10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57...

12
68 Kεφάλαιο 19ο ότι οι άνθρωποι μιλούν διαφορετικές γλώσσες και έχουν διαφορετικές θρησκείες Γλώσσες και θρησκείες Γλώσσες Θρησκείες Αγαπώ τους φίλους μου (ελληνικά) I love my friends (αγγλικά) Io amo i miei amici (ιταλικά) J΄aime mes amis (γαλλικά) (ιαπωνέζικα) Ας συζητήσουμε για την ανάγκη που έχουν οι άνθρωποι να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, τις επι- θυμίες και τις απόψεις τους σε όποιο σημείο του πλανήτη μας κι αν κατοικούν. Όλοι οι κάτοικοι της Γης –λευκοί, μαύροι, κίτρινοι– σε όλες τις ηπείρους ζουν σε μικρές ή μεγάλες κοινωνίες, μέσα στις οποίες επικοινωνούν και συνεργάζονται για μια αρμονική συμβίωση. Κάθε ομάδα ανθρώπων έχει διαμορφώσει κοινά στοιχεία επικοινωνίας, με τα οποία εκφράζονται τα συναισθήματα, οι επιθυμίες και οι ανάγκες της ζωής. Η γλώσσα είναι το μέσο επικοινωνίας με το οποίο οι άνθρωποι συνεννοούνται, ανταλλάσσουν απόψεις και ιδέες, διαδίδουν τη γνώση, τα γράμματα, τις τέχνες και αναπτύσσουν τον πολιτισμό. Όλοι οι λαοί της Γης δεν μιλούν την ίδια γλώσσα. Έχει υπολογιστεί ότι συνολικά μιλούν περίπου 2.800 γλώσσες. Από αυτές άλλες ομιλούνται από εκατομμύρια ανθρώπoυς και άλλες από μικρές ομάδες. Ας συζητήσουμε μαζί για τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι παραμεσόγειοι λαοί, για να επικοινω- νούν κατά την αρχαιότητα. Ανάφερε ποιες είναι οι κυριότερες γλώσσες που χρησιμοποιούν σήμερα οι άνθρωποι, για να επικοινωνούν σε παγκόσμιο επίπεδο. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να επικοινωνούν με τον Θεό. Οι σπουδαιότερες θρησκείες είναι ο χριστιανισμός, ο μωαμεθανισμός ή ισλαμισμός, ο βουδισμός, ο κομφουκιανισμός και ο ιουδαϊσμός.

Transcript of 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57...

Page 1: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

68

Kεφάλαιο 19ο

✒ ότι οι άνθρωποι μιλούν διαφορετικές γλώσσες και έχουν διαφορετικές θρησκείες

Γλώσσες και θρησκείες

Γλώσσες

Θρησκείες

Αγαπώ τους φίλους μου (ελληνικά)

I love my friends (αγγλικά)

Io amo i miei amici (ιταλικά)

J΄aime mes amis (γαλλικά)

(ιαπωνέζικα)

Ας συζητήσουμε για την ανάγκη που έχουν οι άνθρωποι να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, τις επι-

θυμίες και τις απόψεις τους σε όποιο σημείο του πλανήτη μας κι αν κατοικούν.

Όλοι οι κάτοικοι της Γης –λευκοί, μαύροι, κίτρινοι– σε όλες τις ηπείρους ζουν σε μικρές ή μεγάλεςκοινωνίες, μέσα στις οποίες επικοινωνούν και συνεργάζονται για μια αρμονική συμβίωση. Κάθεομάδα ανθρώπων έχει διαμορφώσει κοινά στοιχεία επικοινωνίας, με τα οποία εκφράζονται τασυναισθήματα, οι επιθυμίες και οι ανάγκες της ζωής.

Η γλώσσα είναι το μέσο επικοινωνίας με το οποίο οι άνθρωποι συνεννοούνται, ανταλλάσσουναπόψεις και ιδέες, διαδίδουν τη γνώση, τα γράμματα, τις τέχνες και αναπτύσσουν τον πολιτισμό. Όλοιοι λαοί της Γης δεν μιλούν την ίδια γλώσσα. Έχει υπολογιστεί ότι συνολικά μιλούν περίπου 2.800γλώσσες. Από αυτές άλλες ομιλούνται από εκατομμύρια ανθρώπoυς και άλλες από μικρές ομάδες.

Ας συζητήσουμε μαζί για τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι παραμεσόγειοι λαοί, για να επικοινω-

νούν κατά την αρχαιότητα.

Ανάφερε ποιες είναι οι κυριότερες γλώσσες που χρησιμοποιούν σήμερα οι άνθρωποι, για να

επικοινωνούν σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να επικοινωνούν με τον Θεό. Οι σπουδαιότερεςθρησκείες είναι ο χριστιανισμός, ο μωαμεθανισμός ή ισλαμισμός, ο βουδισμός, ο κομφουκιανισμόςκαι ο ιουδαϊσμός.

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 68

Page 2: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

Kεφάλαιο 19ο

69

Τούρκος εσύ κι εγώ Ρωμιός

κι εσύ λαός κι εγώ λαός,

εγώ Χριστό κι εσύ Αλλάχ,

όμως κι οι δυο μας «αχ και βαχ».Μουσική Απ. Καλδάρα

Στίχοι Πυθαγόρα

Απόσπασμα από το μουσικό έργο «Μικρά Ασία»

Η θρησκεία ενός λαού επιδρά στον τρόπο ζωής, στη μορφή της οικογένειας, στις κοινωνικέςσχέσεις, στις διατροφικές συνήθειες, στα ήθη και στα έθιμά του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ναεπηρεάζονται ο πολιτισμός και η οικονομία κάθε λαού. Για παράδειγμα, στις μουσουλμανικές χώρεςτης Βόρειας Αφρικής, ενώ οι κλιματικές συνθήκες το επιτρέπουν, δεν καλλιεργούνται αμπέλια,επειδή η θρησκεία αυτή δεν επιτρέπει την οινοποσία.

Το περιεχόμενο κάθε θρησκείας διαμορφώνει ήθος και τρόπο ζωής. Με τη θρησκεία δημιουργείταιπολιτισμός και παράγονται αξίες, όπως είναι η ισότητα, η δικαιοσύνη και η αδελφοσύνη. Επιπλέονένα σημαντικό έργο που έχει επιτελέσει μέχρι τώρα η θρησκεία είναι η διάσωση της παλαιότερηςλογοτεχνίας και των αρχαίων κειμένων από τους μοναχούς των μοναστηριών.

Εικόνα 19.3: Κατανομή των θρησκειών στη Γη

Εικόνα 19.1: Η ΑγίαΤριάδα, έργο τουΡώσου αγιογράφουΑντρέι Ρουμπλιόφ

Εικόνα 19.2: Ο μιναρές του τεμένους Αχμάντ ΙμπνΤουλούν στο Κάιρο

Μελετήστε τον χάρτη κατανομής των πιο διαδεδομένων θρησκειών στον κόσμο και βρείτε ποια

θρησκεία επικρατεί σε κάθε ήπειρο.

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 69

Page 3: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

Aν θέλεις, διάβασε κι αυτό...

Kεφάλαιο 19ο

Γεωγραφικό γλωσσάριο

Προσπάθησε να θυμηθείς από την ιστορία κι άλλες περιπτώσεις κατά τις οποίες οι άνθρωποι με

την πίστη τους έχουν κάνει τον κόσμο καλύτερο ή με τον φανατισμό τους έχουν φέρει την κατα-

στροφή.

Συζητήστε γιατί είναι ανάγκη να υπάρχει ανεξιθρησκία σε κάθε χώρα του κόσμου.

Συμβίωση: κατάσταση κατά την οποία οι άνθρωποι ζουν μαζί, αλληλεξαρτώνται καισυνεργάζονται

Ανεξιθρησκία: η αποδοχή και ο σεβασμός της θρησκείας των άλλων λαών

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ιδρύθηκε το 1945 με σκοπό να προαγάγει την ειρήνη και τη

συνεργασία ανάμεσα στους λαούς της Γης. Είναι ο μεγαλύτερος διεθνής οργανισμός. Αποτελείται από

184 μέλη και έχει την έδρα του στη Νέα Υόρκη. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν 16 εξειδικευμένα όργανα που

ασχολούνται με τομείς όπως η Παιδεία (UNESCO), η γεωργία, η υγεία και η οικονομία. Σημαντικά όργανα

του Ο.Η.Ε. είναι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και το Συμβούλιο Ασφαλείας, που ασχολούνται με

προβλήματα τα οποία πολλές φορές ανακύπτουν στα κράτη-μέλη του.

Οι συγγραφείς

Οι άνθρωποι μερικές φορές κάνουν κακή χρήση του περιεχομένουτης θρησκείας και τη χρησιμοποιούν σαν όπλο εναντίον των αντιπάλωντους και σαν μέσο για να εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους. Ο θρησκευτικόςφανατισμός οδηγεί σε υπερβολές, καταστροφές, στην απώλεια της ζωήςτων ανθρώπων, ακόμη και σε πολέμους εμφύλιους ή πολέμους μεταξύδιαφορετικών κρατών. Τέτοια φαινόμενα υπάρχουν πολλά στην ιστορία,όπως ο θάνατος στην πυρά κατά τον Μεσαίωνα, η Ιερά Εξέταση, οιΣταυροφορίες, το Τζιχάντ των Μουσουλμάνων (θρησκευτικός πόλεμοςγια τη διάδοση του ισλάμ) κ.ά.

Εικόνα 19.4: Η μονή του Αρκαδίου

Όλοι οι άνθρωποι έχουμε υποχρέωση να σεβόμαστε τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τωνσυνανθρώπων μας κι ας είναι διαφορετικές από τις δικές μας. Η αποδοχή και ο σεβασμός τηςθρησκείας των άλλων λαών λέγεται ανεξιθρησκία. Το Σύνταγμα της Ελλάδας υποστηρίζει τηνανεξιθρησκία σε ξεχωριστό άρθρο του.

Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

70

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 70

Page 4: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

Kεφάλαιο 20ό

71

✒ για τις ερήμους της Γης

✒ για τη ζωή των ανθρώπων σε αυτές

Η ζωή στην έρημο

Οι ερημικές περιοχές καταλαμβάνουν το ένα τρίτο της επιφάνειας της Γης και βρίσκονται σεόλες τις ηπείρους. Η μεγαλύτερη έρημος του κόσμου είναι η Σαχάρα στην Αφρική, ενώ αρκετάμεγάλη είναι και η έρημος Γκόμπι στην Ασία. Οι έρημοι είναι εκτάσεις γης αμμώδεις ή βραχώδεις.Το ανάγλυφό τους μπορεί να περιλαμβάνει οροσειρές, οροπέδια, κορυφές ηφαιστείων, πεδιάδεςή και αποξηραμένες λίμνες. Είναι περιοχές που δέχονται πολύ λίγες βροχοπτώσεις, οι οποίεςκαθορίζουν τη χλωρίδα και την πανίδα. Έχουν επομένως αραιή ή καθόλου βλάστηση.

Παρατηρήστε τον χάρτη της Γης και εντοπίστε τις ερήμους σε κάθε ήπειρο.

Εικόνα 20.1: Οι μεγάλες έρημοι της Γης

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 71

Page 5: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

72

Kεφάλαιο 20ό

Οι φυλές που ζουν στις ερήμους συγκεντρώνονται στις οάσεις και ασχολούνται κυρίως μετη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι κτηνοτρόφοι είναι νομάδες, εκτρέφουν καμήλες καιαιγοπρόβατα. Από τα ζώα αυτά παίρνουν το γάλα, το κρέας, το δέρμα και το μαλλί. Φορούνφαρδιά ανοικτόχρωμα ενδύματα, για να προστατεύονται από τη ζέστη. Οι γεωργοί κατοικούνσε σπίτια κατασκευασμένα από φοινικόκλαδα και καλλιεργούν σιτηρά και διάφορα λαχανικά.

Στις ερήμους μπορούμε να συναντήσουμε περιοχές όπου υπάρχει νερό και βλάστηση, οιοποίες λέγονται οάσεις. Χαρακτηριστικό φυτό της όασης στην έρημο Σαχάρα είναι η χουρμαδιά,η οποία για να εξασφαλίσει την απαραίτητη υγρασία αναπτύσσει βαθιές ρίζες που φτάνουν καιτα 30 μέτρα βάθους. Οι κάτοικοι της ερήμου παίρνουν από τη χουρμαδιά τους καρπούς και ταφύλλα της. Τα γέρικα δέντρα, όταν τα κόβουν, τα αξιοποιούν για την κατασκευή των σπιτιώντους. Τα ζώα της ερήμου είναι πολύ λίγα και έχουν μέτριες απαιτήσεις σε νερό. Συναντάμεέντομα και ερπετά, που κρύβονται στην άμμο και βγαίνουν τη νύχτα για να αναζητήσουν τροφή.

Στις ερήμους επικρατούν ακραίες συνθήκες διαβίωσης. Η διαφορά της θερμοκρασίαςανάμεσα στην ημέρα και τη νύχτα είναι πάρα πολύ μεγάλη. Στη Σαχάρα, για παράδειγμα, ηθερμοκρασία την ημέρα ανέρχεται στους 70ο Κελσίου, ενώ τη νύχτα πέφτει πολλές φορές στους0ο Κελσίου.

Ας συζητήσουμε πώς επιδρούν οι ισχυροί άνεμοι, που πνέουν στην έρημο, στη διάβρωση των

βράχων και στη δημιουργία των «μετακινούμενων» αμμόλοφων.

Γίνε για λίγο ένας Βεδουίνος (κάτοικος της ερήμου) και περίγραψε ένα εικοσιτετράωρο της ζωής

σου στην έρημο.

Εικόνα 20.3: Η έρημος Σαχάρα

Εικόνα 20.4: Βεδουίνος καλλιεργητής

Εικόνα 20.2: Βεδουίνος

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 72

Page 6: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

Aν θέλεις, διάβασε κι αυτό...

73

Kεφάλαιο 20ό

Όαση: περιοχή της ερήμου με νερό και βλάστηση

Νομάδες: κτηνοτρόφοι περιπλανώμενοι σε βοσκοτόπια

Γεωγραφικό γλωσσάριο

Oμαδική δραστηριότητα (προαιρετική)

Χωριζόμαστε σε ομάδες, όσες είναι και οι έρημοι που εμφανίζονται στον χάρτη 20.1. Συγκεντρώ-

νουμε πληροφορίες από εγκυκλοπαίδειες για την ύπαρξη νερού, τη χλωρίδα, την πανίδα και την

πιθανότητα να κατοικούνται από διάφορες φυλές.

Με τις πρώτες δοκιμαστικές γεωτρήσεις το 1954 εντοπίστηκαν κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού

αερίου στην περιοχή της Σαχάρας (κυρίως στη Λιβύη και στην Αλγερία). Αρκετοί κάτοικοι της ερήμου

άφησαν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και έγιναν εργάτες στις πετρελαιοπηγές με υψηλό μισθό. Από τα

παραδοσιακά προϊόντα της ερήμου (δέρματα και μαλλί ζώων, φρούτα, αλάτι) μόνον οι χουρμάδες

διατηρούν την εμπορική σημασία τους.

Ένας κλάδος που αναπτύσσεται είναι ο τουρισμός, αν και το υψηλό κόστος μετακίνησης και διαμονής

δημιουργεί μεγάλα εμπόδια. Στη σύγχρονη εποχή τα καραβάνια με τις καμήλες έχουν καταργηθεί και

οι διαδρομές που ακολουθούσαν υποκαθιστώνται από σύγχρονες οδικές αρτηρίες, στις οποίες η

κυκλοφορία γίνεται από συνήθη επιβατικά αυτοκίνητα.

ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ

Ο τρόπος ζωής στην έρημο αλλάζει

Εικόνα 20.5: Βεδουίνος κτηνοτρόφος

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 73

Page 7: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

74

Kεφάλαιο 21ο

✒ για τις πολικές περιοχές της Γης

✒ πώς οι κάτοικοι προσαρμόζονται στις δύσκολες συνθήκες των πολικών περιοχών

Η ζωή στις πολικές περιοχές

Βορειότερα από τον Βόρειο Πολικό Κύκλο και νοτιότερα από τον Νότιο Πολικό Κύκλοεκτείνονται οι πολικές περιοχές της Γης. Είναι περιοχές σκεπασμένες από πάγους, αφού οιακτίνες του Ήλιου πέφτουν πάντα τελείως πλάγια πάνω σε αυτές και η θερμοκρασία είναι πολύχαμηλή.

Η βόρεια πολική ζώνη καλύπτεται από τον Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό (Αρκτικό Ωκεανό).Περιλαμβάνει τις βόρειες ακτές της Αμερικής, της Ασίας και της Ευρώπης και το νησί Γροιλανδία.Η νότια πολική ζώνη περιλαμβάνει την Ανταρκτική, η οποία από πολλούς θεωρείται ως η τέταρτηκατά σειρά μεγέθους ήπειρος και είναι ακατοίκητη.

Εικόνα 21.1: Παγκόσμιος χάρτης με τις πολικές περιοχές της Γης

Παρατηρήστε τον παγκόσμιο χάρτη και εντοπίστε τις πολικές περιοχές σε κάθε ήπειρο.

Οι πολικές περιοχές της Γης

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 74

Page 8: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

75

Εσκιμώοι και Λάπωνες

Ένα παράξενο φαινόμενο στις πολικές περιοχές είναι ότι ηημέρα και η νύχτα διαρκούν έξι μήνες η καθεμία. Είναι η πολικήημέρα και η πολική νύχτα. Όταν στην Αρκτική επικρατεί ημέρα,στην Ανταρκτική επικρατεί νύχτα και αντιστρόφως.

Στις πολικές περιοχές η θερμοκρασία κατεβαίνει πολλέςφορές κάτω από τους -60ο C. Η βλάστηση που αναπτύσσεται τοκαλοκαίρι μόνο για δύο μήνες (στις βόρειες πολικές περιοχές)είναι της τούνδρας και χαμηλότερα της τάιγκα.

Οι Εσκιμώοι κατόρθωσαν να επιβιώσουν στο τόσο δύσκολο περιβάλλον αναπτύσσοντας έναναξιοθαύμαστο τρόπο ζωής. Είχαν στη διάθεσή τους μόνο δέρματα, κόκαλα ζώων και ξύλο. Με ταδέρματα κατασκεύασαν ενδύματα και με τα κόκαλα και το ξύλο διάφορα εργαλεία. Είναι κυνηγοίκαι ψαράδες. Κυνηγούν τη φώκια και τρέφονται με το κρέας της, φωτίζονται και θερμαίνονταικαίγοντας το λίπος της και ντύνονται με ρούχα που φτιάχνουν από το δέρμα της. Κατασκευάζουντις βάρκες τους (καγιάκ) από το δέρμα της φώκιας ή από ξύλο. Για τα σπίτια τους (ιγκλού)χρησιμοποιούν κύβους παγωμένου χιονιού, το μόνο υλικό που υπάρχει άφθονο στις αρκτικέςπεριοχές. Οι κατασκευές αυτές τους προστατεύουν από το δριμύ ψύχος.

Εικόνα 21.2: Η πρόσπτωση των ηλιακών ακτίνων

Εικόνα 21.3α:Περιοχές όπου ζουν οι Εσκιμώοι

Εικόνα 21.3β:Περιοχές όπου ζουν οι Λάπωνες

Θυμηθείτε από προηγούμενο μάθημα ποια είναι η βλάστηση της τούνδρας και της τάιγκα.

Ποια ζώα ζουν στις πολικές περιοχές;

Παρατηρήστε τους χάρτες και ονομάστε τις περιοχές όπου ζουν οι κάτοικοι των αρκτικών

περιοχών, δηλαδή οι Εσκιμώοι και οι Λάπωνες.

Παρατήρησε την εικόνα 21.2 και προσπάθησε να εξηγήσεις

το φαινόμενο της πολικής ημέρας και της πολικής νύχτας.

Kεφάλαιο 21ο

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 75

Page 9: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

Aν θέλεις, διάβασε κι αυτό...

Kεφάλαιο 21ο

Γεωγραφικό γλωσσάριο

Oμαδική δραστηριότητα (προαιρετική)

76

Οι Εσκιμώοι χρησιμοποιούν πολλές λέξεις για να εκφράσουν

την έννοια του χιονιού. Ας εξηγήσουμε γιατί.

Οι Λάπωνες ζουν στη Βόρεια Ευρώπη. Έχουν συνδέσειτη ζωή τους με τους ταράνδους, από τους οποίους παίρνουντο κρέας και το γάλα για τροφή. Το δέρμα τους το χρησιμο-ποιούν για ρούχα και σκηνές.

Καθώς οι τάρανδοι μετακινούνται, για να βρουν τροφή σεπεριοχές που δεν είναι καλυμμένες από πάγο, οι Λάπωνεςτους ακολουθούν σε ατέλειωτα ταξίδια.

Πολική ημέρα: η διάρκεια των έξι μηνών, κατά την οποία ο Ήλιος φωτίζει τις πολικέςπεριοχές της Γης

Πολική νύχτα: η διάρκεια των έξι μηνών, κατά την οποία οι πολικές περιοχές της Γης δεφωτίζονται από τον Ήλιο.

Ας χωριστούμε σε δύο ομάδες, τους Εσκιμώους και τους Λάπωνες. Θα συγκεντρώσουμε (από

πηγές που διαθέτουμε) περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή αυτών των δύο φυλών.

Οι Λάπωνες κατοικούν στα βόρεια της Φινλανδίας, της Σουηδίας, της Νορβηγίας και της Ρωσίας.

Δε γνωρίζουμε ακριβώς από πού ήρθαν. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι κατάγονται από τη

Σιβηρία, ενώ άλλοι ότι έχουν έρθει από την Κεντρική Ευρώπη (Άλπεις).

Άρχισαν να ασχολούνται με τη λογοτεχνία στις αρχές του 19ου αιώνα. Τα θέματά τους τα αντλούσαν

από τη φύση του αρκτικού βορρά και από τον αγώνα τους να επιβεβαιώσουν την πολιτιστική τους

ταυτότητα και να υπερασπίσουν το δικαίωμα της ύπαρξής τους.

Σχεδόν όλοι οι Λάπωνες είναι δίγλωσσοι. Μιλούν και τη λαπωνική γλώσσα και την επίσημη γλώσσα

της χώρας στην οποία κατοικούν.

ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ

Εικόνα 21.4: Λάπωνας στο ταξίδι του

Ποιοι είναι oι Λάπωνες

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 76

Page 10: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

Kεφάλαιο 22ο

Τα τροπικά δάση

77

✒ για τα τροπικά δάση της Γης

✒ πώς οι κάτοικοι προσαρμόζονται στις συνθήκεςαυτών των περιοχών

Η ζωή στα τροπικά δάση

Τα τροπικά δάση εκτείνονται στην τροπική ζώνη, κυρίως γύρω από τον Ισημερινό. Στις περιοχέςαυτές οι βροχοπτώσεις είναι συνεχείς και η θερμοκρασία κυμαίνεται από 20ο έως 30ο C καθ’ όλη τηδιάρκεια του έτους. Στα τροπικά δάση συναντάμε δέντρα πλατύφυλλα, επίφυτα φυτά (προσκολλώνταιστα κλαδιά και στους κορμούς των δέντρων), καθώς επίσης θάμνους και πόες.

Οι συνθήκες που επικρατούν εδώ δημιουργούν ένα ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη τωνφυτών. Τα φυτά των τροπικών δασών δεν σταματούν ποτέ την ανάπτυξή τους και δεν χάνουν ταφύλλα τους. Τα δέντρα μεγαλώνουν σε διαφορετικά ύψη, μέχρι και στα 50 μ. ακόμη. Έχουν πολύπυκνό φύλλωμα, το οποίο εμποδίζει τις ακτίνες του Ήλιου να φθάσουν στο έδαφος, με αποτέλεσμααυτό να είναι πάντα υγρό και σκεπασμένο από σάπια φύλλα. Οι θρεπτικές ουσίες, που προέρχονταιαπό την αποσύνθεση των φύλλων, απορροφώνται από τις ρίζες των δέντρων.

Εικόνα 22.1: Τα τροπικά δάση της Γης

Παρατηρήστε τον παγκόσμιο χάρτη και εντοπίστε τις περιοχές των τροπικών δασών σε κάθε

ήπειρο.

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 77

Page 11: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

78

Kεφάλαιο 22ο

Οι Πυγμαίοι

Οι Μπαντού

Οι Πυγμαίοι είναι μία φυλή της Κεντρικής Αφρικής. Το ύψοςτους δεν ξεπερνά το 1.45 μ. και το βάρος τους τα 40 κιλά. Τρέ-φονται από το κυνήγι (πουλιά, αγριογούρουνα, αντιλόπες κ.ά.)και με καρπούς, ρίζες, φρούτα, μανιτάρια, μέλι κ.ά.

Κατασκευάζουν τις καλύβες τους, τα κρεβάτια τους καιαντικείμενα καθημερινής χρήσης από τα κλαδιά και τα φύλλατων δέντρων. Παίρνουν από το δάσος ό,τι χρειάζονται και σεποσότητα μόνον όση χρειάζονται. Ζουν σε μικρές ομάδες καιεπικοινωνούν μεταξύ τους με τύμπανα που κατασκευάζουναπό δέρματα ζώων. Κάνουν τις δουλειές τους πολύ νωρίς το πρωί ή αργά το βράδυ, όταν δεν κάνειπολλή ζέστη και δεν έχει πολλή υγρασία. Πολύ συχνά αλλάζουν περιοχή, όταν δεν βρίσκουν τροφή(περίπου κάθε δύο μήνες).

Οι Μπαντού ζουν στην Αφρική και είναι γεωργοί. Επειδή τοέδαφος των τροπικών δασών είναι φτωχό σε θρεπτικά συστα-τικά, έχουν βρει έναν δικό τους τρόπο να το καλλιεργούν. Κά-θε δύο χρόνια καίνε τα δέντρα μικρών περιοχών του δάσους,για να αυξήσουν τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους, δημι-ουργώντας έτσι νέα χωράφια. Δηλαδή δημιουργούν νέες πε-ριοχές στο δάσος για να καλλιεργούν, όπου μεταφέρουν και ταχωριά τους. Φυτεύουν μανιόκ, από το οποίο παρασκευάζουντο ψωμί τους, καλαμπόκι, μπανάνες και άλλα φυτά.

Τα ζώα των τροπικών δασών είναι πολυάριθμα. Μια μεγάλη ποικιλία εντόμων, αραχνοειδών,φιδιών και πουλιών συμπληρώνει τον πληθυσμό των μικρών και μεγάλων ζώων που ζουν στατροπικά δάση της Γης.

Όσο απομακρυνόμαστε από τον Ισημερινό, συναντάμε τροπικά δάση φυλλοβόλων δέντρων, σταοποία οι βροχοπτώσεις σημειώνονται κυρίως έπειτα από περίοδο παρατεταμένης ξηρασίας. Ηπερίοδος των βροχοπτώσεων αποκαλείται υγρή περίοδος των μουσώνων.

Θυμηθείτε από προηγούμενο μάθημα ποια είναι τα ζώα των τροπικών περιοχών.

Εικόνα 22.2: Νεγκρίτος - Πυγμαίοι

Εικόνα 22.3: Μπαντού στη Μοζαμβίκη

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 78

Page 12: 10-0153 HR 1 31/3/2015 11:57 μ Page 68 Kεφάλαιο 19 Γλ ......10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 μ Page 69 Aν θέλεις, διάβασε κι αυτ ... Kεφάλαιο 19 ο

Aν θέλεις, διάβασε κι αυτό...

79

Kεφάλαιο 22ο

Οι Πυγμαίοι λένε ότι είναι «τα παιδιά του δάσους». Γιατί αποκαλούν έτσι τους εαυτούς

τους; Θα αποκαλούσατε κι εσείς το ίδιο και τους Μπαντού; Δικαιολογήστε τη γνώμη σας.

Γνωρίζουμε ότι οι κλιματικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, βροχοπτώσεις κ.ά.) επηρεάζουντη ζωή των ανθρώπων στις ερήμους και στις πολικές περιοχές. Στα τροπικά δάση η βλάστηση είναιεκείνη που δυσκολεύει τη ζωή των ανθρώπων.

Ας συζητήσουμε ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος από τη βλάστηση των τρο-

πικών δασών.

Oμαδική δραστηριότητα (προαιρετική)

Ας χωριστούμε σε δύο ομάδες: στους Πυγμαίους και στους Μπαντού. Θα συγκεντρώσουμε από

τις πηγές μας περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή αυτών των δύο φυλών.

Εικόνα 22.4: Έρημος Εικόνα 22.5: Τροπικό δάσος

«Η ζέστη γινόταν ανυπόφορη στη διάρκεια της μέρας και η φασαρία από τις μαϊμούδες και τα πουλιά

μπορούσε να τρελάνει άνθρωπο. Οι κροκόδειλοι παρέμεναν ακίνητοι επί ώρες στις ξέρες, με τα σαγόνια

τους ανοιχτά για να πιάνουν πεταλούδες. Κοντά στα εγκαταλειμμένα αγροτόσπιτα φαίνονταν τα σπαρμένα

με καλαμπόκι χωράφια με ολοζώντανα σκυλιά που γάβγιζαν στο πέρασμα των πλεούμενων κι ακόμα

και στα έρημα μέρη υπήρχαν παγίδες για ταπίρους* και δίχτυα για ψάρεμα που στέγνωναν στον ήλιο,

αλλά πουθενά δε φαινόταν ψυχή (στις όχθες του ποταμού Μαγδαλένα, Νότια Αμερική).

«Ο Στρατηγός μες τον Λαβύρινθό του», Γκαμπριέλ Γκαρθία Μάρκες

* είδος ζώου των τροπικών δασών

Τροπικά δάση

10-0153_HR_1 31/3/2015 11:57 πμ Page 79