Β2 Συχνότερες διατροφικές ανησυχίες στην εφηβεία.pdf

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΥπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων

ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΥπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού

Το Ε.Υ.ΖΗ.Ν. είναι πρόγραμμα των Υπουργείων Παιδείας

& Θρησκευμάτων και Πολιτισμού & Αθλητισμού, που

στοχεύει στη διασφάλιση της υγιούς ανάπτυξης των

παιδιών και των εφήβων μέσα από την υιοθέτηση

ισορροπημένων συνηθειών διατροφής και σωματικής

δραστηριότητας.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες

στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας φροντίδας, οι οποίες

αποσκοπούν στην προσφορά γνώσεων, την καλλιέργεια

δεξιοτήτων και τη δημιουργία υπηρεσιών για το παιδί,

το σχολείο αλλά και την οικογένεια, με άξονα τη διαμόρ-

φωση μιας υγιεινής στάσης ζωής.

Επιστημονική Ευθύνη Προγράμματος

Συντώσης Λάμπρος, Ph.D, Καθηγητής Διατροφής & Διαιτολογίας στο Χαροκόπειο

Πανεπιστήμιο

Παναγιωτάκος Δημοσθένης, Ph.D, Καθηγητής Βιοστατιστικής & Επιδημιολογίας

της Διατροφής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Ψαρρά Γλυκερία, Ph.D, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

Τάμπαλης Κων/νος, Ph.D, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής - Επιδημιολόγος

Συγγραφική Ομάδα

Αποστόλου Αριστείδης, MSc, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής

Αρναούτης Ιωάννης, Ph.D, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής

Γεωργούλης Μιχάλης, MSc, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Μπαθρέλλου Ειρήνη, Ph.D, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Μπέλλου Έλενα, Ph.D, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Φιλίππου Χριστίνα, MSc, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Σχεδιαστική Επιμέλεια

Κυριάκου Δάφνη, MSc, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

1 Β2. ΣΥΧΝΟΤΕΡΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εφηβεία είναι άμεσα συνυφασμένη με την περιέργεια, τον πειραματισμό και

ταυτόχρονα την έλλειψη αντικειμενικότητας και κριτικής ικανότητας. Αναπτυξιακά ο έφηβος

είναι προσκολλημένος στον παρόντα χρόνο και δεν έχει ακόμη κατακτήσει την υποθετική και

αφηρημένη σκέψη, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνεται με δυσκολία τις μελλοντικές

συνέπειες των πράξεών του. Παράλληλα, αμφισβητεί κάθε μορφής εξουσία και πάνω απ’

όλα τη γονική, «επαναστατεί», θέλει να «μεγαλώσει πριν από την ηλικία του» και να

γνωρίσει ή να δοκιμάσει νέα πράγματα. Το σύνολο των παραπάνω συμπεριφορικών

χαρακτηριστικών που οριοθετεί την εφηβεία είναι αναγκαίο βήμα για την κατάκτηση των

βασικών ψυχοκοινωνικών επιτευγμάτων της εφηβικής ηλικίας, δηλαδή την ανεξαρτησία, τη

θετική εικόνα εαυτού και την ταυτότητα (τη συνέχεια στις επιλογές που χαρακτηρίζει τον

κάθε άνθρωπο). Ωστόσο, στην προσπάθειά του να κατακτήσει τα παραπάνω επιτεύγματα, ο

έφηβος συνηθίζει να εναντιώνεται σε αυτά που του προτείνονται ως «σωστά» ή «υγιή» από

το περιβάλλον του, μεταξύ αυτών και στις αρχές της ισορροπημένης διατροφής, ενώ

επιδίδεται σε συμπεριφορές πειραματισμού, συμπεριλαμβανομένων και επικίνδυνων

διατροφικών πρακτικών, οι οποίες μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη φυσιολογική σωματική

και ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη. Στην παρούσα ενότητα θα παρουσιασθούν συνοπτικά οι

σημαντικότερες διατροφικές ανησυχίες κατά την εφηβική ηλικία, με αναφορά στις μη

ισορροπημένες συνήθειες διατροφής, την ενασχόληση με δίαιτες αδυνατίσματος, τη λήψη

συμπληρωμάτων διατροφής και την κατανάλωση αλκοόλ.

ΜΗ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

Πολυάριθμες μελέτες έχουν αναδείξει ότι η διατροφή που ακολουθείται από

πληθυσμούς εφήβων σε παγκόσμιο επίπεδο απέχει πολύ από τις συστάσεις για μια

ισορροπημένη διατροφή, η οποία όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη ενότητα θεωρείται

απαραίτητη για τη διασφάλιση της φυσιολογικής ανάπτυξης του οργανισμού και την

προαγωγή της υγείας κατά τη συγκεκριμένη ηλικιακή περίοδο. Το γεγονός αυτό

υπογραμμίζεται και στα αποτελέσματα του προγράμματος Ε.Υ.ΖΗ.Ν. (Εθνική δράση Υγείας

για τη ΖωΗ των Νέων) για το σχολικό έτος 2012-2013, κατά το οποίο συμμετείχαν συνολικά

359.262 μαθητές από 4.451 σχολεία της χώρας, σύμφωνα με τα οποία μόλις το 30% των

εφήβων (μαθητές Γυμνασίου) εμφάνισε μια ικανοποιητική προσκόλληση σε ένα υγιεινό


διατροφικό πρότυπο (Μεσογειακή δίαιτα), ενώ περίπου το 15% αυτών απείχε σημαντικά

από αυτό. Σε γενικές γραμμές, σύμφωνα με σχετικές μελέτες, κύρια χαρακτηριστικά των

διαιτητικών συνηθειών των εφήβων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η παράλειψη της

κατανάλωσης γευμάτων και ιδίως του πρωινού γεύματος, η μειωμένη κατανάλωση φρούτων

και λαχανικών, η αυξημένη κατανάλωση τροφίμων και ποτών χαμηλής θρεπτικής αξίας ως

ενδιάμεσα γεύματα (σνακ), με κυριότερα τα γλυκά και τα αναψυκτικά, η αυξημένη

συχνότητα κατανάλωσης γρήγορου φαγητού, καθώς και η μειωμένη συχνότητα

κατανάλωσης γευμάτων μαζί με την οικογένεια.

Το πρωινό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεύματα της ημέρας για τα παιδιά και

τους εφήβους, καθώς συμβάλλει στην κάλυψη των αναγκών τους σε ενέργεια και θρεπτικά

συστατικά μετά από την πολύωρη νηστεία κατά τη διάρκεια του ύπνου και έχει φανεί να

προάγει την ευστροφία, την ικανότητα μάθησης και τη σχολική τους απόδοση. Παράλληλα,

η κατανάλωση πρωινού γεύματος βοηθά τα παιδιά να ελέγχουν καλύτερα την πείνα τους

μέχρι το επόμενο γεύμα και να μην υπερκαταναλώνουν τροφή, αλλά και να είναι

περισσότερο σωματικά δραστήρια κατά τις πρωινές ώρες, με αποτέλεσμα να συμβάλλει

συνολικά στη διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους. Παρόλα αυτά, όλο και

περισσότερες μελέτες δείχνουν πως το πρωινό γεύμα συχνά λείπει από την καθημερινή

δίαιτα των εφήβων, ενώ ακόμα κι όταν υπάρχει, είναι ελλιπές, για παράδειγμα αποτελείται

μόνο από 1 ποτήρι γάλα, ενώ όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη ενότητα ένα επαρκές

πρωινό πρέπει να περιλαμβάνει τρόφιμα από περισσότερες της μιας ομάδες. Οι κυριότεροι

λόγοι για την παράλειψη του πρωινού γεύματος κατά την εφηβική ηλικία περιλαμβάνουν

την έλλειψη χρόνου το πρωί, δεδομένου ότι οι περισσότεροι έφηβοι δεν ξυπνούν αρκετά

νωρίς και βιάζονται να φύγουν για το σχολείο, ή την έλλειψη όρεξης κατά τις πρωινές ώρες,

η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι ο έφηβος έχει συνηθίσει να μην τρώει το πρωί ή στο

γεγονός ότι καταναλώνει μεγάλη ποσότητα τροφής στο βραδινό γεύμα της προηγούμενης

ημέρας. Σύμφωνα με δεδομένα για τη χώρα μας, το ποσοστό των εφήβων που

καταναλώνουν καθημερινά πρωινό γεύμα (κάτι περισσότερο από 1 ποτήρι γάλα ή χυμό

φρούτων) αυξήθηκε ελαφρώς κατά τα τελευταία 8 έτη (από 38,2% το 2002 σε 42,8% το

2010), παρόλα αυτά το 2010 μόλις 2 στους 5 εφήβους ανέφεραν ότι καταναλώνουν πρωινό

και τις 7 ημέρες της εβδομάδας. Το ποσοστό αυτό φαίνεται να μειώνεται σημαντικά με την

πάροδο της ηλικίας: από το 51,6% στους εφήβους ηλικίας 11 ετών στο 41,5% αυτών ηλικίας

13 ετών και στο 34,4% αυτών ηλικίας 15 ετών. Επιπλέον, το 3,5% του συνόλου των εφήβων


μαθητών ανέφερε ότι δεν καταναλώνει πρωινό καμία μέρα της εβδομάδας. Η παράλειψη

του πρωινού γεύματος φαίνεται να συμβαίνει συχνότερα τις καθημερινές, πιθανότατα λόγω

έλλειψης χρόνου, καθώς μόνο το 50% των εφήβων αναφέρουν ότι καταναλώνουν πρωινό

καθημερινά στο σπίτι πριν φύγουν για το σχολείο, ενώ για τις ημέρες του Σαββατοκύριακου

το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 75%.

Τα φρούτα και τα λαχανικά συνιστούν βασικές ομάδες τροφίμων της δίαιτας και

αναπόσπαστο κομμάτι μιας ισορροπημένης διατροφής κατά την παιδική ηλικία, καθώς

αποτελούν σπουδαία πηγή πολλών απαραίτητων θρεπτικών συστατικών π.χ. διαιτητικών

ινών, αντιοξειδωτικών ουσιών, βιταμινών και ανόργανων συστατικών, ενώ παράλληλα έχουν

υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και ουσιαστικά δεν περιέχουν λίπος ή αλάτι. Η κατανάλωση

ποικιλίας φρούτων και λαχανικών είναι ιδιαιτέρως σημαντική, καθώς τα διάφορα φρούτα

και λαχανικά διαφέρουν ως προς την περιεκτικότητά τους σε βιταμίνες και ανόργανα

στοιχεία, ενώ είναι αποδεδειγμένο ότι η επαρκής κατανάλωσή τους (περίπου 5 μερίδες

φρούτων και λαχανικών ημερησίως σύμφωνα με τις τρέχουσες διατροφικές συστάσεις)

συσχετίζεται με μείωση του κινδύνου εμφάνισης πολλών χρόνιων νοσημάτων, όπως η

παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και

συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου. Παρόλα αυτά, η μειωμένη κατανάλωση φρούτων και

λαχανικών φαίνεται, επίσης, να αποτελεί συχνό διατροφικό πρόβλημα στην εφηβική ηλικία,

γεγονός που έχει οδηγήσει στην εφαρμογή ποικίλων προγραμμάτων προαγωγής υγείας στο

σχολικό περιβάλλον με στόχο, αποκλειστικά ή μεταξύ άλλων, την αύξηση της κατανάλωσής

τους. Σύμφωνα με δεδομένα για τη χώρα μας, την περίοδο 2002-2010 παρατηρήθηκε μια

αύξηση στο ποσοστό των εφήβων που καταναλώνουν φρούτα και λαχανικά με συχνότητα

τουλάχιστον 5 ημέρες την εβδομάδα (από 23,4% το 2002 σε 30,8% το 2010), παρόλα αυτά,

το 2010, μόλις 1 στους 3 εφήβους ανέφερε ότι καταναλώνει φρούτα και λαχανικά

τουλάχιστον 5 ημέρες την εβδομάδα. Κατά αντιστοιχία με το πρωινό, το ποσοστό αυτό

φαίνεται να μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας: από το 35,5% στους εφήβους ηλικίας 11

ετών στο 30,2% αυτών ηλικίας 13 ετών και στο 26,3% αυτών ηλικίας 15 ετών. Εξίσου υψηλό

βρέθηκε το ποσοστό των εφήβων που καταναλώνουν σπάνια φρούτα και λαχανικά, με 1

στους 5 εφήβους μαθητές να αναφέρουν ότι καταναλώνουν φρούτα ή λαχανικά λιγότερο

από 1 φορά την εβδομάδα.

Η κατανάλωση τροφίμων και ποτών που δεν ανήκουν στις απαραίτητες ομάδες

τροφίμων της δίαιτας και χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος ή/και ζάχαρη


αποτελεί επίσης ένα κοινό χαρακτηριστικό των διατροφικών συνηθειών των εφήβων. Στα

τρόφιμα αυτού του είδους συμπεριλαμβάνονται διάφορα γλυκίσματα και αλμυρά σνακ,

όπως κέικ, πάστες, μπισκότα, γαριδάκια, πατατάκια, αλλά και ποτά, όπως αναψυκτικά ή

τυποποιημένοι χυμοί φρούτων (ιδίως αυτοί με πρόσθετη ζάχαρη τύπου «νέκταρ»), τα οποία

σύμφωνα με μελέτες επιλέγονται συχνά από τους εφήβους ως ενδιάμεσα γεύματα (σνακ)

είτε στο σχολείο είτε κατά τις απογευματινές ώρες. Τα τρόφιμα αυτά είναι πλούσια σε

ζάχαρη και επιβλαβή λιπαρά οξέα, όπως τα κορεσμένα και τα τρανς, ενώ παράλληλα δεν

αποτελούν καλή πηγή απαραίτητων θρεπτικών συστατικών, επομένως η κατανάλωσή τους

δεν είναι αναγκαία για την ανάπτυξη και την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού ενός

παιδιού, όπως συμβαίνει με τα τρόφιμα των βασικών ομάδων τροφίμων της δίαιτας. Παρόλα

αυτά, δεδομένου ότι τέτοιου είδους τρόφιμα υπάρχουν στην καθημερινότητά μας, δεν είναι

αναγκαία η πλήρης αποφυγή τους αλλά θα μπορούσαν ενδεχομένως να έχουν θέση σε ένα

κατά τα άλλα ισορροπημένο διαιτολόγιο ενός παιδιού, με την προϋπόθεση ότι

καταναλώνονται περιστασιακά και χωρίς να αντικαθιστούν τρόφιμα από τις άλλες ομάδες

τροφίμων. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τη σύγχρονη πυραμίδα της Μεσογειακής δίαιτας,

τα γλυκίσματα μπορούν να αποτελούν μέρος μιας ισορροπημένης δίαιτας, με την

προτεινόμενη κατανάλωσή τους να ανέρχεται σε λιγότερο από δύο μερίδες εβδομαδιαίως.

Παρόλα αυτά, η κατανάλωση των εν λόγω τροφίμων φαίνεται να είναι αρκετά υψηλότερη

από τη συνιστώμενη κατά την εφηβική ηλικία. Σύμφωνα με δεδομένα για τη χώρα μας, οι

μισοί έφηβοι μαθητές (50,4%) αναφέρουν ότι καταναλώνουν γλυκά ή αναψυκτικά με

συχνότητα από 1 έως 4 ημέρες την εβδομάδα. Επιπλέον, το 2010, το ποσοστό των εφήβων

που καταναλώνουν γλυκά ή αναψυκτικά τουλάχιστον 5 ημέρες την εβδομάδα βρέθηκε

χαμηλότερο σε σύγκριση με το 2002 και το 2006 (41,2% και 45,3% αντιστοίχως), ωστόσο

εξακολουθεί να παραμένει υψηλό, με 1 στους 3 εφήβους (35,5%) να αναφέρει ότι

καταναλώνει τα εν λόγω τρόφιμα τουλάχιστον 5 ημέρες την εβδομάδα, και μάλιστα τα

αγόρια σε υψηλότερο ποσοστό (38,3%) συγκριτικά με τα κορίτσια (32,8%).

Μια ακόμα αγαπημένη διατροφική συνήθεια των εφήβων που μπορεί να συμβάλλει

στην υποβάθμιση της διατροφής τους είναι το γρήγορο φαγητό, αυτό δηλαδή που

προορίζεται για γρήγορη κατανάλωση, χωρίς να απαιτεί την «ιεροτελεστία» του γεύματος,

το οποίο οι έφηβοι συνηθίζουν να καταναλώνουν είτε σε φαστ-φούντ, πιτσαρίες,

σουβλατζίδικα, κλπ. είτε στο σπίτι παραγγέλνοντάς το. Η κατανάλωση έτοιμου φαγητού

φαίνεται να είναι «βολική» για τους εφήβους, καθώς τα τρόφιμα που παρέχονται σε


ταχυφαγεία είναι σχετικά φθηνά και μπορούν να καταναλωθούν έξω από το εστιατόριο, π.χ.

στο δρόμο, με αποτέλεσμα να προτιμώνται από τα παιδιά με φορτωμένο πρόγραμμα λόγω

σχολικών ή άλλων υποχρεώσεων, ενώ τα ίδια τα ταχυφαγεία προσφέρουν γρήγορη

εξυπηρέτηση και ένα περιβάλλον φιλικό προς τον έφηβο (προσωπικό νεαρής ηλικίας,

μοντέρνα διακόσμηση χώρου, κλπ.). Ωστόσο, η ποιότητα του γρήγορου φαγητού σε γενικές

γραμμές δεν το καθιστά μια θρεπτική επιλογή, δεδομένου ότι σε σχέση με το «σπιτικό», το

γρήγορο φαγητό είναι σχεδόν πάντα πιο πλούσιο σε κακής ποιότητας λίπος, αλάτι, ζάχαρη

και πιο φτωχό σε διαιτητικές ίνες και θρεπτικά συστατικά, όπως ο σίδηρος και το ασβέστιο.

Επιπλέον, στα περισσότερα εστιατόρια και ταχυφαγεία προωθείται το μεγάλο μέγεθος στις

μερίδες που είναι πιο πλούσιο σε θερμίδες, χωρίς παρόλα αυτά να είναι πάντα

αποτελεσματικό στο να προκαλεί κορεσμό. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η κατανάλωση

γρήγορου φαγητού θα πρέπει να αποκλείεται από τη δίαιτα ενός εφήβου, αρκεί να γίνεται

σε ένα πιο προσεγμένο πλαίσιο, για παράδειγμα σε μια λογική συχνότητα (π.χ. οριοθέτηση

της κατανάλωσης γρήγορου φαγητού μόνο στο πλαίσιο των εξόδων του εφήβου με τους

φίλους του), και με έμφαση στις πιο υγιεινές εναλλακτικές επιλογές τροφίμων και ποτών που

προσφέρουν τα περισσότερα ταχυφαγεία. Παρόλα αυτά, και σε αυτήν την περίπτωση,

δεδομένα μελετών υποστηρίζουν ότι η πρακτική της κατανάλωσης γρήγορου φαγητού είναι

αρκετά συχνή μεταξύ των εφήβων, καθώς περίπου το 1/3 της συνολικής ημερήσιας

διαιτητικής τους πρόσληψης καλύπτεται μέσω αυτής στο πλαίσιο είτε των κύριων γευμάτων

της ημέρας είτε των ενδιάμεσων σνακ, ενώ έχει φανεί ότι ο μέσος έφηβος τρώει σε

ταχυφαγεία περίπου δύο φορές την εβδομάδα, με τα αγόρια να αναφέρουν συχνότερη

κατανάλωση έτοιμου φαγητού σε σχέση με τα κορίτσια.

Τέλος, δεδομένα μελετών υποστηρίζουν ότι οι έφηβοι συχνά αποφεύγουν να

καταναλώνουν γεύματα μαζί με την οικογένειά τους, ενώ προτιμούν να καταναλώνουν

τροφή είτε μόνοι τους είτε εκτός σπιτιού με φίλους. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα οικογενειακά

γεύματα σχετίζονται τόσο με την ποιότητα της δίαιτας των εφήβων όσο και με άλλες πτυχές

του τρόπου ζωής τους. Για παράδειγμα, ως προς την ποιότητα της διατροφής, έφηβοι που

καταναλώνουν συχνότερα γεύματα μαζί με την οικογένειά τους έχουν φανεί να

καταναλώνουν περισσότερα φρούτα και λαχανικά και λιγότερα τηγανιτά τρόφιμα και

αναψυκτικά, ενώ παράλληλα εμφανίζουν υψηλότερη πρόσληψη διαιτητικών ινών και

μικροθρεπτικών συστατικών και χαμηλότερη πρόσληψη κορεσμένων και τρανς λιπαρών

οξέων. Πέρα όμως από τη βελτίωση των διαιτητικών συνηθειών, τα οικογενειακά γεύματα


παρέχουν μια ευκαιρία για οικογενειακή επικοινωνία και αλληλεπίδραση, η οποία με τη

σειρά της βελτιώνει τις ενδοοικογενειακές σχέσεις και σχετίζεται με την υιοθέτηση

ευεργετικών ή την αποφυγή επικίνδυνων συμπεριφορών στον ίδιο τον έφηβο. Όπως

τονίζεται σε σχετικές μελέτες, οι έφηβοι που συμμετέχουν σε οικογενειακά γεύματα

τουλάχιστον 5 ημέρες την εβδομάδα, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν καλύτερη

απόδοση στο σχολείο, να μην καπνίζουν, να μην κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών και να

μην εμπλέκονται σε καβγάδες, σε σχέση με τους εφήβους που συμμετέχουν σπανιότερα σε

οικογενειακά γεύματα. Τα δεδομένα σχετικά με την παράλειψη των οικογενειακών

γευμάτων κατά την εφηβική ηλικία αφορούν κυρίως το δείπνο, καθώς αυτό πια αποτελεί

συνήθως το βασικό γεύμα της ημέρας κατά την εφηβική ηλικία, παρέχοντας μεγαλύτερο

ποσό ενέργειας και θρεπτικών συστατικών από οποιοδήποτε άλλο γεύμα ή σνακ, ενώ

αποτελεί και το γεύμα στο οποίο συνήθως όλα τα μέλη της οικογένειας μπορούν να

παρευρεθούν. Πιο συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι μόλις το 1/3 των εφήβων καταναλώνουν

βραδινό γεύμα μαζί με την οικογένειά τους καθημερινά, ενώ σε μεγάλο ποσοστό αυτών (22-

32%) το οικογενειακό δείπνο υπάρχει λίγες ημέρες την εβδομάδα ή σχεδόν ποτέ. Η αποφυγή

των οικογενειακών γευμάτων φαίνεται να αυξάνεται με την ηλικία, με τους εφήβους 12-13

ετών να αναφέρουν ότι συμμετέχουν σε περίπου 6 οικογενειακά γεύματα την εβδομάδα, και

αυτούς ηλικίας 15-16 ετών να αναφέρουν ότι συμμετέχουν μόλις σε 3. Οι λόγοι για τους

οποίους οι έφηβοι δεν καταναλώνουν φαγητό μαζί με την οικογένειά τους περιλαμβάνουν

το διαφορετικό τους πρόγραμμα σε σχέση με αυτό των γονέων τους (π.χ. ως προς το

μεσημεριανό γεύμα, οι ώρες που επιστρέφουν στο σπίτι μετά το σχολείο δεν συμβαδίζουν

με το ωράριο εργασίας των γονέων τους και ως προς το βραδινό γεύμα η ώρα που

συνηθίζουν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας να καταναλώνουν δείπνο δεν συμβαδίζει με

δραστηριότητες του εφήβου, όπως ο αθλητισμός), την αυξημένη επιθυμία τους για

αυτονομία ως προς τη διατροφή τους, ακόμα και τη δυσαρέσκειά τους απέναντι στα μέλη

της οικογένειας (π.χ. διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις).

ΔΙΑΙΤΕΣ ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑΤΟΣ

Οι σύγχρονες Δυτικού τύπου κοινωνίες παρέχουν πληθώρα τροφίμων, εύληπτων και

νόστιμων, αλλά ταυτόχρονα και πλούσιων σε ενέργεια, που μπορεί κανείς με ευκολία να

προμηθευτεί. Παραδόξως, οι ίδιες κοινωνίες δίνουν έμφαση και προωθούν ως πρότυπο το


αδύνατο σώμα, ασκώντας έτσι πίεση στους εφήβους, και ειδικότερα στα κορίτσια, κυρίως

μέσα από τη μόδα και τη διαφήμιση, να συμβαδίσουν με τα σωματικά πρότυπα της

κοινωνίας. Έρευνες που έχουν γίνει σε διάφορες περιοχές του κόσμου επιβεβαιώνουν το

γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός εφήβων δεν είναι ικανοποιημένοι με το βάρος και το

σχήμα του σώματός τους και προσπαθούν επίμονα να χάσουν τα θεωρούμενα περιττά κιλά.

Μάλιστα, η δυσαρέσκεια ως προς το σωματικό βάρος και την εικόνα του σώματος είναι τόσο

συχνή μεταξύ των εφήβων, ώστε στις μέρες μας τείνει να αποτελέσει φυσιολογικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της συγκεκριμένης ηλικίας. Σύμφωνα με δεδομένα για τη χώρα

μας, 1 στους 4 εφήβους (25,5%) θεωρεί ότι το σώμα του είναι παχύ, με σημαντικά

μεγαλύτερο ποσοστό για τα κορίτσια (30,7%) σε σχέση με τα αγόρια (20%) και για τους

εφήβους ηλικίας 15 ετών (28,8%) συγκριτικά με αυτούς 13 και 11 ετών (25,8% και 22,2%

αντιστοίχως). Επιπλέον, αυξανομένης της ηλικίας φαίνεται να αυξάνεται σημαντικά ο

αριθμός των κοριτσιών που αντιλαμβάνονται το σώμα τους ως παχύ: από το 25,9% στην

ηλικία των 11 ετών, στο 30,5% στην ηλικία των 13 ετών και στο 36,5% στην ηλικία των 15

ετών. Στα αγόρια αντίστοιχη αύξηση δεν παρατηρείται (17,9% στην ηλικία των 11 ετών, 21%

στην ηλικία των 13 ετών και 21,2% στην ηλικία των 15 ετών). Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το

γεγονός ότι, συγκρίνοντας την αντίληψη που έχουν οι έφηβοι για το σωματικό τους βάρος

με την αντικειμενική αξιολόγηση του βάρους με βάση τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ),

προκύπτει πως από το σύνολο των εφήβων που θεωρούν ότι το σώμα τους είναι παχύ σχεδόν

οι μισοί (46,9%) έχουν φυσιολογικό ή χαμηλότερο του φυσιολογικού σωματικό βάρος. Η

λανθασμένη αυτοαξιολόγηση του σωματικού βάρους φαίνεται να αφορά κυρίως τα

κορίτσια, και πιο συγκεκριμένα, από τα κορίτσια που απάντησαν ότι θεωρούν το σώμα τους

παχύ, το 58,3% βρέθηκαν να έχουν φυσιολογικό ή χαμηλότερο του φυσιολογικού βάρος

βάσει του δείκτη μάζας σώματος, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των αγοριών βρέθηκε μόλις

29,1%. Τέτοια συναισθήματα δυσαρέσκειας ως προς την εικόνα του σώματος δεν

θεωρούνται απαραιτήτως επικίνδυνα, και μάλιστα είναι έως ένα βαθμό δικαιολογημένα,

δεδομένου ότι κατά την περίοδο της εφηβείας εντείνεται η ενασχόληση του ατόμου με το

σώμα του και η εικόνα που έχει για το σώμα του αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της

φυσιολογικής του ανάπτυξης.

Παρόλα αυτά, αποτέλεσμα της δυσαρέσκειας ενός εφήβου με το σωματικό του βάρος

είναι η ενασχόλησή του με δίαιτες αδυνατίσματος, οι οποίες συνήθως δεν παρέχονται από

κάποιον ειδικό, αλλά βασίζονται είτε σε προσωπικές μεθόδους αυτοπεριορισμού της λήψης


τροφής είτε σε διαιτητικά σχήματα που διαφημίζονται σε ιστοσελίδες και περιοδικά μόδας,

με αποτέλεσμα πολλές από αυτές να μην είναι σωστά δομημένες. Στη χώρα μας σχεδόν οι

μισοί έφηβοι μαθητές (47,6%) θεωρούν ότι το βάρος τους είναι φυσιολογικό και δεν κάνουν

κάτι την παρούσα περίοδο για να το μεταβάλουν, με υψηλότερο ποσοστό αυτών να αφορά

τα αγόρια (53,5%) συγκριτικά με τα κορίτσια (42,1%) και τους εφήβους ηλικίας 11 ετών

(50,8%) συγκριτικά με αυτούς 13 (48,2%) και 15 ετών (43,5%). Από την άλλη, 1 στους 6

εφήβους (17,9%) αναφέρει ότι ακολουθεί κάποιου είδους δίαιτα με στόχο την απώλεια

βάρους, και από αυτούς σημαντικά περισσότερα είναι τα κορίτσια (22,2%) από ό,τι αγόρια

(13,3%), και οι έφηβοι ηλικίας 15 ετών (20,6%) σε σχέση με αυτούς 13 (17,5%) και 11 ετών

(15,9%). Παρότι τα αγόρια φαίνεται να ενοχλούνται λιγότερο από την εικόνα του σώματός

τους σε σχέση με τα κορίτσια, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι από το 2006 έως το 2010

καταγράφηκε αυξητική τάση στο ποσοστό των αγοριών που κάνουν δίαιτα (10,6% το 2006

και 13,3% το 2010) με στόχο τη ρύθμιση του σωματικού τους βάρους, αλλά όχι των κοριτσιών

(23,9% το 2006 και 22,2% το 2010). Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι από τους εφήβους που

είτε κάνουν δίαιτα είτε θεωρούν πως πρέπει να κάνουν δίαιτα για να χάσουν κιλά, μόλις οι

2 στους 5 (41,8%) είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι βάσει του ΔΜΣ, ενώ αντιθέτως η

πλειονότητα των έφηβων κοριτσιών (69,8%) και ένα υψηλό ποσοστό αγοριών (40,5%) έχουν

φυσιολογικό ή χαμηλότερο του φυσιολογικού βάρος. Το φαινόμενο αυτό φαίνεται να

εντείνεται σημαντικά όσο αυξάνει η ηλικία, με περισσότερους εφήβους ηλικίας 15 ετών

(61,6%) να εφαρμόζουν κάποια δίαιτα για απώλεια βάρους ή να θεωρούν πως πρέπει να

κάνουν δίαιτα για να χάσουν κιλά, παρότι σύμφωνα με το ΔΜΣ τους το βάρος τους είναι

φυσιολογικό ή χαμηλότερο του φυσιολογικού για την ηλικία και το φύλο τους, σε σχέση με

τους εφήβους ηλικίας 11 ετών (55,8%).

Αν και η πρόληψη του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας είναι επιθυμητή στην παιδική

και εφηβική ηλικία, η μακροχρόνια εφαρμογή μη ορθολογικών διαιτών και άλλων πρακτικών

αδυνατίσματος, που συνήθως συνοδεύει τον φόβο του πάχους, μπορεί να έχει σοβαρές

επιπτώσεις για την υγεία των παιδιών. Πρώτα από όλα, πολλές από τις εν λόγω δίαιτες

χαρακτηρίζονται από ποικίλους διαιτητικούς περιορισμούς και μπορούν να οδηγήσουν στον

αποκλεισμό τροφίμων ή και ολόκληρων ομάδων τροφίμων από τη διατροφή ενός παιδιού,

καθώς και σε μια χαμηλή θερμιδική πρόσληψη, η οποία δεν καλύπτει τις ανάγκες του. Τα

παραπάνω μπορούν να παρεμποδίσουν τη φυσιολογική σωματική ανάπτυξη του παιδιού σε

όλα τα επίπεδα (π.χ. αναστολή της ανάπτυξης των οστών, αναστολή της αύξησης του ύψους,


ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά) και μάλιστα κατά τέτοιο τρόπο ώστε η αναπλήρωση αυτής

να μην είναι αργότερα εφικτή. Πέρα όμως από την αναστολή της σωματικής ανάπτυξης,

ακολουθώντας επανειλημμένως ανορθόδοξες δίαιτες αδυνατίσματος το παιδί δεν

καλλιεργεί μια υγιή στάση απέναντι στην τροφή. Για παράδειγμα, αναπτύσσει τη στάση «όλα

ή τίποτα» σε σχέση με τη διατροφή του, δηλαδή για κάποιες περιόδους περιορίζει αυστηρά

τη διαιτητική του πρόσληψη και σε άλλες περιόδους δεν έχει καμία αρχή. Η στάση αυτή έχει

φανεί ότι τελικά δεν ευνοεί τη μακροπρόθεσμη διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους,

καθώς σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή, ενώ

παράλληλα αυξάνει την πιθανότητα για την εμφάνιση μιας διαταραγμένης διαιτητικής

συμπεριφοράς. Τελικά, οι ανορθόδοξες δίαιτες αδυνατίσματος, παρότι βραχυπρόθεσμα

οδηγούν στην επιθυμητή από τους εφήβους απώλεια βάρους, μακροπρόθεσμα δεν φαίνεται

να τους βοηθούν να επιλύσουν τα προβλήματά τους σχετικά με το βάρος και την εικόνα του

σώματός τους, αλλά αντιθέτως τα εντείνουν, ενισχύοντας τα αισθήματα του άγχους και της

χαμηλής αυτοεκτίμησης και οδηγώντας στην ανάπτυξη διαταραγμένων διατροφικών

συνηθειών που ακολουθούν τον έφηβο και κατά την ενήλικη ζωή. Πρέπει να σημειωθεί ότι

η διαρκής ενασχόληση με δίαιτες αδυνατίσματος δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη σε διαταραχές

λήψης τροφής, όπως η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία, εντούτοις σε

ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια παθολογική συμπεριφορά, η οποία σε

συνδυασμό με άλλες ψυχολογικές ή συναισθηματικές διαταραχές αυξάνει τον κίνδυνο για

την εμφάνιση κάποιας διατροφικής διαταραχής στην εφηβική ηλικία, όπως θα αναφερθεί σε

επόμενη ενότητα.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Μια ακόμα συνήθεια των εφήβων που σχετίζεται με τη διατροφή τους και τα τελευταία

χρόνια έχει προκαλέσει ανησυχία σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελεί η αλόγιστη λήψη

συμπληρωμάτων διατροφής. Ως συμπλήρωμα διατροφής ορίζεται ένα προϊόν που

προορίζεται για να συμπληρώσει τη διαιτητική πρόσληψη ενός ατόμου. Μπορεί να

βρίσκεται σε διάφορες μορφές, για παράδειγμα σε μορφή κάψουλας, σκόνης, πηκτής (gel)

ή υγρού διαλύματος, και περιέχει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συστατικά:

βιταμίνες, ανόργανα συστατικά, αμινοξέα, βότανα ή/και εκχυλίσματα, συμπυκνώματα,

μεταβολίτες ή συνδυασμούς αυτών. Σύμφωνα με μελέτες σε διάφορες χώρες του κόσμου,


το ποσοστό των εφήβων στον γενικό πληθυσμό που κάνουν χρήση συμπληρωμάτων

διατροφής χωρίς αυτή να υποκινείται από ιατρικούς λόγους (π.χ. την παρουσία νοσήματος

ή κάποια διαγνωσμένη διατροφική ανεπάρκεια) κυμαίνεται από 10% έως 74%. Οι

συνηθέστεροι λόγοι για τη χρήση τους από τους εφήβους, όπως αυτοί αναφέρονται από

τους ίδιους, περιλαμβάνουν τη βελτίωση της εξωτερικής τους εμφάνισης (π.χ. την ενίσχυση

της ομορφιάς – υγιές δέρμα, μαλλιά, νύχια, κλπ. – την απώλεια βάρους και την απόκτηση

του «ιδανικού» μεγέθους και σχήματος σώματος) και την ενίσχυση της αθλητικής τους

απόδοσης.

Ως προς τη βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης, η οποία φαίνεται να αφορά κυρίως τα

κορίτσια, τα συμπληρώματα που χρησιμοποιούνται συχνότερα περιλαμβάνουν σκευάσματα

βιταμινών και ανόργανων συστατικών ή συμπληρώματα βοτάνων και εκχυλισμάτων τους.

Παρά το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα συμπληρώματα διατροφής ελέγχονται ως προς την

ασφάλειά τους από επίσημους φορείς, όπως ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (Food

and Drug Administration – FDA) στην Αμερική και η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των

Τροφίμων (European Food Safety Authority – EFSA) στην Ευρώπη, η αλόγιστη χρήση τους

από τους εφήβους χωρίς ιατρική σύσταση θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποφεύγεται.

Και αυτό διότι αφενός δεν υπάρχει καμία επιστημονική ένδειξη ότι η λήψη των εν λόγω

διατροφικών συμπληρωμάτων μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της εξωτερικής

εμφάνισης, όπως ίσως θεωρούν οι έφηβοι που τα λαμβάνουν, αφετέρου διότι μπορεί

αντιθέτως να ενέχει κινδύνους για την υγεία τους, όπως η τοξικότητα από την υπερβολική

πρόσληψη θρεπτικών συστατικών. Άλλωστε, σύμφωνα με τον ορισμό που παρατέθηκε

προηγουμένως, τα συμπληρώματα διατροφής προορίζονται για τη συμπλήρωση της

συνήθους δίαιτας ενός ατόμου, σε περίπτωση που η δίαιτά του δεν είναι επαρκής ή οι

ανάγκες του ατόμου σε κάποιο ή κάποια θρεπτικά συστατικά είναι υψηλότερες από αυτές

που μπορεί να καλύψει μια συνήθης δίαιτα. Με άλλα λόγια, τα συμπληρώματα διατροφής

ενδείκνυται να χρησιμοποιούνται μόνο στην περίπτωση κάποιας διαγνωσμένης διατροφικής

ανεπάρκειας, ενώ σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν υποκατάστατο των τροφίμων και δεν

έχουν μαγικές, θεραπευτικές ή άλλου είδους ιδιότητες, που να καθιστούν τη χρήση τους

ευεργετική ή αναγκαία, ιδίως στην παιδική και εφηβική ηλικία.

Ως προς την ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης, η οποία αντιθέτως αφορά κυρίως τα

αγόρια, τα συμπληρώματα που χρησιμοποιούνται ανήκουν στην κατηγορία των εργογόνων

βοηθημάτων, δηλαδή των ουσιών που ενισχύουν τη μέγιστη μυϊκή μάζα και δύναμη, την


αντοχή στην κόπωση, καθώς και την αερόβια και αναερόβια ικανότητα του σώματος. Σε αυτά

περιλαμβάνονται διάφορα μίγματα πρωτεϊνών και αμινοξέων, η κρεατίνη, η καφεΐνη, το

διττανθρακικό νάτριο (μαγειρική σόδα) και διάφορα υδατανθρακούχα ποτά, τα οποία όπως

θα αναφερθεί σε επόμενη ενότητα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους πρωταθλητές και

τους αθλητές υψηλού επιπέδου, συμπεριλαμβανομένων και των εφήβων, δεδομένου ότι

τόσο η αποτελεσματικότητά τους στην ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης όσο και η

ασφάλειά τους έχει αποδειχθεί σε σχετικές μελέτες. Ωστόσο, με εξαίρεση τους εφήβους που

αθλούνται σε επαγγελματικό επίπεδο, η χρήση τους δεν θεωρείται απαραίτητη και δεν θα

πρέπει να ενθαρρύνεται σε αυτούς που ασχολούνται με κάποιο άθλημα ερασιτεχνικά ή

αυτούς που επιδιώκουν να βελτιώσουν την εικόνα και τη σύσταση του σώματός τους.

Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι στις μέρες μας κυκλοφορούν στο εμπόριο και

παράνομα εργογόνα βοηθήματα, των οποίων η λήψη είναι σημαντικό να αποφεύγεται από

τους αθλητές, ιδίως τους εφήβους, καθώς μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία,

για παράδειγμα καρδιαγγειακά επεισόδια, δυσλειτουργία του ήπατος και των νεφρών,

διάφορες νευρολογικές διαταραχές, καθώς και διάφορες μορφές καρκίνου. Η Διεθνής

Ολυμπιακή Επιτροπή κατατάσσει στην κατηγορία αυτή διάφορα ορμονικά πεπτίδια και

ανάλογά τους (π.χ. αυξητική ορμόνη, ερυθροποιητίνη, κλπ.), διεγερτικά (π.χ. αμφεταμίνες),

ναρκωτικά αναλγητικά (π.χ. κοκαΐνη, μαριχουάνα, μορφίνη, κλπ.), τους β-αναστολείς, τα

διουρητικά, τα ανδρογόνα και τα αναβολικά στεροειδή, με την τελευταία κατηγορία να είναι

η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη. Σύμφωνα με μελέτη στην Ελλάδα σε δείγμα εφήβων ηλικίας

17 ετών, ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτών (2%) ανέφερε ότι έχει κάνει χρήση αναβολικών

στεροειδών έστω μια φορά στη ζωή τους χωρίς συνταγή ιατρού, ωστόσο το 7% δήλωσε ότι

γνωρίζει τουλάχιστον έναν ακόμα συνομήλικο που κάνει χρήση και το 25% ότι είναι πολύ

εύκολο να προμηθευτεί αναβολικά στεροειδή εφόσον τα αναζητήσει στην αγορά. Παρότι

στη χώρα μας η χρήση παράνομων εργογόνων βοηθημάτων στην εφηβική ηλικία φαίνεται

να είναι σημαντικά χαμηλότερη σε σχέση με άλλες χώρες του κόσμου, η ορθή ενημέρωση

του εφηβικού πληθυσμού για τους κινδύνους που ενέχουν είναι σημαντική με στόχο την

ελαχιστοποίηση της χρήσης τους.


ΑΛΚΟΟΛ

Μια από τις σημαντικότερες διατροφικές ανησυχίες της εφηβικής ηλικίας είναι το

αλκοόλ, η κατανάλωση του οποίου στις μέρες μας έχει αναδειχτεί σε σημαντικό πρόβλημα.

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η κατανάλωση αλκοόλ

για άτομα κάτω των 18 ετών θα πρέπει να αποφεύγεται, ενώ ακόμη και για τους ενήλικες

έχουν εκδοθεί οδηγίες σχετικά με την «υπεύθυνη/ασφαλή κατανάλωση» αλκοόλ, η οποία

ανέρχεται σε 2 και 4 μονάδες αλκοόλ την ημέρα για τις γυναίκες και τους άντρες αντιστοίχως.

Παρόλα αυτά, τα στατιστικά δεδομένα του ΠΟΥ σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ από τους

εφήβους στις χώρες της Ευρώπης και την Αμερική είναι ανησυχητικά. Πιο συγκεκριμένα,

στην Ευρώπη και την Αμερική, ο μέσος όρος ηλικίας κατά την οποία οι έφηβοι δοκιμάζουν

αλκοόλ είναι τα 11-13 έτη, ενώ μέχρι τα 14 τους χρόνια το 40% των εφήβων έχει δοκιμάσει

τουλάχιστον μια φορά να καταναλώσει κάποιο αλκοολούχο ποτό. Αξιοσημείωτο είναι,

επίσης, το γεγονός ότι ένα μικρό ποσοστό εφήβων (16%) αναγνωρίζει την αλκοόλη ως

εξαρτησιογόνο ουσία, ενώ το 32% αυτών θεωρούν ακίνδυνη την κατανάλωση 1-2

αλκοολούχων ποτών ημερησίως ακόμα και στην εφηβική ηλικία. Παρόμοια φαίνεται να είναι

η εικόνα και για την κατάσταση στην Ελλάδα, αφού σύμφωνα με σχετικές μελέτες το 70%

των εφήβων ηλικίας 13-18 ετών δηλώνει ότι καταναλώνει αλκοολούχα ποτά, με το

προτιμητέο ποτό να είναι η μπύρα, ενώ το 6-9% δηλώνουν συστηματική κατανάλωση αλκοόλ

2-3 φορές την εβδομάδα. Ο μέσος όρος ηλικίας για τα αγόρια που ξεκινάνε να πίνουν είναι

τα 12 έτη και για τα κορίτσια τα 13, ενώ το 20% περίπου των εφήβων παραδέχεται ότι έχει

μεθύσει πάνω από 3 φορές μέσα σε 1 χρονιά. Οι λόγοι που οδηγούν τους εφήβους αρχικά

στη δοκιμή και έπειτα στη συστηματική κατανάλωση αλκοόλ είναι πολλοί, ωστόσο ο

σημαντικότερος αφορά την πίεση που δέχονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον. Όπως

προαναφέρθηκε είναι αρκετά σύνηθες κατά την εφηβεία το άτομο να προσπαθεί να

ανεξαρτητοποιηθεί από την οικογένειά του και παράλληλα να γίνει μέρος του κοινωνικού

συνόλου (κυρίως των συνομηλίκων) και να εξερευνήσει τα όριά του. Συνεπώς, αρκετοί

έφηβοι καταλήγουν να καταναλώσουν αλκοόλ επηρεασμένοι από τις παρέες τους, και πιο

συγκεκριμένα λόγω του φόβου της απόρριψης ή της απώλειας ενός φίλου ή στο πλαίσιο της

προσπάθειάς τους να γίνουν αποδεκτοί από τους συνομηλίκους τους και να αποφύγουν

αρνητικά σχόλια ή χλευασμούς που συνοδεύουν την άρνηση για κατανάλωση αλκοόλ.


Η συστηματική και χωρίς μέτρο κατανάλωση αλκοόλ σε τόσο μικρές ηλικίες έχει

πολλαπλές συνέπειες για την υγεία, μερικές εκ των οποίων μπορεί να αποδειχτούν

ιδιαιτέρως σοβαρές. Αρχικά, είναι αυτονόητο ότι η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ στην

εφηβική ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο εθισμού ακόμα και μετά την ενηλικίωση, ενώ ακόμα και

μικρή ποσότητα αλκοόλ έχει φανεί να ασκεί επιβαρυντική επίδραση στο ήπαρ και

παράλληλα προκαλεί νευρολογικές φθορές, μειώνει την ικανότητα συγκέντρωσης και

επιβαρύνει τη λειτουργία της μνήμης, συνέπειες που ειδικά στην εν λόγω ηλικιακή περίοδο

μπορούν να οδηγήσουν σταδιακά σε σημαντική μείωση της σχολικής απόδοσης. Σε γενικές

γραμμές, όσο μεγαλύτερη και συχνότερη είναι η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών από τους

εφήβους, τόσο σοβαρότερες είναι οι επιπτώσεις, και αφορούν παραμέτρους όχι μόνο

σχετικές με την υγεία, αλλά και την κοινωνική ζωή του εφήβου. Σε σχέση με το τελευταίο,

ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η κατανάλωση αλκοόλ στους εφήβους σχετίζεται και

με άλλες ανεπιθύμητες ή παραβατικές συμπεριφορές, όπως το κάπνισμα, η λήψη

παράνομων ναρκωτικών ουσιών ή η εμπλοκή σε διενέξεις, ενώ ο έφηβος που πίνει

ανεξέλεγκτα είναι πολύ πιθανό να είναι ευερέθιστος και να αναπτύξει επιθετική

συμπεριφορά ή αντιθέτως να δεχτεί αδιαμαρτύρητα τη βιαιότητα ή τη σεξουαλική

παρενόχληση από άλλους. Μία ακόμη επικίνδυνη πτυχή του ζητήματος είναι ότι συχνά η

κατανάλωση αλκοόλ από τον έφηβο προκαλεί ή και επισκιάζει άλλες, περισσότερο σοβαρές

συναισθηματικές ή ψυχολογικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη. Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί

ότι και στις 3 συνηθέστερες αιτίες θανάτου στις ηλικίες 14-24 ετών, οι οποίες είναι τα

αυτοκινητικά δυστυχήματα, οι αυτοκτονίες και οι δολοφονίες, το αλκοόλ έχει σημαντική

εμπλοκή. Για παράδειγμα, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του ΠΟΥ το 30-50% των

τροχαίων ατυχημάτων διεθνώς και το 20% των θανατηφόρων ατυχημάτων (περίπου 10.000

θάνατοι ετησίως) στην Ευρώπη σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ. Συνεπώς,

λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι

θεσμοθετημένα από το 2008 απαγορεύεται η πώληση αλκοόλ σε ανήλικους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συμπερασματικά, η εφηβεία χαρακτηρίζεται συχνά από μη ισορροπημένες συνήθειες

διατροφής και επικίνδυνες διατροφικές πρακτικές, οι οποίες αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο

βαθμό την ανάγκη του εφήβου για αυτονομία και τον προσδιορισμό της ταυτότητάς του σε


συνδυασμό με την προσπάθειά του να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο. Δεδομένου ότι η

περίοδος της εφηβείας είναι πολύ σημαντική για τη διαμόρφωση των διατροφικών

συνηθειών του παιδιού που θα αποτελέσουν τη βάση για τη διασφάλιση της μελλοντικής

του υγείας, τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο θα πρέπει να συμβάλλουν στην πρόληψη

των επικίνδυνων διατροφικών πρακτικών και την προώθηση ενός ισορροπημένου

διατροφικού προτύπου, παρέχοντας στον έφηβο αφενός κατάλληλη διατροφική

εκπαίδευση, αφετέρου τη δυνατότητα να κάνει τις δικές του επιλογές και να

αυτοδιαχειρισθεί τη συμπεριφορά του.


Πηγές

Alves C1, Lima RV. Dietary supplement use by adolescents.J Pediatr (Rio J).

2009;85(4):287-94.

Dorsch KD1, Bell A. Dietary supplement use in adolescents. Curr Opin Pediatr.

2005;17(5):653-7.

http://www.eurocare.org/

Kokkevi A, Terzidou M, Politikou K, Stefanis C. Substance use among high school students

in Greece: outburst of illicit drug use in a society under change. Drug and Alcohol

Dependence, 2000;58(1-2):181-8.

Muscular Body Image Lures Boys Into Gym, and Obsession. The New York Times Eisenberg

ME, Wall M, Neumark-Sztainer D. Muscle-enhancing Behaviors Among Adolescent Girls

and Boys. Pediatrics. 2012 Nov 19.

Story M and Stang J. Understanding adolesccent eating behaviors (Chapter 2) in: Stang J,

Story M (eds) Guidelines for Adolescent Nutrition Services (2005).

Κοκκέβη Ά., Φωτίου Α., Ξανθάκη Μ., Σταύρου Μ., Καναβού Ε. Διατροφή, φυσική

δραστηριότητα και σωματικό βάρος στους εφήβους. Σειρά θεματικών τευχών: Έφηβοι,

Συμπεριφορές & Υγεία. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Αθήνα,

2011.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΥπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων

ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΥπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού

Β2 Συχνότερες διατροφικές ανησυχίες στην εφηβεία.pdf

Documents

Transcript of Β2 Συχνότερες διατροφικές ανησυχίες στην εφηβεία.pdf