Γξεγ. Θσλζηαληά, αλαηνιηθά από ηελ εθθιεζία ηνπ Αγίνπ Ληθνιάνπ ηνπ Λενκάξηπξα, αθξηβώο δίπια ζηνλ ρώξν πνπ ππήξρε σο ην 1943 ην θηίξην ηεο Κειηώηηθεο Πρνιήο. Ρν ηξηπιό κλεκείν πνπ ππάξρεη ζήκεξα εθεί, νινθιεξώζεθε ζρεηηθά πξόζθαηα - ζηηο 9 Νθησβξίνπ 2005 - κε ηελ κεηαθνξά θαη ελαπόζεζε ιάξλαθαο κε ρώκα από ηνλ ηάθν ηνπ Γαληήι Φηιηππίδε ζην Κπάιηο ηεο Κνιδαβίαο. Ρηο ζρεηηθέο εθδειώζεηο - πνπ έγηλαλ κε αθνξκή ην 2ν Ξαλειιήλην Ππλέδξην γηα ηνπο 3 Κειηώηεο Γάζθαινπο ηνπ Γέλνπο - ηίκεζαλ κε ηελ παξνπζία ηνπο 2 Ξξόεδξνη Γεκνθξαηίαο: νη θ.θ. Θάξνινο Ξαπνύιηαο Ξξόεδξνο ηεο Διιεληθήο Γεκνθξαηίαο θαη Βιαληηκίξ Βνξόληλ Ξξόεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Κνιδαβίαο, νη νπνίνη ζε αλάκλεζε ηεο επίζθεςήο ηνπο θύηεςαλ 2 πιαηάληα ζηνλ ρώξν).

Από ην 2003, ε επέηεηνο ηεο θήξπμεο ηεο Δπαλάζηαζεο ηνπ Ξειίνπ από ηνλ Άλζηκν Γαδή,

ενξηάδεηαη επίζεκα κε εηδηθή ηειεηή πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηνλ λαό ησλ ΞακκεγίζησλΡαμηαξρώλ.

Πύκθσλα κε ηνλ Κειηώηε ιόγην Οήγα Θακειάξε («ΓΟΖΓΝΟΗΝ ΘΥΛΠΡΑΛΡΑ - ΒΗΝΓΟΑΦΗΑΗ, ΙΝΓΝΗ, ΔΞΗΠΡΝΙΑΗ - ΚΔΡΑ ΞΔΟΗΓΟΑΦΖΠ ΡΥΛ ΚΖΙΔΥΛ ΘΑΗ ΡΖΠ ΠΣΝΙΖΠ ΑΡΥΛ - έθδνζε Α. Θσλζηαληηλίδνπ - Αζήλα 1897»), ν Θσλζηαληάο γελλήζεθε κεηαμύ ηνπ 1744 θαη ηνπ 1747 - αλ θαη άιιεο πεγέο αλαθέξνπλ σο έηνο

γέλλεζήο ηνπ ην 1753, δελ πξέπεη λα είλαη ζσζηέο: ην αθξηβέο έηνο ηεο γέλλεζήο ηνπ έιεγε πσο δελ ην εγλώξηδε νύηε θαη ν ίδηνο, σζηόζν, όηαλ ην 1835 θάλεθε ζηνλ νπξαλό ν

θνκήηεο ηνπ Σάιεπ, ν νπνίνο έρεη πεξίνδν δηέιεπζεο θάζε 76 ρξόληα, ν Θσλζηαληάο έιεγε

όηη ζπκόηαλ θαιά ηελ πξνεγνύκελε δηέιεπζε ηνπ θνκήηε ην 1759. Δμ νύ θαη ε ζσζηόηεξε πξνζέγγηζε ηεο ρξνλνινγίαο γέλλεζήο ηνπ κεηαμύ 1744 - 1747.

Από κηθξόο έδεημε ηδηαίηεξε θιίζε ζηα γξάκκαηα, ηα νπνία ππεξέηεζε πηζηά κέρξη ηνλ

ζάλαηό ηνπ ζε βαζύ γήξαο ην 1844. Ρα πξώηα ηνπ γξάκκαηα ηα έκαζε δίπια ζηνλ πξώην

δάζθαιν ζην ζρνιείν ηεο παηξίδαο ηνπ, ηνλ Άλζηκν, ν νπνίνο ηνλ έρξηζε ηεξνδηάθνλν. Πηελ ζπλέρεηα κεηέβε ζηελ Θσλζηαληηλνύπνιε, όπνπ ζπλέρηζε λα ζπκπιεξώλεη ηελ κόξθσζή

ηνπ αιιά παξάιιεια θαη λα δηδάζθεη σο νηθνδηδάζθαινο. Φεύγνληαο από ηελ Θσλζηαληηλνύπνιε, κεηαβαίλεη ζην Βνπθνπξέζηη θαη ζηελ Βηέλλε, όπνπ αλαπηύζζεη

ηδηαίηεξν εθπαηδεπηηθό, κεηαθξαζηηθό θαη ζπγγξαθηθό έξγν. Ρν 1795 επηζηξέθεη ζηελ

ζθιαβσκέλε Διιάδα θαη αλαιακβάλεη δηδάζθαινο ζην ζρνιείν ησλ Ακπειαθίσλ ηεο Όζζαο. Πηελ ζπλέρεηα επηζηξέθεη πάιη ζηελ Βηέλλε, θαη ζηελ Ρεξγέζηε, γηα λα επηζηξέςεη

ην 1805 ζηηο Κειηέο, όπνπ - κε ζρεηηθά κηθξά δηαιείκκαηα - παξέκεηλε κέρξη ηνλ ζάλαηό ηνπ.

Όπσο έρνπκε ήδε αλαθέξεη, ππήξμε άκεζνο ζπλεξγάηεο ηνπ Άλζηκνπ Γαδή ζην έξγν ηεο δεκηνπξγίαο ηεο Κειηώηηθεο Πρνιήο. Ζ θήκε ηνπ σο Γηδαζθάινπ είρε εμαπισζεί ζε όιε

ηελ Διιάδα - έηζη κε απόθαζε ηεο Δζλνζπλέιεπζεο ηεο Δπηδαύξνπ, δηνξίζηεθε σο ν πξώηνο Έθνξνο (= πνπξγόο) Ξαηδείαο ηνπ λενζύζηαηνπ Διιεληθνύ Θξάηνπο. Ρν ζρεηηθό

έγγξαθν ηνπ δηνξηζκνύ ηνπ θπιάζζεηαη ζήκεξα ζηελ Βηβιηνζήθε ηνπ ρσξηνύ, όπνπ

θπιάζζεηαη επίζεο θαη ην γξαθείν / θξεββάηη ηνπ (ζ.ζ. όλησο ζπλήζηδε λα ρξεζηκνπνηεί ην

ίδην έπηπιν σο ηξαπέδη / γξαθείν θαη σο θξεββάηη !) θαη ε πνιπζξόλα ηνπ.

Πηελ ζπλέρεηα, παξαζέηνπκε απνζπάζκαηα από ηελ ηδηαίηεξα αμηόινγε εηζήγεζε ηνπ

θαζεγεηή ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ Αζελώλ Γεκεηξίνπ Ξαληεινδήκνπ ζην Α' Ξαλειιήλην Ππλέδξην κε ζέκα ηνπο 3 ΚΖΙΗΥΡΔΠ ΓΗΓΑΠΘΑΙΝΠ ΡΝ ΓΔΛΝΠ, ην νπνίν

πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο Κειηέο ζηηο 30 09 - 01 10 2002. (Ρα απνζπάζκαηα πξνέξρνληαη από ηελ ηδηαίηεξα επηκειεκέλε έθδνζε ηνπ Ξνιηηηζηηθνύ Νξγαληζκνύ ηνπ Γήκνπ Κειεώλ, κε ηίηιν ΝΗ ΡΟΔΗΠ ΚΖΙΗΥΡΔΠ ΓΗΓΑΠΘΑΙΝΗ ΡΝ ΓΔΛΝΠ, ζηελ νπνία πεξηέρνληαη ηα Ξξαθηηθά ηνπ Α' Ξαλειιήληνπ Ππλεδξίνπ).

. «Ν ηεξνδηάθνλνο Γξεγόξηνο Θσλζηαληάο ππήξμε παξαδεηγκαηηθή κνξθή αλζξώπηλεο πξνζσπηθόηεηαο, ηελ νπνία ειάκπξπλε εμαίξεην ήζνο θαη άθακπηε πίζηε ζηελ δηαθνλία ηνπ θαζήθνληνο θαη ηνπ ρξένπο. Καζεηήο ηνπ Λεόθπηνπ Θαπζνθαιπβίηε θαη ηνπ Γεκεηξάθε Θαηαξηδή ζην Βνπθνπξέζηη, αζπάζηεθε ηηο πξννδεπηηθέο ηδέεο, έδεζε γηα έλα δηάζηεκα ζηα κεγάια επξσπατθά θέληξα θαη αλαδείρηεθε ζε θνξπθαία θπζηνγλσκία ηνπ Λενειιεληθνύ Γηαθσηηζκνύ. .. .. Πεκαληηθόηεξν όκσο από ην εθδνηηθό ππήξμε ην δηδαθηηθό έξγν ηνπ Θσλζηαληά. Όπσο ηνλίδεηαη ζε επίγξακκα ηνπ καζεηνύ ηνπ Φηιίππνπ Ησάλλνπ, ν ζεκλόο θαη δηαιιαθηηθόο Θσλζηαληάο κέρξη βαζπηάηνπ γήξαηνο κεηέδηδε ζνθίαλ θαη αξεηήλ, ήην άξα γλήζηνο δηδάζθαινο, ιαμεύσλ ζνθάο θαη ελαξέηνπο ςπράο. Ξνιινί ζα εδήιεπαλ ηε γλώζε ηνπ, πνιύ πεξηζζόηεξνλ όπσο ηελ αξεηή θαη ηελ θηινπαηξία ηνπ. Ξξάγκαηη, ε δηδαζθαιία ηνπ ζην Βνπθνπξέζηη, ζηα Ακπειάθηα θαη θπξίσο ζηηο Κειηέο ππήξμελ θαξπνθόξνο κε ηελ εθαξκνγή λέσλ εθπαηδεπηηθώλ κεζόδσλ, ηε ρξήζε επνπηηθώλ νξγάλσλ θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο δσληαλήο γιώζζαο ηνπ ιανύ. Άιισζηε ν ίδηνο είρε ελσξίο επηζεκάλεη ζηνλ πξόινγν ηεο κεηάθξαζεο ηνπ έξγνπ ηνπSoave ηηο γισζζηθέο ηνπ επηινγέο: Γιώζζαλ εηο ηελ κεηάθξαζίλ κνπ, γξάθεη, κεηερεηξίζζελ ηελ θνηλήλ, ηνπη' έζηηλ εθείλελ νπνύ θαηαιαβαίλεη όινλ ην γέλνο κνπ. Δπεηδή ν ζθνπόο κνπ απνβιέπεη εηο θσηηζκόλ ηνπ όινπ θαη όρη ελόο πνιινζηεκνξίνπ..».

(Tν θείκελν κε ηα βηνγξαθηθά ζηνηρεία ηνπ Γαληήι Φηιηππίδε απνηειεί επγεληθή πξνζθνξά

ηνπ θαζεγεηή θ. Γεκ. Ξαληεινδήκνπ, κε βάζε παιαηόηεξν θείκελό ηνπ πνπ δεκνζηεύζεθε ζην έξγν ΚΝΟΦΔΠ ΡΖΠ ΚΑΓΛΖΠΗΑΠ).

Ν ηξίηνο Κειηώηεο ιόγηνο θαη Γηδάζθαινο ηνπ Γέλνπο, Γαληήι Φηιηππίδεο ππήξμε

ηεξνκόλαρνο θαη εμάδειθνο ησλ άιισλ δύν, Γξεγνξίνπ Θσλζηαληά θαη Αλζίκνπ Γαδή. Ζ

ρξνλνινγία γελλήζεώο ηνπ δελ είλαη αθξηβώο γλσζηή, ηνπνζεηείηαη όκσο πεξί ην 1750.

Ρα πξώηα γξάκκαηα έκαζε ζηηο Κειηέο από ηνλ δηδάζθαιν Άλζηκν, καδί κε ηνπο εμαδέιθνπο ηνπ θαη ζύληνκα, αθνύ έγηλε ηεξνδηάθνλνο, έθπγε ζην Αγ. Όξνο, ζηελ

Αζσληάδα Πρνιή θαη από εθεί ζηελ Σίν, όπνπ είρε ζπκκαζεηή ηνλ κεηέπεηηα Ξαηξηάξρε

Γξεγόξην ηνλ Δ'. Ρειηθά θαηαιήγεη ζην Βνπθνπξέζηη, όπνπ έξρεηαη ζε επαθή κε δηδαζθαιία πνπ απνδίδεη ηα λνήκαηα ησλ αξραίσλ θεηκέλσλ ζηελ Λενειιεληθή, ηελ νπνία θαη πηνζεηεί

γηα ηηο κεηέπεηηα εξγαζίεο ηνπ. Δθεί ζπκπιεξώλεη ηνλ θύθιν ησλ ζπνπδώλ ηνπ, θαη αθνύ δηδάμεη ζην Ηάζην ζηξέθεηαη ζηηο Θεηηθέο Δπηζηήκεο καδί κε ηελ Φηινζνθία, επεξεαζκέλνο

από ηνλ Γαιιηθό Γηαθσηηζκό. Γηακνξθώλεη έηζη ηηο ζέζεηο ηνπ γηα ηελ αλάγθε ζύδεπμεο

επηζηήκεο θαη θηινζνθίαο πνπ ζεσξεί ηδεώδε ζηόρν γηα θάζε Δθπαηδεπηηθή

δξαζηεξηόηεηα.

Ν ρώξνο ησλ Ξαξαδνπλάβησλ επαξρηώλ, ( Κνιδαβία θαη Βιαρία ), ππόδνπισλ αθόκε

ζηνπο Νζσκαλνύο, εθείλε ηελ επνρή, παξείρε ηηο δπλαηόηεηεο λα πξνσζήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή θαη πλεπκαηηθή αλάπηπμε ησλ θαηνίθσλ ηνπο, θαη πξόζθεξαλ επθαηξίεο

εγθαηαζηάζεσο ινγίσλ θαη δηδαζθάισλ πνπ ζα πξνσζνύζαλ ηελ εθπαίδεπζε θαη κόξθσζε ησλ ιαώλ ηνπο, ππό ηελ πξνζηαζία ησλ ηνπηθώλ εγεκόλσλ.

Ν Γαληήι Φηιηππίδεο επξίζθεηαη ζην ζρνιείν ηνπ Ηαζίνπ, ην νπνίν όκσο ζα αθήζεη κεηά

από δηεηία γηα λ' αθνζησζεί ζηηο κειέηεο θαη ηα ζπγγξάκκαηά ηνπ ζηα πιαίζηα ησλ λέσλ ξεπκάησλ πνπ αθνινπζνύλ ηνλ Γαιιηθό Γηαθσηηζκό θαη ηα νπνία θπξηαξρνύλ ζην ρώξν

θαηά ηα ηέιε ηνπ 18νπ αηώλα.

Από ηα γλσζηόηεξα ζήκεξα έξγα ηνπ Γαληήι Φηιηππίδε είλαη ε ζπγγξαθή καδί κε ηνλ

εμάδειθό ηνπ Γξεγόξην Θσλζηαληά ηεο Λεσηεξηθήο Γεσγξαθίαο, έξγνπ πξσηνπνξηαθνύ γηα ηελ επνρή ηνπ, θαη ζε γιώζζα θαηαλνεηή ζηνπο ζύγρξνλνπο αλαγλώζηεο θαη

ζπληεηαγκέλε ζύκθσλα κε ηηο λεώηεξεο ηόηε απόςεηο πεξί Γεσγξαθηθώλ Ππγγξακκάησλ. Υο βνεζήκαηα γηα ην ζύγγξακκα ηεο Λεσηεξηθήο Γεσγξαθίαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ έξγα ησλ

αξραίσλ Γεσγξάθσλ Πηξάβσλα θαη Ξαπζαλία, θαζώο θαη λεώηεξα έξγα Διιήλσλ θαη Γάιισλ ζπγγξαθέσλ. Νη ζπγγξαθείο παξνπζηάδνπλ αλαιπηηθέο πεξηγξαθέο γηα θάζε ηόπν,

γηα ηα πξντόληα ηνπ, ηηο εκπνξηθέο ηδηαηηεξόηεηεο, πξνεγνύκελα νλόκαηα θαη αλαθνξέο ζε

αξραίνπο Γεσγξάθνπο θ.α. είηε από πξνζσπηθή ηνπο πεξηήγεζε θαη ηηο επαθόινπζεο παξαηεξήζεηο, είηε βαζηζκέλνη ζε εμηζηνξήζεηο άιισλ απηνπηώλ πεξηεγεηώλ. Βαζηθή

επηδίσμε ησλ ζπγγξαθέσλ θαίλεηαη όηη είλαη ε πεξηγξαθή ηεο παηξίδαο ηνπο, ώζηε λα θεληξίζνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπο γηα ηελ ηόηε θαηάζηαζε ηεο ρώξαο,

ώζηε λα αθππληζζεί ε Δζληθή ζπλείδεζε.

Ζ Λεσηεξηθή Γεσγξαθία ηππώζεθε ην 1790 ζηε Βηέλλε. Πηε ζπλέρεηα ν Γαληήι Φηιηππίδεο

παξακέλεη επί ηεηξαεηία ζην Ξαξίζη παξαθνινπζώληαο παλεπηζηεκηαθά καζήκαηα Θεηηθώλ Δπηζηεκώλ θαη ζπλαλαζηξεθόκελνο κε Έιιελεο θαη Γάιινπο ινγίνπο. Φεύγεη από ην

ηαξαγκέλν Ξαξίζη ησλ ρξόλσλ ηεο Γαιιηθήο επαλάζηαζεο, θαη κέζσ Ηηαιίαο, καδί κε ηνλ

Θσλζηαληά ηειηθά επηζηξέθεη ζηηο Κειηέο, κε πξννπηηθή ηελ δηδαζθαιία ζηελ ηδηαίηεξε παηξίδα ηνπ. Όκσο νη ζπλζήθεο δελ είλαη αθόκε θαηάιιειεο, ν ρώξνο δελ απνθαηέζηεζε

ηελ εξεκία ηνπο θη απηό ηνπο νδεγεί λα μαλαθύγνπλ θαη ν Φηιηππίδεο λα θαηαθύγεη θαη πάιη ζην Ηάζην αθνύ πέξαζε έλα ρξόλν ζηελ Θσλζηαληηλνύπνιε. Θαη ηειηθά, κε κηθξέο

επηζθέςεηο ζηε Γαιιία θαη ηε Γεξκαλία ζα παξακείλεη ζηε Κνιδαβία κέρξη ην ηέινο ηεο

δσήο ηνπ.

Πηελ ηειηθή ηνπ δηακνλή, ζηξέθεηαη μαλά ζηελ Δθπαίδεπζε θαη ζπγθεληξώλεη Βηβιηνζήθε κε ηα πξόζθαηα έξγα ζηηο Θεηηθέο Δπηζηήκεο, κεηαθξάδνληαο ηαπηόρξνλα ζηε

Λενειιεληθή πνιιά από απηά γηα λα γίλνπλ πξνζηηά ζηνλ επξύηεξν Διιεληθό ρώξν.

Κάιηζηα, δελ αξθείηαη ζηελ ζπγγξαθή απιώλ δηδαθηηθώλ βηβιίσλ, αιιά πξνζπαζεί λα κεηαθέξεη ζηνπο ζπνπδαζηέο πξσηόηππα έξγα θαη λα εκπλεύζεη ηελ αγάπε πξνο ηελ

έξεπλα ηεο θύζεσο.

Πην κεηαθξαζηηθό ηνπ έξγν ζπγθαηαιέγνληαη κεηαθξάζεηο ηεο Ινγηθήο ηνπ Θνληηγηάθ,

Αξηζκεηηθή θαη Γεσκεηξία ηνπ Κσληνπί, Φπζηθή ηνπ Κπξηζόλ θαη Δπηηνκή Αζηξνλνκίαο ηνπ Ιαιάλη. Δπίζεο παξήγαγε θαη πξσηόηππν έξγν κε δηθέο ηνπ κειέηεο πεξί κεηξήζεσο ηνπ

ρξόλνπ θαη δηνξζώζεσλ ηνπ εκεξνινγίνπ.

Ν ηόηε εγεκόλαο ηεο Κνιδαβίαο Αιέμαλδξνο Κνπξνύδεο πξνσζεί ηελ Γαιιηθή παηδεία, ε

Πρνιή ηνπ Ηαζίνπ αλαδηνξγαλώλεηαη θαη ν Φηιηππίδεο σο θνξέαο ησλ ηδεώλ ηνπ Γαιιηθνύ Γηαθσηηζκνύ πξνηηκάηαη σο ππεύζπλνο ηεο Πρνιήο, αλ θαη ε πνιεκηθή ελαληίνλ ηνπ μεζπά

θαη θνξπθώλεηαη από ηνπο αληηηηζέκελνπο ζηηο λέεο απηέο ηδέεο. Όκσο ηα εκπόδηα

μεπεξληνύληαη θαη ν Φηιηππίδεο αλαιακβάλεη ηε δηδαζθαιία ηεο Φπζηθήο θαη ησλ Καζεκαηηθώλ ζηελ Πρνιή ην 1803. Κε ηελ απνκάθξπλζε ηνπ εγεκόλα Κνπξνύδε από ηελ

ζέζε ηνπ, ν Γαληήι Φηιηππίδεο ράλεη ηνλ ππνζηεξηθηή ηνπ θαη ην 1806 αλαγθάδεηαη λα δηαθόςεη ηελ δηδαζθαιία ηνπ ζηελ Πρνιή ηνπ Ηαζίνπ.

Ρν κόλν πνπ απνκέλεη ηώξα είλαη ε ζηξνθή ηνπ ζηελ ζπγγξαθή λέσλ έξγσλ, νπόηε αθνζηώλεηαη ζην γισζζηθό δήηεκα, γηα ην νπνίν νη δηδάζθαινη ηνπ Γέλνπο βξίζθνληαη

δηαηξεκέλνη ζε δύν αληηκαρόκελα ζηξαηόπεδα. Ν Φηιηππίδεο βξίζθεηαη ζηνλ ρώξν ησλ Λεσηεξηζηώλ, όπνπ ζηνλ ηνκέα απηό είλαη πξσηνπόξνο θαη αθηεξώλεη ηα ηειεπηαία ηνπ

ρξόληα ζ' απηό ηνλ ζθνπό. Ξξσηνζηαηεί ζηελ πξνηίκεζε ηεο θνηλήο Διιεληθήο έλαληη ηεο Αξρατδνπζαο ε νπνία ζα επηβαξύλεη ηελ δηδαζθαιία θαη κε ηελ εθκάζεζή ηεο. Απηό

ππνζηεξηδόηαλ από ην αληίζεην ξεύκα ησλ Αξρατζηώλ πνπ ππνζηήξηδαλ ηελ θιαζηθίδνπζα

γιώζζα ηνπ Θνξαή, πεξηθξνλώληαο ηελ θνηλή γιώζζα ηεο επνρήο, πνπ δελ απαηηνύζε επί πιένλ πξνζπάζεηεο εθκάζεζήο ηεο. Ξξνζπαζεί αθόκε ν Γαληήι Φηιηππίδεο λα ππνζηεξίμεη

ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο κηαο λέαο παλεζληθήο επηζηεκνληθήο γιώζζαο κε ηελ νπνία λα εθθξάδνληαη κε ζαθήλεηα θαη αθξίβεηα όινη νη επηζηεκνληθνί όξνη, ρσξίο ηα ζθάικαηα ησλ

εκπεηξηθώλ γισζζώλ.. Απηή ζα ήηαλ ε «κεζνδηθή γιώζζα», γηα ηελ νπνία αγσλίζζεθε κε

ζζέλνο, αιιά νη αληηδξάζεηο Διιήλσλ θαη μέλσλ ινγίσλ δελ επλόεζαλ ηηο πξνζέζεηο θαη ηηο πξνζπάζεηέο ηνπ.

Κεηαβαίλεη ηειηθά ζηε Ιεηςία γηα λα θξνληίζεη ηηο εθδόζεηο ησλ έξγσλ ηνπ, κεηαμύ ησλ

νπνίσλ θαη ηελ Γεσγξαθία θαη ηελ Ηζηνξία ηεο Ονπκαλίαο, έξγα πξσηνπνξηαθά γηα ηνπο

κεηέπεηηα Ονπκάλνπο επηζηήκνλεο νη νπνίνη ηνπ αλαγλώξηζαλ όηη πξσηνρξεζηκνπνίεζε ηνλ όξν «Ονπκαλία» όπνπ πεξηέιαβε ηηο επαξρίεο ηεο Κνιδαβίαο θαη ηεο Βιαρίαο ηηο νπνίεο θαη

πεξηέγξαςε έρνληαο άκεζε θαη πξνζσπηθή εκπεηξία ησλ πεξηγξαθνκέλσλ.

Ζ επηζηξνθή ηνπ ζηε Κνιδαβία είλαη πιένλ νξηζηηθή. Ξαξόιν πνπ ζέιεζε λα επηζηξέςεη

ζηελ ηδηαίηεξε παηξίδα ηνπ θαη ίζσο λα δηδάμεη ζηελ ηδξπζείζα πιένλ Πρνιή ησλ Κειεώλ, δελ ην θαηόξζσζε, ίζσο από ηελ πξνζσπηθή δηέλεμε κε ηνλ εμάδειθό ηνπ Άλζηκν Γαδή .ν

νπνίνο δελ ζπκκεξίζζεθε ηηο γισζζηθέο ηνπ απόςεηο. Έηζη δελ είρε ηελ επθαηξία λα ιάβεη κέξνο ζηνλ Αγώλα ηεο Διιάδνο γηα ηελ αλεμαξηεζία ηεο, αλ θαη είρε νξθηζζεί κέινο ηεο

Φηιηθήο Δηαηξείαο.

Ρειηθά, αζζελεί από εκηπιεγία θαη πεζαίλεη ζην Κπάιηο ηεο Κνιδαβίαο ην 1832, ελώ ε

απειεπζέξσζε ηκήκαηνο ηεο Διιάδνο έρεη πιένλ ζπληειεζζεί. Ρν έξγν ηνπ, απνηέιεζε ηελ πςίζηε πξνζθνξά ηνπ πξνο ην Έζλνο ζην νπνίν ηειηθά δελ κπόξεζε πνηέ λα

επηζηξέςεη. Έρεη ηαθεί ζηελ Κνιδαβία, όπνπ πξόζθαηεο έξεπλεο δελ κπόξεζαλ λα

εληνπίζνπλ ηνλ ηάθν ηνπ, θαη ζην θελνηάθηό ηνπ, ζηνλ ρώξν ηεο Κειηώηηθεο Πρνιήο έρεη

απνηεζεί ην πεξηερόκελν κηάο κηθξήο ιεθύζνπ : Σώκα από ηε γή πνπ έδεζε ηα ηειεπηαία ηνπ ρξόληα, καθξηά από ηελ παηξίδα ζηελ νπνία πάληα ήζειε λα επηζηξέςεη.

Ν Καθεδνλνκάρνο Θώζηαο Γαξέθεο

Νη Κειηέο απνηεινύλ ηόπν θαηαγσγήο ηνπ Καθεδνλνκάρνπ Θώζηα Γαξέθε, ν νπνίνο πξνζέθεξε πνιιά ζηνλ Καθεδνληθό Αγώλα (1903 - 1908), αγσληδόκελνο καδί κε ηνλ

Ξαύιν Κειά. Ζ αλαρώξεζή ηνπ ίδηνπ θαη ησλ παιιεθαξηώλ ηνπ γηα ηελ Καθεδνλία, έγηλε

από ην εμσθιήζζη ηεο Αγίαο Ρξηάδαο, όπνπ ηειέζηεθε ε ζεία ιεηηνπξγία γηα λα επινγεζεί ν αγώλαο ησλ παιιεθαξηώλ. Ν Γαξέθεο αγσλίζηεθε ζηελ πεξηνρή ηεο ιίκλεο ησλ

Γηαλληηζώλ θαη ζην πνιύπαζν εθείλε ηελ επνρή δηακέξηζκα ηεο Θαξαηδόβαο (Αικσπίαο). Πθνηώζεθε ζηελ κάρε ηνλ Αύγνπζην ηνπ 1906 ζην ρσξηό Ρζεξλέζνβν, ην νπνίν αξγόηεξα

κεηνλνκάζηεθε πξνο ηηκήλ ηνπ ζε Γαξέθη. Ρν ρσξηό Γαξέθη - ζην νπνίν ππάξρεη ζήκεξα

ην άγαικα ηνπ Κειηώηε Καθεδνλνκάρνπ - βξίζθεηαη ζηελ επαξρία Αξηδαίαο ηνπ λνκνύ Ξέιιαο, ζε απόζηαζε 7 ρικ. πεξίπνπ από ηα ζύλνξα κε ηελ πξώελ Γηνπγθνζιαβία, θαη

δηαηεξεί ηζρπξνύο ζπλαηζζεκαηηθνύο θαη πνιηζηηζηηθνύο δεζκνύο κε ηηο Κειηέο. (Ρα παξαπάλσ αλαθέξνληαη ζην site ηνπ Γήκνπ Αξηδαίαο).

Ζ θαηαζηξνθή ηνπ ρσξηνύ από ηνπο Γεξκαλνύο

Πηηο 4 Νθησβξίνπ 1943 ην ρσξηό θαηαζηξάθεθε (ππξπνιήζεθε) από ηα γεξκαληθά ζηξαηεύκαηα θαηνρήο, ζε αληίπνηλα γηα ηελ απώιεηα 2 γεξκαλώλ αμησκαηηθώλ ζε κάρε κε

καρεηέο ηεο αληίζηαζεο, πνπ έγηλε ιίγν έμσ από ην ρσξηό, ζηνλ δξόκν πνπ νδεγεί ζην

εμσθιήζη ηεο Αγίαο Ρξηάδαο. Ξαξάιιεια κε ηελ ππξπόιεζε νιόθιεξνπ ηνπ ρσξηνύ νη Γεξκαλνί ζπγθέληξσζαλ θαη 33 ρσξηαλνύο, ηνπο νπνίνπο εθηέιεζαλ ζε αληίπνηλα, ζηελ

πεξηνρή ηνπ ζηδεξνδξνκηθνύ ζηαζκνύ. Ζ εθηέιεζε έγηλε ζηνλ πέηξηλν ηνίρν πνπ ζπλαληάκε ζηελ έμνδν ηνπ ζηαζκνύ πξνο Ιερώληα - Βόιν, ακέζσο πξηλ θηάζνπκε ζηελ

ηνπνζεζία κε ηα λεξά θαη ηνπο κηθξνύο θαηαξξάθηεο (Ιηζκά). Αθξηβώο από πάλσ έρεη αλεγεξζεί κλεκείν ζε αλάκλεζε ησλ πεζόλησλ, θαη θάζε ρξόλν ηειείηαη ζηνλ ρώξν απηό

κλεκόζπλν, ηελ θνληύηεξε Θπξηαθή πξνο ηελ 4ε Νθησβξίνπ).

Ζ θαηαζηξνθή απηή απνηέιεζε ζηαζκό γηα ηελ ηζηνξία ηνπ ρσξηνύ θαη ζεκάδεςε ηελ δσή ηνπ γηα πάξα πνιιά ρξόληα. Πεκαηνδόηεζε δε θαη ην ηέινο ηεο πεξηόδνπ επεκεξίαο πνπ

είρε βηώζεη ην ρσξηό, κέρξη ηνλ πόιεκν, ράξε ζηα νθέιε πνπ απνθόκηδε ιόγσ ηεο ύπαξμεο ηαθηηθήο ζηδεξνδξνκηθήο ζύλδεζεο κε ηνλ Βόιν. (Αμίδεη ζρεηηθά λα ζεκεησζεί, όηη ζηα

πξνπνιεκηθά ρξόληα ην ρσξηό δηέζεηε ειεθηξηθό ξεύκα πνπ παξήγαγε κνλάδα

πθαληνπξγίαο, ηα εξείπηα ηεο νπνίαο βξίζθνληαη κέζα ζηελ ξεκαηηά, αξηζηεξά θαζώο κπαίλνπκε ζηνλ ρώξν ηνπ ζηδεξνδξνκηθνύ ζηαζκνύ). Ζ θαηαζηξνθή απηή επίζεο εμεγεί

ην γεγνλόο όηη ζην ρσξηό δελ ππάξρεη ηθαλόο αξηζκόο από παιηά πειηνξείηηθα αξρνληηθά - όπσο ζηελ πεξίπησζε άιισλ γεηηνληθώλ ρσξηώλ, π.ρ. ζηελ Βπδίηζα -, ηα νπνία

θαηαζηξάθεθαλ πιήξσο από ηνπο Γεξκαλνύο, νη νπνίνη, σζηόζν, ζεβάζηεθαλ ηελ

εθθιεζία ησλ Ξακκεγίζησλ Ραμηαξρώλ θαζώο επίζεο θαη ηελ Βηβιηνζήθε.

Ζ ΔΘΘΙΖΠΗΑ ΡΥΛ ΞΑΚΚΔΓΗΠΡΥΛ ΡΑΜΗΑΟΣΥΛ

Απνηειεί ην παιαηόηεξν θαη ζεκαληηθόηεξν θηίζκα ηνπ ρσξηνύ, θαη έρεη ηδηαίηεξε ηζηνξηθή

ζεκαζία. Ζ αθξηβήο ρξνλνινγία θαηαζθεπήο ηεο είλαη άγλσζηε, όπσο άγλσζηνο είλαη ηόζν ν ζρεδηαζηήο / θαηαζθεπαζηήο ηεο, όζν θαη ν αγηνγξάθνο πνπ θαηαζθεύαζε ηηο

αγηνγξαθίεο θαη θηινηέρλεζε ην ηεξό ηέκπιν ηεο. Υζηόζν, επηγξαθή πάλσ από ηελ πιαηλή ηεο πύιε καο πιεξνθνξεί όηη. αλαθαηλίζηεθε ην 1741.

Ν αξρηηεθηνληθόο ηεο ξπζκόο είλαη ηξίθιηηε βαζηιηθή κε 12 εζσηεξηθνύο ηξνύινπο, θαη έρεη

δηηηή ππόζηαζε, θαζώο είλαη αθηεξσκέλε ζηνπο Ξακκέγηζηνπο Ραμηάξρεο Κηραήι θαη Γαβξηήι, θαζώο επίζεο θαη ζηνπο Άγηνπο Ξάληεο. Απνηειείηαη από 2 κέξε - ηνλ πξόλαν

θαη ηνλ θπξίσο λαό: θαη νη δύν ρώξνη ραξαθηεξίδνληαη από ηηο εληππσζηαθέο ηνπο αγηνγξαθίεο, ελώ ζηνλ θπξίσο λαό δεζπόδεη ην εθπιεθηηθό ηέκπιν, ζθαιηζκέλν ζην ρέξη

από άγλσζην ηερλίηε, γεκάην κε ζξεζθεπηηθέο παξαζηάζεηο.

Δμσηεξηθά, ην θηίξην ηνπ λανύ δελ ζπκίδεη εθθιεζία - πξνθαλώο επεηδή θαηαζθεπάζηεθε / αλαθαηλίζηεθε ζηα ρξόληα ηεο ηνπξθνθξαηίαο, ν άγλσζηνο ζρεδηαζηήο ζέιεζε ε εμσηεξηθή

όςε ηνπ θηηξίνπ λα κελ πξνδίδεη ηελ ύπαξμε εθθιεζίαο. Γηα ηνλ ιόγν απηό, δελ θαηαζθεύαζε παξάζπξα - παξά κόλν ειάρηζηα ηνπνζεηεκέλα πνιύ ςειά, ζρεδόλ θνληά

ζηελ ζηέγε, γηα λα κελ θαίλεηαη ην εζσηεξηθό -, ελώ θαη ε ζηέγε ηνπ λανύ εμσηεξηθά δελ ζπκίδεη ζε ηίπνηα εθθιεζία: δελ θαίλνληαη εμσηεξηθά νη 12 ηξνύινη, θαη ε ζηέγε ηεο

θαίλεηαη ζαλ κία απιή ζηέγε ε νπνία ζθεπάδεη έλα νξζνγώλην θηίζκα. Υζηόζν νη

παξαπάλσ πεξηνξηζκνί ζηνλ εμσηεξηθό ζρεδηαζκό ηεο εθθιεζίαο, νδήγεζαλ ηνλ άγλσζην ζρεδηαζηή ζε επαλαζηαηηθέο ηερληθέο ιύζεηο, νη νπνίεο είραλ σο ζπλέπεηα ηελ αλάδεημε

κέρξη θαη ζήκεξα ηεο θαηαπιεθηηθήο ηνπ αθνπζηηθήο, ε νπνία απνηειεί θαη ην πιένλ ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθό ηνπ λανύ. Έηζη, πξνθεηκέλνπ ν ζρεδηαζηήο λα εμνηθνλνκήζεη

βάξνο από ηελ ζηέγε - ζπκίδνπκε όηη πξόθεηηαη εμσηεξηθά γηα απιή ζπκβαηηθή ζηέγε, ε

νπνία σζηόζν εζσηεξηθά έρεη 12 ηξνύινπο -, ζθέθηεθε λα ελζσκαηώζεη ζηελ πεξηθέξεηα θάζε εζσηεξηθνύ ηξνύινπ 4 αλαπνδνγπξηζκέλα πηζάξηα. Έηζη θαηάθεξε λα κεηώζεη

ζεκαληηθά ην βάξνο ηεο ζηέγεο, θαζώο ηα 48 αλαπνδνγπξηζκέλα πηζάξηα έρνπλ πνιύ ιηγόηεξν βάξνο από ην ρώκα πνπ ζα ρξεηαδόηαλ ελαιιαθηηθά γηα λα γεκίζεη ν ρώξνο απηόο

ηεο ζηέγεο. Ξαξάιιεια, γηα λα επηηύρεη θαιύηεξν αθνπζηηθό απνηέιεζκα, ζε ζπλδπαζκό

κε ηηο αθνπζηηθέο ηδηόηεηεο πνπ πξνζέδηδε ζηνλ ρώξν ε ύπαξμε ησλ 48 πηζαξηώλ, θάησ

από ην δάπεδν ηνπ λανύ επέιεμε λα θαηαζθεπάζεη 5 πεγάδηα, - 4 ζηηο γσλίεο θαη 1 ζην

θέληξν - ηα νπνία επηθνηλσλνύλ κεηαμύ ηνπο κε ρηαζηνύο ππόγεηνπο δηαδξόκνπο. Κε ηνλ ηξόπν απηό, ε αθνπζηηθή ηνπ λανύ είλαη κνλαδηθή - ην γεγνλόο απηό έρεη πιένλ

αλαγλσξηζηεί δηεζλώο, θαζώο ην 2000 νξγαλώζεθε - κε εηδηθή έγθξηζε ηνπ πνπξγείνπ

Ξνιηηηζκνύ - ζην εζσηεξηθό ηνπ λανύ εθδήισζε ηνπ ρνξσδηαθνύ θεζηηβάι Κπαρ, κε θσλεηηθά έξγα ζξεζθεπηηθήο κνπζηθήο. Αλάινγε ηέηνηα εθδήισζε δελ είρε κέρξη ηόηε

πξαγκαηνπνηεζεί ζηελ ρώξα καο ζε αληίζηνηρν ρώξν. Πην ζεκείν απηό λα ζεκεηώζνπκε, όηη νη θαηαζθεπαζηηθέο ιεπηνκέξεηεο πνπ πξναλαθέξζεθαλ - 48 πηζάξηα & 5 πεγάδηα - δελ

ήηαλ γλσζηέο από παιηά - αλαθαιύθζεθαλ θαηά ηελ ζρεηηθά πξόζθαηε επηζθεπή / ζπληήξεζε ηνπ λανύ από ηελ 7ε Δθνξία Βπδαληηλώλ Αξραηνηήησλ, ην 1987.

Ν επηζθέπηεο ηνπ λανύ αμίδεη λα ζηαζεί κε ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη λα ζαπκάζεη ηηο

ζαπκάζηεο αγηνγξαθίεο ηνπ, ελώ παξάιιεια αμίδεη λα αθνύζεη ηελ εηδηθή μελάγεζε πνπ πξαγκαηνπνηεί ν επίηξνπνο ηεο εθθιεζίαο Κηράιεο Ξαππάο, ν νπνίνο - ζηα πιαίζηα ηνπ

ειεύζεξνπ ρξόλνπ ηνπ - έρεη εμειηρζεί ζε έλαλ άξηην εξαζηηέρλε μελαγό ηνπ λανύ θαη ηεο ηζηνξίαο ηνπ. Από ηηο αγηνγξαθίεο μερσξίδνπλ εθείλεο ηνπ Αγίνπ Σξηζηόθνξνπ κε κνξθή

πξνβάηνπ, θαζώο θεη εθείλε ηνπ Αγίνπ Πηζώε - ν νπνίνο είλαη ζεκαληηθόο άγηνο ησλ

Σξηζηηαλώλ Θνπηώλ ηεο Αηγύπηνπ - κπξνζηά ζην ππνηηζέκελν ιείςαλν ηνπ Κεγάινπ Αιεμάλδξνπ. Ηδηαίηεξε επίζεο πξνζνρή ζα πξέπεη λα δώζεη ν επηζθέπηεο ζηηο ηνηρνγξαθίεο

ηνπ πξόλανπ, νη νπνίεο είλαη πξνζαξκνζκέλεο ζην πλεύκα ηεο Θαηήρεζεο, θαζώο ν ρώξνο ζπκβνιίδεη ηελ είζνδν ησλ θαηερνπκέλσλ ζηελ Δθθιεζία: ν δπγόο ηεο Γηθαηνζύλεο, ε

είζνδνο ζηνλ Ξαξάδεηζν, ην πνηάκη ηεο Θόιαζεο θαη ν πακθάγνο Άδεο, θαζώο επίζεο θαη ν Εσδηαθόο Θύθινο κε έλλνηα πξνζαξκνζκέλε ζηνλ θύθιν ηεο αλζξώπηλεο δσήο.

Ζ ΞΙΑΡΔΗΑ (θαη ε πεξηνρή ηεο)

Ζ πιαηεία απνηειεί ην θέληξν ηεο θνηλσληθήο, εκπνξηθήο θαη δηνηθεηηθήο δξαζηεξηόηεηαο ηνπ ρσξηνύ. Δίλαη παλέκνξθε, θαη ε εηθόλα ηεο ζε δηάθνξεο επνρέο ηνπ ρξόλνπ - είηε

πληγκέλε ζηηο πξάζηλεο θπιισζηέο ησλ πιαηάλσλ ην θαινθαίξη, είηε θαιπκκέλε από ππθλό

ζηξώκα ησλ θύιισλ πνπ πέθηνπλ ην θζηλόπσξν, είηε αθόκα θαη γεκάηε κε ρηόληα ηνλ ρεηκώλα - έρεη απνηειέζεη ζέκα πνιιώλ θσηνγξαθηώλ - θαξη πνζηάι.

Ξεξηζηνηρίδεηαη από ζεηξά ραξαθηεξηζηηθώλ θηηξίσλ - κεηαμύ ησλ νπνίσλ ζεκαληηθόηεξα

είλαη ε εθθιεζία ησλ Ξακκεγίζησλ Ραμηαξρώλ κε ην θακπαλαξηό ηεο, θαη ε Βηβιηνζήθε (γηα

ηα νπνία ζα κηιήζνπκε ζηελ ζπλέρεηα), ελώ πνιύ θνληά ηεο βξίζθνληαη ην θηίξην ηνπ Γήκνπ - ην νπνίν ζηεγάδεη θαη ην Ιανγξαθηθό Κνπζείν ην νπνίν ιεηηνπξγεί ζην ρσξηό -,

θαζώο επίζεο θαη ην θηίξην ηνπ Δπδόμεηνπ Ξλεπκαηηθνύ Θέληξνπ, ην νπνίν ζηεγάδεη δηάθνξεο πνιηηηζηηθέο θπξίσο εθδειώζεηο. Ρέινο, ζηελ πιαηεία ιεηηνπξγνύλ ηα 2 πιένλ

παξαδνζηαθά εζηηαηόξηα - θαθελεία ηνπ ρσξηνύ (ε ΑΗΓΙΖ θαη ηεο ΘΟΑ ΚΑΟΗΑΠ), ελώ ν

πεξίγπξόο ηεο ζπκπιεξώλεηαη από ηελ παηδηθή ραξά θαη ην πάξθηλγθ. (Πην ζεκείν απηό ζα πξέπεη λα αλαθέξνπκε όηη ην ρσξηό αληηκεησπίδεη νμύ πξόβιεκα ιόγσ έιιεηςεο ρώξσλ

πάξθηλγθ, ηδηαίηεξα ην θαινθαίξη. Γηα ηνλ ιόγν απηό ν επηζθέπηεο θαιό ζα είλαη λα θξνληίζεη λα αθήζεη ην απηνθίλεηό ηνπ είηε ιίγν πξηλ ηελ πιαηεία, είηε ιίγν κεηά).

Από ηελ πιαηεία πεξλνύλ ή μεθηλνύλ αθηηλσηά δξόκνη θαη παξαδνζηαθά πειηνξείηηθα θαιληεξίκηα πνπ ηελ ζπλδένπλ κε όιεο ηηο γεηηνληέο ηνπ ρσξηνύ. Από ηελ πάλσ πιεπξά

ηεο, θαη εηδηθόηεξα ζρεδόλ πίζσ από ην ηεξό ηεο εθθιεζίαο ησλ Ξακκεγίζησλ Ραμηαξρώλ θαη δίπια από ην θηίξην ηεο Βηβιηνζήθεο, μεθηλά θαιληεξίκη, ην νπνίν αθνύ δηαζρίζεη

κεγάιν κέξνο ηνπ ρσξηνύ, κεηαηξέπεηαη ζε κνλνπάηη ην νπνίν θζάλεη σο ηελ Ρζαγθαξάδα. Αληίζηνηρα, από ην θάησ κέξνο ηεο πιαηείαο - δίπια από ην πάξθηλγθ -

μεθηλά θαιληεξίκη ην νπνίν θαηαιήγεη ζηελ πεξηνρή ηνπ ζηδεξνδξνκηθνύ ζηαζκνύ, θαη ζηελ

ζπλέρεηα νδεγεί ζηα Θαιά Λεξά. (Θαη γηα ηηο 2 απηέο δηαδξνκέο πξνο Ρζαγθαξάδα θαη πξνο Θαιά Λεξά βι. ζρεηηθή πεξηγξαθή ζην ηκήκα 7: πεξηεγήζεηο - πεδνπνξηθέο δηαδξνκέο).

Πηνλ ακαμηηό δξόκν γύξσ από ηελ πιαηεία - ζε ηκήκα 200 κέηξσλ πεξίπνπ - βξίζθεηαη

ζπγθεληξσκέλν ζρεδόλ ην ζύλνιν ησλ καγαδηώλ ηνπ ρσξηνύ: ε γθάκα ηνπο είλαη αξθεηά

κεγάιε - θαη πεξηιακβάλεη 2 θαηαζηήκαηα δώξσλ θαη ηνπηθώλ αλακλεζηηθώλ, 3 εζηηαηόξηα - ηαβέξλεο, 2 παληνπσιεία, 1 θαξκαθείν, 1 θξενπσιείν, 1 πξαηήξην άξηνπ, 1

δαραξνπιαζηείν, 2 κπαξ - θαθεηέξηεο. Ρέινο, γύξσ από ηελ πιαηεία βξίζθνληαη θαη όιεο νη δεκόζηεο ππεξεζίεο πνπ ιεηηνπξγνύλ ζην ρσξηό: ηαρπδξνκείν, αζηπλνκηθό ηκήκα,

εηξελνδηθείν, θιπ. Ιίγν παξαθάησ από ηελ πεξηνρή κε ηα καγαδηά βξίζθεηαη ην θηίξην ηνπ

Ξνιηηηζηηθνύ & Δμσξαηζηηθνύ Ππιιόγνπ, ην νπνίν ζηεγάδεη πνιιέο από ηηο πνιηηηζηηθέο εθδειώζεηο πνπ νξγαλώλεη θάζε ρξόλν ν Πύιινγνο.

Ζ πιαηεία ηνπ ρσξηνύ απνηειεί ην θέληξν ζρεδόλ όισλ ησλ θνηλσληθώλ εθδειώζεσλ.

Αμίδεη λα αλαθέξνπκε ηελ ηέιεζε ηνπ παλεγπξηνύ ηεο Αγίαο Ξαξαζθεπήο, ηελ ηέιεζε

δηαθόξσλ κνπζηθνρνξεπηηθώλ πνιηηηζηηθώλ εθδειώζεσλ πνπ νξγαλώλεη θάζε θαινθαίξη ν Ξνιηηηζηηθόο & Δμσξαηζηηθόο Πύιινγνο, ηελ ηέιεζε γάκσλ, βαθηίζεσλ, θιπ. Πε θάζε

ηέηνηα εθδήισζε νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνύ ζπκκεηέρνπλ νκαδηθά, επηδεηθλύνληαο κεγάιν βαζκό ζπιινγηθόηεηαο.

Ζ ΒΗΒΙΗΝΘΖΘΖ

Ζ Γεκόζηα Βηβιηνζήθε Κειεώλ ζηεγάδεηαη ζε θηίξην πνπ αλεγέξζε ην 1928 κε έμνδα ηεο

Κειηώηηζζαο Θξπζηαιιίαο Νηθνλνκάθε, ζηε κλήκε ηνπ ζπδύγνπ ηεο Γεσξγίνπ, δίπια ζηελ

πιαηεία ηνπ ρσξηνύ θαη ζηνλ ηζηνξηθό λαό ησλ Ξακκεγίζησλ Ραμηαξρώλ. Ρν θηίξην αλαθαηλίζηεθε θαη απέθηεζε δεύηεξν όξνθν ην 1974 ζε ζρέδηα ηνπ Κειηώηε αξρηηέθηνλα

Αξγύξε Φηιηππίδε. Ζ βηβιηνζήθε ζπλδέεηαη ηζηνξηθά κε ηε Κειηώηηθε Πρνιή - πνπ ηδξύζεθε ην 1815 - θαη

απηή κε ηε ζεηξά ηεο κε ηηο ηξεηο ζπνπδαίεο - θαηαγόκελεο από ηηο Κειηέο -

πξνζσπηθόηεηεο ηνπ πλεύκαηνο θαη ησλ γξακκάησλ, ηνλ Άλζηκν Γαδή, ηνλ Γξεγόξην Θσλζηαληά θαη ηνλ Γαληήι Φηιηππίδε.

Ρν ηζηνξηθό ηκήκα ηεο βηβιηνζήθεο πεξηιακβάλεη 3.355 παιαηά ηππσκέλα βηβιία, 116 ρεηξόγξαθα, θαζώο επίζεο θαη 1000 πεξίπνπ ιπηά έγγξαθα θαη αληηθείκελα κε ηδηαίηεξν

ελδηαθέξνλ πνπ αλήθαλ ζηε Κειηώηηθε Πρνιή.

Ξαξάιιεια κε ην ηζηνξηθό ηκήκα ιεηηνπξγεί θαη ην ζύγρξνλν δαλεηζηηθό ηκήκα, πνπ δηαζέηεη 13.000 πεξίπνπ βηβιία θαη πεξηνδηθά, εκπινπηίδεηαη ηαθηηθά κε λέα βηβιία θαη

κεραλνξγαλώλεηαη. Ρε Βηβιηνζήθε επηζθέπηνληαη θαζ' όιε ηε δηάξθεηα ηνπ ρξόλνπ επηζθέπηεο από ηελ Διιάδα

θαη ην εμσηεξηθό , νη νπνίνη μελαγνύληαη ζην ηζηνξηθό ηκήκα από ηηο ππαιιήινπο ηεο βηβιηνζήθεο. Δπηπιένλ ε βηβιηνζήθε εμππεξεηεί εξεπλεηέο , ηζηνξηθνύο ,

παλεπηζηεκηαθνύο, θνηηεηέο πνπ αμηνπνηνύλ ην ζπάλην θαη ζεκαληηθό ηζηνξηθό πιηθό πνπ

δηαζέηεη, βνεζνύκελνη θαη από ηελ ζύγρξνλε ηερλνινγία (δίθηπν ππνινγηζηώλ) πνπ ππάξρεη εθεί θαη δηαηίζεηαη ειεύζεξα.

Από ηε βηβιηνζήθε κπνξεί ν επηζθέπηεο λα πξνκεζεπηεί :

ηνλ θαηάινγν ησλ παιαηώλ εληύπσλ ηεο Ηζηνξηθήο Βηβιηνζήθεο Κειεώλ Ξειίνπ

ηεο Γήκεηξαο Αλδξηηζάθε - Φσηηάδε, κηα ζεηξά από θάξηεο κε ζέκαηα από ηε Βηβιηνζήθε θαη

ηνλ ηζηνξηθό νδεγό ηεο βηβιηνζήθεο ηππσκέλν ζηα ειιεληθά θαη ζηα αγγιηθά κε

πνιιέο εηθόλεο.

Ζ Γεκόζηα Βηβιηνζήθε Κειεώλ, πνπ ππάγεηαη ζην πνπξγείν Δζληθήο Ξαηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ από ην 1955, έρεη ζηόρν λα δηαθπιάζζεη θαη λα αλαδεηθλύεη ηνλ ηζηνξηθό

ηεο ραξαθηήξα θαη παξάιιεια λα απνηειεί δσληαλό θύηηαξν ηεο πλεπκαηηθήο δσήο ηνπ ηόπνπ. Γηα ην ζθνπό απηό δηνξγαλώλεη εθζέζεηο βηβιίνπ, παξνπζηάζεηο βηβιίσλ θαη

εθδειώζεηο γηα ηνπο καζεηέο ησλ ζρνιείσλ θαη ηνπο θαηνίθνπο ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο.

Νη Γηδάζθαινη ηνπ Γέλνπο, Γαδήο, Θσλζηαληάο θαη Φηιηππίδεο, γελλήζεθαλ ζηηο Κειηέο

γύξσ ζηα 1750, επνρή πνπ ε πεξηνρή ηνπ Ξειίνπ αλζίδεη νηθνλνκηθά κε ηελ αλάπηπμε ηεο βηνηερλίαο, ηνπ εκπνξίνπ θαη ηελ επαθόινπζε άλζεζε ησλ νηθνλνκηθώλ ζρέζεσλ κε ηε

Γύζε. Κε ηα ηαμίδηα θαη ηηο ζπνπδέο ηνπο, νη ηξεηο απηνί άλδξεο έξρνληαη ζε επαθή κε ηηο θηιειεύζεξεο ηδέεο ηνπ Γηαθσηηζκνύ ζηελ Δπξώπε θαη γίλνληαη θνξείο ηεο πλεπκαηηθήο

θαη πνιηηηθήο αλαγέλλεζεο ηνπ ηόπνπ ηνπο. Ν Γαδήο, ν Θσλζηαληάο θαη ν Φηιηππίδεο,

ηεξσκέλνη, δάζθαινη, ζπγγξαθείο, κεηαθξαζηέο, εθδόηεο, κέιε ηεο Φηιηθήο Δηαηξίαο θαη ηδξπηέο ηεο Πρνιήο ησλ Κειεώλ, είλαη από ηηο ζεκαληηθόηεξεο

πξνζσπηθόηεηεο ηνπ Λενειιεληθνύ Γηαθσηηζκνύ.

Ζ ίδξπζε αλώηεξνπ ζρνιείνπ ζηε γελέηεηξά ηνπο ππήξμε ηδέα θαη δηαθαήο πόζνο ησλ ηξηώλ ινγίσλ. Από ην εμσηεξηθό, ν Γαδήο θαη ν Φηιηππίδεο γξάθνπλ θαη παξαθηλνύλ ηνπο

ζπκπαηξηώηεο ηνπο λα ζπλδξάκνπλ. Ν Γαδήο ζηε Βηέλλε εμαζθαιίδεη νηθνλνκηθή ελίζρπζε

από νκνγελείο θαη Φηιέιιελεο θαη αγνξάδεη ζπλερώο θαη ζηέιλεη ζηηο Κειηέο βηβιία, ράξηεο θαη όξγαλα θπζηθήο θαη ρεκείαο. Ν Θσλζηαληάο ζηηο Κειηέο επηβιέπεη ηελ αλέγεξζε ηνπ

θηηξίνπ ηεο Πρνιήο. Ζ Κειηώηηθε Πρνιή μεθηλά ηελ επίζεκε ιεηηνπξγία ηεο ππό ηε δηεύζπλζε ηνπ Θσλζηαληά ζηηο 6 Απγνύζηνπ 1815

Ζ Πρνιή ησλ Κειεώλ ζύληνκα έγηλε γλσζηή γηα ην πςειό επίπεδν δηδαζθαιίαο, γηα ην πξόγξακκα ζπνπδώλ πνπ πεξηειάκβαλε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ ζεηηθώλ επηζηεκώλ κε ηε

ρξήζε επνπηηθώλ κέζσλ, θαη γηα ηελ πινπζηόηαηε βηβιηνζήθε ηεο, ίζσο πεξηζζόηεξνη από

10.000 ηόκνη ζηα ρξόληα ηεο αθκήο ηεο. Ρν 1817 επηζηξέθεη θαη ν Γαδήο ζηηο Κειηέο θαη δηδάζθεη καδί κε ηνλ Θσλζηαληά ζηε

Πρνιή, ελώ παξάιιεια είρε αλαιάβεη ηελ πξνεηνηκαζία ηεο επαλάζηαζεο ζηελ πεξηνρή. Ζ Πρνιή ιεηηνύξγεζε σο ην 1821 πνπ μέζπαζε θαη ζην Ξήιην ε επαλάζηαζε κε αξρεγό ηνλ

Άλζηκν Γαδή ζηηο 7 Καίνπ. Κεηά ηελ απνηπρία ηνπ θηλήκαηνο, ν Γαδήο θαη ν Θσλζηαληάο

έθπγαλ γηα ηελ ειεύζεξε Διιάδα , ελώ ε Πρνιή ππέζηε ζνβαξέο δεκηέο θαη πνιιά βηβιία, ράξηεο θαη όξγαλα ράζεθαλ. Ρν 1834 ν Θσλζηαληάο γύξηζε ζηηο Κειηέο θαη δίδαμε μαλά

ζηε Πρνιή, σο ην ζάλαηό ηνπ ην 1844, νπόηε ε Πρνιή έθιεηζε νξηζηηθά. Από ην 1881 πνπ απειεπζεξώζεθε ε Θεζζαιία ζην θηίξην ζηεγάζηεθε ην δεκνηηθό ζρνιείν ησλ Κειεώλ. Ρν

θηίξην θαηαζηξάθεθε ην 1943, όηαλ νη Γεξκαλνί έθαςαλ ην ρσξηό.

Ρν ηζηνξηθό ηκήκα ηεο Βηβιηνζήθεο Κειεώλ πεξηιακβάλεη ζήκεξα 1658 ηίηινπο βηβιίσλ

ηππσκέλσλ αλάκεζα ζηα 1497 θαη 1899. Γηα πνιιά από ηα θείκελα ππάξρνπλ κεηαγελέζηεξεο εθδόζεηο ελώ αξθεηά βηβιία είλαη ζε πνιιαπιά αληίηππα μεπεξλώληαο

ζπλνιηθά ηνπο 3.300 ηόκνπο. Ρα πεξηζζόηεξα βηβιία είλαη ζηα ειιεληθά θαη ζηα ιαηηληθά, αιιά ππάξρνπλ θαη βηβιία ζηα Γαιιηθά, Ηηαιηθά θαη Γεξκαληθά.

Ζ ζπιινγή ησλ παιαηώλ βηβιίσλ δηαηξέρεη όιε ζρεδόλ ηελ ηζηνξία ηνπ έληππνπ βηβιίνπ

κέρξη ην 1900. Ξεξηιακβάλεη ζπάληεο ή πνιύηηκεο εθδόζεηο, επηηεύγκαηα ζπνπδαίσλ εθδνηώλ, επηκειεηώλ θαη ηππνγξάθσλ, εθδόζεηο κε όκνξθε εηθνλνγξάθεζε θαη

θαιιηηερληθή βηβιηνδεζία, πνπ πξνέξρνληαη από ηα κεγάια ηππνγξαθία Βελεηίαο, Φισξεληίαο, Γελεύεο, Βαζηιείαο, Ξαξηζηνύ, Βηέλλεο θαη άιισλ πλεπκαηηθώλ θέληξσλ.

Φπιάζζνληαη επίζεο ηα πεξηζζόηεξα από ηα βηβιία πνπ έγξαςαλ, κεηέθξαζαλ ή ηύπσζαλ

νη ηδξπηέο ηεο ζρνιήο Ππγθεθξηκέλεο εθδόζεηο καξηπξνύλ ηελ επίδξαζε ηνπ ξεύκαηνο ηνπ Γηαθσηηζκνύ θαη ηηο

εθζπγρξνληζηηθέο ηάζεηο ησλ ηδξπηώλ ηεο Βηβιηνζήθεο. Ζ ζπιινγή πεξηιακβάλεη ιεμηθά θαη εγθπθινπαίδεηεο, ηνπο θιαζηθνύο ζπγγξαθείο, ηε βπδαληηλή θαη παηεξηθή θηινινγία, αιιά

θαη ηηο ζύγρξνλεο επηζηήκεο. Σαξαθηεξηζηηθόο είλαη επίζεο, ν κεγάινο αξηζκόο ηίηισλ

γεσγξαθίαο θαη ησλ ζεηηθώλ επηζηεκώλ. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ ηέινο, ηα εμσηεξηθά ζηνηρεία ησλ βηβιίσλ, νη ζθξαγίδεο, ηα

θηεηνξηθά ζεκεηώκαηα θαη νη παξαζειίδηεο ζεκεηώζεηο, πνπ αθεγνύληαη ηελ ηζηνξία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αληηηύπνπ ή δίλνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηα επηκέξνπο άηνκα θαη ηελ επνρή

ηνπο. Δλδεηθηηθά γηα ηνλ πινύην θαη ην εύξνο ηεο Βηβιηννζήθεο αλαθέξνπκε:

Γύν αξρέηππεο εθδόζεηο ηνπ 1497 (Αξηζηνηέιεο) θαη 1498

(Αξηζηνθάλεο) ηππσκέλεο από ηνλ Άιδν Καλνύηην.

"Ζξνδόηνπ ιόγνη ελλέα" ηνπ 1502 ηππσκέλν από ηνλ Άιδν Καλνύηην.

Ρα "Δηδύιιηα" ηνπ Θεόθξηηνπ ηνπ 1516 από ην Εαραξία Θαιιηέξγε.

"Ξαξεθβνιαί εηο ηελ Νκήξνπ Ηιηάδα θαη Νδύζζεηαλ" ηνπ Δπζηαζίνπ

Αξρηεπηζθόπνπ Θεζ/θεο ,ηππσκέλν ζηε Οώκε ην 1542 Ρν ιεμηθό "Πνύδαο" ζε έθδνζε ηνπ 1619.

Ρε "Καζεκαηηθή Νδό" ηνπ Κεζόδηνπ Αλζξαθίηε ηνπ 1749.

Ρελ 39ηνκε ζεηξά ηεο ηξίηεο έθδνζεο ηεο Γελεύεο ηεο Δγθπθινπαίδεηαο ηνπ

Ληηληεξό (1778-1779).

πάξρνπλ επίζεο βηβιία κε έγρξσκνπο ράξηεο θαη πίλαθεο, όπσο :

ν Λένο Άηιαληαο ηνπ Brouckner,ηππσκέλνο ζηε Σάγε ην 1759,

ε Θνζκνγξαθία Harmonia Macrocosmica ηνπ A. Cellarius ηνπ 1708

ν Αλαηνκηθόο Άηιαληαο ηνπ M.J.Weber

θαη ε Γαιιηθή Νξληζνινγία ηνπ P.Belon ηνπ 1555

Δθηόο από ηα έληππα βηβιία, ππάξρνπλ θαη 116 ρεηξόγξαθα βηβιία. Ρα πεξηζζόηεξα είλαη

ηνπ 18νπ αηώλα, ελώ ππάξρνπλ θαη θύιια από θώδηθεο ηνπ 10νπ, 11νπ θαη 12νπ αηώλα.

Ξξόθεηηαη θπξίσο γηα αληηγξαθέο αξραίσλ ειιεληθώλ, βπδαληηλώλ θαη παηεξηθώλ θεηκέλσλ.

Αλάκεζα ηνπο βξίζθνληαη :

Ρν ρεηξόγξαθν ηνπ έξγνπ ηνπ Ληθόιανπ Καπξνθνξδάηνπ Φηινζένπ Ξάξεξγα ην

νπνίν εμέδσζε ην 1800 ζηε Βηέλλε ν Θσλζηαληάο

Ρξεηο ηόκνη απηόγξαθνη ηνπ Φηιηππίδε, ν πξώηνο κηα "Ξξαγκαηεία Πηνηρεηώδνπο

Φπζηθήο" θαη νη άιινη δύν κε ηε κεηάθξαζε ησλ "Αξρώλ Φπζηθήο θαη Σεκείαο" ηνπ

Brisson.

Ρα ρεηξόγξαθα βηβιία ηαμηλόκεζε θαη θαηέγξαςε ν Αζαλάζηνο Ξαπαδόπνπινο-Θεξακεύο ν νπνίνο θαη δεκνζίεπζε ην 1901 ηνλ Θαηάινγνλ ησλ Διιεληθώλ θσδίθσλ ηεο ελ Κειέαηο

Βηβιηνζήθεο.

πάξρνπλ επίζεο 1.000 πεξίπνπ ιπηά έγγξαθα, ηαμηλνκεκέλα ζε 23 θαθέινπο από ηνλ

Δπάγγειν Πθνπβαξά ην 1960. Δίλαη θπξίσο έγγξαθα ηνπ Θσλζηαληά από ην αξρείν ηεο Κειηώηηθεο Πρνιήο, θαζώο θαη επηζηνιέο, θείκελα κε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηελ ηνπηθή

ηζηνξία.

Πηε Βηβιηνζήθε θπιάζζνληαη αθόκε :

Ζ ζεκαία ηεο ηνπηθήο επαλάζηαζεο ηνπ 1821.

Ρν πεηξαρήιη ηνπ Γαδή.

Tν γξαθείν-θξεβάηη, ε θαξέθια θαη ην καραίξη ηνπ Θσλζηαληά.

Κεξηθά επνπηηθά όξγαλα ηεο Πρνιήο από ηα ηέιε ηνπ 18νπ αηώλα.

Oη πιάθεο (αβάθηα) όπνπ έγξαθαλ νη καζεηέο από ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηώλα.

Κεηαιιηθέο ζθαίξεο γεσγξαθίαο θαη αζηξνλνκίαο.

Θαηάινηπα ηεο αξραηνινγηθήο ζπιινγήο ηεο Πρνιήο.

Κηα πξνζσπνγξαθία ηνπ Γαδή.

Κηα ραιθνγξαθία κε ζέκα ηνλ Όκεξν.

Ζ επηγξαθή ηεο Κειηώηηθεο Πρνιήο "ΤΣΖΠ ΑΘΝΠ" πνπ ζεκαίλεη "Θεξαπεία

Τπρήο".

Ο Δανιθλ Φιλιππείδησ

Ο Άνιιμοσ Γαζθσ

Ο Γρηγόριοσ Κωνςταντάσ

Ζ ΠΞΖΙΗΑ ΡΝ ΘΔΛΡΑΟΝ ΣΔΗΟΥΛΑ Γηα ηελ ηνπνζεζία ηεο ζπειηάο ηνπ Θέληαπξνπ Σείξσλα, νη ηνπηθνί ιαηθνί ζξύινη

αλαθέξνπλ 2 εθδνρέο. Ζ πξώηε εθδνρή αλαθέξεηαη ζηελ ζπειηά πνπ βξίζθεηαη θάησ από ηηο ζηδεξνδξνκηθέο

γξακκέο, απέλαληη από ηα ηειεπηαία ζπίηηα ηνπ ρσξηνύ ζηελ ζπλνηθία «Γπθηαθέηθα»,

θνληά ζην θαιληεξίκη πνπ θαηεβαίλεη από ηελ πεξηνρή ηνπ ζηδεξνδξνκηθνύ ζηαζκνύ (μεθηλά αθξηβώο από θάησ από ηελ εθθιεζία ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ) πξνο ηα Θαιά Λεξά. Ζ

ζπειηά βξίζθεηαη ζε απόζηαζε 15΄ πεδνπνξίαο από ην ρσξηό. Π΄απηή πνιιέο θνξέο θξύθηεθαλ νη θάηνηθνη ζε θαηξνύο δύζθνινπο, ή έκελαλ εξγάηεο από άιια κέξε πνπ

έξρνληαλ παιηά γηα ην κάδεκα ηεο ειηάο.

Ζ δεύηεξε εθδνρή - ε νπνία πξέπεη λα είλαη θαη ε ηζρπξόηεξε - αλαθέξεηαη ζην δνθίκην ηνπ

ιόγηνπ θαη ζπγγξαθέα Οήγα Θακειάξε κε ηίηιν «ΓΟΖΓΝΟΗΝ ΘΥΛΠΡΑΛΡΑ - ΒΗΝΓΟΑΦΗΑΗ, ΙΝΓΝΗ, ΔΞΗΠΡΝΙΑΗ - ΚΔΡΑ ΞΔΟΗΓΟΑΦΖΠ ΡΥΛ ΚΖΙΔΥΛ ΘΑΗ ΡΖΠ ΠΣΝΙΖΠ ΑΡΥΛ -

έθδνζε Α. Θσλζηαληηλίδνπ - Αζήλα 1897». Δηδηθόηεξα, ν Οήγαο Θακειάξεο ζπζρεηίδεη ηελ ζπειηά ηνπ Θέληαπξνπ Σείξσλα κε απηή ηελ άγξηα θαη ζρεηηθά απξόζηηε ηνπνζεζία θαη ηε

βαζηά ξεκαηηά όζν θαη ηα ίρλε πνπ ππάξρνπλ ζηνλ βξάρν, θαη ηα νπνία κέρξη ζήκεξα νη

θάηνηθνη ηα γλσξίδνπλ, ηαπηηζκέλα όκσο κε ζηνηρεία Σξηζηηαληθά. Ν Θακειάξεο αλαθέξεη όηη ε ζπειηά ηνπ Θέληαπξνπ Σείξσλα είλαη ε ζπειηά πνπ βξίζθεηαη

αθξηβώο ζηελ ξίδα ηνπ βξάρνπ πνπ ζήκεξα είλαη ην εμσθιήζζη ηνπ Ραμηάξρε. Γηα λα πξνζεγγίζνπκε ηελ πεξηνρή, ζα πξέπεη λα αλεθνξίζνπκε ζην κνλνπάηη πνπ μεθηλά πξνο ηα

δεμηά ακέζσο κόιηο πεξάζνπκε ηελ κεγάιε κεηαιιηθή ζηδεξνδξνκηθή γέθπξα Ληε Θίξηθν. Ζ ζπειηά απηή ζήκεξα είλαη αρξεζηκνπνίεηε, σο πξόζθαηα όκσο ηελ ρξεζηκνπνηνύζαλ

ζαλ ρώξν ζηαπιηζκνύ δώσλ (πξνβάησλ & θαηζηθηώλ) θαη εμσηεξηθά ζπκπιεξώλεηαη κε

ιηζόθηηζην ηνίρν γηα ην ζθνπό απηό. Ιέγεηαη όηη από ην εζσηεξηθό ηεο ζπειηάο ππάξρεη κνλνπάηη πνπ δηαπεξλά ην βνπλό θαη

επηθνηλσλεί κε αληίζηνηρε ζπειηά ζηελ πεξηνρή "Καιάθη" ή καθξύηεξα, κέρξη ην ιόθν ηεο Γνξίηζαο ζηα Αλαηνιηθά ηεο πόιεο ηνπ Βόινπ.

Από ηελ σο άλσ έθδνζε ηνπ 1897, αληηγξάθνπκε - δηαηεξώληαο επαθξηβώο ηελ ζύληαμε θαη ηελ γιώζζα - ηελ πεξηγξαθή πνπ θάλεη ν Οήγαο Θακειάξεο γηα ηελ πεξηνρή ηνπ

Ραμηάξρε. «...κε ηα ζπήιαηά ηνπ, άηηλα πεξηβάιινπζη θνβεξνί ιαηθνί κύζνη (1) , ηνπίνλ θαξαγγώδεο

θαηαπιήηηνλ ηελ όξαζηλ δηα ηελ κεγαινκέξεηαλ, κηθξνγξαθία ραξίεζζα ησλ Ρεκπώλ.»

Θαη ακέζσο παξαθάησ, ζηελ ππνζεκείσζε (1) ζηελ ζειίδα 84, αλαθέξεηαη εηδηθόηεξα ζε

έλα από ηα ζπήιαηα ηεο πεξηνρήο, ην νπνίν ζεσξεί σο ην ζπήιαην ηνπ Θέληαπξνπ Σείξσλα: . (1) Tό έηεξνλ ηνύησλ νύ εθ ηεο θνξπθήο θξέκαληαη ζηαιαγκίηαη θαη κπζνινγείηαη όηη έρεη έμνδνλ εηο ην Καιάθη, δει. εηο απόζηαζηλ ηξηώλ σξώλ, ιέγεηαη όηη είλαη «ην άληξνλ ηνπ Θεληαύξνπ Σείξσλνο». Ρνύην θαίλεηαη πηζαλόλ δηα ηνπο εμήο ιόγνπο: Α. Νη Θέληαπξνη είλαη δαίκνλεο ηεο θαηαηγίδνο ηεο αζξνηδνκέλεο εηο ηαο θνξπθάο ησλ νξέσλ θαη έρνπζη κεηέξα ηελ λεθέιελ ηελ ρένπζαλ ρεηκάξξνπο βξνρήο - ρείκαξξνο δε κέγαο δηαξξεί ηελ ζέζηλ ηαύηελ. Β. Ν Σείξσλ ώθεη εηο ηαο αγξίαο ραξάδξαο ηνπ Ξειίνπ, θαη ηνηαύηε εθ ησλ θνβεξσηέξσλ είλαη ν Ραμηάξρεο.

Γ. νη Θέληαπξνη νηθνύζηλ εηο ηα όξε αληερνύληεο εθ ησλ θνβεξώλ θξαπγώλ (Ρειεβόαο, Δξίγδνππνο) - θνβεξά δε είλαη ε παξαγνκέλε ελ ησ Ραμηάξρε βνή θαη αληήρεζηο εθ ηνπ θαηαξξένληνο ρεηκάξξνπ. Γ. θνηηώζηλ εηο ηα δάζε (ιαίνο, Γξύαινο) δάζνο δε κέγα ήλ θαη είλαη εθεί. Δ. κάρνληαη δηα ησλ ππ' απηώλ εθξηδνπκέλσλ δέλδξσλ θαη βξάρσλ, ηνηνύηνπο πεισξίνπο βξάρνπο θαη κέγηζηα δέλδξα εθξηδώλεη κεηά θνβεξνύ παηάγνπ ν εθεί ρείκαξξνο. Πη. είλαη ηαρείο θαη νξκεηηθνί - θαη ηνηνύηνο είλαη ν παξαξξέσλ ρείκαξξνο. Έπεηηα ην όηη ππάξρεη βσκόο ηεξόο ησλ Ραμηαξρώλ (Θεληαύξσλ;) εηο ην άθξνλ δηαδξόκνπ,

νύ κέξνο είλαη νθζαικνθαλώο ιαμεπηόλ, όζηηο δηάδξνκνο θείηαη εηο ην κέζνλ θαηαθαζέηνπ βξάρνπ ηιηγγηώδνπο ύςνπο, έλζα αλαβαίλνπζηλ νπρί αθηλδύλσο δηα βαζκίδσλ, ην όηη

ππάξρεη ιαηθή παξάδνζηο, όηη ν Ραμηάξρεο δηήιζελ έθηππνο θαη έηακε δηα ξνκθαίαο ηνλ βξάρνλ θαη θαηαζθεύαζε ηνλ δηάδξνκνλ, ην όηη ππάξρνπζηλ επί ηνπ ξεζέληνο δηαδξόκνπ

νπαί, άο δεηθλύνπζηλ νη άλζξσπνη σο ίρλε ηνπ ίππνπ ηνπ Ραμηάξρνπ, ελώ νύηε ππό ησλ

δσγξάθσλ νπδέ ππό ησλ ζπλαμαξηζηώλ παξίζηαληαη έθηππνη νη άγγεινη θαη εμ νύ ν θ. Ξαπαδόπνπινο ν Θεξακεύο είθαδελ όηη πξόθεηηαη πεξί Θεληαύξσλ (=ηππαλζξώπσλ), ην όηη

ζπλήζσο ηα ρξηζηηαληθά ηεξά ηδξύνλην επί πξνεγνπκέλσλ ηνηνύησλ Διιεληθώλ, πάληα ηαύηα θαζηζηώζη πηζαλήλ ηελ γλώκελ όηη ην ελ ιόγσ ζπήιαηνλ είλαη ηνπ «Θεληαύξνπ

Σείξσλνο ην άληξνλ».

Μάχη Κενταφρου με Λαπίιη από μετώπη του Παριενώνα

ΞΑΙΗΑ ΞΖΙΗΝΟΔΗΡΗΘΑ ΑΟΣΝΛΡΗΘΑ

Νη Κειηέο είραλ αλαπηπρζεί ζε ζεκαηηθό θεθαινρώξη ηνπ Ξειίνπ. Κε εηζνδήκαηα από ηα ειαηνθηήκαηα, ηε θξνπηνθαιιηέξγεηα θαη παιηόηεξα ην κεηάμη, ε αλάπηπμε ήηαλ

ζεκαληηθή.

Κε ηελ εξγαζία ηνπο ζηελ Αίγππην επίζεο, πνπ ζηηο αξρέο ηνπ 20νύ αηώλα νη Έιιελεο είραλ ιακπξή παξνπζία, αξθεηνί Κειηώηεο απόθηεζαλ ζεκαληηθέο πεξηνπζίεο. Παλ

απνηέιεζκα, πνιινί απνθάζηζαλ λα ρηίζνπλ ηα ζπίηηα ηνπο κεγάια θαη επηβιεηηθά, ζύκθσλα κε ην ξπζκό ηεο επνρήο. Ξνιινί κάζηνξεο από ηελ 'Ζπεηξν θαη ηε Καθεδνλία

ήξζαλ ζην ρσξηό θη έθηηαμαλ πνιύ όκνξθα πέηξηλα θηίζκαηα ζε θάζε γεηηνληά. Ζ κνξθή

ησλ θαηνηθηώλ ήηαλ ίδηα κε ηε κνξθή ησλ ζπηηηώλ ηνπ ηόπνπ θαηαγσγήο ησλ καζηόξσλ, κε ειαθξά παξαιιαγή ηελ ηδηνκνξθία ησλ ηνπηθώλ πιηθώλ.

Νη ηδηνθηήηεο ηνπο έηζη δεκηνύξγεζαλ πάκπνιια αξρνληηθά κεγάια θη επηβιεηηθά. Ζ κνξθή

ηνπο ήηαλ ζρεδόλ πάληα ηξηώξνθν επξύρσξν θηίζκα κε ρεηκσληάηηθα δηακεξίζκαηα ζηνλ κεζαίν ή ηνλ πξώην όξνθν θαη θαινθαηξηλή δηακνλή ζηνλ ςειόηεξν όξνθν πνπ είρε πνιιά

παξάζπξα θη εθηεηλόηαλ έμσ από ην βαζηθό πεξίγξακκα ηεο νηθνδνκήο.

Ν ηξόπνο θαηαζθεπήο ηνπ ηειεπηαίνπ νξόθνπ θαη ε πνιύπινθε δηαθόζκεζή ηνπ

απνηεινύλ θαη ζήκεξα ηα νκνξθόηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αξρνληηθώλ. Όκνξθα μύιηλα θνπθώκαηα, ςεπδνπαξάζπξα, δσγξαθηθέο ζπλζέζεηο, μπιόγιππηα, κπαιθόληα κε μύιηλα ή

ζηδεξέληα θάγθεια θαη ηόζα άιια, ζηόιηδαλ ηνπο βαξείο όγθνπο ησλ νηθνδνκώλ απηώλ. Θη

αθόκα ε πέηξα θαη νη ζηέγεο από ηελ ληόπηα πιάθα ηνπ Ξειίνπ, έδηλαλ ζην ζύλνιν ηελ απζηεξή γξακκή θαη ηελ ελαξκόληζε κε ηνλ πεξίγπξν. Ζ γεληθή εληύπσζε ήηαλ γηα κεξηθά

αξρνληηθά ππνβιεηηθή, γηα άιια πεξηζζόηεξν ιηηή, θη όια ηα θηίζκαηα καδί, κε ηηο απιέο, ηα πεδνύιηα θαη ηα κηθξόηεξα βνεζεηηθά ζπηηάθηα έδελαλ ζ΄έλα ηαηξηαζηό απνηέιεζκα.

Ρν 1912, νη Κειηέο ήηαλ Γήκνο κε ηα ηξηγύξσ ρσξηά. Ζ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ήηαλ ζε αθκή θη ν πιεζπζκόο μεπεξλνύζε ηνπο 3000 θαηνίθνπο, ε ζγθνηλσλία κε ηνλ Βόιν θη νη

κεηαθνξέο εμαζθαιίδνληαλ κε ην Ρξαηλάθη θη όια ζπλέρηδαλ ηελ αδηαηάξαθηε πνξεία ηνπο ζην ρξόλν, κέρξη ηνλ Β' Ξαγθόζκην πόιεκν.

Θαη ηνλ Νθηώβξην ηνπ 1943, όηαλ ζε θνληηλή κάρε ράζεθαλ 2 Γεξκαλνί αμησκαηηθνί, ν

Πηξαηόο θαηνρήο απαίηεζε λα βξεζνύλ θαη λα επηζηξαθνύλ ηα πηώκαηα, αιιηώο ζα έθαηγαλ ην ρσξηό.

Κε ηελ παξέιεπζε ηεο πξνζεζκίαο ησλ 2 εκεξώλ πνπ είρε δνζεί, έθηαζε ζηηο Κειηέο απόζπαζκα, θαη ηελ 4ε Νθησβξίνπ 1943 ν Γεξκαληθόο Πηξαηόο έθαςε ην ρσξηό.

Κε ηελ εμαίξεζε ηεο θεληξηθήο Δθθιεζίαο ησλ Ραμηαξρώλ θαη ηεο Βηβιηνζήθεο δελ ζώζεθε

ηίπνηα από ηελ πύξηλε θαηαζηξνθή, εθηόο από ειάρηζηα ζπίηηα πνπ ηα έζβεζαλ όζνη

γύξηζαλ κεηά ηελ απνρώξεζε ησλ Γεξκαλώλ. Αλάκεζα ζ' απηά ζώζεθαλ δπν-ηξία αξρνληηθά από ηηο δεθάδεο ησλ παιηώλ πνπ ράζεθαλ

νξηζηηθά.

Κε ηνλ ηεξκαηηζκό ηνπ πνιέκνπ, ε Διιάδα ήηαλ πιένλ νηθνλνκηθά θαηεζηξακκέλε. Πηε

ζπλέρεηα ν εκθύιηνο πόιεκνο άιιαμε θαη πάιη ηνπο ξπζκνύο ηεο δσήο θη επεξέαζε όιε ηελ Διιεληθή ύπαηζξν. Θαη ηειηθά, νη ζεηζκνί ηνπ 1955-1956 θαηέζηξεςαλ νξηζηηθά θάζε κλήκε

ηεο παιηάο δσήο θαη θάζε δηάζεζε αλαζηήισζήο ηεο. Νη θάηνηθνη πνπ δελ άθεζαλ νξηζηηθά

ην ρσξηό, κε θαηεζηξακκέλε ηελ νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε, αλαγθάζηεθαλ λα κείλνπλ ζε ηζόγεηα νηθήκαηα πνπ αλεγέξζεθαλ κε ην ζρέδην απνθαηάζηαζεο ζεηζκνπιήθησλ κε

κνλαδηθό γλώκνλα ηελ γξήγνξε θαη θζελή θαηαζθεπή πνπ δελ έθαλε πηα δηάθξηζε ζε

παξαδνζηαθνύο ηξόπνπο θαη πιηθά αιιά ζηηο άκεζεο αλάγθεο ζηέγαζεο.

Aπν ηα αξρνληηθά πνπ ζώζεθαλ, ζήκεξα κπνξεί θαλείο λα δεί ή θαη λα κείλεη ζην αξρνληηθό Φαξαληάηνπ πνπ παξαρσξήζεθε ζηνλ Γήκν Κειεώλ θαη ιεηηνπξγεί ζαλ

μελώλαο.

Γίπια ηνπ, ζηελ άιιε πιεπξά ηνπ θαιληεξηκηνύ βξίζθεηαη ην αξρνληηθό Ησαλλίδε πνπ παξακέλεη θιεηζηό θαη απαηηεί ζπληήξεζε θαη κπξνζηά ηνπ (λνηηόηεξα) ην αξρνληηθό

Δπαγγειηλάθε πνπ ιεηηνύξγεζε κέρξη πξόζθαηα ζαλ μελώλαο αιιά ζήκεξα παξακέλεη θιεηζηό θαη επίζεο απαηηεί ζπληήξεζε.

Πήκεξα, πνιιέο νηθνδνκέο κηκνύληαη ηνλ παξαδνζηαζθό ξπζκό -άιισζηε γηα ηηο Κειηέο

επηβάιιεηαη όπσο θαη γηα νξηζκέλα αθόκε ρσξηά ηνπ Ξειίνπ- αιιά ζ' όιε ηελ έθηαζε ηνπ

νηθηζκνύ ππάξρνπλ δηάζπαξηα ηα κηθξά θαη πξνρεηξνθηηαγκέλα "αληηζεηζκηθά" πνπ έρνπλ αιινηώζεη ην αξρηθά νκνηόκνξθν ζύλνιν θηηζκάησλ ηνπ ρσξηνύ.

ΞΑΙΗΔΠ ΞΖΙΗΝΟΔΗΡΗΘΔΠ ΒΟΠΔΠ

Ζ νξγάλσζε δηαλνκήο ηνπ βαζηθνύ αγαζνύ, ηνπ λεξνύ, κέζα ζην ρσξηό, έγηλε δπλαηή κε ηελ δηακόξθσζε ησλ πεγώλ ή ηελ εθηξνπή λεξώλ από πεγέο ζε θεληξηθά ζεκεία

ζπλνηθηώλ ηνπ ρσξηνύ.

Νη βξύζεο, ηόπνο πξνκήζεηαο ηνπ αλαγθαίνπ λεξνύ θη αθόκε ηόπνο ζπλάληεζεο ησλ θαηνίθσλ, ζεκεία πνηίζκαηνο ησλ δώσλ θαη μεθνύξαζεο ησλ νδνηπόξσλ, είραλ πάληνηε

κεγάιε ζεκαζία γηα ηε δσή ηνπ ρσξηνύ. Νη πεξηζζόηεξεο ήηαλ ζηεγαζκέλεο γηα ηηο βξνρεξέο επνρέο, επξύρσξεο θαη ζρεδηαζκέλεο γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ ζρεηηθώλ

αλαγθώλ κε πεδνύιηα, ρώξνπο πξνζέγγηζεο ζηα ζηόκηα ηνπ λεξνύ, κηθξέο δεμακελέο πνπ

ζπγθέληξσλαλ ην λεξό γηα ην πόηηζκα ησλ δώσλ, θόγρεο γηα ηνπνζέηεζε ησλ ζθεπώλ γηα ηε κεηαθνξά λεξνύ θ.α. Νη βξύζεο πξόζθεξαλ έηζη πνιιαπιέο εμππεξεηήζεηο γηα θάζε

αλάγθε, αθόκα θαη θνηλσληθή ζπλαλαζηξνθή. Ππζρεηίζηεθαλ κε ηειεηέο θαη κε ζπλήζεηεο πνπ έξρνληαλ από παιηά (π.ρ. θιήδνλαο ή θσηηέο ηνπ Αε-Γηαλληνύ ), κε «θίιεκα ηεο

βξύζεο», κε ζπλαληήζεηο θαη θνπβεληνιότ ή αλαγθαία θξπθά ζπλαπαληήκαηα πνπ νξηζκέλα δηαζώζεθαλ ζηα παιηά ηνπηθά παξαδνζηαθά ηξαγνύδηα.

Πήκεξα, κεξηθέο καθξηλέο βξύζεο αθέζεθαλ ζηελ εγθαηάιεηςε, αθνύ πηά ηα ζύγρξνλα

δίθηπα δηαλνκήο ηνπ λεξνύ αθαίξεζαλ ηε ρξεζηκόηεηά ηνπο. Ξνιιέο όκσο, νξγαληθά δεκέλεο κε ηνπο γύξσ δξόκνπο θαη ην νξγαλσκέλν πεξηβάιινλ ζπηηηώλ θαη θήπσλ,

ππάξρνπλ απείξαρηεο ζ' έλα αδηάζπαζην ζύλνιν, όπσο παιηά, θη αο κελ είλαη πηα άκεζα ρξήζηκεο.

Θνληά ζην Πηαζκό ηνπ Ρξαίλνπ, ε Βξύζε ηνπ Θαξαβνπζηάλε, ρσξίο ζηέγε, ραξίδεη ηα

πινύζηα λεξά ηεο ζηνπο νδνηπόξνπο πνπ πεξλνύλ κπξνζηά ηεο θαη πνιινί μεδηςνύλ εθεί ή εληππσζηάδνληαη από ην ζέακα ηνπ λεξνύ πνπ ηξέρεη από ηα ηξία ζηόκηά ηεο θαη θεύγεη,

κέζα ζην ιηζόζηξσην απιάθη, θαηεθνξίδνληαο πξνο ηελ θνληηλή ξεκαηηά. Πηα Γπηηθά ηεο πιαηείαο, ε ζηεγαζκέλε Βξύζε «Βάθηηζε» βγάδεη πάληα άθζνλν λεξό γηα

ηνπο πεξαζηηθνύο, από ηα δύν ηεο ζηόκηα θαη πξνζθέξεη άλεηα πεδνύιηα γηα μεθνύξαζε ζηε ζθηά ηεο ζηέγεο ηεο.

Ζ βξύζε απηή,θηινμελεί ζην ρώξν ηεο ηελ ηειεηή ηνπ Αγηαζκνύ ησλ δάησλ ζηε γηνξηή ησλ Θενθαλείσλ. Δθεί γίλεηαη ε θαηάδπζε ηνπ Ρηκίνπ Πηαπξνύ, θαη κπξνζηά ηεο , ζην

ηξίζηξαην ζπγθεληξώλεηαη ην εθθιεζίαζκα γηα ηνλ Αγηαζκό, κεηά ηελ ιεηηνπξγία ησλ Θενθαλίσλ.

Ζ βξύζε πήξε ην όλνκά ηεο "βάθηηζε" από απηήλ αθξηβώο ηελ ηειεηή ηνπ Αγηαζκνύ.

Τειόηεξα, αλεθνξίδνληαο πξνο βνξξά, ζην θαιληεξίκη δίπια ζην Γεκαξρείν, ε

ζηεγαζκέλε Βξύζε Καλσιάθε απνηειεί ην θέληξν αλάκεζα ζε ηέζζεξα θαιληεξίκηα, έρεη άλεην ρώξν μεθνύξαζεο θαη άθζνλν λεξό από δύν ζηόκηα.

Ξαιηόηεξα, ήηαλ ην θέληξν εμππεξέηεζεο πεξηζζόηεξσλ ζπηηηώλ πνπ δελ είραλ βξύζεο θνληά ηνπο, επνκέλσο ε βξύζε ήηαλ πνιπζύρλαζηε.

Από παιηά ππάξρεη θαη ζρεηηθό ηεηξάζηηρν, ζρεηηθό κε ηελ θίλεζε ζηε βξύζε :

"ηεο Καλσιάθεο ην λεξό κνύ'παλ πσο έρεη βδέιιεο

κα 'γσ ην θαηαζθόπεπζα θη έρεη όκνξθεο θνπέιεο "

Ήηαλ αθόκα ηόπνο ζπλάληεζεο ησλ πεξαζηηθώλ πνπ αλεβνθαηέβαηλαλ ζηα θαιληεξίκηα θαη

πην παιηά ρώξνο ηέιεζεο παιηώλ εζίκσλ πνπ ηώξα πηα ράζεθαλ.

Θνληά ζηελ πιαηεία θαη ζην πίζσ κέξνο ηεο Βηβιηνζήθεο ππάξρεη άιιε κηα ζηεγαζκέλε

βξύζε κε έλα ζηόκην. H βξύζε απηή βξίζθεηαη δίπια ζηε κηθξή ξεκαηηά ηεο Βηβιηνζήθεο, πάλσ ην θαιληεξίκη πνπ αλεθνξίδεη από ηελ πιαηεία πξνο ηα Αλαηνιηθά θαη πνπ νδεγεί ζην

Πηάδην θαη ζην ρώξν ησλ Πρνιείσλ ησλ Κειεώλ

Ρν θαιληεξίκη απηό ζηηο 9 Νθησβξίνπ 2005 νλνκάζζεθε "Νδόο 2 Ξξνέδξσλ" ζε αλάκλεζε

ηεο επίζθεςεο ησλ Ξξνέδξσλ ηεο Διιεληθήο Γεκνθξαηίαο θ. Θάξνινπ Ξαπνύιηα θαη ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Κνιδαβίαο θ. Βιαληηκίξ Βνξόληλ.

Νη δύν Ξξόεδξνη ζπλαληήζεθαλ ζηηο Κειηέο θαη επηζθέθζεθαλ ηνλ Ράθν ηνπ Γξεγνξίνπ Θσλζηαληά θαη ηα θελνηάθηα ηνπ Αλζίκνπ Γαδή θαη ηνπ Γαληήι Φηιηππίδε ζηνλ ρώξν ησλ

Πρνιείσλ, κε ηελ επθαηξία ηνπ Β' Ξαλειιελίνπ Ππλεδξίνπ γηα ηνπο Ρξείο Κειηώηεο

Γηδαζθάινπο ηνπ Γέλνπο (7,8 θαη 9 Νθη. 2005).

Αλαηνιηθόηεξα, θξπκκέλε κέζα ζε κηα ξεκαηηά, ππάξρεη ε ζηεγαζκέλε Βξύζε ηνπ Νηθνλόκνπ κε έλα ζηόκην. Φηάλεη θαλείο ζ' απηήλ, αθνινπζώληαο ην θαιληεξίκη ζηε κέζε

ηνπ ρσξηνύ. Θη εθεί κπνξεί λα δεί ηελ όκνξθε δηαξξύζκηζε ηνπ ρώξνπ ηεο κε πεδνύιηα θαη

ιηζόζηξσηα.

Νη παιηέο βξύζεο ηνπ ρσξηνύ απέκεηλαλ γηα λα ζπκίδνπλ πσο ήηαλ νξγαλσκέλε ε δσή ζηα πεξαζκέλα ρξόληα. Παλ αλαπόζπαζηα ηκήκαηα ηνπ νηθηζκνύ, παξακέλνπλ θαη

ζπληεξνύληαη γηα λα ζπλερίζνπλ λα ππάξρνπλ θαη ζην κέιινλ, έζησ θη αλ ν ζεκεξηλόο ηξόπνο δσήο δελ ηηο ρξεηάδεηαη πιένλ

ΡΑ ΘΑΙΛΡΔΟΗΚΗΑ

Ρν ρσξηό αλαπηύρζεθε πάλσ ζηελ πιαγηά ηνπ βνπλνύ, μεθηλώληαο από ηελ θάησ ζπλνηθία πξνο ηα πάλσ. Ζ νξγάλσζε ηνπ δηαζέζηκνπ ρώξνπ απαηηνύζε βαζηθέο επηθνηλσλίεο κέζα

ζηηο ζπλνηθίεο θαη γεληθόηεξα κέζα ζηνλ θαηνηθεκέλν ρώξν. Απαηηήζεθαλ δξόκνη αλάκεζα

ζηα ζπίηηα, ζηηο γεηηνληέο θαη ζηα θηήκαηα θαη βέβαηα δξόκνη ζύλδεζεο κε ηα ηξηγύξσ ρσξηά. Ζ εμαζθάιηζε ησλ δξόκσλ ρξεηαδόηαλ θπζηθά κόληκεο θαηαζθεπέο επίζηξσζεο γηα

βαηόηεηα ζε θάζε επνρή θαη γηα κεγάιε δηάξθεηα δσήο θαη ρξήζεο. Από παιηά, απηέο νη αλάγθεο κπνξνύζαλ λα εμαζθαιηζζνύλ κε ην παηξνπαξάδνην πιηθό ηεο πέηξαο.

Δπνκέλσο, εθόζνλ ην θύξην κεηαθνξηθό κέζν ήηαλ ηα δώα θαη ε αληηκεηώπηζε ησλ

θαηξηθώλ ζπλζεθώλ απαηηνύζε ζθιεξόηεηα θαη δηάξθεηα, ηα ιηζόζηξσηα ήηαλ ην θύξην κέζν αληηκεηώπηζεο όισλ ησλ πξνβιεκάησλ αληνρήο θαη εμαζθάιηζεο, όπσο γηλόηαλ από

ηα αξραία αθόκε ρξόληα. Νη ιηζόζηξσηνη δξόκνη, έξγν επίπνλν, ρξνλνβόξν θαη δαπαλεξό, ήηαλ επνκέλσο

απαξαίηεηνη γηα ηε ζσζηή αλάπηπμε ηνπ ρσξηνύ όπσο θαη παληνύ όπνπ ππήξρε εύθνια ην απαηηνύκελν πιηθό : ε πέηξα. Νιόθιεξεο νκάδεο από κεηαθνξείο ("θεξαληδήδεο") ζην

ηνπηθό ηδίσκα, (επεξεαζκέλν από ηνπο Νζσκαλνύο) εξγάζζεθαλ γηα ρξόληα,

κεηαθέξνληαο ην πιηθό πνπ έβγαδαλ από ηα ληακάξηα νη εξγάηεο (¨ληακαξηδήδεο") ζηνπο καζηόξνπο, πνπ ην ηνπνζεηνύζαλ ζύκθσλα κε ηελ παηξνπαξάδνηε ηέρλε ηνπο γηα λα

θηηάμνπλ ηνλ ιηζόζηξσην δξόκν, ην "θαιληεξίκη".

Δπεηδή ην θαιληεξίκη εμππεξεηνύζε θαηά κεγάιν πνζνζηό ηηο κεηαθνξέο κε ηα δώα - ην

κόλν κέζν ζηα νξεηλά, όπνπ ν ηξνρόο αδπλαηνύζε λα βνεζήζεη-, έπξεπε λα δηακνξθσζεί αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θαη ησλ δώσλ. Γη απηό ηα θαιληεξίκηα θηδνζέξλνληαη ζηηο πιαγηέο

θαη ηηο αλεθνξηέο, δεκηνπξγώληαο πνξείεο κε ρακειέο θαη νκνηόκνξθεο θιίζεηο θαηά ην δπλαηόλ, θαη κε ζνθά θαηαζθεπαζκέλα ηκήκαηα δηαδνρηθώλ επηπέδσλ πνπ αλπςώλνληαη

θιηκαθσηά έρνληαο ζηελ άθξε κηα ζηελή ισξίδα από θαηαθόξπθεο ζηελέο πέηξεο θαηά πιάηνο ηνπ δξόκνπ.

Νη δξόκνη απηνί απιώζεθαλ παληνύ, από ρσξηό ζε ρσξηό, από γεηηνληά ζε γεηηνληά, απ' ηα

ζπίηηα ζηηο εμνρέο θαη ηα θηήκαηα, πάληα πξνζαξκνζκέλνη ζηηο εδαθηθέο ηδηαηηεξόηεηεο, αθόκα θαη ζηηο απόηνκεο αλεθνξηέο. Αιινύ ην πιάηνο είλαη κεγάιν γηα λα

δηαζηαπξώλνληαη ηα δώα, αιινύ ζηελόηεξν, όπνπ αξθεί κνλάρα ην πέξαζκα αλζξώπσλ. Αιινύ ε θιίζεηο είλαη έληνλεο εμ αηηίαο κεγάιεο αλεθνξηάο, αιινύ ν δξόκνο πιαγηάδεη θαη

ειίζζεηαη γηα πεξηζζόηεξε άλεζε. Κπνξεί θαλείο λα ζθεθηεί ζε θάζε θαιληεξίκη, πνηα ήηαλ

ε ζθέςε ησλ αλζξώπσλ πνπ εξγάζηεθαλ εθεί γηα λα ην δεκηνπξγήζνπλ, θαη πώο θαηέιεμαλ ζην ζπγθεθξηκέλν απνηέιεζκα, ζε κηα επνρή πνπ ε εξγαζία δελ έκνηαδε

θαζόινπ κε ηε ζεκεξηλή.

Πηηο κέξεο καο, δελ ππάξρεη ηόζν πνιύ ε εμππεξέηεζε ησλ αλαγθώλ κεηαθνξάο κε δώα.

Όιε ε ζρεηηθή δηαδηθαζία θαη ε γλώζε εγθαηαιείπνληαη θαη κόλν ε κεηαθνξά ηεο ζνδεηάο ζε απνκαθξπζκέλα θηήκαηα ή ζπίηηα απαηηεί αθόκε ηε ρξήζε ππνδπγίσλ. Αθόκε θαη νη

αλάγθεο κεηαθνξάο νηθνδνκηθώλ πιηθώλ ή αληηθεηκέλσλ πνπ είλαη νγθώδε ή βαξηά. Ρν επάγγεικα ηνπ θεξαληδή εγθαηαιείπεηαη, αλ θαη κπνξείηε αθόκε λα δείηε ηα ειάρηζηα

ππνδύγηα πνπ απέκεηλαλ λα κεηαθέξνπλ θάηη ζηηο γεηηνληέο, κεξηθέο θνξέο ζε ζεηξά ην έλα

πίζσ από ην άιιν θαη κε ηνλ ηδηνθηήηε κπξνζηά λα ηα νδεγεί.

Κπνξείηε επίζεο αθόκα λα δείηε θάπνηνλ αγξόηε λα πεγαίλεη ζην θηήκα ηνπ ή λα

επηζηξέθεη κε ηα ζύλεξγα ηεο δνπιεηάο θνξησκέλα ζην δών. Ξνιιέο θνξέο ζπλαληάκε θαη ηνλ ίδην πάλσ ζην ζακάξη λα θξαηά ην ραιηλάξη πεγαίλνληαο κε ηνλ αξγό ξπζκό ηνπ δώνπ

ηνπ θαη μαλαδσληαλεύνληαο εηθόλεο παιηώλ επνρώλ, ηόηε πνπ ζηα θαιληεξίκηα

δηαζηαπξώλνληαλ νη ρσξηαλνί αλεβνθαηεβαίλνληαο γηα ηηο δνπιεηέο ηνπο.

Πήκεξα ηα θαιληεξίκηα παξακέλνπλ ζησπειά λα καο ζπκίδνπλ ηελ επνρή πνπ ν θόζκνο ηα ρξεζηκνπνηνύζε νιεκεξίο, ηα πέηαια ησλ δώσλ αθνύγνληαλ παληνύ θαη ηα αγαζά

κεηαθέξνληαλ κε θόπν πξηλ ε θίλεζε ησλ αλζξώπσλ λα εμππεξεηείηαη ζρεδόλ απνθιεηζηηθά κε ηνλ ηξνρό. Δθεί πνπ θάπνηε δελ ππήξρε ε δπλαηόηεηα ηεο ρξήζεο ηνπ

ηξνρνύ θη όια ιεηηνύξγεζαλ κε άιινπο ηξόπνπο, ηώξα ππάξρνπλ ππθλά δίθηπα ακαμηηώλ

δξόκσλ θαη πιέγκαηα αγξνηηθώλ δξόκσλ πνπ αρξήζηεπζαλ ηα παιηά θαιληεξίκηα.

Όκσο, ηα πεξηζζόηεξα απ' απηά έρνπλ δηαζσζεί θαη ν επηζθέπηεο κπνξεί λ' αθνινπζήζεη πεδνπνξώληαο θάπνηα δηαδξνκή πνπ ζίγνπξα ζα ηνπ απνθαιύςεη κπζηηθέο νκνξθηέο κέζα

ζηε θύζε ζε θάζε επνρή.

Ρελ άλνημε κε ηελ παλδαηζία ηεο αλζηζκέλεο εμνρήο, ην θαινθαίξη κέζα ζηε δξνζηά ησλ θπιισκάησλ, ην θζηλόπσξν κέζα ζηα πεζκέλα θύιια θαη ηε κπξσδηά ηεο βξνρήο ζην

ρώκα. Θαη ην ρεηκώλα, κέζα ζηε ζησπή θαη ηελ αληήρεζε ησλ βεκάησλ ηνπ κέζα ζηα κνλνπάηηα θαη ηνπο ζάκλνπο κε ηα γπκλά θιαδηά ή κε ηελ αεηζαιή πξαζηλάδα.

Ξξαγκαηηθά, ε πεξηπιάλεζε κέζα ζην ρσξηό θαη ζηα θαιληεξίκηα ηνπ ή ε πεδνπνξία ζηελ

εμνρή, αθνινπζώληαο θάπνην άιιν θαιληεξίκη, πξνζζέηεη θάηη δηαθνξεηηθό ζηηο εληππώζεηο

πνπ απνθνκίδεη ν επηζθέπηεο. Φηάλεη λα θαηαλνεί όηη βαδίδεη ζην παξειζόλ, εθεί πνπ ε δσή ήηαλ ηόζν δηαθνξεηηθή από ηε ζεκεξηλή κνξθή ηεο.

ΣΑΓΚΑΡΑΓΑ: Σν ζκαξάγδη ηνπ Πειίνπ θαη ην πηό γλσζηό κέξνο ηνπ παλειιαδηθά θαη

ζην εμσηεξηθό. Βξίζθεηαη ζηηο βνξεηναλαηνιηθέο πιεπξέο ηνπ βνπλνύ ζε πςόκεηξν 500

κέηξσλ. Από ην ύςνο απηό έρεη κηα ππέξνρε ζέα πξνο ην Αηγαίν κε έλα νξίδνληα

ζαιάζζην ζε ηέηνηα απόζηαζε πνπ ν επηζθέπηεο δελ είλαη πνηέ ζίγνπξνο πνύ ηειεηώλεη ε

ζάιαζζα θαη πνύ αξρίδεη ν νπξαλόο. Ζ ηζαγθαξαδηώηηθε αλαηνιή ηνπ ειίνπ θαζώο θαη ε

παλζέιελνο είλαη ζαύκαηα ηεο πειηνξείηηθεο θύζεο πνπ αθήλνπλ ηνλ επηζθέπηε έθζακβν.

Δίλαη ζαύκαηα αλεπαλάιεπηα, κνλαδηθά. Γηθαηνινγεκέλα ινηπόλ ην όλνκα Σζαγθαξάδα

ζηα ζιαβηθά ζεκαίλεη "όκνξθε ζέα".

Ζ Σζαγθαξάδα είλαη έλα κεγάιν ρσξηό πνπ δίλεη ηελ εληύπσζε όηη είλαη θηηζκέλν θαηά

κήθνο ηνπ πεξηθεξεηαθνύ δξόκνπ δηόηη ηα ζπίηηα πνπ θαίλνληαη θαη από ηηο δπό πιεπξέο

ηνπ δξόκνπ θαηαιακβάλνπλ κηα απόζηαζε 5 ρικ. Σν γεγνλόο όκσο είλαη όηη ην

κεγαιύηεξν κέξνο ηνπ ρσξηνύ είλαη θξπκκέλν κέζα ζηε ππθλή βιάζηεζε θαη πίζσ από

ξάρεο θαη πξαλή. Ζ θαηνηθεκέλε πεξηνρή εθηείλεηαη θπξίσο πξνο θαη σο ηνπο πξόπνδεο

ηνπ βνπλνύ θαη ηηο δηάθνξεο αθξνγηαιηέο. Απνηειείηαη από ηέζζεξηο ζπλνηθίεο: ηνπο

Αγίνπο Σαμηάξρεο, ηελ Αγία Παξαζθεπή (πξσηεύνπζα ηνπ ρσξηνύ θαη ηνπ Γήκνπ

Μνπξεζίνπ), ηνλ Άγην ηέθαλν θαη ηελ Αγία Κπξηαθή. Οη αθξνγηαιηέο ηεο Μπινπόηακνο,

Φαθίζηξα, Καξαβνζηαζηά θαη Νηακνύραξε πξνζθέξνπλ ζηνπο παξαζεξηζηέο, Έιιελεο

θαη αιινδαπνύο, απνιαύζεηο αμέραζηεο θαη ζπγθηλήζεηο κνλαδηθέο.

Ζ

Σζαγθαξάδα

είλαη έλα

κέξνο

επινγεκέλν κε

πινύζηα

ηζηνξία θαη

θνπιηνύξα.

Έρεη

δηαδξακαηίζεη

ζπνπδαίν ξόιν

ζηελ

εθπαηδεπηηθή,

εκπνξηθή θαη

νηθνλνκηθή

αλάπηπμε ηνπ

αλαηνιηθνύ

Πειίνπ, θαη

ζήκεξα απνηειεί ηνλ θύξην ηνπξηζηηθό πόιν έιμεο ζηελ πεξηνρή. Γηαζέηεη έλα πξαγκαηηθό

ιαβύξηλζν θαιληεξηκηώλ, κνλνπαηηώλ θαη αγξνηηθώλ θαη αζθαιηνζηξσκέλσλ δξόκσλ πνπ

νδεγνύλ πξνο όιεο ηηο θαηεπζύλζεηο. Σα θαιληεξίκηα θαη ηα κνλνπάηηα ηεο εδηθώηεξα

είλαη δσληαλνί πεηξαζκνί γηα πεξπάηεκα, άζθεζε, εμεξεύλεζε, θαη ππόζρνληαη εθπιήμεηο

επράξηζηεο θαη ζπλαξπαζηηθέο. Μεξηθέο από απηέο είλαη νη εηδπιιηαθέο ηεο αθξνγηαιηέο

πνπ θξύβνληαη ζε κέξε άγξηαο, παξζέλαο νκνξθηάο, θαξάγγηα βαζεηά θαη απόθξεκλα,

ξάρεο θαη θνξπθέο κε θαηαπιεθηηθή ζέα, δύν κεγαιεηώδεηο, επηβιεηηθνί γεξνπιάηαλνη

1.000 θαη 800 εηώλ κε πεξηθέξεηεο 14 θαη 17,5 κέηξσλ αληηζηνίρσο. Ζ ζέα ηνπο εκπλέεη

αλάκηθηα αηζζήκαηα δένπο, ζεβαζκνύ θαη ηαπεηλσζύλεο κπξνζηά ζηα ππέξνρα απηά

ζαύκαηα ηεο θύζεο. Πξαγκαηηθά δέλ ζα ήηαλ ππεξβνιή αλ θάπνηνο έιεγε όηη ε

Σζαγθαξάδα είλαη ε ζεηξήλα ηνπ Πειίνπ.

Ππιινγή - Δπηκέιηεα Ξιεξνθνξηώλ: Ξαπαεπαγγέινπ Βίθε ΞΔ02

Πππξνπνύινπ Θαηεξίλα ΞΔ20