1

ΒΙΟΗΘΙΚΗ Ερευνητική Εργασία

Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Τάκα Χαρίκλεια Σχολικό Έτος: 2012-2012 1ο ΓΕΛ Ελασσόνας

2

ΟΙ ΥΠΟΟΜΑ∆ΕΣ • RESPECT 1. Κωνσταντινοπούλου Σίσσυ 2. Παπαδάκη Άρτεµις 3. Τσιαντούλα Βικτώρια 4. Φαρµακιώτη Εύα • ΣΟΥΛΤΑΝΕΣ 1. Κιόρογλου ∆ώρα 2. Λιάκου Όλγα 3. Μπαλίου Έλλη

• CSI 1. Γκαβοτάσιου Βάσω 2. Γρίβα Λίνα 3. ∆ιαµαντή Άννα 4. Σακελλαρίδης Γιώργος

• ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΣ 1. Γιαννούλας Άρης 2. Ζαψαλής Γιάννης 3. Λέκκας Ναπολέων 4. Μπακρατσάς Γιώργος • ΟΙ ΘΕΤΙΚΟΙ 1. Αρσένη Χριστίνα 2. Κεραµίδας Χρήστος 3. Κουρνούτης Θανάσης 4. Μανουλιάς Θέµης

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ. 4-6 2. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ σελ.7 3. ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ σελ. 8-18 4. ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ-ΑΜΒΛΩΣΗ 29-21 5. ΕΥΓΟΝΙΚΗ 22-31 6. ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ σελ.32-40 7. ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ σελ. 41-51 8.ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ σελ. 52-53 8.ΕΠΙΛΟΓΟΣ σελ.54

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Βιοηθική είναι ο κλάδος εκείνος της επιστήµης που ασχολείται µε τα ηθικά προβλήµατα που προέκυψαν από τις νέες ανακαλύψεις της Βιολογίας και τις εφαρµογές της Γενετικής Μηχανικής. Με τη ραγδαία ανάπτυξη των Βιολογικών επιστηµών από τον ∆εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο και µετά και τη δυνατότητα παρέµβασης του ανθρώπου σε διάφορες βιολογικές διαδικασίες κρίθηκε απαραίτητη η ανάπτυξη ενός νέου γνωστικού αντικειµένου, αυτού της Βιοηθικής. Από τη φύση της η Βιοηθική είναι το σηµείο τοµής διαφορετικών επιστηµονικών πεδίων της Βιολογίας που περιλαµβάνουν τη Γενετική, τη Βιοτεχνολογία, τη Βιοϊατρική, ενώ εµπλέκονται και τελείως διαφορετικοί γνωστικοί τοµείς όπως η Νοµική και η Θεολογία. Συγκεκριµένα η οµάδα µας αναζήτησε, ερεύνησε, εργάστηκε, συνέταξε και εκθέτει πληροφορίες πάνω στα εξής θέµατα της βιοηθικής:

1. Πειραµατόζωα 2. Ευγονική 3. Ευθανασία/ Άµβλωση 4. Κλωνοποίηση 5. Τεχνητή γονιµοποίηση

• Η χρήση πειραµατόζωων είναι αναµφισβήτητα ένα πολυδιάστατο

θέµα. Οι συζητήσεις σχετικά µε αυτό διχάζουν αρκετά συχνά την κοινή γνώµη. Ειδικά τα τελευταία χρόνια το συγκεκριµένο θέµα έχει πάρει µεγάλες διαστάσεις, καθώς υπάρχει πληθώρα απόψεων γύρω από αυτό το θέµα της Βιοηθικής.

• Ευγονική είναι ένας επιστηµονικός κλάδος της Βιολογίας, ο οποίος έχει σκοπό να βελτιώσει την ηθική,πνευµατική και βιολογική υπόσταση του ανθρώπου.Σύµφωνα µε αυτήν πρέπει να αποφεύγεται βασικά ο γάµος µεταξύ ατόµων τα οποία έχουν ψυχικές και άλλες κληρονοµικές ασθένειες.

• Με τον όρο ευθανασία εννοούµε τον ανώδυνο θάνατο. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια έγιναν προσπάθειες για τη νοµιµοποίηση της ευθανασίας µε δικαιολογητικά τον οίκτο προς τον άνθρωπο που υποφέρει, την θυσία για χάρη του κοινωνικού συνόλου και την απαξία της ζωής. Και πάλι όµως στους ισχυρισµούς αυτούς προκύπτει το ερώτηµα αν ο άνθρωπος, ειδικός ή όχι, έχει δικαίωµα να επιβουλεύεται τη ζωή του συνανθρώπου του και να του δώσει ένα τέλος εύκολο και γαλήνιο;

• Κλωνοποίηση είναι η διαδικασία δηµιουργίας ενός ή περισσοτέρων ακριβών αντιγράφων από ένα πρότυπο. Η ανακοίνωση της γέννησης της Dolly έφερε το ζήτηµα της κλωνοποίησης στην επιφάνεια.Το

5

γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσµα να διατυπωθούν επιστηµονικές απόψεις που τάσσονται υπέρ και κατά της κλωνοποίησης.

• Η εξωσωµατική γονιµοποίηση είναι µία ιατρική µέθοδος υποβοηθούµενης αναπαραγωγής. Τα κυριότερα προβλήµατα που προκάλεσαν ηθικά διλήµµατα από την εφαρµογή της εξωσωµατικής γονιµοποίησης είναι η ανάµειξη του τρίτου προσώπου στην αναπαραγωγική διαδικασία µε τη δωρεά γεννητικού υλικού, η παρένθετη µητρότητα, η αναπαραγωγή σε γυναίκες προχωρηµένης ηλικίας, η κρυοσυντήρηση των εµβρύων, η απόκτηση τέκνων από άγαµες γυναίκες και οµοφυλόφιλα ζευγάρια και τα πειράµατα σε έµβρυα.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ Επιλέξαµε αυτό το θέµα, γιατί ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της τεχνολογίας, η οποία γνωρίζει ραγδαία εξέλιξη τα τελευταία χρόνια σε θέµατα κυρίως της γενετικής. Είναι όµως όντως τόσο επικίνδυνες οι εφαρµογές της Βιολογίας που να δικαιολογούν µια τέτοια αντίδραση;

6

Παρότι δεν έχουν καταγραφεί πολλά αρνητικά παραδείγµατα, η αλήθεια είναι πως πάντα υποβόσκει η πιθανότητα ενός λάθος χειρισµού µε τραγικές δυστυχώς συνέπειες. Η γονιδιακή θεραπεία και η τεχνολογία του ανασυνδυασµένου DNA µπορεί να έχουν αποδειχθεί υψηλότατης ακρίβειας και αποδοτικότητας εργαλεία που υποκαθιστούν σε πολλές περιπτώσεις την κλασική Ιατρική, δεν παύουν όµως να είναι τεχνικές που δεν έχουν χρησιµοποιηθεί σε µεγάλη κλίµακα και επί µακρόν και συνεπώς δεν είναι εξασφαλισµένη η έλλειψη προβληµάτων.

7

ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΖΩΑ ΩΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΣΕ ΖΩΑ

Φανταστείτε τη ζωή σας ως πειραµατόζωο … Φανταστείτε ότι ζείτε κλειδωµένοι µέσα σε ένα σκοτεινό κλουβί χωρίς να έχετε κανέναν έλεγχο πάνω στη ζωή σας. ∆εν µπορείτε να επιλέξετε πότε και τι θα τρώτε, πως θα περάσετε το χρόνο σας, αν θα αποκτήσετε σύντροφο και παιδιά. ∆εν µπορείτε να αποφασίσετε ούτε για το αν τα φώτα θα παραµείνουν ανοιχτά ή σβηστά. Αναλογιστείτε πως θα ήταν να περνούσατε ολόκληρη τη σύντοµη τη ζωή σας έτσι, ακόµα κι αν δεν είχατε διαπράξει κανένα απολύτως έγκληµα. Αυτή είναι η ζωή σε ένα πειραµατικό εργαστήριο για ζώα. Στέρηση, αποµόνωση, δυστυχία, τρόµος, απελπισία, ατέλειωτος πόνος...

8

Τώρα σκεφτείτε όλες τις ιδιαίτερες ανάγκες που έχει το κάθε είδος ζώου που βρίσκεται σε αιχµαλωσία για τους σκοπούς των πειραµατιστών. Οι χιµπατζήδες, στο φυσικό τους περιβάλλον, ποτέ δεν αποχωρίζονται τις οικογένειες τους και τις οµάδες τους. Περνούν ώρες µαζί κάθε µέρα, περιποιώντας ο ένας τον άλλο και φτιάχνοντας µαλακές φωλιές για να κοιµούνται το βράδυ. Αγαπάνε και προστατεύουν τα παιδιά τους και το χιµπατζάκι ζει κοντά στη µητέρα του για πολλά χρόνια. Σε ένα εργαστήριο, όµως, οι χιµπατζήδες είναι ολοµόναχοι στο κλουβί. ∆εν κάνουν οικογένειες, δεν έχουν συντρόφους, δεν καλλωπίζονται, δε φτιάχνουν τις φωλιές τους. Γύρω τους υπάρχουν µόνο κρύες, ατσάλινες ράβδοι και ατέλειωτη µοναξιά που κάνουν τους περισσότερους από αυτούς να βυθίζονται σε κατάθλιψη και τελικά να χάνουν το µυαλό τους. Οι αρουραίοι και τα ποντίκια δεν έχουν που να σκάψουν το λαγούµι τους και να κρυφτούν. Οι σκύλοι και οι γάτες δεν µπορούν να τρέξουν, ούτε να έχουν λίγη στοργή που τόσο λατρεύουν. Τα κουνέλια δεν έχουν χώρο να πηδούν. Οι χοίροι δεν µπορούν να χτίσουν τις φωλιές τους, ούτε να σκάβουν µε το ρύγχος τους το χώµα για να βρουν τροφή. Με λίγα λόγια τα πειραµατόζωα δεν εκδηλώνουν καµία φυσική συµπεριφορά γιατί όλη τους η ζωή είναι αφύσικη. Και σα να µην έφτανε όλο αυτό, υφίστανται κι από πάνω το κολαστήριο του πειραµατισµού. Τα ζώα προσβάλλονται από ασθένειες που ποτέ δεν θα εκδήλωναν στην κανονική ζωή τους. Μικροσκοπικά ποντίκια αναπτύσσουν όγκους τόσο µεγάλους όσο όλο τους το σώµα, γατάκια τυφλώνονται σκοπίµως, αρουραίοι εξαναγκάζονται να εκδηλώσουν επιληπτικές κρίσεις. Οι πειραµατιστές διοχετεύουν µε σωλήνες στο στοµάχι των ζώων χηµικές ουσίες, τους κάνουν επανειληµµένα χειρουργικές επεµβάσεις, τα µολύνουν µε ιούς (ΑIDS κλπ), εµφυτεύουν ηλεκτρόδια στους εγκεφάλους τους, τα καίνε µε ακτινοβολίες, συνθλίβουν τη σπονδυλική τους στήλη, τρίβουν στο δέρµα τους χηµικά ή τα ψεκάζουν στα µάτια τους, τα εξαναγκάζουν να εισπνέουν αεροζόλ, καπνό, και πολλά άλλα. Εκατοµµύρια σκυλιών, γατιών, πιθήκων, κουνελιών και ινδικών χοιριδίων τσουρουφλίζονται, δηλητηριάζονται, ακρωτηριάζονται, χειρουργούνται χωρίς αναισθητικό, παραλύουν, αιµορραγούν. Αµέτρητα σκυλιά σκοτώνονται σε παγκόσµια κλίµακα στα εργαστήρια ανατοµίας και έρευνας των κτηνιατρικών σχολών, προκειµένου να µάθουν οι φοιτητές ανατοµία πάνω στα κατακρεουργηµένα πτώµατά τους. Ο θάνατός τους φριχτός, τα χτυπούν µέχρι να θα πεθάνουν, τα σκοτώνουν µε αέρια και ηλεκτροπληξία, τους σπάνε τα κόκαλα, τα εξαρθρώνουν, τα

9

ξεκοιλιάζουν, τους εξορύσσουν τα µάτια. Σκεφτείτε λοιπόν πως θα ήταν να έπρεπε να το αντέξετε όλο αυτό και στη συνέχεια να πετιόσασταν πίσω στο κλουβί σας, χωρίς κανένα παυσίπονο.

Γιατί τα πειράµατα σε ζώα είναι ανήθικα … και (συνήθως)

χωρίς καµιά χρησιµότητα για την ανθρωπότητα

«Κανένας σκοπός δεν είναι τόσο υψηλός που να δικαιολογεί τόσο χαµερπείς µεθόδους», είχε πει ο Άλµπερτ Άινστάιν για τα πειράµατα σε ζώα. Σήµερα, όλο και περισσότεροι πολίτες και επιστήµονες συµφωνούν µαζί του και αναγνωρίζουν ότι στην πραγµατικότητα τα πειράµατα σε ζώα δεν βοηθούν σε τίποτα την ανθρωπότητα και τις νέες θεραπείες, αφού τα αποτελέσµατα των πειραµάτων δεν µπορούν να έχουν εφαρµογή στον άνθρωπο. Τα ζώα είναι µεν ζωντανοί οργανισµοί αλλά διαφέρουν σηµαντικά στην ανατοµία, τη φυσιολογία και το µεταβολισµό σε σχέση µε τον άνθρωπο. Ακόµα και ζώα διαφορετικών ειδών µπορεί να αντιδράσουν διαφορετικά στις χηµικές και φαρµακευτικές ουσίες. Αυτό σηµαίνει ότι είναι αδύνατο να προβλέψεις πώς θα αντιδράσει ο ανθρώπινος οργανισµός. Εξάλλου, το 90% των φαρµάκων που δοκιµάστηκε σε ζώα δεν περνάει το τεστ στον άνθρωπο και τελικά δεν βγαίνει στην αγορά. Όσο για το µύθο της προαγωγής της επιστήµης, είναι γνωστό ότι πολλοί ερευνητές κάνουν ένα πείραµα µε πειραµατόζωα για να παρουσιάσουν µια εργασία τους, ακόµα κι αν αυτό το πείραµα έχει γίνει χιλιάδες φορές στο παρελθόν. Πού βρίσκεται λοιπόν η πρόοδος της επιστήµης, όταν αυτό που αποδεικνύεται είναι ήδη γνωστό;

Τότε, για ποιο λόγο γίνονται τα πειράµατα σε ζώα;

Η παράλογη και καταχρηστική χρήση των πειραµατόζωων, που καλύπτεται κάτω από το µανδύα της επιστήµης και του "καλού της ανθρωπότητας", δηµιουργεί πολλά ερωτηµατικά σε κάθε σκεπτόµενο άνθρωπο. Γιατί άραγε συνεχίζονται τα πειράµατα σε ζώα; Ένας σηµαντικός λόγος είναι ότι καλύπτουν νοµικά τις εταιρείες σε περίπτωση που τα προϊόντα τους προκαλέσουν παρενέργειες στους καταναλωτές. ∆είχνουν τα απαραίτητα έγγραφα µε τις µετρήσεις και τα αποτελέσµατα που προκύπτουν από τα πειράµατα (όπως προστάζει ο νόµος) και είναι εξασφαλισµένες απέναντι σε νοµικές διεκδικήσεις. Με άλλα λόγια κάθε χρόνο χάνονται εκατοµµύρια αθώες ζωές µόνο και µόνο για να λειτουργήσουν σαν ένας µηχανισµός κάλυψης ευθυνών και συνειδήσεων. Τα πειράµατα σε ζώα είναι ανήθικα

10

Τα πειράµατα σε ζώα είναι ανήθικα

∆εν είναι µόνο άσκοπη (στις περισσότερες περιπτώσεις) η χρήση των ζώων σε πειράµατα αλλά και ανήθικη. Κάθε χρόνο τουλάχιστον 115 εκατοµµύρια ζώα πεθαίνουν αβοήθητα σε χηµικά και φαρµακευτικά εργαστήρια βιοµηχανιών και πανεπιστηµίων "για το καλό σου". Μόνο στα ευρωπαϊκά εργαστήρια εκτιµάται ότι βασανίζονται και σκοτώνονται 12 εκατοµµύρια ζώα ετησίως. Η Γαλλία, το Ηνωµένο Βασίλειο και η Γερµανία διατηρούν την... πρωτοκαθεδρία, αφού χρησιµοποιούν το 55% των ζώων, µε το 56% των µαϊµούδων να εισάγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τρίτες χώρες. Όσο για τη χώρα µας, στην Ελλάδα, περίπου 1 εκατοµµύριο ζώα χρησιµοποιήθηκαν σε πειράµατα το 2005, την τελευταία χρονιά για την οποία υπάρχουν επίσηµα στοιχεία από εκπαιδευτικά ιδρύµατα, ερευνητικά κέντρα, ιατρικά ινστιτούτα και φαρµακευτικές εταιρίες που χρησιµοποιούν σπονδυλωτά για πειράµατα. Τα ζώα αυτά ήταν τρωκτικά, κουνέλια, σκύλοι, γουρούνια, πρόβατα, όρνιθες και αµφίβια που χρησιµοποιήθηκαν για ιατρικά, οδοντιατρικά, κτηνιατρικά προϊόντα και εξοπλισµό, καθώς και σε έρευνα βιολογικών χαρακτηριστικών.

Γιατί τα πειραµατόζωα είναι απαραίτητα στη Βιο-Ιατρική Έρευνα?

Για περισσότερο από 100 χρόνια κάθε µεγάλη ανακάλυψη για την ανθρώπινη υγεία είναι το άµεσο αποτέλεσµα έρευνας βασισµένης στη χρήση πειραµατοζώων. Η χρήση των πειραµατοζώων στην έρευνα είναι

11

ουσιαστική στην ανάπτυξη νέων και πιο αποτελεσµατικών µεθόδων για τη διάγνωση και την αντιµετώπιση ασθενειών που για πολλές δεκατίες ταλαιπωρούν πολλούς ασθενείς. Η ερευνητική κοινότητα χρησιµοποιεί πειραµατόζωα για να κατανοήσει την φύση της υγείας του ανθρώπου και για να εξασφαλίσει την ασφάλεια των νέων και καινοτόµων θεραπευτικών µεθόδων. Και ενώ για πολλά χρόνια η έρευνα σε ιστοκαλλιέργειες έχει συνεισφέρει πολλά στην καταπολέµηση χρόνιων ασθενειών, για πολλές άλλες ασθένειες και σύνδροµα είναι απολύτως απαραίτητη η χρήση πειραµοτοζώων µε σκοπό να µελετηθεί η πάθηση invivo. Τα πειροµατόζωα αποτελούν ένα καταπληκτικό πειραµαντικό µοντέλο για ποικίλους λόγους. Καταρχήν είναι βιολογικώς «όµοια» µε τους ανθρώπους. Για παράδειγµα ο χιµπαντζής έχει κατά 99% ταυτόσηµο DNA µε τον άνθρωπο ενώ η οµολογία του ποντικού µε τον άνθρωπο αγγίζει το 98%. Αυτό σηµαίνει ότι αυτά τα ζώα είναι επιδεκτικά σε πολλά ίδια προβλήµατα υγείας µε τους ανθρώπους. Επίσης τα πειραµατόζωα έχουν (πολύ) µικρότερο κύκλο ζωής σε σχέση µε τους ανθρώπους µε αποτέλεσµα να µπορούν να µελετηθούν καθ’όλη τη διάρκεια του κύκλου και για πολλές γενεές. Επιπροσθέτως, οι επιστήµονες µπορούν εύκολα να ελέγξουν τις εξωτερικές (περιβαντολογικές) συνθήκες των πειραµατοζώων, όπως η διατροφή τους, η θερµοκρασία, ο φωτισµός κ.α. κάτι που όπως είναι εύκολα κατανοητό θα ήταν δύσκολο να γίνει µε στους ανθρώπους. Τι είδους πειραµατόζωα χρησιµοποιούνται στη βιο-ιατρική έρευνα?Μια µεγάλη ποικιλία πειραµατοζώων προσφέρουν πολύ χρήσιµες µεθόδους για την κατανόηση και τη διάγνωση ασθενειών. Μερικά από αυτά είναι: ποντίκια, αρουραίοι, πουλιά, κουνέλια, ινδικά χοιρίδια, πρόβατα, ψάρια, βάτραχοι, χοίροι, σκύλοι, γάτες, πίθηκοι κ.ά.

Πόσα πειραµατόζωα χρησιµοποιούνται στη βιο-ιατρική έρευνα?

Σύµφωνα µε πληροφορίες του Γραφείου Αξιολόγησης Τεχνολογιών των Ηνωµένων Πολιτειών υπολογίζεται ότι 17 µε 23 εκατοµµύρια ζώα ζρησιµοποιούνται στην έρευνα κάθε χρόνο. Περίπου το 95% αυτών των πειραµατόζωων είναι ποντίκια και αρουραίοι, που έχουν εκτραφεί ειδικά για έρευνα, και το 4,25% είναι κουνέλια, ινδικά χοιρίδια, πρόβατα, ψάρια, βάτραχοι, έντοµα κ.ά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι µόνο 0,75% των πειραµατόζωων στην έρευνα αποτελούν οι γάτες, σκύλοι και πίθηκοι.

Γιατί δεν µπορούν εναλλακτικές µέθοδοι να αντικαταστήσουν τα πειραµατόζωα στην έρευνα?

12

Όπου είναι δυνατό, οι ερευνητές δεν χρησιµοποιούν πειραµατόζωα στην έρευνα. Υπολογιστικά µοντέλα, ιστο- και κυτταροκαλλιέργειες και µια πληθώρα άλλων εναλλακτικών µεθόδων χρησιµοποιούνται στη σύγχρονη βιο-ιατρική έρευνα. Υπολογιστικά µοντέλα χρησιµοποιούνται για να ελέγξουν και να υπολογίσουν τα επίπεδα τοξικότητας µιας ουσίας στην εκκίνηση ενός πειράµατος και η ιστο- και κυτταροκαλλιέργειες έχουν γίνει σε µία πολύτιµη προσθήκη στην «εργαλειοθήκη» των ερευνητών. Παρόλα αυτά, η χρήση των πειραµατοζώων παράµενει απαραίτητη. Για παράδειγµα, η τύφλωση δεν µπορεί να µελετηθεί σε βακτήρια όπως και είναι ανέφικτο να µελετηθούν οι συνέπειες της υψηλής πιέσεως σε κυτταροκαλλιέργειες.

Ο ζωντανός οργανισµός είναι υπερβολικά πολύπλοκος. Το νευρικό σύστηµα, η αιµατολογική και η εγκεφαλική λειτουργία, οι εκκρίσεις των αδένων και των οργάνων και οι ανοσοαλλεργικές αντιδράσεις είναι όλες αλληλοσυνδεόµενες κάνοντας αδύνατο την διερεύνηση, την εξήγηση και την πρόβλεψη της εξέλιξης της ασθένειας ή τις συνέπειες πιθανών θεραπευτικών χωρίς την παρατήρηση και τον έλεγχο ενός ζωντανού οργανισµού. Την ίδια στιγµή, οι επιστήµονες εξακολουθούν να ερευνούν εναλλακτικές οδούς ώστε να µειώσουν τον αριθµό των ζώων που χρησιµοποιούνται στην έρευνα όπου αυτό είναι εφικτό. Ποιες είναι µερικές από τα επιτεύγµατα που έχουν σηµειωθεί ως αποτέλεσµα της χρήσης πειραµατοζώων στη βιο-ιατρική έρευνα?

Η χρήση πειραµατοζώων στη βιο-ιατρική έρευνα έχει επιτρέψει στους επιστήµονες να συνεχίσουν να ανακαλύπτουν πρωτοποριακές µεθόδους στη θεραπεία πολλών ασθενειών και συνδρόµων. Παρακάτω αναφέρονται µερικά χαρακτηριστικά παραδείγµατα:

HIV/AIDS: Οι επιστήµονες συνεχίζουν να µαθαίνουν πως ο ιος HIV λειτουργεί µελετώντας έναν οµόλογο ιο στους πιθήκους. Μερικά είδη πιθήκων φέρουν επίσης τον ιο HIV, ο οποίος όµως δεν είναι θανατηφόρος για αυτούς.

Καρκίνος: Οι ερευνητές έχουν καταφέρει να µεταµοσχεύσουν ανθρώπινους καρκινικούς όγκους σε ανοσοκατεσταλµένα ποντίκια χωρίς αυτά να τους απορρίπτουν µε αποτέλεσµα να γίνεται εφικτή η µελέτη του καρκίνου στον άνθρωπο χωρίς το ρίσκο απώλειας ανθρώπινης ζωής. Επιπροσθέτως, µελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει ότι το ανοσοποιητικό σύστηµα µπορεί να ενεργοποιηθεί από γενετικά τροποποιηµένους όγκους, οδηγώντας σε ελπίδες πως η γονιδιακή θεραπεία µπορεί να χρησιµοποιηθεί στην καταπολέµηση του καρκινου.

13

Άσθµα: Μελέτες σε ινδικά χοιρίδια και πιθήκους έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη ανταγωνιστών του λευκοτριενικού υποδοχέα. Αυτό εγκρίθηκε στο τέλος της δεκατίας του ’90 και αποτέλεσε την πρώτη θεραπεία νέας γενιάς κατά του άσθµατος η οποία είναι αποτελεσµατική κατά και των δύο τύπων άσθµατος.

Εµβόλια: Στις αρχές του 20ου αιώνα, επιστήµονες χρησιµοποίησαν εκχυλίµατα από τη σπονδυλική στήλη ενός αγοριού που είχε πεθάνει από πολιοµυελίτιδα για να µεταφέρουν την ασθένεια σε πιθήκους. Αυτά τα πειράµατα επέτρεψαν τη µετάδοση της ασθένειας από πίθηκο σε πίθηκο, δηµιουργώντας ένα ανυπολόγιστης αξίας µοντέλο για τη µελέτη της ασθένειας. Στα µέσα του ίδιου αιώνα έπειτα από πολλά χρόνια έρευνας σε πιθήκους, ποντίκια και αρουραίους, εµβόλια κατά της πολιοµυελίτιδας κυκλοφόρησαν και χρησιµοποιήθηκαν ευρέως για τη θεραπεία της ασθένειας.

Αντιβιοτικά: Τη δεκατία του ’40, ένας ερευνητής µόλυνε 8 ποντίκια µε µία θανατηφόρα δόση στρεπτόκοκκου (το βακτήριο που προκαλεί οστρακιά και αµυγδαλίτιδα). Σε 4 από τα µολυσµένα ποντίκια δόθηκε πενικιλλίνη. Τα ποντίκια στα οποία είχε χορηγηθεί πενικιλλίνη επιβίωσαν σε εντίθεση µε τα υπόλοιπα που απεβίωσαν. Αυτό το πολύ απλό πείραµα χρησιµοποιώντας µόλις 8 ποντίκια απέδειξε πέραν πάσης αµφιβολίας την αξία της πενικιλλίνης σαν ένα δραστικό αντιβιοτικό το οποίο σώζει χιλιάδες ζωές κάθε χρόνο.

Υψηλή αρτηριακή πίεση: Έρευνες σε αρουραίους, κουνέλια, γάτες και ποντίκια έχουν οδηγήσει τους επιστήµονες στην ανακάλυψη τριών τύπων φαρµάκων για τη θεραπεία της υπέρτασης. Σήµερα οι επιστήµονες γνωρίζουν ότι µε τη θεραπεία ακόµα και ελαφριών περιπτώσεων υπερτάσεως µπορούν να ελαττώσουν σηµαντικά τις περιπτώσεις εγκεφαλικών επεισοδίων, καρδιαγγειακών ασθενειών και ασθένειες των νεφρών.

Μεταµόσχευση οργάνων: Στα µέσα του 20ου αιώνα πραγµατοποιήθηκε η πρώτη αποτελεσµατική µεταµόσχευση νεφρού στον άνθρωπο. Η επέµβαση είχε τελειοποιηθεί το 1902 χρησιµοποιώντας σκύλους.

14

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ

Η χρησιµοποίηση ζώων για «επιστηµονικούς» σκοπούς εντοπίζεται στην Αρχαία Ελλάδα, αλλά και στα πρόδροµα ιατρικά πειράµατα των νεότερων χρόνων. Σε άλλες εποχές, η δίψα της γνώσης και η έλλειψη οποιασδήποτε αναστολής, οδηγούσε τους ανθρώπους ακόµα και σε ανθρωποτοµίες. Καθώς η γνώση µεγάλωνε, µαζί µε τη διεύρυνση της χρήσης πειραµατόζωων, δηµιουργήθηκαν νέα επιστηµονικά πεδία. Πρώτα η φυσιολογία και η φαρµακολογία και αργότερα η µικροβιολογία και η ανοσολογία.

Σηµείο καµπής για το θέµα που συζητάµε είναι η περίοδος του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου, καθώς το ’40 ερευνητές των ηπα χρησιµοποίησαν ανθρώπινα πειραµατόζωα στη Γουατεµάλα, αλλά γνωστές είναι και οι θηριωδίες του γερµανού γιατρού µένγκελε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί.

Στη σύγχρονη εποχή υπάρχουν άτοµα που εκούσια γίνονται πειραµατόζωα διαφόρων εταιριών λόγω οικονοµικών στενοτήτων, καθώς και ανυποψίαστοι άνθρωποι, έγκυες γυναίκες, παιδιά , που εν αγνοία τους υποβάλλονται σε πειράµατα φαρµάκων, όπως αυτό της θαλιδοµίδης στις έγκυες που αποτέλεσµα είχε την τερατογένεση και την υπόθεση στην Κίνα µε το γάλα.

Τα ανθρώπινα πειραµατόζωα των φαρµακευτικών εταιρειών

Καθώς το κόστος παρασκευής φαρµάκων και εµβολίων γίνεται όλο και υψηλότερο στον δυτικό κόσµο και οι κανονισµοί που διέπουν τις κλινικές δοκιµές αλλάζουν συνεχώς, οι µεγάλες φαρµακευτικές εταιρείες έχουν βρει µια νέα φθηνή διέξοδο: τον αναπτυσσόµενο κόσµο. Εκατοντάδες παιδιά και ενήλικοι, στην Αφρική, την Λατινική Αµερική, την Ινδία, την Κίνα, γίνονται τα νέα πειραµατόζωα των δυτικών φαρµακευτικών εργαστηρίων, συχνά χωρίς καν να το γνωρίζουν. Ακόµα και όταν υποτίθεται πως έχουν δώσει την συγκατάθεση τους, αυτή περιορίζεται σε

15

µια υπογραφή που βάζουν µε το αποτύπωµα του αντίχειρα καθώς η πλειοψηφία δεν ξέρει να διαβάζει. Τα νέα αυτά δεν είναι καινούρια. Πέρσι οι ΗΠΑ είχαν συγκλονιστεί από τις αποκαλύψεις της επιτροπής που συνέστησε ο πρόεδρος Οµπάµα για τις δοκιµές των φαρµάκων της σύφιλης που διενεργούσε η αµερικανική κυβέρνηση στη Γουατεµάλα.

Από το 1946 µέχρι το 1948 το αµερικανικό υπουργείο Υγείας σε συνεργασία µε τις µυστικές υπηρεσίες της Γουατεµάλας µόλυνε µε σύφιλη και γονόρροια περισσότερα από 5500 άτοµα στη χώρα, για να δοκιµάσει την αποτελεσµατικότητα της πενικιλίνης στα σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα.

Μπορεί η αµερικανική κοινωνία να ανακάλυπτε συγκλονισµένη τον βρώµικο κόσµο της φαρµακοβιοµηχανίας, όµως η πρακτική αυτή όχι απλά συνεχίζεται µέχρι σήµερα αλλά ανθεί και αποφέρει τεράστια κέρδη στους φαρµακευτικούς κολοσσούς της ∆ύσης.

Σύµφωνα µε το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ, τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν γίνει περισσότερες από 58.000 δοκιµές φαρµάκων και εµβολίων σε χώρες του αναπτυσσόµενου κόσµου. Οι περισσότερες έλαβαν χώρα στην Ινδία και την Κίνα, ενώ ακολουθούν η Ρωσία, η Ρουµανία, η Ουκρανία, το Περού, η Κολοµβία, το Μπαγκλαντές, η Ταϊλάνδη, το Μαλάουι και η Ουγκάντα.

Το 1996, στη Νιγηρία η Φαρµακευτική Εταιρεία Pfizer ευθύνεται για το θάνατο τουλάχιστον 15 παιδιών κατά τη διάρκεια δοκιµών για το νέο φάρµακο της εταιρείας κατά της µηνιγγίτιδας. Οι δοκιµές που έγιναν παράνοµα και υπό το πρόσχηµα ανθρωπιστικής αρωγής όταν η χώρα αντιµετώπιζε επιδηµία µηνιγγίτιδας, έκαναν την κυβέρνηση της Νιγηρίας να µηνύσει την Pfizer, χωρίς όµως ποτέ η υπόθεση να φτάσει στα δικαστήρια.

Λίγα χρόνια αργότερα, η ίδια εταιρεία πραγµατοποιούσε κλινικές δοκιµές για ένα νέο αντιφλεγµονώδες φάρµακο σε χώρες της Λατινικής Αµερικής, το οποίο όµως ποτέ δεν κυκλοφόρησε στις δυτικές χώρες καθώς αποδείχτηκε πως προκαλούσε εγκεφαλικά και καρδιοπάθειες.

Σήµερα ο νέος «παράδεισος» των κλινικών δοκιµών είναι η Ινδία.

Μόνο το 2010, ο αριθµός των δοκιµών νέων φαρµάκων στην χώρα ξεπέρασε τα 2 εκατοµµύρια. Το 2005 η Ινδία έκανε τη νοµοθεσία της για τις κλινικές δοκιµές ιδιαίτερα ελαστική µε αποτέλεσµα φαρµακευτικοί κολοσσοί, όπως η Pfizer, ηAstraZeneca, και η Merck να έχουν µεταφέρει το κέντρο των επιχειρήσεων τους στη χώρα.

16

Το γεγονός πως τα τελευταία 3 χρόνια σχεδόν 2000 άτοµα έχουν χάσει τη ζωή τους κατά τη διάρκεια τέτοιων δοκιµών, λίγο απασχολεί τη φαρµακοβιοµηχανία, τα κέρδη της οποίας υπολογίζεται πως ξεπερνάνε τα 200 εκατοµµύρια ευρώ.

Πρόσφατα η βρετανική εφηµερίδα Independent αποκάλυψε πως στο Madhya Pradesh, στο Andhra Pradesh και στο Νέο ∆ελχί, εκατοντάδες κορίτσια χρησιµοποιήθηκαν ως πειραµατόζωα για τις δοκιµές του νέου εµβολίου κατά του καρκίνου της µήτρας το γνωστό Gardasil, της εταιρείας Merck.

Οι δοκιµές χρηµατοδοτήθηκαν από το Ίδρυµα Bill and Melina Gates και πραγµατοποιήθηκαν από µια αµερικανική µη κυβερνητική οργάνωση. Παρόµοιες δοκιµές έγιναν και για το εµβόλιο Cervarix της ανταγωνιστικής εταιρείας GlaxoSmithKline στην ίδια περιοχή.

Τα κορίτσια συµµετείχαν στο πρόγραµµα χωρίς να το γνωρίζουν και χωρίς τη συγκατάθεση των γονιών τους. Όταν αρκετά από τα κορίτσια πέθαναν αφού έλαβαν το εµβόλιο, οι αρχές σταµάτησαν τις δοκιµές απαιτώντας περισσότερη έρευνα. Αν και επισήµως ο θάνατος των κοριτσιών δεν συνδέεται µε το εµβόλιο, και αρκετές περιπτώσεις καταχωρήθηκαν ως αυτοκτονία, η δοκιµή αποτελεί παραβίαση κάθε ιατρικού πρωτοκόλλου καθώς κανείς ποτέ δεν ενηµερώθηκε για αυτήν.

Σε αρκετές περιπτώσεις οι φαρµακευτικές εταιρείες µε τη συµβολή των τοπικών υπηρεσιών υγείας πείθουν τους γονείς να δώσουν την συγκατάθεση τους για µαζικούς εµβολιασµούς, όταν στην πραγµατικότητα πρόκειται για δοκιµές νέων εµβολίων. Συχνά παρουσιάζουν στους αναλφάβητους γονείς πολυσέλιδα έγγραφα στα αγγλικά, τα οποία τους ζητάνε να υπογράψουν χωρίς ποτέ να τους ενηµερώνουν για το τι ακριβώς γράφει το έγγραφο.

Το 2008 οι κλινικές δοκιµές για το νέο εµβόλιο της GlaxoSmithKline κατά του πνευµονόκοκκου το Synflorix που έγιναν στην Αργεντινή είχαν ως αποτέλεσµα το θάνατο τουλάχιστον 14 βρεφών. Οι γονείς, αναλφάβητοι στην πλειοψηφία τους, έδωσαν την συγκατάθεση τους, υπογράφοντας φόρµες στα αγγλικά, τις οποίες αδυνατούσαν να διαβάσουν. Σχεδόν όλοι πίστευαν πως απλά συµµετέχουν σε έναν εµβολιασµό ρουτίνας. Οι τοπικοί γιατροί που έπεισαν τους γονείς να συµµετάσχουν στο πρόγραµµα έλαβαν 350 δολάρια ως αµοιβή από την εταιρεία.

Ύστερα από το θάνατο των βρεφών, η κυβέρνηση της Αργεντινής περιορίστηκε απλά στο να επιβάλλει χρηµατικά πρόστιµα στους

17

επικεφαλής της έρευνας. Όπως αποκαλύπτει το ρεπορτάζ του Vanity Fair, η GlaxoSmithKline υποστηρίζει πως οι θάνατοι είναι στατιστικά δικαιολογηµένοι, χωρίς όµως ποτέ να πραγµατοποιηθεί ανεξάρτητη έρευνα για τις αιτίες των θανάτων ή να γίνει αυτοψία.

Το 2007 στην Πολωνία άστεγοι πληρώθηκαν 2 δολάρια ο καθένας για να συµµετέχουν σε έναν εµβολιασµό ρουτίνας -όπως πίστευαν-κατά της εποχικής γρίπης. Στην πραγµατικότητα έγιναν πειραµατόζωα για τις δοκιµές ενός νέου εµβολίου κατά της γρίπης που είχε ως αποτέλεσµα το θάνατο 20 αστέγων. Η περίπτωση δεν έφτασε ποτέ στα δικαστήρια.

Κανείς δεν αρνείται την αξία της έρευνας και την σηµασία που έχουν οι κλινικές δοκιµές για την παραγωγή νέων φαρµάκων. Αναµφίβολα τα εµβόλια και τα φάρµακα σώζουν εκατοµµύρια ζωές κάθε χρόνο και χιλιάδες συνάνθρωποι µας επωφελούνται από αυτά. Στον δυτικό κόσµο έχουν οριοθετηθεί αυστηρά πρωτόκολλα και ισχυρή νοµοθεσία που προστατεύει τόσο τις εταιρείες όσο και τα άτοµα που συµµετέχουν στις κλινικές δοκιµές. Είναι απαραίτητο η νοµοθεσία αυτή να γίνει διεθνής και να αφορά σε όλες τις δοκιµές φαρµάκων, ακόµα και όταν γίνονται σε τρίτες χώρες που δεν έχουν ανάλογους νόµους.

Όσο όµως το κέρδος θα τοποθετείται πάνω από την ανθρώπινη ζωή, τότε µάλλον πολύ δύσκολα κάτι τέτοιο θα γίνει πραγµατικότητα. Και όσο θα ισχύει αυτό, όλο και περισσότερα συνάνθρωποι µας θα πεθαίνουν στην σιωπή.

18

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ http://1lyk-moiron.ira.sch.gr/docs/prj2011-12/Bioithiki-Peiramatozwa.pdf http://panosz.wordpress.com/2008/11/24/experimental_animals/ http://stopanimalexperiments.jimdo.com/ http://tvxs.gr/news/ygeia/ta-anthropina-peiramatozoa-ton-farmakeytikon-etaireion http://trikorfonews.wordpress.com/2010/08/03/%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%84%CF%8C%CE%B6%CF%89%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B2%CE%B9%CE%BF-%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%85%CE%BD%CE%B1/

19

ΑΜΒΛΩΣΗ Η έκτρωση είναι η διακοπή µιας αδιατάρακτης ενδοµητρίου κυήσεως σε πρώιµη ηλικία κυήσεως και οδηγεί σε αφαίρεση του εµβρύου από τη µήτρα µε συνέπεια το θάνατο του κυήµατος.

ΝΟΜΙΚΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ

Στην Ελλάδα η έκτρωση επιτρέπεται υπό ορισµένες προϋποθέσεις. Ο ποινικός κώδικας επιτρέπει την έκτρωση µόνο µε την συναίνεση της εγκύου και µόνο από γιατρό.

20

ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ Το θέµα της ευθανασίας µε το οποίο θα ασχοληθούµε είναι ένα πολυδιάστατο και άκρως επικίνδυνο πρόβληµα της Βιοηθικής το οποίο τον τελευταίο καιρό έχει λάβει µεγάλες διαστάσεις. Σύµφωνα µε την ετοιµολογία της λέξεως ευθανασία σηµαίνει το καλός θνήσκειν. Το πρόθεµα ευ σηµαίνει καλός και γενναίος. Το δεύτερο µέρος της λέξεως αποδίδει την έκφραση για τον φυσικό θάνατο. Ευθανασία λοιπόν σηµαίνει καλός και γενναίος θάνατος.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

Ο ορθόδοξος χριστιανός θεωρεί ότι ο άνθρωπος είναι δηµιούργηµα του θεού και ο θεός είναι εκείνος που δίνει ζωή και ρυθµίζει και την εξέλιξη της. Έτσι η εκκλησία είναι αντίθετη σε οποιαδήποτε µέθοδο ευθανασίας.

ΝΟΜΙΚΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ

Στην Ελλάδα ο νόµος είναι ιδιαίτερα σαφής και απαγορευτικός. Η µόνη περίπτωση νοµιµοποίησης της ευθανασίας είναι η ύπαρξη πλήρους εγκεφαλικού θανάτου.

Στην Αλβανία η ευθανασία νοµιµοποιήθηκε το 1999,στην Αυστραλία το 1995 και στην Ολλανδία το 2002.

21

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• actionmed.gr • tovima.gr • neutrino.gr • jesuslovesyou.gr • .peristeris.gr • Wikipedia.gr • gotquestions.gr

22

ΕΥΓΟΝΙΚΗ

Ήταν το 1798, όταν ο Άγγλος κληρικός και οικονοµολόγος Thomas Robert Malthus εξέδωσε ένα δοκίµιο για την αρχή του πληθυσµού (Essay on the Principle of Population). Το κείµενο του που έµελλε τους επόµενους αιώνες να ασκήσει τεράστια επίδραση στη ∆υτική σκέψη.

Η πληθυσµιακή θεωρία του Malthus: Μικρή αύξηση του πληθυσµού οδηγεί σε αύξηση των παραγωγικών µέσων (συµπεριλαµβανοµένου και του εργατικού δυναµικού) που µε τη σειρά της οδηγεί σε αύξηση της διαθέσιµης τροφής για τον εν λόγω πληθυσµό. Η αύξηση της διαθέσιµης τροφής οδηγεί σε εκ νέου αύξηση του πληθυσµού.

∆ηµιουργείται ένας κύκλος δηλαδή. Όµως η θετική ανάδραση σύντοµα γίνεται αρνητική µιας και ο ρυθµός αύξησης του πληθυσµού υπερβαίνει τον ρυθµό της ανάπτυξης της τροφής. Σύντοµα εµφανίζεται έλλειµµα στην τροφή το οποίο ο υποσιτιζόµενος πληθυσµός διαθέτει µονάχα δύο τρόπους για να το αντιµετωπίσει: τον πόλεµο και την λιµοκτονία.

23

Το µοντέλο Malthus αντιστοιχεί σε µεγάλο βαθµό σε πληθυσµούς βακτηρίων σε εργαστηριακές καλλιέργειες. Η διαφορά είναι ότι οι καλλιέργειες βακτηρίων αποτελούν κλειστά συστήµατα µε πεπερασµένο βαθµό ανταπόκρισης στις τροφικές απαιτήσεις του καλλιεργούµενου πληθυσµού. Όταν τα πράγµατα αφορούν τη βιόσφαιρα και όχι µια καλλιέργεια εργαστηρίου τα πράγµατα είναι σαφώς πιο περίπλοκα.

Η πληθυσµιακή θεωρία του Malthus ήταν αυτή που επηρέασε έντονα τον Κάρολο ∆αρβίνο για να αναπτύξει τη θεωρία της εξέλιξης έχοντας σαν υπόβαθρο τους νόµους της κληρονοµικότητας του Μέντελ. Οι πληθυσµοί του Malthus που βρίσκονταν σε ανταγωνισµό για την εξασφάλιση της τροφής αποτέλεσαν ένα από τα πιο ισχυρά ερεθίσµατα στη σκέψη για τη διαµόρφωση εννοιών όπως η επιβίωση του ικανοτέρου, ή του καταλληλότερου είδους. Όπως αναφέραµε ο ∆αρβίνος µε την σειρά του επέδρασε καταλυτικά στη σκέψη του Galton και την ανάπτυξη της έννοιας της ευγονικής.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο όρος ευγονική εισάγεται για πρώτη φορά το 1883 από τον ιατρό και µαθηµατικό Francis Galton εξάδελφο του ∆αρβίνου. Ευγονική (ευ+ γόνος) ορίζεται ως η προσπάθεια της επιστήµης να πετύχει τον εξευγενισµό του ανθρώπινου γένους µε βάση τους νόµους της βιολογίας και της κληρονοµικότητας. Με άλλα λόγια θα λέγαµε, ότι η ευγονική είναι η επιστήµη που ασχολείται µε την βελτίωση της κληρονοµικής ποιότητας µιας φυλής ή ενός γένους. Στόχος της είναι η φυσική, η διανοητική και η ηθική αναβάθµιση του ανθρώπινου γένους. Η ευγονική λειτουργεί σε δύο βασικές κατευθύνσεις: Στην αρνητική ευγονική, η οποία αποσκοπεί στη µείωση της συχνότητας των ανεπιθύµητων γενετικών γνωρισµάτων και στη θετική ευγονική, µε την οποία επιχειρείται η βελτίωση των χαρακτηριστικών ενός οργανισµού ή ενός είδους.

Επίσηµα, η ιστορική απαρχή του κινήµατος της ευγονικής τοποθετείται στα τέλη του 19ου αιώνα, αν και στην αρχαία Σπάρτη παρατηρείται το φαινόµενο εφαρµογής ευγονικών µέσων µε τη ρίψη των ασθενών βρεφών στο βάραθρο του Καιάδα. Τα βασικά µέσα της αρνητικής ευγονικής που εφαρµόστηκαν από διάφορους κρατικούς φορείς, ήταν η αποθάρρυνση, η αποφυγή της αναπαραγωγής των µη υγιών ατόµων µέσω της αποτροπής του γάµου και φυλετικής µίξης, η ιδρυµατοποίηση, η στείρωση και µερικές φορές ο ευνουχισµός. Η ευγονική όπως εφαρµόστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα στερείται επιστηµονικού

24

βάθους και σοβαρότητας, παρόλο που εκπρόσωποί της προσπάθησαν να της δώσουν επιστηµονική χροιά. Η εµµονή στη γενετική αιτιοκρατία, η πεποίθηση δηλαδή ότι όλες οι ανεπιθύµητες ασθένειες και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά, όπως η εγκληµατικότητα, ο αλκοολισµός, η νοητική υστέρηση, η οµοφυλοφιλία, που οι ευγονιστές προσπαθούσαν να εξαλείψουν, ήταν γενετικά προκαθορισµένα και µη αναστρέψιµα από περιβαλλοντική επίδραση, είναι µη αποδεκτές θέσεις σήµερα από την επιστηµονική κοινότητα.

ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΩΣ ΟΡΙΖΟΥΜΕ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ; Προτού ασχοληθούµε µε το ερώτηµα αυτό, θα πρέπει να διευκρινίσουµε ότι η ευγονική συνοδεύεται από τα χαρακτηριστικά που εµφανίζει ένα κύτταρο, ένας ζυγώτης, ένα έµβρυο, ένα ανθρώπινο ον και ότι η ευγονική απόφαση στηρίζεται σε δηλωθείσες ή αδήλωτες αξίες που αφορούν στην αξία αυτών των χαρακτηριστικών για την κοινωνία. Έτσι η επιλογή δεν στηρίζεται αυστηρά µόνο σε γενετικά κριτήρια και µάλιστα θα έλεγα ότι η επιστηµονική διαλεύκανση αυτών των κριτηρίων δεν επηρεάζει αναλογικά αυτές τις αξίες. Η απάντηση εποµένως στο ερώτηµα που βάλαµε παραπάνω σχετίζεται ευθέως µε το ποιες αξίες βάζει η κοινωνία (κοινωνική ευγονική), ή ένα άτοµο (ατοµική ευγονική) για κάποιους χαρακτήρες. Έτσι µπαίνει επίσης το ερώτηµα αν η κοινωνία µπορεί να ρυθµίζει την ατοµική ευγονική του καθενός. Υπάρχει δηλαδή όριο διάκρισης µεταξύ ενός γενετικού νοσήµατος ποικίλου ατοµικού βάρους, π.χ. της µεσογειακής αναιµίας, της νόσου Alzheimer, της φαινυλκετονουρίας αφενός και του φύλου ή της σεξουαλικής προτίµησης (αν κάποτε θα την προσδιορίσουµε γονιδιακά επακριβώς) αφετέρου; Εδώ και πάλι η ποιότητα της ζωής του ατόµου, της οικογένειας και της κοινωνίας φαίνεται να καθορίζει τα όρια. Υπάρχουν όµως πολλές φωνές, όπως εκείνη του Bob Williamson ή του Phillip Kitcher που υψώνονται υπέρ µίας laissez-faire ευγονικής, σύµφωνα µε την οποία οι µέλλοντες γονείς θα πρέπει να παίρνουν ελεύθερα τις όποιες γενετικές αναπαραγωγικές αποφάσεις τους. Έτσι µπορούµε να οδηγηθούµε στο επόµενο ερώτηµα:

25

ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΣΤΙΣ ΕΥΓΟΝΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ; Πολλοί ισχυρίζονται ότι για να υπάρχει ελεύθερη επιλογή και αυτονοµία στις ευγονικές πρακτικές θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δύο βασικές προϋποθέσεις: η σε βάθος εµπεριστατωµένη ενηµέρωση του καθενός στις έννοιες και τα όρια του γενετικού καθορισµού και η αποτελεσµατική κοινωνική, µορφωτική και οικονοµική υποστήριξη στις ποικίλες δυνατές αναπαραγωγικές αποφάσεις. Όµως και οι δύο αυτές προϋποθέσεις δεν υπάρχουν στις δυτικές µας κοινωνίες. Η πραγµατικότητα π.χ. το µεγάλωµα των παιδιών µε ειδικές ανάγκες είναι αρνητικές, όχι αναγκαστικά εξαιτίας της ίδιας της κατάστασης του παιδιού, αλλά µάλλον λόγω της κοινωνικής αποδοχής και της οικονοµικής υποστήριξης προς αυτό. Έτσι στις δυτικές κοινωνίες µας οι κυριαρχούσες, θα έλεγα, τάσεις και αξίες είναι να έχουµε λιγότερα παιδιά, το κάθε ένα των οποίων θα είναι όµως όσο το δυνατό τέλειο από πλευράς µορφολογικών και διανοητικών δυνατοτήτων. Μία έρευνα της Καναδικής Βασιλικής Επιτροπής για τις νέες αναπαραγωγικές τεχνολογίες, κατέδειξε ότι 1 στις 4 έγκυες γυναίκες που υπεβλήθησαν σε αµνιοπαρακέντηση, πιέστηκαν προς τούτο από το νοσηλευτικό προσωπικό, ενώ 1 στις 3 από εκείνες που διέκοψαν την κύηση λόγω ενός παθολογικού ευρήµατος στο έµβρυο, διατύπωσαν την άποψη ότι πιέστηκαν προς τούτο πάλι από το νοσηλευτικό προσωπικό. Έτσι η απάντηση στο τεθέν ερώτηµα είναι ότι δεν υπάρχει σήµερα πραγµατική αυτονοµία και ελεύθερη επιλογή στις ευγονικές πρακτικές, που επηρεάζονται τα µέγιστα από την περιβάλλουσα το άτοµο κοινωνία. Ας βάλουµε όµως και µία τρίτη και τελευταία ερώτηση: ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΥΓΟΝΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ; Αν το πραγµατικό όφελος της γενετικής έρευνας µπορεί να θεωρηθεί η ριζική αντιµετώπιση των γενετικών νόσων, τότε ο πραγµατικός κίνδυνος πρέπει να θεωρηθεί η αλόγιστη διάθεση βελτιστοποίησης -ωραιοποίησης του ανθρώπινου είδους. Η ανάπτυξη της γενετικής τεχνολογίας και των συνεπακόλουθων εφαρµογών της, έχει ένα γεωµετρικά αυξανόµενο κόστος δυσβάσταχτο εν πολλοίς και για αναπτυγµένες χώρες. Είναι προφανές ότι ένας άλλος κόσµος πολλών ταχυτήτων θα αναπτυχθεί στηριζόµενος στις οικονοµικές δυνατότητες της κάθε κοινωνίας. Έτσι µπορούµε εύκολα να διακρίνουµε προνοµιούχους και µη προνοµιούχους µέσα στις κοινωνίες, αλλά και µεταξύ των εθνών. Μία κοινωνία που

26

µερικοί θα είναι πιο ίσοι από τους άλλους. Κλείνοντας θα λέγαµε ότι η νέα Γενετική κινδυνεύει να δροµολογήσει µία νέα Ευγονική. Υπάρχει έτσι περίπτωση να βρεθούµε µπροστά σε ένα πραγµατικά εφιαλτικό κόσµο ευγονικών επιλογών και να µετατρέψουµε την ευεργεσία σε κατάρα. Οι απαντήσεις στα ερωτήµατα που τίθενται δεν είναι εύκολες, το ίδιο και οι λύσεις που µπορεί να προταθούν. Η πραγµατική εικόνα που δίδεται µπορεί να συνοψισθεί ως εξής: 1.οι ευγονικές πρακτικές στηρίζονται σήµερα στην ατοµική αρνητική ευγονική επιλογή µέσω του προγεννητικού και προεµφυτευτικού ελέγχου. 2.νοµικές αποφάσεις και πολιτικές επιλογές ευνοούν την εφαρµογή της ατοµικής ευγονικής, συµπεριλαµβανόµενης για ορισµένες χώρες και της επιλογής του φύλου. Έτσι προβάλλεται και προωθείται η αρχή της εφαρµογής µίας διαδεδοµένης κοινωνικής ευγονικής. 3.η έλλειψη ενηµέρωσης και οικονοµικής υποστήριξης βιάζει εν πολλοίς τις προσωπικές επιλογές σηµαντικής µερίδας ατόµων καταργώντας την προσωπική αυτονοµία. Ένας πόλεµος αξιών έχει ήδη αρχίσει. Πρέπει να ενσκήψουµε στα προβλήµατα. Ο διάλογος πρέπει να αρχίσει και να είναι ουσιαστικός. Η ευθύνη όλων µας είναι µεγάλη.

27

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΕΥΓΟΝΙΚΗΣ

Με τη σηµαντική όµως πρόοδο της βιολογίας και της γενετικής µηχανικής τα τελευταία χρόνια, η ευγονική εµφανίζεται και πάλι στο επίκεντρο συζητήσεων και βιοηθικού προβληµατισµού. Όσοι αποδέχονται ευγονικές αντιλήψεις, υποστηρίζουν τις επεµβάσεις στο ανθρώπινο γονιδίωµα µε σκοπό τη “βελτίωση” του ανθρώπου. Επιθυµούν να προσδώσουν στο ανθρώπινο γένος επιθυµητά χαρακτηριστικά µέσω της γονιδιακής παρέµβασης. Θα πρέπει να τονιστεί επίσης, ότι η γονιδιακή επέµβαση στα έµβρυα για βελτιωτικούς ή αισθητικούς σκοπούς (φύλο, χρώµα µαλλιών, µατιών κ.α) θεωρείται απαράδεκτη σύµφωνα µε την Ορθόδοξη άποψη. Η προεπιλογή και ο εκ των προτέρων καθορισµός των εξωτερικών και διανοητικών χαρακτηριστικών, τα οποία ίσως επιβάλλουν οι γονείς στα αγέννητα ακόµη παιδιά τους και στους απογόνους αυτών, χωρίς αυτά να έχουν τη δυνατότητα ν` αρνηθούν, αποτελούν καταπάτηση της ελευθερίας του ανθρώπινου προσώπου. Οι διάφοροι µελετητές εκτιµούν ότι οι κοινωνίες δεν θα αντέξουν στον πειρασµό να χρησιµοποιήσουν την παρέµβαση στα γενετικά κύτταρα µόνο για θεραπευτικούς σκοπούς. Τίθεται λοιπόν το ερώτηµα: η γενετική µηχανική περιέχει στοιχεία ευγονικής; Πρωταρχικά, η ευγονική πίεση εστιάζεται στην εµβρυϊκή ζωή, η οποία δεν καλύπτεται από τη νοµοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Εφόσον η γενετική επιστήµη δεν έχει προσφέρει κάποιες αξιοσηµείωτες θεραπείες για τις γενετικές ασθένειες των εµβρύων, η κοινωνική πίεση για την άµβλωση ενός γενετικά ασθενούς εµβρύου θα είναι πολύ έντονη και αρκετά συχνή. Το γεγονός αυτό όµως καλύπτει το πρόβληµα αλλά δεν το αντιµετωπίζει. Ο τερµατισµός της ζωής ενός εµβρύου µε γενετική ασθένεια προσβάλλει τους ανθρώπους µε την ίδια ή άλλη γενετική νόσο. H ευγονική απειλή από φαντασίωση αργά αλλά σταθερά γίνεται επιστηµονική απειλή. Η πιθανότητα ολίσθησης σε µια ευγονική πολιτική και σε πρακτικές που οδηγούν σε διαχωρισµούς µεταξύ “άξιας και ανάξιας ζωής” τίθεται και µε την γενίκευση του προγεννητικού ελέγχου. Άλλο ένα σηµείο στο οποίο εστιάζεται η προσοχή των διαφόρων µελετητών, είναι ότι η γενετική και η ευγονική όπως εφαρµόστηκαν στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου προώθησαν τον κοινωνικό αποκλεισµό των ατόµων µε αναπηρίες. Υπάρχει η άποψη ότι τα άτοµα µε αναπηρίες είναι λιγότερο επιθυµητά µέλη για την κοινωνία και εποµένως

28

δεν έχουν καµιά θέση σ' αυτή. Βιώνοντας µία ποιοτικά υποβαθµισµένη ζωή, δεν αξίζει να ζουν κάτω από τέτοιες συνθήκες, εποµένως δεν θα έπρεπε να υπάρχουν. Το βασικό αξίωµα που διέπει την εφαρµοσµένη γενετική σήµερα, είναι ότι η ανατροφή ενός παιδιού µε αναπηρία είναι µια κοινωνικά ανεύθυνη πράξη.

ΕΥΓΟΝΙΚΗ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΡΑϊΧ

Στη Γερµανία κύριος εκπρόσωπος της ευγονικής ήταν ο καθηγητής της ιατρικής Alfred Ploetz (1860-1940), ο οποίος και εισήγαγε, αντί του ελληνικής προέλευσης όρου «ευγονική» τον όρο «φυλετική υγιεινή» (Rassenhygiene).Μετά την ανάληψη της εξουσίας από το Χίτλερ θεσπίστηκε ήδη τον Ιούλιο του 1933 ένας νόµος ευγονικής που αφορούσε τις στειρώσεις ως σηµαντικό µέρος της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας (‘Νόµος για την πρόληψη απογόνων µε κληρονοµικές ασθένειες’): Σε αντιδιαστολή µε παλιότερα σχέδια προέβλεπε και αναγκαστική στείρωση, απέδιδε σε σχετικά µεγάλες πληθυσµιακές οµάδες κληρονοµική κατωτερότητα και οδήγησε –χωρίς να υπάρχει διεθνώς άλλο τέτοιο παράδειγµα – στα χρόνια 1933 – 1939 στην αναγκαστική στείρωση περίπου 300.000 ατόµων και άλλων 60.000 µέχρι το 1945. Ένα µέρος αυτών πέθανε µετά την εγχείρηση. Στις ΗΠΑ αντίστοιχα στειρώθηκαν από το 1907 µέχρι το 1939 περίπου 31.000 άτοµα, ενώ στη Σουηδία από το 1934 µέχρι το 1948 περίπου 12.000. Ο νόµος έκανε δυνατή τη στείρωση όταν υπήρχαν διάφορες ασθένειες, για τις οποίες υπήρχε η υποψία γενετικών αιτιών, δηλαδή «εγγενή τρέλα, σχιζοφρένεια, µανιοκατάθλιψη, κληρονοµική επιληψία, κληρονοµική χορεία (Huntington Chorea), κληρονοµική τύφλωση, κληρονοµική κώφωση, µεγάλη κληρονοµική σωµατική παραµόρφωση, …βαρύς αλκοολισµός.».Η στείρωση έπρεπε να αποφασιστεί από τα λεγόµενα «δικαστήρια κληρονοµικής υγείας» µετά από αίτηση του υποψήφιου για στείρωση, του κηδεµόνα του ή διορισµένων γιατρών ή από τη διεύθυνση του ιδρύµατος και µπορούσε «να εφαρµοστεί ακόµη και ενάντια στη θέληση αυτού που επρόκειτο να στειρωθεί».

29

Η πρακτική της ευγονικής είχε ως αποτέλεσµα µέσω της υποτίµησης των «κατώτερων» να διευκολυνθεί η συστηµατική ευθανασία µε την έννοια της εξόντωσης ανάξιας ζωής’, η οποία άρχισε το 1939 και αποτέλεσε µε τη σειρά της µια γέφυρα για το ολοκαύτωµα των Εβραίων.

30

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

� http://www.ecclesia.gr � http://thenetwar.com � http://tovima.gr � http://el.wikipedia.org/eygoniki � http://psychologein.dagorastos.net � http://spoudasterion.pblogs.gr � http://lithosfotos.blogspot.com

31

ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ

Κλωνοποίηση είναι η διαδικασία δηµιουργίας ενός ή περισσοτέρων ακριβών αντιγράφων από ένα πρότυπο. Στο χώρο της Βιολογίας αυτό το πρότυπο µπορεί να αντιπροσωπεύει ένα µόριο (π.χ. DNA ή RNA) ή ένα γονίδιο,ένα κύτταρο (π.χ. βακτήριο, λεµφοκύτταρο), ή ακόµη και ένα πολυκύτταρο οργανισµό.

Με τη µοριακή κλωνοποίηση επιδιώκεται η αντιγραφή µορίων ή γονιδίων µε σκοπό την ευχερέστερη µελέτη τους ή εκµετάλλευσή τους. Με την κλωνοποίηση µικροοργανισµώνεπιδιώκεται η παραγωγή πολλαπλών αντιγράφων ενός µικροοργανισµού, στον οποίο έχει εισαχθεί ένα ευνοϊκό για τα προϊόντα του γονίδιο.

Η κλωνοποίηση πολυκύτταρων οργανισµών στους οποίους έχουν εισαχθεί µε τη µεθόδο του ανασυνδυασµένου DNA ανθρώπινα γονίδια (όπως η περίπτωση της Dolly), πέραν του επιστηµονικού ενδιαφέροντος µπορεί να αποβεί µια πολύτιµη πηγή φαρµακευτικών πρωτεϊνών, όπως η ινσουλίνη. Η εφαρµογή της διαδικασίας αυτής στον άνθρωπο (αναπαραγωγική κλωνοποίηση) αντιµετωπίζει προβλήµατα ηθικής, ωστόσο είναι επιτρεπτή για θεραπευτικούς σκοπούς.

32

Αν και µε τον όρο κλωνοποίηση αναφερόµαστε συνήθως στην τεχνητή διαδικασία παραγωγής αντιγράφων, η ίδια διαδικασία συναντάται και στη φύση πολύ συχνά στους µονογονικάαναπαραγόµενους µικροοργανισµούς (δηµιουργία πανοµοιότυπων µεταξύ τους µικροοργανισµών που έχουν προκύψει από τον ίδιο αρχικό) και αρκετά σπανιότερα στους πολυκύτταρους οργανισµούς που αναπαράγονται αµφιγονικά.

Ηθικά Ζητήµατα Της Ανθρώπινης Κλωνοποίησης

Στο σύγχρονο κόσµο, η επιστήµη έχει αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθµό, ώστε έχει σχεδόν αντικαταστήσει το Θεό. Κάτι που είναι αποκλειστική αρµοδιότητα του Θεού και έχει µελετηθεί από την επιστήµη είναι η περίπτωση της κλωνοποίησης, η οποία αποτελεί την τελευταία εξέλιξη της βιοτεχνολογίας. Αυτή η εξέλιξη έχει δηµιουργήσει µία αντίφαση, την οποία θα παρουσιάσουµε σε αυτό το άρθρο και η οποία αφορά τα ηθικά ζητήµατα που σχετίζονται µε αυτό το θέµα. Ως κλωνοποίηση θα µπορούσε να χαρακτηριστεί η δηµιουργία δύο ή περισσότερων πανοµοιότυπων ατόµων, από ένα αρχικό άτοµο. Τα κλωνοποιηµένα άτοµα φέρουν τις ίδιες λειτουργίες µε το αρχικό, το οποίο µπορεί έτσι να αντικατασταθεί από τα άτοµα που έχουν προκύψει. Η πρώτη ανθρώπινη κλωνοποίηση πραγµατοποιήθηκε το Σεπτέµβριο του 1993 στο Πανεπιστήµιο Τζορτζ Ουάσιγκτον από µία οµάδα ερευνητών, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Τζέρι Χωλ και ο ∆ρ. Ρόµπερτ Στίλµαν. Η οµάδα αυτή πολλαπλασίασε 17 µικροσκοπικά ανθρώπινα έµβρυα, φτάνοντας τον αριθµό των 48, δηµιουργώντας έτσι τον πρώτο ανθρώπινο κλώνο, µέσω τεχνητής αναπαραγωγής από κύτταρο. Από τον ορισµό της κλωνοποίησης, συνεπάγεται ότι οποιαδήποτε προσπάθεια κλωνοποίησης του ανθρώπου θα είχε ως αποτέλεσµα την αντιγραφή ενός ατόµου, για την εκτέλεση της ίδιας λειτουργίας. Αυτό θα δηµιουργούσε ένα σηµαντικό ηθικό πρόβληµα για την ανθρωπότητα, όπως θα αναλύσουµε. Ηθικά είναι λάθος να συνυπάρχουν την ίδια χρονική στιγµή δύο άτοµα µε τις ίδιες ακριβώς ιδιότητες και χαρακτηριστικά, όπως δείκτης νοηµοσύνης, χαρακτήρας, χρώµα δέρµατος, τεχνική ικανότητα κλπ. Θα υπήρχε πρόβληµα να ξεχωρίσουµε αυτά τα άτοµα και θα ερχόταν σε αντίθεση µε τους νόµους της φύσης, αφού ακόµη και στην περίπτωση των φυσικών πανοµοιότυπων διδύµων, υπάρχουν τα ιατρικά µέσα για να µπορέσουµε να τους διακρίνουµε. Ωστόσο, στην περίπτωση των κλωνοποιηµένων ατόµων δε συµβαίνει το ίδιο. Η ίδια η φύση έχει προγραµµατίσει το κάθε άτοµο να διαφέρει από το άλλα, εξ ου και τα µοναδικά χαρακτηριστικά, τα οποία διαφέρουν ακόµη και σε πανοµοιότυπους διδύµους ή σε παιδιά από τους ίδιους

33

βιολογικούς γονείς. Η κλωνοποίηση θα ακύρωνε την έννοια του θανάτου, ο οποίος παίζει το δικό του ρόλο στην ανθρώπινη κοινωνία. Με την κλωνοποίηση, οι νεκροί µπορούν να αντικατασταθούν, δηµιουργώντας ωστόσο πρόβληµα σε εκείνους που πιστεύουν στην αρχαία πρακτική και στην ύπαρξη των πνευµάτων. Το γεγονός αυτό θα οδηγούσε σε υπερπληθυσµό, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι που πεθαίνουν θα κλωνοποιούνταν, σε συνδυασµό µε το γεγονός ότι οι άνθρωποι θα εξακολουθούσαν να γεννούν. Το τελικό αποτέλεσµα θα ήταν η έλλειψη τροφής για όλον τον πληθυσµό και η υποβάθµιση της ανθρώπινης φυλής. Βέβαια, µία τέτοια εξέλιξη θα παρείχε φθηνό εργατικό δυναµικό και οι ικανότητες που υποτίθεται ότι κατέχει ένα άτοµο, τώρα θα µπορούσαν να αντιγραφούν.

Η νοµοθετική απαγόρευση της κλωνοποίησης στα όρια δικαίου και ηθικής Η «ανθρώπινη κλωνοποίηση για αναπαραγωγικούς λόγους απαγορεύεται». Με αυτή τη λιτή και «κατηγορική» προσταγή η επιτροπή που συγκροτήθηκε για την τροποποίηση σχετικών άρθρων του Αστικού Κώδικα, προτείνει να αντιµετωπιστεί το θεϊκό ζήτηµα της ενδεχόµενης παραγωγής ανθρώπινων όντων όχι µε τη φυσική µέθοδο της σεξουαλικής γονιµοποίησης αλλά µε µια άλλη, της α-σεξουαλικής µεθόδου του πολλαπλασιασµού. Η ελληνική έννοµη τάξη σπεύδει έτσι εναρµονιζόµενη, µερικά, στο σηµείο αυτό µε τα διεθνή κείµενα, να αποκηρύξει ηθικά, χωρίς επιφύλαξη και δισταγµό, την ανθρώπινη κλωνοποίηση και να αποκλείσει νοµοθετικά κάθε πράξη ή ενέργεια, που θα είχε ως αντικείµενο ή ως βάση την παραγωγή µέσω ανθρώπινου κλώνου ανθρώπινου όντος. Τα όρια της Ηθικής και του ∆ικαίου στη βιοτεχνολογία αποδεικνύονται

34

εξάλλου πορώδη ή ρευστά. Οι σχέσεις τους επαναπροσδιορίζονται. Αυτό δεν σηµαίνει ότι το ∆ίκαιο και η Ηθική στον χώρο της βιοτεχνολογίας ή της βιοϊατρικής αλληλοαναιρούνται και ότι η Ηθική υποκαθιστά το ∆ίκαιο. Κανόνες δικαίου δεσµευτικούς, παράγουν αποκλειστικά και µόνον τα όργανα που είναι επιφορτισµένα από το Σύνταγµα να συµµετέχουν στην κανονιστική λειτουργία. Σηµαίνει απλώς ότι η νοµική ρύθµιση εµφανίζεται συχνά αναποτελεσµατική και χρειάζεται την στήριξη θεµελιωδών αρχών ή αξιών ηθικής σηµασίας για να εξασφαλίσει µια εφαρµογή αποτελεσµατική. ΄Αλλοτε πάλι, η νοµική ρύθµιση χρειάζεται να συµπληρωθεί από κανόνες δεοντολογίας, που πρέπει να διέπουν την «ηθική» µιας συγκεκριµένης πρακτικής. Μπορεί η επιστήµη να είναι ουδέτερη και να καθοδηγείται από την αναζήτηση της επιστηµονικής αλήθειας και να προωθείται από το πάθος της απεριόριστης γνώσης. Η επιστηµονική όµως πρακτική συντελείται εν κοινωνία από επιστήµονες, που έχουν ευθύνες απέναντί της και απέναντι στα άτοµα, που την αποτελούν, σχετικά µε την χρήση και τα αποτελέσµατα των επιστηµονικών ανακαλύψεών τους. Υπόκειται για το λόγο αυτό σε κανόνες που αρµόζουν στην ίδια και ανταποκρίνονται στην ηθικές αξίες που διέπουν την κοινωνία. Υπάρχει άρα µια «ηθική»» της επιστήµης που δεν καταλήγει στην «ηθική επιστήµη», όπως υπάρχει και µια ηθική της βιοτεχνολογίας, η οποία καθορίζει µεν µε δεοντολογικούς κανόνες τί είναι επιτρεπτό ή ανεπίτρεπτο, καλό ή κακό στην γενετική έρευνα, χωρίς όµως να επιδιώκει την ηθικοποίησή της, την ολοκληρωτική υπoταγή στις αρχές και αξίες µιας ηθικής τάξης.

35

Πλεονεκτήµατα – Μειονεκτήµατα

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

• Οι βελτιωµένες ράτσες ζώων και ειδών φυτών. Η κλωνοποίηση µπορεί να συµβάλει ουσιαστικά στη δηµιουργία ζώων και φυτών που θα είναι ανθεκτικά στις ασθένειες.

• Τα βελτιωµένα προϊόντα. Με την κλωνοποίηση µας δίνεται η δυνατότητα να παράγουµε τρόφιµα µε βελτιωµένη θρεπτική αξία.

• Η δηµιουργία ιστών-όπως αγγείων ή δέρµατος-και κατ' επέκταση οργάνων καρδιάς νεφρών-που θα δώσουν άλλη διάσταση στις µεταµοσχεύσεις. Επιπλέον είναι πιο εύκολο και πιο αποτελεσµατικό να δηµιουργήσουµε ζώα που θα παράγουν τις συγκεκριµένες πρωτεΐνες που θέλουµε για τη θεραπεία κάποιων ασθενειών.

• Το απεριόριστο πεδίο µελετών και εµπεριστατωµένων ερευνών. Με την κλωνοποίηση µπορούµε να δηµιουργήσουµε µια σειρά από γενετικά πανοµοιότυπα ζώα, πάνω στα οποία µπορούµε να µελετήσουµε την επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων στα γονίδια και τους µηχανισµούς γήρανσης µέχρι τις µεταλλάξεις των γονιδίων της καρκινογένεσης κ.ο.κ.

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

• Οι συγγενείς ανωµαλίες που πιθανόν να δηµιουργηθούν. Αν πάρουµε ως δεδοµένο πως οι µυνοζυγωτικοί δίδυµοι έχουν διπλάσιες πιθανότητες από τα υπόλοιπα αδέλφια να παρουσιάσουν κάποιες ανατοµικές ή γενετικές ανωµαλίες, βλέπουµε πώς ακόµη κι όταν η κλωνοποίηση γίνεται µέσω της φυσικής διαδικασίας, διπλασιάζεται ο κίνδυνος εµφάνισης προβληµάτων.

• Τα πολύ χαµηλά-τουλάχιστον προς το παρόν-ποσοστά επιτυχίας της κλωνοποίησης µε κυτταρική καλλιέργεια που κυρίως ενδιαφέρει τους επιστήµονες καθώς η µέθοδος αυτή δίνει τη δυνατότητα µαζικής παραγωγής κλώνων.

• Εξάλειψη της ποικιλοµορφίας. Ένας από τους λόγους που τα θηλαστικά και γενικότερα τα ανώτερα ζώα έχουν επιβιώσει και κυριαρχήσει στη Γη, είναι η ποικιλοµορφία τους. Αν προχωρήσουµε στην απόλυτη κλωνοποίηση των ειδών είναι σαν να π�