1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΣΠΑΡΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-13

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΔΙΔΑΣΚΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΑ ΦΥΛΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΝΙΑ

ΘΕΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΒΑΣΑΝΙΣΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

ΚΕΙΜΕΝΑ: 1. «Η ΦΟΝΙΣΣΑ» ΑΛΕΞ.ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (Κ.Ν.Λ. Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

2. «ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ» ΑΛΕΞ.ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (Κ.Ν.Λ. Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

1.Να περιγράψετε το χαρακτήρα των κεντρικών ηρωίδων (κάνοντας τις αντίστοιχες

παραπομπές στο κείμενο) σε σχέση με τον κοινωνικό τους ρόλο ως γυναικών και το κοινωνικό

πλαίσιο στο οποίο γράφονται τα κείμενα.

Χαδούλα («Φόνισσα»)

Όσον αφορά τη Χαδούλα, πρόκειται για μία ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία ζει σε μία κοινωνία

όπου όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο κείμενο «ζει για να υπηρετεί». Η Χαδούλα αποτελεί

το κλασικό πρότυπο γυναίκας για εκείνη την εποχή (1). Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν

αντιλαμβάνεται τη μειονεκτική θέση του φύλου της- το αντίθετο θα λέγαμε. Θεωρεί ότι το κάθε

κορίτσι που γεννιέται είναι καταδικασμένο να ζήσει μία μίζερη, μονότονη, άσχημη ζωή, χωρίς

τίποτα το ευχάριστο (2). Το γεγονός αυτό και γενικότερα η στάση της απέναντι στα μικρά

κορίτσια, σύμφωνα με την οποία είναι δεδομένο ότι θα δυστυχήσουν, προέρχονται από τραύματα

τόσο της παιδικής της ηλικίας, όσο και της ενήλικης ζωής της (3). Τέλος, πρόκειται για μία

γυναίκα ιδιαίτερα δυναμική, καθώς υποστηρίζει τις απόψεις της, δεν υποχωρεί και αντέχει στις

δυσκολίες. Κάποια στιγμή όμως όλα αυτά σε συνδυασμό με τις άθλιες συνθήκες ζωής της, την

οδηγούν στο φόνο…

Παραπομπές στο κείμενο: (1) «Όταν υπανδρεύθη…των εγγόνων της.»

(2) «Δεν είναι...βράχος.»

«Ενθυμείτο ότι…λέγη.»

(3) «Είχεν έλθει ασθενικόν…μέσα της.»

«Ο πατέρας της…αγόρι.»

Γιαννούλα («Πατέρα στο σπίτι»)

Έχοντας διαβάσει το κείμενο, οι πρώτες λέξεις που έρχονται στο μυαλό του αναγνώστη είναι οι

εξής: υποταγή, θυσία, τιμιότητα. Η Γιαννούλα είναι-καλώς ή κακώς-μία γυναίκα απόλυτα πιστή

στα πρότυπα και τις παγιωμένες αντιλήψεις σχετικά με τη γυναίκα της εποχής της. Εργάζεται

σκληρά, ζει κάτω από άθλιες συνθήκες, ανέχεται την απαίσια συμπεριφορά του συζύγου της (1),

αλλά παρόλα αυτά, δεν εγκαταλείπει τα καθήκοντα της σαν σωστή σύζυγος και μητέρα. Δεν

σταματά να «υπηρετεί» την οικογένειά της ούτε στιγμή, στα πλαίσια πάντα των ηθικών αξιών

και φραγμών, ακόμα και όταν αυτό εναντιώνεται στην προοπτική ενός καλύτερου αύριο για αυτή

και τα παιδιά της (2). Τέλος, αδιαμφισβήτητα αποτελεί τραγικό πρόσωπο της ιστορίας, καθώς

υπομένει πολλά, «κουβαλά» τεράστια ευθύνη, πληρώνει λάθη που δεν έκανε ποτέ (3),

δυστυχεί…

Παραπομπές στο κείμενο: (1) «Ο Μανώλης…οικογενείας.»

«Ο Μανώλης…παιδιά.»

«Η λάμπα…εκρατήθη.»

(2) «Τις οίδε…ξενοκοιτάζει.»

(3) «Όσο δια την Γιαννούλαν…γνωριμίαν.»

2.Αφού μελετήσετε το απόσπασμα απο τη Φόνισσα << Ενθυμείτο οτι και

Άλλοτε .... Να μην πάνε παρακάτω>>.

Να απαντήσετε στα ερωτήματα :

a)Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα σας δημιουργούν οι απόψεις της

Χαδούλας για τη θέση της γυναίκας ;

Στο κείμενο του Παπαδιαμάντη υπάρχει πολύ έντονα το στοιχείο της νουβέλας και του

ρεαλισμού συνδυασμός αυτών των δυο στοιχείων δίνει στον αναγνώστη μια ολοκληρωμένη

άποψη της Χαδούλας για τη θέση της γυναίκας. Η Χαδούλα ήταν ένα κορίτσι όπου από μικρή

ηλικία έγινε δούλα για τους γονείς της και μετέπειτα κατά σειρά στα εγγόνια της. Αυτό την

έκανε να βάλει σε προτεραιότητα τους άλλους παρά τον εαυτό της. Ακόμα και από την ίδια της

την οικογένεια δεν εισέπραξε αγάπη, φροντίδα, με αποτέλεσμα η Χαδούλα να είναι ένας

άνθρωπος χωρίς συναίσθημα και υποταγμένος στους άλλους .Σταδιακά η ηρωίδα αρχίζει μέσα

από τα πάθη της να βρίσκει μια αλλοπρόσαλλη απάντηση (σύμφωνα πάντα με τις αντιλήψεις του

τότε).Θεωρούσε ότι τα κορίτσια δεν έπρεπε να παντρεύονται, ότι το σωστό είναι να τα

καρυδοπνίγουν την ώρα που γεννιούνταν. Αυτά είναι τα πρώτα συμπτώματα τρέλας που

κατακλύζουν τη Χαδούλα. Όπου ο συγγραφέας συμπονεί και συμπαραστέκεται με έμμεσο τρόπο

στην ηρωίδα, έτσι κι εγώ δεν την κατακρίνω αλλά την κατανοώ γιατί σύμφωνα με την

χρονολογία που γράφτηκε το διήγημα, οι αντιλήψεις, και τα στερεότυπα ήταν διαφορετικά .Για

παράδειγμα η Χαδούλα ζούσε σε μια κοινωνία με χαμηλό κοινωνικό ,οικονομικό επίπεδο ,και οι

γονείς της αλλά και τα παιδία της αργότερα την υποτιμούσαν (αντιλήψεις για τη γυναίκα ).Μέσα

σε όλο αυτό το πλαίσιο της ζωής της μου φαίνεται λογικό και αναπόφευκτο να καταλήξει κάπως

έτσι.

β) Θεωρείτε, με βάση τις εμπειρίες σας ότι οι γυναίκες της εποχής μας συμμερίζονται τις

αντιλήψεις αυτές;

Στην εποχή κατά την οποία ζούμε, οι γυναίκες πλέον έχουν γίνει ίσες με τον άντρα σε όλα τα

θέματα. Οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα του ενεργού πολίτη, της μόρφωσης, και η ισότητα της

γυναίκας απέναντι στον άντρα κ.α. Όπως η τεχνολογία και η κοινωνία προχωράνε, έτσι και οι

αντιλήψεις τα ήθη και τα έθιμα (πρότυπα ) εξελίσσονται. Πληροφορίες για το κοινωνικό στρώμα

της γυναίκας αντλούμαι κυρίως από Λογοτεχνικά κείμενα όπου παρουσιάζεται η κατώτερη

κοινωνική τους θέση .Πριν από δεκαετίες οι γυναίκες είχαν άλλα πρότυπα και διαφορετικές

αντιλήψεις σε σχέση με το παρόν. Αντιληπτό λοιπόν θα ήταν να υπάρχει κατανόηση στις

γυναίκες μιας άλλης εποχής, όπου η κοινωνία δεν ήταν προοδευτική και ήταν πολύ

δύσκολο να υπάρξει αντίσταση ή αν υπήρχε αυτή θα ήταν ελάχιστη. Οι γυναίκες του σήμερα

έχουν πλήρη επίγνωση για τη θέση που κατείχαν παλιότερα και πιστεύω πως κατανοούν την

κατάσταση του τότε. Έτσι τώρα στηριζόμενες στο κατώτερο επίπεδο που βρισκόντουσαν, και μη

θέλοντας να ξαναγυρίσουν σε αυτό, αλλά στοχεύοντας στο να ανεβούν ακόμα πιο ψηλά, και

επιτυγχάνοντας την απόλυτη ισότητα !

3. Ταυτιστείτε με τη μητέρα του βρέφους τη Δελχαρώ και γράψτε μια σελίδα του ημερολογίου

της όπου καταγράφει τις σκέψεις και τα συναισθήματά της.

Πολλά αναπάντητα ερωτήματα βασανίζουν το μυαλό μου. Νομίζω πως πλέον σταμάτησα να

σκέφτομαι λογικά . Ο θάνατος του σπλάχνου μου με έκανε αδύναμη να συνεχίσω την βιοπάλη

μου και εντελώς παράλογη. Το καλό μου … αφού είχε δείξει σημεία βελτίωσης. Τώρα , γιατί να

είναι τόσο ξαφνικός ο χαμός του; Προσπαθώ να μην εξωτερικεύω τα συναισθήματα μου .

Επέλεξα να σιωπάσω . Αλλά για πόσο ; Σίγουρα όχι για πολύ…. Ο πόνος που μου προξένησε

αυτή η ιστορία δεν έχει όμοιό του. Όμως και ποια μάνα δεν θα ένιωθε όπως τώρα εγώ;

Συντετριμμένη! Ήταν άρρωστο το καημένο , υπέφερε… Όλοι οι γιατροί όμως είχαν πει πως θα

επανέλθει πλήρως η κατάσταση υγείας του . Ομολογώ , μες ήταν δυσβάσταχτη η συμβίωση

όλων μας . Ειδικά όταν το μωρό μου έβηχε . Όταν αγαπάς όμως συμπάσχεις. Και εγώ αυτό

έκανα. Πονούσα μαζί του. . . Όμως αρκετές τύψεις με βασανίζουν! Μήπως δεν εκπλήρωσα

σωστά τα όσα μου αναλογούσαν ως μητέρα; Έκανα όντως ότι περνούσε από το χέρι μου;

Βασανίζομαι και δεν θα σταματήσω αν δεν δώσω μια ολόψυχα ειλικρινή απάντηση…..

4. (Πρώτο κείμενο) Την επόμενη μέρα ένας αστυνομικός επισκέπτεται την οικογένεια και

διενεργεί ανακρίσεις για τις συνθήκες και τα αίτια του θανάτου του βρέφους. Ο Κωνσταντής, ο

πατέρας, αφηγείται στον αστυνομικό τα γεγονότα της περασμένης νύχτας σκιαγραφώντας

ταυτοχρόνως τον χαρακτήρα της πεθεράς του. Καταγράψτε την αφήγηση σε α’ ρηματικό

πρόσωπο.

Ήταν ένα συνηθισμένο απόγευμα του Σαββάτου, εγώ κοιμόμουν έχοντας πιει κάτι παραπάνω,

μιας και ήταν σαββατόβραδο για να ξεκουραστώ από τα μεροκάματα της εβδομάδας, ξαφνικά

άκουσα ένα δυνατό και αδιάκοπο βήχα. Αμέσως φώναξα να δω ποιος βήχει αλλά κανείς δεν

απάντησε. Ο βήχας συνεχιζόταν με αποτέλεσμα να χάσω την ψυχραιμία μου και να ξαναϋψώσω

τη φωνή μου. Όπως φαίνεται φρόντιζε το μικρό και βαριά άρρωστο εγγόνι της. Μου απάντησε

με αρκετά ειρωνικό ύφος αλλά την καταλαβαίνω. Είναι μία καταδικασμένη γυναίκα και αδικημένη

γυναίκα, που έχει περάσει αρκετές δυσκολίες στη ζωή της, έχοντας νιώσει τον κοινωνικό

ρατσισμό σε κάθε πτυχή του. Σε όλη της τη ζωή υπηρετεί τους άλλους, αισθάνεται αδικημένη

από την οικογένειά της και την κοινωνία. Η μίζερη και η υποτιμημένη θέση της στην ζωή, την

διαμόρφωσαν σε μία σκληρή και χωρίς ευαισθησίες γυναίκα, έχοντας σαν δίδαγμα και αρχή στη

ζωή της ότι στη ζωή μιας γυναίκας δεν υπάρχει τίποτα θετικό και έτσι είναι προτιμότερο να

μην γεννιέται. Βέβαια, πίσω από τη σκληρότητα της Φραγκογιαννούς κρύβεται ένας άνθρωπος

εξαιρετικά πληγωμένος που πέρασε μια ζωή γεμάτη βάσανα και πίκρες. Την ίδια στιγμή λοιπόν,

αφού άκουσε φωνές σηκώθηκε η Δελχαρώ, η σύζυγός μου, να δει τι συνέβη. Αμέσως ρώτησε αν

είχε πάθει κάτι το παιδί και η Φραγκογιαννού της απάντησε με έναν αρκετά άσχημο και

προσβλητικό τρόπο. Η γυναίκα μου είναι και αυτή ένα θύμα της εποχής, αλλά όχι τόσο όσο η

Φραγκογιαννού. Εκείνο το βράδυ κοιμόταν αντί να προσέχει και να κάθεται δίπλα στο άρρωστο

παιδί της. Τα παιδιά αποτελούν συνεχή ενασχόληση των γυναικών. Η Δελχαρώ όμως σαν

μητέρα είχε αφήσει τη θέση της στη Φραγκογιαννού. Ήταν φανερό πως ήταν το στήριγμά της

και της προσέφερε μεγάλη βοήθεια. Παρόλα αυτά, θα έπρεπε να είχε δώσει μεγαλύτερο αγώνα

για το παιδί της και όχι να επαναπαύεται, καθώς μπορεί να έβλεπε τη Φραγκογιαννού για άλλη

μια φορά σαν θύμα εκμετάλλευσης από την οικογένειά της. Αφού προηγήθηκαν όλα αυτά, τελικά

καμία από τις δύο δεν κατάφερε να σταματήσει το βήχα του παιδιού και, ενώ εγώ ήμουν στο

δωμάτιο εξαντλημένος και νευριασμένος από το συνεχές κλάμα και το βήχα του παιδιού,

ξαφνικά όλα αυτά σταμάτησαν. Επικρατούσε απόλυτη ησυχία και τότε όλοι μας καταλάβαμε ότι η

καρδιά του μωρού μας είχε σταματήσει και δεν ήταν πια μαζί μας…

5.α) Περιγράψτε τον χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα του δεύτερου κειμένου. Προσπαθήστε να

εξηγήσετε τη συμπεριφορά του προς τη γυναίκα του με βάση τα στερεότυπα σχετικά με το φύλο

του.

β) Ποια ήταν η γνώμη των γειτόνων/γειτονισσών για τις πράξεις της Γιαννούλας; Πού αποδίδει

τα κίνητρά τους ο ίδιος ο συγγραφέας;

α) Στο δεύτερο κείμενο, «Πατέρα στο σπίτι», ο κεντρικός ήρωας, ο Μανώλης, ήταν ξυλουργός

και ζούσε με την πολυμελή οικογενειά του. Αν και δεν ήταν ιδιαίτερα εργατικός εργαζόταν όταν

είχε δουλειά για να κερδίσει κάποια χρήματα για το σπίτι αλλά κυρίως για τη δική του

ευχαρίστηση σαν μέθυσος που ήταν. Στο κείμενο παρουσιάζεται τεμπέλης, σκληρός και

βάρβαρος προς την οικογένειά του, καθώς αδιαφορεί και στερεί βασικές ανάγκες απο τα παιδιά

καιτη γυναίκα του προκειμένου να ικανοποιηθεί ο ίδιος και να διασκεδάσει αγοράζοντας αλκοόλ.

Απέναντι στη σύζυγό του ο Μανώλης ,αρχικά, φαίνεται να ζηλεύει την καλή σχέση της με τον

κουμπάρο και να αμφισβητεί την τιμιότητά της χωρίς όμως να έχει αποδείξεις. Έτσι, πονηρός

σαν ήταν βρήκε αφορμή να αφήσει την οικογένειά του στο έλεος του Θεού και να φύγει. Η

ανευθυνότητα και η ασυνέπεια αποτελούν φανερά δύο βασικά χαρακτηριστικά της

προσωπικότητάς του. Βέβαια, πολλοί δικαιολογούν αυτή του τη συμπεριφορά προς τη Γιαννούλα

αφού ήταν άντρας και σύμφωνα με τα στερεότυπα της εποχής αυτός ήταν ο δυνατός, ο αρχηγός

του σπιτιού, αυτός που είχε τον τελευταίο λόγο και που θα έφταιγε ελάχιστα εάν το ζευγάρι

κατέληγε σε χωρισμό. Τέλος, ο πατέρας παρουσιάζεται αδύναμος να αντιμετωπίσει τις

απαιτήσεις και τα εμπόδια της ζωής γι’ αυτό και καταλήγει στη φυγή για να γλιτώσει απο τις

δύσκολες αυτές καταστάσεις.

β) Οι γειτόνοι και οι γειτόνισσες, οι οποίοι ήταν οι μάρτυρες των γεγονότων, έκριναν τις

πράξεις της Γιαννούλας και την κακολόγησαν άδικα. Πίστευαν ότι ο Μανώλης έπρεπε να ήξερε

από την αρχή τι γινόταν και εάν γινόταν κάτι ανάμεσα στον κουμπάρο και τη γυναίκα του.

Αμφισβήτησαν και αυτοί την τιμιότητα και την πίστη της Γιαννούλας στον άντρα της και τη

χαρακτήρισαν άπληστη και άτιμη, πονηρή και αδίστακτη, ουσιαστικά χωρίς να φταίει. Τέλος, ο

συγγραφέας αποδίδει όλο αυτό το «ενδιαφέρον» των γειτόνων στην αναζήτηση κάποιου είδους

διασκέδασης ακόμα και με τις φωνές, τις διαφωνίες, τη στενοχώρια και τη δυστυχία των άλλων.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

• «Ο Μανώλης ήτο ξυλουργός, αλλά δεν διέπρεπε πολύ επί φιλοπονία.»

• «Ειργάζετο...Δευτέρα πρωί»

• «Ο Μανώλης έγινε άφαντος...»

• «Η Γιαννούλα ήτο τίμια, αλλ’ ο Μανώλης ήτον ζηλιάρης.»

• «Πλην οι γειτόνισσες δεν ήσαν επιεικείς...να σκοτωθής.»

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Ερώτηση 1η : Νικόλαρου Δήμητρα

Ερώτηση 2η : Μπουγάδη Αντωνία

Ερώτηση 3η : Παυλέρου Αγγελική

Ερώτηση 4η : Νικολακάκου Αθηνά

Ερώτηση 5η : Μήτσια Γιάννα