1111

_111111

laquoΙΝ DEFENSE OF LOST CAUSESraquo Ο DELEUZE ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ NEGRI

SLAVOJ ZllEK

Ο ευρωlltεντρισμός του Negri διακρίνεται ήδη από την αντίθεση ανάμεσα στην έιltshy

φραση και την αντιπροσώπευση στην οποία βασίζεται όλη του η σlltέψη η λογική της

πολιτικής αντιπροσώπευσης (του κράτους ή των πολιτικών κομμάτων ως αντιπροshy

σώπων του λαού) αντιπαρατίθεται στη λογllltή της έκφρασης (των κοινωνικών κινηshy

μάτων που εκφράζουν την ελεύθερη δημιουργικότητα του πλήθους) Η αντιπροσώshy

πευση αφορά άτομα που laquoαντl-προσωπεύονταlraquo στην καθολική σφαίρα και χαραshy

lltτηρίζεταl από ένα χάσμα ανάμεσα στην εμπειρllltή ιδιαιτερότητα των ατόμων και την

υπερβατική ή νομική τους καθολllltότητα οι μοναδΙΚότητες είναι άτομα που αλληλεshy

πιδρούν άμεσα και παράγουν άμεσα εκφράζοντας τη δημιουργική τους δύναμη Φιshy

Ο Sfavoj Zizek διδάσκει φιλοσοφία κοι πο- λοσοφlκά αυτή η αντίθεση ισοδυναμεί με την αντίθεση ανάμεσα στους Ντεshyλιτισμlκή κριτική στο Κοινωνιολογικό v- κάρτΚαντ 1lt01 τον Σπινόζα (Υπάρχουν εδώ σαφώς διακριτές αντηχήσεις της ένshy

στιτούτο της Λιουμπλιάνα (Σλοβενία) στο νοιας του laquoπραlltτικο-αδρανούςraquo του Σαρτρ την οποία ανέmυξε στην Κριτική του

IνστΙΤOύτ~ για τις Aνθ~ωπιστIKέ~ Επιστή- δlaλεκΤΙΙltού λόγου) Το θεωρητικό πρόβλημα εδώ είναι μπορεί κανείς να φανταστεί μες του Btrkbeck (ΛονδΙΥΟ) καθως και στο

μια κοινωνια οργανωμενη πληρως με βαση την εκφραση του πληθους μια κοινωνιαΕuropean Gra duate Sch00f Ο Adam

Kirsch ΤΟΥ θεωρεί τον πιο laquoεπικίνδυνο φιshy laquoαπόλυτης δημοκρατίαςraquo μια κοινωνία χωρίς αντιπροσώπευση Μια κοινωνία διαρshy

λόσοφο στη Δύσηraquo κούς κινητοποίησης μια κοινωνία στην οποία κάθε αVΤIKειμενlιltή δομή είναι μια

ΣΥΓΧΡΟΝΑ 42 ΘΕΜΑΤΑ

Σύγχρονα Θέματα τεύχος 14 oιiλoς - Σεπτέμβριος 201 Ι σ 42-41

άμεση έκφραση της υποlltειμενllltής παραγωγικότητας Εδώ

συναντούμε την παλιά φιλοσοφllltή λογική του Γίγνεσθαι

ενάντιο στο Είναι (της ζωντανής παραγωγικότητας ενάντια

στη στειρότητα μιας αδρανούς δομής αντιπροσώπευσης)

όπου κάθε αντι-προσώπευση παρασιτεί στο σώμα της παshy

ραγωγι κής εκφραστι κότητας

Θα έπρεπε ίσως εδώ να αλλάξουμε το επίκεντρο της

έμφασης από το laquoκαμία αντιπροσώπευση χωρίς εκφραshy

στική παραγωγικότηταraquo στο laquoκαμία εκφραστική παραγωshy

γικότητα χωρίς αντιπροσώπευσηraquo Είναι δομικά αδύνατο

να laquoολοποιηθεί) το πλήθος των κινημάτων η laquoαπόλυτη δηshy

μοιφατίαraquo η πλήρης και άμεση κυριαρχία του πλήθους

είναι μια ψευδαίσθηση μια σύνθετη εικόνα που παράγεται

από την απατηλή αλληλοεπικάλυψη δύο ετερογενών διαshy

στάσεων Η ταινία Soaris του Tarlltovsllty τελειώνει με την

αρχετυπική φαντασίωση του σκηνοθέτη το συνδυασμό

στο ίδιο πλάνο της Ετερότητας στην οποία περιπίπτει ο

ήρωας (δηλαδή τη χαοτική επιφάνεια του Solaris) και του

αντικειμένου της νοσταλγικής του επιθυμίας της ντάτσας

στην πατρίδα στην οποία επιθυμεί να επιστρέψει του σπιshy

τιού που περιβάλλεται από τη ρευστή λάσπη της επιφάshy

νειας του Salaris (μέσα στη ριζική ετερότητα ανακαλύshy

mαυμε το χαμένο αντικείμενο της πιο μύχιας επιθυμίας

μας) Με την ίδια φαντασιωτική σκηνοθεσία κλείνει η Νοshy

σταλγία του Tarlltovsllty στο μέσο της ιταλllltής υπαίθρου

περιβαλλόμενο από τα ερείπια ενός καθεδρικού ναού στο

μέρος όπου περιπλανιέται ο ήρωας αποκομμένος από τις

ρίζες του βρίσκεται ένα στοιχείο τελείως εκτός τόπου η

ρωσική ντάτσα το αντικείμενο των ονείρων του ήρωα

και εδώ ξεκινά με ένα γκρα πλάνο του ξαπλωμένου ήρωα

μπροστά στη ντάτσα του κι έτσι για μια στιγμή μπορεί να

νομίσει ιltονείς ότι έχει γυρίσει πράγματι σπίτι του η κάshy

μερα προχωρεί αργά προς τα πίσω για να αποκαλύψει την

καθαρά φαντασιωτική σκηνή της ντάτσας στο φόντο της

ιταλικής υπαίθρου Αυτή η τελική φαντασίωση αποτελεί μια

τεχνητή συμπύκνωση αντίθετων ασύμβατων οπτικών

όπως συμβαίνει περίπου στο τυπικό τεστ του οπτικού

όπου με το ένα μάτι βλέπου με ένα ιltλουβί με το άλλο μάτι

βλέπουμε ένα παπαγάλο και αν τα δυο μας μάτια συντονίshy

ζονται σωστά στους άξονές τους όταν ανοίγουμε και τα

δύο πρέπει να δού με τον παπαγάλο στο ιltλουβί Και αν

άραγε ισχύει το ίδιο και για την laquoαπόλυτη δημοκρατίαraquo

του Negri για το πλήθος που κυβερνά άμεσα τον εαυτό

του Και αν το χάσμα ανάμεσα στο πλήθος και την εξουshy

σία είναι μοιραίο να διατηρηθεί

[] Στο καθαρά πολιτικό επίπεδο ο ίδιος ο Negri δεν κιshy

νείται προς αυτή τη λύση που αναγνωρίζει ένα απερίσταλτο

χάσμα όταν προτείνει μια έννοια laquoδιαιωβέρνησηςraquo ως

έντασηςδιαλόγου άνάμεσα στην κρατική εξουσία και τα

αυτο-οργανωμένα κινήματα του πλήθους Ο Μάο είχε

οξεία επίγνωση αυτού του δυισμού και για το λόγο αυτό

παρενέβη στο απόγειο της Πολιτιστικής Επανάστασης

όταν η ιltομμούνα της Σαγκάης προσπάθησε να απαλλαγεί

από τον ίδιο το μηχανισμό ιltόμμα-κράτος για να τον αντιshy

καταστήσει με την ιltοlνοτική αυτο-οργάνωση -μια τέτοια

οργάνωση προειδοποίησε είναι laquoπολύ αδύναμη όταν

πρέπει να καταστείλει την αντεπανάστασηraquo ι απέναντι σε

αυτή την απειλή χρειάζεται μια καθαρή και ωμή εξουσία

laquoΑπό όλα τα σημαντικά πράγματα η κατοχή εξουσίας είναι

το πιο σημαντικό Για το λόγο αυτό οι επαναστατικές

μάζες με βαθύ μίσος για τον ταξικό εχθρό αποφασίζουν

να ενωθούν να σχηματίσουν μια μεγάλη συμμαχία και να

ιltοταλάβουν την εξουσία Πάρτε την εξουσία Πάρτε την

εξουσία Πρέπει να ανακτήσουμε όλη την κομματική

εξουσία την πολιτική εξουσία και την οικονομική εξουσία

την οποία υφάρπαξαν οι αντεπαναστάτες ρεβιζιονιστές και

οι αμετανόητοι που παραμένουν σταθερά προσκολλημένοι

στην αστική συντηρητική γραμμήraquo2

Αυτή η παρέμβαση του Μάο αναφέρεται συνήθως ως

απόδειξη της αδίστακτης χειραγώγησης των Ερυθροshy

φρουρών τους χρειαζόταν απλώς για να συντρίψει τους

αντιπάλους του στην κομματική νομενιltλατούρα κι έτσι

όταν έγινε η δουλειά και ΟΙ Ερυθροφρουροί συνέχιζαν να

δρουν θέλοντας να διαλύσουν τον κομματικο-ιφατικό μηshy

χανισμό και να πάρουν πραγματικά τη θέση του διέταξε το

στρατό -το μόνο σταθερό κρατικό μηχανισμό που λειshy

τουργούσε ακόμη- να παρέμβει συντρίβοντας την αντίshy

σταση των Ερυθροφρουρών και στέλνοντας ειltοτομμύρια

Ερυθροφρουρούς στην ύπαιθρο για να τους ltltαναμορφώshy

σειraquo [ ] Μήπως όμως αυτή η ανάγνωση είναι πολύ

απλοϊκή και Χάνει την ουσία Μήπως ο Μάο γνώριζε ότι η

ιδια η ευδοκίμηση των κινημάτων του πλήθους πρέπει

πάντα και εξαρχής να στηρίζεται σε κάποιο dispositif της

Εξουσίας που δομεί και συντηρεί το Χώρο καθαυτό στον

οποίο λειτουργούν Σήμερα τα κινήματα για τα δικαιώματα

των γκέι τα ανθρώπινα δικαιώματα ΙltΟΚ στηρίζονται όλα

σε κρατικούς μηχανισμούς που δεν είναι απλώς οι αποshy

δέιαες των αιτημάτων τους αλλά εξασφαλίζουν επίσης το

πλαίσιο για τη δραστηριότητά τους (τη σταθερή κοινωνική

ζωή)

Η βασικότερη κατηγορία εναντίον του Μάο είναι η στεshy

ρεότυπη κατηγορία που απευθύνει η μεταμοντέρνα αριshy

στερά εναντίον των παραδοσιακών laquoλενινιστώνraquo μαρξιshy

στών ότι επικεντρώνουν όλοι στην κρατική εξουσία στην

κατάληψη της κρατικής εξουσίας Ωστόσο οι διάφορες

επιτυχείς προσπάθειες κατάληψης της εξουσίας απέτυχαν

οικτρά στην επίτευξη των στόχων τους και συνεπώς η αριshy

στερά πρέπει να υιοθετήσει μια διαφορετική φαινομενικά

μετριοπαθέστερη αλλά στην πραγματικότητα πολύ πιο ριshy

ζοσπαστική στρατηγική να απομακρυνθεί από την κρατική

εξουσία και να επικεντρώσει στον άμεσο μετασχηματισμό

του ίδιου του ιστού της ιltοινωνllltής ζωής των καθημερινών

πρακτικών που στηρίζουν όλη την κοινωνική δομή Την πιο

ΣγΓΧΡΟΝΑ 43 ΘΕΜΑΤΑ

επεξεργασμένη μορφή αυτής της θέσης την έχει διατυπώshy

σει α John Holloway Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να

καταλάβουμε την εςουσία 3 Ο διαρκώς αμφισβητούμενος

χωρισμός του laquoπράττεινraquo (της ανθρώπινης δραστηριότηshy

τας της ζωντανής εργασίας) από το laquoπεπραγμένοraquo (τη

νεκρή εργασία το κεφάλαιο) σημαίνει ότι οι σχέσεις ανάshy

μεσα στους ανθρώπους ανάγονται σε σχέσεις ανάμεσα σε

πράγματα Η κοινωνική ροή του πράττειν αυτό που ο Holshy

loway ονομάζει laquoεξουσία-ναraquo διαρρηγνύεται από την

laquoεξουσία-επίraquo Η καθημερινή μας ύπαρξη είναι μια σειρά

από αγώνες ιφυφούς και φανερούς βίαιους και καταπιεshy

σμένους συνειδητούς και ασυνείδητους laquoΔεν είμαστε μια

Ωραία Κοιμωμένη μια ανθρωπότητα παγωμένη μέσα στην

αλλοτρίωσή της μέχρι να έρθει το κόμ μα-πρίγκιπας να μας

φιλήσει ζούμε αντιθέτως μέσα σε ένα διαριltή αγώνα για

την απελευθέρωσή του εαυτού μας από την κατάραraquo4

Κάθε ριζική κοινωνική αλλαγή πρέπει συνεπώς να είναι

αντι-φετιχιστική στην προσέγγισή της αλλά το ακρι βώς

αντίθετο του φετιχισμού είναι το laquoσκοτεινό κενόraquo που δεν

μπορούμε να δούμε ή να χαρτογραφήσουμε το μονοπάτι

που ανοίγουμε περπατώντας οι ερωτήσεις που ρωτάμε

ρωτώντας

Υπάρχει ένα στοιχείο αλήθειας σε αυτή την προσέγshy

γιση -είναι η αλήθεια την οποία ο La Boetie διατυπώνει με

έναν κλασικό τρόπο στην πραγματεία του για την εθελοshy

δουλία τη συγκροτεί η παθητική μας υποταγή στην εξουshy

σία δεν υπακούμε και φοβόμαστε την εξουσία επειδή

είναι πολύ ισχυρή ιltοθαυτή Aπεναvτίας η εξουσία εμφαshy

νίζεται τόσο ισχυρή επειδή την αντιμετωπίζουμε ως τέτοια

Το γεγονός αυτό ανοίγει το πεδίο για μια μαγική παθητική

επανάσταση η οποlα αντί να αναμετράται ευθέως με την

εξουσία την υποσκάπτει σταδιακά με το υπόγειο σκάψιμο

του τυφλοπόντιιω απέχοντας από τις καθημερινές τελεshy

τουργίες και τις πρακτικές που τη στηρίζουν Αυτό ακριshy

βώς δεν έκανε με μια έννοια ο Μαχάτμα Γκάντι όταν

ηγείτο της αντίστασης κατά των Βρετανών στην Ινδία Αντί

να επιτίθεται άμεσα στο αποικιακό κράτος οργάνωσε ΙltΙshy

νήματα πολιτικής ανυπακοής τα οποία έιltοναν μποϊκοτάζ

στα βρεταΥιιltά προϊόντα και δημιουργούσαν έναν κοινωshy

νιιltό χώρο έξω από το πεδίο του αποικιακού κράτους

[]

Διακυβέρνηση και κινήματα

Κάθε επανάσταση αποτελείται συνεπώς από δύο διαφοshy

ρετικές διαστάσεις την εμπειΡιιltή επανάσταση και την

πνευματική μεταρρύθμιση δηλαδή τον πραγματικό αγώνα

για την κρατική εξουσία και τον ειιltονlκόΙδυνητικό [virtuaI]

αγώνα για το μετασχηματισμό των εθίμων της ουσίας της

καθημερινής ζωής -αυτό που ο Χέγκελ ονόμαζε laquoσιωπηλή

ύφανση του Πνεύ ματοςraquo που υποσκάπτει τα αόρατα θεshy

μέλια της εξουσίας και συνεπώς η επίσημη αλλαγή είναι η

τελική πράξη που αναγνωρίζει ό τι έχει ήδη συμβεί καθώς

αρκεί να υπενθυμίσουμε στη νειφή μορφή ότι είναι νεκρή

και αυτή διαλύεται Στη ΦΟΙΥομεΥολΟΥία του ξανά ο Χέshy

γκελ παραθέτει το διάσημο κείμενο από τον ΑνΙψιό του

Ραμώ που αναφέρεται στη laquoβουβή προχωρητική ύφανση

του πνεύματος μέσα στο απλό Εσωτερικό της υπόστασής

τουraquo laquoδιαπερνά τα ευγενή μέρη πέρα ως πέρα και αποshy

ιltτά πλήρη κυριότητα εφ όλων των σπλάχνων και μελών

του ασυνείδητου ειδώλου και laquoένα ωραίο πρωινό δίνει μια

σπρωξιά με τον αγκώνα στο σύντροφό του και μπαμ πάshy

ταγος Το είδωλο κείτεται στο έδαφοςraquo -Ένα ωραίο πρωshy

ινό του οποίου το μεσημέρι δεν είναι ιltόκκινο από αίμα

εάν η μεταδοτική νόσος έχει διεισδύσει σε όλα τα όργανα

της πνευματιιltής ζωήςraquoS

Αυτή ωστόσο δεν είναι η τελευταία λέξη του Χέγκελ

στη συνέχεια επισημαίνει ότι laquo[το Πνεύμα] που αποιφύshy

πτει από τον εαυτό του τη δραστηριότητά του είναι μόνο

η μια πλευρά της ρεαλιστικής πραγμάτωσης της καθαρής

διανόησηςraquo ταυτόχρονα ως συνειδητή δραστηριότητα

αυτό το Πνεύμα laquoπρέπει να προσδίνει στα στάδιά της μια

καθορισμένη έκδηλη ύπαρξη και να είναι παρούσα ως μια

ηχηρή αναταραχή και βίαιος αγώνας με το αντίθετό της ως

τέτο0raquo6 Κατά τη μετάβαση στο Νέο λαμβάνει χώρα ένας

βίαιος αγώνας που τελειώνει μόλις η αντίπαλη δύναμη αvτιshy

λαμβάνεται ότι η ίδια της η αντίσταση εμφορείται ήδη από

τη λογική του αvτιπάλoυ 7 Έτσι θα πρέπει να διαβάσουμε

μαζί τα δύο φαινομενικά αντίθετα στοιχεία (την προτεραιshy

ότητα της μορφής τη laquoσιωπηλή ύφανση του πνεύματοςraquo)

η τελευταία δεν αφορά το περιεχόμενο αλλά την ίδια τη

μορφή -και πάλι στην περίπτωση ενός τηλε-ευαγγελιστή

κήρυκα αυτή η laquoσιωπηλή ύφανσηraquo υποσκάπτει το μήνυμά

του στο επίπεδο της ίδιας του της μορφής (ο τρόπος με

τον οποίο μεταδίδει το μήνυμα υποσκάπτει το περιεχόshy

μενό του)

Το δίδαγμα που συνάγεται από αποτυχίες όπως η Ποshy

λιτιστική Επανάσταση είναι ότι η εστία του ενδιαφέΡOVΤOς

θα πρέπει να μετατοπιστεί από τον ουτοπικό στόχο της

πλήρους ιωριαρχίας της παραγωγικής εκφραστικότητας η

οποία δεν χρειάζεται πλέον αντιπροσώπευση κρατική

τάξη κεφάλαιο και ούτω καθεξής στο ερώτημα laquoΤι είδους

αντιπροσώπευση θα πρέπει να αντικαταστήσει το υπάρshy

χον φιλελεύθερο-δημοιφατικό αvτιπρoσωπευΤΙKό ιφάshy

τοςraquo Η πρόταση του Negri για ένα laquoεισόδημα του ποshy

λίτηraquo δεν προσφέρει μια συναφή ένδειξη Είναι ένα θεshy

σμιιltό-αVΤΙΠΡOσωπευΤΙKό μέτρο (όχι για homini sacer αλλά

για πλήρεις πολίτες -προϋποθέτει την κρατική αντιπροshy

σώπευση) δεν συνδέεται με την παραγωγιιltότητα ενός

ατόμου αλλά είναι η αVΤΙΠΡOσωπευΤΙKή προϋπόθεση 1lt0ι

το πλαίσιο για το άνοιγμα του χώρου που θα καταστήσει

δυνατή την παραγωγική εκφραστικότητα

Ο Negri χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κατάσταση ως μια

κατάσταση laquoδιαρκούς διακυβέρνησηςraquo η εξουσία έχει

σπάσει στα δύο Για να γίνει πράξη δεν έχει πλέον τη δυshy

ΣΥΓΧΡΟΝΑ 44 ΘΕΜΑΤΑ

νατότητα να καθορίσει έναν κανόνα ιltοι στη συνέχεια να

τον εκτελέσει με μια συγκειφιμένη διοllltητική πράξη Ο

κανόνας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς συναίνεση

η οποία πρέπει να εκληφθεί ως η συ μ μετοΧή των υποιltειshy

μένων8

Παρεμπιπτόντως η έννοια αυτή της laquoδυαδικής εξουshy

σίαςraquo της laquoδιακυβέρνησηςraquo ως αλληλεπίδρασης ανάμεσα

στην αντιπροσωπευτική κρατική εξουσία και τα συμβούshy

λια των laquoεκφραστικών κινημάτωνraquo έχει μω μαιltρά παράshy

δοση στην αριστερά -την υποστήριξε μεταξύ άλλων ο

Karl Kautsky την περίοδο 1918-1919 όταν απέρρΙψε την

αποκλειστική εναλλακτική διάζευξη laquoεθνοσυνέλευση ή συshy

νέλευση συμβουλίωνraquo επιδιώκοντας μια ενοποίησή τους

στην οποΙα καθεμία θα ειltπληρώνει διαφορετικά ΙltΟΙ ιδιαίshy

τερα ιltοθήκοντα

laquoΤα συμβούλιαraquo υποστήριξε ο Kautsllty laquoδεν θα πρέshy

πει να επιλεγούν ως η μόνη μορφή εκλογικής εκπροσώπηshy

σης ακόμη και αν διαθέτουν την υποστήριξη της πλειοshy

ψηφίας του πληθυσμού γιατί είναι προβληματικά τόσο τεshy

χνικά όσο και πολιτικά Η αποκλειστική υιοθέτηση της συμshy

βουλιακής μορφής θα καθιέρωνε ένα σύστημα βασισμένο

στην εργασία και το επάγγελμα το οποίο θα υποδαύλιζε

μεροληπτικές και κορπορατιστικές τάσεις [] Στις κοινοshy

βουλευτικές εκλογές για την εθνοσυνέλευση από την άλλη

τα ιltοινωνllltά συμφέροντα ομογενοποιούνται και έρχονται

στο προσκήνιο μεγάλα πολιτικά κόμματω)9

Ο Τ rotsky ο στόχος της κριτικής του Kautsllty υποshy

στηρίζει τον ίδιο δυισμό όταν προβάλλει ένα επιχείρημα

υπέρ της διάδρασης ανάμεσα στην ταξική αυτο-οργάνωση

και την πολιτllltή ηγεσία του επαναστατικού κόμματος της

πρωτοπορίας 10

Η κύρια μορφή της άμεσης δημοκρατίας του laquoεκφραshy

στικούraquo πλήθους κατά τον εllltοστό αιώνα ήταν τα λεγόshy

μενα laquoσυμβούλιαraquo (ltltσοβιέτraquo) -(σχεδόν) όλοι στη Δύση τα

αγαπούσαν ακόμη και φιλελεύθεροι όπως η Χάννα Άρεντ

που διέκρινε σε αυτά την ηχώ της αρχαιοελληνικής ζωής

της πόλης Σε όλη την εποχή του laquoυπαρκτού σοσιαλιshy

σμούraquo η μυστική ελπίδα των laquoδημοκρατικών σοσιαλιshy

στώνraquo ήταν η άμεση δημοκρατία των σοβιέτ τα τοπικά

συμβούλια ως η μορφή της αυτο-οργάνωσης του λαού και

είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό ότι με την παρακμή του

laquoυπαρκτού σοσιαλισμούraquo η χειραφετητική σκιά που τον

στοίχειωνε διαρκώς εξαφανίστηκε και αυτή -αυτό δεν

αποτελεί την τελική επιβεβαίωση του γεγονότος ότι το

συμβουλιακό μovτέλo του laquoδημοκρατικού σοσιαλισμούraquo

ήταν απλώς το φασματικό σύστοιχο του laquoγραφειοκρατιshy

κούraquo laquoυπαρκτού σοσιαλισμούraquo η εγγενής του υπέρβαση

χωρίς κανένα δllltό της ουσιαστικό θετllltό περιεχόμενο

και δεν μπορούσε συνεπώς να λειτουργήσει ως η μόνιμη

οργανωτική αρχή μιας κοινωνίας Ο laquoυπαρκτός σοσlOλιshy

σμόςraquo και η συμβουλιακή δημοκρατία μοιράζονταν την

πίστη στη δυνατότητα μιας αυτο-διαφανούς οργάνωσης

της κοινωνίας που θα απέιltλειε την πολιτική laquoαλλοτρίωσηraquo

(ιφατικο ύς μ ηχανισ μού ς θεσμοπο ι η μένου ς κανόνες της

πολιτικής ζωής νομική τάξη αστυνομία Kollt) -και η βαshy

σική εμπειρία του τέλους του laquoυπαριltτού σοσιαλισμούraquo

δεν είναι ακριβώς η απόρριψη αυτού του κοινού χαρακτηshy

ριστικού η παραlτημένη laquoμεταμοντέρναraquo αποδοχή του γεshy

γονότος ότι η κοινωνία είναι ένα περίπλοκο δίKΤUO laquoυποshy

συστημάτωνraquo και άρα ένας ορισμένος βαθμός laquoαλλοshy

τρίωσηςraquo είναι συστατικό στοιχείο της κοινωνllltής ζωής

και συνεπώς η αυτο-διαφανής κοινωνία είναι μια ουτοπία

με ολοιltληρωτικές τάσειςΙI Το ίδιο ισχύει λοιπόν για τις

σημερινές πρακτικές της laquoάμεσης δημοκρατίαςraquo από τις

φαβέλες ως τη laquoμεταβιομηχανικήraquo ψηφιακή κουλτούρα (οι

περιγραφές των νέων laquoφυλετικώνraquo κοινοτήτων των χάκερς

δεν παραπέμπουν συχνά στη λογική της συμβουλιακής δηshy

μοιφατίας) στηρίζονται όλες κατ ανάγκην σε έναν κραshy

τικό μηχανισμό κατά συνέπεια για δομικούς λόγους δεν

μπορούν να καταλάβουν όλο το πεδίο

Στο σύνθημα του Negri laquoκαμία διακυβέρνηση χωρίς κιshy

νήματαraquo θα πρέπει συνεπώς να αντιτείνουμε laquoκανένα κίshy

νημα χωρίς διακυβέρνησηraquo χωρίς μια ιφατιιltή εξουσία που

θα συντηρεί το χώρο για την ύπαρξη κινημάτων Ο Negri

απορρ ίπτει το αντιπροσωπευτικό-δη μοιφατικό σύστη μα

laquoΤο κοινοβουλευτικό σύστημα της αvτιπρoσώπευσης έχει

αποτύχει -δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για αυτό Πρέshy

πει να επινοήσου με καινού ρια πράγματαraquo12 Στο βαθ μό

ωστόσο που τα laquoεκφραστικάraquo κινή ματα στηρίζονται κατ

ανάγκην σε ένα προϋποτιθέμενο Θεμέλιο μπορεί κανείς να

υπερασπιστεί τη δημοκρατία (όΧι την άμεση μορφή της αλλά

ακριβώς την αvτιπρoσωπευΤΙKή) με το επιχείρημα ότι παρέshy

χει το απαραίτητο Θεμέλιο για την άσκηση της εκφραστικής

ελευθερίας των κινημάτων ο αφηρημένος-καθολικός της χαshy

ρακτήρας (ένα πρόσωπο μια ψήφος ιltοκ) είναι ο μόνος

ικανός να παράσχει ένα τέτοιο ουδέτερο θεμέλιο

Η ένταση ανάμεσα στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία

ιltοι την άμεση έιltφραση του ωltινήματοςraquo μας επιτρέπει να

αρθρώσουμε τη διαφορά ανάμεσα σε ένα συνηθισμένο

δημοκρατικό πολιτικό ιltόμμα και το ωσχυρότεροraquo Κόμμα

(με κεφαλαία όπως στη φράση Κομμουνιστικό Κόμμα)

ένα συνηθισμένο δημοκρατικό κόμμα αναλαμβάνει πλήρως

την αντιπροσωπευτική λειτουργία όλη η νομιμοποίησή του

πηγάζει από τις εκλογές ενώ το Κόμμα θεωρεί ότι η τυπική

διαδικασία των δημοκρατικών εκλογών είναι δευτερεύshy

ουσα σε σχέση με την πραγματική πολιτllltή δυναμική των

κινημάτων που laquoεκφράζουνraquo τη δύναμή τους Αυτό φυshy

σι κά δεν ση μα ίνει ότι το Κό μ μα αναζητεί τη νομιμοποίηση

σε κινήματα που βρίσKovταl έξω από αυτό το Κόμμα αντιshy

λαμβάνεται κυρίως τον εαυτό του ως τη Selbst-Aufhebung

[αυτο-εξύψωσημετουσίωση] των ιltινημάτων δεν διαshy

πραγματεύεται με τα κινήματα αλλά αποτελεί ένα κίνημα

μετουσιωμένο στη μορφή της πολιτικής καθολικότητας

είναι έτοιμο να αναλάβει πλήρως την κρατική εξουσία και

ΣγΓΧΡΟΝΑ 45 ΘΕΜΑΤΑ

άμεση έκφραση της υποlltειμενllltής παραγωγικότητας Εδώ

συναντούμε την παλιά φιλοσοφllltή λογική του Γίγνεσθαι

ενάντιο στο Είναι (της ζωντανής παραγωγικότητας ενάντια

στη στειρότητα μιας αδρανούς δομής αντιπροσώπευσης)

όπου κάθε αντι-προσώπευση παρασιτεί στο σώμα της παshy

ραγωγι κής εκφραστι κότητας

Θα έπρεπε ίσως εδώ να αλλάξουμε το επίκεντρο της

έμφασης από το laquoκαμία αντιπροσώπευση χωρίς εκφραshy

στική παραγωγικότηταraquo στο laquoκαμία εκφραστική παραγωshy

γικότητα χωρίς αντιπροσώπευσηraquo Είναι δομικά αδύνατο

να laquoολοποιηθεί) το πλήθος των κινημάτων η laquoαπόλυτη δηshy

μοιφατίαraquo η πλήρης και άμεση κυριαρχία του πλήθους

είναι μια ψευδαίσθηση μια σύνθετη εικόνα που παράγεται

από την απατηλή αλληλοεπικάλυψη δύο ετερογενών διαshy

στάσεων Η ταινία Soaris του Tarlltovsllty τελειώνει με την

αρχετυπική φαντασίωση του σκηνοθέτη το συνδυασμό

στο ίδιο πλάνο της Ετερότητας στην οποία περιπίπτει ο

ήρωας (δηλαδή τη χαοτική επιφάνεια του Solaris) και του

αντικειμένου της νοσταλγικής του επιθυμίας της ντάτσας

στην πατρίδα στην οποία επιθυμεί να επιστρέψει του σπιshy

τιού που περιβάλλεται από τη ρευστή λάσπη της επιφάshy

νειας του Salaris (μέσα στη ριζική ετερότητα ανακαλύshy

mαυμε το χαμένο αντικείμενο της πιο μύχιας επιθυμίας

μας) Με την ίδια φαντασιωτική σκηνοθεσία κλείνει η Νοshy

σταλγία του Tarlltovsllty στο μέσο της ιταλllltής υπαίθρου

περιβαλλόμενο από τα ερείπια ενός καθεδρικού ναού στο

μέρος όπου περιπλανιέται ο ήρωας αποκομμένος από τις

ρίζες του βρίσκεται ένα στοιχείο τελείως εκτός τόπου η

ρωσική ντάτσα το αντικείμενο των ονείρων του ήρωα

και εδώ ξεκινά με ένα γκρα πλάνο του ξαπλωμένου ήρωα

μπροστά στη ντάτσα του κι έτσι για μια στιγμή μπορεί να

νομίσει ιltονείς ότι έχει γυρίσει πράγματι σπίτι του η κάshy

μερα προχωρεί αργά προς τα πίσω για να αποκαλύψει την

καθαρά φαντασιωτική σκηνή της ντάτσας στο φόντο της

ιταλικής υπαίθρου Αυτή η τελική φαντασίωση αποτελεί μια

τεχνητή συμπύκνωση αντίθετων ασύμβατων οπτικών

όπως συμβαίνει περίπου στο τυπικό τεστ του οπτικού

όπου με το ένα μάτι βλέπου με ένα ιltλουβί με το άλλο μάτι

βλέπουμε ένα παπαγάλο και αν τα δυο μας μάτια συντονίshy

ζονται σωστά στους άξονές τους όταν ανοίγουμε και τα

δύο πρέπει να δού με τον παπαγάλο στο ιltλουβί Και αν

άραγε ισχύει το ίδιο και για την laquoαπόλυτη δημοκρατίαraquo

του Negri για το πλήθος που κυβερνά άμεσα τον εαυτό

του Και αν το χάσμα ανάμεσα στο πλήθος και την εξουshy

σία είναι μοιραίο να διατηρηθεί

[] Στο καθαρά πολιτικό επίπεδο ο ίδιος ο Negri δεν κιshy

νείται προς αυτή τη λύση που αναγνωρίζει ένα απερίσταλτο

χάσμα όταν προτείνει μια έννοια laquoδιαιωβέρνησηςraquo ως

έντασηςδιαλόγου άνάμεσα στην κρατική εξουσία και τα

αυτο-οργανωμένα κινήματα του πλήθους Ο Μάο είχε

οξεία επίγνωση αυτού του δυισμού και για το λόγο αυτό

παρενέβη στο απόγειο της Πολιτιστικής Επανάστασης

όταν η ιltομμούνα της Σαγκάης προσπάθησε να απαλλαγεί

από τον ίδιο το μηχανισμό ιltόμμα-κράτος για να τον αντιshy

καταστήσει με την ιltοlνοτική αυτο-οργάνωση -μια τέτοια

οργάνωση προειδοποίησε είναι laquoπολύ αδύναμη όταν

πρέπει να καταστείλει την αντεπανάστασηraquo ι απέναντι σε

αυτή την απειλή χρειάζεται μια καθαρή και ωμή εξουσία

laquoΑπό όλα τα σημαντικά πράγματα η κατοχή εξουσίας είναι

το πιο σημαντικό Για το λόγο αυτό οι επαναστατικές

μάζες με βαθύ μίσος για τον ταξικό εχθρό αποφασίζουν

να ενωθούν να σχηματίσουν μια μεγάλη συμμαχία και να

ιltοταλάβουν την εξουσία Πάρτε την εξουσία Πάρτε την

εξουσία Πρέπει να ανακτήσουμε όλη την κομματική

εξουσία την πολιτική εξουσία και την οικονομική εξουσία

την οποία υφάρπαξαν οι αντεπαναστάτες ρεβιζιονιστές και

οι αμετανόητοι που παραμένουν σταθερά προσκολλημένοι

στην αστική συντηρητική γραμμήraquo2

Αυτή η παρέμβαση του Μάο αναφέρεται συνήθως ως

απόδειξη της αδίστακτης χειραγώγησης των Ερυθροshy

φρουρών τους χρειαζόταν απλώς για να συντρίψει τους

αντιπάλους του στην κομματική νομενιltλατούρα κι έτσι

όταν έγινε η δουλειά και ΟΙ Ερυθροφρουροί συνέχιζαν να

δρουν θέλοντας να διαλύσουν τον κομματικο-ιφατικό μηshy

χανισμό και να πάρουν πραγματικά τη θέση του διέταξε το

στρατό -το μόνο σταθερό κρατικό μηχανισμό που λειshy

τουργούσε ακόμη- να παρέμβει συντρίβοντας την αντίshy

σταση των Ερυθροφρουρών και στέλνοντας ειltοτομμύρια

Ερυθροφρουρούς στην ύπαιθρο για να τους ltltαναμορφώshy

σειraquo [ ] Μήπως όμως αυτή η ανάγνωση είναι πολύ

απλοϊκή και Χάνει την ουσία Μήπως ο Μάο γνώριζε ότι η

ιδια η ευδοκίμηση των κινημάτων του πλήθους πρέπει

πάντα και εξαρχής να στηρίζεται σε κάποιο dispositif της

Εξουσίας που δομεί και συντηρεί το Χώρο καθαυτό στον

οποίο λειτουργούν Σήμερα τα κινήματα για τα δικαιώματα

των γκέι τα ανθρώπινα δικαιώματα ΙltΟΚ στηρίζονται όλα

σε κρατικούς μηχανισμούς που δεν είναι απλώς οι αποshy

δέιαες των αιτημάτων τους αλλά εξασφαλίζουν επίσης το

πλαίσιο για τη δραστηριότητά τους (τη σταθερή κοινωνική

ζωή)

Η βασικότερη κατηγορία εναντίον του Μάο είναι η στεshy

ρεότυπη κατηγορία που απευθύνει η μεταμοντέρνα αριshy

στερά εναντίον των παραδοσιακών laquoλενινιστώνraquo μαρξιshy

στών ότι επικεντρώνουν όλοι στην κρατική εξουσία στην

κατάληψη της κρατικής εξουσίας Ωστόσο οι διάφορες

επιτυχείς προσπάθειες κατάληψης της εξουσίας απέτυχαν

οικτρά στην επίτευξη των στόχων τους και συνεπώς η αριshy

στερά πρέπει να υιοθετήσει μια διαφορετική φαινομενικά

μετριοπαθέστερη αλλά στην πραγματικότητα πολύ πιο ριshy

ζοσπαστική στρατηγική να απομακρυνθεί από την κρατική

εξουσία και να επικεντρώσει στον άμεσο μετασχηματισμό

του ίδιου του ιστού της ιltοινωνllltής ζωής των καθημερινών

πρακτικών που στηρίζουν όλη την κοινωνική δομή Την πιο

ΣγΓΧΡΟΝΑ 43 ΘΕΜΑΤΑ

επεξεργασμένη μορφή αυτής της θέσης την έχει διατυπώshy

σει α John Holloway Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να

καταλάβουμε την εςουσία 3 Ο διαρκώς αμφισβητούμενος

χωρισμός του laquoπράττεινraquo (της ανθρώπινης δραστηριότηshy

τας της ζωντανής εργασίας) από το laquoπεπραγμένοraquo (τη

νεκρή εργασία το κεφάλαιο) σημαίνει ότι οι σχέσεις ανάshy

μεσα στους ανθρώπους ανάγονται σε σχέσεις ανάμεσα σε

πράγματα Η κοινωνική ροή του πράττειν αυτό που ο Holshy

loway ονομάζει laquoεξουσία-ναraquo διαρρηγνύεται από την

laquoεξουσία-επίraquo Η καθημερινή μας ύπαρξη είναι μια σειρά

από αγώνες ιφυφούς και φανερούς βίαιους και καταπιεshy

σμένους συνειδητούς και ασυνείδητους laquoΔεν είμαστε μια

Ωραία Κοιμωμένη μια ανθρωπότητα παγωμένη μέσα στην

αλλοτρίωσή της μέχρι να έρθει το κόμ μα-πρίγκιπας να μας

φιλήσει ζούμε αντιθέτως μέσα σε ένα διαριltή αγώνα για

την απελευθέρωσή του εαυτού μας από την κατάραraquo4

Κάθε ριζική κοινωνική αλλαγή πρέπει συνεπώς να είναι

αντι-φετιχιστική στην προσέγγισή της αλλά το ακρι βώς

αντίθετο του φετιχισμού είναι το laquoσκοτεινό κενόraquo που δεν

μπορούμε να δούμε ή να χαρτογραφήσουμε το μονοπάτι

που ανοίγουμε περπατώντας οι ερωτήσεις που ρωτάμε

ρωτώντας

Υπάρχει ένα στοιχείο αλήθειας σε αυτή την προσέγshy

γιση -είναι η αλήθεια την οποία ο La Boetie διατυπώνει με

έναν κλασικό τρόπο στην πραγματεία του για την εθελοshy

δουλία τη συγκροτεί η παθητική μας υποταγή στην εξουshy

σία δεν υπακούμε και φοβόμαστε την εξουσία επειδή

είναι πολύ ισχυρή ιltοθαυτή Aπεναvτίας η εξουσία εμφαshy

νίζεται τόσο ισχυρή επειδή την αντιμετωπίζουμε ως τέτοια

Το γεγονός αυτό ανοίγει το πεδίο για μια μαγική παθητική

επανάσταση η οποlα αντί να αναμετράται ευθέως με την

εξουσία την υποσκάπτει σταδιακά με το υπόγειο σκάψιμο

του τυφλοπόντιιω απέχοντας από τις καθημερινές τελεshy

τουργίες και τις πρακτικές που τη στηρίζουν Αυτό ακριshy

βώς δεν έκανε με μια έννοια ο Μαχάτμα Γκάντι όταν

ηγείτο της αντίστασης κατά των Βρετανών στην Ινδία Αντί

να επιτίθεται άμεσα στο αποικιακό κράτος οργάνωσε ΙltΙshy

νήματα πολιτικής ανυπακοής τα οποία έιltοναν μποϊκοτάζ

στα βρεταΥιιltά προϊόντα και δημιουργούσαν έναν κοινωshy

νιιltό χώρο έξω από το πεδίο του αποικιακού κράτους

[]

Διακυβέρνηση και κινήματα

Κάθε επανάσταση αποτελείται συνεπώς από δύο διαφοshy

ρετικές διαστάσεις την εμπειΡιιltή επανάσταση και την

πνευματική μεταρρύθμιση δηλαδή τον πραγματικό αγώνα

για την κρατική εξουσία και τον ειιltονlκόΙδυνητικό [virtuaI]

αγώνα για το μετασχηματισμό των εθίμων της ουσίας της

καθημερινής ζωής -αυτό που ο Χέγκελ ονόμαζε laquoσιωπηλή

ύφανση του Πνεύ ματοςraquo που υποσκάπτει τα αόρατα θεshy

μέλια της εξουσίας και συνεπώς η επίσημη αλλαγή είναι η

τελική πράξη που αναγνωρίζει ό τι έχει ήδη συμβεί καθώς

αρκεί να υπενθυμίσουμε στη νειφή μορφή ότι είναι νεκρή

και αυτή διαλύεται Στη ΦΟΙΥομεΥολΟΥία του ξανά ο Χέshy

γκελ παραθέτει το διάσημο κείμενο από τον ΑνΙψιό του

Ραμώ που αναφέρεται στη laquoβουβή προχωρητική ύφανση

του πνεύματος μέσα στο απλό Εσωτερικό της υπόστασής

τουraquo laquoδιαπερνά τα ευγενή μέρη πέρα ως πέρα και αποshy

ιltτά πλήρη κυριότητα εφ όλων των σπλάχνων και μελών

του ασυνείδητου ειδώλου και laquoένα ωραίο πρωινό δίνει μια

σπρωξιά με τον αγκώνα στο σύντροφό του και μπαμ πάshy

ταγος Το είδωλο κείτεται στο έδαφοςraquo -Ένα ωραίο πρωshy

ινό του οποίου το μεσημέρι δεν είναι ιltόκκινο από αίμα

εάν η μεταδοτική νόσος έχει διεισδύσει σε όλα τα όργανα

της πνευματιιltής ζωήςraquoS

Αυτή ωστόσο δεν είναι η τελευταία λέξη του Χέγκελ

στη συνέχεια επισημαίνει ότι laquo[το Πνεύμα] που αποιφύshy

πτει από τον εαυτό του τη δραστηριότητά του είναι μόνο

η μια πλευρά της ρεαλιστικής πραγμάτωσης της καθαρής

διανόησηςraquo ταυτόχρονα ως συνειδητή δραστηριότητα

αυτό το Πνεύμα laquoπρέπει να προσδίνει στα στάδιά της μια

καθορισμένη έκδηλη ύπαρξη και να είναι παρούσα ως μια

ηχηρή αναταραχή και βίαιος αγώνας με το αντίθετό της ως

τέτο0raquo6 Κατά τη μετάβαση στο Νέο λαμβάνει χώρα ένας

βίαιος αγώνας που τελειώνει μόλις η αντίπαλη δύναμη αvτιshy

λαμβάνεται ότι η ίδια της η αντίσταση εμφορείται ήδη από

τη λογική του αvτιπάλoυ 7 Έτσι θα πρέπει να διαβάσουμε

μαζί τα δύο φαινομενικά αντίθετα στοιχεία (την προτεραιshy

ότητα της μορφής τη laquoσιωπηλή ύφανση του πνεύματοςraquo)

η τελευταία δεν αφορά το περιεχόμενο αλλά την ίδια τη

μορφή -και πάλι στην περίπτωση ενός τηλε-ευαγγελιστή

κήρυκα αυτή η laquoσιωπηλή ύφανσηraquo υποσκάπτει το μήνυμά

του στο επίπεδο της ίδιας του της μορφής (ο τρόπος με

τον οποίο μεταδίδει το μήνυμα υποσκάπτει το περιεχόshy

μενό του)

Το δίδαγμα που συνάγεται από αποτυχίες όπως η Ποshy

λιτιστική Επανάσταση είναι ότι η εστία του ενδιαφέΡOVΤOς

θα πρέπει να μετατοπιστεί από τον ουτοπικό στόχο της

πλήρους ιωριαρχίας της παραγωγικής εκφραστικότητας η

οποία δεν χρειάζεται πλέον αντιπροσώπευση κρατική

τάξη κεφάλαιο και ούτω καθεξής στο ερώτημα laquoΤι είδους

αντιπροσώπευση θα πρέπει να αντικαταστήσει το υπάρshy

χον φιλελεύθερο-δημοιφατικό αvτιπρoσωπευΤΙKό ιφάshy

τοςraquo Η πρόταση του Negri για ένα laquoεισόδημα του ποshy

λίτηraquo δεν προσφέρει μια συναφή ένδειξη Είναι ένα θεshy

σμιιltό-αVΤΙΠΡOσωπευΤΙKό μέτρο (όχι για homini sacer αλλά

για πλήρεις πολίτες -προϋποθέτει την κρατική αντιπροshy

σώπευση) δεν συνδέεται με την παραγωγιιltότητα ενός

ατόμου αλλά είναι η αVΤΙΠΡOσωπευΤΙKή προϋπόθεση 1lt0ι

το πλαίσιο για το άνοιγμα του χώρου που θα καταστήσει

δυνατή την παραγωγική εκφραστικότητα

Ο Negri χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κατάσταση ως μια

κατάσταση laquoδιαρκούς διακυβέρνησηςraquo η εξουσία έχει

σπάσει στα δύο Για να γίνει πράξη δεν έχει πλέον τη δυshy

ΣΥΓΧΡΟΝΑ 44 ΘΕΜΑΤΑ

νατότητα να καθορίσει έναν κανόνα ιltοι στη συνέχεια να

τον εκτελέσει με μια συγκειφιμένη διοllltητική πράξη Ο

κανόνας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς συναίνεση

η οποία πρέπει να εκληφθεί ως η συ μ μετοΧή των υποιltειshy

μένων8

Παρεμπιπτόντως η έννοια αυτή της laquoδυαδικής εξουshy

σίαςraquo της laquoδιακυβέρνησηςraquo ως αλληλεπίδρασης ανάμεσα

στην αντιπροσωπευτική κρατική εξουσία και τα συμβούshy

λια των laquoεκφραστικών κινημάτωνraquo έχει μω μαιltρά παράshy

δοση στην αριστερά -την υποστήριξε μεταξύ άλλων ο

Karl Kautsky την περίοδο 1918-1919 όταν απέρρΙψε την

αποκλειστική εναλλακτική διάζευξη laquoεθνοσυνέλευση ή συshy

νέλευση συμβουλίωνraquo επιδιώκοντας μια ενοποίησή τους

στην οποΙα καθεμία θα ειltπληρώνει διαφορετικά ΙltΟΙ ιδιαίshy

τερα ιltοθήκοντα

laquoΤα συμβούλιαraquo υποστήριξε ο Kautsllty laquoδεν θα πρέshy

πει να επιλεγούν ως η μόνη μορφή εκλογικής εκπροσώπηshy

σης ακόμη και αν διαθέτουν την υποστήριξη της πλειοshy

ψηφίας του πληθυσμού γιατί είναι προβληματικά τόσο τεshy

χνικά όσο και πολιτικά Η αποκλειστική υιοθέτηση της συμshy

βουλιακής μορφής θα καθιέρωνε ένα σύστημα βασισμένο

στην εργασία και το επάγγελμα το οποίο θα υποδαύλιζε

μεροληπτικές και κορπορατιστικές τάσεις [] Στις κοινοshy

βουλευτικές εκλογές για την εθνοσυνέλευση από την άλλη

τα ιltοινωνllltά συμφέροντα ομογενοποιούνται και έρχονται

στο προσκήνιο μεγάλα πολιτικά κόμματω)9

Ο Τ rotsky ο στόχος της κριτικής του Kautsllty υποshy

στηρίζει τον ίδιο δυισμό όταν προβάλλει ένα επιχείρημα

υπέρ της διάδρασης ανάμεσα στην ταξική αυτο-οργάνωση

και την πολιτllltή ηγεσία του επαναστατικού κόμματος της

πρωτοπορίας 10

Η κύρια μορφή της άμεσης δημοκρατίας του laquoεκφραshy

στικούraquo πλήθους κατά τον εllltοστό αιώνα ήταν τα λεγόshy

μενα laquoσυμβούλιαraquo (ltltσοβιέτraquo) -(σχεδόν) όλοι στη Δύση τα

αγαπούσαν ακόμη και φιλελεύθεροι όπως η Χάννα Άρεντ

που διέκρινε σε αυτά την ηχώ της αρχαιοελληνικής ζωής

της πόλης Σε όλη την εποχή του laquoυπαρκτού σοσιαλιshy

σμούraquo η μυστική ελπίδα των laquoδημοκρατικών σοσιαλιshy

στώνraquo ήταν η άμεση δημοκρατία των σοβιέτ τα τοπικά

συμβούλια ως η μορφή της αυτο-οργάνωσης του λαού και

είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό ότι με την παρακμή του

laquoυπαρκτού σοσιαλισμούraquo η χειραφετητική σκιά που τον

στοίχειωνε διαρκώς εξαφανίστηκε και αυτή -αυτό δεν

αποτελεί την τελική επιβεβαίωση του γεγονότος ότι το

συμβουλιακό μovτέλo του laquoδημοκρατικού σοσιαλισμούraquo

ήταν απλώς το φασματικό σύστοιχο του laquoγραφειοκρατιshy

κούraquo laquoυπαρκτού σοσιαλισμούraquo η εγγενής του υπέρβαση

χωρίς κανένα δllltό της ουσιαστικό θετllltό περιεχόμενο

και δεν μπορούσε συνεπώς να λειτουργήσει ως η μόνιμη

οργανωτική αρχή μιας κοινωνίας Ο laquoυπαρκτός σοσlOλιshy

σμόςraquo και η συμβουλιακή δημοκρατία μοιράζονταν την

πίστη στη δυνατότητα μιας αυτο-διαφανούς οργάνωσης

της κοινωνίας που θα απέιltλειε την πολιτική laquoαλλοτρίωσηraquo

(ιφατικο ύς μ ηχανισ μού ς θεσμοπο ι η μένου ς κανόνες της

πολιτικής ζωής νομική τάξη αστυνομία Kollt) -και η βαshy

σική εμπειρία του τέλους του laquoυπαριltτού σοσιαλισμούraquo

δεν είναι ακριβώς η απόρριψη αυτού του κοινού χαρακτηshy

ριστικού η παραlτημένη laquoμεταμοντέρναraquo αποδοχή του γεshy

γονότος ότι η κοινωνία είναι ένα περίπλοκο δίKΤUO laquoυποshy

συστημάτωνraquo και άρα ένας ορισμένος βαθμός laquoαλλοshy

τρίωσηςraquo είναι συστατικό στοιχείο της κοινωνllltής ζωής

και συνεπώς η αυτο-διαφανής κοινωνία είναι μια ουτοπία

με ολοιltληρωτικές τάσειςΙI Το ίδιο ισχύει λοιπόν για τις

σημερινές πρακτικές της laquoάμεσης δημοκρατίαςraquo από τις

φαβέλες ως τη laquoμεταβιομηχανικήraquo ψηφιακή κουλτούρα (οι

περιγραφές των νέων laquoφυλετικώνraquo κοινοτήτων των χάκερς

δεν παραπέμπουν συχνά στη λογική της συμβουλιακής δηshy

μοιφατίας) στηρίζονται όλες κατ ανάγκην σε έναν κραshy

τικό μηχανισμό κατά συνέπεια για δομικούς λόγους δεν

μπορούν να καταλάβουν όλο το πεδίο

Στο σύνθημα του Negri laquoκαμία διακυβέρνηση χωρίς κιshy

νήματαraquo θα πρέπει συνεπώς να αντιτείνουμε laquoκανένα κίshy

νημα χωρίς διακυβέρνησηraquo χωρίς μια ιφατιιltή εξουσία που

θα συντηρεί το χώρο για την ύπαρξη κινημάτων Ο Negri

απορρ ίπτει το αντιπροσωπευτικό-δη μοιφατικό σύστη μα

laquoΤο κοινοβουλευτικό σύστημα της αvτιπρoσώπευσης έχει

αποτύχει -δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για αυτό Πρέshy

πει να επινοήσου με καινού ρια πράγματαraquo12 Στο βαθ μό

ωστόσο που τα laquoεκφραστικάraquo κινή ματα στηρίζονται κατ

ανάγκην σε ένα προϋποτιθέμενο Θεμέλιο μπορεί κανείς να

υπερασπιστεί τη δημοκρατία (όΧι την άμεση μορφή της αλλά

ακριβώς την αvτιπρoσωπευΤΙKή) με το επιχείρημα ότι παρέshy

χει το απαραίτητο Θεμέλιο για την άσκηση της εκφραστικής

ελευθερίας των κινημάτων ο αφηρημένος-καθολικός της χαshy

ρακτήρας (ένα πρόσωπο μια ψήφος ιltοκ) είναι ο μόνος

ικανός να παράσχει ένα τέτοιο ουδέτερο θεμέλιο

Η ένταση ανάμεσα στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία

ιltοι την άμεση έιltφραση του ωltινήματοςraquo μας επιτρέπει να

αρθρώσουμε τη διαφορά ανάμεσα σε ένα συνηθισμένο

δημοκρατικό πολιτικό ιltόμμα και το ωσχυρότεροraquo Κόμμα

(με κεφαλαία όπως στη φράση Κομμουνιστικό Κόμμα)

ένα συνηθισμένο δημοκρατικό κόμμα αναλαμβάνει πλήρως

την αντιπροσωπευτική λειτουργία όλη η νομιμοποίησή του

πηγάζει από τις εκλογές ενώ το Κόμμα θεωρεί ότι η τυπική

διαδικασία των δημοκρατικών εκλογών είναι δευτερεύshy

ουσα σε σχέση με την πραγματική πολιτllltή δυναμική των

κινημάτων που laquoεκφράζουνraquo τη δύναμή τους Αυτό φυshy

σι κά δεν ση μα ίνει ότι το Κό μ μα αναζητεί τη νομιμοποίηση

σε κινήματα που βρίσKovταl έξω από αυτό το Κόμμα αντιshy

λαμβάνεται κυρίως τον εαυτό του ως τη Selbst-Aufhebung

[αυτο-εξύψωσημετουσίωση] των ιltινημάτων δεν διαshy

πραγματεύεται με τα κινήματα αλλά αποτελεί ένα κίνημα

μετουσιωμένο στη μορφή της πολιτικής καθολικότητας

είναι έτοιμο να αναλάβει πλήρως την κρατική εξουσία και

ΣγΓΧΡΟΝΑ 45 ΘΕΜΑΤΑ

επεξεργασμένη μορφή αυτής της θέσης την έχει διατυπώshy

σει α John Holloway Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να

καταλάβουμε την εςουσία 3 Ο διαρκώς αμφισβητούμενος

χωρισμός του laquoπράττεινraquo (της ανθρώπινης δραστηριότηshy

τας της ζωντανής εργασίας) από το laquoπεπραγμένοraquo (τη

νεκρή εργασία το κεφάλαιο) σημαίνει ότι οι σχέσεις ανάshy

μεσα στους ανθρώπους ανάγονται σε σχέσεις ανάμεσα σε

πράγματα Η κοινωνική ροή του πράττειν αυτό που ο Holshy

loway ονομάζει laquoεξουσία-ναraquo διαρρηγνύεται από την

laquoεξουσία-επίraquo Η καθημερινή μας ύπαρξη είναι μια σειρά

από αγώνες ιφυφούς και φανερούς βίαιους και καταπιεshy

σμένους συνειδητούς και ασυνείδητους laquoΔεν είμαστε μια

Ωραία Κοιμωμένη μια ανθρωπότητα παγωμένη μέσα στην

αλλοτρίωσή της μέχρι να έρθει το κόμ μα-πρίγκιπας να μας

φιλήσει ζούμε αντιθέτως μέσα σε ένα διαριltή αγώνα για

την απελευθέρωσή του εαυτού μας από την κατάραraquo4

Κάθε ριζική κοινωνική αλλαγή πρέπει συνεπώς να είναι

αντι-φετιχιστική στην προσέγγισή της αλλά το ακρι βώς

αντίθετο του φετιχισμού είναι το laquoσκοτεινό κενόraquo που δεν

μπορούμε να δούμε ή να χαρτογραφήσουμε το μονοπάτι

που ανοίγουμε περπατώντας οι ερωτήσεις που ρωτάμε

ρωτώντας

Υπάρχει ένα στοιχείο αλήθειας σε αυτή την προσέγshy

γιση -είναι η αλήθεια την οποία ο La Boetie διατυπώνει με

έναν κλασικό τρόπο στην πραγματεία του για την εθελοshy

δουλία τη συγκροτεί η παθητική μας υποταγή στην εξουshy

σία δεν υπακούμε και φοβόμαστε την εξουσία επειδή

είναι πολύ ισχυρή ιltοθαυτή Aπεναvτίας η εξουσία εμφαshy

νίζεται τόσο ισχυρή επειδή την αντιμετωπίζουμε ως τέτοια

Το γεγονός αυτό ανοίγει το πεδίο για μια μαγική παθητική

επανάσταση η οποlα αντί να αναμετράται ευθέως με την

εξουσία την υποσκάπτει σταδιακά με το υπόγειο σκάψιμο

του τυφλοπόντιιω απέχοντας από τις καθημερινές τελεshy

τουργίες και τις πρακτικές που τη στηρίζουν Αυτό ακριshy

βώς δεν έκανε με μια έννοια ο Μαχάτμα Γκάντι όταν

ηγείτο της αντίστασης κατά των Βρετανών στην Ινδία Αντί

να επιτίθεται άμεσα στο αποικιακό κράτος οργάνωσε ΙltΙshy

νήματα πολιτικής ανυπακοής τα οποία έιltοναν μποϊκοτάζ

στα βρεταΥιιltά προϊόντα και δημιουργούσαν έναν κοινωshy

νιιltό χώρο έξω από το πεδίο του αποικιακού κράτους

[]

Διακυβέρνηση και κινήματα

Κάθε επανάσταση αποτελείται συνεπώς από δύο διαφοshy

ρετικές διαστάσεις την εμπειΡιιltή επανάσταση και την

πνευματική μεταρρύθμιση δηλαδή τον πραγματικό αγώνα

για την κρατική εξουσία και τον ειιltονlκόΙδυνητικό [virtuaI]

αγώνα για το μετασχηματισμό των εθίμων της ουσίας της

καθημερινής ζωής -αυτό που ο Χέγκελ ονόμαζε laquoσιωπηλή

ύφανση του Πνεύ ματοςraquo που υποσκάπτει τα αόρατα θεshy

μέλια της εξουσίας και συνεπώς η επίσημη αλλαγή είναι η

τελική πράξη που αναγνωρίζει ό τι έχει ήδη συμβεί καθώς

αρκεί να υπενθυμίσουμε στη νειφή μορφή ότι είναι νεκρή

και αυτή διαλύεται Στη ΦΟΙΥομεΥολΟΥία του ξανά ο Χέshy

γκελ παραθέτει το διάσημο κείμενο από τον ΑνΙψιό του

Ραμώ που αναφέρεται στη laquoβουβή προχωρητική ύφανση

του πνεύματος μέσα στο απλό Εσωτερικό της υπόστασής

τουraquo laquoδιαπερνά τα ευγενή μέρη πέρα ως πέρα και αποshy

ιltτά πλήρη κυριότητα εφ όλων των σπλάχνων και μελών

του ασυνείδητου ειδώλου και laquoένα ωραίο πρωινό δίνει μια

σπρωξιά με τον αγκώνα στο σύντροφό του και μπαμ πάshy

ταγος Το είδωλο κείτεται στο έδαφοςraquo -Ένα ωραίο πρωshy

ινό του οποίου το μεσημέρι δεν είναι ιltόκκινο από αίμα

εάν η μεταδοτική νόσος έχει διεισδύσει σε όλα τα όργανα

της πνευματιιltής ζωήςraquoS

Αυτή ωστόσο δεν είναι η τελευταία λέξη του Χέγκελ

στη συνέχεια επισημαίνει ότι laquo[το Πνεύμα] που αποιφύshy

πτει από τον εαυτό του τη δραστηριότητά του είναι μόνο

η μια πλευρά της ρεαλιστικής πραγμάτωσης της καθαρής

διανόησηςraquo ταυτόχρονα ως συνειδητή δραστηριότητα

αυτό το Πνεύμα laquoπρέπει να προσδίνει στα στάδιά της μια

καθορισμένη έκδηλη ύπαρξη και να είναι παρούσα ως μια

ηχηρή αναταραχή και βίαιος αγώνας με το αντίθετό της ως

τέτο0raquo6 Κατά τη μετάβαση στο Νέο λαμβάνει χώρα ένας

βίαιος αγώνας που τελειώνει μόλις η αντίπαλη δύναμη αvτιshy

λαμβάνεται ότι η ίδια της η αντίσταση εμφορείται ήδη από

τη λογική του αvτιπάλoυ 7 Έτσι θα πρέπει να διαβάσουμε

μαζί τα δύο φαινομενικά αντίθετα στοιχεία (την προτεραιshy

ότητα της μορφής τη laquoσιωπηλή ύφανση του πνεύματοςraquo)

η τελευταία δεν αφορά το περιεχόμενο αλλά την ίδια τη

μορφή -και πάλι στην περίπτωση ενός τηλε-ευαγγελιστή

κήρυκα αυτή η laquoσιωπηλή ύφανσηraquo υποσκάπτει το μήνυμά

του στο επίπεδο της ίδιας του της μορφής (ο τρόπος με

τον οποίο μεταδίδει το μήνυμα υποσκάπτει το περιεχόshy

μενό του)

Το δίδαγμα που συνάγεται από αποτυχίες όπως η Ποshy

λιτιστική Επανάσταση είναι ότι η εστία του ενδιαφέΡOVΤOς

θα πρέπει να μετατοπιστεί από τον ουτοπικό στόχο της

πλήρους ιωριαρχίας της παραγωγικής εκφραστικότητας η

οποία δεν χρειάζεται πλέον αντιπροσώπευση κρατική

τάξη κεφάλαιο και ούτω καθεξής στο ερώτημα laquoΤι είδους

αντιπροσώπευση θα πρέπει να αντικαταστήσει το υπάρshy

χον φιλελεύθερο-δημοιφατικό αvτιπρoσωπευΤΙKό ιφάshy

τοςraquo Η πρόταση του Negri για ένα laquoεισόδημα του ποshy

λίτηraquo δεν προσφέρει μια συναφή ένδειξη Είναι ένα θεshy

σμιιltό-αVΤΙΠΡOσωπευΤΙKό μέτρο (όχι για homini sacer αλλά

για πλήρεις πολίτες -προϋποθέτει την κρατική αντιπροshy

σώπευση) δεν συνδέεται με την παραγωγιιltότητα ενός

ατόμου αλλά είναι η αVΤΙΠΡOσωπευΤΙKή προϋπόθεση 1lt0ι

το πλαίσιο για το άνοιγμα του χώρου που θα καταστήσει

δυνατή την παραγωγική εκφραστικότητα

Ο Negri χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κατάσταση ως μια

κατάσταση laquoδιαρκούς διακυβέρνησηςraquo η εξουσία έχει

σπάσει στα δύο Για να γίνει πράξη δεν έχει πλέον τη δυshy

ΣΥΓΧΡΟΝΑ 44 ΘΕΜΑΤΑ

νατότητα να καθορίσει έναν κανόνα ιltοι στη συνέχεια να

τον εκτελέσει με μια συγκειφιμένη διοllltητική πράξη Ο

κανόνας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς συναίνεση

η οποία πρέπει να εκληφθεί ως η συ μ μετοΧή των υποιltειshy

μένων8

Παρεμπιπτόντως η έννοια αυτή της laquoδυαδικής εξουshy

σίαςraquo της laquoδιακυβέρνησηςraquo ως αλληλεπίδρασης ανάμεσα

στην αντιπροσωπευτική κρατική εξουσία και τα συμβούshy

λια των laquoεκφραστικών κινημάτωνraquo έχει μω μαιltρά παράshy

δοση στην αριστερά -την υποστήριξε μεταξύ άλλων ο

Karl Kautsky την περίοδο 1918-1919 όταν απέρρΙψε την

αποκλειστική εναλλακτική διάζευξη laquoεθνοσυνέλευση ή συshy

νέλευση συμβουλίωνraquo επιδιώκοντας μια ενοποίησή τους

στην οποΙα καθεμία θα ειltπληρώνει διαφορετικά ΙltΟΙ ιδιαίshy

τερα ιltοθήκοντα

laquoΤα συμβούλιαraquo υποστήριξε ο Kautsllty laquoδεν θα πρέshy

πει να επιλεγούν ως η μόνη μορφή εκλογικής εκπροσώπηshy

σης ακόμη και αν διαθέτουν την υποστήριξη της πλειοshy

ψηφίας του πληθυσμού γιατί είναι προβληματικά τόσο τεshy

χνικά όσο και πολιτικά Η αποκλειστική υιοθέτηση της συμshy

βουλιακής μορφής θα καθιέρωνε ένα σύστημα βασισμένο

στην εργασία και το επάγγελμα το οποίο θα υποδαύλιζε

μεροληπτικές και κορπορατιστικές τάσεις [] Στις κοινοshy

βουλευτικές εκλογές για την εθνοσυνέλευση από την άλλη

τα ιltοινωνllltά συμφέροντα ομογενοποιούνται και έρχονται

στο προσκήνιο μεγάλα πολιτικά κόμματω)9

Ο Τ rotsky ο στόχος της κριτικής του Kautsllty υποshy

στηρίζει τον ίδιο δυισμό όταν προβάλλει ένα επιχείρημα

υπέρ της διάδρασης ανάμεσα στην ταξική αυτο-οργάνωση

και την πολιτllltή ηγεσία του επαναστατικού κόμματος της

πρωτοπορίας 10

Η κύρια μορφή της άμεσης δημοκρατίας του laquoεκφραshy

στικούraquo πλήθους κατά τον εllltοστό αιώνα ήταν τα λεγόshy

μενα laquoσυμβούλιαraquo (ltltσοβιέτraquo) -(σχεδόν) όλοι στη Δύση τα

αγαπούσαν ακόμη και φιλελεύθεροι όπως η Χάννα Άρεντ

που διέκρινε σε αυτά την ηχώ της αρχαιοελληνικής ζωής

της πόλης Σε όλη την εποχή του laquoυπαρκτού σοσιαλιshy

σμούraquo η μυστική ελπίδα των laquoδημοκρατικών σοσιαλιshy

στώνraquo ήταν η άμεση δημοκρατία των σοβιέτ τα τοπικά

συμβούλια ως η μορφή της αυτο-οργάνωσης του λαού και

είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό ότι με την παρακμή του

laquoυπαρκτού σοσιαλισμούraquo η χειραφετητική σκιά που τον

στοίχειωνε διαρκώς εξαφανίστηκε και αυτή -αυτό δεν

αποτελεί την τελική επιβεβαίωση του γεγονότος ότι το

συμβουλιακό μovτέλo του laquoδημοκρατικού σοσιαλισμούraquo

ήταν απλώς το φασματικό σύστοιχο του laquoγραφειοκρατιshy

κούraquo laquoυπαρκτού σοσιαλισμούraquo η εγγενής του υπέρβαση

χωρίς κανένα δllltό της ουσιαστικό θετllltό περιεχόμενο

και δεν μπορούσε συνεπώς να λειτουργήσει ως η μόνιμη

οργανωτική αρχή μιας κοινωνίας Ο laquoυπαρκτός σοσlOλιshy

σμόςraquo και η συμβουλιακή δημοκρατία μοιράζονταν την

πίστη στη δυνατότητα μιας αυτο-διαφανούς οργάνωσης

της κοινωνίας που θα απέιltλειε την πολιτική laquoαλλοτρίωσηraquo

(ιφατικο ύς μ ηχανισ μού ς θεσμοπο ι η μένου ς κανόνες της

πολιτικής ζωής νομική τάξη αστυνομία Kollt) -και η βαshy

σική εμπειρία του τέλους του laquoυπαριltτού σοσιαλισμούraquo

δεν είναι ακριβώς η απόρριψη αυτού του κοινού χαρακτηshy

ριστικού η παραlτημένη laquoμεταμοντέρναraquo αποδοχή του γεshy

γονότος ότι η κοινωνία είναι ένα περίπλοκο δίKΤUO laquoυποshy

συστημάτωνraquo και άρα ένας ορισμένος βαθμός laquoαλλοshy

τρίωσηςraquo είναι συστατικό στοιχείο της κοινωνllltής ζωής

και συνεπώς η αυτο-διαφανής κοινωνία είναι μια ουτοπία

με ολοιltληρωτικές τάσειςΙI Το ίδιο ισχύει λοιπόν για τις

σημερινές πρακτικές της laquoάμεσης δημοκρατίαςraquo από τις

φαβέλες ως τη laquoμεταβιομηχανικήraquo ψηφιακή κουλτούρα (οι

περιγραφές των νέων laquoφυλετικώνraquo κοινοτήτων των χάκερς

δεν παραπέμπουν συχνά στη λογική της συμβουλιακής δηshy

μοιφατίας) στηρίζονται όλες κατ ανάγκην σε έναν κραshy

τικό μηχανισμό κατά συνέπεια για δομικούς λόγους δεν

μπορούν να καταλάβουν όλο το πεδίο

Στο σύνθημα του Negri laquoκαμία διακυβέρνηση χωρίς κιshy

νήματαraquo θα πρέπει συνεπώς να αντιτείνουμε laquoκανένα κίshy

νημα χωρίς διακυβέρνησηraquo χωρίς μια ιφατιιltή εξουσία που

θα συντηρεί το χώρο για την ύπαρξη κινημάτων Ο Negri

απορρ ίπτει το αντιπροσωπευτικό-δη μοιφατικό σύστη μα

laquoΤο κοινοβουλευτικό σύστημα της αvτιπρoσώπευσης έχει

αποτύχει -δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για αυτό Πρέshy

πει να επινοήσου με καινού ρια πράγματαraquo12 Στο βαθ μό

ωστόσο που τα laquoεκφραστικάraquo κινή ματα στηρίζονται κατ

ανάγκην σε ένα προϋποτιθέμενο Θεμέλιο μπορεί κανείς να

υπερασπιστεί τη δημοκρατία (όΧι την άμεση μορφή της αλλά

ακριβώς την αvτιπρoσωπευΤΙKή) με το επιχείρημα ότι παρέshy

χει το απαραίτητο Θεμέλιο για την άσκηση της εκφραστικής

ελευθερίας των κινημάτων ο αφηρημένος-καθολικός της χαshy

ρακτήρας (ένα πρόσωπο μια ψήφος ιltοκ) είναι ο μόνος

ικανός να παράσχει ένα τέτοιο ουδέτερο θεμέλιο

Η ένταση ανάμεσα στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία

ιltοι την άμεση έιltφραση του ωltινήματοςraquo μας επιτρέπει να

αρθρώσουμε τη διαφορά ανάμεσα σε ένα συνηθισμένο

δημοκρατικό πολιτικό ιltόμμα και το ωσχυρότεροraquo Κόμμα

(με κεφαλαία όπως στη φράση Κομμουνιστικό Κόμμα)

ένα συνηθισμένο δημοκρατικό κόμμα αναλαμβάνει πλήρως

την αντιπροσωπευτική λειτουργία όλη η νομιμοποίησή του

πηγάζει από τις εκλογές ενώ το Κόμμα θεωρεί ότι η τυπική

διαδικασία των δημοκρατικών εκλογών είναι δευτερεύshy

ουσα σε σχέση με την πραγματική πολιτllltή δυναμική των

κινημάτων που laquoεκφράζουνraquo τη δύναμή τους Αυτό φυshy

σι κά δεν ση μα ίνει ότι το Κό μ μα αναζητεί τη νομιμοποίηση

σε κινήματα που βρίσKovταl έξω από αυτό το Κόμμα αντιshy

λαμβάνεται κυρίως τον εαυτό του ως τη Selbst-Aufhebung

[αυτο-εξύψωσημετουσίωση] των ιltινημάτων δεν διαshy

πραγματεύεται με τα κινήματα αλλά αποτελεί ένα κίνημα

μετουσιωμένο στη μορφή της πολιτικής καθολικότητας

είναι έτοιμο να αναλάβει πλήρως την κρατική εξουσία και

ΣγΓΧΡΟΝΑ 45 ΘΕΜΑΤΑ

νατότητα να καθορίσει έναν κανόνα ιltοι στη συνέχεια να

τον εκτελέσει με μια συγκειφιμένη διοllltητική πράξη Ο

κανόνας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς συναίνεση

η οποία πρέπει να εκληφθεί ως η συ μ μετοΧή των υποιltειshy

μένων8

Παρεμπιπτόντως η έννοια αυτή της laquoδυαδικής εξουshy

σίαςraquo της laquoδιακυβέρνησηςraquo ως αλληλεπίδρασης ανάμεσα

στην αντιπροσωπευτική κρατική εξουσία και τα συμβούshy

λια των laquoεκφραστικών κινημάτωνraquo έχει μω μαιltρά παράshy

δοση στην αριστερά -την υποστήριξε μεταξύ άλλων ο

Karl Kautsky την περίοδο 1918-1919 όταν απέρρΙψε την

αποκλειστική εναλλακτική διάζευξη laquoεθνοσυνέλευση ή συshy

νέλευση συμβουλίωνraquo επιδιώκοντας μια ενοποίησή τους

στην οποΙα καθεμία θα ειltπληρώνει διαφορετικά ΙltΟΙ ιδιαίshy

τερα ιltοθήκοντα

laquoΤα συμβούλιαraquo υποστήριξε ο Kautsllty laquoδεν θα πρέshy

πει να επιλεγούν ως η μόνη μορφή εκλογικής εκπροσώπηshy

σης ακόμη και αν διαθέτουν την υποστήριξη της πλειοshy

ψηφίας του πληθυσμού γιατί είναι προβληματικά τόσο τεshy

χνικά όσο και πολιτικά Η αποκλειστική υιοθέτηση της συμshy

βουλιακής μορφής θα καθιέρωνε ένα σύστημα βασισμένο

στην εργασία και το επάγγελμα το οποίο θα υποδαύλιζε

μεροληπτικές και κορπορατιστικές τάσεις [] Στις κοινοshy

βουλευτικές εκλογές για την εθνοσυνέλευση από την άλλη

τα ιltοινωνllltά συμφέροντα ομογενοποιούνται και έρχονται

στο προσκήνιο μεγάλα πολιτικά κόμματω)9

Ο Τ rotsky ο στόχος της κριτικής του Kautsllty υποshy

στηρίζει τον ίδιο δυισμό όταν προβάλλει ένα επιχείρημα

υπέρ της διάδρασης ανάμεσα στην ταξική αυτο-οργάνωση

και την πολιτllltή ηγεσία του επαναστατικού κόμματος της

πρωτοπορίας 10

Η κύρια μορφή της άμεσης δημοκρατίας του laquoεκφραshy

στικούraquo πλήθους κατά τον εllltοστό αιώνα ήταν τα λεγόshy

μενα laquoσυμβούλιαraquo (ltltσοβιέτraquo) -(σχεδόν) όλοι στη Δύση τα

αγαπούσαν ακόμη και φιλελεύθεροι όπως η Χάννα Άρεντ

που διέκρινε σε αυτά την ηχώ της αρχαιοελληνικής ζωής

της πόλης Σε όλη την εποχή του laquoυπαρκτού σοσιαλιshy

σμούraquo η μυστική ελπίδα των laquoδημοκρατικών σοσιαλιshy

στώνraquo ήταν η άμεση δημοκρατία των σοβιέτ τα τοπικά

συμβούλια ως η μορφή της αυτο-οργάνωσης του λαού και

είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό ότι με την παρακμή του

laquoυπαρκτού σοσιαλισμούraquo η χειραφετητική σκιά που τον

στοίχειωνε διαρκώς εξαφανίστηκε και αυτή -αυτό δεν

αποτελεί την τελική επιβεβαίωση του γεγονότος ότι το

συμβουλιακό μovτέλo του laquoδημοκρατικού σοσιαλισμούraquo

ήταν απλώς το φασματικό σύστοιχο του laquoγραφειοκρατιshy

κούraquo laquoυπαρκτού σοσιαλισμούraquo η εγγενής του υπέρβαση

χωρίς κανένα δllltό της ουσιαστικό θετllltό περιεχόμενο

και δεν μπορούσε συνεπώς να λειτουργήσει ως η μόνιμη

οργανωτική αρχή μιας κοινωνίας Ο laquoυπαρκτός σοσlOλιshy

σμόςraquo και η συμβουλιακή δημοκρατία μοιράζονταν την

πίστη στη δυνατότητα μιας αυτο-διαφανούς οργάνωσης

της κοινωνίας που θα απέιltλειε την πολιτική laquoαλλοτρίωσηraquo

(ιφατικο ύς μ ηχανισ μού ς θεσμοπο ι η μένου ς κανόνες της

πολιτικής ζωής νομική τάξη αστυνομία Kollt) -και η βαshy

σική εμπειρία του τέλους του laquoυπαριltτού σοσιαλισμούraquo

δεν είναι ακριβώς η απόρριψη αυτού του κοινού χαρακτηshy

ριστικού η παραlτημένη laquoμεταμοντέρναraquo αποδοχή του γεshy

γονότος ότι η κοινωνία είναι ένα περίπλοκο δίKΤUO laquoυποshy

συστημάτωνraquo και άρα ένας ορισμένος βαθμός laquoαλλοshy

τρίωσηςraquo είναι συστατικό στοιχείο της κοινωνllltής ζωής

και συνεπώς η αυτο-διαφανής κοινωνία είναι μια ουτοπία

με ολοιltληρωτικές τάσειςΙI Το ίδιο ισχύει λοιπόν για τις

σημερινές πρακτικές της laquoάμεσης δημοκρατίαςraquo από τις

φαβέλες ως τη laquoμεταβιομηχανικήraquo ψηφιακή κουλτούρα (οι

περιγραφές των νέων laquoφυλετικώνraquo κοινοτήτων των χάκερς

δεν παραπέμπουν συχνά στη λογική της συμβουλιακής δηshy

μοιφατίας) στηρίζονται όλες κατ ανάγκην σε έναν κραshy

τικό μηχανισμό κατά συνέπεια για δομικούς λόγους δεν

μπορούν να καταλάβουν όλο το πεδίο

Στο σύνθημα του Negri laquoκαμία διακυβέρνηση χωρίς κιshy

νήματαraquo θα πρέπει συνεπώς να αντιτείνουμε laquoκανένα κίshy

νημα χωρίς διακυβέρνησηraquo χωρίς μια ιφατιιltή εξουσία που

θα συντηρεί το χώρο για την ύπαρξη κινημάτων Ο Negri

απορρ ίπτει το αντιπροσωπευτικό-δη μοιφατικό σύστη μα

laquoΤο κοινοβουλευτικό σύστημα της αvτιπρoσώπευσης έχει

αποτύχει -δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για αυτό Πρέshy

πει να επινοήσου με καινού ρια πράγματαraquo12 Στο βαθ μό

ωστόσο που τα laquoεκφραστικάraquo κινή ματα στηρίζονται κατ

ανάγκην σε ένα προϋποτιθέμενο Θεμέλιο μπορεί κανείς να

υπερασπιστεί τη δημοκρατία (όΧι την άμεση μορφή της αλλά

ακριβώς την αvτιπρoσωπευΤΙKή) με το επιχείρημα ότι παρέshy

χει το απαραίτητο Θεμέλιο για την άσκηση της εκφραστικής

ελευθερίας των κινημάτων ο αφηρημένος-καθολικός της χαshy

ρακτήρας (ένα πρόσωπο μια ψήφος ιltοκ) είναι ο μόνος

ικανός να παράσχει ένα τέτοιο ουδέτερο θεμέλιο

Η ένταση ανάμεσα στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία

ιltοι την άμεση έιltφραση του ωltινήματοςraquo μας επιτρέπει να

αρθρώσουμε τη διαφορά ανάμεσα σε ένα συνηθισμένο

δημοκρατικό πολιτικό ιltόμμα και το ωσχυρότεροraquo Κόμμα

(με κεφαλαία όπως στη φράση Κομμουνιστικό Κόμμα)

ένα συνηθισμένο δημοκρατικό κόμμα αναλαμβάνει πλήρως

την αντιπροσωπευτική λειτουργία όλη η νομιμοποίησή του

πηγάζει από τις εκλογές ενώ το Κόμμα θεωρεί ότι η τυπική

διαδικασία των δημοκρατικών εκλογών είναι δευτερεύshy

ουσα σε σχέση με την πραγματική πολιτllltή δυναμική των

κινημάτων που laquoεκφράζουνraquo τη δύναμή τους Αυτό φυshy

σι κά δεν ση μα ίνει ότι το Κό μ μα αναζητεί τη νομιμοποίηση

σε κινήματα που βρίσKovταl έξω από αυτό το Κόμμα αντιshy

λαμβάνεται κυρίως τον εαυτό του ως τη Selbst-Aufhebung

[αυτο-εξύψωσημετουσίωση] των ιltινημάτων δεν διαshy

πραγματεύεται με τα κινήματα αλλά αποτελεί ένα κίνημα

μετουσιωμένο στη μορφή της πολιτικής καθολικότητας

είναι έτοιμο να αναλάβει πλήρως την κρατική εξουσία και

ΣγΓΧΡΟΝΑ 45 ΘΕΜΑΤΑ

ως τέτοιο ne s autorise que de Ιυί meme [εξουσιοδοτείshyται μόνο από τον εαυτό του]

Η δημοκρατία δεν αρκεί όταν στραφούμε σε αυτό που

ο Badiou ονόμασε καταστατική υπέρβαση του αντιπροσωshyπευόμενου από την αντιπροσώπευση Στο επίπεδο του

Νόμου η κρατική εξουσία αντιπροσωπεύει απλώς τα

συμφέροντα κλπ των υπηκόων της τους υπηρετεί λογοshy

δοτεί σε αυτούς και υπόκειται η ίδια στον έλεγχό τους

στο επίπεδο της άλλης όψης του υπερεγώ ωστόσο το δηshy

μόσιο μήνυμα της υπευθυνότητας κλπ συμπληρώνεται από

το αισχρό μήνυμα μιας απόλυτης άσκησης της Εξουσίας ΟΙ

νόμοι δεν με δεσμεύουν στην πραγματικότητα μπορώ να

σας κάνω ό τι θέλω μπορώ να σας μεταχειριστώ ως ενόshy

χους αν το αποφασίσω μπορώ να σας καταστρέψω αν πω

ότι έτσι πρέπει να γίνει Αυτή η αισχρή υπέρβαση αποτεshy

λεί αναγκαίο συστατικό της έννοιας της κυριαρχίας (το σηshy

μαίνον της οποίας είναι το Κύριο Σημαίνον) -η ασυμμεshy

τρία εδώ είναι δομική δηλαδή ο νόμος μπορεί να διατηshy

ρήσει την αυθεντία του μόνο αν οι υπήκοοι ακούν σε

αυτόν την ηχώ της αισχρής απόλυτης αξίωσής του

Η δημοκρατία προϋποθέτει ένα μίνιμουμ αποξένωσης

όσοιες ασκούν εξουσία μπορούν να θεωρούνται υπόλογοι

στο λαό αν υπάρχει μια ελάχιστη απόσταση αντl-προσώshy

πευσης ανάμεσα σε αυτούς 1lt01 το λαό Στον laquoολοκληρωshy

τισμόraquo αυτή η απόσταση ακυρώνεται ο Ηγέτης υποτίθεshy

ται ότι παρουσιάζει άμεσα τη βούληση του λαού -και το

αποτέλεσμα είναι φυσικά ότι ο (εμπειρικός) λαός αποξεshy

νώνεται ακόμη πιο ριζικά από τον Ηγέτη του ο Ηγέτης

είναι άμεσα αυτό που laquoείναι πραγματικάraquo η αληθινή τους

ταυτότητα οι αληθινές τους επιθυμίες και τα πραγματllltά

τους συμφέροντα σε αντίθεση με τις συγκεχυμένες

laquoεμπειρικέςraquo τους επιθυμίες και τα laquoεμπειρικάraquo τους συμshy

φέροντα Σε αντίθεση με την αυταρχική εξουσία που είναι

αποξενωμένη από τους υπηlltόους της το λαό εδώ ο

laquoεμπειρικόςraquo λαός είναι αποξενωμένος από τον εαυτό του

Αυτό φυσικά δεν οδηγεί κατά κανένα τρόπο σε μια

άνευ όρων υπεράσπιση της δημοιφατίας και απόρρΙψη του

laquoολοκληρωτισμούraquo υπάρχει απεναντίας μια στιγμή αλήshy

θειας στον laquoολοκληρωτισμόraquo Ο Χέγκελ είχε ήδη επισηshy

μάνει ότι πολιτική αντιπροσώπευση δεν σημαίνει ότι ο

λαός γνωρίζει εκ των προτέρων τι θέλει και αναθέτει στη

συνέχεια στους αντιπροσώπους του την υποστήριξη των

συμφερόντων του -γνωρίζει τα συμφέροντά του μόνον

laquoκαθαυτάraquo ο αντιπρόσωπός του είναι εκείνος που διατυshy

πώνει για το λαό τα συμφέροντα και τους στόχους του

καθιστώντας τα laquoδι εαυτάraquo Η laquoολοκληρωτικήraquo λογική

προβάλλει λοιπόν ρητά εγκαθιδρύει laquoως τέτοιαraquo μια διαίshy

ρεση που τέμνει ήδη-εξαρχής τον αντιπροσωπευόμενο

laquoλαόraquo στο εσωτερικό του

Εδώ δεν θα πρέπει να φοβηθούμε να συναγάγουμε ένα

ριζοσπαστllltό συμπέρασμα σε ότι αφορά τη μορφή του

ηγέτη ιltοτά κανόνα η δημοιφατία δεν μπορεί να υπερβεί

την πραγματιστllltή ωφελιμιστική αδράνεια δεν μπορεί να

ακυρώσει τη λογική της laquoεξασφάλισης των αγαθώνraquo (ltltsershy

vice des biensraquo) συνεπώς όπως ακριβώς δεν υπάρχει

αυτο-ανάλυση γιατί η ψυχαναλυτική αλλαγή μπορεί να

επέλθει μόνο μέσω της μεταβιβαστικής σχέσης με την

εξωτερική μορφή του αναλυτή έτσι χρειάζεται και ένας

ηγέτης για να υποδαυλίσει τον ενθουσιασμό για μια Υπόshy

θεση για να επιφέρει τη ριζική αλλαγή στην υποκειμενική

θέση των οπαδών του για να laquoμετουσιώσεΙ)) την ταυτόshy

τητά τουςΙ3

Αυτό σημαίνει ότι το θεμελιώδες ερώτημα για την

εξουσία δεν είναι αν laquoνομιμοποιείται δημοιφατllltά ή όχιraquo

αλλά laquoποιος είναι ο ιδιαίτερος χαρaιαήρας (το laquoκοινωνικό

περιεΧόμενοraquo) της laquoολοκληρωτικής υπέρβασηςraquo που προshy

σιδιάζει στην κυρίαρχη εξουσία ως τέτοια ανεξάρτητα από

το δημοκρατικό ή μη χαρaιαήρα της Η έννοια της laquoδιshy

κτατορίας του προλεταριάτουraquo λειτουργεί σε αυτό το επίshy

πεδο σε αυτή η laquoολοιltληρωτllltή υπέρβασηraquo της εξουσίας

βρίσκεται στην πλευρά του laquoμέρους χωρίς μέροςraquo όχι

στην πλευρά της ιεραρχικής κοινωνικής τάξης -για να το

πούμε απλά εν τέλει ο λαός είναι στην εξουσία με την

πλήρη κυριαρχική έννοια του όρου με άλλα λόγια οι εκshy

πρόσωποί του δεν καταλαμβάνουν απλώς προσωρινά τον

κενό τόπο της εξουσίας αλλά πολύ πιο ριζικά laquoστρέshy

φουνraquo τον ίδιο το χώρο της lφατικής αντιπροσώπευσης

προς την ιltοτεύθυνση του λαού

Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι ο Chavez και

ο MoraIes πλησιάζουν αυτό που θα μπορούσε να είναι η σύγχρονη μορφή της laquoδιιltτατορίας του προλεταριάτουraquo

αν και αλληλεπιδρούν με πολλά υποκείμενα δράσης και ιltιshy

νήματα ΚΟΙ βασίζονται στην υποστήριξή τους οι κυβερshy

νήσεις τους έχουν φανερά προνομιακές σχέσεις με τους

απόκληρους των παραγκουπόλεων -ο Chavez είναι σε τεshy

λική ανάλυση ο δικός τους πρόεδρος αυτοί είναι η ηγε~

μονlκή δύναμη πίσω από την κυβέρνησή του 1lt01 παρότι ο

Chavez σέβεται ακόμη τη δημοκρατική εκλογική διαδllltοshy

σία είναι σαφές ότι η θεμελιώδης δέσμευση και πηγή της

νομιμοποίησής του δεν εντοπίζεται εκεί αλλά στην προshy

νομιακή σχέση του με τους φτωχούς Αυτή είναι η laquoδικταshy

τορία του προλεταριάτουraquo υπό τη μορφή της δημοιφαshy

τίας14

Θα μπορούσε κανείς να κάνει μια πειστική ανάλυση για

την υποκρισία της αριστεράς στη Δύση η οποία αγνοεί σε

μεγάλο βαθμό την εντυπωσιακή laquoφιλελεύθερη αναγένshy

νησηraquo που λαμβάνει χώρα στην κοινωνία των πολιτών του

Ιράν εφόσον οι δυτικές διανοητικές αναφορές αυτής της

laquoαναγέννησηςraquo είναι μορφές όπως ο Habermas η Arendt και ο Rorty -ακόμη και ο Giddens- όχι η συνήθης συμshy

μορία των αντl-ιμπεριαλιστών ltltριζοσπαστώνraquo η αριστερά

δεν θορυβεί όταν ηγετικές μορφές αυτού του κινήματος

χάνουν τη δουλειά τους συλλαμβάνονται ΚΟΚ Καθώς

ασχολούνται με laquoβαρετάraquo θέματα σχετικά με τη διαίρεση

ΣΥΓχΡΟΝΑ 46 ΘΕΜΑΤΑ

των εξουσιών τη δημοκρατική νομιμοποίηση τη νομική

υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ιltλπ αντιμετωshy

πίζονται με καχυποψία -δεν εμφανίζονται ως αρκετά laquoαντιshy

ιμπεριαλιστέςraquo 1lt0 Ι αντι-Αμερικανοί 15 Θα πρέπει κανείς

ωστόσο να θέσει το πιο θεμελιώδες ερώτημα προσφέρει

άραγε η καθιέρωση της δυτικής φιλελεύθερης δημοιφαshy

τίας την πραγματική λύση ώστε να απαλλαγούμε από αυτά

τα θρησκευτικά-φοντα μενταλιστlκά καθεστώτα ή μήπως

αυτά τα καθεστώτα είναι ένα σύμπτωμα της φιλελεύθερης

δημοκρατίας Τι θα πρέπει να κάνουμε σε περιmώσεΙζ

όπως αυτές της Αλγερίας ή των παλαιστινιακών εδαφών

όπου laquoελεύθερεςraquo δημοκρατικές ειltλογές φέρνουν laquoφ0shy

νταμενταλιστέςraquo στην εξουσία

Όταν η Rosa Luxemburg έγραψε ότι laquoη διιltτατορία συshy

νίσταται στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείτοι η δηshy

μοκρατία ιltοι όχι στην κατάργησή τηςraquo δεν ήθελε να πει

ότι η δημοκρατία είναι ένα κενό πλαίσιο που μπορεί να

χρησιμοποιηθεί από διαφορετικά πολιτικά υποκείμενα (και

ο Χίτλερ ανέβηιltε στην εξουσία με λίγο-πολύ ελεύθερες

δημοκρατικές ειltλογές) αλλά ότι υπάρχει μια εγγενής laquoταshy

ξική προιltατάληψηraquo σε αυτό ακριβώς το κενό (διαδικαshy

στικό) πλαίσιο Γι αυτό όταν ριζοσπάστες αριστεροί ανέρshy

χονται στην εξουσία με εκλογές το signe de reconnaisshy

sance [σημείο αναγνώρισής] τους είναι ότι προβαίνουν

στην laquoαλλαγή των κανόνωνraquo στο μετασχηματισμό όχι

μόνο των εκλογιιltών και άλλων κρατικών μηχανισμών αλλά

και ολόκληρης της λογιιltής του πολιτικού χώρου (στηριζόshy

μενοι άμεσα στη δύναμη ενεργών κινημάτων επιβάλλοντας

δlαφορετllltές μορφές τοπικής αυτο-οργάνωσης ιltλπ)- εν

ολίγοις για να διασφαλίσουν την ηγεμονία της βάσης τους

καθοδηγούνται από μια ορθή ενόραση σχετικά με την laquoταshy

ξllltή προκατάληψηraquo της δημοκρατιιltής μορφής

Μτφρ Αλέξανδρος Κιουπκιολής

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ι Παρατίθεται στο Roderick MacFarquhar Michaei Schoenhais

Maos Lasc Revolution Harνard University Press Κέμπριτζ (Μασ)

2006 σ 168

2 Παρατίθεται αυτόθι σ 168-169

3 Βλ john Holloway Change che Word Without Taking Power

The Meaning of Revolution Τoday Pluto ΛονδΙνο 2002 [Στμ

Ελλ μτφρ j Holloway Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρ(ς να καshy

ταλάβουμε την εξουσία Το νόημα της επανάστασης σήμερα

μτφρ Άννα Χόλογουεϊ Σαββόλας Αθήνα 2006]

4 Αυτ [Στ μ Holloway Ας αλλάξουμε τον κόσμο ό π σ 3Ι]

5 G W F Hegel PhenomenoJogy of Spiric Oxford University

Press Οξφόρδη 1977 σ 332 [Στμ Ελλ μτφρ Γκέοργκ Χέshy

γκελ Φαιvoμενoλoyία του πνεύματος Δωδώνη Αθήνα 1995 σ

388-389]

6 Αυτ [Στ μ Χέγκελ ΦοινομενολΟΥία του πνεύμοτος όπ σ 389]

7 Όταν για παράδειγμα η αντιδραστική επιχειρηματολογία κατά

του Διαφωτισμού βασίζεται η ίδια κρυφά στις ιδεολογικές προshy

κείμενες των αρχών του Διαφωτισμού -όπως βλέπουμε από την

πολεμική του Robert FiImer κατά του john Locke ως τους σημεshy

ρινούς τηλε-ευαΥγελιστές οι οποίοι ακυρώνουν το μήνυμά τους

μέσα από την ίδια τη μετάδοση του μηνύματος- στην πράξη επιshy

δεικνύει τα χαρακτηριστικά ακριβώς που επικρίνει με μεγάλη δριshy

μύτητα στους φιλελεύθερους αντιπάλους της ξεκινώντας από τη

ναρκισσιστική αυταρέσκεια και φθάνοντας ως τα εμπορευματοshy

ποιημένα μηντιακά θεάματα

8 Antonio Negri Raf Valvoa $celsi Goodbye Mr Socialism Radishy

ca Poίcίcs in che 21 s( Cencury Λονδίνο-Ν Υόρκη 2008 σ 139shy

Ι40

9 Παρατίθεται από τον Massimo Saivadori Karl Kautsky and the

Socialist Revolurion Verso Λονδίνο 1979 σ 237

Ι Ο Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα από τα επιχειρήματα του

Τρότσκυ γιο την ανάγκη ύπαρξης ενός κόμματος της πρωτοποshy

ρίας η αυτο-οργάνωση στο συμβούλια δεν μπορεί να αντικαταshy

στήσει το ρόλο του κόμματος και για έναν πολlτικο-ψυχολογικό

λόγο -οι άνθρωποι laquoδεν μπορούν να ζουν για χρόνια σε μια

διαρκή κατάσταση υψηλής έντασης και έντονης δραστηριότηshy

ταςraquo Βλ Ernest MandeI Trocskyas Acernacive Verso Λονδίνο

1995 σ 81

ΙΙ Για μια σαφή παρουσίαση αυτής της προσέγγισης βλ Marτin jay

laquoΝο Power to che Sovietsraquo στο Culcural Semantics UnίνersίtΥ of

Massachusetts Press Άμχερστ Ι 998

12 Negri JSceIsi Goodbye Mr Sociaism όπ σ Ι 43

Ι3 Η μορφή του ηγέτη δεν εγγυάται κατά κανένα τρόπο τη συνέπεια

του πολιτικού προγράμματος το αντίθετο μάλλον Όπως δείχνει

ο φασισμός η χαρισματική παρουσία του Ηγέτη μπορεί επίσης

να λειτουργήσει ως ένα φετίχ το οποίο συΥιltολύmει την ασυνέshy

πεια τον αντιφατικό χαρακτήρα της πολιτιιltής που εκπροσωπεί

η πραγματική πολιτική του φασισμού αμφιταλαντευόταν λόγω

των παραχωρήσεων που έκανε σε διάφορες ομάδες συμφερόshy

ντων και αυτή την ασυνέπεια και την οπουαία σαφούς προshy

γράμματος την απέκρυπτε το χάρισμα του ηγέτη

Ι4 Θα μπορούσε κανείς φυσικά να αποκηρύξει τις ουτοπικές

προσδοκίες στο σημερινό παγκόσμιο συναστερισμό το πιο πιshy

θανό είναι ότι το πείραμα Chavez θα οδηγηθεί στην αποτυχίο

ωστόσο όπως θα έλεγε ο BecIltett αυτή η αποτυχία θα ήταν μια

ωltαλύτερη αποτυχΙαraquo

Ι5 Βλ Danny PosteI Reading ιι Ιegitimation Crisis in Tehran PrickIy

Paradigm Press Σικάγο 2006

ΣγΓΧΡΟΝΑ 47 ΘΕΜΑΤΑ

των εξουσιών τη δημοκρατική νομιμοποίηση τη νομική

υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ιltλπ αντιμετωshy

πίζονται με καχυποψία -δεν εμφανίζονται ως αρκετά laquoαντιshy

ιμπεριαλιστέςraquo 1lt0 Ι αντι-Αμερικανοί 15 Θα πρέπει κανείς

ωστόσο να θέσει το πιο θεμελιώδες ερώτημα προσφέρει

άραγε η καθιέρωση της δυτικής φιλελεύθερης δημοιφαshy

τίας την πραγματική λύση ώστε να απαλλαγούμε από αυτά

τα θρησκευτικά-φοντα μενταλιστlκά καθεστώτα ή μήπως

αυτά τα καθεστώτα είναι ένα σύμπτωμα της φιλελεύθερης

δημοκρατίας Τι θα πρέπει να κάνουμε σε περιmώσεΙζ

όπως αυτές της Αλγερίας ή των παλαιστινιακών εδαφών

όπου laquoελεύθερεςraquo δημοκρατικές ειltλογές φέρνουν laquoφ0shy

νταμενταλιστέςraquo στην εξουσία

Όταν η Rosa Luxemburg έγραψε ότι laquoη διιltτατορία συshy

νίσταται στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείτοι η δηshy

μοκρατία ιltοι όχι στην κατάργησή τηςraquo δεν ήθελε να πει

ότι η δημοκρατία είναι ένα κενό πλαίσιο που μπορεί να

χρησιμοποιηθεί από διαφορετικά πολιτικά υποκείμενα (και

ο Χίτλερ ανέβηιltε στην εξουσία με λίγο-πολύ ελεύθερες

δημοκρατικές ειltλογές) αλλά ότι υπάρχει μια εγγενής laquoταshy

ξική προιltατάληψηraquo σε αυτό ακριβώς το κενό (διαδικαshy

στικό) πλαίσιο Γι αυτό όταν ριζοσπάστες αριστεροί ανέρshy

χονται στην εξουσία με εκλογές το signe de reconnaisshy

sance [σημείο αναγνώρισής] τους είναι ότι προβαίνουν

στην laquoαλλαγή των κανόνωνraquo στο μετασχηματισμό όχι

μόνο των εκλογιιltών και άλλων κρατικών μηχανισμών αλλά

και ολόκληρης της λογιιltής του πολιτικού χώρου (στηριζόshy

μενοι άμεσα στη δύναμη ενεργών κινημάτων επιβάλλοντας

δlαφορετllltές μορφές τοπικής αυτο-οργάνωσης ιltλπ)- εν

ολίγοις για να διασφαλίσουν την ηγεμονία της βάσης τους

καθοδηγούνται από μια ορθή ενόραση σχετικά με την laquoταshy

ξllltή προκατάληψηraquo της δημοκρατιιltής μορφής

Μτφρ Αλέξανδρος Κιουπκιολής

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ι Παρατίθεται στο Roderick MacFarquhar Michaei Schoenhais

Maos Lasc Revolution Harνard University Press Κέμπριτζ (Μασ)

2006 σ 168

2 Παρατίθεται αυτόθι σ 168-169

3 Βλ john Holloway Change che Word Without Taking Power

The Meaning of Revolution Τoday Pluto ΛονδΙνο 2002 [Στμ

Ελλ μτφρ j Holloway Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρ(ς να καshy

ταλάβουμε την εξουσία Το νόημα της επανάστασης σήμερα

μτφρ Άννα Χόλογουεϊ Σαββόλας Αθήνα 2006]

4 Αυτ [Στ μ Holloway Ας αλλάξουμε τον κόσμο ό π σ 3Ι]

5 G W F Hegel PhenomenoJogy of Spiric Oxford University

Press Οξφόρδη 1977 σ 332 [Στμ Ελλ μτφρ Γκέοργκ Χέshy

γκελ Φαιvoμενoλoyία του πνεύματος Δωδώνη Αθήνα 1995 σ

388-389]

6 Αυτ [Στ μ Χέγκελ ΦοινομενολΟΥία του πνεύμοτος όπ σ 389]

7 Όταν για παράδειγμα η αντιδραστική επιχειρηματολογία κατά

του Διαφωτισμού βασίζεται η ίδια κρυφά στις ιδεολογικές προshy

κείμενες των αρχών του Διαφωτισμού -όπως βλέπουμε από την

πολεμική του Robert FiImer κατά του john Locke ως τους σημεshy

ρινούς τηλε-ευαΥγελιστές οι οποίοι ακυρώνουν το μήνυμά τους

μέσα από την ίδια τη μετάδοση του μηνύματος- στην πράξη επιshy

δεικνύει τα χαρακτηριστικά ακριβώς που επικρίνει με μεγάλη δριshy

μύτητα στους φιλελεύθερους αντιπάλους της ξεκινώντας από τη

ναρκισσιστική αυταρέσκεια και φθάνοντας ως τα εμπορευματοshy

ποιημένα μηντιακά θεάματα

8 Antonio Negri Raf Valvoa $celsi Goodbye Mr Socialism Radishy

ca Poίcίcs in che 21 s( Cencury Λονδίνο-Ν Υόρκη 2008 σ 139shy

Ι40

9 Παρατίθεται από τον Massimo Saivadori Karl Kautsky and the

Socialist Revolurion Verso Λονδίνο 1979 σ 237

Ι Ο Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα από τα επιχειρήματα του

Τρότσκυ γιο την ανάγκη ύπαρξης ενός κόμματος της πρωτοποshy

ρίας η αυτο-οργάνωση στο συμβούλια δεν μπορεί να αντικαταshy

στήσει το ρόλο του κόμματος και για έναν πολlτικο-ψυχολογικό

λόγο -οι άνθρωποι laquoδεν μπορούν να ζουν για χρόνια σε μια

διαρκή κατάσταση υψηλής έντασης και έντονης δραστηριότηshy

ταςraquo Βλ Ernest MandeI Trocskyas Acernacive Verso Λονδίνο

1995 σ 81

ΙΙ Για μια σαφή παρουσίαση αυτής της προσέγγισης βλ Marτin jay

laquoΝο Power to che Sovietsraquo στο Culcural Semantics UnίνersίtΥ of

Massachusetts Press Άμχερστ Ι 998

12 Negri JSceIsi Goodbye Mr Sociaism όπ σ Ι 43

Ι3 Η μορφή του ηγέτη δεν εγγυάται κατά κανένα τρόπο τη συνέπεια

του πολιτικού προγράμματος το αντίθετο μάλλον Όπως δείχνει

ο φασισμός η χαρισματική παρουσία του Ηγέτη μπορεί επίσης

να λειτουργήσει ως ένα φετίχ το οποίο συΥιltολύmει την ασυνέshy

πεια τον αντιφατικό χαρακτήρα της πολιτιιltής που εκπροσωπεί

η πραγματική πολιτική του φασισμού αμφιταλαντευόταν λόγω

των παραχωρήσεων που έκανε σε διάφορες ομάδες συμφερόshy

ντων και αυτή την ασυνέπεια και την οπουαία σαφούς προshy

γράμματος την απέκρυπτε το χάρισμα του ηγέτη

Ι4 Θα μπορούσε κανείς φυσικά να αποκηρύξει τις ουτοπικές

προσδοκίες στο σημερινό παγκόσμιο συναστερισμό το πιο πιshy

θανό είναι ότι το πείραμα Chavez θα οδηγηθεί στην αποτυχίο

ωστόσο όπως θα έλεγε ο BecIltett αυτή η αποτυχία θα ήταν μια

ωltαλύτερη αποτυχΙαraquo

Ι5 Βλ Danny PosteI Reading ιι Ιegitimation Crisis in Tehran PrickIy

Paradigm Press Σικάγο 2006

ΣγΓΧΡΟΝΑ 47 ΘΕΜΑΤΑ