2. Ο Καρλομάγνος και η εποχή τουΜπακάλης Κώστας: history-logotexnia.blogspot.com

Όροι – κλειδιά της ενότητας

Καρλομάγνος -αυτοκράτορας,

•οργάνωση της αυτοκρατορίας,

•συνθήκη του Βερντέν,

Σαρακηνοί

•Μαγυάροι

•Βίκινγκς

Καρολίδεια Αναγέννηση

Α. Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Ο Καρλομάγνος (768-814) διάδοχος του

Πιπίνου του Βραχύ: με συνεχείς πολέμουςκατόρθωσε :

1. να επεκτείνει τοΦραγκικό Βασίλειο

2. να δημιουργήσειένα πανίσχυρο

χριστιανικό κράτος.

ΜονόγραμματουΚαρλομάγνου, απότηνεπιγραφήενόςβασιλικού

διπλώματος:Signum(μονόγρ.: KAROLVS)KaroligloriosissimiregisΠηγή:

http://el.wikipedia.org//File:Karldergrossesignatur.svg

Τι έγινε; Στέψη του Καρλομάγνου με τον τίτλο: Μέγας καιειρηνοποιός αυτοκράτωρ, κυβερνήτης του ΡωμαϊκούΚράτους,

Πού; Στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη.

Πότε; Την ημέρα των Χριστουγέννων του έτους 800.

Πώς Στέψη από τον πάπα Λέοντα Γ΄σύμφωνα με το βυζαντινότυπικό υπό τις επευφημίες λαού και κλήρου.

Γιατί; Διάθεση από την πλευρά του Καρλομάγνου επιβολής καισφετερισμού από το Βυζάντιο των δικαιωμάτων του στηρωμαϊκή κληρονομιά.

Ποιες υπήρξανοι συνέπειες;

Υπήρξε αφετηρία διαμάχης μεταξύ της Δύσης και τηςΒυζαντινής Αυτοκρατορίας, γιατί οι Βυζαντινοί θεωρούσαντον αυτοκράτορά τους ως τον μοναδικό κληρονόμο καισυνεχιστή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ο Άγιος Πέτροςπαραδίδει στον πάπαΛέοντα Γ' το μανδύα

(pallium) και στοβασιλέα (rex)

Καρλομάγνο μιασημαία. (Μωσαϊκόστο Ανάκτορο τον

Λατερανού, χρονολογούμενο

πριν από τις 25 Δεκεμβρίου του 800).

Η στέψη του Καρλομάγνου από τη σκοπιά των ΦράγκωνΕπειδή δεν υπήρχε πια αυτοκράτορας στο έθνος των Ελλήνων και η αυτοκρατορική εξουσία βρισκότανστα χέρια μιας γυναίκας, φάνηκε σωστό στον ίδιο τον πάπα Λέοντα και σ' όλους τους άγιους πατέρεςπου πήραν μέρος στη σύνοδο να δώσουν τον τίτλο του αυτοκράτορα στο βασιλιά των ΦράγκωνΚάρολο, που έχει στην κυριαρχία του την πόλη της Ρώμης, όπου συνήθιζαν πάντα να εδρεύουν οικαίσαρες, και τις άλλες πόλεις της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Επειδή λοιπόν οπαντοδύναμος Θεός ευδόκησε να περάσουν όλες αυτές οι χώρες στην κυριαρχία του Καρόλου, οικληρικοί της Συνόδου σκέφθηκαν ότι, σύμφωνα με το θέλημα του Θεού και το αίτημα όλων τωνΧριστιανών, εκείνος θα έπρεπε να έχει και τον τίτλο του αυτοκράτορα. Ο Κάρολος δεν ήθελε ναεναντιωθεί σ' αυτό το θέλημα και, υποτασσόμενος ταπεινά στο Θεό, καθώς και στην επιθυμία πουεκφράστηκε από όλο το χριστιανικό κόσμο, δέχθηκε τη χειροτονία του από τον πάπα Λέοντα και, μαζίμ' αυτή, τον τίτλο του αυτοκράτορα.ΑπόταΧρονικάτουLorsch (Annates Laureshamenses), Monumenta Germaniae Historica,τόμ. I, 37,μετ.Λ.Τσακτσίρας,στο:Λ.Τσακτσίρας-Ζ.Ορφανουδάκης-Μ.Θεοχάρη,ΙστορίαΡωμαϊκήκαιΒυζαντινή,ΟΕΔΒ,Αθήνα1999,183.

Η στέψη του Καρλομάγνου από τη σκοπιά των ΒυζαντινώνΑυτό το χρόνο (800), στις 25 Δεκεμβρίου, ο ρήγας των Φράγκων Κάρολος στέφθηκε (αυτοκράτορας)από τον πάπα Λέοντα. Και ενώ σκόπευε να επιτεθεί με στόλο στη Σικελία, άλλαξε γνώμη καιαποφάσισε να ζητήσει σε γάμο την αυτοκράτειρα Ειρήνη. Για το σκοπό αυτό έστειλε τον επόμενοχρόνο πρεσβευτές στο Βυζάντιο. Κι έφτασαν οι απεσταλμένοι του Καρόλου και του πάπα Λέοντος(στην Πόλη), ζητώντας από την Ειρήνη να παντρευτεί τον Κάρολο και έτσι να ενωθεί η Ανατολή με τηΔύση. Κι εκείνη θα δεχόταν αν δεν την εμπόδιζε ο Αέτιος, που είχε μεγάλη δύναμη και σκόπευε να κάνειαυτοκράτορα τον αδελφό του. Τον επόμενο χρόνο (802), τον Οκτώβριο, ο Νικηφόρος, πατρίκιος καιγενικός λογοθέτης, έγινε αυτοκράτορας διώχνοντας την αυγούστα Ειρήνη.Θεοφάνης, Χρονογραφία, έκδ. C. de Boor, τόμ. 1, Λειψία 1883, 475-476Πώς είδαν οι Δυτικοί και πώς οι Βυζαντινοί την αυτοκρατορική στέψη του Καρόλου;

Η στέψη του Καρόλου είχε ως αποτέλεσμα νασυνυπάρχουν αντιμέτωπες από το 800 και εξήςδυοαυτοκρατορίες, μία ανατολική και μίαδυτική. Γι αυτό το λόγο η στέψη θεωρήθηκε από

τους Βυζαντινούςως σκάνδαλο καισφετερισμός των νομίμων και

αποκλειστικών δικαιωμάτων τους στηρωμαϊκή κληρονομιά και κυρίως του

δικαιώματος χρήσης του όρου βασιλεύς τωνΡωμαίων. Η διάσταση μεταξύ Ανατολής και Δύσης

επεκτάθηκε τώρα και στην πολιτική σφαίρα. Ηοικουμένη διασπάστηκε γλωσσικά, πολιτικά και

θρησκευτικά σε δύο αντίπαλους κόσμους.Οι Βυζαντινοί ανέμεναν ότι ο Κάρολος θα επιχειρούσε

να υποτάξει την Ανατολική Αυτοκρατορία. Οτελευταίος όμως επιδίωξε και πέτυχε το συμβιβασμόμε το βυζαντινό αυτοκράτορα ύστερα από δύσκολες

και μακρές διαπραγματεύσεις.ΙστορίατουΜεσαιωνικούκαιτουΝεότερουΚόσμου565 -1815

(ΓενικήςΠαιδείας-Β΄Λυκείου).

ΜικρογραφίαμετονΚαρλομάγνο(στααριστερά) καιτογιοτουΠιπίνο

(σταδεξιά). 991, Μόντενα(Ιταλία),ΑυτοκρατορικήΒιβλιοθήκη.

ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ

• όρισε ως έδρα του

την Αιξ- Λα-Σαπέλ(Ακυίσγρανο,

σημερινό Άαχεν)

• αναδείχθηκε σε

διοικητικό και

πολιτιστικόκέντρο της

αυτοκρατορίας.

ΣΚΟΠΟΣ

• Για να ασκεί τον

έλεγχο ενός τόσο

εκτεταμένου

κράτους

• οργάνωσε τους

πολιτικούς καιδιοικητικούς

θεσμούς

• αξιοποιώντας τηρωμαϊκή

παράδοση αλλάκαι τα γερμανικά

έθιμα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

ΑΝΑΚΑΜΨΗ

• Η αποκατάστασητης τάξης και η

οργάνωσητου

κράτους

δημιούργησαν τις

προϋποθέσεις γιαοικονομική

ανάκαμψη

• με την αύξηση

της αγροτικής

παραγωγής καιτην αναθέρμανση

του εμπορίου.

Ο Θρόνος του Καρλομάγνου και τωνμεταγενέστερων Γερμανών Βασιλιάδων

στον Καθεδρικό του Ααχεν

Το παρεκκλήσι του Καρλομάγνουστον Καθεδρικό του Άαχεν.

Ο αυτοκράτορας έστελνε ειδικούς απεσταλμένους στιςδιάφορες κομητείες του για να ελέγξουν τους κόμητες. Τακαθήκοντά τους μαθαίνουμε από το παρακάτω απόσπασμα.

Φροντίστε να προστατέψετε όλα τα δικαιώματα τουαυτοκράτορα, όπως σας τα όρισαν ξεκάθαρα γραπτά καιπροφορικά […]. Να είστε δίκαιοι με τις εκκλησίες, τις χήρες καιτα ορφανά. Εάν δε σας υπακούσουν [...], ειδοποιήστε μας […].Εάν αρνούνται να δεχτούν τις αποφάσεις που πήρατεσύμφωνα με το νόμο και τη δικαιοσύνη, σημειώστε το καιενημερώστε μας. Νομοθετικό κείμενο του Καρλομάγνου,γύρω στο 802

Κανάτα της εποχής τωνΚαρολιδών. 9ος αιώνας, Στοκχόλμη (Σουηδία),

Κρατικό Ιστορικό Μουσείο.

Τροχός για ακόνισμα. 8ος -- 9οςαιώνας, Κάσελ (Γερμανία), ΚρατικόΜουσείο.

Στη Γαλλία

Στα εδάφη πουπεριλαμβάνουν το σημερινόΒέλγιο, την Ελβετία και την

κεντρική Ιταλία. ως τηΡώμη

Στη

σημερινή

Γερμανία

Μετά το θάνατο του Καρλομάγνου η ενότητα του Φραγκικού Κράτους άρχισε νακλονίζεται και οι διάδοχοι του διένειμαν μεταξύ τους την αυτοκρατορική κληρονομιάμε τη Συνθήκη του Βερντέν (843). Διαίρεση αυτοκρατορίας σε 3 τμήματα πουαντιστοιχούσαν περίπου :

Σημασία συνθήκης: Χώρισε για πρώτηφορά την Ευρώπη

γλωσσικά Αποτέλεσε την απαρχή της

δημιουργίας της νεότερης Ευρώπης

Αντλώντας πληροφορίες από το μάθημα τηςΓεωγραφίας και από τις μέχρι τώρα γνώσεις σας νααπαντήσετε στο ερώτημα: Ποιο από τα τρία κράτημειονεκτούσε έναντι των άλλων και γιατί;

ΝΟΤΟΣ: οι Σαρακηνοί(μουσουλμάνοι της Αφρικής και της Ισπανίας) Επιτίθενται στα παράλια της Μεσογείου .

Την ίδια εποχή, που οι κληρονόμοι του Καρλομάγνου συγκρούονται μεταξύ τους για τηνκληρονομιά, η Ευρώπη δέχεται νέες εισβολές.

ΒΟΡΡΑΣ: από τις Σκανδιναβικές Χώρες φτάνουν οι Νορμανδοί ή Βίκιγκς πουαναστατώνουν την Ευρώπη με αιφνίδιες επιδρομές και εγκαθίστανται στα εδάφη της.

ΑΝΑΤΟΛΗ: οιΜαγυάροι(Ούγγροι) εξαπολύουνεπιδρομές σεμεγάλο τμήματατης δυτικήςΕυρώπης.

Δράκοντες (drakkar), δηλ. πλοία των Νορμανδών ή Βίκιγκς. Σχέδιο σε τάπητα (11οςαι.). Μπαγιέ, Κέντρο Γουλιέλμου του Κατακτητή.

Β. Η ΚΑΡΟΛΙΔΕΙΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

συνδέεται με μιασημαντική άνθηση τωνγραμμάτων και των

τεχνών,

ΟνομάζεταιΚαρολίδειαΑναγέννηση.

Η βασιλεία του Καρλομάγνου και των διαδόχων του

Το αυτοκρατορικό παρεκκλήσι τουΚαρλομάγνου στο Άαχεν (Γερμανία) είναι ένααπό τα πιο λαμπρά οικοδομήματα της εποχήςεκείνης. Μιμείται την εκκλησία του ΑγίουΒιταλίου στη Ραβένα της Ιταλίας. Μεταξύ 790--805.

Η μνημειακή πόρτα του αβαείου (μεγάλουμοναστηριού) στο Έσεν (Γερμανία). Μεταξύ

800--880.

ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ

Φρόντισε για τη μόρφωση των διοικητικών υπαλλήλων Η

οργάνωση του κράτους απαιτούσε την ύπαρξη ικανών στελεχών στο

διοικητικό μηχανισμό, δηλ. γραφέων, αντιγραφέων και δασκάλων.

Εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις καθώς και προσπάθειες γιαβελτίωση του μορφωτικού επιπέδου του κλήρου.

Για το σκοπό αυτό προσκλήθηκαν διάσημοι λόγιοι και δάσκαλοιαπό την Ιρλανδία και την Αγγλία στο αυτοκρατορικό ανάκτορο της Αιξ -

λα- Σαπέλ, αναδείχθηκε σε πραγματικό πολιτιστικό κέντρο.

Ευαγγέλιο που ίσως ανήκε στονΚαρλομάγνο. Μεταξύ 781--783, Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.

Στη

νεοσύστατηΑνακτορική

Ακαδημία και στα

μοναστήρια :

δόθηκε ιδιαίτερη

έμφασηστηναντιγραφή

βιβλίων

και καθιερώθηκε μια

γραφή με

ευανάγνωστα πεζάγράμματα:

η καρολίδεια γραφή.

Ο αυτοκράτορας

αποβλέπονταςσεμιαγενικότερηπνευματική

ανανέωση,

διέταξε να

λειτουργούν σχολεία

σε κάθε επισκοπή καιμοναστήρι.

Στα σχολεία αυτά

διδάσκονταν :

εκτός από γραφή καιανάγνωση

γραμματική, ρητορική, αριθμητική

και άλλα μαθήματα.

Μην παραμελείτε τα γράμματαΓιατί είναι ωφέλιμο οι επισκοπές και τα

μοναστήρια, τα οποία ανήκουν, με τη θέληση τουΧριστού, στην επικράτεια μας [...] να έδειχνανεπίσης ενδιαφέρον για την καλλιέργεια τωνγραμμάτων [...]. Ακόμα και στα πρόσφατα χρόνια,σε γράμματα που μας έγραψαν από διάφοραμοναστήρια να μας πληροφορήσουν ότι οι αδελφοίπου έμειναν σ' αυτά προσεύχονταν για λογαριασμόμας, διαπιστώσαμε ότι σε πολλά απ' αυτά ταγράμματα υπήρχαν σωστές σκέψεις, αλλά αδέξιαδιατυπωμένες [...] από έλλειψη μόρφωσης [...] Γι'αυτό σας συνιστούμε να μην παραμελείτε τηνκαλλιέργεια των γραμμάτων. Γι' αυτή τη δουλειάπρέπει να διαλέξετε ανθρώπους, που να έχουν καιτη θέληση και την ικανότητα να μάθουν και ναδιδάξουν και τους άλλους. Και αυτό πρέπει να γίνειμε το ζήλο με τον οποίο σας το ζητούμε.Από την επιστολή του Καρλομάγνου προς τοναβά Μπώγκουλφ, στο: Μάρτζορι Ρόουλιν, Ηκαθημερινή ζωή στο Μεσαίωνα, εκδ.Παπαδήμα, Αθήνα 1992, σ. 26-27.

Σελίδα από χειρόγραφοσε μεγαλογράμματη γραφήπου αντιγράφηκε ανάμεσαστο 783 και το 795. Βιέννη(Aυστρία), ΜουσείοΙστορίας της Τέχνης.

Τα σπάνια βιβλίαΕγώ ο Υμέτερος Φλάκκος (ψευδώνυμο του Αλκουίνου, καθηγητή της

επισκοπικής σχολής της Υόρκης (Αγγλία), τον οποίο ο Καρλομάγνος διόρισεδιευθυντή της Ανακτορικής Ακαδημίας, και αβά της μονής του Αγίου Μαρτίνουτης Τουρ), λαμβάνοντας θάρρος από τη δική σας παραίνεση, επιθυμώ ναπροσφέρω στους τροφίμους του Αγίου Μαρτίνου το νέκταρ των Ιερών Γραφών.Λαχταρώ να μεθύσω και άλλους με το παλιό κρασί της αρχαίας μάθησης, νααρχίσω να τρέφω και άλλους με τους καρπούς τα γραμματικής λεπταισθησίας,να τους φωτίσω με την τάξη των ουρανίων σωμάτων [...]. Δυστυχώς όμως δενέχω ορισμένα σπάνια βιβλία της σχολαστικής μάθησης, τα οποία ωστόσοδιέθετα στην πατρίδα μου χάρη στον εξαιρετικό και διάπυρο ζήλο τουδιδασκάλου μου, καθώς και στη δική μου μέριμνα [...]. Αναφέρω όλα αυτά στηνΕκλαμπρότητά σας [...] ώστε να μεταβούν εκεί σπουδαστές μας και να διαλέξουντα χρειώδη και να φέρουν στη Γαλλία τους ανθούς της γνώσης της Βρετανίας[...].D. Whiteloc, English Historical Documents, τ. 1, Oxford University Press,1955, σ. 786.

Ποια μαθήματα αναφέρεται ότι διδάσκονται οι σπουδαστές στο αβαείοτου Αγίου Μαρτίνου; Σε ποια συμπεράσματα μπορούμε να καταλήξουμε για την καλλιέργειατων γραμμάτων στην Αγγλία την εποχή αυτή;

Μεγάλη ανάπτυξη γνώρισαν και οιτέχνες με σαφείς βυζαντινές επιδράσεις.

Η αρχιτεκτονική, η γλυπτική, η ζωγραφική, η μικροτεχνία και ημικρογραφίαχειρογράφων αυτήςτης περιόδου μαςάφησαν εξαίρετααντιπροσωπευτικάέργα.

Νόμισμα του Καρλομάγνου (περ.812). Φέρειτην επιγραφή στα λατινικά: Κάρολος,Αυτοκράτορας Αύγουστος. Παρίσι, ΕθνικήΒιβλιοθήκη.

Σύμφωνα με ένα σύγχρονο ιστορικό, τον Λε Γκοφ, Η Καρολίδεια Αυτοκρατορίααπέτυχε, αλλά άφησε μια πολύ σημαντική κληρονομιά στην Ευρώπη. Να συζητήσεις μετους συμμαθητές σου την άποψη αυτή.