ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ

ΤΑΞΗ Β΄

Τίτλος ερευνητικής εργασίας:

«Χιούμορ και γέλιο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα»

Επιβλέποντες καθηγητές: Δενδρινού Ευθαλία ΠΕ02 Χαβδούλας Αλέξανδρος ΠΕ02

ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ, 2012 – 2013

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………….ΣΕΛ. 31. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ…………….ΣΕΛ. 61.1. ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΓΕΛΙΟΥ…………………………....ΣΕΛ.61.2. Η ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΣΟ ΓΕΛΑΜΕ..

……………………………………………………………ΣΕΛ.61.3. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΛΙΟ…………………………… ΣΕΛ.71.4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ…

……………………………………………………………ΣΕΛ.92. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΚΑΙ ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΤΗΝ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ. ...…………………………………… ΣΕΛ.142.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ……………………………………………. ΣΕΛ.14 2.2. ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ………… ΣΕΛ.142.3. ΣΥΜΠΟΣΙΑ ΚΑΙ ΓΕΛΩΤΟΠΟΙΟΙ………………….. ΣΕΛ.15 2.4. ΕΙΡΩΝΙΑ ΚΑΙ ΧΙΟΥΜΟΡ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ…… ΣΕΛ.162.5. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ……………………………………… ΣΕΛ.162.6. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΤΣΙΦΟΡΟΥ…….. ΣΕΛ.173. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΓΑΛΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΩΜΩΔΙΩΝ…

……………………………………………………………..ΣΕΛ.18 3.1. ΣΑΙΞΠΗΡ, ΜΟΛΙΕΡΟΣ ΚΑΙ ΓΚΟΛΝΤΟΝΙ………… ΣΕΛ.184. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ………………………. ΣΕΛ.224.1. ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ………………… ΣΕΛ.225. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ:

ΚΩΜΩΔΙΕΣ 1950 – 1970……………………………… ΣΕΛ.225.1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ….. ΣΕΛ.22

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ5.2. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΩΜΙΚΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ………………… ΣΕΛ.23

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ…………………………………………… ΣΕΛ.33ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………ΣΕΛ.38

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Όσο γελάμε, τίποτα δεν χάθηκε…»

Επιδίωξη μας ήταν να γνωρίσουμε το χιούμορ στην αρχαία Ελλάδα και να προβληματιστούμε με τα μέσα που προκάλεσαν το γέλιο στον 20ο

αιώνα. Κάποια από τα ερευνητικά ερωτήματα που θέσαμε ήταν τα παρακάτω: «Γιατί γελάμε;», «Τι είναι το χιούμορ;» «Ποιο ήταν το χιούμορ στην αρχαία Ελλάδα και με τι γελάνε οι σύγχρονοι Έλληνες;» κ.α. Ξεκινώντας την ερευνητική μας εργασία και σε συνεννόηση με τους υπεύθυνους καθηγητές μας χωριστήκαμε στις ακόλουθες ομάδες:

1)«Τα Λαμόγια» ΔΙΩΤΗ ΣΟΦΙΑ,ΛΑΘΥΡΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ, ΣΤΟΚΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΩΣΤΑΣ, ΚΟΤΡΩΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

3

2) «Αστεράκια» ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ, ΔΑΡΑΒΑΛΗ ΕΛΕΝΗ, ΛΙΑΝΓΚΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ, ΜΠΑΡΤΕΛΕΜΙ ΔΑΝΑΗ

3) «Κόλαση» ΠΟΝΗΡΑ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ, ΤΣΟΥΜΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΝΕΦΕΛΗ, ΤΣΙΤΣΑΝΗ ΧΡΥΣΑ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΝΕΦΕΛΗ

4

4) «Ανώνυμοι» ΜΟΥΤΣΕΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΓΕΡΟΝΙΚΟΥ ΕΛΕΝΗ, ΧΟΥΠΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΔΕΛΗΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΓΔΑ

5) «Οι Αταίριαστοι» ΚΑΤΣΑΡΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ, ΜΠΙΣΜΠΙΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, ΚΑΡΑΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΣΑΛΑΜΑΡΑ ΑΝΤΩΝΙΑ

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

1.1. ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΓΕΛΙΟΥ

Σε ένα συνέδριο στη Λε Μάνς της Γαλλίας αναλύθηκε το ζήτημα του γέλιου από επιστήμονες και καλλιτέχνες. Το γέλιο χαρακτηρίζει την προσωπικότητα των ατόμων και μπορεί να συσχετιστεί με ύψιστες μορφές ευχαρίστησης και εκτόνωσης. Είναι μια κοινωνική έκφραση του ανθρώπου και προκαλεί συχνά αντιδράσεις σχετικά με την εμπορευματοποίηση και τα όρια που πρέπει να έχει. Ο Φρανσουά Ρολάν υποστηρίζει ότι το γέλιο σχετίζεται με την φιλοσοφία και το καθιστά μάλιστα απαραίτητη προϋπόθεση της. Τίθεται ενάντια στην εμπορευματοποίηση του, υπογραμμίζοντας πως έτσι δεν επιτελεί τον αρχικό ρόλο του. Τέλος θεωρεί πως το γέλιο δεν έχει συγκεκριμένο πλαίσιο, και μεταβάλλεται αναλόγως με τα ερεθίσματα των ανθρώπων.

1.2. Η ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΣΟ ΓΕΛΑΜΕ

Επιστήμονες του πανεπιστήμιου της Καλιφόρνιας, μέτρησαν σε άνδρες εθελοντές τις ορμονικές αλλαγές στο αίμα όταν αυτοί περίμεναν από 3 μέρες πριν, να δουν ένα ευχάριστο γεγονός που αναμενόταν ότι θα τους προκαλούσε πολύ γέλιο. Οι μετρήσεις έδειξαν ενδιαφέροντα στοιχεία: 1. Πτώση κατά 39% των επιπέδων της κορτιζόνης στο αίμα, η οποία είναι ορμόνη που σχετίζεται με το στρες 2. Πτώση κατά 70% της αδρεναλίνης, η οποία είναι η κατεξοχήν ορμόνη του στρες 3. Αύξηση κατά 27% της ενδορφίνης, η οποία είναι ορμόνη που παράγεται από τον οργανισμό, ανάλογη της μορφίνης και που κάνει το άτομο να νιώθει καλά 4. Αύξηση κατά 87% της αυξητικής ορμόνης. Η αυξητική ορμόνη έχει θετικές επιδράσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα που είναι το σύστημα άμυνας του οργανισμού . Η μείωση των ορμονών του στρες συμβάλλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης ελαττώνοντας έτσι τον κίνδυνο για καρδιακά και εγκεφαλικά επεισόδια. Είναι απαραίτητο να προσπαθούμε όλοι καθημερινά, να έχουμε μια καλή δόση γέλιου. 

Το χαμόγελο μας προσφέρει μακροζωία

6

1. Μειώνει το στρες2. Βελτιώνει την ψυχική διάθεση3. Κάνει τους ανθρώπους πιο ελκυστικούς4. Προσφέρει νεότητα στο πρόσωπο5. Ισχυροποιεί την άμυνα του οργανισμού6. Ελαττώνει την ψηλή πίεση7. Βοηθά και άλλους, διότι είναι μεταδοτικό8. Φανερώνει το αίσθημα της επιτυχίας

1.3. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΛΙΟ

Ο λόρδος Βύρωνας έλεγε ότι κάθε φορά που κάποιος μπορεί να γελά, θα πρέπει να το κάνει διότι όπως ισχυριζόταν το γέλιο είναι ένα προσιτό σε όλους, φτηνό φάρμακο.  Ακόμη πολύ πριν η επιστήμη αποδείξει τις ευεργετικές για τον οργανισμό δράσεις του γέλιου, οι άνθρωποι είχαν καταλάβει ότι το καλό γέλιο και το χιούμορ προσφέρουν αναζωογόνηση και την πολυπόθητη ξεκούραση.  Στην εποχή μας το χρόνιο ανεξέλεγκτο στρες, δηλητηριάζει σε πολλούς ανθρώπους την καθημερινή ζωή. Οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο βλαβερές για πολλά συστήματα του σώματος αλλά επιδεινώνουν επίσης τις διαπροσωπικές, συζυγικές, επαγγελματικές και οικογενειακές σχέσεις.  Τα άτομα που γελούν εύκολα και έχουν την αίσθηση του χιούμορ, σε αντίθεση με αυτούς που θυμώνουν εύκολα, φαίνεται σύμφωνα με έρευνες να παρουσιάζουν λιγότερα καρδιακά επεισόδια.

«Γυμναστική με ασκήσεις… γέλιου» Ως ένα τρόπο άσκησης, οι άνθρωποι έχουν επιλέξει τη γιόγκα προκειμένου να ενωθούν με το πνεύμα του γέλιου.

Στην Ελλάδα, αυτό το έχουν καταφέρει δύο δασκάλες που ίδρυσαν ένα «Κλαμπ Γέλιου» μέσα στο οποίο οι άνθρωποι γυμνάζονται γελώντας με την καρδιά τους. Εμπνευστής και ιδρυτής αυτής της ιδέας ήταν ο Ινδός γιατρός Μαντάν Κατάρια, ο οποίος πίστεψε στις θεραπευτικές ιδιότητες του γέλιου που κάνει τους ανθρώπους δημιουργικούς και καταπολεμά την κατάθλιψη. Το Κλαμπ Γέλιου είναι μία δραστηριότητα

7

της ΜΚΟ «Χαρούμενος Πλανήτης» που έχει ως σκοπό την προάσπιση του ανθρώπινου δικαιώματος στην καλή ποιότητα ζωής, μέσα από δράσεις που καλλιεργούν τη χαρά στην καθημερινότητα, την προστασία του περιβάλλοντος και την παγκόσμια ειρήνη.

«Το χιούμορ δεν είναι ανδρικό μονοπώλιο»

Έρευνα του Βρετανού ερευνητή στο Πανεπιστήμιο του Νόργουιτς, Σαμ Σούστερ, έδειξε ότι οι άνδρες είναι αυτοί που διαθέτουν περισσότερο χιούμορ απ΄ ό,τι οι γυναίκες. Ο ερευνητής μάλιστα υποστήριζε ότι αυτό συμβαίνει καθώς το χιούμορ είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον δυναμισμό και την «επιθετική» φύση του ανθρώπου- που αποτελεί γνώρισμα των ανδρών. Η αιτία «κρύβεται» σύμφωνα με τον επιστήμονα στο γεγονός ότι το... ασθενές φύλο δεν διαθέτει την ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη, η οποία καθιστά τους άνδρες πιο αστείους. Ωστόσο οι γυναίκες θεωρούνται από τη φύση τους πιο εύθυμες. Πολλοί όμως είναι αυτοί που δεν συμφωνούν με τη θέση του Βρετανού ερευνητή, επισημαίνοντας ότι το χιούμορ δεν έχει φύλο. Όπως επισημαίνει ο κ. Αλέξανδρος Λουπασάκης, γιατρός βελονισμού και ολιστικής ιατρικής, ο οποίος διοργανώνει σεμινάρια γέλιου, το χιούμορ υπάρχει στο DΝΑ κάθε ανθρώπου. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι γυναίκες έχουν χιούμορ, ωστόσο επειδή η κοινωνία μας τις θέλει πιο μετρημένες φοβούνται να εκτεθούν. Σε αντίθεση με τους άνδρες, οι οποίοι θεωρούνται η «ψυχή μιας παρέας». Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια το... χιουμοριστικό σκηνικό αλλάζει, αφού όλο και περισσότερες γυναίκες εκφράζουν το χιούμορ τους ελεύθερα. Η γυναίκα όμως σήμερα δεν έχει ανάγκη να ακολουθήσει το κοινωνικό στερεότυπο που τη θέλει λιγομίλητη και σοβαρή σε μία παρέα. Έτσι, “ξεκλειδώνεται” και μπορεί ακόμη και να εκθέσει τον ίδιο της τον εαυτό κάνοντας χιούμορ.

1.4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

8

Στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας δημιουργήσαμε ένα ερωτηματολόγιο με σκοπό να διερευνήσουμε τις απόψεις των συμμαθητών μας σχετικά με το χιούμορ και το γέλιο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε 12 ερωτήσεις και δόθηκε σε δείγμα 73 ατόμων, μαθητών της Γ’ τάξης Ενιαίου Λυκείου Καρπενησίου. Το ερωτηματολόγιο παρατίθεται στο παράρτημα.

Τα αποτελέσματα είχαν ως εξής:

Στην ερώτηση 1 «Γελάμε αρκετά στις μέρες μας;» οι περισσότεροι απάντησαν «ναι» και μόνο το 1,5 % απάντησε «όχι».

Γράφημα 1

9

Στην ερώτηση 2 «Τι σας κάνει να γελάτε;» το μεγαλύτερο μέρος απάντησε ότι γελάει με αστείες κουβέντες και ανέκδοτα.

Γράφημα 2

Στην ερώτηση 3 «Σας έχει συμβεί να γελάσετε σε στιγμή που δεν πρέπει;». Το 65% απάντησε ότι γέλασε την ώρα του μαθήματος, το 17% σε ένα ατύχημα, το 12% στην εκκλησία και το 6% όταν τους μαλώνουν οι γονείς τους.

Στην ερώτηση 4 «Σε τι μας ωφελεί το γέλιο;» το 64% απάντησε ότι μας φτιάχνει τη διάθεση, επηρεάζει δηλαδή την ψυχολογία μας. Το 30% ότι ωφελεί την υγεία μας και μόλις το 6% ότι βελτιώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις.

10

Γράφημα 3

Στην ερώτηση 5 « Τι παθαίνει κανείς όταν δεν γελάει αρκετά;» το 72% απάντησε ότι χάνει το νόημα της ζωής, το 11% ότι απομονώνεται, το 9% ότι δεν γίνεται εύκολα συμπαθής και το 8% ότι θυμώνει πιο εύκολα. Στην ερώτηση 6 «Με ποιο γέλιο των άλλων ενοχλείστε περισσότερο;» οι συμμαθητές μας απάντησαν ότι ενοχλούνται περισσότερο με το προσβλητικό και το ειρωνικό – κοροϊδευτικό γέλιο.

Γράφημα 4

11

Στην ερώτηση 7 «Πως γελάτε εσείς συνήθως;» το 41% απάντησε ότι γελάει δυνατά, το 38% κανονικά, το 15% τρανταχτά, το 3% σχεδόν αθόρυβα, το 2% άξεστα και το 1% «αριστοκρατικά». Στην ερώτηση 8 διερευνήσαμε αν γνωρίζουν τους ορισμούς των εννοιών του γελοίου, του κωμικού και του αστείου με τη μέθοδο της αντιστοίχισης και απάντησαν όλοι σωστά. Στην ερώτηση 9 «Γνωρίζετε κάποιον αρχαίο Έλληνα συγγραφέα κωμωδιών, αν ναι, αναφέρετε κάποιο από τα έργα του» απάντησε το 66% ότι γνωρίζει τον Αριστοφάνη και τα έργα « Όρνιθες», «Πλούτος», «Ιππείς», «Εκκλησιάζουσες» και το 34% ότι δεν γνωρίζει κανέναν.

Γράφημα 5

Στην ερώτηση 10 «Γνωρίζετε Έλληνες ή Ελληνίδες κωμικούς ηθοποιούς; Αν ναι, αναφέρετε 2 ονόματα» απάντησε το 83% ότι γνωρίζει και ανέφερε τους: Βέγγο, Φιλιππίδη, Μπέζο. Το 17% απάντησε ότι δεν γνωρίζει κανέναν.

12

Γράφημα 6

Στην ερώτηση 11 «Έχετε δει παραστάσεις του Καραγκιόζη; Αν ναι, αναφέρετε έναν άλλο ήρωα του θεάτρου σκιών» το 75% απάντησε πως έχει δει και ανέφερε τους: Χατζηαβάτη, Κολλητήρι, Νιόνιο, Μπαρμπα- Γιώργο. Το 25% απάντησε πως δεν έχει δει.

Γράφημα 7

13

Στην ερώτηση 12 «Ποια είναι η αγαπημένη σας κωμωδία α) ελληνικού θεατρικού έργου β) ελληνικής ταινίας γ) ελληνικού σήριαλ δ) ξένης ταινίας ε) ξένου σήριαλ» απάντησαν διάφορα έργα και ταινίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα επικρατέστερα: α) «Πήρε τοστ το Σαββατόβραδο», «Δεν βλέπω, δεν ακούω, δεν μιλάω» β) «Ο μπακαλόγατος», «Θου-βου: Φαλακρός πράκτωρ»γ) « 50-50», «Ευτυχισμένοι μαζί»δ) «American Pie», «Hangover»ε) «Friends», «Two and a half men»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΚΑΙ ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ.

2.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι αρχαίοι το γέλιο το είχαν σε μεγάλη εκτίμηση, καθώς είχαν προσέξει πως μόνο ο άνθρωπος γελάει (το μόνον γελάν των ζώων άνθρωπον, λέει κάπου ο Αριστοτέλης) και είχαν αναδείξει το γέλιο σε ειδοποιό διαφορά των ζώων από τους ανθρώπους. Ακόμα και στη Σπάρτη, που τη θεωρούμε όχι άδικα αυστηρή και σκοτεινή πολιτεία, ο Λυκούργος, αν τουλάχιστον πιστέψουμε τον Πλούταρχο, είχε αφιερώσει ναό με αγαλματίδιο του Γέλωτα. Λένε μάλιστα πως οι πιο πλακατζήδες από τους αρχαίους μας προγόνους ήταν οι Τροιζήνιοι, που οι άλλοι Έλληνες τους έλεγαν φιλογέλωτες, γιατί δεν σταματούσαν να χωρατεύουν και να αστειεύονται ακόμα και την ώρα των συνελεύσεων της Εκκλησίας του Δήμου. Κατά σύμπτωση, Φιλόγελως λέγεται και η μοναδική συλλογή με ανέκδοτα που έχει διασωθεί από την αρχαιότητα.

2.2. ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Εκτός από τον Παρθενώνα και την ομορφιά της τέχνης της, η κλασική εποχή έδωσε στον πολιτισμό της Ευρώπης τη δημοκρατία. Πουθενά αλλού και σε καμιά άλλη εποχή δεν φαίνεται τόσο καθαρά η αξία της ελευθερίας ως προϋπόθεση της δημιουργικής πνευματικής ζωής, όσο στην πολιτική κωμωδία και φιλοσοφία στην αρχαία Αθήνα. Το ευρύτερο κοινό «ο λαός» είχε την παιδεία να καταλάβει τα έργα των μεγάλων τραγικών και την αυτοεκτίμηση για να γελά εις βάρος σημαντικών προσώπων με την αριστοφανική κριτική και τα ανέκδοτα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ακόλουθα ανέκδοτα:«Ο μισάνθρωπος Τίμων και οι Αθηναίοι συμπολίτες του» Ο Τιμών ήταν Αθηναίος πολίτης και έζησε στα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου. Το παρακάτω ανέκδοτο παραδόθηκε από τον Πλούταρχο : «Σε συνέλευση του δήμου των Αθηναίων λέγεται ότι

14

ανέβηκε στο βήμα, και μετά τη σιωπή και την έκπληξη που προκάλεσε το παράδοξο του πράγματος είπε: «Έχω ένα μικρό κτήμα, άνδρες Αθηναίοι, και μια συκιά υπάρχει εκεί, από την οποία αρκετοί από τους συμπολίτες μας κρεμάστηκαν. Επειδή σκοπεύω να χτίσω, ήθελα να σας αναγγείλω προηγουμένως εδώ, ότι αν μερικοί θέλουν να κρεμαστούν, να κρεμαστούν πριν κόψω τη συκιά».«Αθηναίοι και Σπαρτιάτες (ως έμπειροι κλέφτες)» (Ξενοφώντος, Κύρου Ανάβασις) Στη σύσκεψη των αξιωματικών που αφορούσε την επίθεση για την κατάληψη ενός καλά φυλασσόμενου όρους από τους ντόπιους σε περιοχή της δυτικής Αρμενίας, ο Ξενοφών πρότεινε να γίνει η επιχείρηση τη νύχτα με επικεφαλής το Σπαρτιάτη Χειρίσοφο, γιατί ήταν ικανός στον αιφνιδιασμό του εχθρού, εφόσον οι Σπαρτιάτες ασκούνταν κατά την εκπαίδευσή τους στην κλοπή και την απάτη. Στην απάντηση του ο Σπαρτιάτης στρατηγός τόνισε ότι ήταν αναγκαία και η συμμετοχή των Αθηναίων (δηλαδή του Ξενοφώντος), επειδή και αυτοί φημίζονται ως πολύ ικανοί στο να κλέβουν κυρίως το δημόσιο χρήμα. Η απόδοση του χαρακτηρισμού ως «ικανού κλέφτη» από τον Ξενοφώντα στον Χειρίσοφο και αντιστρόφως είναι ασφαλώς ένα αστείο, πιθανότατα αυθεντικό, που ειπώθηκε σε μια κρίσιμη στιγμή ύστερα από πολλούς κινδύνους και ταλαιπωρίες. «Ένας αντίθετος στο “ρεύμα” κυνικός» (Διογ. Λαέρτιος VI, 39) «Στο θέατρο έμπαινε, ενώ οι άλλοι έβγαιναν. Όταν ερωτήθηκε για τον λόγο, απάντησε : “Σε όλη μου την ζωή αυτό φροντίζω”».

2.3. ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΚΑΙ ΓΕΛΩΤΟΠΟΙΟΙ

Στο έργο του «Συμπόσιο» ο Ξενοφών αναφέρει πως ένας νεαρός ο Αυτόλυκος κατέκτησε νίκη στο Παγκράτιο και ο πατέρας του έκανε ένα συμπόσιο προσκαλώντας τον Σωκράτη και την παρέα του. Ενώ καθόντουσαν όλοι στο τραπέζι πηγαίνει απρόσκλητος ο Φίλιππος, ο γελωτοποιός που λέγοντας κάποια αστεία αποτύγχανε παταγωδώς. Έπειτα, καταφθάνει ένας επαγγελματίας διασκεδαστής και κάνοντας κάποιες χορευτικές παραστάσεις, πετυχαίνει το γέλιο. Ο Φίλιππος, νιώθοντας αποτυχημένος, μιμείται τον διασκεδαστή και έτσι επιτυγχάνει το γέλιο. Στο τέλος, αναγνωρίστηκε η ικανότητά του να σατιρίζει κάποιον άλλον. Η περιγραφή του συμποσίου του Καλλία από τον Ξενοφώντα είναι μια πιστή αποτύπωση της μορφής της ψυχαγωγίας που απολάμβαναν οι πλούσιοι και διάσημοι της Αθήνας στα τέλη του 5ου

αιώνα π.Χ. Αποτελεί επίσης την εκτενέστερη περιγραφή που διαθέτουμε για έναν «επαγγελματία» αστειολόγο. Τα συμπόσια γίνονταν σε ιδιαίτερα δωμάτια του ελληνικού σπιτιού, τους ''ανδρώνες'', όπου επιτρέπονταν μόνο άντρες. Στο συμπόσιο η κοινωνική

15

''ελίτ'' επιδείκνυε την «ανωτερότητά» της. Οι Αθηναίοι ευγενείς είχαν την δυνατότητα να προσκαλούν κάθε είδους ανθρώπους στα τραπέζια τους. Επιπλέον, στους καλεσμένους συμπεριλήφθηκε και ο Κόλακας, ο οποίος για να «πληρώσει» το φαγητό του, κολάκευε τον οικοδεσπότη. Κατά τον 4ο αιώνα δημιουργήθηκε στην Αθήνα ένας όμιλος γελωτοποιών, οι ''εξήκοντα''. Τα μέλη αυτού του ομίλου ήταν ερασιτέχνες. Όσο περνούσαν τα χρόνια οι γελωτοποιοί συνδέονταν άμεσα με τους ηθοποιούς της παντομίμα.

2.4. ΕΙΡΩΝΕΙΑ ΚΑΙ ΧΙΟΥΜΟΡ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Οι απόψεις που είχε ήταν γεμάτες χιούμορ και ποιότητα για την κοινωνική ζωή. Ο Αριστοτέλης δεν θέλει να φτάνει στα άκρα, όσον αφορά το θέμα του αστείου, διότι πιστεύει πως αυτοί που υπερβαίνουν τα όρια της αστειότητας φαίνονται άξεστοι επειδή θέλουν απλά να προκαλούν γέλιο και δεν τους ενδιαφέρει να πουν ένα χαριτωμένο αστείο, όπως δεν ενδιαφέρονται για το αν στεναχωρούν αυτόν για τον οποίο λένε τα χωρατά τους. Αντίθετα εκείνοι που δεν μπορούν να πουν κανένα αστείο και δείχνουν τη δυσαρέσκεια τους σε αυτούς που αστειεύονται είναι αγροίκοι και στυφοί. Όσοι όμως αστειεύονται με εξυπνάδα και ευπρέπεια χαρακτηρίζονται «ευτράπελοι», δηλαδή άνθρωποι με καλούς τρόπους και με τη σωστή έννοια εύστροφοι. Το θέμα του γέλιου στον Αριστοτέλη και στην εποχή του μεσαίωνα διαπραγματεύεται και ο Ουμπέρτο Έκο στο βιβλίο του «Το όνομα του Ρόδου».

2.5. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ

Ο Αριστοφάνης (455 – 385) θεωρείται ο μεγαλύτερος απ’ τους κωμικούς ποιητές της αρχαιότητας που άφησε εποχή στην εξέλιξη της αρχαίας κωμωδίας, στην οποίαν αναδείχτηκε ο σημαντικότερος εκπρόσωπος και διαμορφωτής. Για τη ζωή του ξέρουμε πολύ λίγα, ίσως γιατί παρόλο που κυριάρχησε για 40 χρόνια στο αττικό θέατρο κι ήταν πολύ δημοφιλής, ζούσε μια μοναχική ζωή γεμάτη από πνευματικές ασχολίες. Το σίγουρο πάντως είναι πως ήταν Αθηναίος, απ’ τον δήμο των Κυδαθηναίων κι απ’ την Παντιονίδα φυλή. Ονομαζόταν ακόμα κι Αιγινίτης, γιατί έμενε σχεδόν συνέχεια στ’ αγρόκτημά του στην Αίγινα. Είχε εξαιρετική μόρφωση και παρακολουθούσε με πολύ ενδιαφέρον την πολιτική και

16

κοινωνική ζωή της Αθήνας σατιρίζοντας στις κωμωδίες του που τις παρουσίαζε στη σκηνή με ψευδώνυμο, τα τρωτά προσώπων και γεγονότων μ’ απαράμιλλο τρόπο. Παντρεύτηκε νέος κι έκανε τρία παιδιά. Έγραψε 44 κωμωδίες απ’ τις οποίες ολόκληρες σωθήκαν 11 που είναι σε χρονολογική σειρά: Αχαρνής, Ιππής, Νεφέλαι, Σφήκες, Ειρήνη, Όρνιθες, Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσαι, Πλούτος, Βάτραχοι, Εκκλησιάζουσαι. Στα έργα του που ήταν γεμάτα από αισχρολογίες οι οποίες δεν θεωρούνταν τότε απρεπείς, περιέλαβε τα ζωντανότερα και πιο καθημερινά γλωσσικά στοιχεία δίνοντας έτσι στην αττική διάλεκτο ύψος, λεπτότητα κι ευλυγισία.

2.6. «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ» ΤΟΥ ΤΣΙΦΟΡΟΥ

Νίκος Τσιφόρος (1909-1970) Ο Νίκος Τσιφόρος γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια. Σπούδασε νομική και πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα, όπου έζησε ως το θάνατό του. Άσκησε τη δικηγορία για μικρό χρονικό διάστημα, σύντομα όμως στράφηκε στο χώρο των γραμμάτων. Πρωτοεμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής με το θεατρικό έργο Η πινακοθήκη των ηλιθίων και ακολούθησαν πολλές θεατρικές επιτυχίες του, τις περισσότερες από τις οποίες έγραψε σε συνεργασία με τον Πωλ Βασιλειάδη. Ενδεικτικά αναφέρουμε τίτλους έργων του, όπως Η κυρία του κυρίου, Γάντι και σαρδέλα, Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος, Οι γαμπροί της Ευτυχίας, Το έξυπνο πουλί, Ο Κλέαρχος η Μαρίνα κι ο κοντός. Πολλά έργα του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο με εξίσου μεγάλη επιτυχία, ενώ ο ίδιος ο Τσιφόρος ασχολήθηκε με την κινηματογραφική σκηνοθεσία και το σενάριο. Παράλληλα έγραψε πολλά ευθυμογραφήματα καταδεικνύοντας τα κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας. Το βιβλίο του «Ελληνική μυθολογία» είναι το αποτέλεσμα της συγκέντρωσης μικρών αυτοτελών θεμάτων εμπνευσμένων από την ελληνική μυθολογία, τα οποία έγραψε και δημοσίευσε ο Νίκος Τσιφόρος στον ημερήσιο τύπο. Ο Τσιφόρος έκανε από ότι βλέπουμε μία αρκετά μεγάλη έρευνα πριν από τη συγγραφή, ανατρέχοντας εκτός από την ελληνική, στην ινδική, την αιγυπτιακή και την κινέζικη μυθολογία. Άλλωστε θεωρεί τη ινδική ως μητέρα των υπολοίπων, τουλάχιστον ως προς το μεγαλύτερο μέρος των ιστοριών και των θεών-ηρώων. Το ύφος είναι χαρακτηριστικά “τσιφόρειο’ με ένα αμάλγαμα πειράγματος,

17

γλώσσας αργκό και απύθμενου χιούμορ. Όπως και με άλλα βιβλία του, ο Τσιφόρος προσπαθεί να φανεί διδακτικός χρησιμοποιώντας όμως τη δική του προσέγγιση, ξαναγράφοντας τις ιστορίες σαν να συνέβαιναν μεταξύ καθημερινών ηρώων, με αποτέλεσμα να κάνει το θέμα του πιο προσιτό σε εμάς τους συγχρόνους. Αποσπάσματα από το συγκεκριμένο βιβλίο δίνονται στο παράρτημα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΓΑΛΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΩΜΩΔΙΩΝ

1) Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (Απρίλιος 1564 - 23 Απριλίου 1616) ήταν Άγγλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας. Θεωρείται ευρέως ως ο σημαντικότερος συγγραφέας που έγραψε στην αγγλική γλώσσα και ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς παγκοσμίως. Συχνά αποκαλείται εθνικός ποιητής της Αγγλίας και "Βάρδος του Έιβον. Δεν έχουν σωθεί παρά λίγες καταγραφές για την ιδιωτική ζωή του Σαίξπηρ. Ο Σαίξπηρ κατάφερε να χειριστεί με απόλυτη δεξιοτεχνία τόσο την κωμωδία όσο και το δράμα και την τραγωδία. Τα έργα του διαπνέονται

18

από μία βαθειά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και παραμένουν επίκαιρα. Η επίδρασή του, ειδικότερα στην αγγλική λογοτεχνία, θεωρείται τεράστια. Οι Ρομαντικοί αναγνώρισαν την ιδιοφυία του και οι Βικτωριανοί τον λάτρεψαν. Στα 28 του χρόνια ήταν πλέον ένας φτασμένος ηθοποιός στο Λονδίνο και ως τα 52 του, που πέθανε, ήταν πάντα δημοφιλής και περιζήτητος. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς άρχισε να γράφει ο Σαίξπηρ αλλά αναφορές της εποχής του και αρχεία παραστάσεων δείχνουν ότι κάποια από τα έργα του είχαν ανέβει στη λονδρέζικη σκηνή από το 1592 και για πολλά χρόνια υποστηριζόταν από την βασίλισσα Ελισάβετ. Τα πρώτα έργα του Σαίξπηρ γράφτηκαν σε τυποποιημένη γλώσσα, σύμφωνα με το συμβατικό ύφος της εποχής. Στα ποιήματα χρησιμοποιούνται επεκταμένες και μερικές φορές περίτεχνες μεταφορές και η γλώσσα είναι συχνά ρητορική, γραμμένη για ηθοποιούς που απαγγέλλουν. Ο Σαίξπηρ συνδύασε την ποιητική ιδιοφυία με την πρακτική έννοια του θεάτρου. Όπως όλοι οι θεατρικοί συγγραφείς της εποχής του, δραματοποίησε ιστορίες χρησιμοποιώντας πηγές όπως ο Πλούταρχος και ο Ραφαήλ Χόλινσεντ. Αναδιαμόρφωσε κάθε πλοκή για να δημιουργήσει περισσότερα κέντρα ενδιαφέροντος και να δείξει στο κοινό όσο το δυνατόν περισσότερες πλευρές της αφήγησης. Αυτή η δύναμη του σχεδιασμού εξασφαλίζει ότι το έργο του Σαίξπηρ μπορεί να επιβιώσει της μετάφρασης, του κοψίματος και της ευρείας ερμηνείας χωρίς απώλειες στον πυρήνα του δράματος. Το έργο του Σαίξπηρ επηρέασε σημαντικά το μεταγενέστερο θέατρο και τη λογοτεχνία. Κάποια από τα γνωστά έργα του είναι: «Η Κωμωδία των Παρεξηγήσεων» (1592), «Το Ημέρωμα της Στρίγγλας» (1593), «Οι Δύο Άρχοντες από τη Βερόνα» (1594), «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» (1594-1595), «Ιούλιος Καίσαρ» ( 1599) , «Άμλετ, πρίγκιπας της Δανίας»(1599-1600), «Τρωίλος και Χρυσηίδα» (1602), «Οθέλος, ο Μαυριτανός της Βενετίας» (1603), «Μάκβεθ» (1603-1606).

19

2) Κάρλο Γκολντόνι

Ο Κάρλο Γκολντόνι (Βενετία, 25 Φεβρουαρίου 1707 - Παρίσι, 6 Φεβρουαρίου 1793) ήταν Ιταλός κωμωδιογράφος, ο οποίος θεωρείται ότι ανανέωσε την ιταλική κωμωδία, απομακρυνόμενος από τις χοντροκομμένες φάρσες, δημιουργώντας την «κωμωδία χαρακτήρων». Στα έργα του, παρουσιάζονται χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες της μεσαίας τάξης του καιρού του, ενώ ενσωμάτωσε στοιχεία και από τους χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε. Εργάστηκε ως γραμματέας και σύμβουλος, στη Βενετία και αφιερώθηκε στη συγγραφή έργων και στη διαχείριση θεάτρων. Σύντομα ανακάλυψε ότι είχε ταλέντο στην κωμωδία, ενώ συνειδητοποίησε ότι η ιταλική σκηνή χρειαζόταν μια μεγάλη ανανέωση. Υιοθέτησε ως πρότυπό του το Μολιέρο και το 1738 παρουσίασε την πρώτη του κωμωδία, με τίτλο L'uomo di mondo. Το 1761, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου έγινε δεκτός στην Αυλή και τέθηκε υπεύθυνος του Ιταλικού Θεάτρου. Έμεινε στη Γαλλία μέχρι το τέλος της ζωής του, γράφοντας στα γαλλικά τα έργα του και τα απομνημονεύματά του. Υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής στη χώρα. Όταν αποσύρθηκε στις Βερσαλλίες, δεχόταν σύνταξη από τον ίδιο το Βασιλιά, την οποία έχασε μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά αποδόθηκε ξανά στη σύζυγό του μετά το θάνατό του. Τα έργα που γράφτηκαν όσο ο συγγραφέας ήταν στην Ιταλία δεν έχουν θρησκευτικό ή εκκλησιαστικό θέμα ούτε εκφράζουν σκέψεις για το θάνατο ή τη μετάνοια, κάτι που προκαλεί εντύπωση λόγω της αυστηρής καθολικής ανατροφής του Γκολντόνι. Μετά τη μετοίκησή του στη Γαλλία, η θέση του έγινε πιο ξεκάθαρη, καθώς τα έργα του είχαν έντονο αντι-εκκλησιαστικό τόνο και συχνά σατίριζαν την υποκρισία των μοναχών και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Ο Γκολντόνι ενδιαφερόταν για τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, τη φιλοσοφία, το κίνημα του Ουμανισμού, ενώ ασκούσε κριτική στην αλαζονεία, στην αδιαλλαξία και την κατάχρηση εξουσίας.

20

Συχνά σατίριζε τους υπερόπτες ευγενείς και τους φτωχούς που δεν είχαν τιμιότητα και αξιοπρέπεια. Κάποια από τα γνωστά έργα του είναι: «Λοκαντιέρα», «Ο Υπηρέτης των Δύο Αφεντάδων», «Καβγάδες στην Κιότζια».

3) Μολιέρος

Ο Μολιέρος (Παρίσι 15 Ιανουαρίου 1622 - Παρίσι 17 Φεβρουαρίου 1673) ήταν Γάλλος θεατρικός συγγραφέας, διευθυντής θεάτρου και ηθοποιός. Οι Γάλλοι τον θεωρούν ως τον καλύτερο κλασσικό ποιητή τους, ενώ για πολλούς είναι και ο καλύτερος Γάλλος λογοτέχνης. Μπόρεσε και έφερε την κωμωδία σε ίση θέση με την τραγωδία, και αυτό είναι το μεγαλύτερο κατόρθωμά του. Ανήκε στο καλλιτεχνικό κίνημα του κλασσικισμού. Στα 16 του χρόνια έφυγε να σπουδάσει νομική στην Ορλεάνη. Όταν επέστρεψε στο Παρίσι έγινε δικηγόρος. Το 1642 γνώρισε μία ηθοποιό, την Μαντλέν Μπεζάρ, η οποία ενίσχυσε την αγάπη του για το θέατρο. Ο πατέρας του ήταν αντίθετος προς το θέατρο αλλά ο Μολιέρος ίδρυσε έναν θεατρικό θίασο και το 1665 άρχισε να γράφει δικά του θεατρικά έργα. Το 1658 προσκλήθηκε να παρουσιάσει μερικά έργα στην βασιλική αυλή. Η επόμενη πολύ μεγάλη επιτυχία ήταν το 1662 το θεατρικό έργο "Το σχολείο των γυναικών". Ο βασιλιάς, βλέποντας την μεγάλη επιτυχία του Μολιέρου, άρχισε να τον ενισχύει οικονομικά. Τον Μάιο του 1664 ο Μολιέρος, που είχε γίνει διευθυντής του θεατρικού θιάσου του βασιλιά, διοργάνωσε μια φαντασμαγορική γιορτή στους κήπους των Βερσαλλιών, όπου παρουσίασε 4 νέα θεατρικά κομμάτια: την Πριγκίπισσα της Ελίδας, τον Γάμο με το στανιό, τους Εκνευριστικούς και τον Ταρτούφο. Η τελευταία αυτή κωμωδία, ο Ταρτούφος, είχε ήδη αρχίσει να προκαλεί την έντονη κριτική και τις αντιδράσεις μερικών ευγενών της Αυλής πριν ακόμη γίνει η πρώτη επίσημη παρουσίαση. Μια από τις πιο γνωστές στιγμές της ζωής του

21

Μολιέρου είναι και η τελευταία του η οποία έγινε θρύλος. Ο Μολιέρος δεν πέθανε, όπως πιστεύεται, πάνω στη σκηνή. Κατά τη διάρκεια στης παράστασης «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» κατέρρευσε στην σκηνή βήχοντας και αιμορραγώντας και παρά τις πιέσεις του βασιλιά Λουδοβίκου XIV για ξεκούραση, εκείνος συνέχισε να παίζει μέχρι το τέλος του έργου. Ύστερα από αυτό κατέρρευσε ξανά έχοντας μεγαλύτερη αιμορραγία αυτή τη φορά και πέθανε λίγες ώρες αργότερα στο σπίτι του.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ

(Ο Καραγκιόζης από Θέατρο Σκιών της Κωνσταντινούπολης)

Ο Καραγκιόζης είναι κεντρικός χαρακτήρας του παραδοσιακού ελληνικού και τουρκικού Θεάτρου Σκιών, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις αποκαλείται με το όνομα του πρωταγωνιστή του. Στα τούρκικα ονομάζεται Karagöz που σημαίνει μαυρομάτης. Μετά από εισήγηση του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας στην UNESCO, το 2010 ο Καραγκιόζης (Karagöz) περιελήφθηκε στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Τουρκίας. Παλιότερα, προ της εμφάνισης του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, οι παραστάσεις του Καραγκιόζη και Χατζηαβάτη ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής τρόπος ψυχαγωγίας στην Τουρκία, αλλά και στην Ελλάδα. Διαφορετικοί θρύλοι έχουν διαμορφωθεί σχετικά με την καταγωγή του Καραγκιόζη. Παραδοσιακά πιστεύεται ότι δημιουργός του ήταν ο Σεΐχ Κιουστερί, που καταγόταν από την Προύσα. Σύμφωνα με το θρύλο, ο Χατζηαβάτης και ο Καραγκιόζης συμμετείχαν στην κατασκευή ενός τζαμιού για τον σουλτάνο Ορχάν, ο πρώτος ως επιστάτης και ο

22

δεύτερος ως εργάτης. Οι διάλογοι των δύο ανδρών ήταν τόσο διασκεδαστικοί ώστε οι υπόλοιποι εργάτες σταματούσαν την εργασία τους και τους παρακολουθούσαν. Όταν ο σουλτάνος πληροφορήθηκε την καθυστέρηση των εργασιών, διέταξε το θάνατο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη. Αργότερα μετάνιωσε για την πράξη του και ο Σεΐχ Κιουστερί δημιούργησε τις φιγούρες των δύο ηρώων με σκοπό να παρηγορήσει τον σουλτάνο. Σήμερα στην Προύσα υπάρχει ένα μνημείο (τάφος) του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη. Η παλαιότερη μαρτυρία για παράσταση Καραγκιόζη στον ελλαδικό χώρο χρονολογείται το 1809 και την τοποθετεί στην περιοχή των Ιωαννίνων. Στην Ελλάδα ο Καραγκιόζης, ως λαϊκός ήρωας, εκπροσωπεί το φτωχό, εξαθλιωμένο, πονηρό Έλληνα, στο περιβάλλον της Τουρκοκρατίας. Είναι καμπούρης και περιστοιχίζεται από την οικογένειά του, το φίλο του Χατζηαβάτη, το θείο του Μπάρμπα-Γιώργο και άλλους χαρακτήρες. Ζει σε παράγκα (Η παράγκα του Καραγκιόζη), είναι ξυπόλητος και μένει απέναντι από το σεράι (το παλάτι) του Βεζίρη. Τα θέματα των έργων του Θεάτρου Σκιών είναι συνήθως σκωπτικά - σατιρικά, προκαλώντας γέλιο στους θεατές ενώ πολλές φορές αναφέρονται σε πραγματικά και σύγχρονα ζητήματα που ενδιαφέρουν τον κόσμο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: ΚΩΜΩΔΙΕΣ 1950 - 1970

5.1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

Οι κωμωδίες στον ελληνικό κινηματογράφο του 1950 και του 1960 δεν εξελίχθηκαν αλλά τυποποιήθηκαν σεναριακά και υποκριτικά. Υπήρχε αδιαφορία για τη σκηνοθεσία ενώ το σενάριο ήταν γραμμένο αποκλειστικά για έναν ηθοποιό και τον τρόπο που αυτός υποκρινόταν. Οι θεατές ενδιαφερόταν για τον ηθοποιό και όχι για την ιστορία της ταινίας, ενώ οι παραγωγοί και οι κριτικοί ενοχλούνταν αν οι εισπράξεις δεν ήταν ικανοποιητικές. Οι ηθοποιοί έδιναν από την αρχή το μάξιμουμ της απόδοσης τους και δεν εξελίσσονταν υποκριτικά. Η υπόθεση των έργων ήταν όμοια και η εξέλιξη γνωστή.

23

5.2. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΩΜΙΚΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ

1) Κώστας Χατζηχρήστος

O δημοφιλής ηθοποιός Κώστας Χατζηχρήστος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1921. Πρωτοεμφανίστηκε στη σκηνή στη διάρκεια της κατοχής με το θίασο του Λουκή Μυλωνά, που περιόδευε στη Θεσσαλία. Λίγο αργότερα έφτασε στην Αθήνα, όπου εργάστηκε σε βαριετέ, μετείχε σε μουσικούς θιάσους κι έλαβε μέρος σε διάφορες επιθεωρήσεις. Το 1952 συγκρότησε το δικό του θίασο, ενώ συνέπραξε και ως συνθιασάρχης με εκλεκτούς πρωταγωνιστές της εποχής. Από το 1953 έως το 1955 συνεργάστηκε με τον Κούλη Στολίγκα και την Καίτη Ντιριντάουα, με την οποία αργότερα παντρεύτηκε. Τα επόμενα 15 χρόνια ανέβασε με δικούς του θιάσους πολλές και επιτυχημένες επιθεωρήσεις και κωμωδίες. Κάποιες από αυτές γνώρισαν τέτοια επιτυχία που μεταφέρθηκαν και στη μεγάλη οθόνη, όπως «Ο κύριος Πτέραρχος», «Της Κακομοίρας», «Ηλίας του 16ου», «Ένας έξυπνος βλάκας», «Παριζιάνα» κ.α. Μεγάλη και σημαντική υπήρξε και η κινηματογραφική του δραστηριότητα. Έκανε το ντεμπούτο του το 1952 στον «Πύργο των ιπποτών» και γρήγορα καθιερώθηκε ως ένας απ’ τους δημοφιλέστερους κωμικούς της μεγάλης οθόνης. Το 1955 δημιούργησε το χαρακτήρα του Θύμιου, ενός κουτοπόνηρου επαρχιώτη που έρχεται στην πρωτεύουσα και βρίσκει τον μπελά του, στο φιλμ «Πιάσαμε την καλή». Ακολούθησαν «Τα Κωθώνια του Συντάγματος» (1956), «Οι Τρεις Ντετέκτιβ» (1957), «Τσαρούχι, Πιστόλι, Παπιγιόν» (1957), «Γερακίνα» (1958), «Διακοπές στην Κολοπετινίτσα» (1959), «Να Ζήσουν τα Φτωχόπαιδα» (1959), «Ο Ηλίας του 16ου» (1959), «Λαός και Κολωνάκι» (1959), «Ο Θύμιος τα ’χει Τετρακόσια» (1960), «Μακρυκωσταίοι και Κοντογιώργηδες» (1960), «Ο Δήμος από τα Τρίκαλα» (1962), και πολλές άλλες. Ο ίδιος υπήρξε παραγωγός τριών ταινιών και σκηνοθέτησε άλλες οκτώ. Την περίοδο 1994 - 1996 επέστρεψε στο θέατρο, στη δική του θεατρική στέγη, που

24

απέκτησε το 1970 κι έχασε λόγω χρεών λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του, στις 3 Οκτωβρίου του 2001.

2) Σαπφώ Νοταρά

Η Σαπφώ Νοταρά (Βήσσανη Ιωαννίνων, 1907- Αθήνα, 11 Ιουνίου 1985) ήταν Ελληνίδα ηθοποιός του κινηματογράφου και του θεάτρου. Το πραγματικό της επώνυμο ήταν Χανδάνου. Σπούδασε στην Επαγγελματική Σχολή Θεάτρου και στη Δραματική Σχολή του Πειραϊκού Συνδέσμου. Το επώνυμο Νοταρά το πήρε από το δρόμο που βρισκόταν η δραματική σχολή στην οποία φοιτούσε. Ως ηθοποιός πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο και συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους ηθοποιούς της εποχής (Κατερίνα, Νέζερ, Λαμπέτη, Χορν). Εμφανίστηκε και σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες. Αξέχαστη θα μείνει η επιβλητική της φωνή. Πασίγνωστη έγινε και μέσα από τις ατάκες της, όπως το «Εδώ μέσα γίνονται Σόδομα και Γόμορρα» και το «Μπουρλότο». Άφησε εποχή με τις ερμηνείες της στις ταινίες( «Αχ, αυτή η γυναίκα μου», «Η χαρτοπαίχτρα») αλλά και στο θέατρο. Πέθανε εντελώς μόνη και αβοήθητη, σε διαμέρισμα που διέμενε επί της πλατείας Κουμουνδούρου .

25

3) Λογοθετίδης Βασίλης

Ο Βασίλης Λογοθετίδης (1898 - 20 Φεβρουαρίου 1960) ήταν Έλληνας κωμικός ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου. Το πραγματικό του ονοματεπώνυμο ήταν Βασίλης Ταυλαρίδης. Καθιέρωσε το επίθετο Λογοθετίδης με το ντεμπούτο του στο θέατρο το 1919. Γεννήθηκε το 1898 στο Μυριόφυτο της Ανατολικής Θράκης και έζησε τα νεανικά του χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. Το 1915 αποφοίτησε από το Ζωγράφειο Γυμνάσιο και τον επόμενο χρόνο εμφανίσθηκε ερασιτεχνικά σε θεατρική σκηνή της Κωνσταντινούπολης κάνοντας μεγάλη εντύπωση. Το 1918 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και τον επόμενο χρόνο κάνει την εμφάνισή του ως επαγγελματίας πλέον ηθοποιός με τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη με τον οποίο και συνεργάσθηκε μέχρι το 1935 όταν για μια μόνο θεατρική περίοδο δημιούργησε ο ίδιος θίασο συνεταιρικά με την Αλίκη και τον Κώστα Μουσούρη. Στη διάρκεια της λαμπρής και πλούσιας σε επιτυχίες θεατρική σταδιοδρομία του έπαιξε σε περισσότερα από 200 ξένα θεατρικά έργα μεταξύ των οποίων στο Αρσενικό και παλιά δαντέλλα του Κέσσερλινγκ, στο Έξυπνοι και κουτοί του Γκάρσον Κάνιν, στην κωμωδία του Σαίξπηρ «Όπως σας αρέσει», στο «Βολπόνε του Μπεν Τζόνσον» κ.α. καθώς επίσης και σε περισσότερες από 110 ελληνικές κωμωδίες. Το 1957 ανέλαβε καλλιτεχνική περιοδεία στις ΗΠΑ με σκοπό τη καθιέρωση συστηματικής επαφής μεταξύ των θεάτρων όλων των χωρών της γης, δίνοντας παραστάσεις σε οκτώ πόλεις των ΗΠΑ όπου και θριάμβευσε. Κατά δε την υποδοχή του στη πόλη Πίτσμπουργκ, ο δήμαρχος της πόλης του παρέδωσε το χρυσό κλειδί της πόλης, τιμή που δεν έχει ξαναγίνει σε Έλληνα ηθοποιό. Ακριβώς σε αναγνώριση της συμβολής του αυτής για την πρόοδο της ελληνικής θεατρικής τέχνης και παρουσίας σε διεθνές κοινό, ο Βασιλιάς Παύλος του απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος. Νωρίτερα (1952), είχε τιμηθεί και με το Έπαθλο Ξενόπουλου. Ο Βασίλης Λογοθετίδης πέθανε στο σπίτι του

26

στις 20 Φεβρουαρίου 1960 από καρδιακή προσβολή, ενώ ετοιμαζόταν να πάει στο θεάτρό του.

4) Γεωργία Βασιλειάδου

 

Η Γεωργία Βασιλειάδου γεννήθηκε την 1 Ιανουαρίου 1897, στην Αθήνα. Το πραγματικό της όνομα ήταν Γεωργία Αθανασίου. Την πρώτη της καλλιτεχνική εμφάνισή έκανε το 1918 στον "Ερνάνη" μάλλον συμπτωματικά οπότε και ξεκίνησε τις σπουδές της στην Γεννάδειο Σχολή το 1923 και κατόπιν εμφανίστηκε σε διάφορες όπερες. Εργάστηκε σε μεγάλα θεατρικά σχήματα της εποχής με τους Κυβέλη, Μαρίκα Κοτοπούλη, Δημήτρη Μυράτ, ερμηνεύοντας ποικίλους ρόλους. Στα μέσα του 1930 αποφάσισε να σταματήσει, μετά από ένα γάμο της που υπήρξε όμως ατυχής. Στη συνέχεια γνώρισε την Σοφία Βέμπο η οποία και της υποσχέθηκε να τη βοηθήσει. Την εποχή εκείνη αντιλαμβανόμενος πρώτος ο Αλέκος Σακελλάριος το έμφυτο ταλέντο της στη μιμητική της προσέφερε ένα ρόλο το 1939 στα Κορίτσια της παντρειάς, που έγινε η αφορμή για το ξεκίνημα μιας δεύτερης, αλλά περισσότερο γνωστής καριέρας - αυτή τη φορά ως κοσμαγάπητης κωμικού, της "ομορφότερης άσχημης" του ελληνικού κινηματογράφου, όπως χαρακτηρίστηκε. Στην εταιρεία της Φίνος Φιλμ έγιναν οι μεγάλες της επιτυχίες όπως: «Η ωραία των Αθηνών», «Η θεία απ΄ το Σικάγο», «Ο Κλέαρχος η Μαρίνα και ο κοντός» και πολλές άλλες. Έλαβε μέρος στην τηλεοπτική σειρά Ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Έμενε στο Μαρούσι και είχε μια κόρη, την Φωτεινή. Πέθανε στις 12 Φεβρουαρίου του 1980 και παραμένει ακόμα αξιαγάπητη χάρη στις ταινίες της.

27

5) Ορέστης Μακρής

Ο Ορέστης Μακρής ήταν Έλληνας ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου και τενόρος της οπερέτας. Γεννήθηκε στη Χαλκίδα στις 30 Σεπτεμβρίου 1898 και πέθανε στην Αθήνα στις 29 Ιανουαρίου 1975. Είχε τελειώσει το Ελληνικό Ωδείο Αθηνών και εμφανίσθηκε στη σκηνή πρώτα ως τενόρος στο θίασο Ροζαλίας Νίκα το 1925, κατόπιν στον θίασο Παπαϊωάννου και αργότερα μεταπήδησε στο είδος των κωμικών ρόλων. Ως ηθοποιός διέπρεψε σε απόδοση λαϊκών τύπων. Ανεπανάληπτη ήταν η απόδοσή του στο τύπο του «μεθύστακα», που αποτέλεσε σταθμό στο ελληνικό θέατρο. Τον τύπο αυτόν μετέφερε αργότερα και στον κινηματογράφο με ομώνυμο τίτλο. Το 1955 απέδωσε τόσο αληθινά τον χαρακτήρα του μισητού ιδιοκτήτη που έγινε αποδέκτης ευτράπελου επεισοδίου σε κεντρικό δρόμο της Αθήνας θεωρούμενος ως πραγματικός ιδιοκτήτης. Συμμετείχε σε περίπου σαράντα ταινίες παίζοντας χαρακτηριστικούς ρόλους, όπως του μεθυσμένου, του άστοργου, του ανάποδου μα και στοργικού πατέρα. Κάθε ταινία του Ορέστη Μακρή θεωρείται χωρίς υπερβολή και μια ξεχωριστή δημιουργία ρόλου που σήμερα αποτελούν όλοι πρότυπα θεατρικής μελέτης του είδους των. Τιμήθηκε με το Τάγμα του Φοίνικος.

28

6) Ρένα Βλαχοπούλου

Η Ρένα Βλαχοπούλου (20 Φεβρουαρίου1923, Κέρκυρα - 29 Ιουλίου 2004, Αθήνα) ήταν Ελληνίδα ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου και τραγουδίστρια. Σε ηλικία 16 χρονών, τραγούδησε για πρώτη φορά σε κάποιο ζαχαροπλαστείο της Σπιανάδας, όπου το 1938 γνώρισε και ερωτεύτηκε τον ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ Κώστα Βασιλείου. Μαζί μετακόμισαν στην Αθήνα όπου παντρεύτηκαν το καλοκαίρι του επόμενου έτους. Τότε, στο βαριετέ "Όασις", στο Ζάππειο, όπου ο Μίμης Τραϊφόρος παρουσίαζε νέους καλλιτέχνες, η Ρένα δοκίμασε τις ικανότητές της στο τραγούδι. Εντυπωσίασε τον Τραϊφόρο, που της ζήτησε να τραγουδά εκεί μονίμως. Σημείωσε επιτυχία τραγουδώντας τη "Μικρή Χωριατοπούλα. Το 1940, λίγες μέρες μετά την κήρυξη του πολέμου, οι Ιταλοί βομβάρδισαν την Κέρκυρα. Τότε σκοτώθηκαν και οι δύο γονείς της. Με τον Βασιλείου χώρισε και το 1942 παντρεύτηκε τον τραπεζίτη Γιάννη Κωστόπουλο με τον οποίο χώρισε το 1946. Η πρώτη της εμφάνιση στο θέατρο ως ηθοποιού και όχι ως τραγουδίστριας έγινε το καλοκαίρι του 1954 στο θέατρο της Σοφίας Βέμπο, στην επιθεώρηση "Σουσουράδα" (κείμενα Μίμη Τραϊφόρου-Γιώργου Γιαννακόπουλου). Σημείωσε μεγάλη επιτυχία στο θέατρο Μετροπόλιταν, κάνοντας την τηλεφωνήτρια που απαντά σε κάθε κλήση δίνοντας πληροφορίες. Επέστρεψε στον κινηματογράφο το 1962, στην ταινία του Αλέκου Σακελλάριου «Όταν λείπει η γάτα», όπου έπαιξε μαζί με τους: Βασίλη Αυλωνίτη, Νίκο Ρίζο, Μαρίκα Κρεββατά, Σταύρο Παράβα και με τις πρωτοεμφανιζόμενες κινηματογραφικά αδελφές Μπρόγερ. Την ίδια χρονιά έπαιξε στην ταινία «Μερικοί το προτιμούν κρύο» του Γιάννη Δαλιανίδη. Το καλοκαίρι του 1962 έπαιξε στην «Οδό ονείρων», που ανέβηκε στο θέατρο Μετροπόλιταν σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, σκηνογραφία Μίνωος Αργυράκη και μουσική Μάνου Χατζιδάκι. Στην παράσταση εκείνη, η Ρένα Βλαχοπούλου ήταν μια από τις περίφημες «αδελφές Τατά», μαζί με τη Ζωή Φυτούση, τη Νίκη Λεμπέση και τη

29

Μάρω Κοντού. Στο νούμερο «Όνειρο της Οθόνης» εμφανίστηκε με τουαλέτα και σατίριζε τις ταινίες - μελό. Στο νούμερο αυτό προβλήθηκε και ένα πεντάλεπτο φιλμάκι στο οποίο κρατώντας στην αγκαλιά της ένα αρνί, αναφωνεί: "Αμάρτησα για το αρνί μου". Στο πλευρό της εμφανίστηκε ο Μάνος Χατζιδάκις ντυμένος τσολιάς. Έπαιξε σε πολλές ταινίες με μεγάλη επιτυχία και αγαπήθηκε για την ζωντάνια και τις υποκριτικές της ικανότητες. Το 1976 δοκίμασε τις υποκριτικές της ικανότητες για πρώτη φορά στην μικρή οθόνη της ΕΡΤ ως πρωταγωνίστρια στην τηλεοπτική σειρά «Μία Αθηναία στην Αθήνα» (σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου) που ολοκληρώθηκε σε 25 45λεπτα επεισόδια. Ήταν μία επαγγελματική εμπειρία η οποία δεν την ικανοποίησε. Σε μία από τις ελάχιστες συνεντεύξεις που έδινε κατά καιρούς δήλωσε: «Έκανα και εγώ τα λάθη μου, όπως και οι άλλοι της γενιάς μου. Παρασυρθήκαμε από τη μόδα της εποχής. Το βίντεο σαν καινούργιο μέσο ήταν πρωτόγνωρο και βέβαια έκανε θραύση. Οι ταινίες πουλούσαν σαν τρελές στα βίντεο κλαμπ. Όμως εμείς που είχαμε κάνει κινηματογράφο δεν έπρεπε να παρασυρθούμε και να δεχτούμε να γυρίσουμε ταινίες που δεν είχαν καμία σχέση με τις κινηματογραφικές. Ευτυχώς δεν καταγραφήκανε στη συνείδηση του κόσμου, έμειναν οι κλασσικές ταινίες του Φίνου!»    

7) Θανάσης Βέγγος

Ο Θανάσης Βέγγος (29/5/1927, Νέο Φάληρο – 3/05/2011,Πειραιάς) είναι κωμικός ηθοποιός του κινηματογράφου και του θεάτρου. Είχε παίξει σε 126 ταινίες, σε 52 από τις οποίες ως πρωταγωνιστής και είχε σκηνοθετήσει (πρωταγωνιστώντας ταυτόχρονα) ακόμη επτά ταινίες. Θεωρείται ένας από τους πιο δημοφιλείς κωμικούς του ελληνικού κινηματογράφου, ενώ μέχρι πρόσφατα συνέχιζε να εμφανίζεται σε ταινίες, στην τηλεόραση και το θέατρο. Ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος, και ήρωας της αντίστασης. Μετά τον πόλεμο, εκδιώχθηκε από τη δουλειά του εξαιτίας των πολιτικών του φρονημάτων. Η απόλυση του πατέρα του προκάλεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, σοβαρό οικονομικό πρόβλημα στην οικογένεια του Θανάση, κάτι που τον ανάγκασε να ριχτεί στον αγώνα για το μεροκάματο. Κυριότερη μεταξύ των επαγγελμάτων με τα οποία ασχολήθηκε ήταν η απασχόλησή του σε επεξεργασίες δερμάτων. Παράλληλα έκανε διάφορα μικροθελήματα στη γειτονιά. Άρχισε να παίζει μικρούς ρόλους σε ταινίες, εργαζόμενος παράλληλα και ως φροντιστής στα κινηματογραφικά πλατό. Τα επόμενα χρόνια, συνεργαζόμενος κυρίως με τον σκηνοθέτη Πάνο Γλυκοφρύδη, αναπτύσσει τον τύπο του νευρικού, αεικίνητου τύπου, που τον καθιέρωσε και αρχίζει να γίνεται δημοφιλής .Το 1964 ίδρυσε τη δική του εταιρία

30

παραγωγής ΘΒ-Ταινίες Γέλιου. Την περίοδο 1965-1969, συνεργαζόμενος με τον Πάνο Γλυκοφρύδη και τον Ερρίκο Θαλασσινό αλλά και σκηνοθετώντας ο ίδιος κάποιες φορές, γύρισε τις καλύτερες κατά γενική ομολογία ταινίες του, όπως τις «Φανερός πράκτωρ 000», «Τρελός, παλαβός και Βέγγος», «Ποιος Θανάσης;», που τις χαρακτηρίζουν το σουρεαλιστικό χιούμορ, ο αυτοσχεδιασμός και η πηγαία ερμηνεία. Παρά την εμπορική και καλλιτεχνική τους επιτυχία, οι ταινίες αυτές οδηγούν την εταιρία του Βέγγου σε κλείσιμο και τον ίδιο σε οικονομική καταστροφή, από την οποία θα συνέλθει μόνο μετά από πολλά χρόνια. Έπαιξε σε σήριαλ και στο θέατρο και ήταν πάντα αγαπητός. Υπήρξε φειδωλός σε δηλώσεις και συνεντεύξεις, ωστόσο στο παρελθόν ο ίδιος είχε δηλώσει: "Δουλεύω με το ένστικτο, δεν έχω κανένα ταλέντο, μόνο αυτή τη φάτσα. Εδώ είναι αποτυπωμένη όλη η μιζέρια, όλη η δυστυχία, όλος ο πόνος του ασήμαντου Έλληνα".

8) Σωτήρης Μουστάκας

Ο Σωτήρης Μουστάκας (17 Σεπτεμβρίου 1940, Λεμεσός Κύπρου - 4 Ιουνίου 2007, Αθήνα) υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους έλληνες κωμικούς ηθοποιούς της εποχής του, βραβευμένος για την προσφορά του στην ελληνική επιθεώρηση. Καταγόταν από το χωριό Κάτω Πλάτρες Λεμεσού και ήταν το τελευταίο παιδί πολυμελούς οικογένειας (είχε άλλα επτά αδέρφια). Σε ηλικία 15 χρονών, συμμετείχε ενεργά στον Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959, όπου μοίραζε φυλλάδια και έγραφε συνθήματα στους τοίχους. Συνελήφθη από τους Άγγλους και φυλακίστηκε για περίοδο εφτά μηνών. Μόλις αποφυλακίστηκε τελείωσε το σχολείο και το 1958 αναχώρησε για την Αθήνα για να σπουδάσει ηθοποιία, παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα του. Η αγάπη του Μουστάκα για το θέατρο είχε ξεκινήσει όταν κατά την εφηβεία του ο νεαρός Σωτήρης πήγε σε μια θεατρική παράσταση του Νίκου Σταυρίδη στη Λεμεσό. Μετά το τέλος της παράστασης κι ενώ όλοι ζητούσαν

31

αυτόγραφα από τον Σταυρίδη, ο Σωτήρης τον πλησίασε και του είπε πως θέλει να γίνει κι αυτός ηθοποιός. Ο Σταυρίδης του είπε να έρθει στην Αθήνα να τον βρει. Όταν έφτασε στην Αθήνα, έπιασε δουλειά σ' ένα εστιατόριο ως σερβιτόρος και παράλληλα έδωσε εξετάσεις στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου όπου και κόπηκε την πρώτη φορά. Δεν το έβαλε κάτω, ξαναπροσπάθησε και πέρασε. Εκεί γνώρισε και την ηθοποιό Μαρία Μπονέλου, την οποία παντρεύτηκε το 1973 και έκαναν μια κόρη, την Αλεξία. Ο Σωτήρης Μουστάκας έπαιξε σε δεκάδες παραγωγές του ελληνικού κινηματογράφου και πολλές θεατρικές παραστάσεις.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Οπτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε:

1) «Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι» (1967), σκηνοθεσία Τζεφιρέλι.

2) Βιντεοσκοπημένη παράσταση του έργου «Αχαρνής» (2005) του Αριστοφάνη στο θέατρο Δελφών, σκηνοθεσία Θεοδωρόπουλος.

3) Ελληνική ταινία «Η θεία από το Σικάγο» (1957), σκηνοθεσία Σακελλάριος.

4) Βιντεοσκοπημένες παραστάσεις του Καραγκιόζη «Ο Καραγκιόζης μάγειρας», «Καραγκιόζης vs Μετάλλικα».

32

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013

Β’ ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ

Αγαπητέ μας συμμαθητή/τρια, θα θέλαμε να μας βοηθήσεις στην έρευνα που κάνουμε οι μαθητές της Β’ Λυκείου εντός του σχολείου μας σχετικά με το γέλιο και το χιούμορ στη ζωή μας και στη ζωή των ανθρώπων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η έρευνα αυτή γίνεται στο πλαίσιο του μαθήματος της Ερευνητικής μας εργασίας. Το ερωτηματολόγιο είναι ανώνυμο και τα πορίσματα που θα προκύψουν θα δημοσιοποιηθούν μαζί με το σύνολο της εργασίας μας στην ιστοσελίδα του σχολείου αλλά και σε ειδική εκδήλωση. Σε

33

παρακαλούμε, λοιπόν, να απαντήσεις ειλικρινά, και αν κάπου δυσκολεύεσαι ή μας ρωτάς σχετικά ή δεν απαντάς. Ευχαριστούμε για τη συμμετοχή σου!

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ:

«ΧΙΟΥΜΟΡ ΚΑΙ ΓΕΛΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ»

1. Γελάμε αρκετά στις μέρες μας; (1 απάντηση)

1. Ναι

2. Όχι

3. Όχι όσο θα θέλαμε

2. Τι σας κάνει να γελάτε; (1 ως 3 απαντήσεις)

1. Αστεία κουβέντα – ανέκδοτα

2. Πειράγματα – κοροϊδία

3. Γαργαλητό

4. Κάποια απρόβλεπτα γεγονότα (π.χ. πέσιμο, σαρδάμ)

5. Κινηματογραφικές ταινίες, θέατρο, τηλεόραση

6. Γκριμάτσες

7. Μεταδοτικό γέλιο

8. Γελοιογραφίες, κόμικς

9. Νευρικό γέλιο σε δύσκολες στιγμές

3. Σας έχει συμβεί να γελάσετε σε στιγμή που δεν πρέπει; (1 απάντηση)

1. Την ώρα του μαθήματος

34

2. Στην εκκλησία

3. Σ’ ένα ατύχημα

4. Όταν σας μαλώνουν οι γονείς

4. Σε τι μας ωφελεί το γέλιο;

1. Υγεία (φέρνει μακροζωία)

2. Κοινωνικότητα (βελτίωση διαπροσωπικών σχέσεων)

3. Ψυχολογία (φτιάχνει τη διάθεση)

5. Τι παθαίνει κανείς όταν δεν γελάει αρκετά; (1 απάντηση)

1. Απομονώνεται

2. Δεν γίνεται εύκολα συμπαθής

3. Θυμώνει πιο εύκολα

4. Η ζωή του γίνεται πιο γκρίζα, χάνει το νόημα της ζωής

6. Με ποιο γέλιο των άλλων εσείς ενοχλείστε περισσότερο; (1 ως 2 απαντήσεις)

1. Ειρωνικό – κοροϊδευτικό

2. Υποτιμητικό

3. Προσβλητικό

4. Νευρικό

5. Άγνωστης αιτίας

7. Πώς γελάτε εσείς συνήθως; (1 απάντηση)

1. Τρανταχτά

35

2. Δυνατά

3. Κανονικά

4. Άξεστα

5. Σχεδόν αθόρυβα

6. Απλώς, χαμογελώντας «αριστοκρατικά»

8. Αντιστοιχίστε τις λέξεις με τους κατάλληλους ορισμούς (έννοιες)

1.Αστείο Α)Λόγος που προκαλεί κοροϊδία

2.Γελοίο Β)Λόγος που λέγεται με σκοπό τον αστεϊσμό, με εύθυμη διάθεση, για να προκαλέσει το χαμόγελο, όχι ως κάτι το σοβαρό

3.Κωμικό

Γ) Λόγος που προκαλεί το γέλιο

9. Γνωρίζετε κάποιον αρχαίο Έλληνα συγγραφέα κωμωδιών;

1. Ναι

Αν ναι, αναφέρετε τον τίτλο από ένα έργο του………………………………………………

2. Όχι

10. Γνωρίζετε Έλληνες ή Ελληνίδες κωμικούς ηθοποιούς;

1. Ναι

Αν ναι, αναφέρετε δύο ονόματα………………………………………………………………

2. Όχι

11. Έχετε δει παραστάσεις του «Καραγκιόζη»;

36

1. Ναι

Αν ναι, αναφέρετε έναν άλλο ήρωα του θεάτρου σκιών………………………………………

2. Όχι

12. Ποια είναι η αγαπημένη σας κωμωδία;

Α) Ελληνικού θεατρικού έργου:………………………………………………………………..

Β) Ελληνικής ταινίας:…………………………………………………………………………..

Γ) Ελληνικού σήριαλ:…………………………………………………………………………..

Δ) Ξένης ταινίας:……………………………………………………………………………….

Ε) Ξένου σήριαλ:………………………………………………………………………………..

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) Τουλουμάκος Ιω.Σ. (2011) «Χιούμορ και Σάτιρα των αρχαίων Ελλήνων», Εκδοτικός οίκος Κυριακίδη ΑΕ, Αθήνα.

2) Jan Bremmer – Herman Roodenburg (2005), (μτφ Γιώργος Δίπλας), «Η πολιτισμική ιστορία του Χιούμορ», εκδόσεις Πολύτροπον, Αθήνα.

3) Σολδάτος Γ. (2010) «Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου», εκδόσεις Αιγόκερως, Αθήνα

37

4) Τσιφόρος Ν. (2009) «Ελληνική Μυθολογία»(σελ.142,184,230,240) εκδόσεις ΕΡΜΗΣ, Αθήνα

5) «Αρχαία Ελληνική Γραμματεία»(σελ. 87-95, 55-65, 53-63, 69-79) (1993), Εκδόσεις Οδυσσέας Χατζόπουλος, Αθήνα

6) Έκθεση Έκφραση για το Ενιαίο Λύκειο Θεματικό κύκλοι, ΟΕΔB

Links:

7) http://psixologia.medlook.gr/articles.php?id=729&type=1

8) http :// www . sarantakos . com / language / gelio . html

9) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%86%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82

10) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1_%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CF%85

11) http://www.biblionet.gr/author/37328/%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%A4%CF%83%CE%B9%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82

12) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%85%CE%AF%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BC_%CE%A3%CE%B1%CE%AF%CE%BE%CF%80%CE%B7%CF%81

13) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AC%CF%81%CE%BB%CE%BF_%CE%93%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%BD%CF%84%CF%8C%CE%BD%CE%B9

14) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82

15) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%B9%CF%8C%CE%B6%CE%B7%CF%82

16) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%89%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AC%CE%BA%CE%B1%CF%82

17) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B7%CF%82_%CE%92%CE%AD%CE%B3%CE%B3%CE%BF%CF%82

18) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%81%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%82

19) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CF%80%CF%86%CF%8E_%CE%9D%CE%BF%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%AC

38

20) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%AD%CE%BD%CE%B1_%CE%92%CE%BB%CE%B1%CF%87%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CF%85

21) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B7%CF%82_%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%84%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82

22) http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%82_%CE%A7%CE%B1%CF%84%CE%B6%CE%B7%CF%87%CF%81%CE%AE%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%82

39