1

Ερευνητική Εργασία (Project) Α’ Λυκείου 1ου Λυκείου Ζωγράφου:

"Διάλογος (και Δημοκρατία)"(ή αλλιώς… «Μη μιλάτε όταν διακόπτω»)

Περιεχόμενα1. Εισαγωγή Σελίδα 2

Ομάδα Dialog Makers: 2. Έννοια Διαλόγου Σελίδα 33. Ο εποικοδομητικός διάλογος - Προϋποθέσεις εποικοδομητικού Διαλόγου Σελίδα 44. Αποτελέσματα του διαλόγου - Αξία Σελίδα 55. Ο ρόλος του διαλόγου στους τομείς της ανθρώπινης ζωής Σελίδα 76. Η Τέχνη του διαλόγου - Δύο μονόλογοι ισούνται με έναν διάλογο; Σελίδα 97. Διάλογος και Ψυχολογία: Η Αντλεριανή ψυχολογία – Μεταβίβαση Σελίδα 118. Διάλογος και τέχνη Σελίδα 129. Ο Διάλογος στα σενάρια Σελίδα 1210. Ερωτηματολόγιο-Αποτελέσματα Σελίδα 1311. Ο Διάλογος στην Ηλεκτρονική Δημοκρατία Σελίδα 1612. Περίληψη κειμένου "Νόμπελ Μίσους" του Ν. Δήμου Σελίδα 1813. Τραγούδι-στίχοι: Αχ Ελλάδα σ' αγαπώ Σελίδα 19

Ομάδα Μπουρμπουλήθρες 14. Ο διάλογος στην Εκπαίδευση Σελίδα 2015. Η αξία του διαλόγου, από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα Σελίδα 24

(Διάλογος και αρχαίο ελληνικό Θέατρο, Σύγχρονες διαλογικές πρακτικές)16. Διάλογος και Φιλοσοφία (Αριστοτέλης, Λογικός Συλλογισμός) Σελίδα 2817. Διάλογος και Τέχνη Σελίδα 2918. Διάλογος και Τεχνολογία Σελίδα 30

Ομάδα Άβαταρ19. Ερωτηματολόγιο Σελίδα 3220. Στίχοι τραγουδιών που αναφέρονται στα «λόγια», στο «λόγο». Σελίδα 3221. Αναφορές διάσημων προσώπων στα «λόγια» Σελίδα 3322. Κείμενα και χιουμοριστικές εικόνες από διαδίκτυο, σχετικά με το διάλογο Σελίδα 33

Ομάδα Μαρσουπιλαμί23. Διάλογος - Η σημασία του για την κοινωνία Σελίδα 3424. Διάλογος και Δημοκρατία Σελίδα 3725. Διάλογος: Απαραίτητη προϋπόθεση δημοκρατίας Σελίδα 3826. Διάλογος και ενσωμάτωση στη δημοκρατική κοινωνία Σελίδα 4027. Ερωτηματολόγια:1ο - 2ο (διάγραμμα σε μορφή πίτας) Σελίδα 4128. Επίλογος Σελίδα 4429.

2

Εισαγωγή

Το θέμα μας το προσεγγίσαμε ερευνητικά στα εξής Πεδία: Κοινωνιολογία Φιλοσοφία Κοινωνική ψυχολογία Τέχνες (Θέατρο) Τεχνολογία (Διαδίκτυο: κοινωνικά δίκτυα, ιστολόγια, ιστοσελίδες) Πολιτική και Δίκαιο

Ορίσαμε ως Ενότητες (Υπο-θέματα), τα εξής: 1. Ορισμός της έννοιας του Διαλόγου2. Σκοπός Διαλόγου 3. Προϋποθέσεις (σωστών διαλόγων), (π.χ. αυτοσεβασμός, αλληλοσεβασμός) 4. Αιτίες αποτυχημένων διαλόγων, Αποτελέσματα σωστών διαλόγων5. Είδη διαλόγων

Πριν ξεκινήσουμε την έρευνά μας, στις πρώτες συζητήσεις σε ολομέλεια του τμήματος, συγκεντρώσαμε εκ των προτέρων τις δικές μας ιδέες για τις παραπάνω υποενότητες. (Π.χ. στις «Αιτίες αποτυχημένων διαλόγων») Στην πορεία της έρευνας διαπιστώσαμε ότι οι ιδέες μας ήταν σωστές! Αλλά ας ξεκινήσουμε από τα βασικά:Π.χ. Σκοπός συνομιλητών (θεωρητικών διαλόγων) Κάποιες ιδέες:

Να ανταλλάξουμε ιδέες για να γνωριστούμε καλύτερα; Να βρούμε άκρη σ’ ένα πρόβλημα; Να τραβήξουμε τα πράγματα απ’ τα μαλλιά για να περάσει η ώρα και να αποφύγουμε κάτι άλλο; Να φανούμε πιο έξυπνοι από το συνομιλητή ή να προβληθούμε; Να απολαύσουμε απλώς μια ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων; (πνευματική απόλαυση, αλλά

και επικοινωνία) Να τσακωθούμε για να εκτονωθούμε;

Ορισμός

Προϋποθέσεις

ΣκοπόςΕίδη

Αίτια επιτυχίας ή αποτυχίας

3

Να «ξεψαχνίσουμε» το συνομιλητή για να του αποσπάσουμε κάτι; Κλπ κλπ…………..

Αιτίες αποτυχημένων διαλόγων: Προκατάληψη απέναντι στο συνομιλητή (π.χ. μαθητές πιστεύουν ότι καθηγητές κάνουν

διακρίσεις ανάμεσα σε καλούς- κακούς... ‘η αντίστροφα, κ.ά.), ή σχετικά με το θέμα συζήτησης Ασέβεια Απερισκεψία Κόμπλεξ Έλλειψη υπομονής Συνήθεια Κακή ανατροφή Αδιαφορία για την άποψη του συνομιλητή Αμφισβήτηση ειλικρίνειας του συνομιλητή Εχθρότητα-Επικριτικότητα προς το συνομιλητή Ανία λόγω τρόπου συζήτησης του συνομιλητή

Το Υλικό της έρευνάς μας το αντλήσαμε από τις εξής πηγές: Διαδίκτυο Βιβλία-Εφημερίδες-Περιοδικά (π.χ. Μαθητική Εφημερίδα«Το 24άρι», Αφιέρωμα περιοδ. Έψιλον

στο facebook, κ.ά) Ερωτηματολόγια

Ομάδα Dialog Makers:Βασιλείου Χάρης, Δημάκου Δέσποινα, Μεσχίνη Δανάη, Τζανέτου Ειρήνη, Χατζησμάλης Γιάννης

ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ:Ο διάλογος είναι μέσο επικοινωνίας και επίλυσης των διαφορών μεταξύ ατόμων και λαών. Είναι η τελειότερη μορφή επικοινωνίας γιατί στηρίζεται στο λόγο, που αποτελεί μέσο έκφρασης των σκέψεων και των συναισθημάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο διάλογος αποτελεί την πεμπτουσία της Δημοκρατίας. Με το διάλογο ο άνθρωπος, διατυπώνει ιδέες και ανταλλάσσει τις σκέψεις και εξωτερικεύει τον εσωτερικό του κόσμο μέσα από μια ατελεύτητη διαδικασία επικοινωνίας. O διάλογος διαδραματίζει αποφασιστικά στην ολοκλήρωση του ατόμου και στην αναβάθμιση της κοινωνίας, αφού αποτελεί υπέρτατη κοινωνική και πνευματική αξία.

1. Διάλογος είναι μορφή επικοινωνίας και πραγματώνεται με:α) Την αντιπαράθεση των απόψεων. Βασικό συστατικό στοιχείο του διαλόγου είναι η διαφωνία, που τον διακρίνει από την απλή συνομιλία.β) Την εναλλαγή των απόψεων. Τα διαλεγόμενα μέρη αναλαμβάνουν το ρόλο πομπού και δέκτη, που αντικαθιστούν αμοιβαία ο ένας τον άλλον κατά τη συζήτηση.

2. Από τα παραπάνω συνεπάγονται αντίστοιχα τα εξής: α) Στόχος της αντίθεσης που εκφράζεται με το διάλογο είναι η εξέταση της ορθότητας των πραγμάτων, η διαμόρφωση μιας άποψης που θα στηρίζεται στη σύζευξη των αντιπαρατιθέμενων γνωμών, η αναζήτηση της αλήθειας («την αλήθεια που την έδειξαν οι θεοί απ’ την αρχή στον άνθρωπο, αλλά με το πέρασμα του χρόνου να την αναζητούν και να τη βρίσκουν όρισαν») – (Ξενοφάνης).β) Επιβάλλεται πάντα η ύπαρξη κανόνων και προϋποθέσεων, που πρέπει να ακολουθούν οι διαλεγόμενοι, ώστε να αποφεύγεται o κίνδυνος του μονολόγου ή της λογομαχίας.

4

Ο εποικοδομητικός διάλογοςΌσον αφορά στην εκπαίδευση, η διαλεκτική έχει χαρακτηριστεί ως η αποτελεσματικότερη διδακτική μέθοδος. Ειδικότερα, ο διάλογος γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ διδασκόμενου και διδάσκοντα, αφού και οι δύο συμμετέχουν ενεργά στην παιδαγωγική πράξη ενώ οφείλουν να πείθουν και να πείθονται. Επιπλέον, με την ερωταπόκριση αποφεύγεται ο μονότονος και πληκτικός μονόλογος του

καθηγητή, και επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή προσέγγιση του ζητουμένου , εφόσον υπάρχει αμεσότητα και δυνατότητα κριτικής τοποθέτησης, που συμβάλλει αποτελεσματικά στην αφομοίωση των γνώσεων. Τέλος, καλλιεργείται η εκφραστική ικανότητα και η τεχνική της πειθούς με την επίκληση στη λογική, μέσω επιχειρημάτων και τεκμηρίων.

Ο διάλογος, είναι η βασική προϋπόθεση της δημοκρατίας. Η αρχή της Δημοκρατίας στηρίζεται στην πειθώ, στο σεβασμό και στο επιχείρημα, στοιχεία δηλαδή που καλλιεργούνται μέσω του διαλόγου. Επιπροσθέτως, με το διάλογο αποκτούν όλοι ισχυροί και αδύναμοι, τη δυνατότητα να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους ενώ ακούγεται ισότιμα η φωνή όλων. Συνεπώς με το διάλογο εκφράζονται όλες οι πολιτικές τάσεις και με τον κομματικό πλουραλισμό, εδραιώνεται η δημοκρατία.Από την εποχή που ο άνθρωπος κατόρθωσε να επικοινωνήσει με το συνάνθρωπό του, εκτός από τον πόλεμο, ο διάλογος αποτέλεσε έναν ακόμη τρόπο επίλυσης διαφορών, ειρηνικό αυτή τη φορά. Με το διάλογο λοιπόν, αποβάλλονται οι ακραίες εθνικιστικές αντιλήψεις, με την ισότιμη και δημοκρατική συνεργασία των λαών για την επίλυση παγκοσμίων θεμάτων όπως το οικολογικό θέμα, οι πόλεμοι, η τρομοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η πείνα και η αθλιότητα του τρίτου κόσμου. Η απουσία του διαλόγου στις ανθρώπινες σχέσεις, νεκρώνει τη σκέψη και αναπύσσει την καχυποψία, την αυθαιρεσία και το δογματισμό.

Ο εποικοδομητικός διάλογος μπορεί να χαρακτηριστεί ως το εργαλείο το οποίο απομάκρυνε τον άνθρωπο από το δρόμο που οδηγεί στην αδράνεια, την παθητικότητα και την αδιαφορία, ενώ συγχρόνως διασφάλισε την ανιδιοτελή ειλικρίνεια και ελευθερία του ανθρωπίνου γένους.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟ:

• Η σαφής γνώση του αντικειμένου της συζήτησης, αλλά και η ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια εξασφαλίζουν την αλληλουχία των απόψεων και τη δυνατότητα πειθούς.• Η ετοιμότητα και η ευστροφία είναι χαρακτηριστικά που δυναμώνουν πάντα τη θέση του ομιλητή και του επιτρέπουν να προβάλλει εύστοχη επιχειρηματολογία.

• Η διαφωνία είναι αναπόφευκτη στον ελεύθερο δημοκρατικό διάλογο, επειδή με τη διαφωνία και τον αντίλογο οξύνεται η κρίση, ενδυναμώνεται ο προβληματισμός, διατυπώνονται νέες ιδέες και αρχές, επιλύονται οι διαφορές και γεφυρώνονται τα χάσματα.

• Η δημοκρατία ως πολίτευμα και ως τρόπος ζωής αποτελεί εγγύηση για το διάλογο γιατί έτσι μόνο ανταλλάσσονται απόψεις και εξασφαλίζεται η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Ο πλουραλισμός απόψεων και η πολιτική πολυφωνία αποτελούν ζωτικό στοιχείο της δημοκρατίας. Το δημοκρατικό πολίτευμα στηρίζεται στην ελευθεροτυπία και στην ελεύθερη πάλη των ιδεών.

• Αναγκαίος όρος για μια γόνιμη συζήτηση είναι η ελευθερία της έκφρασης καθώς και η απρόσκοπτη διακίνηση των ιδεών. Είναι αναγκαίο οι διαλεγόμενοι να αντιμετωπίζονται ισότιμα και να εκφράζουν αδέσμευτα όσα πρεσβεύουν.

5

• Ο σεβασμός για τη γνώμη του άλλου και η αξιολόγηση κάθε συνομιλητή ανάλογα μόνο με την ορθότητά της.

• Η διατήρηση της ηρεμίας, της αυτοκυριαρχίας και της σύνεσης ακόμα και όταν παρουσιάζονται θέσεις αντίθετες προς τις υπάρχουσες

• Απαιτείται ωριμότητα από την πλευρά του ατόμου, ώστε να γίνονται αποδεκτά τα λάθη του και μην εκλαμβάνεται η ορθότητα της άλλης όψης ως αμφισβήτηση της αξιοπρέπειάς του.

• Από τα δύο παραπάνω στοιχεία συνεπάγεται ότι η κατάρριψη του εγωισμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση, που εξασφαλίζει την αυτοσυγκράτηση και δε μετατρέπει το διάλογο σε προσωπική αναμέτρηση. Ο διάλογος, ακόμα, θα πρέπει να είναι απαλλαγμένος από την αυθεντία, ώστε να διατηρεί ο συνομιλητής πάντα ανοιχτά και άγρυπνα τα μάτια της ψυχής του. Η μισαλλοδοξία, η εμπάθεια, η ισχυρογνωμοσύνη, οι λοιδορίες, η λεκτική βία, οι προπηλακισμοί, και οι προκαταλήψεις λειτουργούν αρνητικά και παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία του διαλόγου.

• Στόχος του διαλόγου είναι η αναζήτηση της αλήθειας και όχι η εξυπηρέτηση επιμέρους σκοπιμοτήτων ή η επίδειξη των ικανοτήτων του ατόμου.

• Οι αποφάσεις του διαλόγου πρέπει να μετουσιώνονται σε πράξη, διαφορετικά επιτυγχάνεται μόνο η θεωρητική ικανοποίηση των ανησυχιών.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ - ΑΞΙΑ:

Α. ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ:

1. Ο διάλογος βοηθά το άτομο στην εμπέδωση των γνώσεων που έχει ήδη αποκτήσει, ενώ παράλληλα συντελεί στη διεύρυνση των γνωστικών και πνευματικών του οριζόντων. Επιπλέον, συμβάλλει στην απαγκίστρωση από λανθασμένες αντιλήψεις ή αυθαίρετα συμπεράσματα. Ο διάλογος κινητοποιεί ηθικά και πνευματικά τον άνθρωπο και διευρύνει συνεχώς τους πνευματικούς του ορίζοντες καθώς του προσφέρει συναισθηματική εγρήγορση, σφαιρική και πολύπλευρη προσέγγιση των διαφόρων θεμάτων καθώς και τη δημιουργική αναζήτηση και προσπέλαση της αλήθειας και της ουσίας των πραγμάτων.

2. Επιτρέπει την καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, αφού το άτομο είναι υποχρεωμένο να αναπτύξει τις οποιεσδήποτε απόψεις του στηριζόμενος σε λογικά επιχειρήματα ή να προβάλλει αντίθετες απόψεις, βοηθάει το άτομο στο να αντιμετωπίζει πολύπλευρα την πραγματικότητα και να αποκτήσει μια διευρυμένη και σφαιρική αντίληψη γύρω από τα πράγματα και τα φαινόμενα. Το άτομο γίνεται αντικειμενικό.

3. Το άτομο μαθαίνει να ελέγχει τα συναισθήματά του, να κυριαρχεί σ’ αυτά με την ορθή σκέψη και τη δύναμη του λόγου. Άλλοτε πάλι, εκφράζεισυναισθήματα, εξωτερικεύεται, αποβάλλει την εσωστρέφεια, υποτάσσει τον εγωισμό του.

4. Καλλιεργούνται τα ηθικά στοιχεία της προσωπικότητας. Καλλιεργείται ο σεβασμός, εκδηλώνεται η φιλία, η άμιλλα, η αυτοκυριαρχία και γίνεται αντιληπτή η αξία της ομαδικότητας και η ανάγκη της συνεργασίας.

5. Ο διάλογος αποτελεί ερέθισμα για αυτοκριτική, όταν το άτομο ανακαλύπτει μέσα απ’ αυτόν τις

6

αδυναμίες του χαρακτήρα του και την ένδεια του πνεύματός του.

6.Εν κατακλείδι, γίνεται κατανοητό ότι ο διάλογος καλλιεργεί και αναπτύσσει την προσωπικότητα του ατόμου, συμβάλλοντας θετικά προς την κατεύθυνση της ηθικοπνευματικής του ολοκλήρωσης.

Β. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ:

1. Οι αποφάσεις που απορρέουν από το διάλογο – αποφάσεις κοινής αποδοχής και λογικά επεξεργασμένες – χαρακτηρίζονται από την ορθότητα και προάγουν την ασφαλέστερη αντιμετώπιση των προβλημάτων. Ο πολίτης που συμμετέχει εμβαθύνει στα προβλήματα με αποτέλεσμα να διαμορφώνει μια συγκροτημένη άποψη για τα διάφορα θέματα.

2. Η αντίθεση – ουσιαστικό στοιχείο του διαλόγου – αμφισβητεί κάθε κατεστημένη τάξη πραγμάτων, καταρρίπτει οτιδήποτε προβάλλει ως απόλυτο, με αποτέλεσμα τη δυναμική και δημιουργική εξέλιξη της κοινωνίας. Εξανθρωπίζει, προάγει την κοινωνία, εγγυάται την πολύτιμη ετερότητα.

3. Ο διάλογος θεμελιώνει τη δημοκρατία, αφού επιλύει ομαλά τις αντιθέσεις και επιτρέπει τον κριτικό έλεγχο των αποφάσεων που λαμβάνονται στον πολιτικό χώρο. Με το διάλογο, η Δημοκρατία βρίσκει την ολοκλήρωση της και η κριτική φτάνει γρηγορότερα στο στόχο της: τον έλεγχο της πολιτικής ζωής και την προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών.

4.Τίθενται σωστά πρότυπα κοινωνικής συμβίωσης, παραμερίζονται οι αψιμαχίες, η βία και οι αντιδικίες που καλλιεργούνται από το φανατισμό.

5. Συναφές με το παραπάνω είναι και το εξής: η αμοιβαία υποχώρηση των αντιπαρατιθέμενων που προϋποθέτει ο διάλογος εξασφαλίζει την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών και σε παγκόσμιο επίπεδο.

6. Ο διάλογος δίνει εναύσματα για ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των ατόμων, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα που οι συγκρούσεις και ο ανταγωνισμός κλονίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις και αποξενώνουν.

7

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ:

1. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ:Ο διάλογος εξυπηρετεί όλους τους τομείς της. Με την ανταλλαγή απόψεων στον παραγωγικό τομέα βελτιώνονται οι διαδικασίες της οικονομικής δράσης και αυξάνεται η παραγωγικότητα. Σ’ αυτό συντελεί και ο διάλογος εργαζομένων και εργοδοτών για το συντονισμό των προσπαθειών τους στον κοινό σκοπό. Οι εμπορικές συναλλαγές προωθούνται και βελτιώνονται με το διάλογο.

2. ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ:Ο διάλογος διδασκόντων και διδασκομένων και των μαθητών μεταξύ τους βοηθά στην ολόπλευρη εξέταση των ζητημάτων της παιδείας, στην ενίσχυση του γόνιμου προβληματισμού, στην ανάπτυξη καλοπροαίρετης κριτικής και ουσιαστικού προβληματισμού για το σύγχρονο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, στη δημιουργική αφομοίωση των γνώσεων, στην πνευματική εγρήγορση, στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας του μαθητήκαι στη διαμόρφωση δημοκρατικών συνειδήσεων. Αποτελεί την καλύτερη παιδαγωγική μέθοδο που πρέπει να υιοθετούν οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί.

3. ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ:Ο διάλογος μεταξύ των επιστημόνων οδηγεί στην επιστημονική πρόοδο, γιατί μ’ αυτόν γίνεται διασταύρωση των γνώσεων και προσέγγιση στην όσο γίνεται αντικειμενικότερη αλήθεια. Παράλληλα, αποφεύγεται η πνευματική μονομέρεια εξαιτίας της μεγάλης επιστημονικής εξειδίκευσης και συνειδητοποιεί κάθε επιστήμονας την κοινωνική του ευθύνη.

4. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:Ο διάλογος βοηθά στη σωστή διαπαιδαγώγηση των νέων και στην ομαλή κοινωνικοποίησή τους. Παράλληλα, ενισχύει το θεσμό της οικογένειας, αφού εξασφαλίζει την ομαλή, αλλά και γόνιμη συμβίωση των μελών της μέσα σ’ αυτήν. Τέλος, λειτουργεί ως παράγοντας άρσης του χάσματος των γενεών, αφού καλλιεργεί κλίμα αλληλοσεβασμού, συνεργασίας για την επίλυση των κοινών προβλημάτων και αλληλοκατανόησης. Με το διάλογο μεταφέρονται εμπειρίες ζωής, παραδόσεις και αξίες από γενιά σε γενιά και αναπόφευκτα περιορίζεται το χάσμα των γενεών. Οι γονείς λειτουργούν ως υγιή πρότυπα που προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν τις απόψεις τους στα παιδιά τους χωρίς να τους τις επιβάλλουν.

5. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ:Στις καθημερινές συναναστροφές ο διάλογος συμβάλλει αποφασιστικά στη στενότερη επαφή και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, στην καταπολέμηση της μοναξιάς που αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η έννοια της φιλίας καλλιεργώντας σταθερά ένα πολυδύναμο πνεύμα συνεργασίας ανάμεσα στα άτομα και τους λαούς αμβλύνοντας τις κοινωνικές αντιθέσεις και περιορίζοντας τις κοινωνικές αντιπαλότητες. Οι πολίτες μέσω του διαλόγου διεκδικούν τα ατομικά και πολιτικά τους δικαιώματα, ασκούν έλεγχο στην εκάστοτε εξουσία και καταδικάζουν απερίφραστα κάθε είδους παρανομίας και ατασθαλίας.

6. ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ:α) Ο διάλογος μεταξύ των πολιτικών και κομμάτων είναι αποφασιστικός παράγοντας για την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος και γενικότερα για την εγκαθίδρυση της ελευθερίας, της παρρησίας και της δημοκρατίας, κοινωνικοπολιτικών αξιών που δεν μπορούν να πραγματωθούν χωρίς το διάλογο. Ο πολίτης απαλλάσσεται από το δογματισμό και την πνευματική μονομέρεια. Η πολιτική ανεκτικότητα προϋποθέτει την ελευθερία της έκφρασης, τον ανοικτό διάλογο και το σεβασμό στη διαφορετικότητα των απόψεων.

β) Ο διάλογος πολίτη – κράτους βοηθά στη δημιουργία κλίματος πολιτικής σταθερότητας, στη σωστή

8

λειτουργία του κρατικού – διοικητικού μηχανισμού, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες των πολιτών και ταυτόχρονα συμβάλλει στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων. Ο λειτουργεί διάλογος ως ένα εργαλείο δημοκρατίας, συνεννόησης των ανθρώπων και επίλυσης των προβλημάτων.

γ) Σε διεθνές επίπεδο, ο διάλογος μεταξύ των λαών συντελεί στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας και εξομαλύνει τις διεθνείς διαφορές. Έτσι, βοηθά στην ειρηνική επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα, συντελώντας στη διαφύλαξη της διεθνούς τάξης και στην παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης

7. ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΖΩΗΟ διάλογος μεταξύ των λαών αποτελεί τον καλύτερο τρόπο άρσης των αντιπαραθέσεων και διαφωνιών. Οι λαοί αναζητούν κοινούς τρόπους επαφής, συνεργάζονται για την επίλυση των προβλημάτων τους, τηρούν τις διεθνείς συμφωνίες και αναπτύσσουν τις προϋποθέσεις για την παγκόσμια συναδέλφωση και ειρήνη. Σήμερα μάλιστα, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, η αρμονία πολιτισμού και ανάπτυξης με σεβασμό στις πολιτιστικές ταυτότητες, συνιστά ένα στόχο στον οποίο πρέπει να συγκλίνουν οι πολιτικές των κρατών .

8. ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ- ΔΙΑΛΟΓΟΣΤο διαδίκτυο και η σύγχρονη πληροφορική τεχνολογία δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να δημιουργήσει το δικό του κίνημα διαμαρτυρίας και παρέμβασης αυξάνοντας τις δυνατότητες παρέμβασης του (ενδυναμωμένος πολίτης-empowered citizen). Ο πολίτης μπορεί να επιλέξει τον τρόπο, τον τόπο και το ρυθμό ενημέρωσης και της παρέμβασής του, συμμετέχοντας σε οποιοδήποτε βήμα διαλόγου ή παρουσιάζοντας τη δική του «εφημερίδα». Η τεχνολογία διαθέτει τα μέσα για να αυξηθεί τόσο η ποσότητα όσο και ή ποιότητα των πληροφοριών που ανταλλάσσονται παγκοσμίως. Η ηλεκτρονική δημοκρατία αποτελεί προϊόν αυτής της έκρηξης στον τομέα των πληροφοριών. Η μετουσίωση της πληροφορίας σε γνώση, η μετατροπή της ανταλλαγής απόψεων σε ουσιαστικό διάλογο, η σύγκρουση διαφορετικών κοσμοαντιλήψεων, η επεξεργασία και όχι απλή συσσώρευση στοιχείων αποτελούν ευθύνη αυτών που μεσολαβούν σ’ αυτούς τους νέους παγκόσμιους χώρους. Οι δημοκρατίες μας βασίζονται στην παραδοχή ότι υπάρχει μια ελάχιστη ποσότητα πληροφοριών στις οποίες όλοι διαθέτουμε πρόσβαση, ενώ απαιτεί ενημερωμένο και ενασχολούμενο με τα κοινά σύνολο πολιτών.

Η ηλεκτρονική δημοκρατία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: την ηλεκτρονική διαβούλευση και συμμετοχή (e-engagement/e-participation) και την ηλεκτρονική ψηφοφορία (e-voting). Η έννοια της ηλεκτρονικής διαβούλευσης περιλαμβάνει την εμπλοκή του πολίτη στα κοινά με τη χρήση νέων τεχνολογιών και βασικά του διαδικτύου καθώς και άμεση και γρήγορη πρόσβαση στην πληροφόρηση. Ο πολίτης/χρήστης, μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του και να παίρνει μέρος σε δημοσκοπήσεις, έρευνες, online ερωτηματολόγια ή και να προτείνει ο ίδιος θέματα προς συζήτηση.

Πηγή : http://siamantoura.blogspot.gr/2010/08/blog-post_06.html

9

Η Τέχνη του διαλόγου Δύο μονόλογοι ισούνται με έναν διάλογο;

Ο διάλογος έχει μια περίοπτη θέση στην κοινωνία μας. Η εκάστοτε κυβέρνηση προχωρεί σε διάλογο με τα συνδικάτα, στα παράθυρα των καναλιών οι δημοσιογράφοι κάνουν διάλογο με τους πολιτικούς και οι πολιτικοί κάνουν διάλογο μεταξύ τους, στο σχολείο ενθαρρύνεται η μάθηση μέσω του διαλόγου, οι θαμώνες των καφενείων και των καφετεριών αναλώνουμε ώρες και φαιά ουσία σε διάλογο, ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνουν οι πωλητές είναι το πώς να εγκαθιδρύουν διάλογο με τους υποψήφιους πελάτες τους και στα chat rooms του internet εκατομμύρια ανθρώπων διαλέγονται μεταξύ τους.

Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι έλληνες έφηβοι αισθάνονται μοναξιά και θα ήθελαν περισσότερους φίλους, οι πολίτες φαίνεται να απομακρύνονται από τους πολιτικούς παρά την εμμονή των τελευταίων στο διάλογο και οι άνθρωποι νιώθουν να αποξενώνονται όλο και περισσότερο τόσο από τους άλλους όσο κι από τον εαυτό τους.Ένα μεγάλο παράπονο των ανθρώπων σήμερα είναι πως δεν ακούγονται. Ζούμε στην εποχή του θετικισμού, όπου υπάρχουν σαφή λάθη και σωστά, υπάρχουν συμβουλές και οδηγίες για κάθε επιδίωξη και τα περιοδικά life style (τρόπου ζωής) δογματικά χαρακτηρίζουν προτιμήσεις και συμπεριφορές ως αποδεκτές ή απαράδεκτες σύμφωνα με εφήμερες τάσεις.

Έτσι, σε ένα κλίμα ανασφάλειας και προσωπικής ανεπάρκειας ο διάλογος παίρνει την παρακάτω μορφή:Όταν ακούμε το συνομιλητή μας, δεν μπαίνουμε στον κόπο να προσπαθήσουμε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του, αλλά ανατρέχουμε σε δικές μας εμπειρίες και ανάγκες, βουτάμε στον δικό μας κόσμο.Όταν ανταπαντούμε, δεν αποκρινόμαστε σε αυτό που ακούσαμε, αλλά στην μνήμη, στην εμπειρία ή στο συναίσθημα που μας γεννήθηκε. Έτσι, χάνεται το «εμείς» στο εδώ και τώρα, μιας και δεν υπάρχει μοίρασμα, κι αντικαθίσταται από το «εγώ» και το «εσύ». Σαν δυο παράλληλες γραμμές που ταξιδεύουν μαζί αλλά δε συναντιούνται. Κατά αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι νιώθουμε πως δεν ακουγόμαστε και περιοριζόμαστε στο «εγώ» το οποίο όμως ατροφεί, μιας και το εγώ αναπτύσσεται και αποκτά υπόσταση μέσα από το «εσύ» και τη διαλεκτική σχέση.

Άλλο λοιπόν διάλογος κι άλλο δυο μονόλογοι. Άλλο το εγώ και το εσύ που ευκαιριακά συναντιούνται, μένουν μαζί για λίγο και χωρίζονται το ίδιο μόνοι όσο πριν να βρεθούν κι άλλο το «εμείς» που εμπεριέχει την έννοια του νοιαξίματος του μοιράσματος και του εμπλουτισμού.Οι άνθρωποι εύκολα ξεχνάμε πως καθένας μας είναι διαφορετικός και πως για να καταλάβουμε τον συνομιλητή μας, το παιδί μας, το σύντροφό μας, πρέπει να μπούμε για λίγο στο δικό του πλαίσιο αναφοράς, να δούμε για λίγο τον κόσμο μέσα από τα δικά του μάτια. Αυτό δεν σημαίνει να χάσουμε το δικό μας πλαίσιο αναφοράς απλά για λίγο να δανειστούμε τα μάτια του συνομιλητή μας.

Για παράδειγμα, όταν μιλάω με μικρά παιδιά, έχω δει να είναι πολύ βοηθητικό να γονατίζω στο ύψος τους και να κοιτιόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο. ΄Έτσι, για λίγο, κατεβαίνω στο ύψος των παιδιών, βλέπω τον κόσμο μαζί τους, μέσα από το δικό τους οπτικό πρίσμα, για λίγο κοιτάω τα πράγματα σαν να ήμουν κι εγώ παιδί.Από την άλλη, αν και γίνομαι για λίγο σαν παιδί, δεν χάνω την δικιά μου ταυτότητα, την ταυτότητα του ενηλίκου, ανά πάσα στιγμή μπορώ να σηκωθώ και να δω τον κόσμο μέσα από την δικιά μου οπτική γωνία, την οπτική γωνία ενός ενηλίκου. Έχω δει πως τέτοιου είδους συναναστροφές με παιδιά είναι ιδιαίτερα χρήσιμες. Τα παιδιά μού μιλούν στη δικιά τους γλώσσα κι εγώ μπορώ να τα ακούσω και να τα καταλάβω καλύτερα, κι από την άλλη γίνομαι πλουσιότερος αφού έχω γίνει κοινωνός της οπτικής γωνίας

10

των παιδιών.

Ο πραγματικός διάλογος σε μια σχέση (π.χ. γονέα- παιδιού, συντρόφων, εργοδότη κι εργαζόμενου, δασκάλου και μαθητή κ.α.) προϋποθέτει πως οι δυο συνομιλητές είναι διατεθειμένοι να προσπαθήσουν να δουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια του συνομιλητή τους, να αφήσουν στην άκρη τυχόν προκαταλήψεις, συναισθήματα, προσωπικές ανάγκες για να δουν την πραγματικότητα του άλλου.Ένας διάλογος που ξεκινά με μοναδικό στόχο να πείσει ο ένας τον άλλο για κάτι, εύκολα μετατρέπεται σε δυο μονολόγους και χάνεται η αίσθηση του μοιράσματος. Αντίθετα, ένας διάλογος με γνήσιο ενδιαφέρον για το συνομιλητή μας και το πλαίσιο αναφοράς του μπορεί να γίνει μια πλούσια εμπειρία αλληλοσεβασμού και αλληλοκατανόησης. Αυτό, όμως, προϋποθέτει αυτογνωσία και εμπιστοσύνη στην προσωπική μας αξία ώστε να μην νιώθουμε ότι απειλούμαστε από τη διαφορετικότητα του συνομιλητή μας.(Συγγράφηκε τον Ιούλιο του 2005)Ευάγγελος ΚαναβιτσάςΨυχολόγος, MSc in applied psychology

Πηγή: http://e-psychology.gr/relations-sexual-disorders/130-h-tehni-tou-dialogou

11

Διάλογος και Ψυχολογία: Η Αντλεριανή ψυχοθεραπεία

Ο Adler άρχισε να ασκεί την ψυχοθεραπεία την εποχή του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Βασικός θεραπευτικός στόχος είναι η θεραπεία της νεύρωσης, η οποία περιλαμβάνει τις ακόλουθες φάσεις:

- Της αποκατάστασης της επικοινωνίας του θεραπευτή με το θεραπευόμενο (επαφή ανθρώπου με άνθρωπο) - Της διερεύνησης και κατανόησης του σχεδίου ζωής του ατόμου (οικογενειακός αστερισμός, σωματικές και πνευματικές μειονεξίες, κλπ.)- Της αποδυνάμωσης του αισθήματος κατωτερότητας- Της αντικατάστασης του παλιού με ένα νέο, περισσότερο προσαρμοστικό για το άτομο, σχέδιο ζωής.

Η ψυχοθεραπεία έχει σκοπό να αποκαταστήσει τον ανωφελή ή αντικοινωνικό σκοπό της ζωής αυτών που πάσχουν. Στην αρχή, ο θεραπευτής πρέπει να βρει τον τρόπο και το σκοπό της ζωής του αρρώστου (εντόπιση προβλήματος). Μετά βοηθά τον άρρωστο να καταλάβει ότι έχει λαθεμένο προσανατολισμό και ότι μπορεί να δει τη ζωή με καινούργιο και σωστότερο τρόπο (ανάλυση). Τέλος ο άρρωστος ενθαρρύνεται να χρησιμοποιήσει τα συμπεράσματα που έβγαλε από τη μελέτη του εαυτού του για να βελτιώσει τη ζωή του (ενθάρρυνση). Η διάρκεια της θεραπείας είναι συνήθως 3-4 μήνες και σπάνια φτάνει τον ένα χρόνο.

Οι θεραπευτικές εφαρμογές:- Ατομική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία - Θεραπεία ζεύγους και θεραπεία οικογένειας- Παρέμβαση στη σχέση γονέα - παιδιού- Συμβουλευτική επανένταξης- Θεραπεία παιδιών και εφήβων- Θεραπεία από χρήση ουσιών

Πηγή: http://biographies.nea-acropoli.gr/index.php?option=com_content&view=article&catid=10:psychologia-parapsychologia&id=64:--1870-1937-alfred-adler&Itemid=21

ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΑσυνείδητη τάση ενός ατόμου να μεταφέρει στους άλλους τού παρόντος και άμεσου περιβάλλοντος εκείνα τα συναισθήματα και τις στάσεις που αρχικά συνδέθηκαν με σημαντικές μορφές της πρώιμης ζωής του (γονείς, αδέλφια κ.λ.π). Είναι μια θεμελιώδης διεργασία στην ψυχανάλυση και την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, στην οποία ο άρρωστος συνήθως ταυτοποιεί το θεραπευτή με ένα γονιό ή άλλη μορφή. Η μεταβίβαση μπορεί να είναι αρνητική (εχθρική) ή θετική (αγάπη). Η ανάλυση των μεταβιβαστικών φαινομένων χρησιμοποιείται ως σημαντικό θεραπευτικό εργαλείο τόσο στην ατομική όσο και στην ομαδική ψυχοθεραπεία για να βοηθήσει τον άρρωστο στην καλύτερη κατανόηση και απόκτηση ευαισθησίας ως προς τη συμπεριφορά του και την προέλευσή της. Η ερμηνεία αυτής όμως αποτελεί βασική τεχνική της ψυχαναλυτικής θεραπείας βάσει της οποίας ο θεραπευόμενος συνειδητοποιεί και κατανοεί σημαντικές πτυχές των συναισθημάτων του και της συμπεριφοράς του.

Πηγή: http://www.psychologynet.gr/psychologyTerms.php

12

Διάλογος και ΤέχνηΟ διάλογος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Χωρίς αυτόν δε θα υπήρχε ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα. Αυτό όμως δεν ισχύει μονάχα ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα άτομα αλλά και ανάμεσα σε ένα άτομο με κάτι άψυχο, όπως έναν πίνακα ζωγραφικής. Ο ζωγράφος με το έργο του προσπαθεί να δώσει την αίσθηση της επικοινωνίας και του διαλόγου. Πώς το πετυχαίνει όμως αυτό; Σ’ ένα έργο μπορεί κανείς να «διαβάσει» πολλά πράγματα. Η θέση του θέματος που παρουσιάζεται, ο τρόπος με τον οποίο σχεδίασε ο καλλιτέχνης με το πινέλο, το φως και ακόμη περισσότερο τα χρώματα είναι αυτά που δίνουν σε κάποιον που «συν-ομιλεί» με το έργο τη δυνατότητα και την ευκαιρία να προβληματιστεί. Μπορεί με αυτόν τον τρόπο δηλαδή να περάσει ζωγράφος κάποια μηνύματα στο κοινό, για να αναλογιστεί και να σκεφτεί κάτι βαθύτερο μέσα από την εικόνα. Ο διάλογος, δηλαδή, γίνεται με τον εξής τρόπο: η εικόνα από μόνη της δίνει τροφή για διάφορες σκέψεις που ο δέκτης τις επεξεργάζεται, ψάχνοντας την αλήθεια που κρύβεται πίσω από το έργο, θεωρώντας το σαν κάτι έμψυχο, σαν κάτι που θέλει να επικοινωνήσει, να πει ό,τι κουβαλεί μέσα από το χρώμα και το σχήμα. Ο ζωγράφος, συχνά εσωστρεφής και μόνος, γίνεται …φλύαρος με τη ζωγραφική του. Είναι ένας τρόπος επικοινωνίας. Ένας τρόπος διαλόγου.

Διάλογος στα σενάριαΟ διάλογος είναι αναπόσπαστος στοιχείο του μύθου και ακολουθεί τον κανόνα της δράσης.Για να έχουμε διάλογο πρέπει ο λόγος να χρησιμοποιείται από δύο ή περισσότερα πρόσωπα.Για να δημιουργηθεί σύγκρουση πρέπει μια συγκεκριμένη θέση που εκφράζεται με λόγο να έρθει σε αντίθεση με μια άλλη.Θα πρέπει πάντα να προσέχουμε ώστε ο διάλογος να ταιριάζει στο ύφος του χαρακτήρα που τον εκφέρει. Όπως κάθε άνθρωπος στην καθημερινή ζωή μιλάει, εκφράζεται και εκφέρει τον προφορικό λόγο με τον δικό του τρόπο, έτσι και οι χαρακτήρες των σεναρίων. Ανάλογα με την κοινωνική θέση, μόρφωση, βιώματα, καταγωγή κλπ διαμορφώνεται και ο λόγος. Υπάρχουν περιπτώσεις οπου εσκεμμένα χρησιμοποιούμε αταίριαστο λόγο.π.χ.:· Ένα δεκάχρονο αγοράκι «φαινόμενο» που μιλάει με την ωριμότητα και γνώσεις, ενός 40άρη καθηγητή πανεπιστημίου.· Ένας γεροδεμένος άντρας με πολύ ψιλή φωνή.Αυτή η αντίθεση είναι ένα δραματουργικό τέχνασμα για να δημιουργήσουμε μια έντονη συναισθηματική κατάσταση στον θεατή, γέλιο, συγκίνηση, απέχθεια κλπ.Ο διάλογος είναι πολύ σημαντικό σεναριακό στοιχείο, γιατί:· Με αυτόν και με την δράση εξελίσσεται η ιστορία, ο μύθος.· Δηλώνουμε τις θέσεις, τις ιδέες και τα νοήματα του σεναρίου μας.· Αναδύονται και υποστηρίζονται οι χαρακτήρες.· Διογκώνεται το ύφος και το στυλ.· Συμπληρώνεται ο ρυθμός.· Καταγράφεται ιστορικά η γλώσσα.Ο διάλογος αναδύει όλο το πολιτισμικό φορτίο που κουβαλούν οι χαρακτήρες που τον εκφέρουν. Οι ήρωες αποκτούν κοινωνικό βάθος και διαστάσεις που τους κάνουν αληθινούς και αναγνωρίσιμους ως δραματουργικά σύμβολα και οντότητες.

Οι διάλογοι πρέπει να δημιουργούνται με λέξεις που χρησιμοποιούνται στον καθημερινό προφορικό λόγο της συγκεκριμένης εποχής, παίρνοντας σοβαρά υπόψη μας την εθνικότητα, το κοινωνικό επίπεδο, την θέση, και την παιδεία του σεναριακού χαρακτήρα που αναπτύσσουμε.Στον προφορικό λόγο συχνά καταπατούμε τους κανόνες γραμματικής και συντακτικού. Το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και στους διάλογους του σεναρίου.Οι φράσεις θα πρέπει να λέγονται σαν να βγαίνουν αυθόρμητα από το στόμα του χαρακτήρα σύμφωνα

13

με την συναισθηματική κατάσταση που βρίσκεται, την στιγμή που εκφράζεται με τον προφορικό λόγο.

ΕρωτηματολόγιοΕρευνητική Εργασία με Θέμα : « Η επίδραση του διαλόγου στη σημερινή κοινωνία».1. ΦύλοΑ) Αγόρι Β) Κορίτσι

2. ΗλικίαΑ) 13-14 Β)15-16 Γ)17-183. Θεωρείτε απαραίτητο το διάλογο στις διαπροσωπικές σχέσεις;Α) Ναι Β) Όχι

4. Συζητάτε με την οικογένειά σας;Α) Ναι Β) Όχι

5. Αν ναι πόσο συχνά;Α) Κάθε μέρα Β) Μερικές φορές Γ) Σπανίως

6. Ο διάλογος με την οικογένειά σας σας επηρεάζει:Α) Θετικά Β) Αρνητικά Γ) Δεν βλέπω καμία διαφορά

7. Πιστεύετε ότι βοηθάει ο διάλογος στην κοινωνικοποίηση του ανθρώπου;Α) Ναι Β) Όχι

8. Σε τι βαθμό ;Α) Σημαντικό Β)Ελάχιστο Γ) Καθόλου

9. Πιστεύετε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν ως υποκατάστατο του αυθεντικού και ειλικρινούς διαλόγου;Α) Ναι Β) Όχι

10. Στον ελεύθερό σας χρόνο προτιμάτε να χρησιμοποιείτε κάποιο κοινωνικό δίκτυο ή να συναντιέστε με τους φίλους σας και να συζητάτε;Α) Κοινωνικό δίκτυο Β) Συζητήσεις με φίλους

11. Πιστεύετε ότι ο διάλογος αποτελεί θεμελιώδη λίθο για την ανάπτυξη των επιστημών;Α) Ναι Β) Όχι

12. Πως προτιμάτε να λύνετε τις διαφορές σας;Α) Με διάλογο Β) Με βία Γ) Με άλλο τρόπο

13. Αν επιλέξετε την απάντηση (Γ) πείτε μας με ποιόν………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………~ Σας ευχαριστούμε για τη βοήθειά σας ~Τα μέλη της ομάδας DialogMakersΔανάη Μεσχίνη

14

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

ΑΓΟΡΙΑ(13-14)3/3 Θεωρούν τον διάλογο απαραιτητο στις διαπροσωπικες σχεσεις2/3 Συζητάνε με την οικογενεια τους κάθε μέρα2/3 Τους επηρεάζει θετικά1/3 Αρνητικά3/3 Πιστεύουν ότι ο διάλογος βοηθάει στην κοινωνικοποιηση του ανθρώπου και σε σημαντικο βαθμό2/3 Δεν πιστευουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργουν ως υποκαταστατο του αυθεντικου και ειλικρινους διαλογου3/3 Προτιμουν στον ελευθερο τους χρονο να συζητανε με φιλους3/3Πιστευου ότι ο διαλογος αποτελει θεμελιωδη λιθο για την αναπρυξη των επιστημων3/3 Προτιμουν να λυνουν τις διαφορες τους με διάλογο

ΑΓΟΡΙΑ (15-16):1/3 Δεν θεωρεί απαραίτητο το διάλογο στις διαπροσωπικές σχέσεις3/3 Συζητάει με την οικογένεια τους2/3 Συζητάει μερικές φορές1/3 Σπανίως2/3 Ο διάλογος τους επηρεάζει θετικά1/3 Αρνητικά3/3 Πιστεύει ότι ο διάλογος βοηθάει στην κοινωνικοποίηση του ανθρώπου2/3 Σε σημαντικό βαθμό2/3 Δεν θεωρεί ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν ως υποκατάστατο του αυθεντικού και ειλικρινούς διαλόγου1/3 Το πιστεύει2/3 Προτιμάει στον ελεύθερο χρόνο τους να συζητάνε με του φίλους τους1/3 Προτιμάει να χρησιμοποιεί κάποιο μεσον κοινωνικής δικτύωσης2/3 Πιστεύουν ότι ο διάλογος αποτελεί θεμελιώδη λίθο για την ανάπτυξη των επιστημών2/3 Προτιμάει να λύνουν τις διαφορές τους με διάλογο

ΑΓΟΡΙΑ( 17-18)3/3 Θεωρούν τον διάλογο απαραιτητο στις διαπροσωπικες σχεσεις3/3 Συζητάνε με την οικογενεια τους2/3 Κάθε μερα1/3 Μερικές φορες2/3 Ο διάλογος με την οικογενεια τους τους επηρεαζει θετικά1/3 Δεν βλεπει καμια διαφορα3/3 Πιστευει ότι ο διάλογος βοηθάει στην κοινωνικοποιηση του ατομου και σε σημαντικο βαθμό2/3 Δεν πιστευουν πως στα μεσα κοινωνικης δικτυωσης λειτουργουν ως υποκαταστατο του αυθεντικου και ειλικρινους διαλόγου2/3 Προτιμουν να συζητάνε με φίλους στον ελευθερο τους χρονο1/3 Προτιμουν να χρησιμοποιουν καποιο μεσον κοινωνικης δικτυωσης στον ελευθερο τους χρονο3/3 Πιστευουν ότι ο διάλογος αποτελει θεμελιωδη λιθο για την ανάπτυξη των επιστημων2/3 Προτιμάνε να λύνουν τις διαφορές τους με διάλογο1/3 Επιλέγει με χιούμορ

ΚΟΡΙΤΣΙΑ 13-143/3 θεωρουν απαραίτητο το διάλογο στις διαπροσωπικες σχεσεις

15

3/3συζητανε με την οικογενεια τους1/3 συζηταει κάθε μέρα με την οικογένεια της3/3 θεωρουν ότι ο διαλογος με την οικογενεια τους τις επηρεαζει θετικα3/3 πιστευουν ότι ο διαλογος βοηθαει στην κοινωνικοποιηση του ατομου σε σημαντικο βαθμο2/3 πιστευουν ότι τα μεσα κοινωνικης δικτυωσης λειτουργουν ως υποκαταστατο του αυθεντικου και ειλικρινους διαλογου2/3 προτιμουν στον ελευθερο χρονο τους να συναντουν φιλους τους και να συζητουν2/3 πιστευουν ότι ο διαλογος αποτελει θεμελιωδη λιθο για την αναπτυξη των επιστημων3/3 χρησιμοποιουν το διαλογο ως μεσο επιλυσης των προβληματων τους

ΚΟΡΙΤΣΙΑ 15-163/3 θεωρουν απαραίτητο το διάλογο στις διαπροσωπικες σχεσεις2/3 συζητουν με την οικογενεια τους 1/3 συζητουν κάθε μερα με την οικογενεια τους 2/3 θεωρουν ότι ο διαλογος με την οικογενεια τους τις επηρεαζει θετικα 3/3 πιστευουν ότι ο διαλογος βοηθαει στην κοινωνικοποιηση του ατομου σε σημαντικο βαθμο 2/3 πιστευουν ότι τα μεσα κοινωνικης δικτυωσης λειτουργουν ως υποκαταστατο του αυθεντικουκαι ειλικρινους διαλογου 2/3 προτιμουν στον ελευθερο χρονο τους να συναντουν φιλους τους και να συζητουν2/3 πιστευουν ότι ο διαλογος αποτελει θεμελιωδη λιθο για την αναπτυξη των επιστημων 3/3 χρησιμοποιουν το διαλογο ως μεσο επιλυσης των προβληματων τους

ΚΟΡΙΤΣΙΑ 17-183/3 θεωρουν απαραιτητο το διαλογο στις διαπροσωπικες σχεσεις 3/3 συζητουν με την οικογενεια τους 3/3 θεωρουν ότι ο διαλογος με την οικογενεια τους τις επηρεαζει θετικα 3/3 πιστευουν ότι ο διαλογος βοηθαει την κοινωνικοποιηση του ατομου σε σημαντικο βαθμο3/3 πιστευουν ότι τα μεσα κοινωνικης δικτυωσης λειτουργουν ως υποκαταστατο του αυθενρτικου και ειλικρινους διαλογου3/3 προτιμουν στον ελευθερο χρονο τους να συναντουν φιλους τους και να συζητουν3/3 πιστευουν ότι ο διαλογος αποτελει θεμελιωδη λιθο για την αναπτυξη των επιστημων 3/3 χρησιμοποιουν το διαλογο ως μεσο επιλυσης των προβληματων τους

16

Ο Διάλογος ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΤο διαδίκτυο και η σύγχρονη πληροφορική τεχνολογία δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να δημιουργήσει το δικό του κίνημα διαμαρτυρίας και παρέμβασης αυξάνοντας τις δυνατότητες παρέμβασης του (ενδυναμωμένος πολίτης-empoweredcitizen). Ο πολίτης μπορεί να επιλέξει τον τρόπο, τον τόπο και το ρυθμό ενημέρωσης και της παρέμβασής του, συμμετέχοντας σε οποιοδήποτε βήμα διαλόγου ή παρουσιάζοντας τη δική του «εφημερίδα». Η τεχνολογία διαθέτει τα μέσα για να αυξηθεί τόσο η ποσότητα όσο και ή ποιότητα των πληροφοριών που ανταλλάσσονται παγκοσμίως. Η ηλεκτρονική δημοκρατία αποτελεί προϊόν αυτής της έκρηξης στον τομέα των πληροφοριών. Η μετουσίωση της πληροφορίας σε γνώση, η μετατροπή της ανταλλαγής απόψεων σε ουσιαστικό διάλογο, η σύγκρουση διαφορετικών κοσμοαντιλήψεων, η επεξεργασία και όχι απλή συσσώρευση στοιχείων αποτελούν ευθύνη αυτών που μεσολαβούν σ’ αυτούς τους νέους παγκόσμιους χώρους. Οι δημοκρατίες μας βασίζονται στην παραδοχή ότι υπάρχει μια ελάχιστη ποσότητα πληροφοριών στις οποίες όλοι διαθέτουμε πρόσβαση, ενώ απαιτεί ενημερωμένο και ενασχολούμενο με τα κοινά σύνολο πολιτών.Η ηλεκτρονική δημοκρατία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: την ηλεκτρονική διαβούλευση και συμμετοχή (e-engagement/e-participation) και την ηλεκτρονική ψηφοφορία (e-voting). Η έννοια της ηλεκτρονικής διαβούλευσης περιλαμβάνει την εμπλοκή του πολίτη στα κοινά με τη χρήση νέων τεχνολογιών και βασικά του διαδικτύου καθώς και άμεση και γρήγορη πρόσβαση στην πληροφόρηση. Ο πολίτης/χρήστης, μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του και να παίρνει μέρος σε δημοσκοπήσεις, έρευνες, online ερωτηματολόγια ή και να προτείνει ο ίδιος θέματα προς συζήτηση.

ΕΙΔΗ ΔΙΑΛΟΓΟΥΕσωτερικός (έχει το χαρακτήρα της ενδοσκόπησης, του αυτοελέγχου, της αυτοκριτικής με στόχο την αυτοβελτίωση του ανθρώπου, την αναθεώρηση των επιλογών και των προτεραιοτήτων του)Διαπροσωπικός (διεξάγεται στο πλαίσιο των συναναστροφών του)Κοινωνικός (μεταξύ των κοινωνικών ομάδων στο χώρο της εργασίας, της συμμετοχής σε συλλογικά σχήματα )Εθνικός (αφορά τη συζήτηση που γίνεται για σοβαρά εθνικής εμβέλειας ζητήματα, όπως η παιδεία, η εξωτερική πολιτική, η υγεία κ.λ.π.)Παγκόσμιος (διεξάγεται σε διακρατικό επίπεδο και έχει ως αντικείμενο θέματα συνεργασιών σε διάφορους τομείς διεθνούς ενδιαφέροντος, την ειρηνική επίλυση των διαφορών κ.λπ..).

Ο διάλογος ως στοιχείο της καθημερινής ζωής των ελλήνωνΠαράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην καλλιέργεια πνεύματος διαλόγου. Η συνειδητοποίηση από μέρους του ατόμου της αξίας του διαλόγου. Ο διάλογος μπορεί να συμβάλλει στην:

άρση των παρεξηγήσεων άμβλυνση των διαφορών δημιουργία συναινετικών αντιλήψεων διαμόρφωση κλίματος ουσιαστικής επικοινωνίας δημιουργική σύνδεση των αντιτιθέμενων απόψεων

Η συμμετοχή του ατόμου σε συλλογικά σχήματα δράσης, όπως είναι οι πολιτικές νεολαίες, οι πολιτιστικοί σύλλογοι, τα κοινωνικά κινήματα (φιλειρηνικά, οικολογικά κ.λ.π.) καλλιεργεί πνεύμα διαλόγου, γιατί: διεξάγονται συζητήσεις και ανταλλάσσονται απόψεις, προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις, γεγονός που αναδεικνύει την αξία του διαλόγου. Η διατύπωση διαφορετικών απόψεων και η σχετική επιχειρηματολογία απαλλάσσουν από το δογματισμό.

Η οικογένεια οφείλει: να διαμορφώνει το κατάλληλο επικοινωνιακό κλίμα, ώστε να καλλιεργήσει την αξία του διαλόγου στην

αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων. να διαμορφώνει προσωπικότητες με αυτόνομη σκέψη, που θα διατυπώνουν ελεύθερα τις απόψεις τους,

με διαλεκτική διάθεση, που θα συμβάλλει στη σύγκλιση των αντικρουόμενων αντιλήψεων.

17

Η εκπαίδευση επιβάλλεται, με την υιοθέτηση του διαλόγου στη διδακτική πράξη, με το ευρύτερο περιεχόμενο και τους παιδαγωγικούς της στόχους, να συμβάλλει στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με:

πνευματική καλλιέργεια, που θα απαλλάσσει από τη μονομέρεια, τις δογματικές εμμονές, τη μονόπλευρη και προσέγγιση των πραγμάτων.

υγιή πολιτική συνείδηση, χωρίς κομματικές αγκυλώσεις και άκριτη υιοθέτηση ιδεολογικών αντιλήψεων, που αποκλείουν το διάλογο.

Τα ΜΜΕ, μπορούν να συντελέσουν στην καλλιέργεια διαλεκτικής διάθεσης με: την πολυφωνική λειτουργία τους, με την ισότιμη προβολή / συμμετοχή κομμάτων, κοινωνικών φορέων

και άλλων παραγόντων που αντιπροσωπεύουν διαφορετικές απόψεις. τη διεξαγωγή εκπομπών διαλόγου για σοβαρά θέματα, που αναδεικνύει τη συζήτηση ως το κορυφαίο

μέσο επίλυσης των διαφορών.

Το περιεχόμενο και η ποιότητα της πολιτικής ζωής διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην αγωγή του διαλόγου, όταν:

η εξουσία δεν ασκείται ερήμην των πολιτών, αλλά οι αποφάσεις είναι προϊόν κοινωνικού διαλόγου. αναπτύσσεται δημιουργικός διάλογος μεταξύ των κομμάτων για μείζονα θέματα, ώστε να επιτευχθούν

οι αναγκαίες συναινέσεις. απουσιάζει ο δογματισμός, η κομματικοποίηση και ο φανατισμός στην καθημερινή πολιτική

αντιπαράθεση. υπάρχουν κόμματα αρχών με δημοκρατική λειτουργία και όχι προσωποπαγή με μεσσιανικού τύπου

ηγεσίες.Για τα κείμενα: Google (http://siamantoura.blogspot.gr/2010/08/blog-post_06.html)Για τις εικόνες: Google -γελοιογραφιες διαλογου(http://www.paspaase.gr/gallery/geloiographies/ )

Τζανέτου Ειρήνη

18

Περίληψη κειμένου "Νόμπελ Μίσους" του Ν. Δήμου, 2/9/10

Από το κείμενο αυτό μπορεί εύκολα κανεις να καταλαβει πως στη χωρα μας, την Ελλαδα, επικρατει μεγαλο μισος για τον συνανθρωπο μας. Αυτό συμβαινει όμως επειδη υπάρχει ηδη μισος και αγχος στη ζωη των ανθρωπων που προκαλειται απο σημαντικους παραγοντες.

Το μισος γινεται φανερο σε πολλους τομεις. Μαλιστα, μας φερνει συγκεκριμενα παραδειγματα με βασικο παραδειγμα τη βια στα γηπεδα. Ο καθενας μπορει να καταλαβει πως πολλοι ανθρωποι πανε στο γηπεδο μονο και μονο για να ξεδωσουν και να εκφρασουν τα εσωτερικα νευρα που ειχαν.

Μαλιστα, αναφερει πως αν υπηρχε βραβειο νομπελ, η Ελλαδα θα ηταν η σιγουρη νικητρια του βραβειου αυτου. Ο λογος που η Ελλαδα θα ηταν η νικητρια, είναι λογω της οικονομικης κρισης που επικρατει στη χωρα μας.

Τέλος και βασικοτερον, το σπουδαιοτερο προβλημα στη χωρα μας είναι πως δεν μπορουμε να χαρουμε με τη χαρα του συνανθρωπου μας. Αυτό οφειλεται στο μισος και στα νευρα που ηδη επικρατουν μεσα μας. Δυστυχως, το προβλημα του μισος θα αργησει πολύ να εξαφανιστει, ειτε δεν θα εξαφανιστει ποτε και αυτό είναι το φοβιστικο αυτου του προβληματος.

19

Στίχοι: Μανώλης

Ρασούλης

Μουσική: Βάσω Αλαγιάννη** Ερμηνείες πρώτες Μ. Ρασούλης, Νίκος Παπάζογλου

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:Ο διάλογος, τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό και σε διεθνές επίπεδο αποτελεί το βασικότερο παράγοντα της αρμονικής συνύπαρξης ατόμων και λαών και τον αποτελεσματικότερο κοινωνικό παράγοντα που συναιρεί τις δυνάμεις των ανθρώπων σε μια κοινή συνισταμένη για την κοινή τους πρόοδο και ευδοκίμηση. Ο διάλογος είναι έννοια πολυκύμαντη όπως η κοινωνία που τον χρησιμοποιεί. Στοχεύει και αναπτύσσει όλους τους τομείς της ζωής,

Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνάκαι στο Σικάγο μέσα ζει στη λευτεριάεκείνος που δεν ξέρει και δεν αγαπάσάμπως φταις κι εσύ καημένηκαι στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά 

Κάθε ένας είναι ένας που σύνορο πονάκι εγώ είμαι ένας κανέναςπου σας σεργιανά 

Αχ Ελλάδα θα στο πωπριν λαλήσεις πετεινόδεκατρείς φορές μ’ αρνιέσαιμ’ εκβιάζεις μου κολλάςσαν το νόθο με πετάςμα κι απάνω μου κρεμιέσαι

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώγιατί μ’ έμαθες και ξέρων’ ανασαίνω όπου βρεθώνα πεθαίνω όπου πατώκαι να μην σε υποφέρω

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιάΟδυσσέα γύρνα κοντά μουπου τ’ άγια χώματα τηςπόνος και χαρά

Αχ Ελλάδα θα στο πωπριν λαλήσεις πετεινόδεκατρείς φορές μ’ αρνιέσαιμ’ εκβιάζεις μου κολλάςσαν το νόθο με πετάςμα κι απάνω μου κρεμιέσαι

20

πνευματικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς και πρακτικούς.

21

 Ομάδα Μπουρμπουλήθρες

Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Διάλογος είναι η ανταλλαγή απόψεων και ιδεών μεταξύ των ανθρώπων με στόχο την προσέγγιση της αλήθειας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο διάλογος αποτελεί τηνπεμπτουσία της Δημοκρατίας.Με το διάλογο ο άνθρωπος, διατυπώνει τις σκέψεις και εξωτερικεύει τον εσωτερικό του κόσμο μέσα από μια ατελεύτητη διαδικασία επικοινωνίας. O διάλογος παίζει αποφασιστικό ρόλο στην ολοκλήρωση του ατόμου και στην αναβάθμιση της κοινωνίας, αφού αποτελεί υπέρτατη κοινωνική και πνευματική αξία.Αυτό το πολύ σημαντικό όργανο διακρίνεται σε διάφορους κλάδους όπως στον επιστημονικό διάλογο, στον πολιτικό διάλογο αλλά και σε άλλους. Αντικείμενο όμως αυτής της εργασίας θα είναι ο εκπαιδευτικός διάλογος, ο οποίος είναι ο διάλογος μεταξύ καθηγητών και μαθητών.

1. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΜε τη συμβολή του διαλόγου η διδασκαλία γίνεται πιο ενδιαφέρουσα, ο μαθητής συμμετέχει και μαθαίνει να σκέπτεται, να προβληματίζεται, να ασκεί την κριτική του ικανότητα αλλά και να αξιολογεί.

Ο μαθητής κοινωνικοποιείται, αναπτύσσει τις αξίες του σεβασμού, της αλληλεγγύης, της ειλικρίνειας, της δικαιοσύνης, της αλληλοκατανόησης, της ομαλής συνύπαρξης και της γόνιμης συνεργασίας.

Προωθείται η πολιτικοποίηση του μέσω του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων, καλλιεργείται το δημοκρατικό ήθος, αναπτύσσεται η κοινωνική και πολιτική του ευθύνη.

Ο διάλογος προάγει την αυτογνωσία, αναπτύσσει τη φαντασία, τον προβληματισμό, τη δημιουργικότητα, προάγει την αισθητική του αγωγή.

Συμβάλλει στην εποικοδομητική επικοινωνία μεταξύ νέων και μεγαλύτερων.

Ο διάλογος στην εφαρμογή του μέσα στην Τάξη, αποτελεί, πρώτα-πρώτα, μια εξαιρετική ευκαιρία, για να αναπτυχθεί μια ζεστή και ανθρώπινη ατμόσφαιρα μεταξύ των μαθητών, αλλά και μεταξύ των μαθητών και του εκπαιδευτικού . Έπειτα, ο διάλογος στο μάθημα βοηθά στην ζωντανή κατανόηση των ζητημάτων που τίθενται και στην αξιόλογη επεξεργασία τους. Συνεπώς οι μαθητές κατανοούν τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που τους εμφανίζονται αλλά και να μαθαίνουν να τα εκφράζουν χωρίς δισταγμούς ακόμα και αν είναι και οι συμμαθητές τους παρόντες.Παράλληλα, συνειδητοποιείται από τους συνομιλητές, ότι στην διερεύνηση ή λύση τού προβλήματος ή στην ανίχνευση και προσέγγιση καταστάσεων και προβλημάτων όλοι μπορούν να συνεισφέρουν απλά πρέπει να δείξουν σεβασμό σε ότι ειπωθεί και να παραμένουν αντικειμενικοί. Και η συνειδητοποίηση αυτού τού γεγονότος από τους μαθητές επιδρά θετικά στην κοινωνική τους διαπαιδαγώγηση, τους βοηθά να αποκτήσουν αυτογνωσία και τους διευκολύνει να υπερβούν ελαττώματα, όπως αλαζονεία, κοινωνική παθητικότητα, κενούς εγωισμούς ή να αποφύγουν εύκολες απογοητεύσεις, δηλαδή τους κάνει, ψυχολογικά και κοινωνικά, ισορροπημένα άτομαΒέβαια, είναι πολύ δύσκολο να μεταφερθεί μέσα στην Τάξη η φυσική μορφή τού διαλόγου. Και αυτό συμβαίνει κυρίως, επειδή ο διάλογος στο μάθημα δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητος και αδέσμευτος από την πρόθεση για μάθηση και για διδασκαλία. Αυτή η πρόθεση, εξ άλλου, δεν μπορεί να υλοποιηθεί ούτε μόνο μέσα από την διάλεξη και την μετωπική διδασκαλία, ούτε μόνο μέσα από τον διάλογο. Αν, όμως, ο Εκπαιδευτικός λάβει σοβαρά υπ’ όψη του, πως, ότι έχει ο άνθρωπος επεξεργαστεί με τον διάλογο είναι

22

στερεωμένο στην μνήμη του και στην συνείδησή του ισχυρότερα απ’ ότι με την μετωπική διδασκαλία (διάλεξη), τότε είναι βέβαιο, ότι ο ίδιος θα καλλιεργεί με φροντίδα τον διάλογο στο μάθημα, σε κάθε κατάλληλη στιγμή.

2. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ , ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑΓια να ευδοκιμήσει μια συζήτηση μεταξύ των μαθητών ή μεταξύ των μαθητών και τού Εκπαιδευτικού, πρέπει αυτή να εκπληρώνει ορισμένες προϋποθέσεις. Πρώτα-πρώτα στον διάλογο στο μάθημα απαιτείται να έχει εξασφαλιστεί η βασική ισοτιμία των διαλεγομένων. O μαθητής , που συμμετέχει στον διάλογο ομιλώντας, υποχρεώνεται να συλλογιστεί το ύφος με το οποίο θα διελεγχθεί αλλά και το λεξιλόγιό του να περιλαμβάνει λέξεις λίγο πιο προσεγμένες και εξειδικευμένες. Επομένως, για να αποκτήσει την διάθεση για εξωτερίκευση, έχει πρωταρχικώς ανάγκη από ένα κλίμα στην Τάξη, που θα εξασφαλίζει την ισοτιμία των διαλεγομένων, την εμπιστοσύνη και την ειλικρίνεια μεταξύ των συνομιλητών.Συγκεκριμένα θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να ξεκαθαρίσει στους μαθητές πως δεν επιτρέπεται να κάνουν άσχημη κριτική ο ένας τον άλλον (οι απόψεις και τα επιχειρήματα κάθε ανθρώπου πρέπει να είναι σεβαστά από τον συνομιλητή ανεξαρτήτως αν συμφωνεί με αυτά ή όχι) αλλά και να υπάρχει ένα κλίμα, το οποίο θα επιτρέψει στους μαθητές να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Όπου αυτό το κλίμα απουσιάζει και η έλλειψη εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας είναι δυστυχώς γνώρισμα της παρούσας συμβίωσης των ανθρώπων, εκεί παρουσιάζεται μεγάλη δυσκολία για να πείσουμε τους μαθητές να πάρουν τον λόγο και να συμμετάσχουν στον διάλογο. Αντιθέτως, η εξασφάλιση αυτού τού κλίματος ισοτιμίας, εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας μεταξύ των διαλεγομένων, διευκολύνει την συμμετοχή στον διάλογο και βοηθά τους μαθητές να δημιουργήσουν στην Τάξη μια πραγματικά εξερευνητική και μορφωτική ατμόσφαιρα η οποία οδηγεί στην ανακάλυψη τού καινούριου και στην νέα γνώση.Στον διάλογο στο μάθημα, ο διδάσκων εκτιμά τους μαθητές του ως αυτόνομες και ανεξάρτητες προσωπικότητες, δεν καταπνίγει, με την αρνητική κριτική του ή με ειρωνεία, την ανεπιτήδευτη σκέψη του μαθητή, αλλά παίρνει στα σοβαρά αυτό, που εκφράζει ο μαθητής, σαν να πρόκειται για μια προσωπική στάση απέναντι στα πράγματα και για μια προσωπική μαρτυρία του μαθητή: δεν επιχειρεί ο διδάσκων να επιβάλει την γνώμη του, αλλά την θέτει υπό την κρίση των μαθητών. Έτσι, οικοδομείται η εμπιστοσύνη, η ειλικρίνεια, η ισοτιμία κι ο σεβασμός τού διδάσκοντος προς τους μαθητές. Διαπαιδαγωγούνται οι ίδιοι οι μαθητές σε παρόμοια στάση απέναντι στους συμμαθητές τους, καλλιεργείται το έδαφος ώστε ο μαθητής να εκφράζεται ελεύθερα και αβίαστα, να λέει, δηλαδή, την γνώμη του και να υποβάλλει τις ερωτήσεις του χωρίς αναστολή, ακόμη και όταν αυτά έρχονται σε αντίθεση με την γνώμη τού διδάσκοντος. Μόνιμη φροντίδα τού διδάσκοντος είναι, να δημιουργείται στην Τάξη μια ζεστή και ανθρώπινη ατμόσφαιρα, να εξασφαλίζεται η ανυποκρισία τού ενός προς τον άλλον, και η πειθαρχημένη ετοιμότητα, να ακούει προσεκτικά ο ένας τον άλλον.Από την άλλη, ο διάλογος μπορεί να αποτύχει, αν κάποιος δεν ακούει με προσοχή και υπομονή εκείνο, που ο άλλος λέει. Και αυτό συμβαίνει επειδή, σε αυτήν την περίπτωση, οι τοποθετήσεις των διαλεγόμενων δεν αποτελούν την αυτούσια γνώμη τους και συνεπώς θεωρούν πως δεν είναι απαραίτητη η προσοχή τους πάνω στις σχετικές συζητήσεις. Όταν οι μαθητές συμμετέχουν στον διάλογο, ακούοντας προσεκτικά εκείνο, το οποίο ο άλλος λέει, τότε ο κάθε συνομιλητής επιδρά εναλλακτικά στον άλλον για την καλλίτερη αντιμετώπιση τού θέματος, συγχρόνως ο ίδιος είναι ανοικτός και πρόθυμος στο να δεχθεί επιδράσεις από τους συνομιλητές του. Έτσι, ο κάθε μαθητής-συνομιλητής, εφ’ όσον ακούει και ακούεται και εφ’ όσον έχει ανεπτυγμένη την ικανότητα εναλλαγής των ρόλων τού ακροατή και τού ομιλητή, προκαλεί ερεθίσματα και περιμένει, διορθώνει και διορθώνεται, γίνεται εναλλακτικά ενεργητικός και δεκτικός.Η διακριτικότητα και η επιφυλακτικότητα τού διδάσκοντος στις παρεμβάσεις του, ο μετρημένος τόνος της ομιλίας του και η στέρεη κατοχή απ’ αυτόν της διδακτέας ύλης είναι στοιχεία, τα οποία προαπαιτούνται για να κυλήσει ο διάλογος στο μάθημα ομαλά, με αξιώσεις και με δυνατότητες επιτυχίας. Ο διδάσκων, ο οποίος κατέχει καλά την διδακτέα ύλη, είναι σε θέση να κάμει τις κατάλληλες προσεκτικές κινήσεις, τις κατάλληλες επιφυλακτικές παρεμβάσεις, για να βοηθήσει τους μαθητές να στραφούν, με τις δικές τους πνευματικές δυνάμεις, σε σωστούς δρόμους λύσης, είναι σε θέση να

23

οδηγήσει τους μαθητές σε διανοητικούς συνδυασμούς και στην σύνοψη συμπερασμάτων, που οδηγούν στον σκοπό, που έχει τεθεί εξ΄αρχής. Ακόμη ο διδάσκων μπορεί μέσα από αυτή τη σχέση εμπιστοσύνης που έχει αναπτύξει με τους μαθητές του να μπορεί να τους βοηθήσει σε προβλήματα που εμφανίζονται στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Συνεπώς μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πως οι σχέσεις που αναπτύσσονται στα πλαίσια του σχολείου δεν είναι καθόλου τυπικές και απρόσωπες. Μάλιστα είναι ακριβώς το αντίθετο καθώς οι καθηγητές συμπεριφέρονται με αγάπη και στοργή στους μαθητές τους, επειδή γνωρίζουν πως αυτοί θα είναι η συνέχεια του είδους μας και για αυτό τους εφοδιάζουν με τα κατάλληλα όπλα ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στη γεμάτη ζωή από δοκιμασίες που τους περιμένει.

3. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ο διάλογος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης και συνεπώς θεωρούμε πως η χρήση του έχει τεράστια αξία, διότι ο μαθητής καταφέρνει να αναπτύξει διάφορες ικανότητες οι οποίες θα του χρησιμεύσουν απόλυτα στο άμεσο μέλλον. Κατά την διάρκεια του μαθήματος οι μαθητές μπορούν όπως προαναφέραμε να εκφράσουν τις απόψεις τους αλλά και να τις αφουγκραστούν καλύτερα συγκρίνοντας τες με άλλες. Συγκεκριμένα ο έφηβος έχει τη δυνατότητα να εξασκήσει τις νοητικές του ικανότητες με τη συμμετοχή του σε ένα εποικοδομητικό διάλογο. Αυτό φυσικά μπορεί να συμβεί ακόμα και όταν το παιδί είναι απλός ακροατής μιας τέτοιας συζήτησης, καθώς και τότε λαμβάνει υπόψη του ότι ενδιαφέρον και πρωτάκουστο ακούσει. Επίσης για αυτό το λόγο πολλοί γονείς παρακινούν τα παιδιά τους να παρακολουθούν ειδήσεις στην τηλεόραση, ώστε να μπορέσουν να σχηματίσουν μια πρώτη εικόνα σχετικά με τον υγιή και αποτελεσματικό διάλογο.Όμως τη σήμερον ημέρα οι συζητήσεις των πολιτικών πλέον δεν αποτελούν και το καλύτερο παράδειγμα για τα παιδιά, καθώς δεν διεξάγουν διαλόγους ουσιώδεις και με πειθώ αλλά ακριβώς το αντίθετο..Μία άλλη σημαντική συνέπεια του διαλόγου εν ώρα μαθήματος είναι πως ο μαθητής ηθικοποιείται δηλαδή με λίγα λόγια συνειδητοποιεί καλύτερα τη σημασία της ειλικρίνειας και της εμπιστοσύνης μεταξύ των συνδιαλεγόμενων. Ακόμα ο έφηβος μέσα από το διάλογο βελτιώνει και την ηθική του αλλά και τους τρόπους του απέναντι σε οποιονδήποτε και αν συνομιλεί, γιατί με αυτόν τον τρόπο έχει την ευκαιρία να εκτελέσει όλα αυτά που του μάθαιναν τόσα χρόνια οι γονείς του και οι καθηγητές του.Τέλος, ο διάλογος θεωρείται και από πολλούς ως όπλο για την καταπολέμηση των συμπλεγμάτων όπως τα συμπλέγματα μειονεξίας και κατωτερότητας τα οποία συχνά αποτελούν δυσβάσταχτο για τον άνθρωπο φορτίο, με αποτέλεσμα να επικρατεί στη ψυχή του ανθρώπου γαλήνη και ηρεμία.

http://users.sch.gr/alivathinos/Der%20Dialog%20im%20Unterricht.pdf

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝΣύμφωνα με τις απαντήσεις που έδωσαν 19 μαθητές του 1ου Λυκείου Ζωγράφου στο ερωτηματολόγιο μας, βγάλαμε κάποια συμπεράσματα σχετικά με το διάλογο και τη σημασία του στην ζωή των εφήβων. Το δομημένο μας ερωτηματολόγιο είχε δέκα ερωτήσεις με επιλεγμένες απαντήσεις. Βάση των απαντήσεων σε κάθε ερώτηση έχουμε να σας αναφέρουμε τα εξής:

Συγκεκριμένα οι μαθητές πιστεύουν πως η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει μέχρι και την επικοινωνία των ανθρώπων, διότι τα προβλήματα και οι υποχρεώσεις τους έχουν αυξηθεί. Η ατμόσφαιρα στο σπίτι τους είναι γεμάτη εντάσεις, τις περισσότερες μέρες, καθώς οι γονείς του έχουν μεγάλες οικονομικές δυσκολίες και συνεπώς δεν μπορούν να έχουν έναν υγιήδιάλογο με τα παιδιά τους.

Αν και πολλοί σήμερα θεωρούν πως τα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook βοηθούν τους εφήβους να κοινωνικοποιηθούν ή να βελτιώσουν το λόγο τους η έρευνά μας απέδειξε το ακριβώς αντίθετο. Η πλειοψηφία των μαθητών πιστεύει πως αυτά τα μέσα είναι πολύ χρήσιμα για την ενημέρωση και την

24

επικοινωνία, όμως ο διάλογος που διεξάγεται μέσω αυτών είναι ανούσιος και δεν έχει κάποια ωφέλεια για τους μαθητές.

Επίσης η έρευνα αυτή που κάναμε μας έλυσε μια σημαντική απορία, η οποία ήταν γιατί υπάρχουν αποτυχημένοι διάλογοι. Για αυτό λοιπόν το πρόβλημα οι μαθητές πιστεύουν πως ευθύνεται η έλλειψη σεβασμού μεταξύ των συνομιλητών. Επομένως συνειδητοποιούμε πως για τη δημιουργία ενός ουσιαστικού διάλογου είναι απαραίτητο οι συνδιαλεγόμενοι να σέβονται την άποψη των άλλων, να μην την περιγελούν αλλά και να μην προσπαθούν να επιβάλλουν στους άλλους τις δικές τους απόψεις. Για να μην υπάρχουν όμως και εντάσεις σε ένα διάλογο δεν πρέπει να υπάρχουν προκαταλήψεις, άρα οι συμμετέχοντες στο διάλογο πρέπει να είναι ανοιχτοί σε νέες ιδέες και να μην προτρέχουν στην εξαγωγή συμπερασμάτων πριν ολοκληρώσει ο συνομιλητής τους. Ακόμη οι περισσότεροι μαθητές θεωρούν πως ο διάλογος αποτελεί κύριο αίτιο στη διαμόρφωση ενός σωστού χαρακτήρα, επειδή είναι μέσο ανταλλαγής απόψεων και ιδεών και κατά επέκταση οι μαθητές υιοθετούν νέα ιδεώδη και αξίες.

Τέλος στο ερωτηματολόγιο μας τέθηκαν ορισμένες ερωτήσεις σχετικά με τη σημασία του διαλόγου στην τάξη. Εντούτοις οι έφηβοι πιστεύουν πως ο διάλογος μεταξύ των μαθητών κατά την διάρκεια του μαθήματος πρέπει να επιτρέπεται όμως μόνο σε καθορισμένα πλαίσια. Επιπροσθέτως ο καθηγητής θεωρείται υπεύθυνος για η δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας, ώστε να μπορέσουν οι μαθητές να εκφραστούν ελεύθερα και άφοβα. Όπως ήταν φυσικό στην ερώτηση σχετικά με το πόσο συχνά θα πρέπει οι καθηγητές να ξεκινούν ένα διάλογο άσχετο με το μάθημα σχεδόν όλοι επέλεξαν πάνω από δυο φορές την εβδομάδα. Αυτό όμως δεν είναι και τόσο απερίσκεπτο, καθώς οι συζητήσεις αυτές δεν θα είναι κενές αλλά αντίθετα θα είναι γεμάτες με νόημα και με χρήσιμες πληροφορίες.

Συμπεραίνουμε λοιπόν από τα παραπάνω, πως οι μαθητές αξιολογούν το διάλογο ως ένα μέσο το οποίο έχει πολλές χρησιμότητες και πως χωρίς αυτό η ζωή τους θα ήταν πιο δύσκολη, διότι γύρω από αυτόν περιστρέφεται όλη τους η καθημερινότητα.

«Διάλογος και Τεχνολογία: Εισαγωγή»

Η τεχνολογία έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης(όπως π.χ. Facebook, Twitter, κλπ.) τείνουν να κυριαρχήσουν στον τρόπο ζωής και επικοινωνίας του σύγχρονου ανθρώπου και να τον αποξενώσουν από τις φυσικές και πρόσωπο με πρόσωπο σχέσεις παντός είδους.

«Η κοινωνική δικτύωση δεν περίμενε το internet για να βοηθήσει τις ανθρώπινες σχέσεις. Υπήρχε εδώ και αιώνες με τη μορφή ομάδων, ομίλων, εκδρομών ή και προξενιών, ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες κάθε εποχής. Απλώς το διαδίκτυο έρχεται να καλύψει τα κενά επικοινωνίας που οφείλονται στην κοινωνική μας απομόνωση.» , αναφέρεται χαρακτηριστικά στο άρθρο του Νίκου Κυριακίδη «Οι σχέσεις στα χρόνια του Facebook» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό '' Έψιλον''.Οι ειδικοί, πάντως, δεν φαίνονται πολύ θετικοί με την όλη ιδέα και στην ερώτηση γιατί οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει τόσο δημοφιλείς στις μέρες μας, απαντούν ότι πίσω από τους ιστότοπους κοιν. δικτύωσης κρύβεται περιέργεια για το μακρινό και άγνωστο, ευκολία στην πρόσβαση, παιγνιώδης διάθεση και, κάποιες φορές σίγουρα, ένα αντίδοτο στη μοναξιά. Επιπλέον τα πρόσωπα στο διαδίκτυο είναι κρυμμένα και ο κάθε χρήστης πίσω από την οθόνη του μπορεί να είναι όποιος θέλει κρύβοντας όλα τα ελαττώματα, τις φοβίες και τις ελλείψεις του.

25

Όσο για τους εφήβους, που θεωρούνται πιο εξοικειωμένοι με το internet και ίσως πιο εθισμένοι στον κόσμο του διαδικτύου και των διαδικτυακών φίλων, δίνουν το ίδιο μεγάλη σημασία στη φυσική παρουσία, αφήνοντας πολλούς έκπληκτους. Ξέρουν πότε να εγκαταλείψουν την οθόνη του υπολογιστή και να συναντηθούν με τον άλλο για την μετάδοση ενός σαφέστερου μηνύματος. Παρά το μεγάλο αριθμό διαδικτυακών «φίλων» τους, στην πραγματικότητα μόνο τρεις ή τέσσερις θεωρούν σημαντικούς και είναι διατεθειμένοι να εμβαθύνουν τη σχέση τους με αυτούς.

Έτσι καταλήγουμε ότι οι νεοαφιχθείσες υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης έχουν τα θετικά τους και τα αρνητικά τους . Είναι στο χέρι μας αν θα τα χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας ή προς ζημία μας.

Γράφει η Αναστασία Πρίφτη, Κοινωνική Ανθρωπολόγος

Η αξία του διαλόγου, από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα.

Η λέξη διάλογος αποπνέει δύναμη, κινητήριο δύναμη, λόγου και σκέψης. Είναι μία δύναμη που φαίνεται, γίνεται απτή μέσα από την ανάληψη ρόλων, ελεύθερων και ισότιμων συνομιλητών, ικανών να κινούνται ευέλικτα μεταξύ θέσης και αντίθεσης, σε κλίμα αμοιβαίου σεβασμού. Ετυμολογικά η λέξη «διάλογος» σημαίνει συζήτηση, συνομιλία. Ο στόχος της συνομιλίας εντοπίζεται στην προσπάθεια άσκησης πειθούς στο συνομιλητή, μέσω του λόγου και των λογικών επιχειρημάτων και όχι μέσω της επιβολής της μίας άποψης, μέσω διαταγών, απειλής ή εκβιασμού. Η ωφέλεια του υγιούς διαλόγου είναι αναμφισβήτητα μεγάλη. Ο Fr. Bhoer λέει χαρακτηριστικά «Γίνεται κανείς σοφότερος από το διάλογο μίας ώρας παρά από τη σκέψη μίας ημέρας».Δυστυχώς σήμερα είναι αρκετά τα παραδείγματα έλλειψης διαλόγου και επικράτησης πλήρους αδιαλλαξίας, απροθυμίας δηλαδή για συμβιβασμό απέναντι στην αντίθετη άποψη. Ο διάλογος στην εποχή μας έχει πολλές φορές επιθετική όψη, εμφανίζεται απρόθυμος να επενδύσει με διαφορετικές οπτικές ένα θέμα, τουναντίον προσπαθεί να «διαλύσει» τη διαφορετική θέση, ως εχθρική και ανεπιθύμητη.Θα ήταν χρήσιμο λοιπόν να ξαναθυμηθούμε σε γενικές γραμμές τις αξίες της ανάπτυξης ενός υγιούς και γόνιμου διαλόγου, της άσκησης του θεμελιώδους αυτού δημοκρατικού δικαιώματος και να ανακαλύψουμε πόσες διαφορετικές δυνατότητες έχουμε σήμερα να διαλεγχθούμε ελεύθερα και δημιουργικά.

Ο διάλογος στην αρχαία Ελλάδα

Ο διάλογος ήταν πρακτική κεφαλαιώδους σημασίας για την αρχαία Ελλάδα. Ο ίδιος ο Πλάτων (427 π.Χ. - 347 π.Χ.), γνωστός και για τους πλατωνικούς διαλόγους του, χρησιμοποιεί το διάλογο ως μέθοδο διδασκαλίας, που βασίζεται στην ερώτηση και απόκριση. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οποιοδήποτε πρόβλημα εξετάζεται μέσω του διαλόγου και μέσω της σύγκρουσης των απόψεων, με τρόπο ώστε να επιδιώκεται η αποκάλυψη της αλήθειας. Αυτή η σύγκρουση, η πυγμή, είναι που ενεργοποιεί τους συνομιλητές.Ο πρώτος σκοπός της πλατωνικής ερώτησης είναι να δημιουργήσει την απορία, να καταδείξει την ελλειπτικότητα της γνώσης για το θέμα και να ωθήσει τον ερωτώμενο στην υπερνίκηση της άγνοιάς του. Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος έχει συλλάβει το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει στην κατοχή του μια προγενέστερη γνώση, η οποία βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση και είναι δυνατόν να αφυπνιστεί αν

26

δοθεί στον άνθρωπο το κατάλληλο ερέθισμα, η κατάλληλη ενεργοποίηση. Η ενεργοποίηση αυτή του πνεύματος επιτυγχάνεται με την διαλεκτική, η οποία αποτελεί την κατεξοχήν μέθοδο που χρησιμοποιεί η φιλοσοφία ως μέσο διέγερσης της απορίας.Η λέξη διαλεκτική προέρχεται από τη λέξη «διαλέγομαι», που σημαίνει διεξάγω συζήτηση. Στην αρχαιότητα με τη Διαλεκτική εννοούσαν την τέχνη να καταφέρνει κάποιος να φτάνει στην αλήθεια, μέσω τις σύγκρουσης αντιθέτων απόψεων και της λογικής αμφισβήτησης. Λέγεται ότι πρώτος που δημιούργησε και εξάσκησε τη τέχνη αυτή ήταν ο Ζήνων ο Ελεάτης και στη συνέχεια την ανέπτυξε ο Πλάτων.Στους νεότερους χρόνους (τέλη του 18ου αιώνα) εκείνος που εφήρμοσε τη Διαλεκτική ήταν ο γερμανός φιλόσοφος Kant (Καντ) και αργότερα (19ος αιώνας) ο επίσης γερμανός φιλόσοφος Hegel (Χέγκελ). Κατά την Εγελιανή μάλιστα οπτική η Διαλεκτική διαδικασία είναι εκείνη που κατευθύνει τόσο την ατομική σκέψη όσο και την παγκόσμια ιστορία και ακολουθεί τη διαδρομή: «Θέση» - «Αντίθεση» - «Σύνθεση». Με βάση αυτή την ακολουθία ερεύνησε και επέκτεινε αργότερα ο Marx (Μαρξ) τον Διαλεκτικό Υλισμό του. Αυτή είναι και η διαδικασία την οποία ακολουθούν σήμερα όλες οι επιστήμες, για την πρόοδο της γνώσης.Πέρα από τη Διαλεκτική που ανέπτυξαν Kant, Hegel και Marx είναι σημαντικό σήμερα να κατανοήσουμε πρωτίστως τις αξίες του διαλόγου ως δημοκρατικής διαδικασίας. Ο δημοκρατικός διάλογος εξασφαλίζει την ελευθερία της σκέψης και του λόγου και κατοχυρώνει την ίδια τη δημοκρατία. Για τη διεξαγωγή ενός δημοκρατικού διαλόγου αρκεί οι συνομιλητές να έχουν επιχειρήματα, εμπιστοσύνη μεταξύ τους, ταπείνωση, ευγένεια, ειλικρίνεια και αμοιβαίο ενδιαφέρον, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη αυτής της διαδικασίας. Όπως τόνισε σχετικά, (εν όψει της γιορτής της δημοκρατίας, 15 Σεπτεμβρίου 2012), ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Martin Schulz «ο διάλογος και η άρνηση των αποκλεισμών είναι τα βασικά συστατικά κάθε πολιτικής κουλτούρας, που βασίζεται στην ανοχή και τον αμοιβαίο σεβασμό. Ο διάλογος μεταξύ πολιτικών δυνάμεων και μεταξύ πολιτικών και πολιτών είναι αναγκαίες συνθήκες για την εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων».Ο διάλογος ως πρακτική ήταν αναγκαίος και για τον Αθηναίο πολίτη στο πλαίσιο της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας. Ο πολίτης της Αθήνας έπρεπε να συμμετέχει, να είναι σε θέση να αγορεύει στο ευρύ κοινό και να το πείθει μέσω του λόγου στην «Εκκλησία του Δήμου». Ο κάθε πολίτης έπρεπε να έχει την ικανότητα της ομιλίας και μάλιστα ενώπιον εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών, με τους οποίους μοιραζόταν το δημοκρατικό πολίτευμα και συγκροτούσε την Αθηναϊκή Πολιτεία. Ακόμα και στα δικαστήρια όλοι οι πολίτες μπορούσαν, αν ήθελαν, να επεμβαίνουν, να παρεμβαίνουν και να διαφωνούν με δικά τους επιχειρήματα. Ο κήρυκας εκεί ρωτούσε από το βήμα: «τις αγορεύειν-βούλεται»; Δηλαδή: «ποιός έχει γνώμη, που ωφελεί και θέλει να την εκφράσει»; Η φήμη της Αθήνας καθιερώθηκε στον τομέα του λόγου τόσο ώστε οι Ρωμαίοι που επιθυμούσαν να διδαχθούν ρητορική πήγαιναν στην Αθήνα για σπουδές.

Ο διάλογος στην αρχαίο αττικό θέατρο

Εκείνο που εντυπωσιάζει όσους μελετούν την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία είναι το γεγονός ότι το θέατρο ήταν το μέσο για να διδαχθούν οι πολίτες τις αρετές της και να γνωρίσουν τα οφέλη του διαλόγου. Η χρήση του διαλόγου στις θεατρικές παραστάσεις και των τριών θεατρικών ειδών (τραγωδία, σατυρικό δράμα, κωμωδία) θεσμοθετήθηκε σταδιακά και ωρίμασε μαζί με την ωρίμανση της δημοκρατίας στην πόλη των Αθηνών. Το θέατρο λειτουργούσε σε πλήρη συνάφεια με το δημοκρατικό πολίτευμα της πόλης.Το αρχαίο αττικό θέατρο πιο ειδικά συνδέθηκε νωρίς με την πολιτική και ειδικότερα με την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία. Ακόμα και η κοινή γνώμη διαμορφωνόταν μέσα από τις θεατρικές παραστάσεις, τις οποίες παρακολουθούσε το σύνολο των πολιτών, ως ενεργά πολιτικά πρόσωπα, τα οποία συμμετείχαν στις αποφάσεις του δήμου τους.Δια μέσου των παραστάσεων, οι ποιητές απεύθυναν στους συμπολίτες τους πολιτικά μηνύματα διαφόρων μορφών, αντιλαμβανόμενοι την τεράστια επίδραση που ασκούσε το θέατρο πάνω στους θεατές. Άλλωστε είναι γνωστό ότι στην αρχαιότητα όχι μόνο δεν λογόκριναν τις παραστάσεις, αλλά τις επιχορηγούσαν γενναία για να μπορέσουν να διαδραματίσουν ένα ηγετικό ρόλο στην κοινωνία και να

27

διαμορφώσουν την κοινή γνώμη.Ειδικά στις αρχαίες τραγωδίες ο λόγος των ποιητών ήταν περισσότερο πειστικός από τον λόγο των φιλοσόφων και των δημαγωγών γιατί είχε άμεση επίδραση πάνω στους θεατές, ως κάτι που συνέβαινε πραγματικά και δεν ήταν θεωρητικό. Ο θεατής μπορούσε να βιώσει την ίδια τραγική εμπειρία με τον τραγικό ήρωα. Οι τραγωδίες αναφέρονταν σε κοινωνικά, ιδεολογικά και πολιτικά επίκαιρα θέματα της εποχής. Η αρχαία ελληνική τραγωδία δεν αποτελεί απλώς μία μορφή θεάτρου είναι κοινωνικός θεσμός. Είναι ένας θεσμός που κατάφερε να διασταυρώσει το μύθο και τον πολιτικό διαλογισμό μέσα σε ευρύτερους συνδυασμούς υπερβατικού και εγκόσμιου, διαχρονικού και επίκαιρου.Στον ορισμό της τραγωδίας που έδωσε ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» του (VΙ 2-3): «Εστίν ουν τραγωδία, μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω, χωρίς εκάστου των ειδών εν τοις μορίοις, δρώντων και ου δι’ απαγγελίας, δι` ελέου και φόβου περαίνουσαν την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν», ο ρόλος του δρώντως υποκειμένου, μέσω του διαλόγου υπογραμμίζεται ιδιαίτερα καθώς οι τραγωδίες ήταν μοιρασμένες σε δύο μέρη: το διαλογικό και το χορικό. Το διαλογικό διαιρείται σε: πρόλογο (η αρχή του έργου μέχρι την είσοδο του χορού), επεισόδια (οι κυρίως πράξεις) και έξοδο(το τελευταίο μέρος της τραγωδίας). Ο διάλογος μεταξύ των υποκριτών γίνεται ή με πολλούς στίχους ή με έναν, οπότε έχουμε «στιχομυθία» (μονομαχία δηλ. με λόγια), όταν το έργο το απαιτεί. Σε ακόμα πιο απαιτητικές παραστάσεις, τα πρόσωπα του διαλόγου κόβουν το στίχο στα δύο και στα τρία και οι διαλογικές αυτές διαμάχες ονομάζονται «αντιλαβαί».Ο Αισχύλος εισήγαγε στις τραγωδίες του διαλόγους μεταξύ δύο σκηνικών προσώπων. Μέχρι τότε υπήρχε ένα πρόσωπο και ο χορός. Ο δε Σοφοκλής προχώρησε πέρα από τον Αισχύλο και περιόρισε ακόμη περισσότερο τα χορικά μέρη προς όφελος του διαλόγου μεταξύ των ηθοποιών. Παρουσίασε στη σκηνή μέχρι και τρία πρόσωπα συγχρόνως, τα οποία συνομιλούν μεταξύ τους. Ο Ευριπίδης από την άλλη, υπό την επίδραση της σοφιστικής κίνησης της εποχής, έπλασε ρόλους προσώπων που αμφιβάλλουν για καθιερωμένες αξίες, για την παράδοση και εκφράζουν υποκειμενικές ιδέες και τις υποστηρίζουν με ισχυρά και πρωτότυπα επιχειρήματα. Η αμφιβολία και η αυτονομία που αναδύονται από τις τραγωδίες είναι ταυτόχρονα χαρακτηριστικά του αθηναίου πολίτη της άμεσης δημοκρατίας. Δεν υπάρχει η νομοτελειακή λογική στα θεατρικά αυτά έργα, καθώς οι τύχες των τραγικών προσώπων δεν διέπονται από τη μοίρα ούτε από τους θείους νόμους. Οι από μηχανής θεοί εμφανίζονται συνήθως στο τέλος του έργου για να δώσουν τη λύτρωση, μία λύση σε ένα αδιέξοδο.Από την άλλη μεριά η κωμωδία, ως θεατρικό είδος στην αρχαιότητα είναι ελεύθερη να περιπαίζει, είναι θρασεία και αθυρόστομη απέναντι στα κακώς κείμενα της εποχής. Σατιρίζει και στιγματίζει μέσω των διαλόγων της θεσμούς, πολιτικές και πολιτικούς.Από τα παραπάνω γίνεται φανερή η δύναμη του διαλόγου στο αρχαίο αττικό θέατρο και η βαρύνουσα σημασία του για την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία. Το θέατρο λειτουργεί σαν μία άλλη «Εκκλησία του Δήμου» όπου ελεύθεροι πολίτες τοποθετούνται δια του λόγου και ανταλλάσουν απόψεις μέσω του διαλόγου, ασκώντας τα δημοκρατικά δικαιώματά τους. Το θέατρο υπήρξε σχολείο διαλόγου και δημοκρατίας, στο οποίο συμμετείχαν όλοι οι πολίτες.

Σύγχρονες διαλογικές πρακτικέςΞεχασμένα μεγαλεία θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς σήμερα, αντιμετωπίζοντας με απογοήτευση τη σημερινή κατάσταση και το έλλειμμα διαλόγου και γνήσιων δημοκρατικών διαδικασιών. Αυτή είναι η απαισιόδοξη πλευρά, η οποία υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει αν ο λαός δεν αποκτήσει πυγμή, δύναμη μέσω του λόγου του. Οι ευκαιρίες είναι πολλές και όταν αξιοποιηθούν κατάλληλα θα αποκτήσουν τη δύναμη της επιβολής, για την ανατροπή της νοσηρής πραγματικότητας απέναντι στο διάλογο και την ελευθερία.Σήμερα ευκαιρίες για γόνιμο διάλογο μπορεί να αναπτύξει ένας πολίτης μέσα από:

28

§ Τη συμμετοχική δημοκρατία, η οποία προϋποθέτει το διάλογο και την ευρεία εμπλοκή των πολιτών στην διεύθυνση και διαχείριση των πολιτικών τους υποθέσεων. Η ίδια η δημοκρατία προϋποθέτει την ανοιχτή και απρόσκοπτη συζήτηση.

§ Τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών οι οποίες για να λειτουργήσουν παραγωγικά προϋποθέτουν επίσης το διάλογο και την ενεργητική παρουσία όλων των εμπλεκομένων με προτάσεις, θέσεις και αντιθέσεις.

§ Τα νέα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας τα οποία αξιοποιούν το διαδίκτυο ως μέσο (π.χ. κοινωνικά δίκτυα, προσωπικά ιστολόγια-blogs κλπ) και προσφέρουν αμεσότητα συμμετοχής, θεμελίωση του διαλόγου, πολυφωνία και αποτελούν ταυτόχρονα παράγοντες που ευνοούν τη δημοκρατία και ενδυναμώνουν τους δημοκρατικούς θεσμούς. Μέσω του διαδικτύου μπορεί να αναπτυχθεί ένας γόνιμος διάλογος μεταξύ ατόμων ανεξαρτήτου διακρίσεων και να ευνοηθεί η ελεύθερη έκφραση και η ανταλλαγή απόψεων, η επικοινωνία χωρίς προκαταλήψεις και περιορισμούς.

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στα προσωπικά ιστολόγια – blogs τα οποία ως μέσα διαδικτυακής επικοινωνίας και διαλόγου αναδεικνύουν την προσωπικότητα και το λόγο του δημιουργού τους. Ο blogger μέσω του υλικού που καταχωρεί στο προσωπικό του ιστολόγιο (άρθρα, εικόνες, ήχοι, σκέψεις, σχόλια κ.α.) μετατρέπεται σε ενεργό πολιτικό ον ικανό να κινήσει και να συνδιαμορφώσει το κοινωνικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι της εποχής του.Η ηλεκτρονική αυτή έκδοση «Social Activism Αθηνών» εντάσσεται στην παραπάνω λογική και προωθεί με κάθε τρόπο την ανάπτυξη και την καλλιέργεια του διαλόγου. Οι συνομιλητές που ανταποκρίνονται καθημερινά είναι πολλοί και συμβάλλουν ο καθένας με τη δική του ματιά στην πρόοδο της γνώσης και της αλληλογνωριμίας και στην ενδυνάμωση της συμμετοχικής δημοκρατίας.

Πηγές:

§ Σακελλαρίου, Μιχαήλ (2004), «Η Αθηναϊκή Δημοκρατία», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης § Κουλάνδρου, Στέλλα, «Ένα θέατρο μύθου σε μία απομυθοποιητική εποχή: Η αρχαία τραγωδία στη

σύγχρονη σκηνή και δραματουργία», διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο www.academia.edu § Σιαφκάλης, Νίκος, (2012), «Η δημοκρατία στο αρχαίο ελληνικό δράμα», διαθέσιμο στο δικτυακό

τόπο ancientgreekdramainstitute-cyprus.org § Παπάνης, Ευστράτιος, Μπαλάσα, Αικατερίνη (2009), «Δημοκρατία και

Διαδίκτυο», eap-dem.pblogs.gr/tags/dialogos-gr. § Παγκόσμια Ημέρα για τη Δημοκρατία - Ναι στο διάλογο, όχι στους αποκλεισμούς διαθέσιμο στο

δικτυακό τόπο http://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/content

29

Διάλογος και Φιλοσοφία

Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι όλα όσα έχουμε μέσα στο μυαλό μας, ως ιδέες και σκέψεις, έχει φτάσει μέχρι τη συνείδηση μας χάρη σε όλα όσα έχουμε δει κι ακούσει. Είμαστε, όμως, προικισμένοι από τη γέννησή μας και με μυαλό, που σκέφτεται λογικά. Έχουμε την ικανότητα να ταχτοποιούμε τις εμπειρίες μας και όσα αντιλαμβάνονται 01 αισθήσεις μας με λογικό τρόπο σε κατηγορίες και είδη. Κατ’ αυτό τον τρόπο, γεννιούνται μέσα στο μυαλό του ανθρώπου έννοιες όπως «πέτρα», «φυτό», «ζώο» και «άνθρωπος».O Αριστοτέλης δεν αρνιόταν το γεγονός ότι ο άνθρωπος διαθέτει από γεννησιμιού του την ικανότητα να σκέφτεται λογικά. Αντίθετα κατά τον Αριστοτέλη, η λογική είναι το βασικότερο χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Το μυαλό μας, όμως, είναι εντελώς «αδειανό» ώσπου αρχίζουμε και το τροφοδοτούμε με εμπειρίες. O άνθρωπος, επομένως, δεν έχει «ιδέες» από γεννησιμιού του.Αυτή ήταν μία από τις κύριες διαφωνίες που είχε ο Αριστοτέλης με τον Πλάτωνα και την Θεωρία των Ιδεών του.H λέξη «λογική» (όχι όμως και η έννοια) ήταν άγνωστη στην εποχή του Αριστοτέλη. Τη λέξη λογική με τη σημερινή της έννοια τη χρησιμοποίησε αργότερα πρώτος ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς (δίδαξε στην Αθήνα περιπατητική φιλοσοφία το 198 έως 211 μ.Χ.)Η λογική αναδείχθηκε σε επιστήμη από τον Αριστοτέλη. Γι αυτό και ο κορυφαίος Γερμανός φιλόσοφος Καντ είπε ότι «η λογική δεν μπόρεσε να κάνει ούτε ένα βήμα μπροστά από τη λογική που ξέρουμε από την εποχή του Αριστοτέλη».H λογική είναι μέρος ή για να το πούμε διαφορετικά εργαλείο της φιλοσοφίας. Αναφέρεται σε κάποιους συλλογισμούς που καταλήγουν σε χρήσιμα – μπορεί όμως και όχι – συμπεράσματα.Ένα τέτοιο συμπέρασμα παρμένο και διασκευασμένο από το βιβλίο του ντε Κρεσέντο είναι το ακόλουθο.Όταν κάνεις τη σκέψη ότι ο οπαδός μιας ομάδας, λόγω συναισθηματισμού, δεν είναι αντικειμενικός ως προς την ομάδα του και αν ξέρεις ότι ένας δημοσιογράφος είναι οπαδός του ΠΑΟ, συμπεραίνεις ότι ο δημοσιογράφος αυτός δεν σχολίασε αντικειμενικά έναν αγώνα του ΠΑΟ της προηγουμένης Κυριακής.Αυτός είναι ένας λογικός συλλογισμός.

Η λογική για τον Αριστοτέλη δεν είναι αυτόνομη επιστήμη, είναι όμως χρήσιμη για τον πάθε επιστήμονα. Διότι η λογική είναι αυτή που θα τον βοηθήσει να επισημάνει σε ποια θέματα πρέπει να αναζητήσει την απόδειξη και τι είδους απόδειξη. Επομένως, η λογική είναι ένα εργαλείο για τον κάθε επιστήμονα.Με τη λογική ασχολήθηκε ο Αριστοτέλης κυρίως στα “Αναλυτικά πρότερα”, όπου περιγράφει διάφορα σχήματα σκέψης, ενώ στα “Αναλυτικά ύστερα” περιγράφει τον επιστημονικό συλλογισμό, και στα Τοπικά το διαλεκτικό συλλογισμό.Τι είναι όμως «συλλογισμός» κατά τον Αριστοτέλη. Συλλογισμός γι αυτόν είναι μια αλληλουχία σκέψεων που μπαίνει σε λειτουργία όταν τεθεί κάποιο ζήτημα. Με την εμφάνιση του συγκεκριμένου ζητήματος ακολουθεί κάποια σκέψη, η οποία είναι συνέπεια της αλήθειας του ζητήματος. Και αυτό συνεχίζεται χωρίς να χρειάζονται πρόσθετα (εξωτερικά) στοιχεία.Για να γίνει αυτό πιο κατανοητό, ας αναφέρουμε μια γνωστή φράση από την γεωμετρία:«Τα προς τρίτον τινί ίσα και αλλήλοις ίσα».Δηλαδή, αν αποδειχθεί ότι δύο γωνίες A και B, ξεχωριστά η καθεμία, είναι ίσες με μία τρίτη Γ, τότε και οι γωνίες A και B θα είναι και μεταξύ τους ίσες.

Μια άλλη φράση, που είναι επίσης πολύ οικεία σε όλους όσους πέρασαν από το σχολείο, είναι η εξής: «Διά της εις άτοπον απαγωγής»Τη φράση αυτή την έχουμε χρησιμοποιήσει για επίλυση προβλημάτων γεωμετρίας και λέει ότι, μια πρόταση αποδεικνύεται αληθής, εφόσον θεωρώντας την αρχικά λανθασμένη προκύπτει συλλογιστικά κάτι ψευδές.Είδος συλλογισμού είναι και η «επαγωγή».Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα για να γίνει κατανοητό περί τίνος πρόκειται.

30

Για να καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι οι οχιές, τα φίδια, είναι δηλητηριώδεις, δεν είναι ανάγκη, ούτε είναι δυνατόν, να διαπιστώσεις κάτι τέτοιο με όλες τις οχιές. Εξετάζεις έναν αριθμό από αυτές και καταλήγεις ότι το ίδιο συμβαίνει και με τις υπόλοιπες. Δηλαδή, η επαγωγή οδηγεί από τη μερική γνώση στην καθολική. Γιατί, όταν ο νους του ανθρώπου αντιληφθεί την αλήθεια για ορισμένο αριθμό περιπτώσεων, μπορεί να συλλάβει τη δυνατότητα της ισχύος της αλήθειας αυτής σε όλες τις ανάλογες περιπτώσεις.H «απόδειξη» είναι επιστημονικός συλλογισμός, και το αποτέλεσμα αυτού του συλλογισμού είναι πάντα αληθινό, ενώ το αποτέλεσμα κάποιων συλλογισμών, όπως αναφέραμε πιο πριν, μπορεί να είναι ορισμένες φορές και λανθασμένο.Είναι αδύνατο να υπάρχουν άμεσες αποδείξεις για όλα τα πράγματα. Κάτι τέτοιο θα τραβούσε επ’ άπειρον και τελικά δεν θα αποδεικνυόταν τίποτα. Επειδή, ό,τι καινούργιο προέκυπτε, θα έπρεπε και αυτό να αποδειχτεί.Σε ό,τι αφορά τα αξιώματα που υπάρχουν στις επιστήμες θεωρούνται δεδομένα, μόνον εφόσον μπορούν να εφαρμοστούν στην πράξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αξίωμα του Ευκλείδη:«Αν από ίσα αφαιρεθούν ίσα, η ισότητα δεν μεταβάλλεται»Τέλος, είναι αδύνατον δύο αντιφατικές προτάσεις για το ίδιο πράγμα να είναι συγχρόνως αληθινές και οι δύο. Είναι αδύνατον την ίδια στιγμή και να βεβαιώνουμε και να αρνούμαστε κάτι (η αντίφαση) και συγχρόνως να λέμε την την αλήθεια. Αναγκαστικά μόνο το ένα σκέλος της αντίφασης θα είναι αληθινό.Αυτό βεβαίως είναι προφανές γιατί το αντίθετο θυμίζει τη λογική τον Νασρεντίν Χότζα. O Χότζας, όντας κάποτε κατής (δικαστής), δίκαζε μια διαφορά ανάμεσα σε δύο γείτονες. Όταν άκουσε τον πρώτο, αποφάνθηκε: «Έχεις πέρα για πέρα δίκιο». Όταν μίλησε ο αντίδικος τον, ο Χότζας τον είπε: «Μα βέβαια, έχεις δίκιο». H γυναίκα τον, που παρακολουθούσε την δίκη, απόρησε: «Μα Χότζα, πώς γίνεται να λες ότι λεχουν κι οι δύο δίκιο;». Κι εκείνος της αποκρίθηκε: «Σωστά, κι εσύ δίκιο έχεις».

Μαιευτική μέθοδος του Σωκράτη…Η τέχνη της συζήτησης…

Εκμαιεύοντας το διάλογο … Το μυστικό της επιτυχίας του Σωκράτη ήταν πως δεν παρίστανε το δάσκαλο σε κανέναν .Αντίθετα πλησίαζε το συνομιλητή του και έδειχνε πως ήθελε να μάθει ο ίδιος από εκείνον ,δήλωνε μάλιστα στην αρχή της συζήτησης ότι εκείνος δεν ήξερε τίποτα!

Δε δίδασκε λοιπόν όπως οι συνηθισμένοι δάσκαλοι . Όχι, εκείνος συζητούσε.

Κατά τη διάρκεια του διαλόγου έθετε ερωτήσεις στον συνομιλητή του και έτσι τον οδηγούσε στο να διακρίνει μόνος του τις ατέλειες και τις αδυναμίες των συλλογισμών του. Στριμωγμένος τότε , ο συνομιλητής αναγκαζόταν να παραδεχτεί τα λάθη του.

Λένε πως η μητέρα του Σωκράτη ήταν μαμή .Ο ίδιος πάντως, παρομοίαζε την τέχνη του στη συζήτηση με την τέχνη της μαμής . Γιατί δεν είναι βέβαια η μαμή ,αυτή που γεννάει το παιδί .Το παιδί το γεννάει η μητέρα του . Η μαμή ,όμως, είναι δίπλα της και τη βοηθάει την ώρα της γέννας. Ο Σωκράτης ,λοιπόν, θεωρούσε καθήκον του να βοηθάει το συνομιλητή του να <γεννήσει> την ορθή γνώμη . Διότι η αληθινή γνώση έρχεται πάντα από μέσα μας ,κι όπως το παιδί βγαίνει στον κόσμο με τη διαδικασία της γέννας εκείνη έρχεται με τη διαδικασία του διαλόγου σε συνδυασμό με την λογική!

Πηγές:Βιβλίο: «Ο κόσμος της Σοφίας» , του Jostein Gaarder -www.tetradio.gr-www.freehostia.com-Βικιπαίδεια-Pandora's Box, Ferdie Addis

31

Διάλογος και Τέχνη

Ο διάλογος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Χωρίς αυτόν δε θα υπήρχε ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα. Αυτό όμως δεν ισχύει μονάχα ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα άτομα αλλά και ανάμεσα σε ένα άτομο με κάτι άψυχο, όπως έναν πίνακα ζωγραφικής. Ο ζωγράφος με το έργο του προσπαθεί να δώσει την αίσθηση της επικοινωνίας και του διαλόγου. Πώς το πετυχαίνει όμως αυτό;Σ’ ένα έργο μπορεί κανείς να «διαβάσει» πολλά πράγματα. Η θέση του θέματος που παρουσιάζεται, ο τρόπος με τον οποίο σχεδίασε ο καλλιτέχνης με το πινέλο, το φως και ακόμη περισσότερο τα χρώματα είναι αυτά που δίνουν σε κάποιον που «συν-ομιλεί» με το έργο τη δυνατότητα και την ευκαιρία να προβληματιστεί. Μπορεί με αυτόν τον τρόπο δηλαδή να περάσει ο ζωγράφος κάποια μηνύματα στο κοινό, για να αναλογιστεί και να σκεφτεί κάτι βαθύτερο μέσα από την εικόνα.Ο διάλογος, δηλαδή, γίνεται με τον εξής τρόπο:η εικόνα από μόνη της δίνει τροφή για διάφορες σκέψεις που ο δέκτης τις επεξεργάζεται, ψάχνοντας την αλήθεια που κρύβεται πίσω από το έργο, θεωρώντας το σαν κάτι έμψυχο, σαν κάτι που θέλει να επικοινωνήσει, να πει ό,τι κουβαλεί μέσα από το χρώμα και το σχήμα. Ο ζωγράφος, συχνά εσωστρεφής και μόνος, γίνεται …φλύαρος με τη ζωγραφική του. Είναι ένας τρόπος επικοινωνίας. Ένας τρόπος διαλόγου.

Αλεξάνδρα – Ηλέκτρα Κουτσολέλου

Διάλογος και Τεχνολογία

Η τεχνολογία έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης (όπως π.χ. Facebook, Twitter, κλπ.) τείνουν να κυριαρχήσουν στον τρόπο ζωής και επικοινωνίας του σύγχρονου ανθρώπου και να τον αποξενώσουν από τις φυσικές και πρόσωπο με πρόσωπο σχέσεις παντός είδους

«Η κοινωνική δικτύωση δεν περίμενε το internet για να βοηθήσει τις ανθρώπινες σχέσεις. Υπήρχε εδώ και αιώνες με τη μορφή ομάδων, ομίλων, εκδρομών ή και προξενιών, ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες κάθε εποχής. Απλώς το διαδίκτυο έρχεται να καλύψει τα κενά επικοινωνίας που οφείλονται στην κοινωνική μας απομόνωση.» , αναφέρεται χαρακτηριστικά στο άρθρο του Νίκου Κυριακίδη «Οι σχέσεις στα χρόνια του Facebook» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό '' Έψιλον''.

Οι ειδικοί, πάντως, δεν φαίνονται πολύ θετικοί με την όλη ιδέα και στην ερώτηση γιατί οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει τόσο δημοφιλείς στις μέρες μας, απαντούν ότι πίσω από τους ιστότοπους κοιν. δικτύωσης κρύβεται περιέργεια για το μακρινό και άγνωστο, ευκολία στην πρόσβαση, παιγνιώδης διάθεση και, κάποιες φορές σίγουρα, ένα αντίδοτο στη μοναξιά. Επιπλέον τα πρόσωπα στο διαδίκτυο είναι κρυμμένα και ο κάθε χρήστης πίσω από την οθόνη του μπορεί να είναι όποιος θέλει κρύβοντας όλα τα ελαττώματα, τις φοβίες και τις ελλείψεις του.

32

Όσο για τους εφήβους, που θεωρούνται πιο εξοικειωμένοι με το internet και ίσως πιο εθισμένοι στον κόσμο του διαδικτύου και των διαδικτυακών φίλων, δίνουν το ίδιο μεγάλη σημασία στη φυσική παρουσία, αφήνοντας πολλούς έκπληκτους. Ξέρουν πότε να εγκαταλείψουν την οθόνη του υπολογιστή και να συναντηθούν με τον άλλο για την μετάδοση ενός σαφέστερου μηνύματος. Παρά το μεγάλο αριθμό διαδικτυακών «φίλων» τους, στην πραγματικότητα μόνο τρεις ή τέσσερις θεωρούν σημαντικούς και είναι διατεθειμένοι να εμβαθύνουν τη σχέση τους με αυτούς.

Έτσι καταλήγουμε ότι οι νεοαφιχθείσες υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης έχουν τα θετικά τους και τα αρνητικά τους . Είναι στο χέρι μας αν θα τα χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας ή προς ζημία μας.

Η ερώτηση: Γιατί οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει τόσο δημοφιλείς στις μέρες μας ;Η απάντηση των ειδικών: Πίσω από τους ιστότοπους κοιν. δικτύωσης κρύβεται:

Περιέργεια για το μακρινό και άγνωστο Ευκολία στην πρόσβαση Παιγνιώδης διάθεση Αντίδοτο στη μοναξιά

Ποιοι συμπεριλαμβάνονται στον διαδικτυακό περίγυρό μας; Φίλοι της πραγματικής ζωής Παλιοί συμμαθητές Πρώην σύντροφοι Νυν συνάδελφοι Οπαδοί της ίδιας ομάδας Εντελώς άγνωστοι άνθρωποι

Η λέξη-κλειδί εδώ είναι μία: Επικοινωνία

Γιατί όμως χρησιμοποιούμε τόσο πολύ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;• Είναι δωρεάν• Παρέχουν ενημέρωση• Επαφή με γνωστούς και φίλους• Νέες γνωριμίες

Η τάση για κοινωνική δικτύωση είναι τόσο ισχυρή, που φαίνεται πως τίποτα δεν μπορεί να αποτρέψει τους ανθρώπους απ’το να χρησιμοποιούν τις online υπηρεσίες. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Kapa Research που έγινε για λογαριασμό του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας-ΙΨΣΥ πανελλαδικά στο διάστημα 21-25 Ιουνίου 2010 σε δείγμα 1.014 ατόμων, ανδρών και γυναικών από 18 έως 54 ετών επιβεβαιώνει την τάση αυτή.

Από τους χρήστες υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης στην Ελλάδα: o το 96,8% έχει λογαριασμό στο Facebook o 7 στους 10 θεωρούν το διαδίκτυο σημαντικό μέσο για την επικοινωνία με τους

φίλους τουςo το 91% δηλώνει ότι αναζητά μέσα από τις υπηρεσίες πρωτίστως φιλικές σχέσεις o

Βιβλιογραφία: Περιοδικό ’Έψιλον‘-Οι σχέσεις στα χρόνια του Facebook (του Νίκου Κυριακίδη) www.google.gr-υποενότητα: εικόνες

33

Ομάδα Άβαταρ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ1. Τι πιστεύετε οτι είναι ο διάλογος; ...................................................................2. Από ποια ηλικία τα παιδιά πιστεύετε οτι κάνουν σωστό διάλογο; 3-5 5-7 7-103. Έχετε συμετάσχει ποτέ σε σωστό διάλογο; ΝΑΙ ΟΧΙ4. Αν ναι, λέγατε τις αποψεις σας; ΝΑΙ ΟΧΙ5. Με τι ηλικίας άτομα προτειμάτε να κάνετε διάλογο; 5-10 10-15 15-20 20 και πάνω6. Με τι ηλικίας ατομα έχετε κάνει διάλογο; ανήλικα ενήλικα και τα 27. Ποιό είναι το συνηθισμένο θέμα των διαλόγων σας;

Πολιτικά / Κοινονικά / Αθλητικά / Σχολικά / Επίκαιρα / αλλο8. Μεταξύ πόσων ατόμων πιστεύετε ότι γίνετε διάλογος; 1-2 2-5 5 και πάνω9. Ο διάλογος πιστεύετε οτι βοηθάει τους ανθρώπους να πάρουν γνωσεις;ΝΑΙ ΟΧΙ10.Η μαιευτική μέθοδος του Σωκράτη πιστεύετε οτι ήταν διάλογος; ΝΑΙ ΟΧΙ11.Αν όχι τι πιστεύετε ότι ήταν;12.Αυτό που βλέπετε στην τηλεόραση πιστεύετε οτι είναι διάλογος; ΝΑΙ / ΟΧΙ / κάτι σαν...13.Πως σας φάνηκε το ερωτηματολόγιο μας;

Εργάστηκαν οι:μαθητές Άγγελος Κα'ι'μάκηςΗλίας Διαμαντόπουλος Δημήτρης ΜπακούροςΓιάννης Ροδίτης

"Μάνα μου Ελλάς":Στίχοι: Νίκος ΓκάτσοςΜουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Δεν έχω σπίτι πίσω για να `ρθώούτε κρεβάτι για να κοιμηθώδεν έχω δρόμο ούτε γειτονιάνα περπατήσω μια Πρωτομαγιά.

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλαμου τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.

Μα τώρα που ξυπνήσανε τα φίδιαεσύ φοράς τα αρχαία σου στολίδιακαι δε δακρύζεις ποτέ σου μάνα μου Ελλάςπου τα παιδιά σου σκλάβους ξεπουλάς.

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλαμου τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.

Μα τότε που στη μοίρα μου μιλούσαείχες ντυθεί τα αρχαία σου τα λούσακαι στο παζάρι με πήρες γύφτισσα μαϊμούΕλλάδα Ελλάδα μάνα του καημού.

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλαμου τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.

Μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλιεσύ κοιτάς τα αρχαία σου τα κάλληκαι στις αρένες του κόσμου μάνα μου Ελλάςτο ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς.

34

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα μου τάπες με το πρώτο σου το γάλα.. «και δε δακρύζεις ποτέ σου μάνα μου Ελλάς που τα παιδιά σου σκλάβους ξεπουλάς».....

και από άλλο τραγούδι:«Τα λόγια κομμάτια, ..καπνός οι στιγμέςΤα λόγια θα μείνουνε λόγια, άλλα λόγια δε θες»

Λόγια διάσημων ανθρώπων για την αλήθεια, το ψέμα, τα αληθινά ή ψεύτικα λόγια:Η πιο άσχημη αρρώστια, είναι τα πλαστά (προσποιητά-υποκριτικά) λόγιαΤο είπε...: Αισχύλος

«Ένα λάθος ΚΟΜΜΑ μπορεί να σου χαλάσει όλη τη ΣΥΝΤΑΞΗ» μας έλεγε η δασκάλα στο σχολείο. Τώρα κατάλαβα τι εννοούσε....

Το είπε...: Άγνωστος (θέμα: δημοκρατία)

« Διαβάσαμε ένα άρθρο την περασμένη εβδομάδα με τίτλο Συζητούν οι;» Έλληνες και μάς έκαναν κάποια σημεία εντύπωση που θα σας τα

:παρουσιάσουμε εδώΜας άρεσε πολύ ένα σημείο του Κ. Σκόκου το οποίο έλεγε «όπου δύο Ρωμιοί, ο ένας αυτοσχεδιάζει σε ρήτορα και ο άλλος αγωνίζεται να τον διακόψει». Μπορείτε να φανταστείτε ότι τις περισσότερες φορές καταφεύγει σε χειρονομίες και στην υπερύψωση της φωνής του.

Κείμενα από διαδίκτυο:

1. "Διάλογος και αλήθεια", του Χρήστου Μαλεβίτση2. "Συζητούν οι Έλληνες;" του Ι. Ευαγγέλου

http://users.sch.gr/statpapako/dialogos.pdf

Χιουμοριστικές εικόνες από διαδίκτυο:

35

Ομάδα Μαρσουπιλαμί

ΔιάλογοςΗ σημασία του για την κοινωνία

Νεφέλη Μπούλιαρη, Νεφέλη Χριστιά, Αχιλλέας Αποστόλου, Παναγιώτης Παπάς, Μιχάλης Μουμούρης

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ, ΟΙ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ, ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

Η έννοια του διαλόγουΗ θέληση και η προσπάθεια του ανθρώπου να εξηγήσει, όσο γίνεται πιο αντικειμενικά, το παράδοξο της ζωής, όπως και η έμφυτη ανάγκη του για επικοινωνία γέννησε το διάλογο. Επομένως, η «δια λόγου» ανταλλαγή γνώσεων, αντιλήψεων και συναισθημάτων δίνει την ευκαιρία στους ανθρώπους να ερμηνεύσουν τους νόμους της ζωής και να μοιραστούν το περιεχόμενό της με τους συνανθρώπους τους.

Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά...

Τι ακριβώς ονομάζουμε διάλογο;Η απάντηση σ’ αυτό το βασικό ερώτημα είναι ότι διάλογο ονομάζουμε τη συζήτηση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους ανθρώπους για την επίλυση προβλήματος ή την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με ένα θέμα για την επίτευξη συμφωνίας και τη γεφύρωση αντιθέσεων.

Ο διάλογος διακρίνεται σε:i) Εσωτερικό ( έχει το χαρακτήρα της ενδοσκόπησης, του αυτοελέγχου, της αυτοκριτικής με στόχο την αυτοβελτίωση του ανθρώπου, την αναθεώρηση των επιλογών και των προτεραιοτήτων του)ii) Διαπροσωπικό (διεξάγεται στο πλαίσιο των συναναστροφών του)iii) Κοινωνικό (μεταξύ των κοινωνικών ομάδων στο χώρο της εργασίας, της συμμετοχής σε συλλογικά σχήματα )iv) Εθνικό (αφορά τη συζήτηση που γίνεται για σοβαρά- εθνικής εμβέλειας- ζητήματα, όπως η παιδεία, η εξωτερική πολιτική, η υγεία κ.λ.π.)v) Παγκόσμιο (διεξάγεται σε διακρατικό επίπεδο και έχει ως αντικείμενο θέματα συνεργασιών σε διάφορους τομείς διεθνούς ενδιαφέροντος, την ειρηνική επίλυση των διαφορών κ.λ.π.).

Η σημασία του διαλόγου 

Διάλογος και διαπροσωπικές σχέσεις

Ο διάλογος επιδρά σημαντικά στην κοινωνική διάσταση του ατόμου, καθώς συντελεί στην ουσιαστική επικοινωνία των ατόμων με την ανταλλαγή απόψεων, την αποφυγή των παρεξηγήσεων και την εύρεση κοινών σημείων επαφής μεταξύ των διαλεγομένων. Επίσης, αμβλύνει τις διαφορές, απαλλάσσει από αγεφύρωτες αντιθέσεις και συντελεί στη διαμόρφωση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων.

36

Εξάλλου, o άνθρωπος είναι ένα ον όχι τέλειο. Είναι λοιπόν, άμεσα εξαρτημένος από τους υπολοίπους. Η ανάγκη του για επιβίωση εξυπηρετείται από την έμφυτη τάση του για επικοινωνία και συνομιλία . Στις ανθρώπινες κοινωνίες το «εγώ» για να υπάρξει έχει ανάγκη από το «εσύ» .

Διάλογος και πνευματική ανάπτυξη του ατόμου

Είναι εμφανές πως ο διάλογος συμβάλλει στην πνευματική ανάπτυξη του ατόμου, καθώς η διαδικασία του διαλόγου απαιτεί την πνευματική εγρήγορση και συνιστά άσκηση των νοητικών λειτουργιών (κρίσης, αντίληψης κ.τ.λ ) . Επίσης, η πειστική επιχειρηματολογία καθιστά αναγκαία την γλωσσική και εκφραστική επάρκεια των συνομιλητών, καθώς και τη σαφή διατύπωση θέσεων και απόψεων.Ο διάλογος όχι μόνο εξάπτει την φαντασία αλλά και οξύνει την κριτική σκέψη καθώς ενισχύει τον προβληματισμό των ανθρώπων και εμβαθύνει στα προβλήματα με αποτέλεσμα να διαμορφώνει μια συγκροτημένη άποψη για τα διάφορα θέματα. Ο διάλογος κινητοποιεί ηθικά και πνευματικά τον άνθρωπο και διευρύνει συνεχώς τους πνευματικούς του ορίζοντες.

Διάλογος και ψυχολογική διάθεση

Ο διάλογος επιδρά ευεργετικά στη ψυχολογική διάθεση του ατόμου, αφού ικανοποιεί την ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία στο πλαίσιο της καθημερινής ζωής. Επιπλέον, απαλλάσσει τον άνθρωπο από την αίσθηση της μοναξιάς, της απομόνωσης και την εσωστρέφεια με την ανάπτυξη φιλίας και αλληλοκατανόησης. Τέλος η εξωτερίκευση των συναισθημάτων και των επιθυμιών αποφορτίζει από την εσωτερική ένταση.

Διακρατικός διάλογος

Ο διακρατικός διάλογος αποτελεί σημαντικό παράγοντα ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, γιατί αποτρέπει τον άκρατο εθνικισμό, απελευθερώνει από προκαταλήψεις, παραδοσιακά μίση και την αμοιβαία καχυποψία και διαμορφώνει ένα πνεύμα οικουμενικής συνείδησης. Επίσης, διαμορφώνει τις αναγκαίες συναινέσεις μεταξύ των χωρών και δημιουργεί διάθεση αμοιβαίων υποχωρήσεων, πάντα για το συμφέρον των λαών. Τέλος, περιστέλλει τις προκαταλήψεις, οδηγεί στη συνεργασία, τη συνειδητοποίηση του κοινού χαρακτήρα των προβλημάτων ιδιαίτερα σε μια εποχή που τα πολυσύνθετα ζητήματα του παρόντος και του μέλλοντος έχουν προσλάβει οικουμενικό χαρακτήρα.

Διάλογος και εκπαιδευτική πράξη

Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού θεσμού η αναγκαιότητα του διαλόγου είναι πολυσήμαντη, καθώς περιορίζει τον δασκαλοκεντρισμό και ουσιαστικοποιεί την επικοινωνία μεταξύ διδασκόντων και διδασκόμενων. Επιπλέον, ενεργοποιεί τη διαλεκτική και κριτική διάθεση του νέου και διεγείρει το στοχασμό του. Τέλος, ο μαθητής εμπλουτίζει τις εμπειρίες, τους προβληματισμούς τους, ενισχύει τη συλλογιστική διάθεση, ανακαλύπτει μόνος του τη γνώση, διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, και διαμορφώνει δημοκρατικό ήθος.

Διάλογος και επιστήμη

37

Η πρόοδος της επιστήμης απαιτεί τη διαλεκτική παράθεση των απόψεων. Οι επιστήμονες, χωρίς διάθεση δογματισμού, επιβάλλεται να ανταλλάσσουν απόψεις σχετικά με το αντικείμενο της ενασχόλησής του. Εξάλλου, η επικράτηση πμεύματος διαλόγου σε επιστημονικά θέματα κοινωνικοποιεί τη γνώση, ενεργοποιεί το ενδιαφέρον του πολίτη για σοβαρά ζητήματα και ευαισθητοποιεί το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο για τους στόχους, τις εφαρμογές των επιμέρους επιστημών. Έτσι, διασφαλίζεται και ο κοινωνικόε έλεγχος στο περιεχόμενο και τις χρήσεις των επιστημονικών επιτευγμάτων.

-Πηγή: http://stefanu.wordpress.com

Διάλογος και Δημοκρατία

Παρόλ’ αυτά η σημαντικότερη επίδραση του διαλόγου σημειώνεται στη διασφάλιση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Στην ευρωπαϊκή εποχή μας απουσιάζει δραματικά στην ελληνική κοινωνία ο διάλογος και η διαπάλη των ιδεών. Η υπεράσπιση πολιτικών θέσεων δεν γίνεται με επιχειρήματα και τεκμήρια. Στη θέση του πολιτικού λόγου που απευθύνεται στην κρίση των πολιτών και επιχειρηματολογεί, ευρύτατα κυριαρχεί ένας λόγος που απευθύνεται στο συναίσθημα, συνθηματολογεί, μετατρέπει τον πολιτικό συλλογισμό σε ηθική κατηγορία και καταγγέλλει ηθικά τους πολιτικούς του αντιπάλους. Με άλλα λόγια καταπατάει την αρχή της ελευθερίας του λόγου, μετατρέποντας την πολιτική κριτική σε ηθική καταγγελία. Ο πολιτικός λόγος άρα που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία καλλιεργεί αντιλήψεις βλαβερές και επικίνδυνες γιατί είναι αντίθετες με τη δημοκρατία. Η ηθική καταδίκη στη θέση της πολιτικής κριτικής είναι βασικό χαρακτηριστικό του λόγου των φασισμών. Η ναζιστική εξουσία έκανε τη μεγαλύτερη κατάχρηση αυτού του είδους λόγου, συστηματικά μετατρέποντας την πολιτική κριτική σε ηθική αγανάκτηση. Δεν άσκησε ποτέ κριτική στους πολιτικούς της αντιπάλους, αλλά χρησιμοποίησε εναντίον τους τη συκοφαντία συνοδευόμενη από την ηθική καταγγελία, πράγμα που άνοιξε τον δρόμο στη φυσική τους εξόντωση. Η σημασία του διαλόγου για την αλήθεια, για τη ζωή γενικά, επικυρώνεται από τη θέση του στα δημοκρατικά πολιτεύματα. Είναι θεμελιακό στοιχείο τους. Η ισηγορία, η ελευθερία σκέψης και λόγου είναι αναφαίρετο δικαίωμα για τον άνθρωπο. Είναι η ομορφιά της δημοκρατίας. Κατάπνιξη του διαλόγου μοιραία σημαίνει και κατάργηση της δημοκρατίας.Κι η απονομή δικαιοσύνης δε γίνεται, χωρίς να ακουστούν και οι δύο πλευρές, η κατηγορία και η απολογία. Γιατί, σε τελική ανάλυση, η αλήθεια εξαρτάται από την ελευθερία, από την αδέσμευτη και αβίαστη σκέψη και έκφραση. Γι’αυτό και αποκρύφτηκε από κάθε λογής μεσαίωνες, που κατέπνιξαν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Την εμπειρία ενός τέτοιου μεσαίωνα αποδίδει και το πνεύμα του Βολταίρου: « Κύριε, δεν συμφωνώ καθόλου μ’ ό,τι λέτε. Θα πέθαινα όμως για να υπερασπιστώ το δικαίωμα σας να τα λέτε». Ο διάλογος συντελεί στη διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης του ατόμου και στην ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος, καθώς ευνοεί την ανταλλαγή απόψεων, απαλλάσσει από το δογματισμό, τη μισαλλοδοξία, την κομματική εμπάθεια και διαμορφώνει σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων. Μέσω αυτού, εξαλείφεται ο φανατισμός, οι ιδεολογικές προκαταλήψεις, σφυρηλατείται το πολιτικό ήθος, η δημοκρατική συνείδηση. Ο διάλογος κατοχυρώνει τη δημοκρατία και ομαλοποιεί το δημοκρατικό πολίτευμα καθώς η εδραίωση της Δημοκρατίας πραγματώνεται μέσω της ελευθερίας της έκφρασης και της ανταλλαγής απόψεων, όπως και μέσα από την προβολή αιτημάτων των ανθρώπων, κοινωνικών ομάδων και λαών. Τέλος, μέσω του διαλόγου ελέγχεται η εξουσία, εξασφαλίζεται ο πλουραλισμός και διασφαλίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτό της ελευθερίας και της ισοπολιτείας.

Προϋποθέσεις για έναν εποικοδομητικό διάλογο Σαφής γνώση του αντικειμένου Πνευματική ευρύτητα ( απουσία δογματισμού, φανατισμού, μισαλλοδοξίας, προκαταλήψεων κτλ)

38

Καλοπροαίρετη διάθεση Ορθή χρήση του λεκτικού κώδικα Δημοκρατικό κλίμα Αυτοπειθαρχία, υπομονή, αντικειμενική σκέψη, αποφυγή γενικεύσεων, ακριβολογία κ.ά.

Αίτια εκφυλισμού του διαλόγου.Η οργάνωση της σύγχρονης ζωής ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τη συρρίκνωση και τον εκφυλισμό του διαλόγου στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Ο αγχωτικός και άξενος χαρακτήρας της προωθεί την απομόνωση, τον ατομικισμό και περιορίζει τα περιθώρια χρόνου για τον άνθρωπο, περιορίζοντας τις δυνατότητες ανάπτυξης γόνιμου και ήρεμου διαλόγου.

Ταυτόχρονα, η γενικότερη κοινωνική κρίση σε συνδυασμό με τη φθορά της γλώσσας και την κυριαρχία των Μ.Μ.Ε στο επίπεδο της επικοινωνίας, εκτοπίζει το διάλογο στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής.

Ο χαρακτήρας της εκπαίδευσης και η ευρύτερη αγωγή συμβάλλουν στη δημιουργία του φαινομένου. Αυτές δεν προωθούν τον ουσιαστικό διάλογο, ούτε τηρούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις του. Παρά τις αλλαγές στη λειτουργία τους ο μονόλογος και η επιβολή των απόψεων εξακολουθούν να αποτελούν κυρίαρχα χαρακτηριστικά τους.

o Η γνώση δεν προσεγγίζεται, πολλές φορές, ερευνητικά και η διαφορετική άποψη δε βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί. Ο νέος άνθρωπος έτσι δε διαπλάθεται κατάλληλα και δεν έχει ανάλογες εμπειρίες διαλόγου. Το γεγονός αυτό είναι επόμενο να χαρακτηρίζει και τη μετέπειτα πολιτική και κοινωνική του συμπεριφορά.

Παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην καλλιέργεια πνεύματος διαλόγου.i) Η συνειδητοποίηση από μέρους του ατόμου της αξίας του διαλόγου. Ο διάλογος μπορεί να συμβάλλει στην:

άρση των παρεξηγήσεων άμβλυνση των διαφορών δημιουργία συναινετικών αντιλήψεων διαμόρφωση κλίματος ουσιαστικής επικοινωνίας δημιουργική σύνδεση των αντιτιθέμενων απόψεων.

ii) Η συμμετοχή του ατόμου σε συλλογικά σχήματα δράσης, όπως είναι οι πολιτικές νεολαίες, οι πολιτιστικοί σύλλογοι, τα κοινωνικά κινήματα (φιλειρηνικά, οικολογικά κ.λ.π.) καλλιεργεί πνεύμα διαλόγου, γιατί:

διεξάγονται συζητήσεις και ανταλλάσσονται απόψεις, προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις, γεγονός που αναδεικνύει την αξία του διαλόγου.

η διατύπωση διαφορετικών απόψεων και η σχετική επιχειρηματολογία απαλλάσσουν από το δογματισμό.iii) Η οικογένεια οφείλει:

να διαμορφώνει το κατάλληλο επικοινωνιακό κλίμα, ώστε να καλλιεργήσει την αξία του διαλόγου στην αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων.

να διαμορφώνει προσωπικότητες με αυτόνομη σκέψη, που θα διατυπώνουν ελεύθερα τις απόψεις τους, με διαλεκτική διάθεση, που θα συμβάλλει στη σύγκλιση των αντικρουόμενων αντιλήψεων.iv) Η εκπαίδευση επιβάλλεται, με την υιοθέτηση του διαλόγου στη διδακτική πράξη, με το ευρύτερο περιεχόμενο και τους παιδαγωγικούς της στόχους, να συμβάλλει στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προ-σωπικοτήτων με:

39

πνευματική καλλιέργεια, που θα απαλλάσσει από τη μονομέρεια, τις δογματικές εμμονές, τη μονόπλευρη και προσέγγιση των πραγμάτων.

υγιή πολιτική συνείδηση, χωρίς κομματικές αγκυλώσεις και άκριτη υιοθέτηση ιδεολογικών αντιλήψεων, που αποκλείουν το διάλογο.v) Τα ΜΜΕ, μπορούν να συντελέσουν στην καλλιέργεια διαλεκτικής διάθεσης με:

την πολυφωνική λειτουργία τους, με την ισότιμη προβολή / συμμετοχή κομμάτων, κοινωνικών φορέων και άλλων παραγόντων που αντιπροσωπεύουν διαφορετικές απόψεις.

τη διεξαγωγή εκπομπών διαλόγου για σοβαρά θέματα, που αναδεικνύει τη συζήτηση ως το κορυφαίο μέσο επίλυσης των διαφορών.vi) Το περιεχόμενο και η ποιότητα της πολιτικής ζωής διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην αγωγή του διαλόγου, όταν:

η εξουσία δεν ασκείται ερήμην των πολιτών, αλλά οι αποφάσεις είναι προϊόν κοινωνικού διαλόγου. αναπτύσσεται δημιουργικός διάλογος μεταξύ των κομμάτων για μείζονα θέματα, ώστε να επιτευχθούν

οι αναγκαίες συναινέσεις. απουσιάζει ο δογματισμός, η κομματικοποίηση και ο φανατισμός στην καθημερινή πολιτική

αντιπαράθεση. υπάρχουν κόμματα αρχών με δημοκρατική λειτουργία και όχι προσωποπαγή με μεσσιανικού τύπου

ηγεσίες

Διάλογος: Απαραίτητη προϋπόθεση δημοκρατίας

Ο διάλογος είναι η συζήτηση που γίνεται ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα άτομα με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων πάνω σε ένα θέμα. Είναι και η αντιπαράθεση θέσεων πάνω σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα από άτομα με ψυχική κρισιμότητα και πνευματική υποδομή. Επιλύει προσωπικές διαφορές και βοηθά στην προσέγγιση δύο ή περισσότερων ατόμων.

Επικοινωνία των ανθρώπωνΚαταρχήν, με το διάλογο οι άνθρωποι επικοινωνούν. Πληροφορούν, ανακοινώνουν σκέψεις και ιδέες, εκφράζουν συναισθήματα, κρίνουν γεγονότα, διαδίδουν γνώσεις, εξετάζουν και ερμηνεύουν θέματα. Με τη συζήτηση γνωρίζει ο ένας τον άλλον, ανακαλύπτουν κοινά στοιχεία, ενδιαφέροντα και αξίες, διαπιστώνουν ομοιότητες, δημιουργούν και συσφίγγουν δεσμούς. Και αν περιεχόμενο της ουσιαστικής επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους είναι ο βαθύτερος πνευματικός και ψυχικός δεσμός που τους ενώνει, τότε μοναδικό μέσο για την ουσιαστική επικοινωνία είναι ο διάλογος, που δημιουργεί και στερεώνει αυτόν το δεσμό.

Απαραίτητη προϋπόθεση δημοκρατίας Η αξία του διαλόγου επικυρώνεται ιδιαίτερα από τη θέση που έχει στο δημοκρατικό πολίτευμα. Διάλογος και δημοκρατία είναι έννοιες αλληλένδετες. Ο διάλογος υπάρχει, εφόσον υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις και ευνοϊκό κλίμα για την ελεύθερη διακίνηση ιδεών, την ελευθερία σκέψης και έκφρασης. Και τέτοιο είναι, αναμφισβήτητα, το ευνοϊκό κλίμα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο διάλογος τρέφεται από την δημοκρατία αλλά και την τρέφει. Για να υπάρχει ουσιαστική δημοκρατία, είναι ανάγκη να ενημερώνεται ο πολίτης, να συσκέπτεται, να εκφράζει χωρίς περιορισμούς τις απόψεις του, να πείθει και να παίρνει σωστές αποφάσεις. Γι’ αυτό ο διάλογος είναι θεμελιακό στοιχείο του

40

δημοκρατικού πολιτεύματος. Η εκκλησία του δήμου και τα σύγχρονα κοινοβούλια, τα δικαστήρια, οι συνελεύσεις, οι συσκέψεις υπήρξαν και είναι η δύναμη του δημοκρατικού πολιτεύματος, εδραιωμένη στην ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, στο διάλογο.

Προϋποθέσεις του καλού διαλόγου Για να διεξαχθεί ο διάλογος με επιτυχία απαιτούνται, καταρχήν, ορισμένες βασικές αντικειμενικές προϋποθέσεις. Πρέπει πρώτα απ’ όλα να υπάρχει δημοκρατία, ώστε να μπορούν όλοι οι συνομιλητές να συμμετέχουν και να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους, να υπάρχει δηλαδή δημοκρατία, ώστε να μπορούν όλοι οι συνομιλητές να συμμετέχουν και να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Μόνο σν ακούγονται όλες οι φωνές και δεν καταπνίγεται καμία, μπορεί να γίνει γόνιμος διάλογος και να λάμψει η αλήθεια. Εξάλλου η δημοκρατία είναι απαραίτητη και για έναν άλλο λόγο: όταν υπάρχει δημοκρατία, ανταλλάσσονται απόψεις, διακινούνται ιδέες, κρίνονται ιδέες, προγράμματα και ενέργειες, καταγγέλλονται αυθαιρεσίες, διατυπώνονται προτάσεις. Έτσι, ο πολίτης ενημερώνεται και σχηματίζει άποψη. Σημαντική, επίσης, αντικειμενική προϋπόθεση είναι και η οργάνωση του διαλόγου. Στο διάλογο συμμετέχουν όλοι ισότιμα. Παίρνουν το λόγο με τη σειρά και για όσο χρόνο ορίζεται από τη διαδικασία. Συμμορφώνονται στους όρους που ισχύουν για τη διεξαγωγή της συζήτησης, δε μονοπωλούν τη συζήτηση ούτε προσπαθούν να επιβληθούν με τη δύναμη της φωνής τους.

Ακόμα, ο διάλογος είναι λογική διαδικασία, σκέψη και έκφραση, και αυτοί που διαλέγονται προσπαθούν με λογικά μέσα να πείσουν. Γι’ αυτό όσο περισσότερες γνώσεις έχουν, όσο καλύτερη είναι η πνευματική κατάρτισή τους, όσο μεγαλύτερη είναι η ευχέρειά τους να εκφράζουν τις απόψεις τους με τρόπο ακριβή, σαφή, περιεκτικό και εύστοχο, τόσο πιο ισχυρά είναι τα επιχειρήματα που προβάλλουν για να τεκμηριώσουν τις απόψεις τους, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να πείσουν.

Τα πνευματικά προτερήματα των συνομιλητών, όσο σημαντικά κι αν είναι, πρέπει να συνοδεύονται με ανάλογο ήθος. Κάθε συνομιλητής οφείλει να σέβεται τους συνομιλητές του και τις προσωπικές τους απόψεις, να είναι ειλικρινής, έντιμος και ευγενικός απέναντί τους. Να τους βλέπει σαν συναγωνιστές που προσπαθούν να πετύχουν κοινό στόχο, να βρουν δηλαδή την αλήθεια, και όχι σαν αντιπάλους που πρέπει να νικήσει.

Τέλος, η επιτυχία του διαλόγου εξαρτάται από την καλοπροαίρετη διάθεση όσων συμμετέχουν σ’ αυτόν και από την έλλειψη προκατάληψης. Ο καλοπροαίρετος και απροκατάληπτος συνομιλητής είναι πρόθυμος να ακούσει και να δεχτεί τη διαφορετική άποψη, αν αποδειχθεί ότι είναι σωστή, η σκέψη του είναι ελεύθερη, αμφιβάλλει, δυσπιστεί, κρίνει, συμφωνεί ή διαφωνεί και μέσα από αυτή τη διαδικασία οδηγείται στην αλήθεια. Αντίθετα, ο προκατειλημμένος εμμένει πεισματικά στις απόψεις του και συχνά καταλήγει σε φανατισμό και μισαλλοδοξία, φαινόμενα που όχι μόνο δε συμβιβάζονται με την έρευνα, την αναζήτηση της αλήθειας και το διάλογο, αλλά συχνά αποδεικνύονται ολέθρια για την ομαλή κοινωνική ζωή και την πρόοδο του πολιτισμού.

Διάλογος και ενσωμάτωση στη δημοκρατική κοινωνία

41

Ο διάλογος είναι ο καλύτερος τρόπος επίλυσης προβλημάτων. Είναι ο μοναδικός τρόπος για να ληφθούν αποφάσεις αποδεκτές από όλους. Διάλογος είναι το πρωταρχικό μέσο αποφυγής ή επίλυσης συγκρούσεων. Αυτό που διαχωρίζει τη δημοκρατία από άλλα πολιτικά συστήματα είναι η αρχή και η πρακτική επίλυσης διαφορών κατά κύριο λόγο μέσω του διαλόγου.

Η δημοκρατία θεμελιώνεται πάνω στο δικαίωμα του καθενός να συμμετέχει στη διαχείριση των δημοσίων ζητημάτων.Η επίτευξη της δημοκρατίας προϋποθέτει μία γνήσια συνεργασία μεταξύ ανδρών και γυναικών για την αντιμετώπιση των κοινωνικών ζητημάτων.Μία βιώσιμη δημοκρατία απαιτεί δημοκρατικό κλίμα και πολιτισμό διαρκώς τροφοδοτούμενο και ενισχυόμενο από την εκπαίδευση και από άλλα έκδοχα πολιτισμού και πληροφορίας.

Το κοινοβούλιο είναι το σώμα όπου πρέπει να ακούγεται ποικιλία απόψεων. Η ποικιλία των απόψεων συμπεριλαμβάνει όλες τις φωνές του πολιτικού διαλόγου: άντρες-γυναίκες, νέους-ηλικιωμένους, πλούσιους-φτωχούς, μειοψηφίες και γηγενείς πληθυσμούς. Η ικανότητα να ακούμε και να κατανοούμε είναι εξίσου σημαντική, αν όχι περισσότερο, από την ικανότητά μας να μιλάμε.

Η ιδέα του διαλόγου έχει διάφορες πτυχές: Μεταξύ διαφορετικών πολιτικών δυνάμεων, εντός και εκτός κοινοβουλίου Μεταξύ κοινοβουλίου και πολιτών

1. 1. Ο κοινοβουλευτικός θεσμός, όταν αναζητά απόψεις από την κοινωνία των πολιτών στη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας

2. 2. Μεμονωμένοι κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι, ως διαμεσολαβητές μεταξύ ανθρώπων και θεσμού, οι οποίοι διατηρούν έναν μόνιμο διάλογο με τους πολίτες που εκπροσωπούν, εξηγώντας τις αποφάσεις που παίρνονται στο κοινοβούλιο και συγκεντρώνοντας απόψεις που θα βοηθήσουν στο σχηματισμό της λήψης αποφάσεων.

Ο διάλογος πρέπει να περιέχει διαφορετικές απόψεις. Η δημιουργία αποκλεισμών στο διάλογο πυροδοτεί απογοητεύσεις που οδηγούν σε απόρριψη και εξέγερση. Η διεθνής νομοθεσία απαιτεί την ελεύθερη συναίνεση των αυτόχθονων κοινοτήτων προκειμένου να υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν νομοθετικά ή κυβερνητικά μέτρα τα οποία ενδέχεται να τους επηρεάσουν. Αν αυτή η υποχρέωση δεν γίνει σεβαστή, κάποιοι νόμοι μπορεί να απορριφθούν από συνταγματικά δικαστήρια.

Ο «διάλογος» και η «ενσωμάτωση» αποτελούν τμήμα της ουσίας ενός δημοκρατικού πολιτισμού. Είναι αξίες που πρέπει να τροφοδοτούνται και να εκδηλώνονται στην καθημερινή ζωή. Η εκπαίδευση των νέων γύρω από τις αρχές της δημοκρατίας είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη αυτής της δημοκρατικής κουλτούρας. Είναι μια αέναη διαδικασία, η οποία δεν τελειώνει με το πέρας των σχολικών σπουδών. Ο σεβασμός απέναντι στους νόμους και απέναντι στον άλλον, είναι θεμελιώδεις αρχές που αφορούν όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα με τη θέση τους στην κοινωνία.

-Πηγή: www.ipu.org ( dialogue and inclusiveness )

42

Αποτελέσματα ερωτηματολογίωνΓια να εξακριβώσουμε τη σχέση των ανθρώπων με το διάλογο και τη σημασία που έχει αυτός στην καθημερινή τους ζωή, δημιουργήσαμε ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο απαντήθηκε από 29 άτομα διάφορων ηλικιακών ομάδων. Κατόπιν στατιστικής ανάλυσης των αποτελεσμάτων, λάβαμε τα παρακάτω αποτελέσματα, ως προς τη συχνότητα, την επιτυχία και την εποικοδομητικότητα των διαλόγων αυτών.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΦύλο: Άνδρας ΓυναίκαΗλικία: 12-15 16-18 19-25 26-35 36-45 46 και άνω

1.Πόσο σημαντικός πιστεύετε ότι είναι ο διάλογος;ΠολύΛίγοΜέτριαΚαθόλου

2. Με ποιους ανθρώπους ήρθατε σε πρώτη επαφή με το διάλογο; Φίλοι / Οικογένεια / Συμμαθητές / Άλλο3. Ποιος κοινωνικός χώρος συμβάλλει στην προετοιμασία ενός επιτυχή διαλόγου; Σχολείο / Οικογένεια / Φίλοι / Χώρος εργασίας4.Από που έχετε ενημερωθεί για την αξία του διαλόγου; Σχολείο / Οικογένεια / Φίλοι / Άλλο5. Ποιο είναι το συνηθέστερο θέμα των διαλόγων σας; Πολιτικά / Αθλητικά / Κοινωνικά / Πολιτισμός6. Πού πιστεύετε ότι οφείλεται η επιτυχία ενός διαλόγου; Σεβασμός στο συνομιλητή / Κοινός τρόπος σκέψης / Ειλικρίνεια μεταξύ των συνομιλητών / Χρήση ανεπτυγμένου αλλά κατανοητού λεξιλογίου / Απαλλαγή από προκαταλήψεις, δόγματα, σκοπιμότητες7. Τί αντιπροσωπεύει για εσάς ο διάλογος; Δημοκρατία / Λήψη Γνώσεων / Διεύρυνση πνευματικών οριζόντων / Εξαντλητική συζήτηση8. Θεωρείτε πως η ελληνική κοινωνία προάγει το διάλογο; Ναι / Όχι

2ο Ερωτηματολόγιο (διάγραμμα σε μορφή πίτας)

1)

Πόσο συχνά συνομιλήτε σε ακαδημαικό επίπεδο

συχνάκάθε μέραποτέΑραιά και που

2)

Πόσοι από αυτούς τους διαλόγους ήταν επιτυχείς Κανένας

ΛίγοιΟλοιΠολλοί

43

3) Πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτή η επιτυχία ή ενδεχόμενη αποτυχία των διαλόγων σας;

σημαντικό

τητα θεμ

άτων

ευφυία

διαλακτι

κότητα

γνώσεις

επιμονή

σεβασμός

κατανό

ηση

ανταλλ

αγή απόψεω

ν0.00%2.00%4.00%6.00%8.00%

10.00%12.00%

Επιτυχία

Επιτυχία

0.00%

2.00%

4.00%

6.00%

8.00%

10.00%

12.00% Αποτυχία

Αποτυχία

44

4) Οι συνομιλητές σας, σάς άκουγαν; Αν όχι πού οφείλεται αυτό;

Ναι: 86,2%διαφορά θέσεων

Έλλειψη σεβασμού

01020304050

Όχι (13.8%)

Όχι (13.8%)

5) Έχετε παρευρεθεί ποτέ σε διάλογο ως παρατηρητής; Αν ναι που κατέληξε αυτή η συζήτηση;

Ναι/Όχι

όχιναι

Συμπέρασμα Διαφωνία Καυγάς ταύτιση απόψεων

0.00%5.00%

10.00%15.00%20.00%25.00%30.00%35.00%

Ναι

Ναι

6) Στην παραπάνω περίπτωση έχετε παρέμβει στο διάλογο;

Ναι: 61,5% Όχι: 38,5%

45

12)

Ποιος κοινωνικός χώρος συμβάλλει στην προετοιμασία ενός επιτυχή/εποικοδομητικού

διαλόγου;ΣχολείοΟικογένειαΦίλοιΠανεπιστήμιοΧώρος ΕργασίαςΣυλλογικότητες

ΕπίλογοςΟ εποικοδομητικός διάλογος μπορεί να χαρακτηριστεί ως το εργαλείο το οποίο απομάκρυνε τον άνθρωπο από το δρόμο που οδηγεί στην αδράνεια, την παθητικότητα και την αδιαφορία, ενώ συγχρόνως διασφάλισε την ανιδιοτελή ειλικρίνεια και ελευθερία του ανθρωπίνου γένους.Ο διάλογος είναι για τον άνθρωπο μια φυσική ανάγκη, της ίδιας ζωτικής σημασίας για το πνεύμα όπως η αναπνοή για το σώμα. Ο διάλογος είναι μια ειρηνική προστριβή, συμφωνημένα πλαισιωμένη και περιορισμένη από κάποιους θετούς κανόνες. Εμφανίζεται ως μέσο για να φτάσουν οι άνθρωποι στη συνεννόηση μεταξύ τους ή ακόμα και στην από κοινού αποκάλυψη κάποιας αλήθειας. Γι’αυτό ακριβώς το λόγο ο διάλογος ως μέσο κοινωνικοποίησης, αλλά και έμπρακτης μορφής Δημοκρατίας, πρέπει να διασφαλίζεται, και όχι να δυσχεραίνεται. Σε μια εποχή όπου η έννοια του διαλόγου εκφυλίζεται, όπως στα ΜΜΕ, η Πολιτεία, οι κοινωνικοί και πολιτικοί φορείς, οι πολίτες, ο καθένας χωριστά αλλά και όλοι μαζί, οφείλουμε να προφυλάξουμε αυτη την έννοια, το δικαίωμα στο διάλογο και να τα παραδώσουμε αναλλοίωτα και εκσυγχρονισμένα στις επόμενες γενιές. Η κληρονομιά μας από τους αρχαίους Έλληνες είναι κατά κύριο λόγο, η δημοκρατία, η ελευθερία της έκφρασης, η ισότητα. Και κύριος εκφραστής όλων αυτών είναι ο διάλογος. Γι’ αυτό οφείλουμε να τον διαφυλάξουμε!