1

12. ΟΙ ΘΑΛΑΣΣΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Κατηγορίες

θαλασσών

Βαθιές: Δημιουργήθηκαν από τη Γεωτεκτονική δραστηριότητα.

(πχ Μεσόγειος, Μαύρη)

Αβαθείς: Δημιουργήθηκαν όταν έλιωσαν οι παγετώνες και τα νερά κάλυψαν

μεγάλες περιοχές της Ευρώπης που τότες ήταν ξηρά (Αδριατική, Βόρεια, Βαλτική)

Οριζόντιος

διαμελισμός

Έντονος. Τεράστιο μήκος ακτών (80000 χλμ)

Θάλασσες-ωκεανοί

Αρκτικός ωκεανός (βόρεια)

θάλασσα του Μπάρεντς, Λευκή θάλασσα (βόρειες ακτές). Παγωμένες τους πιο

πολλούς μήνες του έτους

Ατλαντικός ωκεανός (δυτικά)

Νορβηγική θάλασσα, Βαλτική (λίγες χιλιάδες χρόνια πριν ήταν λίμνη), Βόρεια , της

Μάγχης, Ιρλανδική (βορειοδυτικές ακτές)

Η Μεσόγειος διακρίνεται σε μικρότερες θάλασσες (Αδριατική, Ιόνιο , Αιγαίο,

Λιγυρική( Λιγουρίας), Τυρρηνική)

Εύξεινος πόντος ή Μαύρη θάλασσα (νοτιοανατολικά)

Ευρωπαίοι

Εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων (15ος 16ος αιώνας):

Βάσκο ντα Γκάμα, Κολόμβος, Κουκ, Μαγγελάνος

Στη στενή σχέση των ευρωπαίων με τη θάλασσα οφείλεται η διάδοση πολλών

2

θαλασσοπόροι ευρωπαϊκών γλωσσών στον κόσμο.

Εμπόριο- ναυτιλία

Το Ρότερνταμ είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης σε κίνηση εμπορευμάτων

και το τρίτο στον κόσμο. Σημαντικό λιμάνι είναι και ο Πειραιάς.

Ο Ελληνικός, ο Νορβηγικός και ο Γερμανικός εμπορικός στόλος είναι οι πρώτοι

στην Ευρώπη με κριτήριο την πλοιοκτησία

Αλιεία, κοιτάσματα

Η αλιεία είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη ειδικά στα κράτη κοντά στον Ατλαντικό, στη

Βόρεια και στη Βαλτική θάλασσα(Ισλανδία,Νορβηγία,Ηνωμένο Βασίλειο κ.α.)

Η Βόρεια θάλασσα διαθέτει μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου

Σημαντικότεροι

κίνδυνοι

Ρύπανση: πχ ναυάγια πετρελαιοφόρων που ρυπαίνουν τα θαλάσσια

οικοσυστηματα με εκατοντάδες χιλιάδες τόνους πετρέλαιο

Υπεραλίευση: Οδηγεί στον αφανισμό πολλά είδη θαλάσσιας πανίδας

14. Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

Θέση της Μεσογείου Σημείο συνάντησης της Δ. Ασίας, Β. Αφρικής και Ν.

Ευρώπης

Επικοινωνία με γειτονικές θάλασσες

Πορθμός του Γιβραλτάρ: Ατλαντικός Ωκεανός

Στενά Ελλησπόντου-Βοσπόρου: Μαύρη Θάλασσα

Διώρυγα του Σουέζ: Ερυθρά θάλασσα

Μέγιστο βάθος Νότιο Ιόνιο πέλαγος, νησιά Οινούσσες: 5100 μέτρα

Διαίρεση Δυτική και ανατολική μεσόγειο

3

Χερσόνησοι Ελληνική , Ιταλική

Οριζόντιος διαμελισμός Έντονος στο Μεσογειακό βορρά, ήπιος στο

Μεσογειακό νότο

Μεγάλα νησιά Σικελία, Σαρδηνία, Κύπρος, Κορσική, Κρήτη

Μεγάλα

ηφαίστεια

Αίτνα Βεζούβιος

Σαντορίνη Στρόμπολι

Κλίμα

Μεσογειακό (ήπιοι χειμώνες, ξηρά, ζεστά

καλοκαίρια)

Χαρακτηριστικά φυτά Ελιά, σιτάρι, εσπεριδοειδή, αμπέλι

Αλατότητα

Αυξημένη λόγω: 1.Η παροχή των ποταμών(500) ακόμη και του

Νείλου είναι πολύ μικρή. 2.Οι βροχές είναι λιγοστές.

3.Βρίσκεται κοντά στην τροπική ζώνη άρα η εξάτμιση είναι μεγάλη.

Αναπλήρωση θαλασσινού νερού

Ατλαντικός ωκεανός και Μαύρη θάλασσα

Σε διαφορετική περίπτωση θα είχε ξεραθεί σε 1000

χρόνια.

15. ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Έκταση Μικρή σε σχέση με άλλες θάλασσες

Σπουδαιότητα

Επειδή βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και αναπτύχθηκαν σπουδαίοι πολιτισμοί και σημαντικές θρησκείες, θεωρείται η σπουδαιότερη για

την ανθρώπινη ιστορία

4

Ανάπτυξη Μεγαλύτερη στο μεσογειακό βορά

Τουρισμός

Το γλυκό κλίμα, οι φυσικές ομορφιές, τα ιστορικά μνημεία, η φιλόξενη θάλασσα συμβάλουν στο να κατακλύζουν τις μεσογειακές χώρες από το ¼ περίπου των

τουριστών όλου του πλανήτη

Χαρακτηριστικά Φυτά

Ελιά και αμπέλι (Ισπανία, Ελλάδα, Ιταλία από τις μεγαλύτερες ελαιοπαραγωγικές χώρες στον κόσμο)

Θαλάσσιοι

δρόμοι

Εκατομμύρια ταξίδια από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ταξίδια υπερσύγχρονων πετρελαιοφόρων τα οποία μεταφέρουν πετρέλαιο,

περνώντας από τη διώρυγα του Σουέζ, από την περσικό κόλπο σε βιομηχανικές περιοχές της βόρειας Ευρώπης.

Περιβαλλοντική επιβάρυνση

Ρύπανση από βιομηχανικά , γεωργικά, τουριστικά και οικιστικά λύματα που καταλήγουν σ αυτήν. Η Υπεραλίευση έχει μειώσει δραματικά τους πληθυσμούς ψαριών της

Μεσογείου θέτοντας σε κίνδυνο την ύπαρξη πολλών ειδών της θαλάσσιας πανίδας.

Κίνδυνοι από τα ναυάγια κυρίως των πετρελαιοφόρων αλλά και των χιλιάδων σκαφών που ταξιδεύουν στα νερά της.

Γλώσσες

Η ελληνική γλώσσα ήταν για χιλιάδες χρόνια η διεθνής γλώσσα της ενώ το ελληνικό αλφάβητο (εξέλιξη του φοινικικού) αποτέλεσε τη βάση για το λατινικό

και κυριλλικό αλφάβητο.

Πολιτισμοί Ελληνικός, ρωμαϊκός, αιγυπτιακός ,κ.α.

Ελληνικές αποικίες

Μασσαλία, Αλεξάνδρεια, κ.α.

Κράτη 21 κράτη(πίνακας βιβλίου) ανάμεσά τους τα νησιωτικά κράτη Μάλτα και Κύπρος

5

17.ΟΙ ΟΡΟΣΕΙΡΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

Κτηνοτροφία στα ορεινά βοσκοτόπια

Πετρώματα (πχ μάρμαρο) μεταλλεύματα(πχ σίδηρος)

Χειμερινός τουρισμός

Αναψυχή και άθληση

Ξυλεία Ρετσίνι (από τα κωνοφόρα πχ έλατα, πεύκα)

Καρποί(καστανιές, καρυδιές κ.α.)

Υδροηλεκτρική ενέργεια(Ορμητικά ποτάμια

κινούν γεννήτριες που παράγουν ηλεκτρική

ενέργεια, πχ στη Νορβηγία, Αυστρία,ελβετία

6

Καθορίζουν το κλίμα των περιοχών που βρίσκονται από τις δύο πλευρές των

οροσειρών. Εμποδίζουν τους δυνατούς ανέμους

να περνούν απ την άλλη πλευρά

Τροφοδοτούν με νερό τα ποτάμια

Στις ορεινές λίμνες αναπτύσσεται ο τουρισμός, η αλιεία και η ναυσιπλοΐα.

Προβλήματα

Δυσκολία κατασκευής δρόμων – σιδηροδρομικών

δικτύων. Καταστροφή δρόμων από ορμητικούς

χείμαρρους

Μεγάλο κόστος κατασκευής σηράγγων

(Σήραγγα Σεμπλόν)

7

Αντίξοες κλιματικές συνθήκες

ΠΕΔΙΑΔΕΣ-ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

Ανάπτυξη οικισμών-πόλεων

Αξιοποίηση των ήρεμων ποταμών για τις μεταφορές

Μεγάλες εκτάσεις για γεωργικές καλλιέργειες ή για κτηνοτροφία

Χαμηλό κόστος κατασκευής οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων

8

Ήπιο κλίμα σε σχέση με ορεινές περιοχές ίδιου γεωγραφικού πλάτους.

Συνήθως ανοιχτές στη θάλασσα με αποτέλεσμα να επηρεάζεται το κλίμα (ηπιότερο)

Σπάνιοι σεισμοί

Προβλήματα

Μεγαλύτερη ρύπανση σε σχέση με τις ορεινές περιοχές λόγω των μεγάλων πόλεων και βιομηχανιών

Στις παλαιότερες εποχές το ανάγλυφο έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη μιας χώρας επειδή οι

κοινωνίες βασίζονταν στην αγροτική οικονομία στην οποία οι πεδινές εκτάσεις ήταν πολύτιμες για

καλλιέργειες ή για βοσκή. Στις μέρες μας η τεχνολογική πρόοδος, η ύπαρξη ορυκτών και

μεταλλευμάτων και ο τουρισμός επιτρέπουν την οικονομική ανάπτυξη μιας ορεινής χώρας (πχ η

Ελβετία, μία ορεινή χώρα είναι περισσότερο αναπτυγμένη από την Πολωνία, μια πεδινή χώρα. )

19. ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται το κλίμα της

Ευρώπης

Γεωγραφικό πλάτος :(βρίσκεται κυρίως στην εύκρατη ζώνη, μικρό μόνο τμήμα της βρίσκεται στη βόρεια πολική).

Απόσταση από τη θάλασσα: Καμιά περιοχή της Ευρώπης δεν απέχει περισσότερο από 1000 χλμ από τη θάλασσα. Οι παραθαλάσσιες περιοχές έχουν σχετικά ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια.

Υψόμετρο: Με μέσο υψόμετρο 300 μέτρα, θεωρείται πεδινή ήπειρος. Όσο αυξάνεται το υψόμετρο το κλίμα γίνεται πιο ψυχρό.

Ειδικές τοπικές συνθήκες: Διαφοροποιούν το τοπικό κλίμα (μικροκλίμα).Οροσειρές (μικραίνουν τη διάρκεια της ημέρας), τοπικοί άνεμοι (πχ λίβας) τεχνητές λίμνες, καταστροφή δασών, κ.α.

Επίδραση Ατλαντικού

Επηρεάζει με τα θερμά του ρεύματα (ρεύμα του κόλπου) τις παραθαλάσσιες ευρωπαϊκές χώρες που βρέχονται από αυτόν

Δημιουργούνται πλούσια σε υγρασία σύννεφα που δίνουν σημαντικές βροχές στη βορειοδυτική Ευρώπη.Ο Ατλαντικός

δημιουργεί το ωκεάνιο κλίμα

Έρημος Σαχάρα Στέλνει θερμούς άνεμους που επηρεάζουν τη νότια Ευρώπη τόσο το χειμώνα(θερμοί νοτιάδες) όσο και το καλοκαίρι (καύσωνες)

Σιβηρία

Απ αυτήν ξεκινούν βόρειοι παγωμένοι ξηροί άνεμοι που ρίχνουν τη θερμοκρασία στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη και φτάνουν

μέχρι την ανατολική Ελλάδα (ξεροβόρι)

9

Πως επηρεάζει το κλίμα τη ζωή των Ευρωπαίων:

Γενικά είναι φιλικό στον άνθρωπο γι αυτό η Ευρώπη είναι πυκνοκατοικημένη.

Ενδεικτικά:

Ωκεάνιο κλίμα: οι άφθονες βροχοπτώσεις και οι ήπιοι χειμώνες ευνοούν τις καλλιέργειες.

Κεντρική ορεινή Ευρώπη: χειμερινός τουρισμός

Μεσογειακή Ευρώπη: τουρισμός το καλοκαίρι

Ηπειρωτικό κλίμα στις βόρειες περιοχές: τα παγωμένα ποτάμια δυσκολεύουν τις ποτάμιες

μεταφορές

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας( θερμοκήπια ακόμη και στην Ισλανδία, κεντρική θέρμανση στις περιοχές

με πολύ ψυχρό κλίμα, κλιματιστικά στις πολύ θερμές περιοχές) βελτιώνει τι ζωή των ευρωπαίων

Κλιματικοί τύποι (πίνακας σελ, 67,68)

22. ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΛΙΜΝΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ

Χρήση των νερών των ποταμών

Άρδευση πόλεων και γεωργικών εκτάσεων Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Τουριστικές δραστηριότητες Ψύξη βιομηχανικών εγκαταστάσεων Αναψυχή Βιομηχανική παραγωγή Αλιεία, μεταφορές κ.ά.

Μεταφορές

Πολλοί ποταμοί χρησιμοποιούνται ως υδάτινοι δρόμοι και συνδέονται με διώρυγες. Προϋποθέσεις για να είναι τα ποτάμια πλωτά: Σημαντική παροχή νερού όλο το χρόνο Να μην παγώνουν Να μην έχουν στη διαδρομή τους καταρράκτες

Χαρακτηριστικά του Βόλγα

Διαρρέει τη Ρωσία,

είναι πλωτός, ήρεμος με πλούσια νερά και στις όχθες του

φιλοξενεί ρωσικές πόλεις. Φράγματα κατά μήκος της διαδρομής του επιτρέπουν την

10

παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και έχουν δημιουργηθεί μεγάλες τεχνητές λίμνες.

Συνδέει με δίκτυο διωρύγων την Αζοφική , τη Λευκή τη Βαλτική και τη Μαύρη θάλασσα

Παγώνει αρκετούς μήνες το χρόνο.

Χαρακτηριστικά του Δούναβη

Διεθνές ποτάμι Διαρρέει 9 χώρες (Γερμανία, Αυστρία, Σλοβακία, Ουγγαρία ,

Κροατία, Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία και Ουκρανία) Πρωτεύουσες που περνά:Βιέννη, Μπρατισλάβα Βουδαπέστη,

Βελιγράδι. Πηγές: Μέλανας δρυμός(Γερμανία), εκβολές: Μαύρη θάλασσα Μέσω διωρύγων ενώνεται με το Ρήνο και τους ποταμούς Έλβα και

Όντερ Συνδέει τη Μαύρη θάλασσα με τον Ατλαντικό ωκεανό τη Βαλτική και τη Βόρεια θάλασσα.

Επιπτώσεις από την εντατική χρήση των

ποταμών και λιμνών, και τη μεγάλη συγκέντρωση

πληθυσμού

Ρύπανση από αστικά και βιομηχανικά λύματα

Μέτρα

Αυστηρή περιβαλλοντική νομοθεσία , Χαρακτηριστικό παράδειγμα η επανεμφάνιση ειδών ψαριών που είχαν

εκλείψει στο Ρήνο.

11

24. Η ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν καταστρέψει σημαντικό μέρος της φυσικής βλάστησης

Τύποι βλάστησης

Τούνδρα Τάιγκα Φυλλοβόλα-Μεικτά δάση

Στέπες

Συναντάται σε περιοχές κοντά στον πολικό κύκλο

όπου φυτρώνουν μόνο βρύα και λειχήνες

Δάση κωνοφόρων Ρωσία-Σκανδιναβία

Οξιές βελανιδιές κ.α. Οι περιοχές που

επικρατούσε (πχ Γαλλία) σήμερα κυριαρχούνται από

τον άνθρωπο(λιβάδια- κατοικίες)

Λιβάδια με ψηλό χορτάρι και θάμνους σε

περιοχές με ξηρό κλίμα

Μεσογειακή βλάστηση Ορεινή βλάστηση

Επικρατεί στα παράλια της Μεσογείου Χαρακτηρίζεται από φυτά ανθεκτικά στην ξηρασία

του καλοκαιριού(πχ ελιά, θυμάρι, πουρνάρι)

Επικρατεί στα ψηλά βουνά, Είδη που συναντάμε είναι έλατα και οξιές

ενώ πάνω από τα υψομετρικά όρια του δάσους υπάρχει βλάστηση στέπας και λιβάδια

Χαρακτηριστικά της βλάστησης στην Ευρώπη

Ελλάδα

Επικρατεί η μεσογειακή βλάστηση έως τα 500 μέτρα υψόμετρο Όταν επικρατούν τα πουρνάρια οι αριές κ.α. η βλάστηση ονομάζεται μακία

Όταν επικρατούν το θυμάρι η ρίγανη κ.α. ονομάζεται φρυγανική Υπάρχουν επίσης δάση κωνοφόρων

12

Αρχαιότητα (Ευρώπη)

Μεγάλη δασοκάλυψη Στο μεσαίωνα όμως μειώθηκαν λόγω κυρίως της επέκτασης των γεωργικών

εκτάσεων και της χρήσης της ξυλείας για ναυπήγηση πλοίων, κατασκευή σπιτιών και θέρμανση.

Σημερινή εποχή (Ευρώπη)

Όλα τα δάση που υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη αποτελούνται από νεαρά δέντρα ηλικίας 100-200 ετών

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες που προκάλεσαν καταστροφές στα δάση είναι:

Η κατασκευή οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων

Η εφαρμογή μονοκαλλιεργειών στη γεωργία

Η επέκταση των βιομηχανικών περιοχών

Η επέκταση των πόλεων

Οι πυρκαγιές

Κίνδυνοι

Μείωση της πανίδας και υποβάθμιση του περιβάλλοντος σ έναν τόπο λόγω της μείωσης της φυσικής βλάστησης

Ρύπανση (όξινη βροχή)

Αντιμετώπιση (Ευρώπη)

Δημιουργία-εκμετάλλευση τεχνητών δασών για την παραγωγή χαρτιού, ξυλείας, ρητίνης, για την αποφυγή διάβρωσης των εδαφών.

Ορθολογική υλοτόμηση βασιζόμενη στην αρχή της αειφορίας (αεί=πάντα+φέρω=αποδίδω)ή οποία στοχεύει στην ικανοποίηση των αναγκών του

παρόντος με περίσκεψη, ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενεών.

Κάποια από τα δάση έχουν κηρυχτεί εθνικά πάρκα και προστατεύονται αυστηρά

Κίνδυνοι που απειλούν τα

ελληνικά δάση

Πυρκαγιές από φυσικά ή ανθρώπινα αίτια Οικιστική επέκταση

Κατασκευή τεχνητών έργων, Η κακώς εννοούμενη τουριστική ανάπτυξη(χωρίς σεβαστό στο περιβάλλον)

Εθνικοί δρυμοί –

δασικά οικοσυστήματα

στην Ελλάδα

Στη χώρα μας έχουν κηρυχθεί Εθνικοί δρυμοί και προστατεύονται 10 περιοχές, ως μοναδικοί βιότοποι με σπάνια είδη πανίδας(αγριογούρουνο, λύκος, γύπας,καφέ

αρκούδα,αγριόγιδο,ελάφι κ.α.) και χλωρίδας(κόκκινο έλατο, κουκουναριά, φράξος κ.α.) Εκτός αυτών πολύτιμα δασικά οικοσυστήματα αποτελούν το δάσος της

Στροφιλιάς(ΒΔ Πελοπόννησος) το δάσος της Δαδιάς(Έβρος), το κεδροδάσος της Γαύδου(νησί νότια της Κρήτης), το δάσος των στενών του Νέστου,το δάσος του

Φρακτού(Δράμα)