1Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΞΑΝΘΗΣΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑΤΑΞΗ:Α΄ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2011-2012ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ:Α΄ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Σπύρου Παρασκευή

Θέμα:

“Ορυκτά και μέταλλα της γης …..στου κόσμου τα

κοσμήματα”

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ομάδες μαθητών και Υποθέματα. σελ.3

Εισαγωγή σελ4

Α : O ρυκτά και μέταλλα σελ.5-18

. Ορυκτά σελ.5

2. Σχηματισμός –Κατηγορίες ορυκτών. σελ.6

3. Πολύτιμοι λίθοι σελ.7

4. Μέταλλα σελ.7

5. Πολύτιμα και βασικά μέταλλα. σελ.8

6. Χρήσεις ορυκτών και μετάλλων. σελ.8

7. Ορυκτά και μέταλλα της Γης …στο κόσμου τα κοσμήματα σελ.8-15

 8. Ορυκτά του Ελλαδικού χώρου σελ.15

9. Καράτια σελ.16

9. Σχέση με οικονομία-Κοινωνία-Πολιτισμό σελ.17

Β: Ιστορία του κοσμήματος σελ.18-36

1. Κόσμημα σελ.18

2. Το κόσμημα στην αρχαιότητα σελ.19

3. Και άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται ανά τον κόσμο στο κόσμημα   σελ.20

4. Κοσμήματα και στα δύο φύλα             σελ.34 

5. Είδη κοσμήματος σελ.35

Γ.: Κόσμημα και πολιτισμός σελ.37-42

1.Σχέση του κοσμήματος με τον πολιτισμό σελ.37

2.Συμβολισμός σελ.38

3.Ανασκαφές: Αναζητώντας το κόσμημα στην αρχαιότητα σελ.40

4.Κόσμημα και καλές τέχνες σελ.40

5.Μουσεία κοσμήματος σελ.42

Δ .Σύγχρονο κόσμημα σελ.42-48

1.Σύγχρονο καλλιτεχνικό κόσμημα σελ.42

 2. Καλλιτεχνικό κόσμημα από διάφορα υλικά  σελ.44

 3.Καλλιτεχνικό κόσμημα από μέταλλο σελ.44

4.Η ιστορία του πρώτου χρυσοχοείου ‘Κατραμόπουλου» στην Ελλάδα σελ.44

5.Μόδα και τάσεις στο κόσμημα  σελ.44  

                                                                                  

Ε .Σχέση με την οικονομία –κοινωνία –περιβάλλον σελ.49-54

Επίλογος σελ.55

Βιβλιογραφία σελ.56

2

Ομάδες μαθητών και Υποθέματα.

Α : O ρυκτά και μέταλλα (Πυρομορφίτης)

Γιαβρίδης Γιώργος

Καραλούλης Στέφανος

Καρτάλης Κωνσταντινος

Β: Ιστορία του κοσμήματος (Αμέθυστος)

Διαμαντίδης Μάριος

Ευθυμιάδου Αλεξάνδρα

Εφέντη Φατμέ

Θεοδώρου Κωνσταντίνα

Κατσαρίδου Σοφία

Γ.: Κόσμημα και πολιτισμός (Ζαφείρι)

Κοντογιάννη Ιωάννα

Μπουρμπούν Οκάν

Νεστορίδου Έλενα

Δ .Σύγχρονο κόσμημα (Αμέθυστος)

Μόσχου Μιχαέλα

Πετρίδου Ευθυμία

Τζούμα Ελένη

Χουσεΐν Μπασιά Νεσληχάν

Ε .Σχέση με την οικονομία –κοινωνία –περιβάλλον (Εσμεράλντα)

Παυλίδου Περσεφόνη Πετρίδου Κυριακή Παπαευαγγέλου Ηρώ

3

ΕισαγωγήΟρυκτά και μέταλλα ,οι θησαυροί της γης, ανακαλύπτονται από τα σπλάχνα της και τότε οι

άνθρωποι δημιουργούν νέους θησαυρούς , το κόσμημα.Του κόσμου τα ορυκτά και τα μέταλλα γίνονται του κόμου όλα τα κοσμήματα,κοσμήματα όλων των λαών της γης και στολίζουν κυρίως τις γυναίκες αλλά και τους άντρες.Με αυτούς τους θησαυρούς θα ασχοληθούμε σε αυτή την ερευνητική εργασία.

Κριτήρια επιλογής θέματος ήταν:

Η διαχρονική αξία των κοσμημάτων.

Η χρήση τους από άνδρες και γυναίκες ,από όλες τις ηλικίες και ειδικά τους εφήβους.

H περιέργεια για τα υλικά που «λάμπουν» μέσα στη γη (μέταλλα,ορυκτά).

Το ενδιαφέρον για τους τρόπους επεξεργασίας και μεταποίησης των πρώτων υλών.

Η αξιοποίηση ικανοτήτων σχεδιασμού και δημιουργίας κοσμημάτων.

Η ενασχόληση των μαθητών κατά τις ελεύθερες ώρες.

Η πιθανή επαγγελματική ενασχόληση.

Και ο σκοπός:

Η κατανόηση :

Η σύνδεση του φυσικού (ορυκτά μέταλλα, …) και του τεχνικοοικονομικού περιβάλλοντος

(μεταλλουργία, γεμολογία., κοσμηματοποιία, .)στην δημιουργία αγαθών για προσωπικό

στόλισμα(κοσμήματα).

Η συμβολή των κοσμημάτων στην εξέλιξη της κοινωνίας ,της οικονομίας , του πολιτισμού.

Η αξία της δημιουργίας.

4

Α. ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑ.1.ΟΡΥΚΤΑΗ λέξη ορυκτό προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ορύσσω που σημαίνει σκάβω ,επειδή τα ορυκτά τα παίρνει ο άνθρωπος με σκάψιμο από τη γη.Σύμφωνα με ορισμό των ειδικών ,το ορυκτό είναι ένα φυσικό στερεό ή υγρό σώμα ομογενές ,ανόργανης συνήθως προέλευσης , με ορισμένη χημική σύσταση που σχηματίστηκε χωρίς να επιδράσουν φυτικοί ή ζωικοί παράγοντες ή ο άνθρωπος.Το κάθε ορυκτό αποτελείται από άτομα χημικών στοιχείων ενωμένα μεταξύ τους σε πολλά μόρια ή σε μία χημική ένωση . Τα άτομα ενός ορυκτού μπορεί να είναι τυχαία τοποθετημένα στο εσωτερικό του και τότε προκύπτει ένα άμορφο ορυκτό όπως ο οπάλιος και ο οψιδιανός.

Οπάλιος της φωτιάς από το Μεξικό Οψιδιανός

Μπορεί όμως τα άτομα ενός ορυκτού να είναι τοποθετημένα με μία συγκεκριμένη τάξη που επαναλαμβάνεται στις τρεις διαστάσεις του χώρου ,ακολουθώντας ένα τρισδιάστατο γεωμετρικό σχήμα(δομικό πλέγμα) και τότε προκύπτει ένα κρυσταλλικό ορυκτό ,όπως ο ροδοχρωσίτης και ο ασβεστίτης.Τότε το ορυκτό έχει συγκεκριμένη χημική σύσταση κι εμφανίζεται με τη μορφή κρυστάλλων.

(Μουσείο Ορυκτών και απολιθωμάτων Κ.Ι. Οικονομόπουλου)

Ροδοχρωσίτης πάνω σε Σφαλαιρίτη, από το βουλγαρικό τμήμα της Ροδόπης

Ασβεστίτης Λαυρίου

Μεγάλος αριθμός κρυστάλλων της ίδιας χημικής σύστασης σε επαφή ο ένας με τον άλλο αποτελούν το ίδιο είδος ορυκτού αλλά αποτελούν και ένα πέτρωμα. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι το μάρμαρο, που αποτελείται από πολλούς κρυστάλλους ασβεστίτη.Πέτρωμα όμως σχηματίζουν και κρύσταλλοι διαφορετικών ορυκτών, όταν βρίσκονται σε επαφή ο ένας με τον άλλο .Πολλά απ' τα ορυκτά αποτελούν και συστατικά των πετρωμάτων. Τέτοια είναι ο χαλαζίας, οι άστριοι, οι μαρμαρυγίες, ο ασβεστίτης, ο γύψος, ο γραφίτης, ο τάλκης, οι ζεόλιθοι κλπ.Παράδειγμα το πέτρωμα «γρανίτης» που αποτελείται από κρυστάλλους χαλαζία, αστρίων. μοσχοβίτη, βιοτίτη και άλλων ορυκτών.

5

Μοσχοβίτης:Αποτελείται από φύλλα τετραέδρων και οκταέδρων

 Στο αριστερό σχήμα φαίνεται η κρυσταλλική δομή του SiO2 που είναι ο χαλαζίας, και στο σχήμα δεξιά, φαίνεται η δομή του άμορφου SiO2 που είναι οι διάφορες μορφές γυαλιού. Στην περίπτωση της κρυσταλλικής δομής, τα άτομα πυριτίου και οξυγόνου, διατάσσονται στον χώρο  και ενώνονται,  με βάση  κάποιο συγκεκριμένο γεωμετρικό σχέδιο. Στην περίπτωση του άμορφου υλικού η ένωση των ατόμων γίνεται με τυχαίο τρόπο. Στα σχήματα, τα άτομα πυριτίου συμβολίζονται με μικρή κουκίδα, και τα άτομα οξυγόνου με μεγάλη.  Κάτω από το φως και την μεγέθυνση ενός μικροσκοπίου μπορεί κανείς να θαυμάσει μέσα σε ένα πέτρωμα όλο τον εκπληκτικό κόσμο συνύπαρξης των ορυκτών.Κοινά ορυκτά δημιουργούν θαυμάσιες ποικιλίες κρυστάλλων που αποτελούν αληθινά έργα τέχνης της φύσης και ο θαυμασμός του ανθρώπου οδήγησε σε ονομασίες όπως «ρόδο της ερήμου» για τον ταπεινό γύψο ,μαλλιά της Αφροδίτης για τις ξανθές ίνες του ρουτιλίου.

«Ρόδο της ερήμου» Κρύσταλλοι ρουτιλίου σε χαλαζία(Πακιστάν) Κρύσταλλος: προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά κρύος και στέλλεσθαι (στερεοποίηση),επειδή οι αρχαίοι πίστευαν ότι ο κρύσταλλος ήταν πάγος ή κάποιο σώμα που στερεοποιήθηκε εξαιτίας του ψύχους.Στη φύση υπάρχουν 4000 είδη ορυκτών με μεγάλη ποικιλία μορφών κρυστάλλων και χρωμάτων.Στα ορυκτά συμπεριλαμβάνονται κι ορισμένα σώματα που έμειναν για πάρα πολύ καιρό κάτω απ' την επιφάνεια της γης κι εξομοιώθηκαν με τα ορυκτά (άνθρακας, κεχριμπάρι κ.ά.).

1.1.ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ –ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΡΥΚΤΩΝ.Δεν σχηματίζονται όλα τα ορυκτά με τον ίδιο τρόπο. Ορισμένα σχηματίζονται από την βαθμιαία κρυστάλλωση του μάγματος όπως το διαμάντι ή τη δράση θερμών διαλυμάτων που επιδρούν σε μια μάζα πετρώματος (υδροθερμικός σχηματισμός) και ονομάζονται πρωτογενή..

6

Άλλα σχηματίζονται όταν παράγοντες όπως το οξυγόνο ή άλλα αέρια του αέρα, η υγρασία, τα υπόγεια ή επιφανειακά ύδατα, η θερμότητα του περιβάλλοντος επιδράσουν στα πρωτογενή ορυκτά και τα αλλοιώσουν (εξαλλοίωση ή οξείδωση) και ονομάζονται δευτερογενή..Τα ορυκτά στη φύση σχηματίζονται με πολλούς τρόπους και, ανάλογα με τον σχηματισμό τους, γίνεται κι η διάκρισή τους.Μαγματογενή ορυκτά. Αυτά σχηματίζονται από το μάγμα που βγαίνει απ' τα ηφαίστεια, όταν αυτό ψυχτεί και πιεστεί απ' τα παραπάνω στρώματα της γης. Το μάγμα διαφοροποιείται, ορισμένα απ' τα συστατικά του διαχωρίζονται κι έτσι σχηματίζονται τα ορυκτά. Τέτοια ορυκτά είναι ο χαλαζίας, ο απατίτης, οι άστριοι, ο βιοτίτης, ο πυρόξενος κ.ά.Τα ιζηματογενή ορυκτά. Τα ορυκτά αυτά σχηματίζονται από διάφορες ουσίες που βρίσκονται διαλυμένες στο νερό ποταμών, λιμνών, θαλασσών κλπ. Οι ουσίες αυτές κατακάθονται στον πυθμένα, αποσυνθέτονται βαθμιαία και σχηματίζουν ορυκτά. Τέτοια ορυκτά είναι ο γύψος, το ορυκτό αλάτι, ο ασβεστίτης, ο δολομίτης κλπ.Τα μεταμορφωσιγενή ορυκτά. Αυτά σχηματίζονται σε αρκετά μεγάλο βάθος, στα πιο βαθιά τμήματα του στερεού φλοιού της γης. Προέρχονται από ουσίες που υπήρχαν ήδη εκεί, αλλά αλλοιώθηκαν (μεταμορφώθηκαν) απ' την επίδραση της μεγάλης θερμοκρασίας σε τέτοια βάθη καθώς και της πίεσης των στρωμάτων που υπήρχαν από πάνω.1.2. ΠΟΛΥΤΙΜΟΙ ΛΙΘΟΙΕίναι ορυκτά τα οποία παρουσιάζουν μια ιδιαίτερη ομορφιά και λόγω των συνθηκών δημιουργίας τους έχουν κάποια σπάνια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά( διαφάνεια , χρώμα), που τους κάνουν περιζήτητους,. Έμπειροι τεχνίτες αναλαμβάνουν να τα επεξεργαστούν με συγκεκριμένους τρόπους ώστε να αυξάνουν την λάμψη τους, και  αναδείκνύουν την ομορφιά τους.  Χρησιμοποιούνται σε διακοσμητικές εφαρμογές και κυρίως στην κοσμηματοποιία.  Στους πολύτιμους λίθους εκτός από τα ορυκτά συμπεριλαμβάνονται και κάποια οργανικά υλικά (που δημιουργούνται από ζωντανούς οργανισμούς), όπως   μαργαριτάρι, κεχριμπάρι και κοράλλι. Οι πολύτιμοι λίθοι είναι ιδιαίτερα ακριβά υλικά2. ΜΕΤΑΛΛΑ

Τα μέταλλα είναι μια μεγάλη κατηγορία χημικών στοιχείων με κοινές ιδιότητες, όπως είναι η λάμψη, η υψηλή ηλεκτρική και θερμική αγωγιμότητα, η δυνατότητα σχηματισμού ελασμάτων (ελατά) και συρμάτων (όλκιμα). Τα περισσότερα, αλλά όχι όλα, έχουν μεγάλη πυκνότητα και είναι σκληρά και ανθεκτικά. Διακρίνονται από τα αμέταλλα, που αποτελούν επίσης τη δεύτερη μεγάλη κατηγορία των στοιχείων, τόσο από τις φυσικές όσο, κυρίως, από τις χημικές τους ιδιότητες.

Χαρακτηριστικά μέταλλα είναι ο σίδηρος, ο χαλκός, το αργίλιο (αλουμίνιο), το νάτριο, το ασβέστιο, ο ψευδάργυρος, το μαγνήσιο, το τιτάνιο και το ουράνιο.

Με εξαίρεση τον υδράργυρο όλα τα μέταλλα σε θερμοκρασία δωματίου (20° C) είναι στερεά. Έχουν επίσης το χαρακτηριστικό αργυρόλευκο χρώμα, με εξαίρεση τον χαλκό (ερυθρός) και τον χρυσό (κίτρινος).

Η ανακάλυψή τους και η επεξεργασία τους με τη βοήθεια της φωτιάς αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα βήματα του πολιτισμού. Τα πρώτα μέταλλα που ανακαλύφτηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ήταν ο χρυσός, ο άργυρος κι ο χαλκός. Αργότερα ανακαλύφτηκε ο ψευδάργυρος κι επιτεύχθηκε η κατασκευή του κράματός του με το χαλκό (του μπρούτζου) και πολύ μετά ο σίδηρος.

Τα πιο δραστικά απ' τα μέταλλα τα συναντάμε στη φύση μόνο με τη μορφή χημικών ενώσεων. Ευγενή, όπως ο χρυσός, πλατίνα κ.ά. απαντούν μόνο σαν αυτοφυή, μερικά μέταλλα, όπως το βισμούθιο, ο χαλκός, ο άργυρος κ.ά. βρίσκονται τόσο σαν αυτοφυή όσο κι ενωμένα με τη μορφή των διάφορων ορυκτών.

Όσα απ' τα ορυκτά αυτά θεωρούνται οικονομικά συμφέροντα για εξαγωγή μετάλλων, ονομάζονται μεταλλεύματα.

Τα κυριότερα μεταλλεύματα είναι ενώσεις των μετάλλων με οξυγόνο, θείο, άνθρακα και σε ορισμένες περιπτώσεις και με τα άλατα των στοιχείων αυτών.

7

Για την καλύτερη παραγωγή προϊόντων συχνά χρησιμοποιούνται αναμείξεις αυτών, τα κράματα.

2.1.ΠΟΛΥΤΙΜΑ –ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΑ       Τα πολύτιμα μέταλλα λέγονται και ευγενή (noble) μέταλλα με το χρυσό και το ασήμι κυρίαρχαΣήμερα πολύτιμα μέταλλα θεωρούνται ακόμη η πλατίνα και το παλλάδιο,  και ακόμη  τα όχι τόσο γνωστά μέταλλα της οικογένειας της πλατίνας που είναι, το ιρίδιο, το ρουθήνιο, το ρόδιο και το όσμιο.             Ο όρος πολύτιμα μέταλλα αντιδιαστέλλεται με τον όρο βασικά (βιομηχανικά) μέταλλα (base metals). Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ο χαλκός, ο ψευδάργυρος, ο κασσίτερος και ο μόλυβδος.

3. ΧΡΗΣΕΙΣ ΟΡΥΚΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΩΝΟι χρήσεις των ορυκτών και των μετάλλων είναι γνωστή από την αρχή της Ιστορίας του ανθρώπου και αποτελούν σήμερα σημαντική πρώτη ύλη για τη βιομηχανία. Από αυτά παράγονται, σε μικρή ή μεγάλη κλίμακα, όλα τα χημικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή αντικειμένων τόσο για την καθημερινή ζωή όσο και για ειδικές χρήσεις. Για παράδειγμα, από αιματίτη και ιλμενίτη παράγονται σίδηρος και τιτάνιο, από γαληνίτη παράγεται μόλυβδος, από σιδηροπυρίτη παρασκευάζεται θειικό οξύ, ενώ άλλα ορυκτά χρησιμοποιούνται απευθείας ως έχουν σε βιομηχανικές εφαρμογές, όπως ο μπεντονίτης, και ονομάζονται βιομηχανικά ορυκτά.Εκτός από την ευρεία χρήση τους ως πρώτων υλών, λόγω της ομορφιάς που παρουσιάζουν πολλά από αυτά, αλλά και της μεγάλης σκληρότητάς τους, χρησιμοποιούνται ως πολύτιμοι λίθοι και πολύτιμα μέταλλα , όπως το ζαφείρι, το σμαράγδι, το διαμάντι ,ο χρυσός, ο άργυρος κ. ά. στην κοσμηματοποιία ή ως υλικά κατασκευής διακοσμητικών αντικειμένων Ακόμη τα ορυκτά γίνονται αντικείμενα συλλογής από συλλέκτες, καθώς παρουσιάζουν πολύ όμορφους κρυσταλλικούς σχηματισμούς, διαφάνεια και ποικιλία χρωμάτων .Τα ορυκτά παράγονται απ' τις επιδράσεις του περιβάλλοντος και δεν είναι ουσίες που προϋπάρχουν στο στερεό φλοιό της Γης. Πάντως, όπως φαίνεται μέχρι τώρα, η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων γίνεται γρηγορότερα απ' το σχηματισμό των ορυκτών κι ίσως κάποια μέρα να εξαντληθούν.

4.ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ….ΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑΚαλά κρυμμένοι οι θησαυροί της γης αποκαλύπτονται από τους ανθρώπους και τότε οι άνθρωποι δημιουργούν νέους θησαυρούς ,το κόσμημα!4.1.ΠΟΛΥΤΙΜΟΙ ΚΑΙ ΗΜΙΠΟΛΥΤΙΜΟΙ ΛΙΘΟΙ   Οι πέτρες (λίθοι) που χρησιμοποιούνται στην κοσμηματοποιία, παραδοσιακά χωρίζονται σε πολύτιμους και ημιπολύτιμους. Στους πολύτιμους συγκαταλέγονται το διαμάντι, το ρουμπίνι, το ζαφείρι, το σμαράγδι αλλά και ο αμέθυστος. Όλοι οι υπόλοιποι ήταν οι ημιπολύτιμοι λίθοι. Όταν ανακαλύφθηκαν μεγάλα κοιτάσματα αμέθυστου , η αξία του υποχώρησε πολύ, και τώρα συμπεριλαμβάνεται στους ημιπολύτιμους.Η διάκριση πάντως σε πολύτιμους και ημιπολύτιμους, τείνει να εκλείψει, γιατί υπάρχουν ποιότητες ημιπολύτιμων λίθων, πολύ ακριβότερες από τους πολύτιμους, και αντιστρόφως.  . 

Όπως εντυπωσιακά είναι στην εμφάνιση το ίδιο εντυπωσιακά είναι και τα ονόματά τους:Αμέθυστος , Διαμάντι,Ρουμπίνι ,Σμαράγδι ,Αβεντουρίνης,Ααζουρίτης, Αιματίτης, Αμαζονίτης, Απατίτης ,Αραγονίτης,Ασβεστίτης,Αχάτης, Ακουαμαρίνα, Αλεξανδρίτης,Γρανάτης, ,Ζαφείρι,Ηλιόδωρο,Ίασπις,Καπνιάς,Κορνεόλη,Λαβραδορίτης,Λάπις, ,Μαλαχίτης,Μαργαριτάρι,Μάτι του τίγρη, Νεφρίτης, Οπάλιο, Οψιδιανός, Περίδοτο, Ροδονίτης, Ροδοχρωσίτης, Ροζ Χαλαζίας,

8

Ρουμπίνι, Σαρδόνυχας,,Σεληνίτης, Σερπεντίνης, Σιτρίν, Σοδαλίτης, Τοπάζι,Τουρμαλίνη,Τυρκουάζ,Φεγγαρόπετρα,Φθορίτης,Χρυσοπράσσιο

 

Χαλαζίας με ίνες ρουτιλίου Πράσινος χαλαζίας από την Σέριφο χαλαζίας

Αυτοφυές θείο Σιδηρίτης και Γαληνίτης –Λαύριο Πυρομορφίτης –Κίνα

Δολομίτης Ασκάνσας Η.Π,Α Αδαμίτης Λαύριο Μαλαχίτης Αυστραλία

Oρειχαλκίτης Λαύριο Βαρύτης Λαύριο Αμέθυστος Σαρδηνία

9

Ασβεστίτης Λαύριο Καπνίας Ιταλία Χεουλανδίτης Ινδία

Κροκοϊτης Αυστραλία Αμέθυστος Σαρδηνία Σμιθσονίτης Λαύριο

Ασβεστίτης Λαύριο Κρύσταλλος βηρύλλου Νιγηρία Αχάτης Βραζιλία Περίδοτο Πακιστάν

Σμαράγδι Ακουαμαρίνα και μοσχοβίτης Τουρμαλινα Κίνα

Αποφυλλίτης Ινδία Αζουρίτης μαλαχίτηςΑσβαστίτης Λαύριο Μοσχοβίτης Πακιστάν

Απατίτης Μαδαγασκάρη Κουνζίτης Αφγανιστάν Σμιθσονίτης Λαύριο

10

Μαλαχίτης Λαύριο Ρουμπίνι Ινδία Τριαντάφυλλλο της ερρήμπυ Τυνησία

Φθορίτης Αζουρίτης Κογκό Μαλαχίτης Κογκο    Οι περισσότεροι ημιπολύτιμοι λίθοι είναι ορυκτά, λίγοι μόνο είναι οργανικοί, δηλαδή προέρχονται από ζωικούς ή φυτικούς οργανισμούς, όπως το κεχριμπάρι, κοράλλι, ελεφαντόδοντο, και μαργαριτάρι.

4.2 ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ… ΔΙΑΜΑΝΤΙΑΔιαμάντι

   Το πιο σκληρό υλικό στη φύση, και συγχρόνως το πιο ακριβό και το πιο δημοφιλές.   Το όνομα διαμάντι-diamond προέρχεται από την Ελληνική λέξη αδάμας δηλαδή αδάμαστος, γιατί λόγω της σκληρότητάς του δεν μπορούσε να υποστεί καμία κατεργασία.    Πρώτος χρησιμοποιεί την λέξη «αδάμας» ο Ησίοδος, αναφερόμενος σε « μέταλλον ισχυρόν αδάμαστον». Στον «λίθον αδάμαντα» πρώτος αναφέρεται ο Θεόφραστος. Οι Ινδοί επίσης γνώριζαν τα διαμάντια τουλάχιστον το 300 π.Χ. Τα μέλη της κάθε κάστας των Ινδών, δικαιούντο να κατέχουν ένα μόνον χρώμα διαμαντιού. Οι βασιλείς μόνον είχαν δικαίωμα κατοχής διαμαντιών από όλα τα χρώματα Η σύγχρονη ιστορία του διαμαντιού αρχίζει το 1456, όταν ο Louis Berquen ανακαλύπτει ότι μπορούμε να επεξεργαστούμε το διαμάντι, χρησιμοποιώντας την ίδια του την σκόνη, και να μετασχηματίσουμε τα ακανόνιστα κρύσταλλα σε κανονικά ακτινοβόλα πολύεδρα. Ή πιο πετυχημένη διαχρονικά κοπή είναι η κοπή μπριγιάν που πρότεινε το 1919 ο Marcel Tolkowski Τα μπριγιάν (στιλβαδάμαντες ή αμφίεδροι αδάμαντες) είναι έκτοτε ο κυρίαρχος τύπος κοπής των διαμαντιών. Η έκρηξη στη ζήτηση του διαμαντιού συνέβη στο τέλος του 19ου αιώνα με την βελτίωση της κοπής και τις διαφημιστικές καμπάνιες των εταιριών εξόρυξης και κοπής. Η σύσταση του διαμαντιού είναι από καθαρό άνθρακα, όπως π.χ. και του κοινότατου γραφίτη στα μολύβια μας ο οποίος μετατρέπεται σε διαμάντι κάτω από συνθήκες πολύ υψηλής πίεσης και θερμοκρασίαςΗ σκληρότητα του είναι 10 στην κλίμακα Μο , η μεγαλύτερη που υπάρχει στη φύση. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένα υλικό να χαράζει το διαμάντι, οπότε το διαμάντι παραμένει αναλλοίωτο (Diamonds are forever). Παρά την σκληρότητα του είναι εύθραυστο, σπάζει εύκολα δηλαδή αν πέσει ή αν χτυπηθεί, ειδικά υπό κάποιες διευθύνσεις. Λόγω της μεγάλης διαφάνειας, της ισχυρής διάθλασης και του έντονου διασκεδασμού του φωτός, παρουσιάζει μία εντελώς εξαιρετική ιδιάζουσα λάμψη την αδαμαντοειδή λάμψη. Τα χρώματα που το συναντάμε στη φύση είναι άχρωμο, κιτρινωπό ανοιχτό καφέ ή γκρι. Έχει πολύ ψηλό σημείο τήξης , λειώνει δηλαδή στους 3547ο C, το ειδικό του βάρος είναι 3,25 και κρυσταλλώνεται στο κυβικό κρυσταλλογραφικό σύστημα.

11

Τα χαρακτηριστικά που καθορίζουν την αξία του είναι: το βάρος, η καθαρότητα, το χρώμα και η κοπή.       Το πιο δημοφιλές και πιο ακριβό είναι το απολύτως άχρωμο διαμάντι και όσο πιο πολύ σκούρο είναι ένα διαμάντι τόσο θεωρείται κατώτερης ποιότητας. Κατά την κοπή οι γωνίες που σχηματίζουν οι έδρες μεταξύ τους, ο αριθμός των εδρών, το ύψος του στέμματος, το ύψος του κώνου, και πολλές άλλες αναλογίες μεταξύ των διαστάσεων δίνουν την μέγιστη αντανάκλαση του φωτός μέσα από το διαμάντι, και την μέγιστη λαμπρότητα του.Σαν στάνταρ σχήμα θεωρείται το στρογγυλό σχήμα με κοπή μπριγιάν Τα υπόλοιπα σχήματα λέγονται Fancy (φανταχτερά) , και είναι η μπαγκέτα (baguette) καρδιά (heart), σταγόνα (pear), briolette, princess, marquise κ.α.     Η εξόρυξη και διανομή του διαμαντιού είναι μία βιομηχανία εξόχως μονοπωλιακή.

Διάσημα διαμάντια 

Cullinan . Το μεγαλύτερο διαμάντι βρέθηκε το 1905 στη νότια Αφρική, και πήρε το όνομα του από τον ιδιοκτήτη του ορυχείου όπου βρέθηκε και το δώρισαν στον βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδο τον VII, για τα γενέθλιά του το 1907. Κόπηκε σε πολλά μεγάλα και εντυπωσιακά μπριγιάν.

Excelsior. Βρέθηκε από έναν εργάτη το 1893, στα ορυχεία της De Beers στη νότια Αφρική. Κόπηκε το 1904 στο Άμστερνταμ σε 21 μπριγιάν.

Ορλώφ . Ζύγιζε 193 καράτια και βρισκόταν στο σκήπτρο του τσάρου της Ρωσίας. Το Darya-i-Nurσ το στέμμα του σάχη της Περσίας.

4.3.ΧΡΥΣΟΣ

Ό ,τι λάμπει δεν είναι χρυσός , μα ο χρυσός πάντα λάμπει..Ο χρυσός δεν οξειδώνεται (δεν σκουριάζει), και δεν φθείρεται. Είναι ελατός ,γίνεται πολύ λεπτή πλάκα.Είναι όλκιμος,τραβιέται σε σύρμα τόσο λεπτό, όσο η τρίχα από τα μαλλιά. Σφυρηλατείται πολύ εύκολα. Έχει μοναδικό χρώμα και λάμψη. Λόγω της εξαιρετικής του αγωγιμότητας, ο χρυσός χρησιμοποιείται στην κατασκευή απαιτητικών ηλεκτρονικών συσκευών. Δεν έχει τοξικότητα, και δεν προκαλεί αλλεργίες .Ο χρυσός πάντα ασκούσε ιδιαίτερη γοητεία στους ανθρώπους. Με αυτόν έφτιαχναν, νομίσματα, κοσμήματα, κτερίσματα για τους νεκρούς, μετάλλια,  και άλλα πολύτιμα αντικείμενα. Στην Ελληνική γλώσσα η λέξη χρυσός, χρησιμοποιείται για να προσδώσει  τον ανώτερο και πολυτιμότερο χαρακτήρα. Χρυσή καρδιά, χρυσοί γάμοι, χρυσός κανόνας, χρυσή τομή, χρυσούς αιών,πολύχρυσες Μυκήνες, κ.λ.π.      Χρυσά αντικείμενα συναντάμε ήδη σε προϊστορικούς, και σε όλους τους μετέπειτα πολιτισμούς.Στον Κρητομυκηναικό πολιτισμό, στην κλασική Ελλάδα ο χρυσός ήταν αγαπημένο υλικό. Στο Βυζάντιο ο χρυσός ήταν σχεδόν το αποκλειστικό μέταλλο για την κατασκευή κοσμημάτων,αλλά Χρησιμοποιείτο και για την κατασκευή νομισμάτων, τα κωσταντινάτα.

12

      Το χημικό  σύμβολο  του χρυσού είναι Au, λειώνει στους 1337ο C, και έχει ειδικό βάρος 19,3 είναι δηλαδή εξαιρετικά βαρύ υλικό.   Ο καθαρός χρυσός στην μαστορική διάλεκτο, λέγεται βενέτικο χρυσό, ονομασία που ξεκινάει από τα βενέτικα φλουριά, που αποτελούνταν από καθαρό χρυσό. Για  τον χρυσό χρησιμοποιείται και η λέξη μάλαμα (π.χ. μαλαματένιο δαχτυλίδι).  Η λέξη προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη μάλαγμα, που σημαίνει, κάτι που επεξεργάζεται (μαλάσσεται) εύκολα.     Ο χρυσός για λόγους προσφοράς και ζήτησης, αλλά και λόγω των τεράστιων δυσκολιών στην εξόρυξη και την επεξεργασία του (που είναι ενίοτε οικολογικά επιβλαβής), είναι εξαιρετικά ακριβός. Όσο πιο ψηλά είναι η ζήτηση του χρυσού και η τιμή του, τόσο πιο βαθιά κατεβαίνουν οι χρυσωρύχοι στα έγκατα της γης για να τον βρουν. Υπάρχει σήμερα ορυχείο στη Νότιο Αφρική, που κατεβαίνει στο απίστευτο βάθος των 3.300 μέτρων κάτω από την γη..    4.4.ΑΡΓΥΡΟΣ (ΑΣΗΜΙ)   Στην καθημερινή γλώσσα συνήθως λέγεται ασήμι. Η λέξη ασήμι προέρχεται από την έκφραση «άσημος άργυρος», που σημαίνει άργυρος χωρίς σήμανση. Η λέξη άργυρος, προέρχεται το"αργός" της αρχαίας ελληνικής που είχε την σημασία "λαμπέρός".Είναι μέταλλο λευκό, το χημικό του σύμβολο είναι Ag, και είναι μεταξύ των μετάλλων ο καλύτερος αγωγός της θερμότητας και του ηλεκτρισμού. Το ειδικό του βάρος είναι 10,49 gr/cm3. O άργυρος όταν γυαλιστεί, έχει έντονη μεταλλική λάμψη, εμφανίζει την μεγαλύτερη επιφανειακή αντανακλαστικότητα από όλα τα μέταλλα, γι’ αυτό χρησιμοποιείτο στην κατασκευή καθρεπτών. Κατά την επαφή του με του αέρα και το νερό, εμφανίζειι μία επιφανειακή οξείδωση, από την δημιουργία λεπτού στρώματος θειούχου αργύρου, Ag 2S καθώς έρχεται σε επαφή με το θειο (π.χ. SO2) που υπάρχει στον ατμοσφαιρικό αέρα.   Σπάνια στη φύση βρίσκεται αυτοφυής (καθαρός) άργυρος, αλλά σε κοιτάσματα, σε ενώσεις του με άλλα χημικά στοιχεία.    Στην κλασική Ελλάδα από ασήμι γίνονταν τα νομίσματα αλλά και όλες οι οικονομικές συναλλαγές. Οι Αθηναίοι της κλασσικής περιόδου είχαν ορυχεία αργύρου διάσπαρτα σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, τα λεγόμενα αργυρεία με μεγαλύτερα τα αργυρεία του Λαυρίου, που θεωρούνται και η βάση της οικονομικής ισχύος των Αθηνών.Νομίσματα από άργυρο κατασκεύαζαν επίσης οι κάτοικοι της Λυδίας στην Μικρά Ασία ήδη από το 700 π.Χ. αλλά και πολλοί ακόμα πολιτισμοί και έθνη στην διάρκεια της ιστορίας.     Η τιμή του αργύρου είναι η χαμηλότερη συγκρινόμενη με τα τέσσερα πολύτιμα μέταλλα..   Το μεγαλύτερο μέρος του αργύρου παράγεται στο Περού και στο Μεξικό. Για την παραγωγή κοσμημάτων δεν χρησιμοποιείται καθαρός άργυρος, αλλά κράματα που έχουν βελτιωμένες ιδιότητες. Το πιό συνηθισμένο είναι το κράμα sterling silver που περιέχει 925 μέρη καθαρού αργύρου, στα χίλια μέρη κράματος.   Ειδικά κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και πιο πρόσφατα, στον Ελληνικό χώρο, τα κοσμήματα (που έχουν την ονομασία Παραδοσιακά Ελληνικά Κοσμήματα) και τα εκκλησιαστικά είδη κατασκευάζονταν σχεδόν αποκλειστικά σε ασήμι

  Αναθηματική πλάκα αφιερωμένη στον Ήλιο του 2ο αι. π.Χ. Απεικονίζει την Κυβέλη σε άρμα λεόντων. Είναι κατασκευασμένη από επιχρυσωμένο άργυρο, και έχει χρησιμοποιηθεί η τεχνική ρεπουσσέ. Βρέθηκε στην περιοχή του Ai Khanoum στο βορειοανατολικό Αφγανιστάν, και σήμερα φιλοξενείται στο Εθνικό Μουσείο της Καμπούλ.

13

  4.5. ΠΛΑΤΙΝΑ

       Η πλατίνα λέγεται και λευκόχρυσος. Η λέξη πλατίνα είναι ισπανική και σημαίνει "Μικρό ασήμι"  σα να λέμε ασημάκι. Είναι ένα σπάνιο και πολύ ακριβό πολύτιμο μέταλλο. Έχει χρώμα ασημί και το χημικό του σύμβολο είναι Pt. Η πλατίνα δεν προσβάλλεται από τα οξέα,  έχει ειδικό βάρος 21,45 (δηλ. είναι πολύ βαρύ υλικό), και το σημείο τήξης της είναι 1768,3 οC.           Αυτές οι ιδιότητές  καθιστούν την πλατίνα κατάλληλη για κατασκευή κοσμημάτων αλλά λόγω της πολύ ακριβής τιμής της  και της δυσκολίας στην κατεργασία, τα κοσμήματα από πλατίνα είναι πολύ ακριβότερα από τα χρυσά.         Χρησιμοποιείται στην Ευρώπη από το 1550, αλλά  απομονώθηκε  και ταυτοποιήθηκε σαν στοιχείο το 1741. Στις αρχές του 20ου  αιώνα ήταν πολύ δημοφιλή τα κοσμήματα από πλατίνα Τότε όλη η πλατίνα εξορυσσόταν από μεγάλα κοιτάσματα που είχαν βρεθεί στη Ρωσία.        Σήμερα το 80% της παγκόσμιας παραγωγής εξορύσσεται στην Νότιο Αφρική, Συχνά στην Ελλάδα την πλατίνα την μπερδεύουμε με τον λευκόχρυσο, που δεν έχουν όμως καμία σχέση. Ο λευκόχρυσος δεν είναι μέταλλο αλλά είναι ένα κράμα χρυσού που έχει λευκό χρώμα.        Εκτός από κοσμήματα, η πλατίνα χρησιμοποιείται στους καταλύτες των αυτοκινήτων, και σε χημειοθεραπευτικά φάρμακα.  4.6. ΠΑΛΛΑΔΙΟ   Είναι ένα από τα τέσσερα πολύτιμα μέταλλα, είναι σπάνιο και ανήκει στην οικογένεια της πλατίνας.. Έχει χρώμα ασημί, και το χημικό του σύμβολο είναι Pd. Σε αντίθεση με την πλατίνα, προσβάλλεται από τα οξέα, και είναι λιγότερο λαμπερό από αυτήν.  Το ειδικό βάρος είναι 12,063 gr/cm, και το σημείο τήξης είναι 1554,9 ο C.      Απομονώθηκε το 1802, και το όνομα του δόθηκε το 1804 από ένα αστεροειδή που είχε ανακαλυφθεί την εποχή εκείνη , και είχε πάρει το όνομα της Παλλάδος Αθηνάς.   Το παλλάδιο και ο λευκός χρυσός, χρησιμοποιήθηκαν αρχικά στην κοσμηματοποιία κατά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, γιατί η πλατίνα είχε δεσμευτεί σαν στρατηγικό μέταλλο. Σήμερα το παλλάδιο παράγεται παγκοσμίως κατά 50% στη Ρωσία, και το υπόλοιπο Η.Π.Α., Καναδά, Νότιο Αφρική. Οι μεγαλύτερες ποσότητες απορροφώνται στους καταλύτες των αυτοκινήτων. Σε κάποιες χώρες όπως στη Γερμανία κατασκευάζεται μικρή ποσότητα κοσμημάτων από παλλάδιο. Χρησιμοποιείται επίσης  σε κράματα πλατίνας και λευκού χρυσού.  4.7. ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ     Η κοινή ονομασία αυτού του μετάλλου είναι τσίγκος.    Ο ψευδάργυρος χρησιμοποιήθηκε σε κράματα χαλκού, από το 3500 π.Χ. για την κατασκευή ορείχαλκου και αργότερα.στην καθαρή του μορφή. Σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως για την επάλειψη σιδερένιων λαμαρινών για να μην σκουριάζουν, και ονομάζονται «γαλβανιζέ». Χρησιμοποιείται και στα κράματα του αργύρου. Το κράμα sterling silver (ασήμι 925ο ), περιέχει περίπου 3% ψευδάργυρο. 4.8. ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΣ Χημικό στοιχείο, με ασημί χρώμα, μαλακό, δεν οξειδώνεται εύκολα, και έχει χημικό τύπο Sn. Κράματα του κασσίτερου βρίσκουν διάφορες εφαρμογές.   Ο κασσίτερος στην καθαρή του μορφή, έχει χρησιμοποιηθεί στο πρόσφατο παρελθόν, για επικάλυψη αντικειμένων και σκευών σιδερένιων ή χάλκινων. Η επικασσιτέρωση αυτή λεγόταν γάνωμα.Ο κασσίτερος παράγεται από το αρκετά διαδεδομένο ορυκτό κασσιτερίτης SnO2. Το μέταλλο αυτό το χρησιμοποιούν οι άνθρωποι, τουλάχιστον από το 3.500 π.Χ. Το κράμα του κασίτερου με τον χαλκό είναι ο γνωστός μπρούτζος, που ονομαζόταν κρατέρωμα στην αρχαία εποχή. Το κράμα του κασίτερου με τον μόλυβδο, είχε την ονομασία «κλαυδιανόν»

 

14

 4.9.ΤΙΤΑΝΙΟ     Μέταλλο που χρησιμοποιείται στην βιομηχανία και ειδικά στην αεροναυπηγική, λόγω του χαμηλού βάρους του σε συνδυασμό με την ανθεκτικότητα του. Ένα πεδίο που το τιτάνιο έχει ευρεία εφαρμογή, είναι η ιατρική, ορθοπεδική, οδοντιατρική κ.λ.π.   Έχει χρησιμοποιηθεί και στην κοσμηματοποιία κυρίως λόγω της ποικιλίας χρωμάτων που μπορεί να δώσει όταν θερμαίνεται, σε συνδυασμό με την χαμηλή τιμή του.        Η κατεργασία του τιτανίου για κατασκευή κοσμημάτων παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες σε σχέση με τα παραδοσιακά μέταλλα της κοσμηματοποιίας .      Το χημικό του σύμβολο είναι Ti, έχει πολύ ψηλό σημείο τήξης,1668ο C (λειώνει δύσκολα), έχει χαμηλό  ειδικό βάρος4,51, και είναι ανοξείδωτο. Το τιτάνιο απομονώθηκε και ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά, το 1795, από τον Γερμανό χημικό  Martin Heinrich Klaproth ο οποίος έδωσε αυτό το όνομα προς τιμήν των τιτάνων της Ελληνικής μυθολογίας.4.10. ΧΑΛΚΟΣ     Ο χαλκός είναι ένα μέταλλο με χαρακτηριστικό κοκκινωπό χρώμα. Είναι το πρώτο μέταλλο που χρησιμοποίησαν οι άνθρωποι πριν από  7.000 περίπου χρόνια για να κατασκευάσουν όπλα και εργαλεία, αλλά αργότερα κοσμήματα και διακοσμητικά.  Η σημασία του μετάλλου αυτού και η μεταλλουργία του ήταν τόσο μεγάλη,  ώστε οι ιστορικοί να ονομάσουν αυτή την περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας «Εποχή του χαλκού». Τα χρόνια εκείνα το πιο γνωστά  ορυχεία χαλκού ήταν στην Κύπρο, γι αυτό αργότερα οι Ρωμαίοι ονόμασαν τον χαλκό «cyprium», και αργότερα “cuprum”από την Ασσυριακή ονομασία για την Κύπρο, που ήταν «Kipar”. Από αυτές τις λέξεις προήλθε και η σύγχρονη ονομασία στην αγγλική , που είναι copper. Η Ελληνική ονομασία «χαλκός» προήλθε από την λέξη χάλκη (κάλχη) που θα πει πορφυρός, λόγω του χρώματος του.  Τα κράματα του χαλκού, ορείχαλκος και μπρούτζος, ήταν γνωστά επίσης  από τους πρώτους ιστορικούς χρόνους. Σήμερα ο χαλκός αποτελεί συστατικό πολλών ακόμη κραμάτων όπως ο αλπακάς που χρησιμοποιείται στην κατασκευή διακοσμητικών αντικειμένων. Το χημικό σύμβολο του χαλκού είναι Cu, και το ειδικό του βάρος είναι 8,96. Ο χαλκός οξειδώνεται μόνον επιφανειακά. Όταν οξειδωθεί, δημιουργείται στην επιφάνειά του ένα στρώμα πράσινης σκουριάς.    Τις μεγαλύτερες ποσότητες χαλκου, τις παίρνουμε με επεξεργασία του ορυκτού κυπρίτης (cuprite). Ο κυπρίτης έχει χημικό τύπο Cu 2O, και σκληρότητα 3,5.

 

   5.ΟΥΚΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

Η Ελλάδα είναι μία από τις  χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που διαθέτει σηµαντικότατο ορυκτό πλούτο. Η μεγάλη ποικιλία των ορυκτών και μεταλλευμάτων που απαντώνται στην ελληνική επικράτεια, η ποιότητα αλλά και η ποσότητα τους καθιστά την εκμετάλλευση τους μια εξαιρετικά βιώσιμη και προσοδοφόρα δραστηριότητα. Ο εξορυκτικός κλάδος, αποτελεί ένα σηµαντικό τοµέα της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας µας,  ο οποίος τροφοδοτεί µε την βασική υποδομή σε πρώτες ύλες µια σειρά άλλων επίσης σηµαντικών κλάδων όπως η παραγωγή ενέργειας, η τσιµεντοβιοµηχανία, η οκοδομική/κατασκευαστική βιομηχανία, η βιομηχανία μη σιδηρούχων μετάλλων (αλουµινίου, νικελίου, κλπ), η βιομηχανία ανοξείδωτου χάλυβα κ.ά. Οι εξειδικευμένες χρήσεις των ορυκτών που διαθέτει η Ελλάδα, σε σχέση με άλλες χώρες, ελκύουν το ενδιαφέρον της διεθνούς αγοράς γενικά και

15

ειδικά της αγοράς των Χωρών της ΕΕ. Η ιδιαιτερότητα αυτή της Ελλάδας, προσφέρει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα στην οικονομία της χώρας. Εταιρείες του κλάδου κατέχουν ηγετικές θέσεις στην Ευρωπαϊκή αλλά και στην  διεθνή αγορά σε προϊόντα όπως βωξίτης, αλουμίνα, αλουμίνιο, νικέλιο, λευκόλιθος, καυστική μαγνησία, μπεντονίτης, περλίτης, ελαφρόπετρα, αταπουλγίτης, χουντίτης  και μάρμαρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η Ελλάδα, σε παγκόσμια κλίμακα,  είναι η μοναδική χώρα παραγωγής χουντίτη, πρώτη χώρα παραγωγής περλίτη, δεύτερη χώρα παραγωγής κίσσηρης (ελαφρόπετρας)  και  μπεντονίτη καθώς και πρώτη στην εξαγωγή προϊόντων λευκόλιθου/μαγνησίτη στην ΕΕ.Από τα μεταλλεία Κασσάνδρας προέρχονται οι κύβοι του σιδηροπυρίτη , οι λαμπυρίζοντες κρύσταλλοι του αρσενοπυρίτη .Μέσα από τις δαιδαλώδεις στοές των παλαιών μεταλλείων του Λαυρίου έχουν συλλεχτεί σπάνια είδη ορυκτών όπως είναι :μαλαχίτης , αζουρίτης , μπλε αραγωνίτης , κερουσίτης, πορφυρός γύψος ,ποικιλόχρωμοι φθορίτες κ.α.Η Σέριφος , επίσης γνωστή για τον ορυκτό της πλούτο από την αρχαιότητα , έχει να δείξει μερικά σπάνια για το είδος τους ορυκτά όπως είναι ο πράσινος χαλαζίας , ο γρανάτης , ο βαρύτης.

6.ΚΑΡΑΤΙΑ ΣΕ ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑ.Το καράτι είναι μονάδα μέτρησης του βάρους για τις πολύτιμες πέτρες. Η λέξη καράτι προέρχεται από το χαρούπι που στα ελληνικά λεγόταν κεράτιον του οποίου ο σπόρος χρησιμοποιήθηκε ως μονάδα σύγκρισης του βάρους του ορυκτού. Το καράτι (carat) καθορίστηκε ακριβώς (στα 0,20 gr.) και καθιερώθηκε παγκοσμίως ως μονάδα μέτρησης του βάρους των πολύτιμων λίθων στις αρχές του 20ού αιώνα. Δηλαδή ένα διαμάντι 5 καρατίων έχει βάρος ενός γραμμαρίου.Πολύ μεγάλα διαμάντια καλής ποιότητας είναι πολύ σπάνια και είναι τα πλέον πολύτιμα. Όταν βρεθεί ένα τέτοιο διαμάντι, αποτελεί ιστορικό γεγονός και εξετάζεται από πολλούς ειδικούς πριν αποφασιστεί πώς θα κοπεί. Το καράτι εκφράζει και την αναλογία του χρυσού στα μεταλλικά κράματα. Το καθαρό χρυσάφι είναι 24 καρατίων. Όταν το χρυσάφι είναι π.χ. 18 καρατίων, εννοούμε πως μέσα στο κράμα τα 18 από τα 24 μέρη είναι χρυσάφι, τα υπόλοιπα είναι άλλο ή άλλα μέταλλα.

Johannes Vermeer «η γυναίκα που ζυγίζει μαργαριτάρια».

16

7.ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ –ΚΟΙΝΩΝΙΑ -ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Η σημερινή ανθρωπότητα, αλλά και οι άνθρωποι των περασμένων γενεών, βασίζει την πρόοδό της στα μέταλλα αλλά και στα ορυκτά.

Τα μέταλλα προσφέρονται για την κατασκευή πλήθους προϊόντων με μεθόδους που αποτελούν το κύριο αντικείμενο της μεταλλοτεχνίας .Στο τέλος της προϊστορικής περιόδου , κάποιες πέτρες έγιναν τα πρώτα μέσα συναλλαγής μεταξύ τους. Το εμπόριο που ακλούθησε , είχε σαν συνέπεια τη διασπορά των πολυτίμων γιά αυτους λίθων , που με τη σειρά τους συντέλεσαν στην εξάπλωση του πολιτισμού.Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς και φιλόσοφοι αναφέρουν ότι στον ελλαδικό χώρο εξορύχτηκαν μάρμαρα , οψιδιανός, θείο, σμύριδα, ίασπις, και φυσικά τα μέταλλα χρυσός, άργυρος, χαλκός, σίδηρος, μόλυβδος, κασσίτερος κ.α. Γνωστά κέντρα εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου την εποχή εκείνη, ήταν το Παγγαίο, η Χαλκιδική, η Λαυρεωτική, τα νησιά Θάσος ,Πάρος ,Σέριφος,Σίφνος,Μήλος,Κρήτη, Νάξος κ.α. Ο πρώτος που έγραψε ΄΄επιστημονικη πραγματεια για τους λίθους και γι’αυτο θεωρείται ο πατέρας της ορυκτολογίας είναι ο Θεόφραστος.Στην Ελλάδα η εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων που άρχισε το 3000π.Χ. αν όχι νωρίτερα συνέβαλε στην οικοδόμηση μιας εκρηκτικής άνθησης πολιτισμού πάνω στον όποιο στηριχτήκαν αλλοι πολιτισμοί. Η τρέχουσα οικονομική, τεχνολογική και κοινωνική ανάπτυξη, έχει σαν αποτέλεσμα την αυξανόμενη ζήτηση, χρήση και εκμετάλλευση των ορυκτών. Η οικοδομική και η κατασκευαστική δραστηριότητα, η βιομηχανία, η αεροναυπηγική, η αυτοκινητοβιομηχανία, η ναυπηγική, η επίλυση πολλών περιβαλλοντικών ζητημάτων, οι τηλεπικοινωνίες, οι τεχνολογίες των ΑΠΕ στηρίζονται κύρια στις ορυκτές πρώτες ύλες, στη μεταποίησή τους και στην εκμετάλλευση των εξειδικευμένων φυσικοχημικών ιδιοτήτων ορισμένων ορυκτών. Είναι φανερό ότι οι ορυκτοί φυσικοί πόροι είναι απαραίτητη συνιστώσα για την βιωσιμότητα της οικονομικής ανάπτυξης και την ποιότητα ζωής, αλλά και ότι η διαθεσιμότητα τους είναι πολύτιμο αγαθό και ανεκτίμητη πλουτοπαραγωγική πηγή.Το εμπλεκόμενο ανθρώπινο δυναμικό και η περιφερειακή ανάπτυξη είναι μια άλλη διάσταση που αξίζει να ληφθεί υπόψη. Στον τομέα των μεταλλείων, λατομείων και βασικών μεταλλουργιών της Χώρας υπολογίζεται ότι απασχολούνται άμεσα, με οποιαδήποτε σχέση εργασίας 20.000-23.300 εργαζόμενοι, ενώ έμμεσα από την εξορυκτική/μεταλλουργική δραστηριότητα, εξαρτάται η απασχόληση περίπου άλλων 90.000-100.000 ατόμων. Τέλος, είναι φανερό ότι η σχετικά μεγάλη διασπορά των εξορυκτικών κέντρων και των λοιπών συναφών δραστηριοτήτων στην ελληνική επικράτεια, δημιουργεί σημαντικούς μικρούς και μεγάλους περιφερειακούς κοινωνικούς ιστούς και οικονομικούς πόλους έλξης και ανάπτυξης, με ευεργετικά αποτελέσματα για την ελληνική επαρχία.    Ιστορικά ο άργυρος έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα  στην παραγωγή φαρμάκων. Από την εποχή του Ιπποκράτη, μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα και την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, ένα σημαντικό μέρος  των φαρμάκων που παρασκεύαζαν οι άνθρωποι είχε σαν βάσει άλατα ή οξείδια αργύρου. Υπάρχουν όμως και μελανά σημεία.  Ένα μελανό σημείο στην Ιστορία των ανθρώπων σε σχέση και με τον χρυσό, είναι η σφαγή των αυτοχθόνων της Αμερικής Ίνκας, Μάγιας και Ατζέκων από τους Ισπανούς κατακτητές, λόγω της απληστίας τους για όλο και περισσότερο χρυσό.

Επίσης η εξόρυξη , η κατεργασία και διακίνηση των ορυκτών γίνεται μονωπολιακά από ορισμένες εταιρείες γεγονός που συνδέεται με την εξαντλητική εκμετάλλευση περιβάλλοντος και ανθρώπων.Η εταιρία De Beers ιδρύθηκε το 1888 από τον Βρετανό Cecil Rhodes. Σήμερα ελέγχει πάνω από το 40% των ορυχείων που παράγουν τα διαμάντια σε ακατέργαστη μορφή, και πάνω από το 80% της χονδρικής διακίνησης των διαμαντιών μέσα από την θυγατρική της Diamond Trade Company (DTC) που εδρεύει στο Λονδίνο. Από αυτή την θέση της η εταιρία μπορεί να ελέγχει τις τιμές, τις νέες αγορές, τους τρόπους προώθησης και συνολικά την όλη διακίνηση του προϊόντος. Τα τελευταία χρόνια όμως η κυριαρχία της εταιρίας έχει μάλλον πτωτικές τάσεις. Συνολικά παράγονται ετησίως 130.000.000 καράτια ή 26.000 κιλά διαμαντιών, αξίας 9 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Από αυτά το 49% παράγεται στην κεντρική και νότια Αφρική. Η παραγωγή του διαμαντιού είναι μία διαδικασία εξαιρετικά επίπονη, καθότι για ένα μόλις καράτι διαμαντιού καλής ποιότητας, πρέπει να μετακινηθούν

17

κατά μέσο όρο 22 τόνοι χώματος. Όσον αφορά την διακίνηση, η πόλη κλειδί είναι η Αμβέρσα, η αδιαμφισβήτητη πρωτεύουσα  των διαμαντιών, απ’ όπου κλείνονται συμβόλαια για το 70% των παγκοσμίως διακινουμένων διαμαντιών. Σε κάποιες περιπτώσεις στην Αφρική τα ορυχεία ελέγχονται από ένοπλες ομάδες. Οι εργάτες συχνά εργάζονται κάτω από καθεστώς καταναγκαστικής εργασίας, ή και σκλαβιάς.  Τα διαμάντια αυτά έχουν πάρει την ονομασία “Blood Diamonds”  Γίνεται τελευταία  μία  προσπάθεια να απαγορεύεται η διακίνηση διαμαντιών με τέτοια προέλευση.Κάποιοι ευαίσθητοι καταναλωτές, αλλά και λίγοι συνειδητοποιημένοι επιχειρηματίες, θέτουν πρακτικά  το θέμα της παραγωγής χρυσού με οικολογικό τρόπο, χωρίς την χρήση κυανιούχων και υδραργύρου, καθώς επίσης και τον ηθικά ορθό τρόπο παραγωγής, χωρίς την εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας, και χωρίς την καταστροφή των κοινοτήτων των ιθαγενών στις περιοχές εξόρυξης. Ο κοινωφελής οργανισμός  EcoAndina με έδρα την Αργεντινή, παρέχει τεχνογνωσία και ενισχύει κοινότητες ιθαγενών στις Άνδεις, προκειμένου να παράγουν χρυσό  με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή με κοσκίνισμα του χώματος, και την χρήση πηγών ενέργειας φιλικών στο περιβάλλον. Υπάρχουν εργαστήρια, κυρίως στην Γερμανία και την Αγγλία, που προμηθεύονται τον χρυσό για τα κοσμήματα που παράγουν από αυτόν τον οργανισμό.Σήμερα το 33% του παραγόμενου ασημιού, χρησιμοποιείται στην παραγωγή κοσμημάτων, και 3% για παραγωγή νομισμάτων και μεταλλίων, και το υπόλοιπο στη βιομηχανία, όπως π.χ. στις φωτογραφικές πλάκες.

Β. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΣ1.ΚΟΣΜΗΜΑΗ ονομασία προέρχεται από το ρήμα κοσμώ που σημαίνει στολίζω. Κόσμημα ονομάζεται κάθε στολίδι για οποιοδήποτε λόγο και αν χρησιμοποιείται αυτό και είναι από τους πρώτους τομείς της λαϊκής χειροτεχνίας.

Γοητεύει, προκαλεί και…. ίσως παγιδεύει!Μία αστραφτερή πλευρά της ζωής μας! Ισως μία ανίατη ασθένεια των γυναικών από την οποία δεν θέλουν να γιατρευτούν! Από άκρη σε άκρη αυτού του πλανήτη λαοί φτωχοί και πλούσιοι, μοντέρνοι και παραδοσιακοί εξωραΐζουν την παρουσία τους και τον ψυχικό τους κόσμο με «χρώματα, αρώματα, στολίδια»

-Γυναίκες διαφόρων φυλών της Αφρικής στολίζονται με γυάλινες χάντρες . καρπούς ,πολύτιμους λίθους, και πολλά χρώματα.Γυναίκες του δυτικού πολιτισμού επιδεικνύουν ττην ομορφιά τους με την λάμψη του χρυσού και την αιώνια κομψότητα των μαργαριταριών.

18

Η λάμψη του χρυσού και η ανθεκτικότητά του στο πέρασμα του χρόνου τον καθιστούν το πολυπόθητο και πανάκριβο υλικό κάθε εποχής και διατηρεί την ομορφιά του για πάντα..Το κόσμημα στολίζει ,ομορφαίνει αλλά παράλληλα θεωρείται για τις γυναίκες εκτός από μέσο ψυχικής ανάτασης και ένα όπλο σαγήνης και ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης.Οι γυναίκες ακόμη και σε οικονομικά δύσκολους καιρούς θα καταφέρουν να αποκτήσουν το κόσμημα που τους ταιριάζει πάντα βέβαια και με την πληρότητα του πορτοφολιού τους.Άλλωστε το ωραίο δεν είναι πάντα ταυτόσημο με το ακριβό.Το κόσμημα συνοδεύει ρούχα, παπούτσια και διάφορα εξαρτήματα.Ένα απλό φόρεμα ,αναδεικνύεται περισσότερο με μία εντυπωσιακή καρφίτσα ,ένα κομψό περιδέραιο.

2.ΤΟ ΚΟΣΜΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΑπό τους προϊστορικούς χρόνους, ο άνθρωπος εντυπωσιάστηκε από τα αγαθά της φύσης και πολλά από αυτά τα χρησιμοποίησε για να φτιάξει τα στολίδια του ,τα κοσμήματά του. Περιδέραια και δαχτυλίδια από κοχύλια, όμορφες θαλασσινές πέτρες, κόκαλα κ.ά. έγιναν το μέσο προβολής της ομορφιάς και όχι μόνο. Τα πρώτα κοσμήματα που φόρεσε ο άνθρωπος υπολογίζεται ότι πρωτοφορέθηκαν 40.000 χρόνια πριν. Οι λόγοι που ώθησαν τον άνθρωπο στην σύλληψη της ιδέας του κοσμήματος είναι η προσέλκυση του άλλου φύλου, ο καλλωπισμός και σε κάποιες περιπτώσεις για λόγους φύλαξης από το κακό (φυλαχτό) και οι υπερφυσικές ιδιότητες του κοσμήματος. Τα πρώτα κοσμήματα ήταν φτιαγμένα από ανεπεξέργαστα υλικά όπως για παράδειγμα δόντια ζώων, όστρακα, καρποί, κουκούτσια ή ακόμα και πέτρες

Αρχαιολογικό Μουσείο ΘάσουΌλοι οι λαοί έχουν αφήσει πλήθος κοσμημάτωνΑρχαία ΑίγυπτοςΤα πρώτα στοιχεία του κοσμήματος στην αρχαία Αίγυπτο χρονολογείται από την 4η χιλιετία π.Χ.Κοσμήματα στην αρχαία Αίγυπτο φορούσαν και οι άνδρες και οι γυναίκες.

 Ο χρυσός ήταν το μέταλλο της επιλογής για τους αρχαίους Αιγυπτίους, και χρησιμοποιήθηκε εκτενώς σε όλη την ιστορίας των Φαραώ της Αιγύπτου.Χαλκός χρησιμοποιήθηκε επίσης εκτενώς και πολλές φορές τα κάλυπταν με χρυσά φύλλα. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν επίσης κράμα χρυσού, αργύρου και ένα ίχνος χαλκού που ονομάζεται « ήλεκτρο »Αν και οι Αιγύπτιοι είχαν πρόσβαση σε πολλούς πολύτιμους λίθους, προτίμησαν να μιμηθούν τα χρώματά τους με πολύχρωμα γυάλινα , γιατί τα φυσικά πετρώματα ήταν πολύ πιο δύσκολο να κατεργαστούν με τα τότε εργαλεία.

19

Το γυαλί χρησιμοποιήθηκε ως σμάλτο μ’ ένθεση σε μεταλλικά κοσμήματα.Πολύτιμοι λίθοι που ήταν συνηθισμένη η χρήση τους στους αρχαίους Αιγυπτίους. σάρδιος , ίασπις , λάπις λάζουλι , μαλαχίτη , κρύσταλλο χαλαζία και τιρκουάζ χρησιμοποιούνταν ευρέως σε όλη την αρχαία Αίγυπτο. Σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς η δύναμη της βασιλείας εκπροσωπήθηκε από το χρώμα μπλε, και αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην αρχαία Αίγυπτο, καθιστώντας το πέτρωμα λάπις ένα από τα βραβευμένα πλέον όλων των πολύτιμων λίθων.ΚίναΗ πρακτική του κοσμήματος στην Κίνα ξεκίνησε πάνω από 5.000 έτη πριν,  κατά τη διάρκεια της Μέσης Νεολιθικής εποχής.Ο δράκος και ο Φοίνικας ήταν δημοφιλή μοτίβα στα κινεζικά κοσμήματα από την αρχή και παραμένουν και σήμερα.

Το σκουλαρίκι ήταν ένα από τα πιο κοινά στοιχεία στα κινέζικα κοσμήματα, τα οποία θα μπορούσαν να φορεθούν είτε από τον άνδρα είτε τη γυναίκα. Τα σκουλαρίκια ήταν αρκετά περίπλοκα και μεγάλα. Πρόωρα κινεζικά κοσμήματα ήταν κατασκευασμένα με ασήμι ως κυρίαρχο μέταλλο, μαζί με μέτριες ποσότητες χρυσού και χαλκούΈνα από τα πιο γνωστά και περιζήτητα υλικά που χρησιμοποιούνταν στα κινεζικά κοσμήματα ήταν νεφρίτηςΑμερική Στην Αμερική 5.000 χρόνια πριν Αζτέκοι και Μάγιας χρησιμοποίησαν χρυσό ,ασήμι,νεφρίτης και χαλκός και δημιούργησαν κοσμήματα.Τα φορούσαν μόνο οι έμποροι και η αριστοκρατία

Αρχαία Ελλάδα                                                                                                      

Η ιστορία του Ελληνικού κοσμήματος ξεκινά πολλές χιλιετίες πριν, με τη χρησιμοποίηση ορυκτών και οργανικών στοιχείων και εκτείνεται έως και σήμερα με αξιόλογη παραγωγή μοναδικών κοσμημάτων. Τα πρώτα αρχαιοελληνικά χρυσά κοσμήματα θεωρείται ότι κατασκευάστηκαν γύρω στο 1500 π.Χ. αν και υπάρχουν πολλές ενδείξεις για αρχαιότερα κοσμήματα που κατασκεύασε ο Μινωικός πολιτισμός.

Ήδη από το 2.400 π. Χ. έχουμε τα πρώτα δείγματα της εξαιρετικής μινωικής κοσμηματοποιίας. Οι μινωίτες, δεινοί θαλασσοπόροι και έμποροι είχαν επαφές με όλους τους πολιτισμένους λαούς της εποχής, Αιγύπτιους Σουμέριους, Χετταίους, Κυκλαδίτες, Μυκηναίους. Οχρυσός που χρησιμοποιούσαν για τα κοσμήματά τους όπως και τα υπόλοιπα υλικά,ελεφαντόδοντο, πολύτιμες πέτρες κ.λ.π. εισάγονταν στην Κρήτη από άλλες περιοχές.

20

Χρυσό σκουλαρίκι της μινωικής περιόδου, 1700 π.Χ..  Βρίσκεται στο Βρετανικό μουσείο

Το κορυφαίο κόσμημα της μινωικής κοσμηματοποιίας και ένα από τα σημαντικότερα κοσμήματα της ιστορίας είναι το μενταγιόν με τις μέλισσες, έργο του 1700 π.Χ. που βρέθηκε στο Χρυσόλακκο στα Μάλια και φιλοξενείται στο μουσείο του Ηρακλείου.

Χρυσό κόσμημα που παριστάνει σύμπλεγμα δύο μελισσών, οι οποίες βαστάζουν κηρήθρα προερχόμενη από την πήλινη κυψέληΚρήτη -Φαιστός

            Στην συνέχεια ο πολιτισμός των Μυκηναίων ενσωμάτωσε και εξέλιξε τις κατακτήσεις του Μινωικού πολιτισμού. Στην κοσμηματοποιία οι τεχνικές που γνώριζαν οι Μινωίτες ήταν γνωστές και στους τεχνίτες των Μυκηνών. Στην περίοδο της ακμής της Μυκηναικής κοσμηματοποιίας (14ος αι.) χρησιμοποιούνται και νέες τεχνικές που ανεβάζουν ακόμη περισσότερο το επίπεδο της μεταλλουργίας, όπως η διάτρηση, η χάραξη, το περίκλειστο σμάλτο και η ένθεση (νιέλλο). Η πιό διαδεδομένη ήταν η τεχνική ρεπουσσέ. Οι τεχνίτες συχνά σφυρηλατούσαν τα ελάσματα πάνω σε καλούπια για επιτάχυνση της εργασίας.

Χρυσό δαχτυλίδι που βρέθηκε σε τάφο στην Τίρυνθα.  1400 π.Χ. Ζωόμορφοι προσκυνητές προσφέρουν αναθήματα σε μία καθιστή θεότητα. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

21

Ενώτια Χρυσό διάδημα Χρυσό περιδέραιο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο Θησαυρός των Αηδονιών

Ο περίφημος θησαυρός αποτελείται από δύο χρυσά δαχτυλίδια-σφραγίδες, δύο χρυσά κι ένα δαχτυλίδι από ήλεκτρο, τρεις σφραγιδόλιθους από στεατίτη, αμέθυστο και αχάτη, χρυσά κοσμήματα ενδυμασίας, χρυσές χάντρες και χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, ήλεκτρο, φαγεντιανή και υαλόμαζα. Τα αντικείμενα 312 κομμάτια του 1500 π.Χ., αποσπάσθηκαν βίαια και παράνομα από το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονιών της Νεμέας. Οι απάτριδες αρχαιοκάπηλοι είχαν συλήσει το 1977 τους τάφους των Αηδονιών Όταν η κλαπείσα συλλογή είχε εκτεθεί στη Νέα Υόρκη με σκοπό τη δημοπρασία, ο φιλέλλην Μάλκομ Γουίνερ, ειδικευμένος στη Μυκηναϊκή Ελλάδα, μόλις είδε τον κατάλογο της δημοπρασίας διαπίστωσε την Ελληνική προέλευση κι ενημέρωσε το Υπουργείο Πολιτισμού.

«Η Μυκηναία αρχόντισσα θα λαμποκοπούσε ολόκληρη όντας κατασκέπαστη από τα κοσμήματά της: χρυσό ή ασημένιο διάδημα στο κεφάλι, χρυσά ή ασημένια περιβραχιόνια, χρυσές ή ασημένιες καρφίτσες στα μαλλιά της, δακτυλίδια, βραχιόλια στα χέρια, κρίκους στα πόδια… Στα κοσμήματα ιδιαίτερη μνεία αξίζει για την πόρπη, ένα από τα βασικά στολίδια της γυναίκας».

«Η Μυκηναία», Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, Ανασκαφές κατά το 2009 στην αρχαία Ελεύθερνα της Κρήτης έφερε στο φως ευρήματα του 8ου αιώνα π.χ.

22

επιστήθια κοσμήματα. Περίαπτο χρυσό φυλακτό

Στη γεωμετρική περίοδο ( 1100 π.Χ.έως το 800 π.Χ.) λόγω των επιδρομών και των φυλετικών ανακατατάξεων  το κόσμημα δεν γνωρίζει άνθιση.

Οι συνηθέστεροι τύποι  κοσμημάτων είναι οι χάλκινες  περόνες και οι πόρπες.Κατά την αρχαϊκή περίοδο 800-475 π.Χ. ενώ η μεταλλοτεχνία παρουσιάζει μεγάλη εξέλιξη και άνθιση, ο τομέας της χρυσοχοΐας στον Ελλαδικό χώρο έχει να επιδείξει ελάχιστα δείγματα. Αυτή η έλλειψη χρυσού μπορεί να εξηγηθεί με το γεγονός ότι εκείνη την εποχή  οι Πέρσες είχαν τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής, άρα και των διαθέσιμων ποσοτήτων χρυσού. Όμως στην διάρκεια όλης αυτής της περιόδου η συνέχεια της κοσμηματοτεχνίας δεν  διακόπτεται, καθώς οι Έλληνες κοσμηματοποιοί προσφέρουν την τέχνη τους έξω από την Ελλάδα, στη ξένη αγορά. Έτσι με το τέλος των Περσικών πολέμων, η ελληνική κοσμηματοτεχνία συνέχισε τα εξαιρετικά έργα της με ορισμένες σημαντικές αλλαγές στην τεχνική.Οι νικηφόροι πόλεμοι μεταξύ 490-470 π.Χ. έφεραν πολύ χρυσάφι στην Ελλάδα και η χρυσοχοΐα γνώρισε καινούρια άνθηση.Η άνθιση για το ελληνικό κόσμημα έρχεται τη κλασσική περίοδο (500 π.Χ.-323 π.Χ.) που μαζί με τις νίκες ήρθε και πολύς χρυσός. Εδώ συναντάμε τα βραχιόλια να γίνονται κυλινδρικά, τα σκουλαρίκια να γίνονται μακριά και λεπτεπίλεπτα καθώς επίσης βραχιόλια σε σχήμα φιδιού.Πληθώρα νέων κοσμημάτων, διακοσμητικών θεμάτων και χρήση ημιπολύτιμων και πολύτιμων λίθων συναντάμε την ελληνιστική περίοδος. Στα κλασικά χρόνια 475-330 π.Χ. η προτίμηση στρέφεται περισσότερο στη συρματερή τεχνική αντί της κοκκιδωτής που επικρατούσε μέχρι τότε.Τα κλασσικά κοσμήματα έχουν έναν περισπούδαστο συρματερό και κοκκιωτό διάκοσμο πάνω σε ελάσματα βραχιολιών. Από τους τάφους της Ερέτριας προέρχονται θαυμαστά δείγματα, αριστουργήματα της αργυροχρυσοχοικής αυτής περιόδου.Μεγάλη έμφαση δίνεται στα σκουλαρίκια, τα οποία γίνονται πολύπλοκα με μικρά λεπτεπίλεπτα στοιχεία. Το ίδιο ισχύει και για τα περιδέραια. Παράλληλα ένας νεωτερισμός κάνει την εμφάνισή του στην μορφολογία των κλασσικών κοσμημάτων, τα βραχιόλια γίνονται κυλινδρικά, με απολήξεις σε αντιμέτωπη διάταξη.Η μεγαλύτερη παραγωγή κοσμημάτων παρατηρήθηκε στην Μακεδονία, όπου υπήρχαν χρυσορυχεία με μεγάλη παραγωγή.Τα ευρήματα των βασιλικών Μακεδονικών κοσμημάτων από τους τάφους της Βεργίνας αποκάλυψαν το υψηλότερο επίπεδο γνώσης της τεχνικής των χρυσοχόων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνουν στα κράματα που απομιμούνται το χρυσό. Όπου το έντονο κίτρινο χρώμα προέρχεται από την μεγάλη περιεκτικότητα του κράματος του χαλκού σε κασσίτερο.

23

Ασφαλώς το μεγαλύτερο επίπεδο γνώσης της κοσμηματοτεχνίας αλλά και τεχνικής αποκαλύπτεται από τα ευρήματα των βασιλικών Μακεδονικών κοσμημάτων από τους τάφους της Βεργίνας.

Το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς του Φιλίππου Β΄

Το χρυσό γυναικείο διάδημα που βρέθηκε στη λάρνακα του προθαλάμου  Τη ρωμαϊκή περίοδο συναντάμε για πρώτη φορά τα μαργαριτάρια και μια νέα τεχνική που ονομάζεται διάτρητη. Ακόμα, τα κοσμήματα στολίζουν όλο και περισσότερο οι πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι. Οι Ρωμαίοι φορούσαν δαχτυλίδια για να προστατευτούν από τις αρρώστιες τα οποία τα αφιέρωναν στη θεά Υγεία.Οι οικονομικές δυσκολίες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας που δεν μπορούσε να προμηθεύσει χρυσό και πολύτιμες πέτρες οδήγησαν το κόσμημα τη βυζαντινή περίοδο σε μορφολογική λιτότητα.

Σκουλαρίκια Ρωμαϊκής περιόδου (2ος-3ος αι. μ.X.)

 

24

Τα φυτικά και ζωικά μοτίβα κυριαρχούσαν  και πολύ συχνά το θέμα ήταν εμπνευσμένο από τους 12 θεούς. Τα σκουλαρίκια με τον φτερωτό Ερμή, οι καρφίτσες με την Αφροδίτη και τον γιό της, Έρωτα και ο αετός του Δία ήταν πολύ δημοφιλή σχέδια στην αρχαία Ελλάδα. 

Χρυσό σκουλαρίκι παράσταση του φτερωτού Έρωτα (3ος αι. π.Χ.). Χρυσά σκουλαρίκια (αρχές του 1ου αι. π.Χ.).

Μυθικές μορφές στολίζουν τα ελληνικά κοσμήματα, Συγχρόνως κάνουν την εμφάνισή τους στα κοσμήματα η ανθρώπινη μορφή και οι αφηγηματικές μυθολογικές σκηνές σε γλυπτή έκτυπη τρισδιάστατη φόρμα, με ειδικά ορειχάλκινα καλέμια.Οι μεγάλες αλλαγές που σηματοδοτούν την ελληνιστική περίοδο 330-27 π.Χ. και οφείλονται στις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου και στις επαφές με την Ανατολή και την Αίγυπτο, δεν είναι δυνατόν να αφήσουν ανεπηρέαστη και την κοσμηματοτεχνία. Υπάρχει πληθώρα νέων τύπων κοσμημάτων, καθώς και διακοσμητικών θεμάτων. Καθιερώνεται τώρα η πολυχρωμία που επιτυγχάνεται με την χρήση ημιπολύτιμων και μερικές φορές πολύτιμων λίθων.

χρυσά σκουλαρίκια του 300 π.Χ. βραχιόλι από σκαλιστό διάφανο χαλαζία 

]Βυζαντινά κοσμήματα Τα πρώτα χρόνια του Βυζαντίου από τον 4ο μέχρι τον 7ο αιώνα κυριαρχεί η θεματολογία των ρωμαικών κοσμημάτων δηλαδή θέματα από τη φύση που σταδιακά εμπλουτίζονται με γεωμετρικά μοτίβα. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων εμφανίστηκαν Χριστιανικά θέματα όπως το χριστόγραμμα ο σταυρός και το παγόνι, σύμβολο του παραδείσου. Τα θέματα αυτά παραμένουν όλα τα χρόνια της Βυζαντινής κοσμηματοποιίας. Οι πολύτιμοι λίθοι έχουν χρησιμοποιηθεί ευρύτατα σε όλες τις περιόδους είτε με στήριξη καστονιού πάνω στα μέταλλα, είτε υπό μορφή χανδρών σε σειρές εναλλασσόμενων χανδρών. Κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν όλες οι μεταλλουργικές τεχνικές στο Βυζάντιο. Πιό συχνά συναντάμε την διάτρηση και την συρματερή τεχνική. Η πιό διαδεδομένη διακοσμητική τεχνική οπωσδήποτε ήταν το περίκλειστο σμάλτο.  

25

Βυζαντινά κοσμήματαΤο νεοελληνικό κόσμημα, τα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας, χαρακτηρίζεται από μια πηγαία έμπνευση και πρωτοτυπία, αλλά κυρίως από το πάθος του ανώνυμου καλλιτέχνη “χρυσικού” να δημιουργήσει με υπομονή κάτι ξεχωριστό και μοναδικό, έστω και με τα ευτελή υλικά που διέθετε, λόγω της γενικότερης φτώχειας των κατακτημένων Ελλήνων.Έτσι, χρησιμοποιεί κυρίως τον μπρούτζο και το ασήμι, αναμειγμένο σε μεγάλες ποσότητες με χαλκό, στο οποίο προσθέτουν αρσενικό για να πάρει λίγη λάμψη, ενώ παράλληλα, όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν, τα επιχρύσωναν.Στις μέρες μας, 2.500 εργαστήρια παράγουν κάθε χρόνο, κοσμήματα αντάξια της μακρά παράδοσης και ιστορίας μας.

3.ΚΑΙ ΑΛΛΑ  ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΣΤΟ ΚΟΣΜΗΜΑ.Το κόσμημα εμφανίζεται από την παλαιολιθική εποχή.Έτσι ,χιλιάδες χρόνια πριν,δόντια ζώων και όστρεα(αχιβάδα, πεταλίδα),κοκκαλα, κέρατα ζώων, ρινόκερου,  ελαφιού, κ.λ.π., , το καβούκι της θαλάσσιας χελώνας, χαυλιόδοντα μαμμούθ, τρίχες ελέφαντα και αλόγου, καβούκια εξωτικών εντόμων και ράμφη πουλιών ,διάφορες ορυκτές ύλες αλλά και φθαρτά υλικά όπως φλοιοί δέντρων, δέρματα , φτερά, λουλούδια , μορφοποιούνται με εγχάρακτο διάκοσμοκαι διάτρηση ώστε μετατρέπονται σε έργα τέχνης εκείνης της εποχής και στολίδια των ανθρώπων της. Σποραδικά κάποια από αυτά τα υλικά χρησιμοποιούνται και σήμερα.  Σε σπήλαιο της Νοτιας Αφρικής ανακαλύφθηκε κόσμημα (περιδέραιο ή βραχιόλι) ηλικίας 75.0000 ετών αποτελούμενο από 41 τρυπημένα όστρακα που ίσως ήταν περασμένα σε κάποια λωρίδα δέρματος.

Όστρακα από μαλάκια ,μεγέθους δόυ εκατοστών με υπολείμματα κόκκινου χρώματος,.

Κατά τη Νεολιθική εποχή (6800-3300 π.Χ.) αρχίζει η επεξεργασία κοσμημάτων  όπως οι χάντρες, τα περίαπτα, τα ενώτια και τα βραχιόλια. Ως υλικά κατασκευής τους χρησιμοποιούνται το κόκκαλο, τα όστρεα, ο πηλός και ο λίθος. Οι ημιπολύτιμοι λίθοι ήταν σχεδόν άγνωστοι. Με την εξέλιξη της μεταλλουργίας και της εκμετάλλευσης του υπεδάφους και των ορυκτών,   το κόσμημα άρχισε να κατασκευάζεται απο μέταλλα και πολύτιμους λίθους , δίνοντας του σχήματα και μορφές ολοένα πιό πολύπλοκες και εντυπωσιακές.Έτσι, κατά τη Νεότερη και Τελική Νεολιθική (4800-3300 π.Χ.) εμφανίζονται τα πρώτα κοσμήματα από μέταλλο. Κατά τα πρώτα στάδια της εποχής του Χαλκού (3300-1100 π.Χ.)  παρατηρείται ανάπτυξη της κοσμηματοποιίας με όλο και αυξανόμενη την ποικιλία των ειδών, σχημάτων, υλικών, τεχνικής και τρόπων επεξεργασίας.  Ανακαλύπτοντας την μέθοδο παρασκευής κραμάτων,  οι αρχαίοι μεταλλουργοί έδωσαν λύσεις σε πολλά προβλήματα της φύσης των καθαρών ορυκτών μετάλλων, δημιουργώντας νέα υλικά πιό εύκολα στην κατεργασία , με βελτιωμένες ιδιότητες  .Τέτοια προιόντα είναι  ο ορείχαλκος, ο μπρούντζος, ο αλπακάς κ.α. Σήμερα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει την εξόρυξη και την κατεργασία των υλικών  σε επιστήμη. Υλικά απο το υπέδαφος και την φύση αλλά και σύνθετα, τεχνητά παρασκευασμένα υλικά, εξελιγμένες μέθοδοι κραματοποιίας,  σύγχρονα ορυχεία κοιτασμάτων μεταλλεύματος και πολίτιμων λίθων, μηχανές εξόρυξης , μηχανήματα κοπής και κατεργασίας , υψηλών επιδόσεων, ελεγχόμενα απο

26

ηλεκτρονικούς υπολογιστές,  όλα αυτά δίνουν απεριόριστες δυνατότητες για την δημιουργία ολοένα και πιο τέλειων πρώτων υλών για την κατασκευή κοσμημάτων .Μαζί με το κόσμημα εξελίχθηκαν και οι τεχνίτες που το υπηρετούν  και με την πάροδο των χρόνων, εφοδιάστηκαν με εργαλεία όλο και πιό τέλεια, δίνοντας τους την δυνατότητα να κατασκευάσουν άψογα κομμάτια. Οι δυσκολίες του αρχαίου τεχνίτη που φαινόντουσαν ανυπέρβλητες, η κούραση και ο χρόνος που χρειάζονταν για την πιο απλή κατεργασία των υλικών, σήμερα χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας είναι απλή υπόθεση. Ο σύγχρονος  κοσμηματοποιός έχει στο οπλοστάσιό του εργαλεία και μεθόδους που του επιτρέπουν να "δαμάσει" και το πιό δύσκολο υλικό.

Ασήμι,χρυσός, σμάλτα, μεταξωτά αλλά και ταπεινά υφάσματα,χρωματιστές κορδέλες, τούλι,νηματα και κλωστές,δέρματα ,πήλινα στοιχεία, καρποί, φύλλα ,πολύτιμες και ημιπολύτιμες πέτρες, βότσαλα και κοχύλια ,συνδυάζονται με γούστο ,με μεράκι ,με φαντασία, με αγάπη και δημιουργούν αυτό τον απίθανα όμορφο καλλιτεχνικό κόσμο του κοσμήματος.Ο κόσμος του κοσμήματος περιλαμβάνει μία ποικιλία πρώτων υλών.

ΜΠΡΟΥΤΖΟΣ

   Είναι ένα κράμα χαλκού 88%, και κασσίτερου 12%. Σε ειδικές περιπτώσεις περιέχει μικρές ποσότητες άλλων μετάλλων όπως αρσενικό, αντιμόνιο ή μόλυβδο. Το αρσενικό και το αντιμόνιο προσδίδουν σκληρότητα στο κράμα, ενώ ο μόλυβδος διευκολύνει την χύτευσή του. Το χρώμα του μπρούτζου μοιάζει με τον χρυσό, και οξειδώνεται ελάχιστα. Η οξείδωση του μπρούτζου έχει πράσινη απόχρωση όπως και του βασικού συστατικού του του χαλκού. Ο μπρούτζος μπορεί να οξειδωθεί τεχνητά (πατίνα) με ενδιαφέροντα αισθητικά αποτελέσματα.   Αντικείμενα και κοσμήματα  από μπρούτζο χρονολογούνται από τις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ.

ΟΡΕΙΧΑΛΚΟΣ       Είναι ένα κράμα χαλκού και ψευδαργύρου. . Αναλόγως με την χρήση για την οποία προορίζονται, προστίθενται στα κράματα ορειχάλκου μικροποσότητες άλλων μετάλλων όπως κασσίτερος, ή μαγγάνιο, ή μόλυβδος κ.λ.π.. Ο ορείχαλκος μοιάζει στην εμφάνιση και στις ιδιότητες με τονμπρούτζο, και συχνά συγχέεται με αυτόν. Έχει πολύ καλές ακουστικές ιδιότητες, και χρησιμοποιείται στην κατασκευή μουσικών οργάνων, σαξόφωνο, τρομπόνι, τούμπα κ.λ.π. ΄   Ο ορείχαλκος χρησιμοποιήθηκε στην μεταλλουργία ήδη από το 3500 π.Χ, για την κατασκευή όπλων, εργαλείων και διακοσμητικών αντικειμένων. Μετά το 1700 μ.Χ. κράματα ορειχάλκου έχουν χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή  χυτών ή πρεσσαριστών ψευδοκοσμημάτων. Το πρώτο κράμα ορειχάλκου που βρήκε ευρεία εφαρμογή στην κοσμηματοποιία είναι το κράμα Pinchbeck που πήρε το όνομά του από τον εφευρέτη του.

ΑΛΠΑΚΑΣ

      Με αυτή την λέξη αναφερόμαστε σε κάποια κράματα που έχουν χρώμα ασημί, και αποτελούνται κυρίως από χαλκό,νικέλιο  και ψευδάργυρο, σε αναλογία κατά προσέγγιση 60-20-20. Σε άλλες χώρες είναι περισσότερο γνωστά σαν “Nickel Silver” ή “German Silver” ή “white metal”.Στην Ελλάδα για τα κράματα αυτά χρησιμοποιείται και ο όρος «αρζαντό».   Έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς σαν υποκατάστατα του ασημιού, για κατασκευή κοσμημάτων ή σκευών.

27

ΚΕΧΡΙΜΠΑΡΙ

    Είναι απολιθωμένο ρετσίνι πεύκων, κυρίως από την περιοχή της Βαλτικής και της Βόρειας Θάλασσας, που απολιθώθηκε πριν από 30 έως 90 εκατομμύρια χρόνια. Το κεχριμπάρι δεν έχει καθορισμένο χημικό τύπο, γιατί είναι μίγμα ρητινών, αλλά η μέση χημική του σύσταση είναι C10H16O. Έχει σκληρότητα 1,5 έως 2.5 είναι δηλαδή πολύ μαλακό, και έχει ειδικό βάρος 1,05 δηλαδή περίπου ίδιο με το νερό.   Ήταν γνωστό στους Μυκηναίους και στους  αρχαίους Έλληνες που το ονόμαζαν ήλεκτρον. Το όνομα που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι το τουρκικής προέλευσης όνομα «kehribar».Η λέξη kehribar, προέρχεται από την αραβική λέξη kahruba, που θα πει: «αυτό που έλκει τα άχυρα», προφανώς λόγω της γνωστής ιδιότητας του να έλκει ελαφρά σώματα, αφού προηγουμένως το τρίψουμε πάνω σε ένα ρούχο.    Πολλές φορές μέσα σε κεχριμπάρι έχουν εγκλωβιστεί διάφορες ζωικές μορφές, φυτά, μικρά ζώα, έντομα κ.λ.π.. Κάποια από αυτά τα ωεγκλωβισμένα ζώα ή φυτά  έχουν εξαφανιστεί ήδη χιλιάδες χρόνια πριν. Αυτά τα δείγματα κεχριμπαριού είναι πολύτιμα για τους επιστήμονες γιατί μπορούν να μελετήσουν εξαφανισμένες μορφές ζωής.       Το κεχριμπάρι είναι ένα υλικό που πολύ εύκολα γίνονται απομιμήσεις του με συνθετικές ρητίνες. Οι απομιμήσεις αυτές άλλοτε είναι εξολοκλήρου συνθετικές, άλλοτε πάλι περιέχουν κάποια ποσότητα αληθινού κεχριμπαριού     Στις περισσότερες περιοχές της Βαλτικής το κεχριμπάρι έχει εξαντληθεί, μετά από αιώνες συλλογής του από τους ανθρώπους. Σήμερα βασικά συλλέγεται από την περιοχή Καλίνινκραντ της Ρωσίας, που υπάρχουν οι μεγαλύτερες εναπομείνασες ποσότητες κεχριμπαριού.    Το κεχριμπάρι της Βαλτικής ήταν ένα προϊόν που οι λαοί της περιοχής, το εμπορεύονταν από αρχαιοτάτων χρόνων .

Έντομο έγκλειστο σε κεχριμπάρι(έκθεμα στο μουσείο της Γης Βαρσοβία) Barthel Bruyn 1574. Γυναίκα με κεχριμπαρένιο κομπολόι στο χέρι. Η μεταλλική μπίλια είναι αρωματοθήκη.    

Κεχριμπάρια έχουν βρεθεί σε μυκηναϊκούς τάφους αλλά και στην Οδύσσεια του Ομήρου συναντάμε μία ωραία περιγραφή. Ο πολυμήχανος Οδυσσέας έχει επιστρέψει στο παλάτι της Ιθάκης για να διεκδικήσει πάλι όλα όσα του ανήκουν. Μέρος του σχεδίου του είναι να πείσει τους μνηστήρες να φέρουν δώρα στην Πηνελόπη. Και αυτοί «τσίμπησαν»:«Ο Αντίνοος πέπλο έφερε πανώριο και μεγάλο και πλουμιστό με δώδεκα μαλαματένιες κόπτσες (καρφίτσες) που τα θηλύκια ταίριαζαν τα ομορφολυγισμένα ο Ευρύμαχος περίτεχνη έφερε αλυσίδα κεχριμπαρένια και χρυσή που έφεγγε σαν τον ήλιο, Οι δούλοι του Ευρυμέδοντα δυο σκουλαρίκια φέραν με τρία σαν μούρα ολόλαμπρα πετράδια το καθένα, 

28

Κι ο βασιλέας ο Πείσανδρος, ο γιος του Πολυχτόρου δώρο έστειλε πανέμορφο σφανταχτερό γιορντάνι. Όμοια και οι άλλοι Αχαιοί προσφέρανε στολίδια». (Ραψωδία σ, μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη)   

ΕΛΕΦΑΝΤΟΔΟΝΤΟ    ( Είναι το άσπρο αδιάφανο υλικό που παίρνουμε από τους χαυλιόδοντες αλλά και

) , , τα δόντια του ελέφαντα αλλά και άλλων θηλαστικών όπως ο ιπποπόταμος ο , , , . ’θαλάσσιος ίππος ο αφρικανικός αγριόχοιρος και το μαμούθ που έχει εκλείψει Απ

όλα αυτά καλύτερης ποιότητας θεωρείται το άσπρο ελεφαντόδοντο που παράγεται . από τον αφρικανικό ελέφαντα Τα ελεφαντόδοντα χρησιμοποιήθηκαν ήδη από την

, . παλαιολιθική εποχή για εργαλεία όπλα και διακοσμητικά Στην κλασική , , αρχαιότητα και στην Ρωμαϊκή εποχή ήταν εξαιρετικά δημοφιλές υλικό και

, κατασκευάστηκαν πληθώρα υψηλής καλλιτεχνικής αξίας αντικείμενα ..θρησκευτικά και διακοσμητικά

Η διακίνηση ελεφαντόδοντου από αφρικανικό ελέφαντα είναι απαγορευμένη από τον Ο.Η.Ε. από το 2002, σε κατεργασμένη ή ακατέργαστη μορφή. Γενικώς η διακίνηση προιόντων από απειλούμενα είδη, διέπεται από κανόνες που καθορίζονται με τη συνθήκη CITES.

      Για το ελεφαντόδοντο μπορεί να χρησιμοποιείται η ονομασία φίλντισι. Γ'υρω από αυτή τη λέξη όμως υπάρχει σύγχιση γιατί πολλοί άνθρωποι εκ παραδρομής τη χρησιμοποιούν για το μαργαριτοφόρο όστρακο.

 ΚΟΡΑΛΛΙ Το κοράλλι είναι ο σκελετός πολλών μικρών θαλάσσιων ζώων.Τα ζώα αυτά είναι  πολύποδες της κλάσης των ανθόζωων., μεγέθους λίγων χιλιοστών το καθένα,  που ζουν το ένα δίπλα στο άλλο σχηματίζοντας τεράστιες αποικίες. Κάθε πολύποδας που γεννιέται κολλάει το σκελετό του  στην αποικία και την επεκτείνει. Οι αποικίες αυτές κατά τη διάρκεια των αιώνων φτάνουν σε μήκος χιλιομέτρων σχηματίζοντας τους κοραλλιογενείς υφάλους που λέγονται και ατόλες. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι αποτελούνται   από ανθρακικό ασβέστιο,  CaCO3,  το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένος ο σκελετός του καθενός μικροσκοπικού  πολύποδα. Μαζί με τους πολύποδες συμβιώνουν και κάποιες μονοκύτταρες άλγες που λέγονται ζωοξανθέλλες οι οποίες φωτοσυνθέτουν και  προμηθεύουν τροφή στους πολύποδες, αλλά συγχρόνως εκκρίνουν χρωστικές, που χρωματίζουν τα κοράλλια. Τα κοράλλια έχουν σκληρότητα 3,5 και ειδικό βάρος 2,6. Τα χρώματα των κοραλλιών είναι ροζ-κόκκινα, μπεζ, άσπρα.Το κοράλλι θεωρείται  πολύτιμος λίθος.Η λέξη κοράλλι πιθανότατα έχει Ελληνική ετυμολογία :κόρη- αλός, δηλαδή, κόρη της θάλασσας.  

 

Corallium rubrum(Πολύτιμο κοράλλι)-Φωτογραφία από τον βυθό της Μεσογείου

29

      Από τον 16ο αιώνα και νωρίτερα, το μεσογειακό κοράλλι  ήταν ένα περιζήτητο υλικό της κοσμηματοποιίας. Η πόλη Torre Del Greco στην περιοχή της Καμπανίας, κοντά στην Νάπολη, ονομάζεται «η πόλη του κοραλλιού». Από το 1400 μ.Χ. έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή εργαστήρια,  που επεξεργάζονται τα κοράλλια που αλιεύουν οι κάτοικοι της  πόλης από την θάλασσα της Σικελίας.  Το χρώμα των κοραλλιών σε αυτές τις θάλασσες, κυμαίνεται από ανοιχτό ροζ ( το λεγόμενο angelskin) μέχρι  το πιο δημοφιλές, βαθύ κόκκινο.    Στο βυθό του Αιγαίου υπάρχουν αποικίες του σπάνιου Corallium rubrum, του κόκκινου κοραλιού στην Αστυπάλαια στη Χαλκιδική και αλλού. Η αλιεία του κοραλλιού είναι μία δραστηριότητα στην οποία παραδοσιακά επιδίδονταν οι Καλύμνιοι σφουγγαράδες. Στον ευρύτερο Ελληνικό χώρο, το κοράλλι ήταν ένα από τα αγαπημένα υλικά για την κατασκευή κοσμημάτων. Από τα κοσμήματα παλαιότερων εποχών που διασώθηκαν, παρατηρούμε εκτεταμένη χρήση των κοραλλιών από τους χρυσικούς της Σαφράμπολης του Πόντου τον 17ο έως 19ο αιώνα. 

 

Πόρπη από την Σαφράμπολη του Πόντου, 19ο αιώνα ς ,με 67 αμυγδαλόσχημα, οβάλ και στρογγυλά κοράλλια

 Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν στην αγορά σε μεγάλες ποσότητες, τα sponge corals, και τα bamboo corals. Είναι υλικά που δημιουργούνται στις θάλασσες, όπως τα κοράλλια. Το sponge coral (σφουγγαροκοράλλι) είναι ένα υλικό πορώδες και πιο μαλακό από το κοράλλι. Το φυσικό του χρώμα είναι ροζ ανοιχτό ή γαλάζιο ανοιχτό. Συνήθως πουλιέται βαμμένο κόκκινο, και εμποτισμένο με μία σταθεροποιητική ρητίνη.Το bamboo coral, όπως φαίνεται από την ονομασία του μοιάζει με το φυτό μπαμπού. Έχει αρκετά συνεκτική δομή, και το χρώμα του είναι συνήθως μπεζ ανοιχτό. Στην αγορά κυκλοφορεί βαμμένο σε ένα έντονο κόκκινο χρώμα.

    Sponge coral βαμμένο κόκκινο baboo coral ανεπεξέργαστο.Η αλιεία και το εμπόριο  κοραλλιών, είναι μία δραστηριότητα που διέπεται  από την «Συνθήκη για το Διεθνές εμπόριο των απειλούμενων ειδών». Convention on the International Trade of Endangered Species (CITES). Η συνθήκη αυτή που έχει υπογραφεί από 154 χώρες,  επιτρέπει κατά περίπτωση την αλιεία των διαφόρων ποιοτήτων κοραλλιών. Στα παραρτήματα της συνθήκης, περιγράφονται λεπτομερώς οι περιοχές και οι ποιότητες κοραλλιών που επιτρέπεται η αλιεία.  Στην πράξη βέβαια δύσκολα να ελεγχθεί αυτή η διαδικασία. ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ    Είναι ένα ελαφρύ μέταλλο με ασημί χρώμα. Όταν ανακαλύφθηκε τον 18ο αιώνα ήταν ακριβότερο από τον χρυσό. Οι μέθοδοι παραγωγής του όμως εξελίχθηκαν στο τέλος του 19ου αιώνα και σήμερα είναι πολύ προσιτό. Το αλουμίνιο είναι ένα μέταλλο που δεν οξειδώνεται και εξ' αιτίας αυτού, και του χαμηλού του βάρους βρίσκει πολλές εφαρμογές.

30

   Στην κοσμηματοποιία χρησιμοποιείται στην παραγωγή ψευδοκοσμημάτων, συχνά αφού υποστεί χρωματική ανοδίωση,

ΒΑΚΕΛΙΤΗΣ

  Είναι μία συνθετική ρητίνη (πλαστικό) που εφευρέθηκε από τον Βέλγο-Αμερικανό L.H. Beakeland το 1907που βρήκε ευρεία εφαρμογή στη βιομηχανία της εποχής, όπως στην κατασκευή ηλεκτρικών συσκευών, κουμπιών, φωτιστικών κ.λ.π. και χρησιμοποιήθηκε επίσης και στην κατασκευή κοσμημάτων σαν απομίμηση κεχριμπαριού, ελεφαντόδοντου κ.λ.π., καθώς επιδέχεται διάφορες κατεργασίες, όπως χύτευση, χάραξη, βαφή, γυάλισμα.

, Ο βακελίτης δεν χρησιμοποιείται πλέον αλλά τα κοσμήματα των πρώτων 20 , .δεκαετιών του ου αιώνα από βακελίτη σήμερα έχουν συλλεκτική αξία        

Vintage βραχιόλια από βακελίτη από τη δεκαετία του 1940.

ΡΗΤΙΝΕΣ         Είναι οργανικές ενώσεις που αποτελούνται γενικά από άνθρακα, οξυγόνο και υδρογόνο. Οι φυσικές ρητίνες εκκρίνονται από δένδρα όπως η ρητίνη του πεύκου (ρετσίνι), η μαστίχα, το καουτσούκ κ.α. Οι συνθετικές ρητίνες είναι αντίστοιχες ενώσεις που δημιουργούνται στο εργαστήριο. Μία ομάδα συνθετικών ρητινών, είναι οι πολυεστέρες. Τα πολυεστερικά υλικά έχουν ευρύτατες εφαρμογές. Στην κατασκευή κοσμημάτων χρησιμοποιούνται σαν υπόκατάστατα του σμάλτου, αλλά και στην τεχνική της ένθεσης (inlay). Οι πολυεστέρες επίσης έχουν την ιδιότητα να χυτεύονται σε καλούπια, οπότε παίρνουν το σχήμα που θέλουμε να τους δώσουμε.

Το βραχιόλι αυτό είναι φτιαγμένο από διάφανο πολυεστέρα που χυτεύτηκε σε καλούπι .Στην μάζα του έχουν εμφυτευθεί σχέδια του Βασίλι Καντίνσκι, πρωτεργάτη της αφηρημένης ζωγραφικής. 

 ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ

    Τα συνθετικά είναι διαμάντια όμοια με τα φυσικά ως προς την σύστασή τους, που όμως δεν παράγονται στη φύση αλλά στο εργαστήριο. Είναι πολύ δύσκολο ακόμα και στους ειδικούς να τα

31

διακρίνουν από τα φυσικά. Οι ποσότητες των συνθετικών διαμαντιών που παράγονται  για την κοσμηματοποιία, είναι πολύ μικρές. Κυρίως συνθετικά είναι τα διαμάντια άνω του 1,5 καρατίου γιατί τα φυσικά σπανίζουν σε αυτά τα μεγέθη.    Τα πιο διαδεδομένα υποκατάστατα στην αγορά είναι το συνθετικό ζιρκόν, και τελευταία ο συνθετικός μοϊσσανίτης. Ακόμη χρησιμοποιούνται σαν υποκατάστατα το διάφανο ζαφείρι, το δίφανο τοπάζι, ο γκοσενίτης (βήρυλλος), γροσουλάριος (γρανάτης), η ορεία κρύσταλλος και το στρας..

ΓΥΑΛΙ

         Η φύση του γυαλιού και ο τρόπος παραγωγής του, ήταν γνωστός στους ανθρώπους από το 3.000 π.Χ. Για πάρα πολλούς αιώνες είχε περιορισμένες εφαρμογές, και χρησιμοποιείτο μόνο για την κατασκευή διακοσμητικών χαντρών και μικρών χρηστικών σκευών. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν πολύ καλή γνώση των τεχνικών χρωματισμού του γυαλιού με οξείδια. Στην Αίγυπτο, τα γυάλινα αντικείμενα και οι χάντρες θεωρούντο εξαιρετικά πολύτιμα. Με τις τεχνικές κατασκευής του γυαλιού, κατασκεύαζαν επίσης σμάλτα για τα κοσμήματα τους.           Οι τεχνικές του γυαλιού εξελίχθηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους τεχνίτες υαλουργούς που ήταν συγκεντρωμένοι στο νησί Μουράνο, στη θάλασσα της Βενετίας. Το Μουράνο από το 1400 μ.Χ. ήταν μεγάλο εξαγωγικό κέντρο πολυτελών προϊόντων υαλουργίας.         Κατά την κατασκευή της υαλομάζας, ενίοτε προστίθεται στο SiO2, μία ποσότητα οξειδίου του μολύβδου (PbO), από 15%-35%. Αυτή η προσθήκη προσδίδει στο γυαλί μεγάλη ανακλαστικότητα και διαφάνεια. Τα γυαλιά που κατασκευάζονται με αυτή την σύσταση ονομάζονται κρύσταλλα. Η ονομασία «κρύσταλλο» δημιουργεί σύγχυση, διότι στην πραγματικότητα αυτό το γυαλί δεν αποκτά κρυσταλλική δομή, αλλά παραμένει άμορφο. Οι χάντρες που χρησιμοποιούνται στην κοσμηματοποιία, είναι «κρύσταλλο». Υπάρχουν πολλά εργοστάσια στον κόσμο, που παράγουν κρυστάλλινα αντικείμενα και χάντρες. Τα πιο διάσημα είναι το Baccarat στη Γαλλία, το Royal Leerdam Crystal στην Ολλανδία, το Swarovski στην Αυστρία κ.α.        Ένα είδος γυαλιού που κάποιοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν στην κατασκευή διακοσμητικών και κοσμημάτων, είναι τα σπασμένα χρωματιστά γυαλιά που βρίσκουμε στις παραλίες (sea glass ή beach glass) Τα γυαλιά αυτά μετά από χρόνια τριβής με την άμμο, έχουν πάρει μία ομοιόμορφη ματ εμφάνιση. Κάποιοι δημιουργούν τεχνητά την επιφάνεια αυτή με αμμοβολή σπασμένων γυαλιών                

Κολιέ από χυτές γαλάζιες γυάλινες χάντρες σε σχήμα αμφορέα,που βρέθηκε στην περιοχή Ιαλυσός της Ρόδου ,1300 π.Χ. , περίοδο ακμής του Μυκηναϊκού πολιτισμού. Το αντικείμενο αυτό βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό μουσείο.

ΛΑΒΑ     Είναι η λειωμένη ύλη που βγαίνει από τα ηφαίστεια, ο «ρύαξ του πυρός» όπως την έλεγαν οι αρχαίοι. Η λέξη είναι ιταλική, και σημαίνει «πλημμύρα».     Η λάβα περιστασιακά έχει χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή κοσμημάτωνΣτην Ελληνική αγορά, σαν λάβα, πουλιέται ένα πυριτικό υλικό, που είναι μαύρο, αδιάφανο, και με μικρή συνοχή (ευθριπτο).

32

Κομμάτια λάβας που έχει λειανθεί, για να χρησιμοποιηθεί σαν χάντρα σε κοσμήματα..

ΜΑΡΓΑΡΟ -ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ

    Είναι η ουσία που εκκρίνουν στο εσωτερικό τους ορισμένα όστρακα, τα οποία γι’ αυτό τον λόγο, ονομάζονται μαργαριτοφόρα όστρακα (Pearl Oyster). Τα όστρακα αυτά, είναι της οικογένειας Pteriidae, του γένους Pinctada.   Το μάργαρο που εκκρίνουν είναι μικροσκοπικοί κρύσταλλοι αραγωνίτη (Ca(CO)3), μήκους 15 micron και πάχους 0,5 micron, διατάσσονται ο ένας δίπλα στον άλλο, και σχηματίζουν λεπτά στρώματα κρυστάλλων τα οποία συγκολλούνται πολύ ισχυρά μεταξύ τους, με αντίστοιχα φύλλα, ενός ελαστικού πολυμερούς, που και αυτό εκκρίνεται από το όστρακο.    Το όστρακο, εκκρίνει συνεχώς μάργαρο στο εσωτερικό του κελύφους του και σταδιακά σχηματίζει αυτό που ονομάζουμε σεντέφι (Mother Of Pearl), και όχι όπως εκ παραδρομής λέγεται, φίλντισι Αν μέσα σε ένα μαργαριτοφόρο όστρακο, εισβάλλει ένα ξένο σώμα π.χ. ένα παράσιτο ή κάποιο πετραδάκι, το όστρακο που δεν έχει την δυνατότητα να το αποβάλλει, αντιδρά ως εξής; εκκρίνει μάργαρο γύρω από τον εισβολέα με σκοπό να τον εξουδετερώσει. Το όστρακο κατά την διάρκεια των 6 ή 7 χρόνων ζωής του, περιβάλλει με επάλληλα στρώματα μάργαρου το σκουπιδάκι, μέχρι που σχηματίζεται γύρω από αυτό, ένα πανέμορφο μαργαριτάρι.

Μαργαριτοφόρο όστρακο, που το εσωτερικό του είναι καλυμμένο με μάργαρο. Φέρει επίσης 3 μαργαριτάρια .     

Ττο φυσικό μαργαριτάρι, έχει τυχαίο σχήμα και χρώμα. Τα πιο περιζήτητα και ακριβά είναι αυτά πού έχουν συμμετρίες κυρίως τα σφαιρικά, όσο το δυνατόν μεγάλο μέγεθος, και ομοιόμορφη ιριδίζουσα λάμψη και είναι πολύ σπάνια. Από μία ποσότητα 3 τόνων μαργαριτοφόρων οστράκων θα ξεχωρίσουμε 3-4 εξαιρετικής ποιότητας μαργαριτάρια. Η βιομηχανία των κοσμημάτων χρησιμοποιεί σήμερα, αποκλειστικά τα καλλιεργημένα μαργαριτάρια.Οι καλλιεργητές, τοποθετούν μέσα στο όστρακο ένα πετραδάκι, ώστε αυτό να αρχίσει να εκκρίνει μάργαρο, και με τα χρόνια να δημιουργηθεί το μαργαριτάρι. Σήμερα τα περισσότερα μαργαριτάρια είναι γλυκού νερού, και παράγονται στην Κίνα. Τα στρογγυλά μαργαριτάρια που κυκλοφορούν στην αγορά είναι καλλιεργημένα, και οφείλουν το σχήμα τους στον πυρήνα που ο καλλιεργητής τοποθέτησε στο όστρακο, και είναι μία γυάλινη σφαίρα 

33

ΣΕΝΤΕΦΙ

   Είναι η εσωτερική επιφάνεια των μαργαριτοφόρων οστράκων. Η λέξη προέρχεται από την τουρκική λέξη sedef. Το σεντέφι εντυπωσίασε τους ανθρώπους από τα προϊστορικά χρόνια, που το χρησιμοποίησαν για την κατασκευή διακοσμητικών αντικειμένων. Βρήκε μεγάλη εφαρμογή στην εκκλησιαστική και την κοσμική χρυσοχοΐα μετά τον 16ο αι. στις περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.   Για το σεντέφι μπορεί να συναντήσουμε τις ονομασίες μαργαριταρρόριζα ή μαργαρόρριζα, ή ακόμη μάργαρος ή μαρμαροκόγχη ή νακρ. Πολλοί μπερδεύουν το σεντέφι με το φίλντισι  Όμως φίλντισι λέγεται το ελεφαντόδοντο και όχι το όστρακο.   

ΑΝΑΣΥΝΤΕΘΗΜΕΝΕΣ ΠΕΤΡΕΣ

     Λέγονται και αναδομημένες πέτρες και φτιάχνονται από ρινίσματα (σκόνη) της πέτρας. Τα ρινίσματα αυτά τα συνενώνουμε με την βοήθεια κάποιας συγκολλητικής ουσίας για την δημιουργία μιας καινούργιας πέτρας.    Στην αγορά εμφανίζεται μία ποιότητα που λέγεται «πάστα» κοράλλι, ή τυρκουάζ, που πουλιέται σαν ανασυντεθημένο.

       Πάστα τυρκουάζ και κοράλι.

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΠΕΤΡΕΣ

Οι φυσικοί λίθοι  δημιουργήθηκαν στη φύση  πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια, ενώ οι συνθετικοί φτιάχτηκαν με τα ίδια υλικά από τους ανθρώπους.   Οι φυσικές και οι συνθετικές πέτρες έχουν τις ίδιες ιδιότητες, φυσικές, χημικές, οπτικές,   γι’ αυτό είναι εντελώς αδύνατο να τις ξεχωρίσει  ιδιώτης αλλά και οι ειδικοί συναντούν δυσκολίες.Η επιστήμη που ασχολείται  με την κατάταξη ενός λίθου στην κατηγορία των φυσικών ή των συνθετικών είναι η γεμολογία.  

      Ο όρος «πολύτιμος λίθος» πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για πέτρες που δημιούργησε η μητέρα φύση, και όχι ένα επιστημονικό εργαστήριο.      4.ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑΓενικά η προσοχή της εξωτερικής εμφάνισης θεωρούμε ότι είναι θέμα γυναικείο όμως κάνουμε λάθος . τα κοσμήματα από την αρχαιότητα δεν ήταν θέμα μόνο των γυναικών . Συχνά οι άνδρες στην αρχαιότητα στολίζουν με σκοπό να προσελκύσουν τις γυναίκες. Υπάρχουν κοσμήματα που φοριούνται και από τα δύο φύλα ιδιαίτερα αυτά που έχουν θρησκευτική σημασία .Τα κοσμήματα στόλιζαν και στολίζουν άνδρες και γυναίκες .Απόδειξη για τον ανδρικό στολισμό είναι η πρόέλευση της ονομασίας σκουλαρίκι.Στο Βυζάντιο υπήρχαν οι παλατιανοί φρουροί που τους διάλεγαν κατ’ εξοχήν από τους Αρμενίους, το δημόσιο τους μισθοδοτούσε πάντοτε καλύτερα από τους άλλους στρατιώτες, και αποτελούσαν ένα είδος επίλεκτου τάγματος.

34

Οι σχολάριοι αυτοί στις παρελάσεις και τις τελετές φορούσαν στα αυτιά τους ενώτια, όπως ήταν η ονομασία του συγκεκριμένου στολιδιού τότε. Αυτά τα σκουλαρίκια, ονομάστηκαν λοιπόν σχολαρικά ενώτια, και τελικά έμεινε σκέτο το σχολαρίκιον, που σιγά σιγά έγινε σκολαρίκιον και σκουλαρίκι. Οπότε όταν σήμερα βλέπουμε σκουλαρίκια και στους άντρες, πριν το θεωρήσουμε αταίριαστο, να σκεφτούμε πως στην απαρχή της λέξης βρίσκονται οι επίλεκτοι παλατιανοί φρουροί, οι σχολάριοι, ασφαλώς διαλεχτοί λεβέντες όλοι τους.                                                              5.ΕΙΔΗ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΣΣκουλαρίκιΕίναι το «ενώτιον» (εν-ωτί= στο αυτί) των αρχαίων Ελλήνων.Στους αρχαίους λαούς, ενώ αρχικά είχαν μορφή μικρών κύκλων, τα σκουλαρίκια απέκτησαν έπειτα διάφορα σχήματα και κατασκευάζονταν από χρυσάφι, ασήμι και ήλεκτρο. Στην Αίγυπτο, ήταν για τους άντρες σύμβολα του αξιώματός τους, ενώ για τις γυναίκες διατηρούσαν τον διακοσμητικό χαρακτήρα τους. Κατά κανόνα αποτελούνταν από μια μεταλλική πλάκα σε σχήμα δίσκου, από την οποία κρέμονταν πολλές μικρές αλυσίδες, που και αυτές κατέληγαν σε διάφορα στολίδια, συνήθως τριγωνικά. Οι Σουμέριοι στόλιζαν τα σκουλαρίκια με πολύτιμες πέτρες, ενώ οι Ασσύριοι, ιδιαίτερα οι άντρες, χρησιμοποιούσαν μεγαλύτερα και συμπαγή σκουλαρίκια.Στην Ελλάδα συνηθίζονταν τα σκουλαρίκια σε σχήμα δίσκου με ένα μόνο κρεμαστό στολίδι, αλλά από τον 4o αι. π.Χ. πλουτίστηκαν με κρεμαστούς μικρούς Έρωτες ή άλλους φτερωτούς μικρούς θεούς. Οι Ετρούσκοι χρησιμοποιούσαν πολύ το κίτρινο χρυσάφι για την κατασκευή σκουλαρικιών σε σχήμα δίσκου, μικρού ρόδακα ή κρεμαστών. Στη Ρώμη, κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας, τα σκουλαρίκια στολίζονταν συνήθως με πολύτιμες πέτρες, όχι δουλεμένες· πιο απλά ήταν τα σκουλαρίκια των βαρβαρικών λαών: είχαν σχήμα μισοφέγγαρου ή κρεμαστά στολίδια από υαλόμαζα ή ίασπη. Πρωτότυπα και ιδιαίτερα περίτεχνα ήταν τα βυζαντινά σκουλαρίκια, απ’ όπου προήλθε και η ονομασία τους.Τα αυστηρά έθιμα του Μεσαίωνα οδήγησαν στη σχεδόν πλήρη κατάργηση των κοσμημάτων στη Δύση· ακόμα και τα σκουλαρίκια καταργήθηκαν, αλλά επέστρεψαν με την Αναγέννηση, ως συμπλήρωμα κυρίως των πολυτελών ενδυμασιών της εποχής. Η ιταλική χρυσοχοϊκή δημιούργησε αληθινά αριστουργήματα τα οποία μιμήθηκε και η υπόλοιπη Ευρώπη: χρυσά αραβουργήματα, πουλιά και λουλούδια στολισμένα με σμάλτο και πολύτιμες πέτρες και κρεμαστά σκουλαρίκια σε σχήμα σταγόνας με μαργαριτάρια. Τα τελευταία έμειναν στη μόδα και κατά τους κατοπινούς αιώνες, στολισμένα με πολύτιμους λίθους.Τον 18o αι. τα σκουλαρίκια έγιναν μικρότερα και συχνά στολίζονταν με σμάλτο.Στους πρωτόγονους λαούς τα σκουλαρίκια συνέχισαν να χρησιμοποιούνται σε σχήματα τα οποία ποικίλλουν από τους απλούς κρίκους που εμφυτεύονται στους λοβούς έως τα πολύπλοκα σκουλαρίκια αποτελούμενα από πολυάριθμα κρεμαστά στοιχεία. Το πιο τυπικό σχήμα σκουλαρικιού των πρωτόγονων λαών είναι κρίκοι ή κύλινδροι καρφωμένοι μέσα στους λοβούς. Συχνά χρησιμοποιούνται σκουλαρίκια τόσο βαριά, που προκαλούν παραμορφώσεις του λοβού· μερικές φορές μάλιστα παίρνουν πολύ μεγάλες διαστάσεις και φτάνουν έως τους ώμους ή και πιο κάτω. Το στρογγυλό αυτό κόσμημα, μπορεί να είναι από ξύλο, ελεφαντόδοντο ή πήλινο, και στη Νότια Αμερική όπου χρησιμοποιείται κυρίως ονομάζεται μποτόκο. Συνηθίζεται επίσης στην κεντρική και ανατολική Αφρική, στην Παπούα-Νέα Γουινέα, στην Ινδονησία κ.α.Λαοί που αγαπούσαν ιδιαίτερα τα σκουλαρίκια, ήταν οι Αιγύπτιοι,Μυκηναΐοι, οι Πέρσες, οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί.Οι Αζτέκοι τρυπούσαν υποχρεωτικά τα αυτιά των νεαρών κοριτσιών και αγοριών.

35

Στη σημερινή εποχή, η νέα γενιά, κορίτσια και αγόρια αγαπάνε ιδιαίτερα τα σκουλαρίκια, με αποτέλεσμα να δημιουργήσουν την μόδα του «body piercing” (τρύπημα σώματος), όπου στολίζουν με σκουλαρίκια διάφορα μέρη του σώματος. ΒΡΑΧΙΟΛΙ ( Bracelet ) Είναι το κόσμημα που φοριέται στο χέρι. Η Ελληνική λέξη αλλά και η Αγγλική έχουν σαν ρίζα το λατινικό 'brachile' που σημαίνει στολίδι του βραχίονα. Η λατινική λέξη αναφέρεται στην παλιότερη ελληνική λέξη βραχίων. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το όνομα «ψέλιον», και οι Βυζαντινοί την λέξη περικάρπιον. Βραχιόλια από κόκαλα φορούσαν ήδη οι άνθρωποι των σπηλαίων, 40.000 χρόνια πριν. Τα βραχιόλια ήταν αγαπημένο αξεσουάρ των ανθρώπων, γυναικών και ανδρών σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Ένας τύπος βραχιολιού που κατά καιρούς έχει φορεθεί, είναι το βραχιόλι του ποδιού, που φοριέται πάνω από τον αστράγαλο. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν αυτό το βραχιόλι «περισφύριον», και ήταν δημοφιλές από τις γυναίκες στη Ρώμη, αλλά και από άνδρες και γυναίκες στις περιοχές που άνθισε ο πολιτισμός των Κελτών.Στην αγγλική γλώσσα χρησιμοποιούν και την λέξη “bangle” όταν αναφέρονται στα σταθερά βραχιόλια (αυτά που δεν είναι εύκαμπτα).ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ ( Ring ) Είναι το κόσμημα που φοριέται στο δάχτυλο. Είναι διαχρονικά το πιο πολυφορεμένο και πιο αγαπημένο κόσμημα από γυναίκες και άνδρες.Το δαχτυλίδι έχει πολύ έντονη συμβολική σημασία για τους ανθρώπους. Τα δαχτυλίδια εμφανίστηκαν με διάφορες σημασίες σε όλη την ιστορική διαδρομή. Το δαχτυλίδι της διαδοχής είναι αυτό που θα δώσει ο ηγεμόνας στον διάδοχο του, για την επικύρωση της νέας εξουσίας.Το δαχτυλίδι της κυριαρχίας. Ο ηγέτης των νικητών θα πάρει το δαχτυλίδι από τον ηγέτη των ηττημένων όπως έκανε ο Ισίλντουρ όταν νίκησε τον Σάουρον και του έκοψε το δάχτυλο για να πάρει το Κυρίαρχο Δαχτυλίδι , στον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» του Τόλκιν. Το δαχτυλίδι των αρραβώνων είναι αυτό που αν αποδεχτεί η υποψήφια νύφη, σημαίνει και αποδοχή της πρότασης γάμου. Αυτό καθιερώθηκε το 1250 μ.Χ. από το Πάπα Ιννοκέντιο τον ΙΙΙ, όταν επέβαλλε πολύ μακρά περίοδο αρραβώνων. Το δαχτυλίδι των αρραβώνων έγινε διαμαντένιο μετά την τεράστια και εξαιρετικά πετυχημένη διαφημιστική καμπάνια της εταιρίας διαμαντιών De Beers, η οποία «επέβαλλε» το μονόπετρο δαχτυλίδι αρραβώνων, ως την μόνη «έγκυρη» πρόταση γάμου, με το σλόγκαν “A diamond is forever” Να σημειώσουμε ότι η «επινόηση της παράδοσης», είναι μία τεχνική γνωστή στους διαφημιστές.. Οι βέρες του γάμου που συμβολίζουν την παντοτινή ένωση του ζευγαριού. Στην Ορθόδοξη παράδοση συνήθως είναι χρυσοί κρίκοι και φοριούνται στο παράμεσο του δεξιού χεριού κατά την μέρα του γάμου, σε άλλα δόγματα όμως φοριέται και στο αριστερό.Οι δακτυλιόλιθοι είναι δαχτυλίδια που είχαν ένα σφραγιδόλιθο, πάνω στον οποίο είναι χαραγμένο ένα σύμβολο, το οικόσημο της οικογένειας, ή του βασιλικού οίκου. Οι Φαραώ της Αιγύπτου προκειμένου να χρίσουν τους ανώτατους αξιωματούχους του κράτους, παρέδιδαν σε αυτούς ένα δακτυλιόλιθο. Με αυτόν οι αξιωματούχοι σφράγιζαν αντικείμενα και έγγραφα για όσο καιρό κατείχαν το αξίωμα. Οι δακτυλιόλιθοι χρησίμευαν κατά τον μεσαίωνα για να σφραγίζουν οι φεουδάρχες και οι εμπορευόμενοι τα αντικείμενα, για την επιβεβαίωση της κυριότητας τους. Τα εκκλησιαστικά δαχτυλίδια. Είναι παράδοση των δυτικών χριστιανικών δογμάτων, και όχι της Ορθοδοξίας. Δαχτυλίδια φορούν οι επίσκοποι, καρδινάλιοι κ.λ.π. Στην Αμερική συνηθίζεται, ομάδες ανθρώπων να φορούν δαχτυλίδια έπ’ ευκαιρία κάποιων γεγονότων, όπως τα δαχτυλίδια της αποφοίτησης για τους μαθητές της τελευταίας τάξης, η έπ’ ευκαιρία μιας εκδρομής η ακόμα και ενός πάρτυ. Πέρα όμως και πάνω από όλα αυτά το δαχτυλίδι είναι ένα κόσμημα, συχνά είναι ένα έργο τέχνης για το δάχτυλο μιας γυναίκας ή ενός άνδρα. ΚΑΡΦΙΤΣΑ ( Pin – Brooch ) Είναι το κόσμημα που φοριέται (καρφώνεται) στο ρούχο. Είναι πανάρχαιο εξάρτημα της ενδυμασίας των ανθρώπων που όμως δεν ήταν μόνο διακοσμητικό, αλλά κυρίως χρηστικό. Με αυτό στερέωναν τον χιτώνα ή ότι άλλο φορούσαν και έπαιζε τον ρόλο του σημερινού κουμπιού.

36

Η αρχαία ονομασία είναι περόνη, και η λατινική ονομασία που χρησιμοποιείται διεθνώς είναι “fibula”. Περόνες χρηστικές βρέθηκαν σε σπήλαια της εποχής του χαλκού. Τις χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι, και οι λαοί της Μεσοποταμίας Εξαιρετικές περόνες- κοσμήματα, κατασκευάστηκαν από τους σπουδαίους κοσμηματοποιούς, του μυκηναϊκού πολιτισμού και βρέθηκαν σε τάφους στην Πελοπόννησο. Ήταν φτιαγμένες από χρυσό αλλά και από άλλα υλικά όπως ελεφαντόδοντο. Εκτός από την συγκράτηση του ρούχο τα, χρησίμευαν και για την συγκράτηση των μαλλιών. Στην κλασσική Ελλάδα, στην Μικρά Ασία, στις περιοχές των Κελτών και στη Ρώμη αργότερα, οι περόνες ήταν αγαπημένο αξεσουάρ, για χρηστικότητα, και καλλωπισμό. Παραπλήσια χρήση με τις περόνες είχαν και οι πόρπες.Σήμερα οι καρφίτσες φοριούνται μόνον για διακοσμητικούς σκοπούς. ΜΑΝΙΚΕΤΟΚΟΥΜΠΟ ( Cufflink ) Λέγεται και ξενόκουμπο. Είναι ένα παραδοσιακό, ανδρικό κυρίως αξεσουάρ. Είναι ένα διακοσμητικό πρόσθετο κουμπί, για την μανσέτα του πουκάμισου. Εμφανίστηκε περίπου στα 1800. Για πολλά χρόνια συνόδευε τις επίσημες εμφανίσεις των μελών της αριστοκρατίας.

Γ.ΚΟΣΜΗΜΑ –ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 1.ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Το κόσμημα αποτελεί κόμβο πολιτισμού για μία ευρύτερη περιοχή.Το κόσμημα ως έργο τέχνης περιέχει τα πολιτισμικά στοιχεία της κάθε περιοχής και επηρεάζεται από τις διαπολιτισμικές σχέσεις των λαών.Τα απλά ειδώλια της κυκλαδικής τέχνης γίνονται και κοσμήματα και δίνουν στην συνέχεια τη θέση τους στα περίτεχνα γεωμετρικά σχήματα του μυκηναϊκού πολιτισμού.

Κόσμημα εμπνευσμένο από κυκλαδικό ειδώλιοΤο κόσμημα αποδίδει με απλά περιγράμματα τη μορφή ενός γυναικείου ειδωλίου της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου΄(3η χιλιετία π.Χ.)Δημιουργία της Στέλλας Βιλδιρίδη για το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Κατά την ελληνιστική περίοδο ,τα φυτικά θέματα της κλασσικής περιόδου χάνουν την επιρροή τους και δημιουργούνται νέες αισθητικές αντιλήψεις επηρεασμένες από την Ανατολή: ημιπολύτιμες πέτρες από τα ελληνιστικά βασίλεια της ανατολής συνδυάζονται με θεότητες, πουλιά, δελφίνια ,ζώα.Σκουλαρίκια ,βραχιόλια ,περιδέραια είναι τα χαρακτηριστικά κοσμήματα της εποχής και λίγα τα στεφάνια που μέχρι τότε λειτουργούσαν ως θρησκευτικά σύμβολα και σύμβολα εξουσίας.Και έρχεται η συνέχεια του ρωμαϊκού πολιτισμού και στο κόσμημα.Το ρωμαϊκό κόσμημα αποτελείται από απλές συνθέσεις με ημιπολύτιμες και πολύτιμες πέτρες.Τα σημαντικότερα κέντρα ρωμαϊκής χρυσοχοΐας ήταν αρχικά η Αλεξάνδρεια και η Αντιόχεια και στη συνέχεια η Ρώμη.Η μεγάλη αλλαγή είναι η διάτρητη επιφάνεια που απαιτεί τεχνολογία και αναπτυγμένη δεξιότητα.Και φτάνουνε στο Βυζάντιο.Άνδρες και γυναίκες φορούσαν περίτεχνα κοσμήματα αδιαφορώντας για τις καταδικαστικές αναφορές των θεολόγων .Τοιχογραφίες και μωσαϊκά καταμαρτυρούν πως άνδρες και γυναίκες στολίζονται με την ίδια επιμέλεια.Οι γυναίκες φορούσαν μακριά σκουλαρίκια ,διαδήματα , καρφίδες στα μαλλιά ,πλούσια περιδέραια σε πολλές σειρές ,αλυσίδες περίτεχνες, περικάρπια ,ζώνες , καρφίτσες και ποικιλία δακτυλιδιών.

37

Οι άνδρες δακτυλίδια ,περιλαίμια ,περικάρπια, ζώνες ,πόρπες.Το καλό γούστο και η οικονομική ευμάρεια ήταν πασιφανή.Όμως ο βυζαντινός πολιτισμός είναι επηρεασμένος και από τον Χριστιανισμό και αυτό φαίνεται και στα κοσμήματα της εποχής όπως χρυσοποίκιλτοι σταυροί.Από τα μέσα του 15 αιώνα έως και το τέλος του 19 μιλάμε για τον νεοελληνικό πολιτισμό οποίος φαίνεται να είναι ποτισμένος από το βυζαντινό αλλά και το αρχαίο ελληνικό παρελθόν.Τα κοσμήματα συνοδεύουν την νεοελληνική παραδοσιακή ενδυμασία και ένας διαχωρισμός μπορεί να γίνει απόλυτα: κοσμήματα της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας..Τα κέντρα της αργυροχρυσοχοΐας (Καλαρύτες, Συρράκο, Γιάννενα, Θεσσαλία,κ.λ.π.)μετατρέπονται σε γνήσιους κληρονόμους του παρελθόντος και ο έντονος διακοσμητικός χαρακτήρας τους αποτελεί την ελληνική σφραγίδα στο είδος.Θρησκευτικές παραστάσεις επιγραφές, ρόδακες, ανθόκλαδα, καράβια, πουλιά, γοργόνες ,σύμβολα, αποτελούν τον καλλιτεχνικό διάκοσμο.Ένας νέος πολιτισμός ανθίζει!

2.ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣΤο κόσμημα αποτελεί σύμβολο με πολλές έννοιες και έχει τη δική του γλώσσα.Τα κοσμήματα είναι σύμβολα πλούτου ,κοινωνικής τάξης και καταξίωσης.Είναι θρησκευτικά σύμβολα(αναθήματα πιστών στους θεούς)Αποτελεί και μέσο έλξης και διαιώνισης του είδους.Οι χάντρες ,οι κρίκοι ,τα χρώματα που λικνίζονται μπροστά στα μάτια ενός άνδρα είναι ένα κάλεσμα και συνοδεύουν το λίκνισμα του γυναικείου σώματος.Βέρες αρραβωνιάσματος .Μαρτυρικά.Στέφανα γάμουΟ χρυσός ήταν ανέκαθεν κάτι μαγικό, αφού είναι άφθαρτος και η λάμψη του αθάνατη. Αυτές οι ιδιότητες, έκαναν τον άνθρωπο να τον θεωρεί υπερφυσικό και πολύτιμο ,και να θεωρεί ότι ο κάτοχος του απολαμβάνει την αθανασία και την αιωνιότητα. Πολλοί αρχαίοι λαοί άρχισαν την κατασκευή κοσμημάτων χιλιετίες πριν όπως οι Αιγύπτιοι και οι Έλληνες. Αυτοί οι λαοί φορούσαν το κόσμημα πριν αιώνες για κάποιον συγκεκριμένο λόγο .Κάποιοι το φορούσαν για να προσελκύσουν το άλλο φύλο και για τον καλλωπισμό. Ένας άλλος λόγος είναι για λόγους φύλαξης απ το κακό δηλαδή ως φυλαχτό. Αυτοί οι λόγοι ισχύουν μέχρι σήμερα.ΑΙΓΥΠΤΟΣ Η Αίγυπτος ήταν μια αρκετά αναπτυγμένη χώρα στην αρχαιότητα γνωστή για τον πολιτισμό της μέχρι και σήμερα. Έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στην κοσμηματοποιία και αυτό οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στην αφθονία χρυσού. Τα κοσμήματα συμβόλιζαν την κοινωνική και θρησκευτική δύναμη κάποιου μέσα στην αιγυπτιακή κοινωνία. Επίσης μέσα από ανασκαφές που έχουνε πραγματοποιηθεί παρατηρούμε ότι χρησιμοποιούνται και για την συνοδεία νεκρών. Όσο αναφορά τον τρόπο κατασκευής χρησιμοποιούσαν χρωματισμένο γυαλί .Η επιλογή του χρώματος ήταν ανάλογα με τον συμβολισμό που ήθελαν να προδώσουν. Για παράδειγμα τα κοσμήματα που φορούσαν οι μούμιες είχαν κόκκινο χρώμα, και αυτό γιατί έτσι προέβλεπε η θρησκεία τους.ΕΛΛΗΝΕΣΣτην Ελλάδα το κόσμημα δεν ήταν ένα προνόμιο μόνο των πλουσίων αντιθέτως με άλλους λαούς που μόνο λίγες τάξεις είχαν αυτό το προνόμιο. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού φορούσε κοσμήματα κυρίως σε δημόσιες εμφανίσεις. Με τη χρήση του κοσμήματος έδειχναν τον πλούτο και την κοινωνική του θέση. Επίσης ήθελαν να προστατευτούν από το “ κακό μάτι”. Οι άνδρες και οι γυναίκες για να δείξουν ότι είναι από ανώτερη τάξη χρησιμοποιούσαν χρυσές ταινίες στα μαλλιά τους.Σε όλους τους πολιτισμούς και σε όλες τις θρησκείες συναντάμε άτομα με κοσμήματα ως φυλαχτά, πιστεύοντας ότι είχαν μαγικές ιδιότητες. Για παράδειγμα οι χριστιανοί φοράμε το σταυρό που είναι ένα πανάρχαιο σύμβολο των στοιχείων σε ισορροπία , σύμβολο ισορροπίας μεταξύ θείου και υλικού

38

κόσμου. Ο χριστιανικός σταυρός είναι σύμβολο πίστης ,`ζωής και θεϊκής προστασίας . Το φοράμε γιατί θεωρούμε ότι προσφέρει καλή υγεία. Ένα άλλο παράδειγμα είναι Το Μάτι του Όρου ,είναι ένα αιγυπτιακό σύμβολο πίστης δύναμης και ενεργητικότητας. Αναπαριστά το μάτι του θεού ο οποίος βλέπει τα πάντα. Όταν το μάτι είναι δεξί ο θεός προσφέρει. Όταν είναι αριστερό ο θεός τιμωρεί αλλά και προστατεύει . Τέλος βλέπουμε ότι και στις θρησκευτικές τελετές τα κοσμήματα παίζουν σημαντικό ρόλο ,υπάρχουνε πάντα βέρες οι οποίες αποτελούν ένδειξης της αγάπης. Φοριούνται στο αριστερό χέρι απ όπου ,σύμφωνα με την παράδοση ξεκινά η φλέβα που συνδέεται με την καρδιά ,αλλα και τα στέφανα που συμβολίζουν την ένωση δύο ανθρώπων ,για το υπόλοιπο της ζωής τους. Το σχήμα τους τα κάνει να παρομοιάζονται πολλές φορές και με τα στέφανα των αγίων , γι αυτό και η σημασία τους είναι πολύ μεγάλη .Άρα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι πολλά από τα κοσμήματα που προτιμάμε είναι είτε σύμβολα πίστης είτε φύλαξης από κάτι ανώτερο . υπάρχουν και κοσμήματα όμως που δεν αποτελούν μέρος της θρησκευτικής λατρείας αλλα είναι σχέδια που έχουν δική τους συμβολισμό. Ένα από αυτά είναι τα αστέρι το οποίο φοριέται για καλή τύχη και προστασία από κάθε τι κακό. Επίσης ένα πολύ συνηθισμένο κόσμημα είναι αυτό με σύμβολο την καρδιά το οποίο για τους αρχαίους Αιγυπτίους ήταν η κατοικία της ψυχής. Σήμερα συμβολίζει αγάπη και αφοσίωση και την φοράμε για προστασία από ασθένειες της καρδιάς. Άλλο ένα πολύ συχνό σύμβολο που κοσμεί τα κοσμήματα είναι η ημισέληνος, η οποία φοριέται για επιτυχία σε θέματα συναισθηματικά.¨Ανθη , φύλλα και καρποί αποτελούν τον διάκοσμο των νυφικών κοσμημάτων(στέφανα, περιδέραια κ.λ.π) και με αυτόν το τόπο ίσως συμβολίζεται η καινούργια ζωή, από το σπόρο στο φυτό .Δεν είναι τυχαίο που με μεγάλη προσοχή και υπομονή διαλέγεται το κόσμημα της κάθε στιγμής (στο γραφείο,στη βόλτα , στη γιορτή ,σε ένα συνέδριο…)Τα κοσμήματα λόγω των συμβόλων που έφεραν ή λόγω των υλικών τους, είχαν φυλακτική και αποτρεπτική δράση. Και για να μην πηγαίνουμε μακριά, ο σταυρός που προσφέρει ο νονός στο βαφτιστήρι, και οι γαλάζιες χάντρες που χαρίζουν στα μωρά, έχουν ακριβώς αυτό το χαρακτήρα. Την προστασία από τους κινδύνους της ζωής. Οι πολύτιμες και ημιπολύτιμες πέτρες ήταν συχνά συστατικά στοιχεία των φυλακτικών και αποτρεπτικών κοσμημάτων.Πολλοί πολιτισμοί του παρελθόντος και πολλές θρησκείες έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στα φυλαχτά με συγκεκριμένα σύμβολα. Ο αιγυπτιακός πολιτισμός, και ο ρωμαικός πολιτισμός τιμούσαν και χρησιμοποιούσαν τα φυλαχτά. Η Χριστιανική και Ιουδαική θρησκεία όπως και οι Βουδιστές χρησιμοποιούν τα δικά τους φυλαχτά που κατασκευάζονταν σε μοναστήρια και ειδικούς χώρουςΤα φυλακτικά κοσμήματα έχουν τη θέση τους στη σημερινή εποχή. Αυτό το βλέπουμε από την επιμέλεια που η μητέρα κρεμάει στο ρουχαλάκι του μωρού της την παραμάνα με τη μπλε χάντρα, ή όταν ο αθλητής φιλάει το χρυσό του σταυρουδάκι πριν από την προσπάθειά του.      Σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα πιστεύουν  ότι το κοράλλι προστατεύει από το κακό μάτι, αλλά και τους ναυτικούς από τη μανία της θάλασσας.  Στη Χίο κρεμούσαν στην κούνια του νεογέννητου, κλαδάκια από κοράλλι. Τέλος να αναφέρουμε ότι σε πολλούς αναγεννησιακούς πίνακες, απεικονίζεται το θείο βρέφος, με ένα κλαδάκι κοράλλι, κρεμασμένο στο λαιμό.Ο χρυσός ήταν ανέκαθεν κάτι μαγικό, αφού είναι άφθαρτος και η λάμψη του αθάνατη. Αυτές οι ιδιότητές, έκαναν τον άνθρωπο να τον θεωρεί υπερφυσικό και πολύτιμο, και να θεωρεί ότι ο κάτοχος απολαμβάνει την αθανασία και την αιωνιότητα.Τα φυλακτικά κοσμήματα έχουν τη θέση τους στη σημερινή εποχή

3.ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ :ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΚΟΣΜΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΟι ανασκαφές φέρνουν στην επιφάνεια αρχαίους πολιτισμούς και πολλές φορές μεσω των ευρημάτων στοιχεία για την σχέση διαφόρων πολιτισμών και τα κοσμήματα που βρίσκονται δένουν υποθέσεις για τις σχέσεις αρχαίων Λαών Τα παραδείγματα πάρα πολλά και γιαυτό θα γίνει μικρή αναφορά.

39

 Χάλκινη λιβελούλα που βρέθηκε στο Μόχλος Κρήτης(3000π.Χ) ,παρόμοια με κοσμήματα της τοιχογραφίας από το Ακρωτηρι της Σαντορίνης(17οςαιώνας π.Χ.)

Αρκετά περίτεχνα κοσμήματα που έφεραν στο φως οι πρόσφατες ανασκαφές στο νησί της Δήλου, από τον αρχαιολόγο Παναγιώτη Χατζηδάκη, δίνουν μια ενδεικτική εικόνα του πλούτου της Δήλου, την εποχή της μεγάλης ακμής της. Παρατηρώντας αυτά τα εξαιρετικής τέχνης κοσμήματα από χρυσό και πολύτιμους λίθους, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πλούσιοι κάτοικοι της Δήλου ήταν άνθρωποι που αγαπούσαν τα κοσμήματα. Τα κοσμήματα, από ένα εργαστήριο χρυσοχοϊας του πρώτου αιώνα π.Χ. βρέθηκαν στη δήλο στην αγορά της Ιερής λίμνης.

4.ΚΌΣΜΗΜΑ ΚΑΙ ΚΑΛΈΣ ΤΈΧΝΕΣΤο κόσμημα είναι ένας τρόπος έκφρασης και ευαισθησίας γι' αυτούς που θέλουν να εξωτερικεύσουν την ομορφιά της ψυxής τους και τις ανησυxίες τους. Από την αρxαιότητα, οι χρυσοxόοι κοσμούσαν με τα έργα τους, τους άρxοντες. Δείγματα της δουλειάς τους βλέπουμε σήμερα σε όλα τα Μουσεία του κόσμου. Αν ανατρέξουμε στα βάθη των αιώνων, θα συναντήσουμε τα πρώτα κοσμήματα φτιαγμένα από κόκκαλα, που είxαν όμως λατρευτικό xαρακτήρα. Με το πέρασμα των xρόνων και τη σταδιακή ανακάλυψη των μετάλλων (χαλκός, άργυρος, χρυσός), άρxισαν πλέον να κατασκευάzονται κοσμήματα για τη συμπλήρωση της ένδυσης (πόρπες, αγκράφες) και αργότερα για τον καλλωπισμό της αστικής κοινωνίας. Mετά την Aναγέννηση ο Benvenuto Cellini ήταν ο πρώτος που πάντρεψε το κόσμημα με την μικρογλυπτική κι έτσι άρxισε μια νέα εποxή για την Xρυσοxοΐα. Έπαυσε πλέον το κόσμημα να υπηρετεί την άρxουσα τάξη και κατέκτησε μια άλλη υπόσταση στον xώρο των Εικαστικών Τεxνών.Στην εποxή μας το κόσμημα κινεί παγκόσμια το ενδιαφέρον και γνωρίzει μεγάλη άνθηση. Αυτός είναι ο λόγος που στα περισσότερα Ευρωπαϊκά κράτη (Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Αγγλία) και στις Η.Π.Α. λειτουργούν αντίστοιxες Σxολές και σε Πανεπιστημιακό επίπεδο.Πολλοι καλιτέχνες στους πίνακες τους χρησιμοποιήσαν το κοσμημα ως ένα ιδιαίτερο στοιχείο ομρφιάς στις γυναίκες.

40

Γιάννης Σταύρου ,γυναίκα με τυρκουάζ σκουλαρίκια

Γ. Ιακωβιδης Τουαλέτα Γ. Ιακωβιδης ,Πορτρέτο νέας γυναίκας

.

41

Etienne Dinet Γιοχάνες Βερμέερ κορίτσι με μαργαριταρένιο σκουλαρίκι

Το κόσμημα ήταν και είναι μία μορφή τέχνης που εξελίχτηκε ιδιαίτερα τον εικοστό αιώνα, και όπως κάθε είδος τέχνης, έτσι και αυτό επηρεαζόταν και συνεχίζει να επηρεάζεται από τα κινήματα του αιώνα αλλά και από τις τάσεις της μόδας. Το κόσμημα, εκτός από κύριο οικονομικό συστατικό της κοινωνίας μας, προκαλεί από μόνο του μια ακαταμάχητη έλξη - ιδιαίτερα στο γυναικείο κοινό - και προσδίδει υψηλό κύρος. Συχνά ο σχεδιασμός του, στον αιώνα μας, ήταν ιδιαίτερα παράτολμος και συμβόλιζε τις έντονες αντιθέσεις των κινημάτων αλλά και των τάσεων της μόδας. Η απέραντη ποικιλία του σχεδιασμού κοσμημάτων, η προσαρμοστικότητα και η μεταβλητότητά τους αποτελούν τα στοιχεία - κλειδιά που έλκουν ακόμη και σήμερα τους ενθουσιώδεις συλλέκτες τους. Το πνεύμα των στυλ έχει ενσωματωθεί στα κοσμήματα, με τα οποία ασχολήθηκαν μεγάλα ονόματα της τέχνης και της μόδας, όπως Lalique, Chanel, Lanvin και Schiaparelli.  Σύμφωνα με τις καλλιτεχνικές και διανοητικές επιρροές διαφόρων κινημάτων όπως το Art Nouveau, το Art Deco, Bauhaus, Arts & Crafts, Edwardian style, ο αφαιρετισμός, αλλά και τις επιρροές μεγάλων πολιτικό - ιστορικών γεγονότων όπως ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος και τα πολιτικά κινήματα του τέλους της δεκαετίας του (φιλειρηνισμός, παιδιά των λουλουδιών, διεθνισμός).  

5.ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΣΓια ένα τέτοιο λαμπερο αντικείμενο πολλες εκθέσεις δημιουργούνται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο και επίσης έχουν ιδρυθεί μουσεία.Στην Ελλάδακαι πολύ γνωστό και αξιόλογο είναι το ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΣ ΗΛΙΑ ΛΑΛΑΟΥΝΗ. Περίτεχνα κοσμήματα σαν και αυτά κοσμούν τις αίθουσες του μουσείου.

ΜΙΝΩΙΚΗ-ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΚΛΑΣΙΚΗ-ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ

Δ.ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΗΜΑ 1.ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΚΟΣΜΗΜΑ

42

Το σύγχρονο κόσμημα καλύπτει το δεύτερο μισό του 20 αιώνα.Η κοσμηματοτεχνία έχει εξελιχθεί σε μία εφαρμοσμένη τέχνη με εξοπλισμένα εργαστήρια.Το σύγχρονο ελληνικό κόσμημα κληρονομεί μία διαθήκη που αρχίζει από την αρχαιότητακαι αποτελεί πολύτιμο κρίκο στην εξέλιξη του πολιτισμού και του κοσμήματος.Ειναι δεμένο με την έκφραση και την λειτουργικότητα της καθημερινής ζωής και είναι σύμβολο αγάπης, δύναμης, θρησκευτικής έκφρασης, επικοινωνίας πρόληψης και κοινωνικής συμπεριφοράς.Στην αρχή η νεοσύστατη αστική ελληνική κοινωνία στράφηκε στα κοσμήματα ευρωπαϊκούτύπου, αλλά μετά το 1940 παρατηρείται η επιστροφή στο παραδοσιακό κόσμημα.Έλληνες τεχνίτες αργυροχρυσοχόοι πήγαιναν να εργαστούν στην Ιταλία, τα κοσμήματά τους γίνονται περιζήτητα και δημιουργούν οίκους, όπως η οικογένεια Βούλγαρη, απόγονοι της οποίας διευθύνουν μέχρι σήμερα τον οίκο <<Bulgari>>.Πρωτεργάτες με διεθνή εμβέλεια.Ζολώτας, Λαλαούνης, Λεονταράκης, Κούκος, Κωτσάκης, Μαραμένος και Πατέρας , Τομαζαχάχης,Χατζηδάκης, Φανουράκης.Για το καλλιτεχνικό κόσμημα στην Αγγλική γλώσσα, χρησιμοποιούν τον όρο contemporary, που σημαίνει μοντέρνο, σύγχρονο,. Στην Ελληνική γλώσσα χρησιμοποιούμε τον όρο καλλιτεχνικό κόσμημα.Το καλλιτεχνικό κόσμημα κατασκευάζεται από καλλιτέχνες, οι οποίοι θέλουν μέσα από τα έργα τους να εκφράσουν, να απεικονίσουν τις ιδέες τους και τα συναισθήματά τους και να εξωτερικεύσουν τις ανησυχίες τους. Άλλωστε αυτός είναι ο λόγος που συχνά αναφέρεται και ως εικαστικό κόσμημα (εικάζω = απεικονίζω) .   Είναι σαφές λοιπόν, ότι κάθε  τέτοιο κομμάτι είναι μια μοναδική , χειροποίητη δημιουργία του καλλιτέχνη και δεν έχει καμία σχέση με γραμμή παραγωγής και βιομηχανικές μεθόδους. Ακόμη και κατά την αναδημιουργία του ίδιου σχεδίου, το κομμάτι που θα προκύψει είναι και αυτό μοναδικό και ξεχωριστό, με δική του  προσωπικότητα.  Αυτό κάνει το εικαστικό κόσμημα τόσο ξεχωριστό.Σήμερα στην Ελλάδα για το Contemporary Jewellery έχει επικρατήσει η ονομασία Καλλιτεχνικό    Κόσμημα. Οι δημιουργοί τέτοιων κοσμημάτων στην Ελλάδα χρησιμοποιούν κυρίως το ασήμι          για τις δημιουργίες τους. Σε εκθέσεις όπως η Treasure που απευθύνονται σε μεγαλύτερες             αγορές υπάρχουν δημιουργοί καλλιτεχνικών Κοσμημάτων που χρησιμοποιούν χρυσό, πλατίνα         και γενικώς ακριβότερα υλικά. Πρέπει να σημειώσουμε πως τα όρια ανάμεσα στο Contemporary      και το Mainstream κόσμημα δεν είναι πια τόσο ευδιάκριτα. Η Treasure βρίσκεται υπό την αιγίδα     της ACJ (Association for Contemporary Jewellery) που είναι ένας οργανισμός στη Βρετανία που         έχει σαν σκοπό την διάδοση του καλλιτεχνικού κοσμήματος και την εξοικείωση του κοινού με αυτό.    Όσον αφορά τις σχεδιαστικές κατευθύνσεις των δημιουργών, πολλοί χρησιμοποίουν χρώμα στα        κοσμήματα τους, οι κατασκευές γίνονται συνεχώς ελαφρύτερες λόγω της αύξησης της τιμής των      πολύτιμων μετάλλων, και τα διαμάντια χρησιμοποιούνται πολλά μικρά αντί για ένα μεγάλο κεντρικό.

 3 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΌ ΚΌΣΜΗΜΑ ΑΠΌ ΔΙΆΦΟΡΑ ΥΛΙΚΆ                                  Για την δημιουργία τέτοιων κοσμημάτων χρησιμοποιούν κάθε είδους υλικά όπως papier mache,      μαλλί και δέρμα,τα οποία συνδυάζονται με φτερά, όστρακα, καρπούς και χάντρες,συνθέτοντας μια    παλέτα υλικών που τους βοηθούν να εκφράσουν το δικό τους προσωπικό στιλ. .Με την εφαρμογή απλών  τεχνικών καταφέρνουν να μεταποιούν τις πρώτες ύλες, να επεξεργάζονται

43

φόρμες,συνθέτουν προσωπικούς καλλιτεχνικούς κώδικες και να δημιουργούν πρωτότυπα αντικείμενα, που  ισορροπούν  μεταξύ design και τέχνης. 

                                                                                                                                4.  ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΌ ΚΌΣΜΗΜΑ ΑΠΌ ΜΈΤΑΛΛΟ                                       Για την δημιουργία τέτοιων κοσμημάτων γίνεται επεξεργασία του μετάλλου όπως κοπή-φινίρισμα και     στη συνέχεια σχεδιασμός και κατασκευή κοσμημάτων σύμφωνα με διάφορες προτιμήσεις.     Τεχνικές που χεησιμοποιούνται:  -Σχεδιασμός κοσμήματος                                                                                                                   -Κοπή μετάλλου με σέγα: κοπή μετάλλου σε διάφορα σχήματα                                                      -Φινίρισμα μετάλλου: το μέταλλο δουλεύεται με λίμα ώστε να αποκτήσει την τελική του μορφή και στο   τελικό στάδιο δουλεύεται με γυαλόχαρτο.                                                                                     -Κόλληση: με το φλόγιστρο,κόλληση μετάλλου.                                                                            -Σύνθεση και κατασκευή κοσμήματος        

5.Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΧΡΥΣΟΧΟΕΙΟΥ ΚΑΤΡΑΜΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το πρώτο χρυσοχοείο με τη φίρμα Κατραμόπουλος ιδρύθηκε στην Σμύρνητο 1873,απο τους δύο αδελφούς Παναγιώτη και Θεοφάνη.Οί δυο αυτοί Έλληνες έσωσαν το κόσμημα απο πλήρη αφανισμό καθώς την εποχή εκείνη έγινε ο μεγάλος διωγμός και έτσι τα δύο αυτά αδέλφια με μεγάλο κόπο καθώς και τεχνάσματα κατάφεραν να σώσουν το κόσμημα απο τη δίψα τον Τούρκων να αφανίσουν οτιδήποτε έχει σχέση με το μεγάλο πολιτισμό των Ελλήνων.Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο χρυσοχοείο με το όνομα Κατραμόπουλος στην Αθήνα το οποίο διατηρήτε ανοιχτό εδώ και περίπου 55 χρόνια.Πρόσφατα τα δύο αυτά αδέρφια αν και σε μεγάλη ηλικία τιμήθηκαν με χρυσό μετάλλιο απο τον Δήμο Αθηναίων.                                                                                       6.ΜΟΔΑ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΟΣΜΗΜΑ Η μόδα είναι ό,τι στην καθημερινότητα βιώνουμε αλλά και δυστυχώς ότι επιβάλλεται από την «αγορά της τέχνης».Η μόδα του κοσμήματος είναι αποτέλεσμα του κοινωνικού, μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου των λαών.Παράδειγμα ,η λιτότητα των αρχαίων ελληνικών κοσμημάτων του κυκλαδικού πολιτισμού σε αντίθεση με τον εντυπωσιασμό και το περίτεχνο των κοσμημάτων του μινωικού και μυκηναικού πολιτισμού.

Τελική Νεολιθική περίοδος (4500-3200 π.Χ.) Κρήτη -Φαιστός (3.400 π.Χ.). Εθνικό Αρχαιολογικό ΜουσείοΟι τάσεις της μόδας επηρεάστηκαν από πολλές εποχές όπως κατά την κυριαρχία της οθωμανικής αυτοκρατορίας που επικρατούσαν οι μυθολογικές και θρησκευτικές παραστάσεις, επιγραφές, ρόδακες, ζώα, ανθόκλαδα , καράβια, πουλιά, μορφές ανθρώπων και αγίων, δικέφαλοι αετοί, γοργόνες και σύμβολα με εθνικούς οραματισμούς. Τα κοσμήματα δεν έχουν μόνο διακοσμητική χρήση, αλλά λειτουργούν και ως αποτρεπτικά του κακού, ευδαιμονικά, γονιμικά και συμβολικά στοιχεία.

44

Αλλοτε επηρεάστηκαν από τη βασιλεία του Όθωνα και της Αμαλίας όπου καθιερώθηκε η ενδυμασία της Αμαλίας με παραδοσιακά κοσμήματα (ντουμπλές, φλουριά και κωσταντινάτα) Στη συνέχεια με τη βασιλεία του Γεωργίου Α' και της Όλγας διαπιστώνουμε κοσμήματα όπου εμφανίζονται θέματα όπως η σφίγγα, ο κρανοφόρος, η γυναικεία κεφαλή, αρχαιοπρεπείς μορφές και ανθέμια.Η άνθηση του σύγχρονου κοσμήματος εντοπίζεται στη δεκαετία του 60' , κυρίως στην Αμερική, την Αγγλία και την Ολλανδία από καλλιτέχνες που ήθελαν να εξελίξουν το κόσμημα σε κάτι πιο πειραματικό, το οποίο άγγιζε την τέχνη, ακολουθώντας τη φιλοσοφία του "Arts & Crafts Movements". Έτσι προτίμησαν το γνήσιο, απλό και χειροποίητο κόσμημα.Οι Βρετανοί ονόμασαν το είδος αυτού του κοσμήματος "contemporary jewellery", οι Γάλλοι "creative jewellery" ,οι Αμερικανοί "art jewellery" και στην ελληνικά γλώσσα μπορεί να αποδοθεί ως σύγχρονο εικαστικό κόσμημα.Το σύγχρονο κόσμημα στέκεται ανάμεσα στη παράδοση (παραδοσιακές τέχνες) και στη προσωπική σφραγίδα του δημιουργού. Ο κάθε δημιουργός χρησιμοποιεί εναλλακτικό υλικό, αναπτύσσοντας νέες τεχνικές, έχοντας ως στόχο τα σχέδια να δημιουργούν συναισθήματα και ερωτήματα στο θεατή του. Με βάση αυτή την ιδέα το κόσμημα γίνεται μέσο έκφρασης του ανθρώπου που το φοράει. Οι τάσεις στο κόσμημα προκύπτουν από αλληλεπιδράσεις του περιβάλλοντος, προσωπικών αντιλήψεων και συναισθηματικής έκφρασης. Στα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού τα λουλούδια γίνονται κοσμήματα , μάλιστα διαχρονικά και αποτελούν στην συνέχεια μόδα ,στυλ, τάσεις που εξελίσσονται σε εντυπωσιακά περιδέραια και στεφάνια και σε άλλες χώρες.

Κόσμημα της Κατερίνας Ψωμά. Πολλές φορές πολιτιστικά στοιχεία των λαών ανταλλάσσονται κατά την δημιουργία κοσμημάτων και γίνονται μεταγενέστερη μόδα όπως για παράδειγμα στα αφρικανικά κοσμήματα που έγιναν μόδα σε πολλούς άλλους λαούς.

ΟΙ τάσεις στο κόσμημα διαφέρουν από λαό σε λαό ,από την μία κοινωνική τάξη στην άλλη και πολλές φορές γίνονται υπερβολή ως στοιχεία έντονου εγωκεντρισμού εκείνου που τα δημιουργεί και εκείνου που τα φοράει.. Δεν είναι πάντα άριστα τα αποτελέσματα και ας φανεί ότι κάνουμε «λογοκρισία».Όμως θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε άριστα τα κοσμήματα που στο μυαλό των δημιουργών είναι να δημιουργήσουν μία τάση ,μία ίσως σχολή που απλά θα τους ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους και θα τα φοράνε άνθρωποι που και πάλι απλά θέλουν να ξεχωρίζουν από τους άλλους ακόμη και αν αποτελούν “ Kitsch ” δηλαδή αντικειμενικά κάτι άσχημο στη θέα;

45

Πολλές όμως φορές μια κάποια υπερβολή έχει την γοητεία της!

Αν και ο χρυσός δεν χάνει ποτέ την αξία του κατά καιρούς στη μόδα του κοσμήματος κυριαρχούν και άλλες τάσεις.Τολμηροί συνδυασμοί στα υλικά, μέταλλο, πηλός, ύφασμα, κλωστές άλλοτε σε συμμετρικά και άλλοτε σε ασύμμετρα γεωμετρικά σχήματα ,σε σφαίρες ,κοιλότητες ,ευθείες,δημιουργούν ιδέες και κλειδώνονται από την φαντασία των δημιουργών φανταστικά κοσμήματα. Οι εναλλαγές που μιά γυναίκα επιδιώκει στην εμφάνισή της, συμπορεύονται με τις αλλαγές που συμβαίνουν παντού γύρω μας. Στο σώμα μας, στις εποχές στην κοινωνία. Η μόδα βοηθάει την γυναίκα να βρεί την αρμονία που αντιστοιχεί στις νέες συνθήκες. Πολλές φορές όμως αναζητάει τις νέες προτάσεις των σχεδιαστών κοσμημάτων και την ειδημόνων της μόδας για να ανανεωθεί και να συμβαδίσει με την εποχή της.   Η μόδα στο κόσμημα καθορίζεται βασικά από τις επιδείξεις μόδας των σχεδιαστών ρούχων με τα αξεσουάρ που χρησιμοποιούν και από τις δημιουργίες των οίκων υψηλής κοσμηματοποιίας. Cartier, Bulgari, Van Clleef & Arpels. Όμως και άλλοι με λιγότερο βαριά ονόματα μπορούν να χαρακτηριστούν σαν  διαμορφωτές τάσεων. Τα ειδικά έντυπα και τα μέσα σε όλο τον κόσμο παρακολουθούν τη δουλειά αυτών των διαμορφωτών τάσεων και ενημερώνουν τους ενδιαφερόμενους, δημιουργούς και κοινό, για το στυλ των κοσμημάτων της επόμενης περιόδου. Οι προτιμήσεις στο κόσμημα ακολουθούν τις γενικές επιταγές τη μόδας: κάτι καινούργιο, κάτι που ανανεώνει ,κάτι που επιδιώκει να παραγράψει το παλιό και όταν τα καταφέρνει γίνεται μερικές φορές υπερβολή.Διάφορες   καταναλωτικές ομάδες, έχουν τις δικές τις προτιμήσεις σε διάφορα καταναλωτικά είδη και στα κοσμήματα που προτιμούν.Πολλές και διάφορες οι τάσεις της μόδας στο κόσμημα κατά καιρούς.      Εντυπωσιακά άλλοτε   μεγάλα, πολύχρωμα, πρωτότυπα είναι πολλά από τα νέα σχέδια των δημιουργών, κομμάτια που θα εντυπωθούν και δεν θα περάσουν απαρατήρητα. Φαρδειά βραχιόλια, μακριά σκουλαρίκια, και περίεργα σχέδια κάνουν την εμφάνισή τους στις επιδείξεις μόδαςΠολλές φορές τα Κοσμήματα στηρίζονται σε ένα δυνατό κέντρο. Έντομα, λουλούδια, φύλλα, φίδια, είναι κάποια από τα εντυπωσιακά μοτίφ.

Κρόσια επανεμφανίζονται δυναμικά, αλλά με ευφάνταστους τρόπους στα κοσμήματα. Τετράγωνα βραχιόλια φορεμένα πολλά μαζί, δημιουργούν ένα πολύ δυναμικό στολισμό για το χέρι.

46

    Μεγάλα δαχτυλίδια που   ενίοτε καλύπτουν τα τέσσερα δάχτυλα.

Στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ιταλία και τη Γαλλία εμφανίζονται ρεύματα, όπως η Art Nouveau και στην Αγγλία προηγείται η Art & Crafts, που επηρέασαν την Ευρωπαϊκή τέχνη και έδειξαν ότι η χειροποίητη εργασία ήταν προτιμότερη από τη δουλειά της μηχανής και ότι φθηνά υλικά που βρίσκονται στη φύση, ήταν εξίσου όμορφα με τα πολύτιμα μέταλλα και τους πολύτιμους λίθους.Έτσι αποενοχοποιείται η χρήση μη πολύτιμων υλικών όπως ξύλο,μπρούτζος, δέρμα ανωδιόμενο τιτάνιο όλα αυτά σε συνδυασμό με τα παραδοσιακά πολύτιμα υλικά, μέταλλα και πέτρες. Θα δούμε αυτά τα υλικά σε όλο και περισσότερες συλλογές κοσμημάτων. Το ασήμι επιστρέφει στο θρόνο του. Όλο και περισσότερες εταιρίες που παρήγαγαν μόνο χρυσά κοσμήματα, δημιουργούν παράλληλα συλλογές από ασήμι. Με αυτές απευθύνονται κυρίως σε όσους παρακολουθούν στενά τη μόδα. Τα κολιέ έχουν την τάση να γίνονται όλο και πιο μακριά, και κατά προτίμηση με πολλές σειρές. Τα βραχιόλια επίσης φοριούνται πολλά μαζί και συχνά είναι διάτρητα Στα σκουλαρίκια οι διαχρονικοί κρίκοι έχουν πάντα την τιμητική τους,είτε από σκέτο μέταλλο ,είτε διακοσμημένοι με πέτρες.

Μεταξύ αυτών που κάνουν προβλέψεις για την επερχόμενη μόδα μπορεί να είναι και οι οίκοι κοσμημάτων.Οι οιωνοί για την αμερικανική εταιρία κοσμημάτων Le Vian προέβλεπανν:. 1) Η ανατριχιαστική γοητεία των ερπετών. Όλο και περισσότερες κυρίες θα ξεπεράσουν την αποστροφή που τους προκαλούν τα φίδια και θα αποτολμήσουν να φορέσουν ένα κόσμημα με αυτό το θέμα.2) Ιππικά κοσμήματα. Το ζωικό βασίλειο ήταν πάντα πηγή έμπνευσης για τους δημιουργούς.3) Διάτρητα. Τα διάτρητα ανάλαφρα κοσμήματα θα συνεχίσουν να προσελκύουν το ενδιαφέρον. Σε πατιναρισμένο (μαυρισμένο) ή κίτρινο χρυσό. Τα διαμάντια όταν χρησιμοποιούνται είναι διάφανα ή στις αποχρώσεις του καφέ. 4) Το πατιναρισμένο ασήμι. Το ασήμι που έτσι και αλλιώς έχει επανέλθει πανηγυρικά θα χρησιμοποιηθεί στο φυσικό του χρώμα αλλά και στο μαύρο χρώμα5) Γήινοι τόνοι. Οι μπεζ καφέ αποχρώσεις θα κυριαρχήσουν στα κοσμήματα κατά τον επόμενο χρόνο. Θα δούμε επίσης στα κοσμήματα μοβ, γαλάζιο και ροζ. 6) Οι σκαλισμένοι πολύτιμοι λίθοι θα βρούν τη θέση τους στις νέες συλλογές των κοσμηματοποιών.7) Η άγρια φύση που πάντα ήταν πηγή έμπνευσης για τους δημιουργούς κοσμημάτων θα συνεχίσει να αποτελεί πρότυπο με την ανεξάντλητη ομορφιά της.

47

Στυλ έθνικΤο στυλ έθνικ έχει απευθείας αναφορά σε παραδόσεις λαών που είναι στο περιθώριο των παγοσμιοποιοποιημένων δυτικών κοινωνιών. Ινδία, Αφρική, Ινδιάνοι της Αμερικής, λαοί της Μεσογείου,  αποτελούν τις πολιτιστικές και αισθητικές αναφορές του στυλ έθνικ. Τα κοσμήματα έθνικ είναι ογκώδη, χρησιμοποιούν φυσικά υλικά, ξύλο, κόκαλο, και ημιπολύτιμες πέτρες. Το αγαπημένο μέταλλο των κοσμημάτων έθνικ είναι το ασήμι, και οι τεχνικές είναι οι χειροποίητες τεχνικές, φιλιγκράν, διάτρηση κ.λ.π.

Οικολογικό στυλΟι άνθρωποι που δίνουν προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος, υιοθετούν αυτό το στυλ. Συχνά είναι άνθρωποι με ανεπτυγμένη συνείδηση κοινωνικής ευθύνης, και μεταφυσικές ανησυχίες Τα κοσμήματα που επιλέγουν είναι κατασκευασμένα από ανακυκλωμένα υλικά, ή από εταιρίες που δηλώνουν ότι τα υλικά που χρησιμοποιούν παράγονται με διαδικασίες φιλικές προς το περιβάλλον. Στο site αυτό φροντίζουμε να ενημερώνουμε τακτικά για τις δραστηριότητες των εταιριών, ανθρώπων και μη κερδοσκοπικών οργανώσεων που ασπάζονται αυτό το στυλ και αυτή την στάση ζωής.

Κολιέ φτιαγμένο από χρησιμοποιημένα μπουκάλια νερού. 

Μοντέρνο στυλΟι μοντέρνοι αγαπούν τη νεωτερικότητα την δημιουργικότητα και την καινοτομία. Αναζητούν συνεχώς το new look και πάντα ψάχνουν τους καινούργιους designers που το εκφράζουν. Με αυτή την έννοια το μοντέρνο στυλ υιοθετεί τις καινούργιες τάσεις. Σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων απευθύνονται και τα γεωμετρικά κοσμήματα με λιτές γραμμές που έχουν φανατικό κοινό στη Γερμανία  και στις Σκανδιναβικές χώρες.

48

Σ τυλ Gothic  Συνοδεύει ένα αινιγματικό τρόπο ζωής, με αποκρυφιστικές και μυστικιστικές ανησυχίες. Το στυλ gothic στην αρχιτεκτονική στη λογοτεχνία στα ρούχα και στα κοσμήματα είναι το εντυπωσιακά πλούσιο και δραματικό στυλ, η σκοτεινή πλευρά της πολυτέλειας. Τα παραφορτωμένα κοσμήματα σε ασπρόμαυρα χρώματα είναι τα πιο χαρακτηριστικά κοσμήματα gothic

Τα λευκά μέταλλα ασήμι, λευκόχρυσος και οι διάφανες πέτρες, διαμάντια και  strass,  χρησιμοποιούνται στα κοσμήματα του στυλ gothic

Στυλ Μποέμ.Είναι το ανέμελο, και αντισυμβατικό στυλ. Καλλιτέχνες, άνθρωποι που αγαπούν τα ταξίδια, άνθρωποι που δεν είναι προσκολλημένοι στα υλικά αποκτήματα. Τα κοσμήματα των μποέμ σνομπάρουν τη μόδα, έχουν προσωπικό στυλ και φτιάχνονται από μοναχικούς καλλιτέχνες, και όχι σε μεγάλα εργοστάσια. Ο μποέμ έχει σε ιδιαίτερη εκτίμηση ένα κόσμημα που κατασκεύασε μόνος του, γιατί έχει την προσωπική του σφραγίδα.

Το βραχιόλι από δέρμα και ασήμι, δείχνει ανέμελο στυλ, και αδιαφορία για τα πολύτιμα και ακριβά υλικά.

Ε.ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ –ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΟΣΜΗΜΑ

Σε όλες τις δραστηριότητές μας που καταλήγουν στην δημιουργία πολιτισμού ,το περιβάλλον ,η οικονομία και η κοινωνία είναι άρρηκτα αλληλένδετα.Θα ήταν εκτροπή αυτής της παγκόσμιας και διαχρονικής αλληλοσυσχέτισης αν δεν συνέβαινε το ίδιο και με το κόσμημα.1.ΚΟΣΜΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Διερευνώντας στο πέρασμα του χρόνου το κόσμημα, διαφαίνεται η μεγάλη ποικιλία ως προς τα χρησιμοποιούμενα υλικά , την τεχνική δημιουργίας, την σχεδίαση και τον διάκοσμο αλλά και τους σκοπούς δημιουργίας και χρήσης και αναδεικνύονται στοιχεία της εποχής κατά την οποία δημιουργήθηκε.Κοσμήματα που ανευρέθηκαν κατά τις ανασκαφές φανερώνουν το κύρος και το γόητρο ,την οικονομική και κοινωνική θέση εκείνου που τα φορούσε . Το κόσμημα αποτελεί προβολή της οικονομικής ισχύος όχι μόνο εκείνου που το φοράει αλλά και της χώρας στην οποία παράγεται.Η χώρα που έχει λύσει τα βασικά προβλήματα διαβίωσης των πολιτών της ,προχωράει και στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής.

49

Το κόσμημα ως οικονομικό αγαθό βγαίνει εκτός συνόρων από άξιους δημιουργούς και επιχειρηματίες, αναπτύσσει εμπορικές σχέσεις και εισάγεται συνάλλαγμα από τις εξαγωγές που θα πραγματοποιηθούν.Κλασσικό παράδειγμα από την αρχαιότητα οι «πολύχρυσες» Μυκήνες ‘όπου το μυκηναϊκό κόσμημα αναδεικνύει πάντα την ταυτότητα εκείνης που το φοράει αλλά γίνεται στοιχείο εμπορικών συναλλαγών(π.χ. με την Αίγυπτο ) και αυξάνει τον οικονομικού πλούτο του μυκηναϊκού κράτους.

΄Άλλο παράδειγμα η αναδιοργάνωση της δημιουργίας κοσμημάτων παράλληλα με την αναδιοργάνωση του μακεδονικού κράτους(Φίλιππος Β΄)Είναι η εποχή που στο μακεδονικό κράτος προσαρτώνται περιοχές του Παγγαίου και η πόλη των Κρηνίδων με τα πλούσια ορυχεία χρυσού και τότε ο πλούτος του περιβάλλοντος δημιουργεί χρυσά ,λαμπρά κοσμήματα και εξ’ ίσου λαμπρή ,χρυσή οικονομία.

Χρυσός στέφανος μυρτιάς, Αρχαιολ.Μουσείο Θεσσαλονίκης

Το Ηράκλειον Άμμα, κατασκευασμένο τον 4ο αιώνα π.Χ. βρέθηκε στις περιοχές του βασιλείου των Μακεδόνων (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης).

50

Κατά την Βυζαντινή εποχή οι αυτοκράτορες συχνά χάριζαν δώρα σε αξιωματούχους και πρέσβεις ξένων κρατών. Στα δώρα αυτά συμπεριλαμβάνονταν τα κοσμήματα που έτσι ταξίδευαν σε κάθε σημείο της αυτοκρατορίας αλλά και έξω από τα σύνορα.

Βυζαντινά κοσμήματα

Σε χρόνια «σκοτεινά», οικονομικής παρακμής και η κοσμηματοτεχνία παρακμάζει ως αποτέλεσμα της ερήμωσης των οικιστικών και πολιτιστικών κέντρων και της έλλειψης σχέσεων και συναλλαγών με άλλους λαούς αφού μερικές φορές τα απαραίτητα υλικά έρχονται από άλλες περιοχές. Η επαφή με άλλου λαούς ανοίγει νέους ορίζοντες και δημιουργεί έναυσμα για πάντρεμα καλλιτεχνικών αναζητήσεων με αποτέλεσμα νέες συνθέσεις που ωστόσο έχουν καταγωγή που διαφαίνεται στον διάκοσμο, στα υλικά ,στην τεχνική.Άσχετα από το τελικό αποτέλεσμα τα χρησιμοποιούμενα υλικά είναι ένδειξη της οικονομικής και κοινωνικής θέσης όποιου τα φοράει.Χρυσός ,πλατίνα ,ασήμι και πολύτιμες πέτρες ομορφαίνουν πρόσωπα με οικονομική και κοινωνική επιφάνεια.Φτηνά υλικά ,όπως χαλκός , πηλός, υαλόμαζα, κλωστές υφάσματα χρησιμοποιούνται από ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και με τη χρήση περισσής φαντασίας κάνουν τα πρόσωπα να λάμπουν από αντικειμενική και ψυχική ομορφιά.Μετά την δεκαετία του 70 σε Ευρώπη και Ελλάδα που υπάρχει οικονομική ανάπτυξη οι δημιουργοί κοσμήματος προχωρούνε σε ένα πλούτο από κοσμήματα-έργα τέχνης τα οποία προέκυψαν ως αποτέλεσμα της ανεμπόδιστης φαντασίας τους.Είναι η εποχή που υπάρχει ζήτηση για το κόσμημα από πλήθος καταναλωτών –πάντα βέβαια σε σχέση με την αξία του κοσμήματος και την οικονομική κατάσταση τους.Και σήμερα και πάντα στην σταθερή αξία του χρυσού και του ανάλογου κοσμήματος επενδύουμε και αποταμιεύουμε .Το κόσμημα αποτελεί διέξοδο για τις αποταμιευτικές ανάγκες της οικογένειας χάρη στην ευκολία της μεταφοράς και απόκρυψης και ταυτόχρονα αποτελεί οικονομική επένδυση που εύκολα ρευστοποιείται σε ώρα ανάγκης.Αυτό άλλωστε δείχνει και η σημερινή ακόμη προσφιλής συνήθεια του παππού και της γιαγιάς να δωρίζουν στα εγγόνια ,με τον ερχομό τους στη ζωή, «χρυσή λίρα». Το κόσμημα αποτελεί ακόμη ένα τομέα απόλυτα συνδεδεμένο με την οικονομία. Το κόσμημα μπορεί να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της οικονομίας μίας χώρας σε μεγάλο βαθμό.Από τα αρχαία χρόνια η κοσμηματοτεχνία αποτελούσε ένα επάγγελμα αρκετά κερδοφόρο το οποίο αρχικά απασχολούσε μία μικρή ομάδα ανθρώπων ,όμως στο πέρασμα των αιώνων παρατηρήθηκε αύξηση της ενασχόλησης στον τομέα αυτό.Στην σύγχρονη εποχή πολλοί είναι οι τεχνίτες αλλά και οι έμποροι του κοσμήματος. Ως ένα προσοδοφόρο επάγγελμα , ανοίγει τους δρόμους σε διάφορες ειδικότητες που προσφέρουν ιδέες και ενασχόληση στα ποικίλα στάδια της δημιουργίας ώσπου να θαυμάσουμε το αποτέλεσμα στις βιτρίνες ενός κοσμηματοπωλείουΔημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας αλλά και τεράστια κέρδη σε επιχειρηματίες που μερικές φορές ίσως τροφοδοτούν την παραοικονομία και την εκμετάλλευση

51

Για παράδειγμα τα διαμάντια πολλές φορές καλύπτουν δάνεια ,ξεπληρώνουν χρέη, δωροδοκούν, αγοράζουν όπλα! Τρανταχτό παράδειγμα για την δήλωση της εκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου και των ανθρώπων είναι τα αδαμαντωρυχεία της Sierra leone.Σε ένα λαβύρινθο συνδέονται ορυχεία αξίας εκατομμυρίων ευρώ ,αιματηροί πόλεμοι και «αιώνια ομορφιά».Τα θύματα των τρομερών αυτών συναλλαγών μεταξύ ανταρτών και αναπτυγμένου κόσμου ,διαμαντιών και όπλων είναι αναρίθμητα και προέρχονται από κάθε κοινωνική ομάδα και ο καταναλωτής δυστυχώς στην άγνοιά του μερικέ2ς φορές αγοράζει τα «ματωμένα διαμάντια» ενισχύοντας αυτόν το φαύλο κύκλο.Η διατήρηση της τιμής των διαμαντιών σε υψηλά επίπεδα είναι εντελώς τεχνητή αφού δεν συνδέεται με τις αμοιβές των εργατών αδαμαντωρυχείων που παρά τις σκληρές προσπάθειες τους όχι μόνο δεν ανταμείβονται αλλά κινδυνεύει και η ζωή τους.Ο χρυσός υπήρξε ανέκαθεν το επενδυτικό και αποθησαυριστικό καταφύγιο των ανθρώπων, ειδικά στις περιόδους οικονομικής αστάθειας, αβεβαιότητας  και πολέμων  Τα τελευταία χρόνια σημαντικό ρόλο στο καθημερινό παιχνίδι της προσφοράς και της ζήτησης που καθορίζει τις τιμές του χρυσού, παίζουν επιθετικά κερδοσκοπικά κεφάλαια, που τοποθετούν ή αποσύρουν στην αγορά του χρυσού και των άλλων πολυτίμων μετάλλων, τεράστια ποσά.  Το αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών είναι η έντονη καθημερινή διακύμανση της τιμής του μετάλλουΈνας άλλος τομέας επηρεασμένος από το κόσμημα ειδικότερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης όπως αυτής που πρόσφατα διανύουμε είναι η σύσταση εταιρειών (ανθούν κυρίως στην Αμερική και πρόσφατα αναπτύσσονται και Στη χώρα μας)οι οποίες αγοράζουν παλιά κοσμήματα και άχρηστα χρυσαφικά .Τα νοικοκυριά που υποφέρουν από την έλλειψη ρευστού πωλούν πολύτιμα κοσμήματα αποδεικνύοντας ότι αυτά σε κάποιες περιπτώσεις είναι ένα είδος καλύτερο από το χρήμα.Επίσης στην Αμερική κυρίως εταιρείες αγοράζουν σε δημοπρασίες το στοκ χρεοκοπημένων εταιρειών κοσμημάτων και εξελίσσονται σε εταιρείες μεγάλου κύρους μεταξύ των καταναλωτών.Δυστυχώς το χρήμα στις ημέρες μας δεν εξυπηρετεί πολλές φορές το κοινό καλό και δυστυχώς από τα βάθη των αιώνων ο άνθρωπος κάνει αγώνα να κυριαρχήσει κοινωνικά , ταξικά και οικονομικά .Το κακό είναι ότι το κόσμημα γίνεται μέσο κατάκτησης αυτού του στόχου υπηρετώντας παράλληλα την ματαιοδοξία του ανθρώπινου είδους.

2.ΚΟΣΜΗΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - Το περιβάλλον είναι πηγή έμπνευσης για το κόσμημα από τότε που δημιουργήθηκαν οι άνθρωποι στο κόσμο . Έφτιαχναν κοσμήματα από τα πιο απλά υλικά που έβρισκαν στην φύση όπως τα κόκκαλα από τα ζώα που σκότωναν για να τραφούν , από καρπούς δέντρων και συγκεκριμένα περνώντας τα κουκούτσια τους σε κλωστές η ακόμη τα κοχύλια που μάζευαν από την παραλία. Παρόλα αυτά, προβλήματα στο περιβάλλον έχει δημιουργήσει η χρήση των φυσικών πόρων της γης, όπως το κοραλλί ή τα ορυκτά μέταλλα, με σκοπό την δημιουργία κοσμημάτων και κατά συνέπεια τα κέρδη από την ενεργεία αυτή.Ας αναφερθούμε σε ενώ από τα πιο όμορφα και σπάνια, το πολύτιμο, πανάκριβο και εντυπωσιακό κόκκινο κοράλλι (rubrum), που αποτελεί έναν ημιπολύτιμο λίθο και ενδημικό είδος στη Mεσόγειο, τείνοντας να εξαφανίσει από το Aιγαίο. H παράνομη αλιεία αφανίζει τους, έτσι κι αλλιώς ,ελάχιστους πληθυσμούς του μοναδικού αυτού είδους κοραλλιού, που πουλιέται στη μαύρη αγορά ακόμη και 3.000 ευρώ τα 200 γραμμάρια.Ένα μέρος της γης όπου αναπτύχθηκε και λατρεύτηκε το κόσμημα βρισκόταν στην αγορά της αρχαίας Αθήνας .Μια διπλή χτένα από ξύλο ελιάς , με τριάντα ένα λεπτά δόντια από τη μια πλευρά και είκοσι χοντρά από την άλλη, στολισμένη στο κέντρο μ ' ένα στόλισμα ωοειδές και σιδερένιες λάμες σκαλισμένες κατέκλυζε το μπουντουάρ της αρχαίας και κομψής Ελληνίδας . Άλλες χτένες είναι κοκάλινες , από ελεφαντόδοντο , από ταρταρούγα και από μπρούτζο . Μερικές έχουν μια τέτοια διακόσμηση που τις κάνει πραγματικά έργα τέχνης . Τα κοσμήματα ήταν αρχικά ανεπεξέργαστα αντικείμενα , όπως δόντια ζώων , θαλάσσια όστρεα , ξηροί καρποί , ή κουκούτσια , ιδιόμορφες πέτρες και άλλα πολλά . Κατασκευάζονταν χρυσά κοσμήματα σε περιοχές όπου ο χρυσός αφθονούσε , όπως για παράδειγμα στην Ασία και στην Αίγυπτο

52

Με το μεταλλικό κόσμημα ασφαλώς δεν εξαφανίστηκε ο μαγικός χαρακτήρας του φυσικού κοσμήματος . Το αντίθετο μάλιστα είναι το πιθανότερο , επειδή τα μέταλλα ήταν και από μόνα τους , για τις πρώιμες εποχές , ένα είδος μαγικών υλών . Στον ελληνικό χώρο , ως κοσμήματα μαγικού χαρακτήρα έχουν χαρακτηριστεί από την έρευνα ορισμένα σιδερένια δαχτυλίδια ,που βρέθηκαν σε μυκηναϊκούς τάφους , όταν ο σίδηρος δεν είχε μπει ακόμα στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου.Χρρυσά και ασημένια, συχνά κοσμημένα με ημιπολύτιμες πέτρες και ελεφαντοστό και άλλα φτιαγμένα από φθηνότερα υλικά , χαλκό ( μπρούτζο ) και πηλό , επιχρυσωμένα και στολισμένα με γυαλί και κόκαλο για να είναι προσιτά στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα . Χρησιμοποιώντας την πληθώρα αυτών των πρώτων υλών,που απαρτίζονται από μέταλλα και υλικά προερχόμενα από φυσικούς πόρους, έχει παρατηρηθεί μια τάση προς την εξαφάνιση τους καθώς τα αποθέματα δεν ανέρχονται σε μεγάλο αριθμό . Όμως τα πολύτιμα μέταλλα, λόγω της μεγάλης αξίας τους, σε όλες τις ιστορικές περιόδους, ανακυκλώνονταν και ανακτούνταν.Αυτό γίνεται και σήμερα με την τεχνική της «ανάκτησης πολύτιμων μετάλλων» που είναι η επεξεργασία σκουπιδιών τα οποία περιέχουν κάποιες ποσότητες πολύτιμων μετάλλων, με σκοπό να πάρουμε μόνο το καθαρό πολύτιμο μέταλλο, χωρίς προσμίξεις.    Η ανάκτηση γίνεται από εξειδικευμένα εργαστήρια, που χρησιμοποιούν χημικές και φυσικές μεθόδους. Πηγές πολύτιμων μετάλλων για ανάκτηση, είναι:    1)Για χρυσό, τα παλιά κοσμήματα, κάσες ρολογιών, σκελετοί γυαλιών, ηλεκτρονικά εξαρτήματα, όπως τρανζίστορ, δίοδοι, κλπ.    2) Για το ασήμι είναι οι φωτογραφικές και ακτινογραφικές πλάκες, ασημικά σκεύη, κοσμήματα, μπαταρίες, κ.λ.π.    3) Για την μέταλλα της οικογένειας της πλατίνας, είναι μπουζί αεροσκαφών, καταλύτες αυτοκινήτων, διακόπτες πυροκροτητών, κ.λ.π.    Τα εργαστήρια κατασκευής κοσμημάτων, συγκεντρώνουν τα υπολείμματα της επεξεργασίας των κοσμημάτων (ακόμα και τα σκουπίδια από το πάτωμα), από τα οποία ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ανακτούν τα πολύτιμα μέταλλα. Η ανάκτηση, εκτός από οικονομικά συμφέρουσα είναι και οικολογικά ορθή, καθότι είναι μία εργασία ανακύκλωσης.  

3.ΚΟΣΜΗΜΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΗ ονομασία της λέξης κόσμημα προέρχεται από τη λέξη κοσμώ που σημαίνει στολίζω.

Κόσμημα ονομάζεται κάθε στολίδι για οποιοδήποτε λόγο κι αν χρησιμοποιείται αυτό και είναι από τους πρώτους τομείς της ελληνικής χειροτεχνίας.Τα κοσμήματα αποτελούσαν και αποτελούν μέρος της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων , ενταγμένα στη ζωή τους με τόπο που ποικίλουν από χώρα σε χώρα και από λαό σε λαό.Από τους προϊστορικούς χρόνους , ο άνθρωπος συγκινήθηκε από τα υλικά της φύσης που τον περιέλαβε και διάλεξε μερικά από αυτά για να τα κάνει στολίδια του.Τέτοια στολίδια ήταν τα περιδέραια και τα δαχτυλίδια από κοχύλια, όμορφες θαλασσινές πέτρες , κόκαλα κ.α.Υπήρχε η εντύπωση σε αυτά τα πρώτα χρόνια ότι τα στολίδια είναο μέσο δύναμης , επιβολής , δημιουργίας, εκτίμησης από τους άλλους.Συχνά οι γυναίκες στολίζονταν με σκοπό να προσελκύσουν τους άνδρες.Σε όλους τους πολιτισμούς της ανθρώπινης ιστορίας τα κοσμήματα φαίνεται πως έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο θρησκευτικό πεδίο αλλά και στο πεδίο της κοινωνικής ισχύος.Οι άνθρωποι φορούσαν το κόσμημα σαν φυλαχτό για τηνη αποτροπή και την αντιμετώπιση των κακών πνευμάτων και για να μην επηρεαστούν από το «κακό μάτι»Τα χρησιμοποιούσαν επίσης σαν γούρι για να έχουν ττην βοήθεια των «καλ’ών πνευμάτων» που κατοικούσαν μέσα στις πολύτιμες πέτρες.Εκτός από τον καλλωπισμό και την φυλακτική χρήση των κοσμημάτων , υπήρχε τότε και τώρα μια ακόμη χρησιμότητά τους.

53

Τα κοσμήματα αφορούσαν την σημειολογία της κοινωνικής θέσης αλλά και της ιδεολογικής τοποθέτησης των ανθρώπων. Άλλα τα κοσμήματα των πλουσίων και άλλλα των φτωχών.

Ειδικά κοσμήματα φορούσαν άνθρωποι που ανήκαν σε συγκεκριμένες ομάδες όπως συντεχνίες , τάγματα , στοές κ.λ.π.Στην ελληνική παραδοσιακή φορεσιά τα κοσμήματα διέφεραν αν η γυναίκα ήταν ανύπαντρη, χήρα , μητέρα κ.λ.π.Στην σημερινή εποχή οι βέρες του γάμου είναι ένα κόσμημα με συγκεκριμένη σημειολογία.Γενικότερα οι άνθρωποι και ειδικότερα οι γυναίκε ς με την επιλογή που κάνουν σε κοσμήματα δίνουν τις αισθητικές τους συντεταγμένες και αποστέλλουν τα αντίστοιχα μηνύματα.Πρώτοι οι Ασύριοι Σουμέριοι το 4000 π.Χ.φορούσαν όλων των ειδών τα κοσμήματα κυρίως από φύλλο χρυσού διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους.Στην Αίγυπτο αργότερα αφθονούσε ο χρυσός. Το μέταλλο αυτό με την εκτυφλωτική λάμψη είχε υπερφυσικές δυνάμεις στα μάτια τους αφού έμενε ανεπηρέαστο στο χρόνο , άφθαρτο..Το χρυσό κόσμημα στα αιγιπτιακά χρόνια ήταν σημάδι ανώτερης κοινωνικής τάξης και συνόδευαν με αυτά τους νεκρούς τους.Στην Αρχαία Ελλάδα το κόσμημα ήταν δείγμα ανώτερης κοινωνικής τάξης.Οι κοινωνικές εμφανίσεις ή εμφανίσεις σε θρησκευτικά δρώμενα αποτελούσαν γεγονότα που απαιτούσαν προσοχή στην εμφάνιση ,’αρα το κόσμημα είχε εξέχουσα θέση.Τα αρχαιότερα κοσμήματα τα συναντάμε στον Μινωικό πολιτισμό.Ακόμη ,τη ρωμαική περίοδο συναντάμε για πρώτη φορά τα μαργαριτάρια και μια νέα τεχνική που οναμάζεται διάτρητη. Ακόμη τα κοσμήματα στολίζουν όλο και περισσότερο οι πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στην τεχνική.Οι Ρωμαίοι φορούσαν δαχτυλίδια για να προστατευτούν από αρρώστιες τα οποία τα αφιέρωναν στην θεά Υγεία.

Κατά την Βυζαντινή εποχή ,τα κοςμήματα αφορούσαν περισσότερο τηνη επίδειξη πλούτου και δύναμης φτιαγμένα περίτεχνα με περίτεχνους λίθους ακολουθώντας τις τεχνικές της ρωμαικής εποχής.

Στην Αναγέννηση κυριαρχεί το στυλ baroque και rococo που όμως φαίνεται να ξεπερνιέται μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα λόγω των ραγδαίων εξελίξεων στο χώρο του κοσμήματος που επιτάσσει η μόδα των σύγχρονων ετών.Και σήμερα και πάντα οι χρυσοχόοι οργανώνονται σε συντεχνίες και δημιουργούν νέες κοινωνικές δομές και τάξεις .Η ομαλή ανάπτυξη μίας κοινωνίας βοηθάει στην δημιουργία πολιτισμού και επομένως στην άνθηση των τεχνών και της κοσμηματετεχνίας ενώ το αντίθετο συμβαίνει σε καιρό πολέμου .Έτσι τον 5ο αιώνα π.Χ. (Τρωικός πόλεμος)στον ελλαδικό χώρο παρατηρείται μαρασμός της κοσμηματουεχνίας .ίσως γιατί υπήρξαν περιοριστικές διατάξεςις αφού άλλες προτεραιότητες υπήρχαν,ίσως γιατί η αγορά χρυσού να βρισκόταν στα χέρια άλλων λαών.

Στην δική μας εποχή το κόσμημα είναι πλέον ένα μέρος της καθημερινής μας ζωής.Επιλέγουμε κοσμήματα είτε φτιαγμένα από απλά υλικά είτε άλλα φτιαγμένα με πιο περίτεχνα υλικά και τρόπους..Στην σύγχρονη κοινωνία το κόσμημα γίνεται ένα μέσο για να αναδειχθεί ο χαρακτήρας των ανθρώπων αλλά και η οικονομική κατάσταση που δηλώνεται από το κόστος των υλικών.Στις γυναίκες το κόσμημα προσδίδει μία γοητεία και σε μεγάλο βαθμό τις κάνει να αισθάνονται όμορφα με τον εαυτό τους.Στον πολιτισμό μας και σήμερα έχουμε κρατήσει την σημασία του κοσμήματος σε θέματα που έχουν να κάνουν με την θρησκεία μας.Ο σταυρός παραμένει σύμβολο της χριστιανικής πίστης και εξιλίσσεται ως προς τον τρόπο που αναπαριστάται στο χώρο των κοσμημάτων.

Μία άλλη πλευρά του κοσμήματος , πέρα από την λάμψη ,την γοητεία και τη κοινωνική καταξίωση έναι η εξαθλίωση και εκμετάλλευση που δέχονται πολλοί λαοί του πλανήτη μας κατά την δημιουργία του κοσμήματος.

54

Λαοί της Αφρικής έχουν ισοπεδωθεί ολοκληρωτικά παρόλο τον φυσικό πλούτο του υπεδάφους τους (διαμάντια και χρυσός κυρίως).

Στις περιοχές αυτές μεγάλες εταιρείες κερδίζουν πολλά εκατομμύρια σε καθημερινή βάση από τα ορυκτά και μέταλλα της Αφρικανικής γης ενώ οι άνθρωποί της παθαίνουν από υποσιτισμό ,έλλειψη φαρμάκων και πόσιμου νερού.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ.

Βασιζόμενοι σε όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία ,θετικά και αρνητικά (κυρίως ως προς την

εξεύρεση των ορυκτών ),το κόσμημα φαίνεται ότι θα παραμένει στο πέρασμα των αιώνων

αναμφισβήτητα ένα στοιχείο πολιτισμού που κάθε κοινωνία το χρησιμοποιεί ,το εξελίσσει ,το προάγει

και μέσα από αυτό προάγεται και η ίδια.

Γυναίκες και άνδρες χρησιμοποιούν το κόσμημα για διάφορους λόγους .

Άλλοτε είναι απλό και προσιτό σε όλους τους ανθρώπους και άλλοτε η τεχνική και τα υλικά το

καθιστουν προνόμιο εύπορων τάξεων.

Η γη εξακολουθει να παρέχει την πολύτιμη προσφορά της στην δημιουργία του κοσήματος

πάντα σε συνεργασία με το μεράκι και τον ενθουσιασμό ταλαντούχων τεχνιτών.

55

Η λάμψη του χρυσού ,η φωτεινότητα του κοραλλιού ,η λευκότητα του μαργαριταριού και η

πολυχρωμία των ορυκτών θαμπώνουν τα μάτια μας από θαυμασμό.

Όμως άλλο τόσο θαμπώνουν οι ταπεινές κλωστές ,το ύφασμα , τα βότσαλα, τα όστρακα όταν

συνδιάζονται με την φαντασία του καθενός σεένα χειροποίητο κόσμημα ψυχής και σώματος..

Εμείς δημιουργήσαμε τα δικά μας κοσμήματα με χαλκό ,αλπακά , μπρούντζο,ασήμι , κλωστές

, χάντρες και ημιπολύτιμες πέτρες.

 Διοργανώσαμε πριν τα Χριστούγεννα  παζάρι .

Μπορούμε να πούμε ότι μεγάλη χαρά μας έδωσε το στάδιο της δημιουργίας αλλά ακόμη μεγαλύτερη

η απόφασή μας για την αξιοποίηση των χρημάτων που συγκεντρώσαμε από το παζάρι.

Αγοράσαμε διάφορα είδη τα οποία και αποστείλαμε στην Παιδόπολη Καβάλας «Άγιος Γεώργιος».

Στο επόμενο τετράμηνο ,σε όποιο Τμήμα κι αν συμμετέχουμε ελπίζουμε να είμαστε πλουσιότεροι.

Βιβλιογραφίαhttp://www.jewelpedia.comhttp://www.mineralshow.gr/site/http://www.metal.ntua.grLivePedia.gr :: Η Ελληνική Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδειαhttp://spilaiologia.pblogs.grhttp://www.sme.gr/orykta-tis-elladoshttp://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=294http://www.metal.ntua.gr/index.pl/mineralogy_page10_tektosihttp://dominocraft.blogspot.comhttp://www.arxaiologia.gr/assets/media/PDF/migrated/1457.pdfhttp://www.klimt02.net/exhibitions/index.php?item_id=23412

56

http://www.saonl.gr/gr/?p=25http://zervonikolakis.lastros.net/liveloula.htmlhttp://www.radiodiamond.grhttp://vassopappa.blogspot.comhttp://www.whiteflash.comhttp://www.enet.grhttp://ageofimmortals.comhttp://www.internetstones.comhttp://rhinestonebrooch1.comhttp://rozoneiro.blogspot.comhttp://artanis71.blogspot.comhttp://www.liveinternet.ruhttp://www.stefana.infoΕγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗΕφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,ένθετο ,20 Ιουνίου 1999

57