Η ΔΕΣΠΟΙΝΙΣ ΤΖΟΎΛΙΑ Αύγουστος Στρίντμπεργκ

 

Εργασία Λογοτεχνίας για το θέατρο4 2ο γενικό Λύκειο Κέρκυρας Α΄

:Των μαθητών Κατωμέρη Νίκου

Κρουστάλη Πηνελόπης Μάστορα Βάσιας

Βιογραφικάστοιχεία του συγγραφέα Ο  Αυγούστος Στρίντμπεργκ  (August   Strindberg)  ήταν  Σουηδός  θεατρικός  συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και ζωγράφος.  Γεννήθηκε το 1849  στη  Στοκχόλμη  - το τέταρτο παιδί από τα έντεκα της οικογένειας - από μικροαστό πατέρα, έμπορο αποικιακών και υπάλληλο ναυτιλιακής   εταιρίας   που   είχε   χρεοκοπήσει,   κι   από   μητέρα,   κόρη   ράφτη,   που   ήταν παραδουλεύτρα της οικογένειας  και  που τη στεφανώθηκε ο  πατέρας του λίγους μόνο μήνες πριν τη γέννησή του.Τη μητέρα του ο  Στρίντμπεργκ  την έχασε από φυματίωση στα δεκατρία χρόνια του κι ο πατέρας του, προτού περάσει χρόνος από το θάνατο της γυναίκας του, ξαναπαντρεύτηκε τη   νεαρή   γκουβερνάντα   των   παιδιών   του.   Μεγαλωμένος   μέσα   στη   μιζέρια   και   τις στερήσεις,   καταπιεσμένος   από   την   κακότητα   της   μητριάς   του,   έγινε   ένα   παιδί υπερευαίσθητο και αντιδραστικό, οξύθυμο και καχύποπτο. Από τα πικρά αυτά βιώματα της παιδικής ηλικίας του, δεν θα κατορθώσει να απαλλαγεί ποτέ "ο γιος της δούλας".Ο γάμος του συγγραφέα με τη Σίρι φον 'Εσσεν στάθηκε για λίγα χρόνια ευτυχισμένος. Αυτό οφείλεται βασικά και στις συγγραφικές επιτυχίες του  Στρίντμπεργκ  στο διάστημα αυτό. Δεν άργησαν όμως οι ζήλιες και οι καβγάδες ανάμεσα στο ζευγάρι. Ο ποιητής ζει μια έντονη εσωτερική περιπέτεια, που τρέφει το μισογυνισμό του και την απέχθειά του για το γάμο και την οικογένεια. Αποτέλεσμα ήταν το διαζύγιο το 1891. Η "μάχη των φύλων", ως μια προαιώνια και αδιάλειπτη μονομαχία άντρα και γυναίκας, βρίσκει   την  πλήρη έκφρασή της  στα  έργα του  Στρίντμπεργκ  "Ο  Πατέρας"   (1887),   "Οι σύντροφοι" (1888), "Δεσποινίς Τζούλια" (1888), "Οι δανειστές" (1888), " Ο δεσμός" (1893) και "Ο χορός του θανάτου" (1901), καθώς και στα αυτοβιογραφικά του μυθιστορήματα. Όπως έγραψε σ' ένα θεατρικό του σημείωμα ο Άγγελος Τερζάκης - "Η γυναίκα θ' ασκήσει πάνω   στη   ζωή   του  Στρίντμπεργκ  μια   αλλόκοτη   και   αντιφατική   έλξη...   Έχει συνειδητοποιήσει   όσο   κανένας   άλλος   το   δραματικό,   το   σχεδόν   μοιραίο   βάρος   του θηλυκού στοιχείου μέσα στη ζωή... Έβλεπε στην πάλη άντρα - γυναίκας μια στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου".Το 1912, στα 63 χρόνια του, πεθαίνει στη Στοκχόλμη από καρκίνο του στομάχου. Το σπίτι που έζησε ο  Στρίντμπεργκ, ο "γαλάζιος πύργος", βρίσκεται στην Οδό Ντρότνιγκαταν 85 στη Στοκχόλμη. 

Πληροφορίες για το συγκεκριμένο έργοΗ   Δεσποινίς   Τζούλια   γράφτηκε   το   1888   και   είναι   το   μικρότερο   αλλά   ίσως   το   πιο αξιοσημείωτο απ’ τα δράματα του Στρίντμπεργκ, βασισμένο σ’ ένα περιστατικό που του είχαν διηγηθεί. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1904 αποτελώντας από τότε πόλο έλξης για τις γυναίκες ηθοποιούς οι οποίες  θέλουν να υποδυθούν την ασυμβίβαστη ηρωίδα.   Δεν είναι χωρισμένο σε πράξεις και η δράση του συμπυκνώνεται σε μια μόνο ενότητα χώρου και χρόνου και σε τρία πρόσωπα.

Πληροφορίες για τις παραστάσεις του έργου στην Ελλάδα Η   ελληνική   σκηνή   ανακάλυψε   «τη   δεσποινίδα   Τζούλια»   πολύ   γρήγορα.   Η   πρώτη 

παράστασή του στην Ελλάδα, το 1908 στην Πάτρα, από την Κυβέλη ήταν ταυτόχρονα και μία  από  τις  πρώτες  στην  Ευρώπη.  Παρόλα αυτά  το  έργο  είχε  γίνει  ήδη  γνωστό  στον ελληνικό λαό από το 1899 όπου είχε κυκλοφορήσει στο περιοδικό Τέχνη η μετάφρασή του από τον Ιωάννη Καμπύση, μαζί με τον πρόλογο του συγγραφέα και μια δική του εισαγωγή. Από το 1908 κι  έπειτα το έργο παρουσιάζεται  συνέχεια στην πρωτεύουσα και  αρκετά συχνά στις υπόλοιπες τις περιοχές της Ελλάδας.  

:Αποσπάσματα βίντεοhttp://mediasoup.gr/node/45027  

Ταπρόσωπα του έργουΤα δύο βασικά πρόσωπα του έργου είναι η Τζούλια και ο Γιάννης. Η Τζούλια εικοσιπέντε χρονών είναι η κόρη ενός ευγενή με τίτλο που εξ' αιτίας κάποιου γεγονότος μισεί τους άνδρες. Στο υπηρετικό προσωπικό της οικογένειας ανήκει ο Γιάννης, τριάντα χρονών, ένας απλός άνθρωπος που έχει όμως ταξιδέψει πολύ και επιθυμεί να γίνει μέλος της υψηλής κοινωνίας. Ένα ακόμη πρόσωπο του έργου είναι η Χριστίνα τριανταπέντε χρονών, η οποία εργάζεται ως μαγείρισσα στο σπίτι της Τζούλιας και είναι αρραβωνιασμένη με τον Γιάννη. Τέλος, στο έργο εμφανίζονται και κάποιοι χωρικοί που ανήκουν επίσης στην υπηρεσία της οικογένειας. 

1Υπόθεση ου ( )μέρους του έργου ΒάσιαΒρισκόμαστε σε ένα αρχοντικό στη Σουηδία μια ζεστή νύχτα στα τέλη του Ιούλη. Aν και η έκταση του αρχοντικού επιτρέπει την κίνηση των προσώπων σε πολλούς και διάφορους χώρους, τα κύρια πρόσωπα του έργου επιλέγουν το χώρο της κουζίνας για να ξετυλίξουν τις   σκέψεις   τους   και   να   προσπαθήσουν   να   επικοινωνήσουν   έστω   και   μέσα   από   τη σύγκρουση. Η επιλογή της κουζίνας δεν είναι τυχαία, αφού είναι ο χώρος εγκλωβισμού της γυναίκας αλλά και ο τόπος που μπορούν να συναντηθούν γυναίκες που ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Στο αρχοντικό αυτό ζούνε ο ιδιοκτήτης με την μοναχοκόρη του Τζούλια,  η  Χριστίνα που είναι  η  μαγείρισσα και  έχει  και  τη βασική φροντίδα του αρχοντικού και τέλος ο Γιάννης που έχει σχέση με τη Χριστίνα και είναι το δεξί χέρι του πατέρα της Τζούλια που πριν ζούσε και εργαζόταν στην Ιταλία. Στην πρώτη σκηνή του θεατρικού  έργου   του  Αυγούστου  Στρίντμπεργκ  εμφανίζονται  μόνο  δύο  πρόσωπα   του έργου ο Γιάννης και η Χριστίνα. Από τη συζήτηση τους στην κουζίνα, μαθαίνουμε πολλές πληροφορίες για τη Τζούλια. Αυτό συμβαίνει, επειδή το ζευγάρι προσπαθεί να εξηγήσει για  ποιούς  λόγους  διαλύθηκε  ο  αρραβώνας   της  Τζούλια  με   τον  αρραβωνιαστικό   της, τουλάχιστον όπως το αφηγήθηκε ο Γιάννης στη Χριστίνα και παίρνουμε μια πρώτη γεύση για τη διαφορετικότητα της Τζούλια και φανταζόμαστε πως στη συνέχεια τα πράγματα θα ξεδιπλωθούν με τέτοιο τρόπο που θα μας φανερώσει τη μάχη των δύο φύλων, τη μάχη των   κοινωνικών   τάξεων   και   το   παιχνίδι   της   παραπλάνησης   και   του   ευτελισμού   των ανθρώπων,   ακόμη   και   τη   σύγκρουση   των   θρησκειών   και   των   επιρροών   τους   στην 

ανθρώπινη σκέψη και συμπεριφορά. 

2Υπόθεση ου ( )μέρους του έργου ΝίκοςΗ υπόθεση του έργου συνεχίζεται στην κουζίνα του αρχοντικού με έναν διάλογο μεταξύ της  δεσποινίδος  Τζούλιας  και   του  υπηρέτη   της   Γιάννη  ενώ η  μαγείρισσα·  η   Χριστίνα κοιμάται   σε μια καρέκλα κοντά στο τζάκι.  Η Τζούλια πείθει   τον Γιάννη να πιεί μαζί της μία μπύρα και αφού η Χριστίνα φεύγει μισοκοιμισμένη από την σκηνή, να την συνοδέψει στο πάρκο.  Κατά την  διάρκεια του περιπάτου τους  η  Τζούλια κάνει  κομπλιμέντα  στον Γιάννη και αυτός της διηγείται μία ιστορία από την παιδική του ηλικία όπου, όπως της λέει,   ήταν   ερωτευμένος   μαζί   της.   Στη   συνέχεια,   ενώ   ο   Γιάννης   αποκτά   όλο   και περισσότερο  θάρρος  καταλαβαίνοντας  ότι  η  κυρία  του  είναι  ερωτευμένη  μαζί   του,  οι χωρικοί πλησιάζουν τραγουδώντας και χορεύοντας και ο υπηρέτης  προτείνει στη Τζούλια να πάνε στο δωμάτιό του για να τους αποφύγουν . Όταν  οι χωρικοί φεύγουν, η Τζούλια και ο Γιάννης βγαίνουν αμέσως από το δωμάτιο. Η Τζούλια έχει πλέον παραδώσει το κορμί και την περηφάνια της στη διάθεση του υπηρέτη της, ο οποίος βρίσκει την ευκαιρία να της παρουσιάσει το ταπεινό ιδανικό του· να φύγουν μαζί για την Ιταλία και να ανοίξουν εκεί ένα   ξενοδοχείο.  Το   ταξίδι,  όμως,  αυτό   χρειάζεται   χρήματα  τα  οποία  δεν  έχει  ούτε  ο Γιάννης ούτε και η Τζούλια. Ύστερα ακολουθεί ένας καυγάς μεταξύ τους,  όπου η Τζούλια μεθάει και φανερώνει τα μυστικά της οικογενείας της στο Γιάννη αποκαλύπτοντας του ότι η μητέρα της,  όχι  μόνο δεν ήταν αριστοκράτισσα αλλά είχε και  εραστή,  με τον οποίο συνεργάστηκε για να εκδικηθεί τον άντρα της.  Στη συνέχεια, η συζήτηση επανέρχεται στο σχέδιο του Γιάννη για το ξενοδοχείο αλλά αυτή την φορά ο υπηρέτης λέει στην Τζούλια να φύγει μόνη της γιατί δεν θα ήταν πρέπον να τους έβλεπαν να φεύγουν μαζί.  

3Υπόθεση ου ( )μέρους του έργου ΠηνελόπηΗ Τζούλια  ανεβαίνει  στο  δωμάτιό   της  για  να  μαζέψει   τα  πράγματά  της  και   να  φύγει κρυφά. Την ίδια στιγμή μπαίνει μέσα η Χριστίνα ντυμένη και έτοιμη για να πάει με τον Γιάννη  στην  εκκλησία.  Κι   ενώ ο  Γιάννης  ντύνεται   της  αποκαλύπτει   τη  συνέβη  μεταξύ αυτού και της Τζούλιας και αυτή αηδιασμένη αποφασίζει να παραιτηθεί και, αγνοώντας το σχέδιό   του  να  ακολουθήσει   την  Τζούλια,   τον  παρακινεί   να  επισπεύσει   το   γάμο   τους. Καθώς ξημέρωσε πια, η Τζούλια κατέβηκε μαζί με τα απαραίτητα αλλά και με ένα κλουβί που μέσα του έχει τον αγαπημένο της σπίνο ,τον οποίο , παρά την απαίτηση του Γιάννη, αρνείται να αποχωριστεί. Τελικά αποφασίζει να το σκοτώσει ο Γιάννης παρά να το αφήσει σε άλλον, μόλις όμως ο Γιάννης το αποκεφαλίζει με το μαχαίρι του κρέατος ξεσπάει σε ένα τρελό παραλήρημα. Την ίδια στιγμή η Χριστίνα περνά για να πάει στην εκκλησία και η Τζούλια την αγκαλιάζει ικετεύοντας την να την βοηθήσει, αυτή όμως παραμένει ψυχρή. Η Τζούλια τότε της εξηγεί πως πρέπει οπωσδήποτε η ίδια και ο Γιάννης να φύγουν και την παρακαλεί να τους ακολουθήσει. Η Χριστίνα, όμως, αρνείται και φεύγει για την εκκλησία λέγοντάς  τους  πως  θα δώσει  διαταγή να  μην  φύγει  κανένα  άλογο  πριν  επιστρέψει  ο αφέντης.   Κι   ενώ  η   Τζούλια   κάνει   έναν  απολογισμό,   χτυπά   το   κουδούνι,   σημάδι   πως έφτασε ο πατέρας της. Σε έκσταση και οι δύο αποφασίζουν πως η μόνη λύση είναι να σκοτωθεί η Τζούλια. Και η σκηνή τελειώνει με την πρωταγωνίστρια να βγαίνει στην αυλή 

για  να  αυτοκτονήσει  με   το   ξυράφι   του  Γιάννη  και   τον   ίδιο  να περιμένει   να  φτάσει  η αστυνομία.

Τόπος και χρόνος που διαδραματίζεται το έργοΤο όλο έργο διαδραματίζεται στη Σουηδία σε ένα αριστοκρατικό σπίτι που βρίσκεται στην ιδιοκτησία του πατέρα της Τζούλιας και η πρώτη σκηνή ξεκινάει με φόντο την κουζίνα του σπιτιού. Το έτος κατά το οποίο διαδραματίζεται το έργο είναι το 1885 τον μήνα Ιούνιο,  ανήμερα της γιορτής του Άη-Γιάννη, κάποιο Σάββατο βράδυ.

Παρουσίαση τωνπροσώπων του έργου

( )Παρουσίαση της Τζούλιας Πηνελόπη

Η Τζούλια είναι μια γυναίκα εικοσιπέντε χρονών με αριστοκρατική καταγωγή, τίτλο και πλούτο που όμως παρ’ όλα αυτά έχει ανατραφεί σαν αγόρι σύμφωνα με επιθυμία της μητέρας της. Είναι   ιδιότροπη και εγωίστρια, θέλει να περνάει το δικό της χωρίς να την ενδιαφέρουν   οι   υπόλοιποι.   Αυθόρμητη   και   επιπόλαια,   πολλές   φορές   ξεχνάει   τους τρόπους  της  και  συμπεριφέρεται  εντελώς  ανάρμοστα για  τη  θέση της.  Χωρίς  ηθικούς φραγμούς και όρια. Μεγαλωμένη σε ένα περιβάλλον μίσους και απέχθειας μεταξύ των γονέων της, έμαθε να μισεί το αντίθετο φύλο και λατρεύει να εξευτελίζει τους άνδρες. Οι αδυναμίες  όμως  και   τα  πάθη  της,   την  κάνουν  να  παραμερίζει  αυτό   το  μίσος  και   την οδηγούν τελικά στην τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται.

 

Παρουσίαση του Γιάννη ( )ΝίκοςΟ   Γιάννης   είναι   ένας   υπηρέτης τριάντα   ετών,   δουλεύει   μαζί   με   τη Χριστίνα·   τη   μαγείρισσα   για   τον πατέρα   της   Τζούλιας·   έναν   κόμη   και για τη δεσποινίδα Τζούλια. Μεγάλωσε σε   μια   καλύβα   μαζί   με   τα   εφτά αδέλφια του και ένα γουρούνι. Όνειρό του είναι να αποκτήσει  ένα δικό του ξενοδοχείο   και   να   βγάλει   πολλά χρήματα. Πιστεύει στο θεό και αγαπά τη   ζωή.   Επίσης   πιστεύει   ότι   παρόλο που δεν γεννήθηκε ευγενής μπορεί με τη βοήθεια της Τζούλιας να ανέβει και σε   αυτήν   την   κοινωνική   τάξη. Ενδιαφέρεται πολύ για το όνομά του στην   κοινωνία   για   να   μπορεί   να ελπίζει  ότι  ίσως κάποια μέρα γίνει κι αυτός  ένας  κόμης.  Ως  υπηρέτης  έχει μάθει   να   υποτιμά   τις   δήθεν αριστοκρατικές   αξίες   των   αφεντικών του   παρόλα   αυτά   όμως   σέβεται   και φοβάται   τον   πατέρα   της   Τζούλιας   , 

όπως φαίνεται χαρακτηριστικά  από την αντίδρασή του όταν ο κόμης επιστρέφει από το 

ταξίδι του στο τέλος του έργου[1]. Στην αρχή της σχέση του με τη Τζούλια παρουσιάζεται διστακτικός,  ως   υπηρέτης,   αλλά   δεν   αργεί,   εκμεταλλευόμενος   την   αδυναμία   και   την αφέλεια της κυρίας του, να πάρει το πάνω χέρι και να της φερθεί ακόμα και σαν να είναι κατώτερή του βρίζοντας και διατάζοντάς την. Είναι πονηρός και χρησιμοποιεί κάθε μέσο που διαθέτει για να πετύχει το σκοπό του, λόγου χάριν όταν λέει στην Τζούλια ψέματα για το τραγούδι των χωρικών ώστε να δεχτεί να τον ακολουθήσει στον δωμάτιό του, όταν μιλάει για τη θέση της στο ξενοδοχείο ώστε να τον βοηθήσει με το σχέδιό του και τη δήθεν απόπειρα θανάτου του, λόγω της ανικανότητάς του να την αποχτήσει, με σκοπό να τον ερωτευτεί ακόμη περισσότερο.

( )Παρουσίαση της Χριστίνας Βάσια

Η Χριστίνα φαίνεται πως είναι ένας άνθρωπος που σέβεται τις αρχές της, το σπίτι στο οποίο εργάζεται και κυρίως τους ανθρώπους που υπηρετεί. Είναι άνθρωπος που δείχνει κάθε στιγμή την αξιοπρέπεια της και την τιμιότητά της. Δεν είναι τυχαίο το ότι ισχυρίζεται πως  ποτέ  δεν  θα  μπορούσε  να  πει    ψέματα στον  άνθρωπο που την  έχει  πάρει  στην δούλεψή  του και της έχει δείξει την εμπιστοσύνη του. Ενδιαφέρεται για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τζούλια και φαίνεται να στεναχωριέται για τη διάλυση του αρραβώνα της. Είναι απόλυτη σε αυτά που πιστεύει και ξέρει βέβαια να συγχωρεί αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να δεχτεί να υποκύψει σε αυτό που η ίδια θεωρεί προσωπικό της ευτελισμό.   Η   Χριστίνα   δείχνει   να   αντιπροσωπεύει   ολόκληρο   το   ψεύτικο   κοινωνικό οικοδόμημα της εποχής το οποίο, όμως, δεν διστάζει να ανατρέψει από τη στιγμή που αποφασίζει να φύγει από το σπίτι, να φύγει από τον Γιάννη, να φύγει δηλαδή από τον έρωτα και να κάνει την καινούρια αρχή. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για πτώση, αυτή θα είναι η πτώση της Τζούλια που εκπροσωπεί την κυρίαρχη τάξη της εποχής και όπου μέσα από το έργο συμβολικά δηλώνεται και η δική της παρακμή. Η Χριστίνα θα προχωρήσει, γιατί μαζί της προχωράει και η κοινωνική τάξη την οποία και εκπροσωπεί. Η Χριστίνα έχει δικές της απαιτήσεις και από τον έρωτα και από την θρησκεία. Τα θέλει και τα δύο αγνά, γνήσια, να εκφράζουν έμπρακτα την αγάπη τους και τον άνθρωπο. Η Χριστίνα πιστεύει στην αξία που έχει η μετάνοια στην ζωή του ανθρώπου. Πιστεύει ότι η μετάνοια είναι η σωτηρία της και όχι η υποταγή.

Κριτική

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=186099

ΒιβλιογραφίαΑεικίνητο. (n.d.).  Τέχνη και ζωή.  Ανάκτηση Μάρτιος Κυριακή, 2012, από Τέχνη και ζωή: 

http://www.artandlife.gr/Athina-despoinis_tzoylia_toy_aygoystoy_strintmpergk

Γαλανοπούλου, Έ. (n.d.). Η Δεσποινίς Τζούλια των βορείων προαστίων. Ανάκτηση Μάρτιος 17, 2012, από Ελευθεροτυπία: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=84786

Γκιούνα,  Α.   (n.d.).  Το Ονειρόδραμα του Αυγούστου Στρίμπεργκ στις Ελληνικές Σκηνές. Ανάκτηση   Μάρτιος   3,   2012,   από   Αριστοτελειο   Πανεπιστημιο   Θεσσαλονικης   - Ψηφιοθήκη: http://invenio.lib.auth.gr/record/123130/files/GKIOUNA.pdf?version=1

Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.   (n.d.).   Ανάκτηση  Μάρτιος   3,   2012,   από   Κ.Θ.Β.Ε: http://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=3326

Ρίτσος,   Β.   (n.d.).  Αύγουστος Στρίντμπεργκ.   Ανάκτηση  Μάρτιος   3,   2012,   από   Βασίλης Ρίτσος: http://www.britsos.gr/admin/uploads/August%20Strindberg.pdf

 

 

 

 

[1] Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα και στο διάλογο μεταξύ του Γιάννη και της Τζούλιας στη σελίδα 52 του έργου «ΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν μπορώ! Υπάρχουν ακόμα φραγμοί μεταξύ μας. Και πάντα θα υπάρχουν, όσο θα ‘μαστε μέσα σ’ αυτό το σπίτι. Είναι βλέπετε όλο το παρελθόν, είναι η εξοχότης του. Δε συνάντησα ως τώρα άνθρωπο που να τον σεβάστηκα τόσο πολύ! … χωρίς να το καταλάβω.».