Ενότητα 2η:

Η εκστρατεία στη Σικελία (415-413 π.Χ.)Ο Δεκελεικός Πόλεμος (413-404 π.Χ.)Μπακάλης Κώστας: history-logotexnia.blogspot.com

Η εκστρατεία στη ΣικελίαΓια να καταλάβουμε καλύτερα αυτή τη δεύτερη περίοδο του πολέμου πρέπει ναμιλήσουμε λίγο για τους Έλληνες της δυτικής Μεσογείου. Είδαμε στο 4ο Κεφάλαιο πώςιδρύθηκαν οι ελληνικές αποικίες εκεί. Με τον καιρό η πόλη των Συρακουσών στηΣικελία μεγάλωσε και έγινε πολύ δυνατή. Έτσι κυριάρχησε σε όλο το ανατολικό τμήματου νησιού.

▲ Μαρμάρινο κεφάλι του Αλκιβιάδη

(Μουσείο Ny Karlsberg, Κοπεγχάγη).

Η σύνθετη προσωπικότητα του

Αθηναίου πολιτικού εκφράζεται στην προτομή αυτή.

α. Η απόφαση για την εκστρατεία

Είναι ένας

ικανός και

φιλόδοξος

πολιτικός στηνΑθήνα.

Πείθειτην

ΕκκλησίατουΔήμου

ναεμπλακείηΑθήναστονπόλεμο μεταξύτηςΈγεσταςκαιτου

Σελινούνταστη

Σικελία.

Οδηγεί το

αθηναϊκό

στράτευμα μαζί

με το Νικία και το

Λάμαχο.

Ο Αλκιβιάδης:

Ο χώρος έπαιξε αρνητικό ρόλο στην εξέλιξη της αθηναϊκής εκστρατείαςστη Σικελία. Με ποια στοιχεία θα υποστηρίζατε την ορθότητα της παραπάνω φράσης;(Αξιοποιήστε τα δεδομένα του σχετικού χάρτη).

Για ποιους λόγους οι περισσότεροι Αθηναίοι συμφωνούσαν με τη Σικελική Εκστρατεία;

Όλους τους έπιασε μεγάλη επιθυμία να φύγουν στην εκστρατεία. Τους πιο ηλικιωμένουςεπειδή νόμιζαν ότι θα κατακτήσουν τη Σικελία ή ότι τουλάχιστον δεν διέτρεχαν κίνδυνομε τόσες μεγάλες δυνάμεις. Τους νεότερους επειδή είχαν την επιθυμία να δουν τονμακρινό αυτό τόπο και να τον γνωρίσουν, αλλά και επειδή ήταν βέβαιοι ότι θαγυρίσουν. Το πλήθος οι στρατιώτες επειδή θα έπαιρναν μισθούς αμέσως κι επειδή μετην επέκταση της κυριαρχίας θα εξασφάλιζαν για πάντα τη μισθοφορία. Έτσι, εξαιτίαςτου γενικού ενθουσιασμού, ακόμη κι εκείνοι που διαφωνούσαν σώπαιναν, από φόβομήπως, καταψηφίζοντας, θεωρηθούν κακοί πατριώτες. Θουκυδίδης, Ιστορία, Ζ, 24(μετ. Άγγ. Βλάχου)

Εύκολα τρίβεται ο άνθρωπος μες στους πολέμους·ο άνθρωπος είναι μαλακός, ένα δεμάτι χόρτο·χείλια και δάχτυλα που λαχταρούν ένα άσπρο στήθοςμάτια που μισοκλείνουν στο λαμπύρισμα της μέραςκαι πόδια που θα τρέχανε, κι ας είναι τόσο κουρασμένα,στο παραμικρό σφύριγμα του κέρδους.Ο άνθρωπος είναι μαλακός και διψασμένος σαν το χόρτο,άπληστος σαν το χόρτο [...]Γ. Σεφέρης «Τελευταίος Σταθμός» 46-53 (Από το Ημερολόγιο Καταστρώματος Β')

Ενθουσιασμός πριν την εκστρατεία. Οι άνθρωποι πολλές φορές πέφτουν θύματατης αυταπάτης τους. Τέτοιες σκηνές αναχώρησης για το μέτωπο γνώρισε ηΕυρώπη στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο(1914-1918). Όλοι τότε νόμιζαν ότι θατελειώσει γρήγορα ο πόλεμος και θα επιστρέψουν νικητές στα σπίτια τους.

▲ Τζών-Μπαπτίστ Ρεγκνόλτ (1754-1829):Ο Σωκράτης σέρνει τον Αλκιβιάδη από την Αγκαλιά

της Αισθησιακής Ευχαρίστησης, 1791

ευειδής ανενδοίαστος

Αλκιβιάδης

β. Ο Αλκιβιάδης εγκαταλείπει τους Αθηναίους

να στείλουν ισχυρό

στράτευμα στη Σικελία

εναντίον των Αθηναίων,

να οχυρώσουν τη Δεκέλεια

στην Αττική, για νααποκόψουν την Αθήνα απότην αγροτική τους ενδοχώρα.

Ο Αλκιβιάδης κατηγορείται από τους αντιπάλους του γιαιεροσυλία και ανακαλείται στην Αθήνα για να λογοδοτήσει.

Φοβούμενος θανατική καταδίκη καταφεύγει στη Σπάρτη,όπου συμβουλεύει τους Σπαρτιάτες:

Καταπιάστηκαν λοιπόν οι Αθηναίοι με τις προετοιμασίες για τη μεγάλη στρατιωτικήεπιχείρηση, αλλά λίγο προτού το εκστρατευτικό σώμα αναχωρήσει για τη Σικελία, τρομερόσκάνδαλο ξέσπασε στην Αθήνα: ένα πρωί οι τετράπλευρες ερμαϊκές στήλες που είχανλαξευμένη επάνω τους γενειοφόρο κεφαλή του Ερμή και που ήταν τοποθετημένες σεδιάφορα σημεία της πόλης, οι Ερμαί, όπως τις έλεγαν, βρέθηκαν με τα πρόσωπα σπασμένα(«περιεκόπησαν τα πρόσωπα» λέει ο Θουκυδίδης). H ιερόσυλη πράξη αναστάτωσε τουςΑθηναίους. Την ερμήνευσαν ως κακό οιωνό εν όψει της εκστρατείας αλλά και τηςαπέδωσαν πολιτική σημασία θεωρώντας τη μέρος συνωμοσίας για την ανατροπή τηςδημοκρατίας. Όρισαν λοιπόν υψηλή αμοιβή για όποιον θα έδινε στις αρχές πληροφορίεςσχετικά με τους δράστες του εγκλήματος.

Οι ένοχοι, οι ερμοκοπίδες, όπως τους είπαν, δεν βρέθηκαν. Οι φήμες όμως έδειχναν προςτον κύκλο του Αλκιβιάδη, για τον οποίοκαταγγέλθηκε επίσης με την ευκαιρία ότι είχεβεβηλώσει τα ελευσίνια μυστήριαπαρωδώντας τα. Οι πολιτικοί αντίπαλοί του, που τον έβρισκαν εμπόδιο στις επιδιώξειςτους να κυριαρχήσουν στην πόλη, εξερέθιζαντα πνεύματα.

Ο ίδιος ο Αλκιβιάδης δήλωνε πρόθυμος να δικαστεί και να θανατωθεί, αν κρινόταν ένοχοςτων κατηγοριών που του αποδίδονταν. H τελική απόφαση ήταν να αναχωρήσει οΑλκιβιάδης μαζί με το εκστρατευτικό σώμα και να δικαστεί μετά την επιστροφή του απότη Σικελία.http://www.ekivolos.gr/Sikelikh%20ekstrateia.htm «ΤΟ ΒΗΜΑ», 15/06/2003

Με συμβουλή του Αλκιβιάδη ο ικανότατος στρατηγός Γύλιππος εκστρατεύει στη Σικελία εναντίον των Αθηναίων

Οι Συρακούσες έγιναν η ισχυρότερη πόλη της Σικελίας τον 5ο αιώνα π.Χ . Στηφωτογραφία βλέπουμε τα οχυρωματικά τείχη της πόλης.

Στη Σικελία, μετά τηναποχώρηση Αλκιβιάδη

και το θάνατο του

Λαμάχου, τα πράγματαδυσκολεύουν για τους

Αθηναίους.

Οι σπαρτιατικέςενισχύσεις με τον

ικανό στρατηγό

Γύλιππο θα οδηγήσουντους Αθηναίους στην

καταστροφή.

Σύμφωνα με το

Θουκυδίδη, «όλα χάθηκαν» για την Αθήνα.

γ. Η Καταστροφή

Ο Αλκιβιάδης συμβουλεύει τους Σπαρτιάτες

δ. Παρέμβαση των Περσών

Ηοχύρωση τηςΔεκέλειας από τουςΣπαρτιάτες στερεί απότους Αθηναίους την αγροτική ύπαιθρο.

Σεαντίδραση οιΑθηναίοι προσπαθούν να ναυπηγήσουννέοστόλο.

Οι Πέρσες εκμεταλλευόμενοι τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο εμφανίζονταιξανά στο Αιγαίο και ακολουθώντας τησυμβουλή τουΑλκιβιάδη, συντηρούν τον πόλεμο ανάμεσα στηνΑθήνα και τηΣπάρτη.

Με περσικά χρήματα οιΣπαρτιάτες ναυπηγούνστόλο για νααντιμετωπίσουν τους Αθηναίους στη θάλασσα.

ΟιΑθηναίοι ανακαλούν τον Αλκιβιάδη για να αντιμετωπίσει τονικανό Σπαρτιάτη στρατηγόΛύσανδρο.

Οαθηναϊκόςστόλος ηττάται στηΣάμο και οΑλκιβιάδηςθεωρείταιυπεύθυνος της ήττας.

Δεκελεικός και Ιωνικός Πόλεμος -- Η ανάμειξη των Περσών

Ο Αλκιβιάδης συμβουλεύει τους Πέρσες να συντηρούν τον πόλεμο ανάμεσα σε Αθήνα και Σπάρτη. Οι Πέρσες προσφέρουν χρήματα στους Σπαρτιάτες και εκείνοι με τα χρήματα των Περσών ναυπηγούν ισχυρό στόλο και διεκδικούν από τους Αθηναίους την κυριαρχία στο Αιγαίο.

Σε τι αποσκοπούσαν οι Πέρσες με την παροχή οικονομικής βοήθειας στους Σπαρτιάτες και στους Αθηναίους;

ΤΑ ΠΕΡΣΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΑΤότε ο Κύρος είπε ότι ο πατέρας του τα ίδια τουείχε παραγγείλει και ο ίδιος δεν είχεδιαφορετική γνώμη, αλλά θα καταβάλει κάθεπροσπάθεια, κι ότι ήλθε φέρνοντας μαζί τουπεντακόσια τάλαντα. Είπε ότι, όταν τούταξοδευτούν, θα δαπανήσει και τα δικά του, όσατου είχε δώσει ο πατέρας του. Και πάλι, αν καιτούτα δεν είναι αρκετά, θα κομματιάσει τονασημένιο και χρυσό θρόνο, πάνω στον οποίοκαθόταν. Οι άλλοι επαίνεσαν τα λόγια του καιτον προέτρεψαν να υποσχεθεί σε κάθε ναύτημία αττική δραχμή, υποδεικνύοντας ότι, ανχορηγηθεί ο μισθός τούτος, οι ναύτες τωνΑθηναίων θα εγκαταλείψουν τα πλοία τους, κιέτσι θα δαπανήσει λιγότερα χρήματα. Εκείνοςείπε πως ήταν σωστός ο λόγος τους, αλλά ότιδεν μπορούσε να κάνει άλλο, απ’ όσα του είχεορίσει ο βασιλιάς.Ξενοφών, Ελληνικά, Α, V, 3-5 (μετ. Λ. Παπαγεωργίου)

Ο ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΔΑΣ:ΜΙΑ ΦΩΝΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΣΙΚΗΕΠΕΜΒΑΣΗΕπειδή λοιπόν κανείς δεν τόλμησε να πειοτιδήποτε άλλο, εκτός από το ότι πρέπει ναυπακούσει στους άρχοντες της πατρίδας καινα κάνει εκείνα για τα οποία ήλθε, τούτοςπήγε στον Κύρο και του ζήτησε μισθό για τουςναύτες. Εκείνος όμως του είπε να περιμένειδύο μέρες. Ο Καλλικρατίδας τότε,δυσαρεστημένος με την αναβολή καιοργισμένος με τις συχνές επισκέψεις στηνκατοικία του Κύρου, είπε ότι οι Έλληνες είναιπανάθλιοι, επειδή κολακεύουν τουςβαρβάρους λόγω χρημάτων, και ισχυρίστηκεπως, αν γυρίσει σώος στην πατρίδα, θα κάνειό,τι μπορεί για να συμφιλιώσει τουςΑθηναίους και τους Λακεδαιμονίους. Ύστερααπέπλευσε προς τη Μίλητο κι από κει έστειλεστη Λακεδαίμονα τριήρεις, για να ζητήσειχρήματα.Ξενοφών, Ελληνικά, Α, VI, 5-6 (μετ. Α.Παπαγεωργίου)

ε. Αγώνας στη θάλασσα

Έπειτα απόαποκλεισμό από

θάλασσα και στεριά

οι Αθηναίοι ζητούν

το 404 π.Χ. ειρήνη.

Το 406 π.Χ. οαθηναϊκός στόλος

με αρχηγό τον

Κόνωνα νικά το

σπαρτιατικό στιςΑργινούσες.

Το 405 π.Χ. στους ΑιγόςΠοταμούς, οι Σπαρτιάτες

κυριεύουν τα αθηναϊκά πλοίακαι η Αθήνα καταστρέφεται

στρατιωτικά.

► Η μάχη των Αιγών ΠοταμώνΟ Λύσανδρος (Εκδοτική Αθηνών)

Ήταν νύχτα όταν η Πάραλος έφτασε στην Αθήνα με τις ειδήσεις για τη συμφορά καιξέσπασε πικρός θρήνος ξεκινώντας από τον Πειραιά, ακολουθώντας τη γραμμή τωνΜακρών Τειχών ως την καρδιά της πόλης, και δυνάμωνε καθώς ο κάθε άνθρωποςμεταβίβαζε τα νέα στο γείτονά του. Εκείνη τη νύχτα κανείς δεν κοιμήθηκε. Πενθούσανκαι λυπόνταν για κείνους που χάθηκαν, αλλά ακόμη βαθύτερη λύπη ένιωθαν για τουςίδιους τους εαυτούς τους, καθώς φαντάζονταν ότι οι συμφορές που τους έμελλε ναυποφέρουν θα ήταν παρόμοιες μ’ εκείνες που οι ίδιοι είχαν προκαλέσει στους Μηλίους,τους αποίκους των Λακεδαιμονίων, όταν τους νίκησαν ύστερα από πολιορκία, ή στουςκατοίκους της Ιστιαίας, της Σκιώνης, της Τορώνης και της Αίγινας και πολλών άλλωνελληνικών πόλεων.Ξενοφώντας, Ελληνικά ΙΙ

στ. Το τέλος του πολέμου

Οι Κορίνθιοι και οι άλλοι

Σύμμαχοι προτείνουν ναισοπεδωθεί η Αθήνα και

οι κάτοικοί της να

πουληθούν ως δούλοι.

Οι Σπαρτιάτες απορρίπτουντην πρόταση, εκτιμώντας τηνπροσφορά των Αθηναίωνστους περσικούς πολέμουςκαι δέχονται τη σύναψη

ειρήνης.

Σε Συνέδριο στην Κόρινθο εκφράζονται διαφορετικές απόψειςγια την τύχη της Αθήνας.

Διαβάστε προσεκτικά την πηγή. α) Ποιος έγραψε το κείμενο και πότε;β) Ποιοι είναι, σύμφωνα με το κείμενο, οιόροι της ειρήνης;γ) Ποιον όρο θεωρείτε σκληρότερο γιατην Αθήνα; Δικαιολογήστε την απάντησήσας.

Οι Λακεδαιμόνιοι αποκρίθηκαν [...] ότι ήταν πρόθυμοι να προσφέρουν ειρήνη με τουςόρους ότι τα Μακρά Τείχη και τα οχυρωματικά έργα του Πειραιά θα έπρεπε ναγκρεμιστούν και ότι ο αθηναϊκός στόλος, εκτός από 12 πλοία, θα έπρεπε να παραδοθεί. Ακόμη, ότι οι εξόριστοι θα έπρεπε να αποκατασταθούν και τελικά ότι οι Αθηναίοι θαέπρεπε να ακολουθούν τους Λακεδαιμόνιους σε επιχειρήσεις σε στεριά και θάλασσα, όπου και αν τους οδηγούν, έχοντας κοινούς εχθρούς και φίλους. Οι περισσότεροι[Αθηναίοι] επιδοκίμασαν την πρόταση και πάρθηκε η απόφαση να δεχτούν την ειρήνη. Ύστερα από αυτό ο Λύσανδρος μπήκε με τα πλοία του στον Πειραιά και οι εξόριστοιξαναγύρισαν. Κι έτσι άρχισαν να γκρεμίζονται τα τείχη με μεγάλο ενθουσιασμό, με τησυνοδεία αυλητρίδων, πιστεύοντας ότι εκείνη η μέρα ήταν η αρχή της ελευθερίας στηνΕλλάδα.Ξενοφώντας, Ελληνικά ΙΙ

ζ. Οι όροι της ειρήνης

Οι Αθηναίοι υποχρεώνονται:

Να παραδώσουν όλα τους τα πλοία εκτός απόδώδεκα.

• Να κατεδαφιστούν ταΜακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά.

Να επιστρέψουν στην Αθήνα οι πολιτικοίεξόριστοι.

• Οι Αθηναίοι να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες στις εκστρατείεςτους και να έχουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους.

Έχουν ερειπωθεί πόλεις

Εγκατάλειψη υπαίθρου

Ανατροπή κοινωνικών δομών

Οι Πέρσες

αναμείχθηκαν

πάλι στα ελληνικάπράγματα.

Η θρησκευτική

πίστη έχειαντικατασταθεί

από τηναμφισβήτηση

Νεκροί: χιλιάδες

Κατάρρευση

ηθικών αξιών

η. Συνέπειες του πολέμου

Ερωτήσεις-Δραστηριότητες1. Εκδήλωση της αντίθετης φωνής, της φιλειρηνικής, αποτελεί το παρακάτω ποίηματης εποχής.Ειρήνη βαθύπλουτηπιο όμορφη από τους ευτυχείς θεούς,πόσο σ’ επιθυμώ. Πόσο αργείς!Φοβάμαι μη με καταβάλουντα γηρατειά, πριν αντικρίσωτη χαριτωμένη σου όψηκαι όμορφα χορευτικά τραγούδιακαι λαμπροστεφάνωτες γιορτές...(Ευριπίδης, απόσπασμα 462)

Αφού εξηγήσετε τους λόγους δημιουργίας του ποιήματος, να αναζητήσετε αναλογίες μεαντίστοιχα γεγονότα της εποχής μας.

2. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι είχαν στείλει και άλλη φοράστόλο στη Σικελία, για να επιβάλουν την κυριαρχία τους. Σε λόγο που εκφώνησε οΕρμοκράτης ο Συρακούσιος προς τους αντιπροσώπους των πόλεων διατύπωσε γιαπρώτη φορά το δόγμα: «Η Σικελία για τους Σικελιώτες». Ποιο το νόημα του δόγματος;Μπορεί γενικότερα και στην εποχή μας να διατυπώσουν τα κράτη τέτοιο μήνυμα;