Γιάννου Βασιλική

11.Το εξωελλαδικό κεφάλαιο

Γιάννου Βασιλική

Κατά το 19ο αι. οι Έλληνες δραστηριοποιούνται οικονομικά σε πολλές περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας.

Σε περιοχές όπως η Αίγυπτος, η Νότια Ρωσία, οι εκβολές του Δούναβη και η Κωνσταντινούπολη, οι οικονομικές δραστηριότητες των Ελλήνων ήταν σημαντικές για την εγχώρια οικονομία.

Για την περιορισμένη γεωγραφικά Ελλάδα οι ομογενειακές ομάδες αποτελούσαν μια ελπίδα(ανάπτυξης και επενδύσεων).

Οι οικονομικές δραστηριότητες των εκτός Ελλάδας Ελλήνων το 19ο αι.

Γιάννου Βασιλική

Η οικογένεια Εμμανουήλ Μπενάκη στην Αλεξάνδρεια, στις αρχές του 20ού αι. Στο κέντρο, καθιστοί, η Βιργινία και ο Εμμανουήλ. Μπροστά τους ο Αντώνης και η Πηνελόπη Δέλτα (καθιστοί). Oρθιος αριστερά, ο Αλέξανδρος και καθιστή δεξιά η Ελένη Κωνσταντινίδη, δεύτερη σύζυγος του Αντώνη Μπενάκη. Πίσω, σκυφτός, ο Μικές Σαλβάγος και όρθιοι οι Κώστας και Στέφανος Δέλτα (φωτ.: Συλλογή Aλέξανδρου K. Σαμαρά).

Γιάννου Βασιλική

Οι σχέσεις των Ελλήνων της διασποράς με το μικρό ελληνικό βασίλειο δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές.

Περισσότερες ευκαιρίες παρουσιάζονταν για τους επιχειρηματίες στα μεγάλα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου παρά στην Ελλάδα, ειδικά μετά το 1870 (περίοδος ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας) .

Μόνο λίγοι Έλληνες της διασποράς εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα μετά την Επανάσταση και ενσωματώθηκαν στην αστική τάξη .

Για τους πολλούς και πιο ισχυρούς παράγοντες της ομογένειας, η μικρή Ελλάδα ήταν μια περιοχή χωρίς ενδιαφέρον.

Οι σχέσεις των Ελλήνων της διασποράς με την Ελλάδα

Γιάννου Βασιλική

Οι σχετικές συζητήσεις γενικεύθηκαν στη δεκαετία του 1860.

Παράγοντες που ευνοούσαν την προσέλκυση του εξωελλαδικού κεφαλαίο:

Η αλλαγή δυναστείας και συνταγματικών θεσμών (Γεώργιος Α’, Σύνταγμα του 1864, Συνταγματική Μοναρχία)

Η πρώτη επέκταση του ελληνικού κράτους, με την ενσωμάτωση των Επτανήσων (1864, παραχώρησή τους στην Ελλάδα από την Αγγλία της Βασίλισσας Βικτωρίας και τις πιέσεις των Ελλήνων Ριζοσπαστών)

Το τεράστιο κόστος της εμπλοκής στις κρητικές επαναστάσεις του 1866-1869.

Οι πολιτικές αυτές απέδωσαν πενιχρά αποτελέσματα.

Οι εσωτερικές αλλαγές στην Ελλάδα και η αξιοποίηση του ομογενειακού κεφαλαίου

Γιάννου Βασιλική

Η κρητική Επανάσταση του 1866,Η πυρπόληση της Μονής Αρκαδίου

Γιάννου Βασιλική

Την ίδια εποχή, στην Οθωμανική αυτοκρατορία εφαρμόστηκαν οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ (1856) που έδιναν διευρυμένα δικαιώματα στους χριστιανούς της αυτοκρατορίας.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές, σε συνδυασμό με τις νέες οικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν σε πολλές περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, έδιναν μεγαλύτερες ευκαιρίες στους ομογενείς από εκείνες που η Ελλάδα μπορούσε να προσφέρει.

Η περίοδος Τανζιμάτ

Γιάννου Βασιλική

Οι πρώτες ενδείξεις συνεργασίας του ελληνικού κράτους με τους Έλληνες ομογενείς εμφανίστηκαν στη δεκαετία του 1870.

Η εξέλιξη αυτή είναι πιθανό να οφειλόταν στην ευρωπαϊκή οικονομική κρίση του 1873.

Μειώθηκαν οι αποδόσεις των ευρωπαϊκών κεφαλαίων και η μεταφέρθηκαν προς την Ανατολή.

Οι Έλληνες της διασποράς πιέστηκαν, και αναζήτησαν επενδύσεις και στην Ελλάδα που σιγά σιγά ανακάλυπταν.

Η συνεργασία των ομογενών με το ελληνικό κράτος

Γιάννου Βασιλική

Οι αρχικές τοποθετήσεις ήταν σε ακίνητα.Κόσμησαν την Αθήνα με νεοκλασικά κτίρια.Ήταν , όμως, επενδύσεις επίδειξης.Κριτήριο των επενδύσεων για τους ομογενείς υπήρξε το

υψηλό κέρδος. Τέτοια περίπτωση αποτέλεσαν τα τσιφλίκια της

Θεσσαλίας: μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας, οι πρώην Οθωμανοί ιδιοκτήτες τους τα πουλούσαν σε χαμηλές τιμές, πράγμα που ευνόησε τους Έλληνες ομογενείς.

Ακολούθησαν επενδύσεις στο εμπόριο, στις μεταλλευτικές δραστηριότητες, στα δημόσια έργα της τρικουπικής περιόδου και στο δανεισμό του δημοσίου.

Οι πρώτες οικονομικές δραστηριότητες των ομογενών στην Ελλάδα

Γιάννου Βασιλική

Το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, δωρεάτων Αβέρωφ, Τοσίτσα, Στουρνάρη

Το σπίτι της οικογένειας Μπενάκη, ση-μερινό Μουσείο Μπενάκη

Το Παναθηναϊκό(Καλλιμάρμαρο)Στάδιο, δωρεά του Γ.Αβέρωφ το 1894 για να τελεστούν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες

Γιάννου Βασιλική

Ευκαιριακός, γρήγορη ρευστότητα

Δυνατότητα γρήγορης απόσβεσης και

επανεξαγωγής των κερδών στο εξωτερικό = δεν παρέχονταν από την

Ελλάδα

Το κεφάλαιο λειτουργούσε με βάση το κυνήγι της

ευκαιρίας, την κερδοσκοπία. ΑΛΛΑ

Η δραχμή μετατρέπονταν εύκολα σε συνάλλαγμα και ευνοούσε τις σύντομες και ευκαιριακές επενδύσεις

κεφαλαίου στη χώρα.

Χαρακτήρας επενδύσεων

Ο ευκαιριακός χαρακτήρας των επενδύσεων

Γιάννου Βασιλική

Σταθερότερη ήταν η συμπεριφορά των ομογενών κεφαλαιούχων στις αρχές του 20ού αιώνα.

Παράγοντες που οδήγησαν σ’αυτή τη συμπεριφορά: Κίνημα Νεότουρκων – έξαρση εθνικισμών- τέλος Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας, δημιουργία Κεμαλικής ΤουρκίαςΒαλκανικοί ΠόλεμοιΑ’ Παγκόσμιος Πόλεμος Εξελίξεις στην Ρωσία (Επανάσταση 1917)Οι παραδοσιακές δραστηριότητες των Ελλήνων κεφαλαιούχων

στη ΝΑ Μεσόγειο διακόπηκαν (καταστροφή του ελληνισμού).Μεταφορά των δραστηριοτήτων στην Ελλάδα.Το ελληνικό κράτος είχε ήδη αλλάξει μορφή και δυνατότητες.

Επιχειρηματική δραστηριότητα τον 20ο αι.

Γιάννου Βασιλική

Το κεφάλαιο που συσσώρευσαν οι Έλληνες της διασποράς δεν αποτέλεσε σταθερή βάση για την ανάπτυξη του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Ήταν όμως σημαντικό. Ενίσχυε τη ρευστότητα.Έδινε πρόσκαιρες αλλά αναγκαίες λύσεις

στην έλλειψη κεφαλαίων.Βοήθησε σημαντικά στον εκχρηματισμό της

ελληνικής οικονομίας.

Συμπέρασμα

Γιάννου Βασιλική

Σημαντική η συνεισφορά των εμβασμάτων των μεσοαστικών και μικροαστικών στρωμάτων.

Η σημασία τους για την εθνική οικονομία ήταν εξίσου σημαντική με αυτή των μεγάλων κεφαλαίων των ομογενών.