ΕΛΠ10 - ELP10 Σημειώσεις - Περιλήψεις Κεφάλαιο Β4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Σημαντικοί Σταθμοί του

Ελληνικού Πολιτισμού

ΤΟΜΟΣ Β’

4ο ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΕΧΝΗ

Περίληψη κεφαλαίου από την Κωνσταντία ΓιόρτσιουΑκαδημαϊκό έτος 2008 - 2009

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ενότητα 4.1 – Βασικά χαρακτηριστικά της Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης........................2Ενότητα 4.2 – ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ.........................................................................................5

4.2.1 Πρωτογεωμετρικός και γεωμετρικός ρυθμός...................................................54.2.2 Ανατολίζουσα περίοδος...................................................................................64.2.3 Ο αττικός μελανόμορφος ρυθμός....................................................................74.2.4 Η ελεύθερη ζωγραφική κατά τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ......................................84.2.5 Ο ερυθρόμορφος ρυθμός (525 π.Χ)................................................................94.2.6 Η ελεύθερη ζωγραφική από τον 5ο π.Χ. αιώνα και μετά................................10

Ενότητα 4.3 – ΓΛΥΠΤΙΚΗ..........................................................................................134.3.1 Αρχαϊκή γλυπτική (675/650 – 480 π.Χ.)........................................................134.3.2 Κλασική γλυπτική (480 – 322 π.Χ.)...............................................................144.3.3 Ελληνιστική γλυπτική (323 – 27 π.Χ.)...........................................................16

Ενότητα 4.4 – ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ...............................................................................184.4.1 Θρησκευτική αρχιτεκτονική...........................................................................184.4.2 Δημόσια αρχιτεκτονική της πόλη – κράτος....................................................204.4.3 Ιδιωτική αρχιτεκτονική...................................................................................21

Ενότητα 4.1 – Βασικά χαρακτηριστικά της Αρχαίας Ελληνικής

Τέχνης

1. Ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας

Κύριο θέμα της αρχαίας ελληνικής τέχνης είναι η ανθρώπινη μορφή

Αυτό οφείλεται στην ανθρωποκεντρική φύση του αρχαίου ελληνικού

πολιτισμού.

2. Μίμηση και εξιδανίκευση της φύσης

Μίμηση της φύσης (νατουραλισμός/φυσιοκρατία): η τάση απεικόνισης των

μορφών όσο το δυνατόν πιο πιστή στην πραγματικότητα.

Χάρη στη μίμηση οι αρχαίοι Έλληνες κατάφεραν να απομακρυνθούν από τη

σχηματοποίηση της μεσοποταμιακής και αιγυπτιακή τέχνης.

Η μίμηση συνοδευόταν πάντα από μια τάση προς εξιδανίκευση ακόμα

και σε περιόδους που η μίμηση ήταν ο κυριότερος σκοπός της τέχνης

(ελληνιστική εποχή)

Οι φυσικές μορφές αποδίδονται πάντα με τρόπο ιδεατό, που τις τελειοποιούσε

και τις ωραιοποιούσε, τις έκανε αισθητά πολύ πιο εντυπωσιακές.

Η εξιδανίκευση είχε μια πνευματική, θρησκευτική διάσταση.

Προερχόταν από την ανάγκη να ανακαλύψουν και να επιβάλουν μια λογική

τάξη και να φτάσουν στην ομορφιά και την τελειότητα και κατ’ επέκταση στο

«Υπέρτατο Αγαθό», το Θεό.

Υποσημείωση σελ. 155: η πνευματική αναζήτηση μιας λογικής τάξης με

σκοπό την εξήγηση της εμπειρίας του φυσικού κόσμου καθόρισε την όλη

εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Οι διαρκώς μεταβαλλόμενες αντιλήψεις

για την τάξη στον κόσμο

Οι αρχαίοι πίστευαν, έως την ελληνιστική εποχή, πως ένα αντικείμενο (σώμα)

πρέπει να παρουσιάζεται στο θεατή όχι με τις άπειρες μορφές του αλλά με μια

Σελίδα 2 από 37

μοναδική «τυπική» μορφή, που να αντιπροσωπεύει το «άθροισμα», την

«ουσία» και την καλύτερη δυνατή απόδοση όλων των επιμέρους

μορφών.

Έτσι έχουμε μορφές «πρότυπες», «αψεγάδιαστες», «ιδανικές», με τέλεια

ομορφιά.

Ανασύνθεση μιας «ιδανικής» μορφής: προσπαθούσαν να βάλουν σε τάξ

τα ωραιότερα χαρακτηριστικά μετά από τη μελέτη ζωντανών παραδειγμάτων

μιας δεδομένης φυσικής μορφής, π.χ. γυμνοί αθλητές.

3. Συνέπειες της αρχαίας ελληνικής τάσης προς εξιδανίκευση: συμμετρία,

ρυθμός, ακρίβεια, χρήση αρχετύπων: Η τάση προς εξιδανίκευση και η

αναζήτηση μιας λογικής τάξης είχε ως συνέπεια τα εξής χαρακτηριστικά:

Συμμετρία: οι αρμονικές αναλογίες ανάμεσα στα συστατικά μέρη ενός έργου –

είχαν γραφτεί και ανάλογες πραγματείες, π.χ. ο Κανόνας του Πολύκλειτου και

του Λύσιππου.

Ρυθμός ή αρμονικές στάσεις: η συμμετρία και ο ρυθμός έδιναν λογική τάξη,

ομοιογένεια και τελειότητα στη μορφή και στην κίνηση αντίστοιχα (η ταύτιση

της ωραίας ιδανικής μορφής με μια μορφή από τέλεις αναλογίες επηρεάστηκε

από τις φιλοσοφικές θεωρίες των Πυθαγορείων – 3.1.)

Ακρίβεια: η καθαρότητα των μορφών

Χρήση μιας σκόπιμα περιορισμένης σειράς από προκαθορισμένους

τόπους ή αρχέτυπα:

Οικοδομικοί τύποι και ρυθμοί στην αρχιτεκτονική

«Κανόνες» αναλογιών για το ανθρώπινο σώμα στη γλυπτική

Σταθερά θέματα στις εικαστικές τέχνης, π.χ. γυμνός όρθιος άντρας,

ντυμένη όρθια γυναίκα, αγάλματα μη εξατομικευμένων, ανθρώπινων

μορφών σε άμεση σχέση με το ρόλο τους, ¨προσωπογραφίες ρόλων»,

όπως «στρατηγός», «φιλόσοφος», «δισκοβόλος».

Μυθολογικές ή επικές σκηνές σε διάκοσμο ναών και στη ζωγραφική. Οι

παραστάσεις αυτές χρησιμοποιούνταν ως γενικές, «αρχέτυπες» εικόνες


για να συμβολίσουν ηθικές έννοιες, συγκεκριμένα πολιτικά μηνύματα

και ιστορικά γεγονότα – «προγραμματικός» χαρακτήρας.

Η επίμονη προσκόλληση («ιερά» παράδοση), μέχρι την ελληνιστική

εποχή, σε έναν περιορισμένο αριθμό αρχετύπων έδωσε τη δυνατότητα

στους καλλιτέχνες να πετύχουν αυτό που τους ενδιέφερε πάνω απ’

όλα, η απόλυτη ομορφιά και η τελειότητα.

Στην ελληνιστική εποχή οι καλλιτέχνες λειτουργούν εκτός αυτού του

πλαισίου, καθώς σημασία έχει η διαρκής ανανέωση και η πρωτοτυπία

της προσωπικής δημιουργίας)

4. Η συνεχής αλλαγή στην αρχαία ελληνική τέχνη και οι συντελεστές της

Συνεχής αλλαγή στις τεχνικές και στα εκφραστικά μέσα και η δημιουργία μιας

πληθώρας παραλλαγών των βασικών τύπων.

Αξιοθαύμαστη η ελληνική τέχνη για το πόσο εξελίχθηκε σε λίγους αιώνες

σε αντίθεση με τις ανεπαίσθητες αλλαγές που σημειώθηκαν μέσα σε

χιλιετίες στις τέχνες της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου.

Οι παράγοντες που συνετέλεσαν σ’ αυτό:

Η θρησκευτική ελευθερία (1.1.2): η τέχνη δεν ήταν στην υπηρεσία κάποιας

ιερατικής τάξης, αλλά στα χέρια του κράτους ή των ιδιωτών καθώς επίσης,

από τις αρχές του 5ου αι., και η κοινωνική, πολιτική και πνευματική ελευθερία

που υπήρχε ιδιαίτερα στην Αθήνα.

Η συνεχής μεταβολή των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών

συνθηκών του αρχαίου ελληνικού κόσμου είχε ως αποτέλεσμα:

a. κύριες πηγές χρηματοδότησης της τέχνης : αριστοκρατικές

οικογένειες ή οι τύραννοι που ταυτίζονταν με το κράτος στην αρχαϊκή

εποχή, η κοινότητα (δήμος) της δημοκρατικής πόλης στη κλασική

εποχή, οι ηγεμόνες και ιδιώτες στην ελληνιστική εποχή

b. στη στάση σχετικά με την αποστολή της τέχνης: να επιδείξει πλούτο

και δύναμη, να ηρωοποιήσει, να προπαγανδίσει, να εκφράσει

θρησκευτική πίστη, να τιμήσει ή απλά να ευχαριστήσει


Ο κατατεμαχισμός της αρχαίας Ελλάδας σε πολυάριθμα μικρά κράτη και

ο σφοδρός ανταγωνισμός που υπήρχε μεταξύ τους: οι τέχνες αποτέλεσαν

σημαντικό φορέα του ανταγωνισμού, που εκδηλώθηκε με έντονο τρόπο στα

πανελλήνια ιερά.

5. Η πολυχρωμία στην αρχαία ελληνική τέχνη

Στην αρχική τους κατάσταση γλυπτά και μνημεία χαρακτηρίζονταν από έντονη

πολυχρωμία, που ενίσχυε την αισθητική εντύπωση προς το θεατή.

Άσκηση αυτοαξιολόγης 1η

Κυριότερο επίτευγμα της αρχαίας

ελληνικής τέχνης

Η μίμηση της φύσης

Κυριότερο μέλημα των αρχαίων

Ελλήνων καλλιτεχνών (μέχρι την

ελληνιστική εποχή)

Απόλυτη ομορφιά και τελειότητα λόγω

της γενικής τάσης προς εξιδανίκευση

Τέσσερις από τις μορφές με τις οποίες

εκδηλώθηκε η τάση των αρχαίων

Ελλήνων καλλιτεχνών προς

εξιδανίκευση

1. χρήση «προτύπων» και όχι

πραγματικών ανθρώπινων

μορφών

2. η χρήση της αρχής της

συμμετρίας

3. η χρήση της αρχής του

ρυθμού

4. η χρήση αρχετύπων

Κύριες πηγές χρηματοδότησης της

αρχαίας ελληνικής τέχνης

1) αριστοκρατικές οικογένειες ή

τύραννοι (αρχαϊκή εποχή)

2) η κοινότητα (δήμος) της

δημοκρατικής πόλης (κλασική

εποχή)

3) ηγεμόνες και ιδιώτες

(ελληνιστική εποχή)


ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

1.1. ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ

Κύριο θέμα η ανθρώπινη μορφή

2.2. ΜΙΜΗΣΗ- ΕΞΙΔΑΝΙΚΕΥΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Φυσιοκρατία

Απομάκρυνση από τη συμβατικότητα της αιγυπτιακή τέχνης

«Ελληνική Επανάσταση»

Τάση προς εξιδανίκευση

Οι φυσικές μορφές αποδίδονται με τρόπο ώστε να

καθίστανται ιδεατές, τελειοποιημένες

Μοναδική «τυπική μορφή»

Τέλεια ομορφιά, «ιδανική μορφή»

3.3. ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ –ΧΡΗΣΗ ΑΡΧΕΤΥΠΩΝ

Συμμετρία – αρμονικές αναλογίες

Ακρίβεια

Χρήση αρχετύπων

Όρθιος γυμνός άντρας

Όρθια ντυμένη γυναίκα

Προσωπογραφία ρόλων

Στρατηγός

Φιλόσοφος

Δισκοβόλος

4.4. ΣΥΝΕΧΗΣ ΑΛΛΑΓΗ

Θρησκευτική ελευθερία

Μεταβολή κοινωνικών – πολιτικών συνθηκών, πολιτική και

κοινωνική ελευθερία

Πολυάριθμες πόλεις-κράτη, ανταγωνισμός

5.5. ΠΟΛΥΧΡΩΜΙΑ

Σε γλυπτά και αρχιτεκτονικά μνημεία


Ενότητα 4.2 – ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

4.2.1 Πρωτογεωμετρικός και γεωμετρικός ρυθμός

Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (1100 – 700 π.Χ.) μέχρι τα μέσα του 7ου

π.Χ. η ζωγραφική είναι μόνο από την αγγειογραφία.

Στερεότυπη και αφηρημένη γεωμετρική τεχνοτροπία (κυρίως στην

Αθήνα από το 1050 π.Χ. και μετά) πέρασε σε δύο διαδοχικές φάσεις

γνωστές ως : πρωτογεωμετρικός και γεωμετρικός ρυθμός.

Μέχρι τα μέσα του 8ου π.Χ.

γεωμετρικά διακοσμητικά σχήματα, διατεταγμένα σε ζώνες,

εικονιστικές προσπάθειες σπάνιες ή μικρής κλίμακας σε

μεμονωμένες μορφές ζώων ή ανθρώπων.

Μέσα 8ου π.Χ.

επέρχεται σημαντική αλλαγή που σήμαινε και επανάσταση

στην αρχαία ζωγραφική.

Αλλαγή στα αγγεία του «ζωγράφου του Διπύλου» (760 – 735

π.Χ.), από το ομώνυμο αθηναϊκό νεκροταφείο, η γεωμετρική

αγγειογραφία έφτασε στο αποκορύφωμά της.

Χαρακτηριστικά

αγγεία τεραστίων διαστάσεων (ξεπερνούν το 1,5μ),

τοποθετημένα πάνω σε αριστοκρατικούς τάφους ως «σήματα».

Έπαιζαν το ρόλο επιτάφιων μνημείων πριν τη χρήση μεγάλων

αγαλμάτων ή ανάγλυφων επιτύμβιων στηλών (σηματοδοτούσαν

τη γένεση της μνημειακής τέχνης)

Σημειώθηκαν τα εξής επιτεύγματα: (αγγεία Διπύλου)

1. Μια πρώτη προσπάθεια ανάπτυξης μιας εικονιστικής και

αφηγηματικής θεματολογίας:


σκηνές πρόθεσης ή εκφοράς νεκρών, πομπές αρμάτων ή

αρματοδρομίες, σκηνές μάχης ή ναυμαχίας. Πιθανόν να

αφηγούνται επεισόδια εμπνευσμένα από τη μυθολογία ή

την επική ποίηση.

Ονομάζονται αγγεία ηρωικά, σκοπός να συνδέσουν τους

αριστοκράτες με το ένδοξο μυκηναϊκό παρελθόν και να

τους χαρίσουν ηρωική υπόσταση και να τους εξυψώσουν

στα μάτια των αντιπάλων τους και των συμπολιτών τους

την κρίσιμη εποχή της γέννησης της πόλης – κράτους.

2. Μια πρώτη εμφάνιση των βασικών αρχών της συμμετρίας,

του ρυθμού και της ακρίβειας, που έμελλαν να

χαρακτηρίσουν τη μετέπειτα αρχαία ελληνική τέχνη στο

σύνολό της.

Οι αρχές αυτές διέπουν ολόκληρη τη διακόσμηση και τη

δόμηση των αγγείων.

Εικονιστικές παραστάσεις: εμφανίζονται στο πλαίσιο

μιας αυστηρής τεχνοτροπίας, που έδινε έμφαση στην

αφαίρεση και απέφευγε με κάθε τρόπο τη μίμηση.

Μορφές άκρως γεωμετρικές και σχηματοποιημένες που

αποδίδονται σαν σκιαγραφίες (μαύρες σκιές), σώμα

συμπαγές, χωρίς όγκο ή εσωτερικές λεπτομέρειες και

κατά δύο μόνο όψεις, κατά τομή (πρόσωπο και κάτω

μέρος του σώματος, και κατ’ ενώπιον (κορμός) έτσι η

κίνηση συμβολίζεται παρά εικονίζεται, χωρίς αίσθηση του

βάθους.

Υπάρχει σαφήνεια ως προς το φύλο ή της πράξεις τους.

Χάρισαν στα αγγεία οι αρχές αυτές τελειότητα και

μεγαλοπρέπεια.


4.2.2 Ανατολίζουσα περίοδος

Τον 7ος αι. π.Χ., εισβάλλει στην ελληνική τέχνη ένα κύμα ανατολικών

επιδράσεων.

Η αγγειογραφία απελευθερώνεται από τους αυστηρούς κανόνες της

γεωμετρικής παράδοσης και επιχειρεί ριζικές αλλαγές στην απεικόνιση της

φύσης.

Σημαντικές αλλαγές στη θεματολογία και τεχνοτροπία:

1. Μια σειρά από νέα, «ανατολίζοντα» διακοσμητικά θέματα:

Ζώα (εξωτικά ή φανταστικά πάνθηρες, λιοντάρια, γρύπες, σειρήνες),

φυτά και αφηρημένα κοσμήματα, δανεισμένα από την Ανατολή

(ανατολίζουσα)

δίνουν έναν πληθωρικό και διακοσμητικό χαρακτήρα.

Όταν δεν κυριαρχούν, πλαισιώνουν το κύριο θέμα που είναι

σκηνές μάχης ή σκηνές εμπνευσμένες από το μύθο.

Εξέφραζαν το δυναμισμό της φύσης και είχαν σκοπό να

εντυπωσιάσουν το θεατή.

Αφηγηματικές σκηνές:

υπογράμμιζαν το δραματικό και ηθικό μήνυμα των σκηνών

σχετικά με το ανθρώπινο πάθος ή τις δυνάμεις του υπερφυσικού

κόσμου των Θεών, των δαιμόνων, των ηρώων.

2. Πρώτη προσπάθεια μίμησης, δηλ. φυσιοκρατικής απόδοσης των

μορφών:

Προσπάθεια απόδοσης επιμέρους λεπτομερειών των μορφών

(ανατομίας και ενδυμασίας).

Στρογγυλότητα του σώματος, χρώμα της σάρκας τους, φυσική και

έντονη κίνηση.


Νέες τεχνικές και εκφραστικά μέσα :

περίγραμμα , σε συνδυασμό με λευκό επιπρόσθετο χρώμα

μελανόμορφη τεχνική (εσωτερικές λεπτομέρειες αποδίδονται

με χάραξη). Η μελανόμορφη τεχνική συνδυάστηκε συν το χρόνο

με νέα χρώματα (πορφυρό, σκούρο καστανό ή ανοικτό καστανό

– κίτρινο) μαζί με το μαύρο και το λευκό τόνιζαν τις λεπτομέρειες

των μορφών, δίνοντάς τους μεγαλύτερη φυσικότητα.

Δύο τα σημαντικότερα τοπικά εργαστήρια αγγειογραφίας στην Ελλάδα

κατά τον 7 ο αι.

A.Κορινθιακό εργαστήριο: 725-625 π.Χ. (τέλη 8 ου – 7 αι. π.Χ.

Ο λεγόμενος «πρωτοκορινθιακός ρυθμός» εισήγαγε τα νέα

ανατολίζοντα στοιχεία και επινόησε τη μελανόμορφη τεχνική.

Αγγεία επιτραπέζια και καλλωπισμού (μικροσκοπικό μέγεθος) υπέροχη,

γεμάτη ακρίβεια μικρογραφική διακόσμηση με φυτά ή ζωικά θέματα

παραστάσεις μύθων ή σκηνές μάχης αποτελούν τεχνικά και καλλιτεχνικά

κομψοτεχνήματα.

Η Κόρινθος μ’ αυτά κατόρθωσε να κερδίσει το προβάδισμα από την

Αθήνα για έναν αιώνα.

B. Αττικό εργαστήριο: 700-625 π.Χ. (7 ος αι. π.Χ.)

Ο λεγόμενος «πρωτοαττικός ρυθμός», παρήγαγε ταφικά αγγεία

μνημειώδους μεγέθους (συνεχίζοντας τη γεωμετρική παράδοση)

Έδωσε έμφαση σε δραματικές (μυθολογικές ή επικές) παραστάσεις που

καταλάμβαναν όλη σχεδόν την κύρια όψη των αγγείων.

Υιοθέτησε τη μελανόμορφη τεχνική από την Κόρινθο, που επικράτησε

πλήρως και εισήγαγε ένα νέο ρυθμό το λεγόμενο «αττικό

μελανόμορφο ρυθμό».


ΚΕΡΑΜΙΚΗΡΥΘΜΟΣ ΕΙΔΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ

ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

725-625 π.Χ.

ΠΡΩΤΟΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟΣΡΥΘΜΟΣ

Προβάδισμα από την Αττική επί αιώνα

Αγγεία επιτραπέζιακαι καλλωπισμού

Μικροσκοπικόμέγεθος

μικρογραφική διακόσμηση με φυτά ή ζωικά θέματα παραστάσεις μύθων ή σκηνές μάχης τεχνικά και καλλιτεχνικά κομψοτεχνήματα

ΑΤΤΙΚΟ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

700-625 π.Χ.

ΠΡΩΤΟΑΤΤΙΚΟΣΡΥΘΜΟΣ

Επικράτησε πλήρως στο τέλος, αφήνοντας πίσω την Κόρινθο

Ταφικά αγγείαΜνημειώδουςΜεγέθους(Συνέχεια γεωμετρικής περιόδου)

Έμφαση σε δραματικές (μυθολογικές ή επικές) παραστάσεις που καταλάμβαναν όλη σχεδόν την κύρια όψη των αγγείων

ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑΜΟΡΦΕΣ ΒΑΘΟΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ

ΜΕΛΑΝΟΜΟΡΦΟΣΜΕΛΑΝΕΣ ΕΡΥΘΡΟ ΕΓΧΑΡΑΞΗ

ΕΡΥΘΡΟΜΟΡΦΟΣ ΕΡΥΘΡΕΣ ΜΕΛΑΝΟ ΣΧΕΔΙΑΣΗ

4.2.3 Ο αττικός μελανόμορφος ρυθμός

570 π.Χ.: Ο αττικός μελανόμορφος ρυθμός παίρνει την οριστική του μορφή,

απαλλάσσεται από την έντονη «ανατολίζουσα» κορινθιακή επίδραση και

υποσκελίζει οριστικά τους ανταγωνιστές Κορινθίους

Μελανή και στιλπνή επιφάνεια στα σκιαγραφημένα μέρη του αγγείου

Τα κυριότερα επιτεύγματα:


1) Θεματολόγιο αφιερωμένο στο εξής αποκλειστικά στην αφήγηση.

Αρχικά μυθολογικά ή επικά επεισόδια και μάχες.

Β΄ μισό 6 ου αιώνα: σκηνές διονυσιακής λατρείας ή γυναικών στην

κρήνη, σκηνές από τη ζωή των ανδρών (συμπόσια, παλαίστρα,

προετοιμασία ή αναχώρηση πολεμιστών).

Αρχικά αναπαραστάσεις σε αλλεπάλληλες ζώνες που αποδίδονται με

μικρογραφικό τρόπο. Αργότερα, οι παραστάσεις σχηματίζουν ένα είδος

«πίνακα», στην κύρια όψη του αγγείου, λιγότερες και μεγαλύτερες

μορφές, σε ένα και μοναδικό επεισόδιο.

2) Μεγαλύτερη δεξιοτεχνία στη φυσιοκρατική απόδοση των μορφών.

Μέσα στα όρια των συμβατικών στάσεων (πρόσωπο - κάτω σώμα κατά

τομή, κορμός μεταπικά ή κατά τομή, οι μορφές εμφανίζονται σε

διάφορες πρωτότυπες στάσεις κίνησης ή ανάπαυσης.

3) Ο Εξηκίας αποδίδει τη συναισθηματική κατάσταση των μορφών σε

συγκεκριμένες δραματικές στιγμές της ζωής τους.

Έντονες χειρονομίες ή στάσεις που έδειχναν το σώμα σε στιγμιαία βίαιη

κίνηση που αφήνουν να εννοηθεί ότι οι σκηνές εκτυλίσσονται σε ένα

ορισμένο βάθος χώρου.

Ο Εξηκίας οδήγησε το μελανόμορφο ρυθμό στα όρια των δυνατοτήτων

του.

Μη μπορώντας να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις, λόγω της

άκαμπτης τεχνικής και εγχάραξης, ο μελανόμορφος ρυθμός παρέδωσε

τη σκυτάλη στο νέο, πιο ελαστικό ρυθμό τον «ερυθρόμορφο».

4.2.4 Η ελεύθερη ζωγραφική κατά τον 7 ο και 6 ο αιώνα π.Χ.

Πρώτα δείγματα ελεύθερης ή μεγάλης ζωγραφικής.

Σε ψημένο πηλό

ακολουθούν την περιορισμένη χρωματική παλέτα της αγγειογραφίας,

περιορίζονται δηλ. σε χρώματα που αντέχουν στη φωτιά


Σε ξύλο ή μάρμαρο

παρουσιάζουν μεγάλη πολυχρωμία.

εκτός από τα χρώματα της αγγειογραφίας, το γαλάζιο και το κίτρινο

χρώμα, το υπόλευκο φόντο.

Στην τεχνοτροπία ακολουθούν πιστά την αγγειογραφία, σχέση που θα αλλάξει

οριστικά τον 5ο αι. π.Χ.

4.2.5 Ο ερυθρόμορφος ρυθμός (525 π.Χ)

Η επινόηση έγινε από το «ζωγράφο του Ανδοκίδη», μαθητή του Εξηκία, κι

αποτέλεσε πραγματική επανάσταση.

Νέος ρυθμός - αντιστροφή του μελανόμορφου :

ερυθρές μορφές (που εξαιρούνται, αφήνονται δηλ. στο φυσικό χρώμα

του πηλού), επάνω σε σκιαγραφημένο, μελανό βάθος ή φόντο.

Έδινε στο ζωγράφο την ευκαιρία να εκφραστεί με μεγαλύτερη

ελευθερία, χρησιμοποιώντας πολύ λεπτά πινέλα.

Χάρη στον ερυθρόμορφο ρυθμό, η ζωγραφική άρχισε να κάνει τα

πρώτα βήματα προς τον «ιλουζιονισμό», δηλαδή την απεικόνιση ή

μίμηση της φύσης σε μια επίπεδη επιφάνεια με τέτοιο τρόπο (με

χρήση της προοπτικής ή άλλης τεχνικής) ώστε να δημιουργείται η

εντύπωση της τρισδιάστατης πραγματικότητας (του βάθους του

χώρου, του πλαστικού όγκου των αντικειμένων).

Γνωστοί ζωγράφοι, είτε με το πραγματικό όνομα είτε με συμβατικό:

Ευφρόνιος, Ευθυμίδης, ο «ζωγράφος του Κλεοφράδη», ο Δούρις, ο

«ζωγράφος του Μειδία», ο «ζωγράφος του Βερολίνου», κ.λπ.

Κυριότερα επιτεύγματά τους:

1) Εμπλουτισμός του θεματολογίου με μια σειρά από νέους τύπους

θεμάτων: μυθικές ή επικές σκηνές, που έφεραν μηνύματα που είχαν σχέση με

τις μάχες των Ελλήνων εναντίον των Περσών ή με την πολιτική του 5ου αι. π.Χ.


διονυσιακές και άλλες θρησκευτικές σκηνές, σκηνές από την καθημερινή ζωή

των ανδρών, σκηνές από την καθημερινή ζωή των γυναικών (μέσα στο σπίτι ή

γάμου).

2) Μεγάλες πρόοδοι στη φυσιοκρατική απόδοση των μορφών.

Μεταξύ των ετών 525–480 π.Χ. οι ζωγράφοι έχουν πλέον κατακτήσει

όχι μόνο τη δομή του ανθρώπινου σώματος αλλά και τη φυσική κίνηση

στον τρισδιάστατο χώρο.

Οι μορφές απεικονίζονται σε μια μεγάλη ποικιλία από νέες,

ελεύθερες στάσεις, λοξές (δείχνουν το κορμό και μερικές φορές το

πρόσωπο), με συστροφή του κορμιού ή περίπλοκες, ακόμη και εντελώς

κατ’ ενώπιον, σε συνδυασμό με προοπτική βράχυνση έδιναν μια

διάσταση χώρου.

Η επινόηση αυτή αποτέλεσε το πρώτο βήμα της ζωγραφικής

τέχνης προς την κατεύθυνση του ιλουζιονισμού.

480 π.Χ. – και μετά (ως τα τέλη του 4ου αι. π.Χ) σημειώνεται

περαιτέρω πρόοδοι:

α) 480–450 π.Χ., το σώμα απεικονίζεται με πιο αισθησιακό τρόπο και

σε στάσεις γεμάτες χάρη.

β) 450-420 π.Χ., οι αγγειογράφοι της «κλασικιστικής» σχολής,

δημιουργούν έξοχα ισορροπημένες συνθέσεις, με μορφές γεμάτες

ηρεμία και ολύμπια μεγαλοπρέπεια, με επίδραση από τα γλυπτά του

Παρθενώνα.

γ) οι περισσότερο προοδευτικοί αγγειογράφοι της άλλης σχολής

ακολουθούν την τεχνοτροπία των 50 χρόνων της ερυθρόμορφης

τεχνοτροπίας στοχεύοντας στην απόδοση βάθους, στα πλαίσια μιας

νέας τεχνοτροπίας φαντασμαγορικής και αισθησιακής, που έκανε

χρήση λευκού ή χρυσού επιχρίσματος (στην απόδοση του πλαστικού

όγκου και των λεπτομερειών των μορφών).

Από το 480 π.Χ. η αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία άρχισε να χάνει

έδαφος σε σχέση με την ελεύθερη ζωγραφική, στα τέλη του 5ου αι. π.Χ.

μια ασήμαντη γραφική τέχνη, ενώ στα τέλη του 4ου π.Χ. έσβησε

εντελώς, μαζί της και η αγγειογραφία ως καλλιτεχνικό είδος.


4.2.6 Η ελεύθερη ζωγραφική από τον 5 ο π.Χ. αιώνα και μετά

Η ελεύθερη ζωγραφική, από τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., άρχισε να αποτελεί μια

μείζονα τέχνη στην Ελλάδα. Συνέχισε την επανάσταση του ιλουζιονισμού

(προσπάθεια απόδοσης της τρισδιάστατης πραγματικότητας) και

πραγματοποίησε μια σειρά από νέες, πολύ σημαντικές προόδους.

480 – 450 π.Χ. Πολύγνωτος από τη Θάσο. Θεωρούνταν από την

αρχαιότητα ως ο πρώτος μεγάλος Έλληνας ζωγράφος. Φημίζεται:

1) Πρώτη, αξιόλογη και στοιχειώδη προσπάθεια να αποδώσει το βάθος του

καλλιτεχνικού χώρου τοποθετώντας τις μορφές σε διαφορετικά επίπεδα

2) Πρώτη προσπάθεια να αποδώσει το χαρακτήρα (ήθος) και τα

συναισθήματα (πάθος) μέσα από την έκφραση του προσώπου

Τέλη 5ου αι. π.Χ. ο Παρράσιος

1. Ανέπτυξε περαιτέρω την ψυχογραφική απόδοση των μορφών

2. Τους έδωσε κομψότητα

3. επιδέξια χρήση καμπύλων περιγραμμάτων για την απόδοση του

πλαστικού όγκου τους.

Η τέχνη του Πολύγνωτου και του Παρράσιου βασίζονταν ακόμη στο γραμμικό

σχέδιο, στα επίπεδα και ομοιόμορφα χρώματα.

Τέλη 5 ου αι. π.Χ. έγιναν τρία περαιτέρω επαναστατικά βήματα προς τον

ιλουζιονισμό:

1)Τέλη 5ου π.Χ.: χρήση φωτοσκίασης και χρωματικών τόνων. Η φωτοσκίαση

εφευρέθηκε από τον Απολλόδωρο, αλλά αναπτύχθηκε περισσότερο από το

μαθητή του Ζεύξη. Απελλής => ο μεγαλύτερος ζωγράφος της αρχαιότητας

2) 4ος π.Χ.: χρήση γραμμικής προοπτικής για να δοθεί εντύπωση του βάθους

του χώρου (σκηνογραφία) οριστική κατάκτηση του βάθους του χώρου.

3)2ος π.Χ.: χρήση χρωματικής (ή ατμοσφαιρικής) προοπτικής, δηλ. χρήση

κατάλληλων χρωματικών τόνων στο βάθος της απεικονιζόμενης σκηνής, ώστε

να δοθεί η εντύπωση του ατμοσφαιρικού χώρου.


Νέα είδη ζωγραφικής: ερωτική ζωγραφική, νεκρή φύση, επιστημονική

εικονογράφηση, προσωπογραφία και τοπιογραφία.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3η

Ποια τα βήματα της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής προς την

κατεύθυνση του ιλουζιονισμού (δηλ. της απόδοσης της τρισδιάστατης

πραγματικότητας) από 525 π.Χ. και μετά:

1) Απόδοση φυσικής κίνησης του σώματος στον τρισδιάστατο χώρο ,

απεικονίζοντας στάσεις λοξές (τριών τετάρτων), με συστροφή του κορμού ή

περίπλοκες και προοπτική βράχυνση, σπάζοντας έτσι τη μακρά παράδοση

της απεικόνισης του σώματος κατά δύο μόνο όψεις χωρίς αίσθηση βάθους

(ερυθρόμορφη αγγειογραφία 525-480)

2) Ένα περαιτέρω βήμα στην απόδοση του βάθους του χώρου διευθετώντα

τις μορφές σε διαφορετικά επίπεδα (μεγάλη ζωγραφική Πολύγνωτος

480-450 π.Χ.)

3) Χρήση καμπύλων περιγραμμάτων για την απόδοση του πλαστικού

όγκου των μορφών (μεγάλη ζωγραφική Παρράσιος τέλη του 5ου π.Χ.)

4) Εφεύρεση της τεχνικής της φωτοσκίασης και των χρωματικών

αποχρώσεων για την απόδοση της σωματικότητας των αντικειμένων

(μεγάλη ζωγραφική, Απολλόδωρος και Ζεύξις, τέλη 5ου αι. π.Χ.)

5) Χρήση γραμμικής προοπτικής, που σημαίνει την οριστική κατάκτηση του

βάθους του χώρου (μεγάλη ζωγραφική, 4ος π.Χ.)

6) Χρήση χρωματικής ζωγραφικής για την απόδοση του ατμοσφαιρικού

βάθους (μεγάλη ζωγραφική 2ος π.Χ)


ΕΞΗΚΙΑΣ ΑγγειογράφοςΜελανόμορφος

(550-525 π.Χ.)

ΕΡΥΘΡΟΜΟΡΦΗ

ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΟΛΥΓΝΩΤΟΣ ΠΑΡΡΑΣΙΟΣ ΜΕΓΑΛΗ

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

570-525 π.Χ. 525-480 π.Χ. 480-450 π.Χ. Τέλη 5ου αι. π.Χ τέλη 5ου αι. π.Χ

Μελανές μορφές, ερυθρό βάθος, εγχάραξη

Ερυθρές μορφές, μελανό βάθος, σχεδίαση

Μεγάλη ζωγραφική

Μεγάλη ζωγραφική

Απολλόδωρος και Ζεύξις

«Πίνακας» την κύρια όψη του αγγείου, ένα επεισόδιο, μεγάλες και λιγότερες ανθρώπινες μορφές

Πρώτα βήματα στην απόδοση της τρισδιάστατης πραγματικότητας

Περαιτέρω βήμα στην απόδοση του βάθους του χώρου διευθετώντας τις μορφές σε διαφορετικά επίπεδα

Ανέπτυξε κι άλλο την ψυχογραφική απόδοση των μορφών

Χρήση φωτοσκίασης και χρωματικών τόνων για την απόδοση του πλαστικού όγκου

Απόδοση συναισθημάτων των μορφών μέσα από την κίνηση.

Εμπλουτισμός θεματολογίου με νέου τύπου θέματα

Απόδοση του χαρακτήρα και των συναισθημάτων μέσα από την έκφραση του προσώπου

Χρήση καμπύλων περιγραμμάτων για την απόδοση του πλαστικού όγκου των μορφών

4ος π.Χ.

Χρήση γραμμικής προοπτικής, που σημαίνει την οριστική κατάκτηση του βάθους του χώρου

Μελανόμορφος ρυθμός στα όρια του

Απόδοση φυσικής κίνησης του σώματος στον τρισδιάστατο χώρο

Γραμμικό σχέδιο και επίπεδα, ομοιόμορφα χρώματα

Γραμμικό σχέδιο και επίπεδα, ομοιόμορφα χρώματα

2ος π.Χ

Χρήση χρωματικής ζωγραφικής για την απόδοση του ατμοσφαιρικού βάθους


Ενότητα 4.3 – ΓΛΥΠΤΙΚΗ (177)

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

1. Συνδυασμός μίμησης της φύσης και εξιδανίκευσης των μορφών

Αρχαϊκή: υπερισχύει η εξιδανίκευση

Κλασική: εξισορρόπηση των δύο

Ελληνιστική: υπερισχύει η μίμηση

2. Πολυχρωμία και πρόσθετα

Χρωματιστά αγάλματα

Χρυσαφιά ορειχάλκινα αγάλματα

Πρόσθετα όπλα, κοσμήματα

ένθετα μάτια, χείλη και θηλές

4.3.1 Αρχαϊκή γλυπτική (675/650 – 480 π.Χ.)

Α. Γλυπτική του 7 ου αιώνα ή δαιδαλική γλυπτική (ασβεστόλιθος)

Δαιδαλικά γλυπτά: ανάγλυφες μορφές ή αγάλματα, λατρευτικού ή

αναθεματικού χαρακτήρα, που παρουσιάζουν μια ισχυρή ανατολίζουσα

(συριακή) επίδραση.

Κούρος : νεαρός, όρθιος, γυμνός άνδρας – με το ρωμαλέο αθλητικό σώμα

που αντικατοπτρίζει τη μεγάλη σημασία που έδινε η αριστοκρατική τάξη στη

σωματική άσκηση.

Κόρη : νεαρή, όρθια, ντυμένη γυναίκα

αρμονικές αναλογίες (συμμετρία) και ακρίβεια

έμφαση στην αφαίρεση και την εξιδανίκευση

ελάχιστη σημασία στη μίμηση της φύσης.

σχηματοποίηση (αποδίδονται με τρόπο γεωμετρικό) και

μετωπικότητα, κανένα ίχνος κίνησης ή έκφρασης στο πρόσωπο.

στενή σχέση με την αριστοκρατία. Παράδειγμα η κόρης της

Νικάνδρης: τα ονόματα των ανδρών της οικογένειας στην επιγραφή

φανερώνουν τη θέση της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα (1.2.2.)


Β. Γλυπτική του 6 ου αιώνα ή καθαυτό αρχαϊκή γλυπτική (μάρμαρο)

Οι Κούροι χρησίμευαν ως «σήματα» σε αριστοκρατικούς τάφους ή μαζί με

τις Κόρες ως αναθήματα σε ιερά.

Επιτεύγματα :

1. Πρώτη προσπάθεια μίμησης της φύσης.

Παρουσιάζουν ολοένα και μεγαλύτερο πλαστικό όγκο και βάθος.

Ως το τέλος της αρχαϊκής περιόδου έχει κατακτηθεί η σωματική

ανατομία των Κούρων.

Οι κόρες επιδεικνύουν όλο και πιο ακριβείς λεπτομέρειες –η

υπερβολική διακόσμηση φανερώνει ανατολικές επιδράσεις- ενώ

συχνά παρουσιάζονται με το ένα χέρι να απομακρύνεται από το

σώμα σε στάση προσφοράς

2. Επίμονη, μεγάλη έμφαση στην εξιδανίκευση .

Κούροι : μιμούνται τα εξαιρετικά συμβατικά αιγυπτιακά αγάλματα στη

στάση (προβολή ποδιού και για τις Κόρες) και στην κατασκευή του

σώματος (αιγυπτιακός κανόνας αναλογιών).

Κούροι και Κόρες : όπως τα αιγυπτιακά αγάλματα, απρόθυμοι ως το

τέλος να εκφράσουν την πραγματική κίνηση και συναισθήματα.

Κράτησαν την ίδια τυποποιημένη και αυστηρά μετωπική και

συμμετρική, άκαμπτη στάση και τα πρόσωπα τους παρέμειναν

ουδέτερα και ανέκφραστα, με βλέμμα απόμακρο και ένα συμβατικό

«αρχαϊκό μειδίαμα»

Ο λόγος είναι πως δεν είχαν στόχο να απεικονίσουν ιδιαίτερα άτομα

αλλά να συμβολίσουν την ιδανική ανδρική και γυναικεία

ομορφιά της εποχής τους.

Οι κομψές και πολύ θηλυκές Κόρες : την αριστοκρατική κοπέλα,

το αντικείμενο ανταλλαγής μεταξύ των αριστοκρατικών οίκων μέσω

του γάμου της (1.2.2.)


Οι αθλητικοί Κούροι: τον αριστοκρατικό άνδρα και ρωμαλέο

πολεμιστή, με τη σωματική και ψυχική ομορφιά (αρετή) κατά τα

πρότυπα των ομηρικών ηρώων, που συνέχιζε να ζει και πέρα από το

θάνατο του.

Σύμφωνα με τις κοσμολογικές θεωρίες των Μιλησίων

φιλοσόφων (4.1. σημ.2 και 3.1.1.)

τα αγάλματα αυτά είχαν στόχο να παρουσιάσουν τις

αριστοκρατικές μορφές που συμβόλιζαν, ως αναλλοίωτες και

αιώνια ευτυχισμένες παρουσίες, που υπερέβαιναν τον ατελή,

αβέβαιο και ταραγμένο, παράλογο και γεμάτο ιδιαιτερότητες

κόσμο της καθημερινής ανθρώπινης εμπειρίας των

συνηθισμένων ανθρώπων.

Εντυπωσιακά αγάλματα (αρχικά από ασβεστόλιθο και στη συνέχεια από

μάρμαρο) που έφταναν και τα 3 μ. σε ύψος.

Αντικείμενα μεγάλου πολιτικού ανταγωνισμού ανάμεσα στα μέλη των

ανώτερων κοινωνικών τάξεων

Οι αυστηροί κανόνες για τους Κούρους και τις Κόρες δεν άφησαν πολλά

περιθώρια πειραματισμού στην κίνηση και στην έκφραση συναισθημάτων.

Στα ανάγλυφα όμως αφηγηματικού χαρακτήρα, όπως στις βάσεις των

Κούρων ή στους ναούς και τους «θησαυρούς» ιερών, οι γλύπτες έκαναν

αξιόλογες προσπάθειες να αποδώσουν (από το τελευταίο τέταρτο του 6ου

αι.) την κίνηση και τα συναισθήματα χωρίς ωστόσο να ξεφύγουν από τη

σχηματοποίηση.

Είχε μπει ως θέμα στις τελικές εξετάσεις του 2008 – 2009


4.3.2 Κλασική γλυπτική (480 – 322 π.Χ.) (180)

Πρώιμη κλασική φάση Αυστηρός Ρυθμός (480 – 450 π.Χ.)

Οι γλύπτες απαλλάσσονται από τις αυστηρές συμβάσεις και τις

ανατολικές επιδράσεις της αρχαϊκής γλυπτικής

Δημιουργούν την πρώτη φυσιοκρατική ή «νατουραλιστική» τεχνοτροπία

στην ιστορία της τέχνης – κλασική ή ελληνική επανάσταση.

Η νέα τεχνοτροπία εκφράζει τη γενική ατμόσφαιρα αυτοπεποίθησης που

επικρατούσε, ιδίως στην Αθήνα, χάρη στην πολιτική και πνευματική ελευθερία

που αναπτύχθηκε μετά την πτώση των αριστοκρατικών πολιτευμάτων, τη

γέννηση της Δημοκρατίας και την ήττα των Περσών.

Τώρα κυριαρχεί η βαθιά πίστη για την ύπαρξη μιας τέλειας, ηθικής τάξης

στον κόσμο που περιβάλλει τον άνθρωπο αλλά και για τον ίδιο τον

άνθρωπο, τη λογική του, τη δύναμη και τις πράξεις του, ιδίως όταν

ενεργούσε στα πλαίσια μιας αλληλέγγυας κοινωνικής ομάδας, της πόλης-

κράτους.

Η ανθρωπιστική αυτή πίστη εκφράζεται στις τραγωδίες του Αισχύλου 5.2.3., οι

οποίες επηρέασαν τους καλλιτέχνες.

Στην τεχνοτροπική επανάσταση συντέλεσε και η χαλκοχυτική, μια τεχνική

που προσέφερε άπειρες ευκαιρίες ρεαλιστικής έκφρασης και τη δυνατότητα να

επεκτείνονται τα όρια των μορφών μέσα στο χώρο.

Επιτεύγματα της πρώιμης κλασικής γλυπτικής:

1) Πρώτη προσπάθεια πλήρους μίμησης της φύσης , δηλ.

μίμησης που συμπεριλάμβανε την απεικόνιση του ανθρώπινου

σώματος, της κίνησης και των συναισθημάτων. Οι γλύπτες:

Βελτιώνουν τις επιμέρους λεπτομέρειες της

ανατομίας τους ανθρώπινου σώματος απεικονίζοντας με

απίστευτα ρεαλιστικό τρόπο στα ορειχάλκινα αγάλματα

ανατομικές λεπτομέρειες όπως μυολογία, μαλλιά, φλέβες,

μισάνοιχτα χείλη, δόντια κ.λπ.


Επινοούν νέες, ελεύθερες στάσεις για την απόδοση

της κίνησης στα αγάλματα: στάσεις ανάπαυσης, όπου το

βάρος του σώματος της όρθιας μορφής μετατίθεται στο ένα

σκέλος, στάσεις όπου το σώμα στρέφεται με έντονη, στιγμιαία

και ορμητική κίνηση

Πειραματίζονται με την απόδοση του χαρακτήρα

(ήθους) και των συναισθημάτων (πάθους) των μορφών

μέσα από την έκφραση του προσώπου

2) Μετριασμός της μίμησης με εξιδανίκευση:

Οι ανθρώπινες μορφές εκφράζουν το ιδανικό της

εγκράτειας (αντιπροσωπεύουν όχι ιδιαίτερα άτομα αλλά τον

ιδανικό τύπο). Χαρακτηρίζονται από απλότητα χωρίς τίποτα το

περιττό ή διακοσμητικό, καθώς και από μια σοβαρή, σκεπτική

έκφραση – αυστηρός ρυθμός, που συμβολίζει τα ιδανικά της

εγκράτειας, της σωφροσύνης και της υπευθυνότητας, που οι

Έλληνες αισθάνονται ότι θα έπρεπε να αισθάνονται ως πολίτες

της δημοκρατικής πόλης-κράτους. Υποσημείωση 11, σελ. 182.

Απεικονίζονται συμβολικά οι πράξεις, ο ρόλος ή η

ιδιότητα των ανθρώπινων μορφών, με κάποια ιδιαίτερη

στάση, χειρονομία, έκφραση προσώπου ή χαρακτηριστικό

γνώρισμα. «Προσωπογραφίες ρόλου» κι όχι πραγματικές

προσωπογραφίες. Παράδειγμα: ο Δισκοβόλος του Μύρωνα.

Ώριμη κλασική φάση (450 – 400 π.Χ.)

Άριστοτεχνική τεχνοτροπία, η οποία επινοήθηκε από το Φειδία, όταν είχε

την εποπτεία του σχεδιασμού και της εκτέλεσης του γλυπτού διακόσμου του

Παρθενώνα στην Αθήνα.

Η κλασική τεχνοτροπία εξέφραζε το όραμα του Περικλή, όπως μας είναι

γνωστό από τον Επιτάφιο του Θουκιδίδη (3.1.2 και 4.1., σημ. 2).

Ανθρωποκεντρικό αίσθημα

Η εξιδανίκευση φαίνεται στη ζωφόρο του Παρθενώνα.

Άλλος σημαντικός γλύπτης είναι ο Πολύκλειτος από το Άργος, εμπνευστής

του «Κανόνα» - «Δορυφόρος»


Μεγάλο επίτευγμα της ώριμης κλασικής περιόδου :

Τέλεια ισορροπία ανάμεσα στη μίμηση και την εξιδανίκευση

Ειδικότερα:

1) Υποχώρηση των έντονα ρεαλιστικών τάσεων της πρώιμης κλασικής

γλυπτικής.

Δεν δίνεται συνέχεια στην απόδοση του χαρακτήρα και των

συναισθημάτων, αλλά με έμφαση για βελτίωση της απόδοσης του

ανθρώπινου σώματος και της κίνησής του.

Νέα τεχνάσματα όπως το “contrapposto” ή «χιασμός των κινήσεων»

κλίση γοφών και ώμων προς αντίθετες κατευθύνσεις ώστε να

εξισορροπούν το ένα το άλλο, κάμπτεται ο άκαμπτός και συμμετρικός

κορμός των αγαλμάτων, το σώμα παίρνει πιο δυναμικά ισορροπημένες

και άνετες στάσεις.

Οι πτυχολογίες ακολουθούν τη φυσική κίνηση του σώματος.

Εντυπωσιακά αποδίδονται οι λεπτοί χιτώνες των γυναικείων μορφών –

υγροί, κολλημένοι αναδεικνύουν τις καμπύλες του σώματος –

Αποτέλεσμα: πιο ζωντανές μορφές γεμάτες φυσικότητα και χάρη.

2) Μεγαλύτερη έμφαση στην εξιδανίκευση απ’ ότι στην πρώιμη κλασική

γλυπτική.

Α) Οι ανθρώπινες μορφές δίνουν υλική υπόσταση στα ιδανικά του

Περικλή.

Ολύμπια αταραξία με μορφές απόμακρες, συναισθηματικά αμέτοχες

και νηφάλιες. Νεανικές με τέλεια ομορφιά, γεμάτες αυτοκυριαρχία και

μεγαλοπρέπεια, σεμνότητα και σοφία. Ο κόσμος των ανθρώπων και

των θεών, το πραγματικό και το ιδεώδες γίνονται ένα.


Ο υπερβατικός κόσμος κατεβαίνει στη γη και ο άνθρωπος ως

υπεύθυνος πολίτης της δημοκρατικής πόλης-κράτους αποθεώνεται

όπως και ολόκληρη η πόλις (ιδανικό που εκφράζεται στον Επιτάφιο

του Περικλή).

Έργα του Φειδία: η πομπή των Παναθηναίων από τη ζωφόρο της Ακρόπολης είναι

μία ακόμη εκδήλωση της αυτοπεποίθησης και του υψηλού ανθρωποκεντρικού

αισθήματος που χαρακτήρισε την Αθήνα του Περικλή. Χρυσελεφάντινα αγάλματα Δία

και Αθηνάς αλλά και ο ανδριάντας του Περικλή με ολύμπια ηρεμία – προσωπογραφία

ρόλου.

Β) Το ανθρώπινο (ανδρικό) σώμα παρουσιάζεται με ιδανικές αναλογίες

χάρη στο σύστημα που επινόησε ο Πολύκλειτος, ο «Κανών», από τη

σχετική πραγματεία του αλλά και το Δορυφόρο.

Δορυφόρος του Πολύκλειτου:

Τεκτονική, καθαρή δομή

τέλειες αρμονικές αναλογίες – συμμετρία- οι οποίες δεν ήταν «πραγματικές»

δεν υπήρχαν στη φύση, αλλά καθαρά «θεωρητικές», μαθηματικά

υπολογισμένες με μεγάλη ακρίβεια και με βάση ένα κοινό μέτρο.

Αναλογίες που αντιπροσωπεύουν τη σύνθεση, το «σύνολο» των

«καλύτερων» αναλογιών μιας σειράς αθλητών, στα αγάλματα των οποίων

ειδικευόταν ο Πολύκλειτος.

Συνδυασμός ωραίου αθλητικού σώματος και εξιδανικευμένου νηφάλιου

προσώπου που εκφράζουν το ανθρωπιστικό ιδεώδες της καλοκαγαθίας

των πολιτών (σωματικό και ψυχικό κάλλος 1.2.3).

Τέλη του 5ου αι. (420-390 π.Χ) λόγω μιας τάσης φυγής από τις δυσκολίες του

Πελοποννησιακού Πολέμου η ώριμη κλασική τεχνοτροπία δίνει έμφαση στις

διάφανες, «υγρές» πτυχολογίες, παίρνοντας έναν πιο ανθηρό και

διακοσμητικό χαρακτήρα – ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΡΥΘΜΟΣ –


Οι μορφές τόσο των ανθρώπων όσο και των θεών αποκτούν γλυκύτητα, χάρη

και κομψότητα και εμφανίζονται πιο αισθησιακές και «γήινες».

Η τεχνοτροπία αυτή είναι μια πρώτη ένδειξη μιας τάσης προς το ρεαλισμό.

Ύστερη κλασική φάση (400 – 323 π.Χ.)

Οι γλύπτες, χωρίς να αγνοούν τις απαιτήσεις του κλασικού ιδεώδους,

εκδηλώνουν ένα έντονο και υποκειμενικό πειραματισμό με τη φύση,

στοχεύοντας σε ένα μεγαλύτερο ρεαλισμό.

Οι δημιουργίες τους αντικατοπτρίζουν τις εμπειρίες και τις αξίες του

ανθρώπου ως «ατόμου» πλέον και όχι ως μέλος μιας πόλης.

Για ποιους λόγους γίνεται αυτό:

Η βαθιά κοινωνική, ηθική και θρησκευτική αλλαγή που προκάλεσε ο

Πελοποννησιακό Πόλεμος υποσκάπτει τα ιδεώδη του Περικλή και της

πόλης, στα οποία είχε θεμελιωθεί η «κλασική» τεχνοτροπία.

Οι γλύπτες του 4ου αι. π.Χ. έχουν πλέον επίγνωση της υποκειμενικότητας

του θεατή.

Οι γλύπτες καλούνται πλέον να ικανοποιήσουν μια όλο και μεγαλύτερη και

απαιτητικότερη ιδιωτική πελατεία Ελλήνων και ξένων ηγεμόνων και

αξιωματούχων.

Οπότε η γλυπτική αρχίζει να χάνει τον αποκλειστικά δημόσιο χαρακτήρα

της και να αποκτά έναν ιδιωτικό, εμπορικό, χαρακτήρα καθώς τα γλυπτά

αρχίζουν να θεωρούνται έργα τέχνης.


Εντυπωσιακές νέες τάσεις και πρωτότυπα, προσωπικά πειράματα τον 4 ο αι.

π.Χ. από τους:

Σκόπας (350 π.Χ.) επιχείρησε να εκφράσει το έντονο συναίσθημα ή πάθος,

συνδυασμός σύσπασης των μυών του προσώπου και βαθουλωτά μάτια

με δυναμική συστροφή του κορμού.

Πραξιτέλης (350 π.Χ.) έδωσε στα αγάλματα άλλα ανθρώπινα συναισθήματα:

τρυφερότητα και χιούμορ, με τους θεούς παιδιά να παίζουν μόνοι τους ή

στην αγκαλιά άλλων θεών, περιγελώντας τις παραδοσιακές θρησκευτικές

αντιλήψεις.

φημίζεται όμως για την απόδοση του αισθησιασμού

χρησιμοποιώντας στάσεις γεμάτες απαλή χάρη, που έδιναν στο σώμα

μια σιγμοειδή κάμψη

μια ειδική κατεργασία του μαρμάρου, ώστε να αποδοθεί η απαλότητα

και η λάμψη της ανθρώπινης επιδερμίδας.

ήρεμο λυρικό ύφος στα πρόσωπα.

Εισάγει το γυναικείο γυμνό με την Κνιδία Αφροδίτη

Τοποθετώντας την Κνιδία στο κέντρο ενός κυκλικού ναού εισάγει την

έννοια του γλυπτού ως έργο τέχνης.

Λύσσιπος (330 π.Χ.) επιφέρει τις πιο ριζικές αλλαγές στη γλυπτική

Εισάγει ένα νέο κανόνα αναλογιών για το ανθρώπινο σώμα, με τις μορφές να

φαίνονται ψηλότερες και λεπτότερες και με μικρότερο κεφάλι

Πέτυχε την τέλεια απόδοση του τρισδιάστατου χώρου στην αγαλματοποιία

–μεγαλύτερο επίτευγμα του 4ου αι. π.Χ.- με ελεύθερες και ζωντανές

«στιγμιαίες» στάσεις, που «άπλωναν» τις μορφές στο χώρο και που για

πρώτη φορά ικανοποιούσαν αισθητικά το θεατή απ’ όλες τις οπτικές γωνίες.

Καθιέρωσε την προσωπογραφία ως ξεχωριστό είδος γλυπτικής,

δημιουργώντας «ατομικές προσωπογραφίες με αρκετό ρεαλισμό, σε αντίθεση

με τις εξιδανικευμένες «προσωπογραφίες ρόλου».


4.3.3 Ελληνιστική γλυπτική (323 – 27 π.Χ.) (186)

Πλήρης ανατροπή των ιδανικών στα οποία στηριζόταν η κλασική

τεχνοτροπία.

Η ηθική και κοινωνική μεταβολή ξεκίνησε με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο

και ολοκληρώθηκε με την ίδρυση της αυτοκρατορίας του Μεγάλου

Αλεξάνδρου.

Στην αστική και απρόσωπη, ιεραρχικά και πολιτιστικά διαφοροποιημένη

ελληνιστική κοινωνία αυτό που μετρά είναι το άτομο και η

συναισθηματική του ικανοποίηση (3.1.3. και 4.1., σημ.2).

Προορισμός της γλυπτικής είναι να τέρπει το κοινό της και να εξυπηρετεί

τα πολιτικά και κοινωνικά συμφέροντα μιας ιδιωτικής πελατείας

αποτελούμενης από ισχυρά άτομα – μονάρχες, στρατηγούς, αλλά και

πλούσιους ιδιώτες.

Γεννιέται μια νέα σχέση ανάμεσα στο περιβάλλον της πόλης και το γλυπτό, το

οποίο καθαρά ως έργο τέχνης, καλείται να διακοσμήσει δημόσιους και

ιδιωτικούς χώρους.

οι γλύπτες επιστρατεύουν μια μεγάλη ποικιλία από τεχνοτροπίες και θέματα,

ανάλογα με τις επιθυμίες των πελατών τους:

Τεχνοτροπία

Είτε ακολουθούν πιστά ή αναπλάθουν με κάποια νοσταλγία

τεχνοτροπίες του παρελθόντος, ιδίως της κλασικής εποχής,

αναπτύσσοντας μια νέα «κλασικιστική» τεχνοτροπία, π.χ.

Αφροδίτη της Μήλου.

Είτε γυρίζουν οριστικά την πλάτη στην κλασική παράδοση

υιοθετώντας το ρεαλισμό, διαθέτοντας πλέον απόλυτη

κυριαρχία στην τεχνική.

Φτάνουν να χρησιμοποιήσουν μια εξαιρετικά δυναμική,

δραματική και μεγαλειώδη ρεαλιστική τεχνοτροπία, που

θυμίζει το στυλ «μπαρόκ» της ευρωπαϊκής τέχνης:

Μορφές που απλώνονται στο χώρο με άνετες και

τολμηρές στάσεις,


Έντονη κάμψη του κορμού και συστροφή των μελών του

σώματος,

Ανήσυχες πτυχολογίες και

Πρόσωπα γεμάτα πάθος – συναισθήματα

Θεματολογία :

Εμπλουτίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό για να συμπεριλάβει και

τις μυθολογικές σκηνές στα ανάγλυφα ναών μια μεγάλη ποικιλία

νέων θεμάτων στα πλαίσια μιας σειρά από νέα είδη γλυπτικής.

Τα νέα θέματα δεν αποτελούν πλέον ιδανικούς τύπους ούτε

αναφέρονται στην ανθρώπινη εμπειρία στα πλαίσια της πόλεως.

Αντίθετα είχαν να κάνουν με τις αξίες στων ανώτερων τάξεων και

με καθολικές ή προσωπικές ανθρώπινες εμπειρίες ώστε να

ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η μεγάλη

διαφοροποίηση του κοινού στις ελληνιστικές πόλεις.

Έχουμε λοιπόν γλυπτά:

Διδακτικά, αλληγορικές μορφές : προσωποποιήσεις

εννοιών, πόλεων, θεμάτων της λογοτεχνίας

Που εξέφραζαν ανθρώπινα συναισθήματα: πόνο,

στοργή και τρυφερότητα, χιούμορ

Αισθησιασμό : η γυμνή γυναίκα, απόγονος της

πραξιτέλειας Αφροδίτης, γίνεται από τα πιο αγαπημένα

θέματα

Ακραίες καταστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης :

θυμός, μέθη, φόβος, λαγνεία.

Επιδείκνυαν τεχνική δεξιοτεχνία : όπως τα κολοσσιαία

αγάλματα – Κολοσσός της Ρόδου

Συνθέσεις ανθρώπινων μορφών με στοιχεία της

φύσης: η Νίκη της Σαμοθράκης. Δείχνει τον άνθρωπο

μέσα στο φυσικό του περιβάλλον εισάγοντας το

ενδιαφέρον για το τοπίο.


Άνθρωποι κατώτερων κοινωνικών τάξεων : κάθε

ηλικίας, εθνικότητας, επαγγέλματος, δύσμορφοι και

κωμικοί χαρακτήρες, σε σκηνές της καθημερινής ζωής και

σε διαφορετικές ψυχικές καταστάσεις – σε κήπους

πλουσίων.

Προσωπογραφία : μεγάλη άνθηση και εξυπηρετούσε

βασιλείς και εύπορες τάξεις.

Ύστερη κλασική και

ελληνιστική φάση

Το πάθος είναι καθαρά προσωπικό

Πρώιμη κλασική φάση Το πάθος είχε σχέση με τις φιλοσοφικές ή ηθικές

απόψεις της ευρύτερης κοινότητας της πόλης

Λύσσιπος (ύστερη

κλασική)

Κατάκτηση του τρισδιάστατου καλλιτεχνικού χώρου

στην αγαλματοποιία και

Εισηγητής της προσωπογραφίας στη γλυπτική

Φειδίας (ώριμη

κλασική)

Επινόηση της (ώριμης) «κλασικής» τεχνοτροπίας

Σκόπας (ύστερη

κλασική)

Εισηγητής του έντονου πάθους στη γλυπτική

Πολύκλειτος (ώριμη

κλασική)

Επινόηση του «κλασικού» κανόνα ιδανικών

αναλογιών για το ανθρώπινο (ανδρικό) σώμα

Πραξιτέλης (ύστερη

κλασική)

Εισηγητής της παιδικής μορφής στη γλυπτική,

εισηγητής του γυναικείου γυμνού και γενικότερα του

αισθησιασμού

Το πάθος είναι καθαρά προσωπικό στην ύστερη κλασική και στην ελληνιστική φάση

Το πάθος είχε σχέση με τις φιλοσοφικές ή ηθικές απόψεις της ευρύτερης κοινότητας

της πόλης στην πρώιμη κλασική φάση


Ενότητα 4.4 – ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

4.4.1 Θρησκευτική αρχιτεκτονική

Η θρησκευτική αρχιτεκτονική περιελάμβανε το σύνολο των κτισμάτων

που διέθετε ένα ιερό, δηλ. έναν υπαίθριο χώρο αφιερωμένο στη λατρεία

μιας ή περισσοτέρων θεοτήτων και περικλειόταν από περίβολο

(τέμενος)

Α. ΝΑΟΣ

«Κανονικός» αρχαίος ελληνικός ναός αποτελείται:

από μακρόστενο ορθογώνιο σηκό, που υποδιαιρείται σε πρόναο,

κυρίως σηκό και οπισθόδομο και περιβάλλεται από κιονοστοιχία

(περίσταση ή πτερόν εξού και ο «περίπτερος» ναός).

Κυρίως σηκός περιλάμβανε το λατρευτικό άγαλμα της θεότητας.

Πνεύμα εξιδανίκευσης επιμέριζαν το ενδιαφέρον του θεατή στο σύνολο

του οικοδομήματος αντί να το επικεντρώνουν σ’ ένα μεμονωμένο

τμήμα.

Δωρικός Ρυθμός

Αυστηρός, έντονος πειραματισμός με τις αναλογίες.

Χρησιμοποιήθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα και στις δυτικές ελληνικές αποικίες

της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας. Ναός Αρτέμιδας στην Κέρκυρα

αρχαιότερος κανονικός ναός από λίθο. Αιγυπτιακά πρότυπα.

Ιωνικός Ρυθμός

κομψός

6ος αιώνας π.Χ. Δυτική Μικρά Ασία και Αιγαίο. Ναός Ήρας στη Σάμο (570 π.Χ)

από τον αρχιτέκτονα Ροίκο, Αρχαϊκός ναός της Αρτέμιδας στην Έφεσσο (560

π.Χ.) με χρηματική συνεισφορά του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου => Πολιτικά

κίνητρα.


Στόχευαν να μιμηθούν τους ναούς της Ανατολής. Το στοιχείο του

ανταγωνισμού μεταξύ των πόλεων εκδηλώνεται με την κατασκευή πολλών

μνημειακών ελληνικών ναών, ανεξάρτητα από το ρυθμό που ακολουθούσαν.

Η αισθητική εντύπωση του αρχαίου ελληνικού ναού

Οι κολοσσιαίοι ναοί αποτέλεσαν εξαίρεση. Συνήθως είχαν μικρότερες

διαστάσεις έτσι ώστε να εντυπωσιάζει το θεατή με τη σημαντική αισθητική του

παρουσία. Αυτό δεν έγινε αμέσως αλλά με πειραματισμό και προσεκτικές

μελέτες που αφορούσαν τόσο:

Στις μαθηματικές αναλογίες (σχέσεις μεγέθους των διαφόρων

αρχιτεκτονικών μερών μεταξύ τους και προς το σύνολο) όσο και στις διάφορες

αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες των ναών.

Δωρικός + Ιωνικός Ρυθμός

έφτασαν στην αισθητική τελειότητα κατά το δεύτερο μισό του 5ου αι. π.Χ.

στην Αθήνα, στο πλαίσιο ενός μεγάλου οικοδομικού προγράμματος

που επιχειρήθηκε από τον Περικλή.

Το πιο λαμπρό ο Ναός της Αθηνάς Παρθένου ή Παρθενώνας =>

δωρικός ρυθμός (447-432 π.Χ.) από τους αρχιτέκτονες Ικτίνο και

Καλλικράτη, θεωρείται αριστούργημα του δωρικού ρυθμού. Ναός της

Απτέρου Νίκης (425 π.Χ) και Ερέχθειο (421-406) => ιωνικός ρυθμός

(αττικός ιωνικός ρυθμός)

Ιωνικός ρυθμός: η αισθητική εντύπωση που προκαλεί οφείλεται στην

κομψότητα των αναλογιών του και τη λεπτότητα της πλούσιας

αρχιτεκτονικής διακόσμησης. Ο πειραματισμός στις αναλογίες

επικεντρώθηκε στους κίονες.

Δωρικός ρυθμός: πιο εκλεπτυσμένος και περίπλοκος, ο πειραματισμός με τις

αναλογίες αποδείχθηκε πιο έντονος, με μια γενική τάση να δοθεί στο ναό ένας

όλο και πιο ανάλαφρος χαρακτήρας.


Κίονες : μετάβαση από κοντούς με χοντρό κορμό σε κίονες υψηλούς με λεπτό

κορμό. Μεγάλη αρμονία αναλογίων σε ναούς όπως ο Παρθενώνας ή ο ναός

του Ηφαίστου (θησείο).

Οπτικές διορθώσεις, μικρά ανεπαίσθητα οπτικά τεχνάσματα, που είχαν ως

σκοπό να απαλλάξουν τους ναούς από μια άκαμπτη γεωμετρική εμφάνιση και

να χαρίσουν παλμό ζωής και δύναμη ή να διορθώσουν τις ενοχλητικές για το

μάτι παραμορφώσεις, που προκαλούσε η προοπτική στο οικοδόμημα.

Σπουδαιότερα τεχνάσματα:

1.1. Ελαφρά διόγκωση (έντασις) του δωρικού κίονα προς το κέντρο του, ενίσχυση

των γωνιακών κιόνων

2.2. Η πύκνωση των κιόνων προς τις γωνίες του ναού

3.3. Η κλίση των κιόνων και άλλων φαινομενικά κάθετων γραμμών προς τα μέσα

4.4. Η καμπυλότητα

Μάρμαρο: προσέφερε μεγαλύτερες κατασκευαστικές ελευθερίες και πιο καθαρά

περιγράμματα λόγω της σκληρότητας του.

Πολυχρωμία: αύξανε την αποτελεσματικότητα τόσο του ιωνικού όσο και του

δωρικού ρυθμού

Β. ΑΛΛΟΙ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Πρόπυλο => μεγαλοπρεπής, μνημειακή είσοδος στο ιερό (Προπύλαια 437

π.Χ. Μνησικλής)

Θησαυρός => μικρό ναόσχημο κτίριο, αφιέρωναν στα πανελλήνια ιερά, για τη

φύλαξη του τελετουργικού εξοπλισμού, των αναθημάτων ή των αρχείων τους

και αποτελούσε αντικείμενο ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών γι’ αυτό ήταν

πλούσιο στην κατασκευή με περίτεχνη διακόσμηση

Θόλος => μικρό οικοδόμημα άγνωστης χρήσης, ίσως συνδεδεμένο με τη

χθόνια ή ηρωική λατρεία


Στοά => ένα επίμηκες ορθογώνιο κτίριο ανοικτό με δωρική κιονοστοιχία στη

μια μεγάλη πλευρά του και με εσωτερική ιωνική κιονοστοιχία αλλά μερικές

φορές σε σχήμα Γ ή Π ή ακόμη και διώροφο (δωρικός ρυθμός στο ισόγειο,

ιωνικός στον όροφο) στην ελληνιστική εποχή, ήταν πολλαπλής χρήσης και στα

ιερά χρησίμευε κυρίως για την προστασία των πιστών από τις κακές καιρικές

συνθήκες.

4.4.2 Δημόσια αρχιτεκτονική της πόλη – κράτος

Αρχαϊκή εποχή => αγορά (κέντρο κοινωνικής και πολιτικής ζωής καθώς και εμπορικό

κέντρο) => Στοά, Κρήνη, Βουλευτήριο

Στοά => οριοθετούσε την αγορά και χρησίμευε για περιπάτους, για σχολή,

προφύλασσε από τον ήλιο και τη βροχή. Εκεί προτιμούσαν να συχνάζουν οι

Φιλόσοφοι, ήταν έδρα δημόσιων γραφείων, εμπορικό κτίριο. Στην ελληνιστική

εποχή οι στοές έκλιναν την αγορά απ’ όλες τις πλευρές.

Κρήνη => ορθογώνιο κτίριο με ανοιχτή πρόσοψη, διακοσμημένη με

κιονοστοιχία και με λεκάνες συγκέντρωσης νερού και ορειχάλκινους κρουνούς.

Οι αρχαιότερες άνηκαν στα προγράμματα «κοινωνικών έργων» των

τυράννων.

Βουλευτήριο => για τις συνελεύσεις της Βουλής, μεγάλη στεγασμένη

αίθουσα, με τετράγωνη ή ορθογώνια κάτοψη, εσωτερικούς κίονες που

υποβάσταζαν τη στέγη και βαθμιδωτές σειρές από έδρανα σε σχήμα Π ή

ημικύκλιο.

Θέατρο => αποτελούνταν από το «κοίλον», υπαίθρια λίθινη κατασκευή που

προσαρμοζόταν στην πλαγιά ενός λόγου. Το κοίλον χωριζόταν με πλατιούς

διαδρόμους (διαζώματα). Στο κέντρο του θεάτρου ήταν η ορχήστρα (κυκλικός


χώρος) που παρέμενε ο χορός. Κατά μήκος των δύο ελευθέρων άκρων του

κοίλου βρίσκονταν οι πάροδοι που έκανε ο χορός την είσοδό του στη

ορχήστρα. Απέναντι από το κοίλον ήταν η σκηνή που είχε τα παρασκήνια και

έφερε τα σκηνικά.

Γυμνάσιο => κύριο κέντρο άθλησης και πνευματικής διαπαιδαγώγησης των

εφήβων. Σύχναζαν και ενήλικες για την εκγύμνασή τους. Αποτελούνταν από

την παλαίστρα, τετράγωνη ή ορθογώνια εσωτερική αυλή με κιονοστοιχίες στις

τέσσερις πλευρές(περιστύλιο), κυρίως γυμνάσιο, μεγάλος υπαίθριος χώρος με

διάφορους στίβους.

Στάδιο => υπαίθρια κατασκευή όπου γίνονταν οι αθλητικοί αγώνες και είχε

μήκος ίσο με ένα στάδιο (δηλ. 600 πόδια)

Διακρίνονταν όλα για τη λειτουργικότητα και την απλότητά τους και ήταν

κατασκευασμένα σε μικρή κλίμακα (εκτός του θεάτρου).

4.4.3 Ιδιωτική αρχιτεκτονική

Ιππόδαμος (δεύτερο μισό 5ου αι. π.Χ.) => Ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα

Κάνναβος => δίκτυο από παράλληλους και κάθετους τεμνόμενους δρόμους

που όριζε ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα σταθερών διαστάσεων.

Οι κατοικίες που εντάσσονταν στα οικοδομικά αυτά τετράγωνα:

ανήκαν στον τύπο με κλειστή εσωτερική αυλή και χώρους

διευθετημένους γύρω της, χωρίς παράθυρα προς τα έξω (τύπος κατοικίας

που εξυπηρετούσε την ανάγκη απομόνωσης της γυναίκας από τη δημόσια

κοινωνική ζωή των πολιτών, αγνότητα, βασική προϋπόθεση για τη διατήρηση

του οίκου και την κληρονομική μεταβίβαση των πολιτικών δικαιωμάτων

ομοιομορφία στις διαστάσεις, στο σχέδιο και τον προσανατολισμό


Κλασική εποχή: σπίτια πλουσίων και φτωχών απέριττα

4ος αι. π.Χ. και ελληνιστική εποχή: κοινωνική διαφοροποίηση στην ιδιωτική

αρχιτεκτονική

Τα σπίτια των πλουσίων διακρίνονται για το μέγεθος και την πλούσια

εσωτερική τους διακόσμηση

Διαθέτουν:

Ένα ή και δύο περιστύλια (κιονοστοιχίες, συχνά μαρμάρινες, στις

4 πλευρές της εσωτερικής αυλής)

Η ακόμη διώροφες ή και τριώροφες περίστυλες αυλές

Παραπάνω από ένα χώρο υποδοχής

Πολύχρωμη διακόσμηση στους τοίχους

Πολυτελή ψηφιδωτά δάπεδα με παραστάσεις

Γλυπτά

Ωστόσο μέχρι το τέλος διατήρησαν την απέριττη και λιτή

εξωτερική τους όψη σε αντιδιαστολή με τα δημόσια κτήρια.


ΕΛΠ10 - ELP10 Σημειώσεις - Περιλήψεις Κεφάλαιο Β4

Documents

Transcript of ΕΛΠ10 - ELP10 Σημειώσεις - Περιλήψεις Κεφάλαιο Β4