Κεφάλαιο 1

Εισαγωγή

Οδηγούµενοι από την παγκοσµιοποίηση και τις διαρκώς εκτεινόµενεςαπαιτήσεις των πελατών, η Εφοδιαστική Αλυσίδα (Supply Chain) παίζεικαθοριστικό ϱόλο στη δηµιουργία πλεονεκτήµατος για όλες τις επιχειρή-σεις. Η ανάπτυξη µιας πλήρους και ανταποκρινόµενης ΕφοδιαστικήςΑλυσίδας που να καλύπτει τις απαιτήσεις των πελατών και να εξασ-ϕαλίζει αύξηση τόσο των µεριδίων της αγοράς όσο και της κερδοφορίαςείναι κρίσιµη.

Γίνεται πλέον ορατό ότι στο άµεσο µέλλον ο επιχειρηµατικός αντα-γωνισµός δεν ϑα γίνεται σε επίπεδο επιχειρήσεων αλλά ΕφοδιαστικήςΑλυσίδας, καθώς το e-Business και η Τεχνολογία της Πληροφορικήςϑα αλλάζουν δραστικά τις απαιτήσεις και τους κανόνες του επιχειρείν.

Με τον όρο Εφοδιαστική Αλυσίδα εννοούµε όχι µόνο τη ϱοή υλικώναπό τον προµηθευτή πρώτων υλών ή τον κατασκευαστή µέχρι τοντελικό καταναλωτή, αλλά παράλληλα και τη ϱοή πληροφοριών µεταξύτων µελών της ίδιας αλυσίδας. Η διαχείρισή της γίνεται σε δύο επίπε-δα :

• Επίπεδο προγραµµατισµού: στο επίπεδο αυτό, αναλύονται ταδεδοµένα προµηθειών, αναλώσεων παραγωγής, αποϑεµατοποίη-σης και πωλήσεων, γίνονται προβλέψεις και πλάνα πάνω στα οποί-α ϐασίζεται ο προγραµµατισµός.

• Επίπεδο εκτέλεσης: στο στάδιο αυτό εκτελείται το πλάνο πουέχει καθορισθεί στο επίπεδο προγραµµατισµού και παρακολου-ϑείται η εξέλιξή του ϐάσει των δεδοµένων και πληροφοριών που

17

18 Εισαγωγή

συλλέγονται από όλο το εύρος της Εφοδιαστικής Αλυσίδας.

Το ϐιβλίο σκοπό έχει όχι µόνο να καλύψει τη στρατηγική και την έν-νοια της Εφοδιαστικής Αλυσίδας, αλλά να προσφέρει µια ολοκληϱω-µένη άποψη, και την κατανόηση των απαραίτητων εργαλείων για τηνεπίλυση προβληµάτων που δηµιουργούνται στην Εφοδιαστική Αλυσί-δα. Βασικός στόχος του ϐιβλίου είναι να αναπτυχθεί η δυνατότητακατανόησης των παρακάτω επιστηµονικών πεδίων καθώς και οι αλλη-λεπιδράσεις τους.

• Ο στρατηγικός ϱόλος της Εφοδιαστικής Αλυσίδας.

• Οι ϐασικοί οδηγοί απόδοσης της Εφοδιαστικής Αλυσίδας.

• Στρατηγικές και εργαλεία για την ανάλυση της ΕφοδιαστικήςΑλυσίδας.

Η Εφοδιαστική Αλυσίδα αποτελεί ένα ϐασικό συντελεστή για την ε-ϕαρµογή του µάνατζµεντ. Ασχολείται µε τον σχεδιασµό και την υ-λοποίηση των αποϕάσεων και της στρατηγικής ενός οργανισµού, λαµ-ϐάνοντας υπόψη µοντέλα και τεχνικές λήψης αποφάσεων, τη σύγχρονητεχνολογία της πληροφορικής και των επικοινωνιών, και το επιχειρησι-ακό περιβάλλον. Προϋποθέτει λοιπόν µια σφαιρική αντιµετώπιση όπου,προκειµένου να ληφθεί και να υλοποιηθεί µε επιτυχία µια περίπλοκηαπόφαση, λαµβάνονται υπόψη και καλλιεργούνται οι απαιτούµενεςπροϋποθέσεις, όπως το οργανωσιακό κλίµα, οι ανθρώπινες / διοικη-τικές ικανότητες, η ύπαρξη και οργάνωση του πληροφοριακού συστή-µατος και των δεδοµένων κ.ά.

Σκοπός του ϐιβλίου είναι η εµπέδωση της Εφοδιαστικής Αλυσίδαςµέσω εφαρµογών, οι οποίες αναδεικνύουν τη σύγχρονη ορθολογισ-τική προσέγγιση της επιστήµης αυτής στα πολύπλοκα επιχειρησιακάπροβλήµατα των σηµεϱινών εταιριών. Η ολοκληρωµένη µεϑοδολο-γία της Εφοδιαστικής Αλυσίδας που ακολουθείται σε κάθε εφαρµογήσυµπεριλαµβάνει τα ακόλουθα ϐήµατα :

1. Εντοπισµός του προβλήµατος και εφαρµογή µεθόδων ανάλυσηςγια την οριοθέτηση των συστατικών του ή των παραγόντων πουτο επηρεάζουν και τον προσδιορισµό των στρατηγικών-επιχειϱη-σιακών στόχων και των περιορισµών που το διέπουν.

Εισαγωγή 19

2. Μαθηµατική (π.χ. γραµµικός-ακέραιος προγραµµατισµός ή γραµ-µές αναµονής) ή συστηµική (π.χ., προσοµοίωση ή µοντελοποίησηεπιχειϱησιακών διαδικασιών) προτυποποίηση για την ορθολογισ-τική απεικόνιση του προβλήµατος.

3. Ανάπτυξη (ή επιλογή υπαρχόντων) τεχνικών επίλυσης των προ-ϐληµάτων µέσω µαθηµατικού προγραµµατισµού, ευρετικών αλ-γορίθµων ή άλλων υπολογιστικών µεθόδων ώστε να είναι δυνατήη σύγκλιση σε µία εφικτή ή / και ϐέλτιστη λύση.

4. Υλοποίηση των τεχνικών επίλυσης σε κατάλληλη πλατφόρµα πουεξαρτάται από την πληροφοριακή υποδοµή της αντίστοιχης ε-ταιρείας, την ύπαρξη πακέτων λογισµικού, και τις ανάγκες γιααποτελεσµατικότητα και ταχύτητα στην εξεύρεση λύσεων.

5. Σχεδιασµός και σύνθεση των υποστηρικτικών πληροφοριακών συ-στηµάτων που ενσωµατώνουν τις τεχνικές επίλυσης και επιτρέ-πουν τη διεπαϕή των µάνατζερ που πρέπει να λαµβάνουν τιςαποφάσεις και των συστηµάτων που περιέχουν τα δεδοµένα καιτις αλγοριθµικές προσεγγίσεις.

Τα επιχειρησιακά προβλήµατα στα οποία εφαρµόζονται οι αρχές τιςΕφοδιαστικής Αλυσίδας καλύπτουν µεγάλο ϕάσµα δραστηριοτήτωντων σύγχρονων εταιριών, π.χ., χρηµατοοικονοµική διοίκηση, µάρκε-τινγκ και πωλήσεις, µεταφορές, πληροφορική και ανθρώπινοι πόροι.

1.1 Εφοδιαστική

Ιστορικά τεκµηριωµένα, η εφοδιαστική (logistics), µε την έννοια πουπλησιάζει αυτήν που της αποδίδουµε σήµερα, ανάγεται στην επο-χή των Ρωµαϊκών χρόνων όταν η ταχεία ανάπτυξη των λεγεώνων σταδιάφορα σηµεία των αυτοκρατορικών συνόρων για την αντιµετώπισηϐαρβαρικών επιδροµών ήταν αναγκαία και έθετε ιδιαίτερες απαιτήσειςστη ύπαρξη οδών και στην επιτυχή και ταχεία µεταφορά διαταγών, υ-λικών και ανδρών1. Φυσικά είναι αδιανόητο να µην υπήρξε η ανάγκηκαλής διαχείρισης αποθηκών, αποθεµάτων, µεταφορών, κ.α., από την

1Το ότι ούτε οι ΄Ελληνες και ούτε οι Πέρσες έδιναν κάποια ανάλογη έµφαση στην στρατιωτική εφο-διαστική είναι εµφανές αν µελετήσει κανείς την Κύρου Ανάβαση του Ξενοφώντος και την ΑλεξάνδρουΑνάβαση του Αρριανού.

20 Εισαγωγή

εποχή που οι πρώτοι άνθρωποι ασχολήθηκαν σοβαρά µε το εµπόριο. Ηστρατιωτική εφοδιαστική (military logistics) εντατικοποιήθηκε απότον δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο και µετά, µε πρόσφατο αποκορύφωµατον πόλεµο του κόλπου και την εισβολή στο Ιράκ. Σε όλη αυτήν τηνχρονική διάρκεια, η εφοδιαστική υιοθετείται, κατά µάλλον ή ήττον,και στον πολιτικό τοµέα τόσο σε επίπεδο διακυβέρνησης όσο και σειδιωτικό επιχειρηµατικό επίπεδο. Σήµερα, η εφοδιαστική παίζει έναντόσο καθοριστικό ϱόλο στον σύγχρονο τρόπο Ϲωής που καθίσταται α-παρατήρητη στην καθηµερινότητα µέχρι την στιγµή που παρουσιασθείκάποιο πρόβληµα.

∆ιάφοροι όροι, όπως π.χ.

• επιχειρηµατική εφοδιαστική (business logistics)

• διαχείριση καναλιών διανοµής (channel distribution manage-ment)

• διαχείριση διανοµών (distribution management)

• διαχείριση υλικού (materials management)

• ϕυσική διανοµή (physical distribution)

• συστήµατα ταχείας απόκρισης (quick-response systems)

• διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας(supply chain management)

όλοι αναφέρονται στην εφοδιαστική.

Αλλά τι είναι εφοδιαστική ; Ο όρος αναφέρεται στην διαχείριση τηςϱοής αγαθών ή υλικών από την πηγή στο σηµείο κατανάλωσης ή ακόµηκαι στο σηµείο απόθεσης.

Το Council of Logistics Management2 ορίζει τον όρο διαχείριση ε-ϕοδιαστικής (logistics management) ως την διαδικασία προγραµµα-τισµού, υλοποίησης και ελέγχου για εφικτή και αποτελεσµατική ϱοήκαι αποθήκευση αγαθών, υπηρεσιών, και σχετικών πληροφοριών απότην πηγή στο σηµείο κατανάλωσης µε σκοπό την συµµόρφωση µε τιςαπαιτήσεις των πελατών (Σχήµα 1.1).

2http://www.clm1.org

Εισαγωγή 21

Ο ορισµός αυτός περιέχει ϱοές τόσο υλικών όσο και υπηϱεσιών καισυνεπώς απευθύνεται τόσο σε διαδικασίες στον τοµέα προσφοράς υπη-ϱεσιών (διοίκηση/ διακυβέρνηση, νοσοκοµεία, τράπεζες, λιανικές π-ωλήσεις, χονδρικές πωλήσεις) όσο και στον ϐιοµηχανικό τοµέα. Επι-πρόσθετα, οι διαδικασίες αποκοµιδής απορριµµάτων, ανακύκλωσης,και επαναχρησιµοποίησης προϊόντων ϑα πρέπει να προστεθούν σταανωτέϱω καθώς η εφοδιαστική παίζει ανερχόµενο ϱόλο π.χ. στηναποκοµιδή συσκευασιών µετά την παράδοση προϊόντων αλλά και στηναποκοµιδή παλαιών συσκευών. Είναι γεγονός ότι σε πολλές χώρες τηςΕυρώπης η νοµοθεσία επιβάλλει τις αναφερθείσες αποκοµιδές.

ΦυσικοίΠόροι

ΑνθρώπινοιΠόροι

ΧρηµατικοίΠόροι

ΠόροιΠληροφοριών

ΑνταγωνιστικάΠλεονέκτηµα

ΧρησιµότηταΧρόνου καιΤόπου

Αποτελεσµατική∆ιανοµή

Ενεργετικό

ΕΙΣΟ∆ΟΣ ΕΞΟ∆ΟΣΕΦΟ∆ΙΑΣΤΙΚΗ

Πρώτες΄Υλες Αποθέµατα Προϊόντα

΄ΕτοιµαΕφοδιαστική ∆ιαχείριση

Προγραµµατισµός Υλοποίηση ΄Ελεγχος

∆ιαχειριστικές Ενέργειες

Εφοδιαστικές ∆ραστηριότητες

Εξυπηρέτηση Πελατών, Πρόβλεψη Ζήτησης, ∆ιαχείρισηΠαραγγελιών, Τροφοδοσία, Συσκευασία, Μεταφορές,∆ιανοµές, Αποθήκευση, Χωροταξία, Αποθέµατα, κ.α.

Προµηθευτές Πελάτες

Σχήµα 1.1: Στοιχεία της εφοδιαστικής διαχείρισης

Η εφοδιαστική διαχείριση συνεπώς ασχολείται µε την ανάπτυξη και υ-λοποίηση µιας µεθοδολογίας για ικανοποιητική και κοστολογικά αποτε-λεσµατική επίτευξη των εφοδιαστικών στόχων µιας επιχείρησης, όπουοι στόχοι αυτοί συνοψίϹονται στην ϱήση «να παραδοθεί η σωστή ποσότη-τα του σωστού προϊόντος στον σωστό πελάτη στον σωστό τόπο και χρόνοσε σωστή τιµή». Η εφαρµογή των αρχών της εφοδιαστικής διαχείρισηςαπαντά συχνά την σύγκρουση συµφερόντων και στόχων µεταξύ δι-αφόρων τοµέων ακόµη και µέσα στην ίδια επιχείρηση. Για τον λόγοαυτό, η τάση και η γενική αντίληψη είναι σήµεϱα η ολοκληρωµένηεφοδιαστική διαχείριση (integrated logistics management), η οποί-α αποσκοπεί στην επίλυση αυτών των συγκρούσεων µε τέτοιον τρόποώστε να είναι ικανοποιητική και κοστολογικά αποτελεσµατική για τηνεπιχείρηση σαν σύνολο. Κάτι τέτοιο απαιτεί ανάλυση του ολικού ε-ϕοδιαστικού κόστους (total cost analysis), το οποίο εµπεριέχει όλες

22 Εισαγωγή

τις δαπάνες που συσχετίζονται µε τους εφοδιαστικούς στόχους τηςεπιχείρησης, από την αρχική ϕάση έρευνας της ιδέας ενός προϊόν-τος (concept exploration) ως το τέλος της χρήσιµης Ϲωής αυτού τουπροϊόντος, και ονοµάζεται κόστος κύκλου Ϲωής (life cycle cost). Ενώη ανάγκη αυτής της ολοκληρωµένης προσέγγισης είχε ήδη συνειδη-τοποιηϑεί από τα τέλη του 1950 και τις αρχές του 1960, η ανάπτυξητων ποσοτικών µεθόδων της Επιχειρησιακή ΄Ερευνας, η πρόοδος στη-ν τεχνολογία των υπολογιστών και η προηγµένη τεχνολογία επικοι-νωνιών και πληροφορικής επιτρέπουν σήµερα την εφαρµογή της. Οσκοπός της ολοκληρωµένης εφοδιαστικής διαχείρισης είναι η ανάπτυ-ξη ενός εφοδιαστικού συστήµατος που επιτυγχάνει τους εφοδιαστικούςστόχους της επιχείρησης στο χαµηλότερο δυνατόν κόστος. Η κυϱιό-τεϱη πρόκληση που έχει ν΄ αντιµετωπίσει σ΄ αυτήν την ολοκλήρωσηείναι η επίτευξη µιας ισορροπίας µεταξύ απόδοσης και κόστους πουνα ϐελτιστοποιούν τους στόχους της επιχείρησης.

1.2 Εφοδιαστική Αλυσίδα

Μία εφοδιαστική αλυσίδα (supply chain) ή και δίκτυο εφοδιαστι-κής (logistics network) αποτελείται απ΄ όλα τα στάδια που εµπλέκο-νται, έµµεσα ή άµεσα, στην ικανοποίηση των απαιτήσεων του πελάτη.Συνεπώς, η εφοδιαστική αλυσίδα αποτελείται από κατασκευαστές καιπροµηθευτές, από χώρους αποθήκευσης, κέντρα διανοµών, µεταϕο-ϱείς, πωλητές λιανικής, πελάτες, αλλά και από τις πρώτες ύλες, αποθέ-µατα κατά την διαδικασία παραγωγής, και έτοιµα προϊόντα που ϱέουνµεταξύ αυτών των σηµείων (Σχήµα 1.2).

Η ικανοποίηση των πελατών συνεπάγεται ότι η ανάπτυξη νέων προϊό-ντων, η προβολή των προϊόντων στην αγορά, η χρηµατοδότηση, η εξυ-πηϱέτηση πελατών, κ.α., αποτελούν επίσης συστατικά στοιχεία τηςεφοδιαστικής αλυσίδας.

Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι δυναµική και εµπλέκει την ϱοή προϊό-ντων, πληροφοριών και κεφαλαίων µεταξύ των διαφόρων σταδίων. Κά-ϑε στάδιο της αλυσίδας εκτελεί διαφορετικές διαδικασίες και αλλη-λεπιδρά µε άλλα στάδια της αλυσίδας.

Κάθε στάδιο της αλυσίδας στο Σχήµα 1.2 δεν είναι κατ΄ ανάγκη παρόνσ΄ όλες τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Ο κατάλληλος σχεδιασµός (design)

Εισαγωγή 23

΄ΕξοδαΜεταφορών ΄Εξοδα

Μεταφορών

΄ΕξοδαΜεταφορών

΄ΕξοδαΜεταφορών

ΚόστοςΥλικών Κόστος

Παραγωγής ΑποθεµάτωνΚόστος

ΑποθεµάτωνΚόστος

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣΚΑΙ ∆ΙΑΝΟΜΗΣ

ΠΩΛΗΤΕΣΛΙΑΝΙΚΗΣ

ΠΕΛΑΤΕΣ

∆ηµιουργίαΠροσόδων

Σχήµα 1.2: Εφοδιαστική Αλυσίδα

της εφοδιαστικής αλυσίδας εξαρτάται τόσο από τις απαιτήσεις τωνπελατών όσο και από τον ϱόλο που διάφορα στάδια διαδραµατίζουνστην ικανοποίηση αυτών των απαιτήσεων. Σε ορισµένες αλυσίδες, ό-πως π.χ. σε αυτοκινητοβιοµηχανίες, είναι αναγκαίο να ληφθούν υπ΄όψιν οι προµηθευτές των προµηθευτών και οι πελάτες των πελατών.Ενώ σε άλλες, µε χαρακτηριστικά παραδείγµατα στην παραγωγή υπο-λογιστών, δεν υπάρχει παρουσία πωλητών ολικής και λιανικής ή δι-ανοµέων καθώς η παραγγελία του ιδίου του πελάτη ϑέτει σε κίνησητην διαδικασία παραγωγής.

Είναι εµφανές από το Σχήµα 1.2 ότι η εφοδιαστική αλυσίδα λαµβάνειυπ΄ όψιν της όλα τα έξοδα που δηµιουργούνται στα διάφορα στάδια κα-ϑώς και από την αλληλεπίδραση των διαφόρων σταδίων. Παρατηρούµεότι σε κάθε εφοδιαστική αλυσίδα υπάρχει µόνον µία πηγή προσόδων :ο πελάτης. Από την άλλη πλευρά, όλες οι ϱοές πληροφοριών, προϊό-ντων ή κεφαλαίων δηµιουργούν δαπάνες. Υπολογίζεται ότι σε πολλέςπεριπτώσεις το κόστος της ϱοής των υλικών µέσω της αλυσίδας πλη-σιάζει το 75% του ολικού προϋπολογισµού.

Τρία είναι κυρίως τα εν χρήσει κριτήρια για την απόδοση της εφοδι-αστικής αλυσίδας :

• το ολικό κόστος,

• το ολικό κέρδος,

24 Εισαγωγή

• ο χρονικός κύκλος.

Ο ϐασικός σκοπός της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι να µεγιστοποιή-σει την ολική αξία (overall value), όπου η αξία αναφέρεται στην δι-αφορά µεταξύ του τι αξίζει το τελικό προϊόν για τον πελάτη και τηνπροσπάθεια που καταϐλήϑηκε από την εφοδιαστική αλυσίδα για ναικανοποιήσει την απαίτηση του πελάτη. Συνεπώς ο σκοπός της δι-αχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι να την καταστήσει εφι-κτή και αποτελεσµατική ως προς το κόστος καθ΄ όλο το µήκος τουσυστήµατος : Το ολικό κόστος (overall cost) που προέρχεται από τιςµεταφορές, την διανοµή, κ.λ.π. πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. ΄Επεταιότι η έµφαση της διαχείρισης είναι όχι στην ελαχιστοποίηση του κό-στους της κάθε δραστηριότητας χωριστά, π.χ. ελαχιστοποίηση κόστουςαποθεµάτων ή ελαχιστοποίηση κόστους µεταφορών, αλλά στο να λη-ϕθεί υπ΄ όψιν ολόκληρο το σύστηµα. Με άλλα λόγια η διαχείρισητης εφοδιαστικής αλυσίδας ϐασίζεται σε µία συνολική προσέγγισητου συστήµατος (systems approach) και όχι σε ξεχωριστή διαχείρισητων επιµέρους στοιχείων του συστήµατος (components approach). Ησυνολική προσέγγιση του συστήµατος προϋποθέτει την κατανόησητης κάθε δραστηριότητας και λειτουργίας που λαµβάνει χώρα στηνεφοδιαστική αλυσίδα σε σχέση µε την αλληλεπίδρασής της µε άλ-λα στοιχεία της αλυσίδας. Η ιδέα ϐασίζεται στο ότι το αποτέλεσµαµίας σειράς δραστηριοτήτων, όπου οι αλληλεξαρτήσεις και αλληλεπι-δράσεις λαµβάνονται υπ΄ όψιν, είναι καλύτερο από το άθροισµα τωνατοµικών αποτελεσµάτων των επιµέϱους δραστηριοτήτων. Εάν µόνονοι επιµέρους δραστηριότητες ϐελτιστοποιούνται ατοµικά, το συνολικόαποτέλεσµα είναι υποβέλτιστο (suboptimal) και περαιτέρω ϐελτίωσηείναι δυνατή δια της συνολικής προσέγγισης του συστήµατος, π.χ.µείωση του κόστους µεταφορών δύναται να οδηγήσει σε αύξηση τουκόστους των αποθεµάτων και αντίστροφα.

Παροµοίως, το ολικό κέρδος (overall profitability) της εφοδιαστικήςαλυσίδας αναφέρεται στο ολικό κέρδος που πρέπει να διανεµηθείκατά µήκος της αλυσίδας. Και πάλι, η απόδοση της δεν ϑα πρέπεινα µετρηθεί µε τα επιµέρους κέρδη των µεµονωµένων στοιχείων της.Συνεπώς, ο σκοπός της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας εµπε-ϱιέχει την διαχείριση των ϱοών µεταξύ των σταδίων της εφοδιαστικήςαλυσίδας για να µεγιστοποιήσει το ολικό κέρδος.

Ο χρονικός κύκλος (cycle time) είναι ο ολικός χρόνος που απαιτείται

Εισαγωγή 25

για να ολοκληρωθεί η ολική διαδικασία από τις πρώτες ύλες στο έτοιµοπροϊόν στον πελάτη. Υπολογίζεται ότι γενικά µόνον το 5% του κύκλουχρησιµοποιείται για την εκτέλεση της πραγµατικής διαδικασίας. Ηδιαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας ϑα πρέπει ν΄ αποσκοπεί στηνϐελτίωση αυτής της απόδοσης.

Είναι δυνατόν να επιτευχθεί αυτή η ολική προσέγγιση της εφοδι-αστικής αλυσίδας ; ∆υστυχώς, αν και µέσω της ολοκλήρωσης της εφο-διαστικής αλυσίδας µία εταιρεία δύναται να επιτύχει σηµαντική µεί-ωση κόστους και ταυτόχρονα ϐελτίωση του επιπέδου των υπηρεσιώνπου προσφέρει, η ολοκλήρωση αυτή δεν είναι πάντοτε εύκολη για δύοκυρίως λόγους :

• ∆ιάφορα στοιχεία της αλυσίδας δύνανται να έχουν διαφορετικέςκαι πιθανώς συγκρουόµενες στοχεύσεις. Π.χ. η επιθυµία τωνπροµηθευτών για µεγάλες αγορές σε σταθερές ποσότητες µε ε-λαστικές ηµεροµηνίες παράδοσης συγκρούεται µε την ελαστικήϹήτηση που αντιµετωπίζουν οι κατασκευαστές.

• Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι ένα δυναµικό σύστηµα που εξελίσσε-ται συν τω χρόνω. Π.χ. η Ϲήτηση των πελατών και η δυνατότη-τα των προµηθευτών υπόκεινται σε διακυµάνσεις, αλλά ακόµηκαι οι σχέσεις µέσα στην αλυσίδα αλλάζουν δυναµικά. ΄Ετσι κα-ϑώς η δύναµη των καταναλωτών αυξάνει, οι κατασκευαστές και οιπροµηθευτές πιέζονται για την παραγωγή µεγαλύτερης ποικιλίαςπροϊόντων και υψηλότερης ποιότητας. ΄Εχει επίσης παρατηρηθείότι ακόµη και αν η Ϲήτηση για κάποιο συγκεκριµένο προϊόν δενµεταβάλλεται αισθητά, αποθέµατα (inventory) και ανικανοποί-ητες παραγγελίες (back-order) δύνανται να υπόκεινται σε ουσι-αστικές διακυµάνσεις κατά µήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας.

1.2.1 Αποφάσεις στην ∆ιαχείριση της Εφοδιαστικής Αλυσίδας

Η διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας απαιτεί την λήψη αποφάσεωνπου αφορούν την ϱοή υλικών και αγαθών, πληροφοριών και κεφαλαί-ων. Οι αποφάσεις αυτές αφορούν µία σειρά από δραστηριότητες καιεπιχειρηµατικές στρατηγικές επιλογές. Ενδεικτικά αναφέρουµε καισυνοπτικά εξετάζουµε µερικές απ΄ αυτές τις επιµέρους δραστηριότητες.΄Οπως ϕαίνεται από το Σχήµα 1.1, οι δραστηριότητες αυτές επηρεά-Ϲουν την εφοδιαστική διαδικασία. Φυσικά δεν αντιµετωπίζουν (ή δεν

26 Εισαγωγή

ϑεωρούν ότι αντιµετωπίζουν) όλες οι εταιρείες ούτε όλες αυτές τις δρα-στηϱιότητες ούτε όλες τις επιχειρηµατικές στρατηγικές επιλογές.

1.2.1.1 Εξυπηρέτηση Πελατών (Customer Service)

Σύµφωνα µε το Σχήµα 1.1, η έξοδος του εφοδιαστικού συστήµατοςαναφέρεται στον πελάτη. Το όλο σύστηµα αποσκοπεί στην παράδοσητου σωστού προϊόντος στον σωστό πελάτη στον σωστό τόπο σε σωστήκατάσταση στην σωστή χρονική στιγµή σε σωστό κόστος. Καλή εξυπη-ϱέτηση πελατών συνεπάγεται την ικανοποίηση των πελατών. Υπενθυ-µίϹουµε ότι ο πελάτης είναι ο µόνος δηµιουργός προσόδων στην εφο-διαστική αλυσίδα.

1.2.1.2 Ανταλλακτικά και Υπηρεσίες µετά την Πώληση (Partsand Service Support)

Η δραστηριότητα αυτή αφορά κυρίως την παράδοση ανταλλακτικών,την διατήϱηση αποθηκών µε ανταλλακτικά, την παραλαβή ελαττωµα-τικών προϊόντων από τους πελάτες, όπως και την επισκευή προϊόντωνστον χώρο του πελάτη. Είναι όµως το ίδιο ουσιαστική στην υποστήριξητης παραγωγής και συναφών δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στοέτοιµο προϊόν. Απαιτεί επένδυση τρεχόντων κεφαλαίων ως ασφάλειαγια πιθανές µελλοντικές ανάγκες.

1.2.1.3 Συσκευασία (Packaging)

Για την εφοδιαστική, η συσκευασία παρέχει προστασία κατά την δι-αδικασία αποθήκευσης και την µεταφορά, ενώ παρέχει διευκολύνσειςστις διαδικασίες αυτές και δύναται να συµβάλει στην αποτελεσµατι-κότητα αµφοτέρων. Η συσκευασία παίζει επίσης κρίσιµο ϱόλο στηνπροβολή του προϊόντος και στην έλξη πελατών.

1.2.1.4 ∆ηµοσιεύσεις (Publications)

Οι δηµοσιεύσεις απαιτούνται για την ικανοποιητική και αποτελεσ-µατική υποστήριξη του προϊόντος. Το είδος των δηµοσιεύσεων εξαρτά-ται από το είδος του προϊόντος και µπορεί να είναι από ένα µονοσέλιδο

Εισαγωγή 27

ϕυλλάδιο έως και πολύτοµο τεχνικό εγχειρίδιο. Οι δηµοσιεύσεις πι-ϑανώς να είναι παραδοσιακές, τυπωµένες σε χαρτί, ή ϐασισµένες στηνσύγχρονη τεχνολογία των πολυµέσων.

1.2.1.5 Τροφοδοσία (Procurement)

Η δραστηριότητα αυτή αφορά την αγορά υλικών και υπηρεσιών απόπηγές εκτός της εταιρείας µε σκοπό την υποστήριξη των διαδικασιώνπαραγωγής, πωλήσεων, προβολής των προϊόντων, κ.λ.π.

1.2.1.6 ∆ιαχείριση Υλικού (Material Handling)

Η διαχείριση υλικού αφορά σχεδόν όλες τις κινήσεις των πρώτων υλών,την τρέχουσα επεξεργασία και τα έτοιµα προϊόντα µέσα στους χώρουςπαϱαγωγής ή αποθήκευσης. Επειδή τέτοιες κινήσεις δηµιουργούνέξοδα αλλά όχι πρόσθετη αξία, ο αντικειµενικός σκοπός είναι η ε-λαχιστοποίηση ή και η εξάλειψή τους, π.χ., ελαχιστοποιώντας αποστά-σεις, επιλέγοντας εσωτερικές διαρρυθµίσεις, µειώνοντας τις συµφορή-σεις, τις απώλειες λόγω ϕθοράς, κακοµεταχείϱισης ή σπατάλης, κ.α.

1.2.1.7 ∆ιαχείριση Αποθηκών και Κέντρων ∆ιανοµών (Ware-housing and Storage)

Ιδιαίτερες εγκαταστάσεις πιθανώς ν΄ απαιτούνται για την αποθήκευσηπρώτων υλών στους προµηθευτές πριν την µεταφορά τους στην παϱα-γωγή, στην επιχείϱηση για την αποθήκευση των εισερχοµένων πρώτωνυλών πριν την παραγωγή, για την αποθήκευση ετοίµων προϊόντωνπριν την διανοµή, για την αποθήκευση ανταλλακτικών µε σκοπό τηνσυντήϱηση και επιδιόρθωση µηχανών και συσκευών αναγκαίων στη-ν παραγωγή, για την αποθήκευση ανταλλακτικών µε σκοπό την συν-τήρηση και επιδιόρθωση προϊόντων που έχουν παραδοθεί στον πελάτη,κ.α. Οι εγκαταστάσεις είναι δυνατόν ν΄ ανήκουν στην επιχείρηση ή σεµεσάζοντες. Η δραστηριότητα αυτή αναφέρεται στην διαρρύθµιση καιλειτουργία των συγκεκριµένων εγκαταστάσεων. Επηρεάζει άµεσα τηνστρατηγική διανοµών και είναι αλληλένδετη µε την στρατηγική αποϑε-µατοποίησης και τις στρατηγικές αποφάσεις για την δοµή της αλυσί-δας. ∆ύναται να προσφέρει κοστολογικά οφέλη λόγω της οικονοµί-

28 Εισαγωγή

ας κλίµακας (economy-of-scale) στην παραγωγή και να διευκολύνειτην εξυπηρέτηση του πελάτη και την ικανοποίηση της Ϲήτησης. Ηδραστηριότητα αυτή υποστηρίζει άµεσα την χρησιµότητα/ωφέλειαχρόνου και τόπου (time and place utility) καθώς επιτρέπει προϊό-ντα να παραχθούν και ν΄ αποθηκευθούν για αργότερα. ΄Ενας ϐασικόςτρόπος µε τον οποίο η εφοδιαστική συνεισφέρει πρόσθετη αξία είναι µετην δηµιουργία χρησιµότητας ή ωφέλειας. Η ωφέλεια χρόνου είναι ηπρόσθετη αξία που προκύπτει από την παραλαβή ενός προϊόντος στηνκατάλληλη χρονική στιγµή. Η χρησιµότητα τόπου είναι η αξία πουπροστίθεται από την διαθεσιµότητα ενός προϊόντος ή µιας υπηρεσίαςστον κατάλληλο τόπο. Οι δύο αυτές χρησιµότητες είναι προϋποθέσειςγια την χρησιµότητα κτήσης (possession utility). Χωρίς τις ωφέλειεςτόπου και χρόνου δεν µπορεί να υπάρξει ικανοποίηση του πελάτη.

1.2.1.8 ∆ιαχείριση Επιστρεφθέντων Προϊόντων (Return GoodsHandling)

Επιστροφή προϊόντων µπορεί να λάβει χώρα είτε λόγω της ακαταλλη-λότητάς τους είτε διότι ο πελάτης έχει αλλάξει γνώµη εντός του χρονικούδιαστήµατος που η νοµοθεσία για την προστασία του καταναλωτή έχεικαθορίσει. Η προώθηση προϊόντων προς τα πίσω, κατά µήκος της ε-ϕοδιαστικής αλυσίδας δύναται να δηµιουργήσει έξοδα µέχρι και δέκαϕορές µεγαλύτερα από την αντίστοιχη προώθηση των προϊόντων προςτον πελάτη.

1.2.1.9 Αντίστροφη Εφοδιαστική (Reverese Logistics)

Η αντίστροφη εφοδιαστική γίνεται συχνά κατανοητή σαν το εφοδι-αστικό κανάλι που είναι υπεύθυνο για την ϕυσική διανοµή από τονπελάτη προς την επιχείρηση. Η δραστηριότητα αυτή αφορά την αϕαί-ϱεση και απόθεση απορριµµάτων και υπολοίπων από την παραγωγή,την διανοµή και την συσκευασία, π.χ. χρησιµοποιηθέντων ηλεκτρικώνστηλών, παλαιών ελαστικών, πλαστικών ϕιαλών, χαρτονιών, υάλινωνδοχείων, κ.λ.π. Εκτός από συλλογή και µεταφορές, η δραστηριότητααυτή δύναται ν΄ απαιτεί πρόσκαιρη αποθήκευση, διαλογή, ανακύκλω-ση, επαναχρησιµοποίηση και εκ νέου επεξεργασία. Η συνειδητοποίησητων επιπτώσεων στο περιβάλλον από τέτοια απορρίµµατα αλλά καιη νοµοθεσία πολλών Ευρωπαϊκών χωρών καθιστά την δραστηριότητα

Εισαγωγή 29

αυτή ιδιαίτερα κρίσιµη.

1.2.1.10 Πρόβλεψη Ζήτησης (Demand Forecasting)

Στην εφοδιαστική αλυσίδα, η πρόβλεψη αφορά κυρίως τις παραγγελίεςαπό τους προµηθευτές, τις ποσότητες των έτοιµων προϊόντων που ϑαµεταφερθούν και που είναι συνάρτηση της Ϲήτησης, και συχνά αλλάόχι πάντοτε το πρόγραµµα παραγωγής.

1.2.1.11 Χωροθέτηση Εγκαταστάσεων (Plant andWarehouse Lo-cation)

Η δραστηριότητα αυτή είναι στρατηγικής σηµασίας καθώς επηρεάζειτα έξοδα µεταφοράς, τα επίπεδα εξυπηρέτησης των πελατών και τηνταχύτητα αντίδρασης. Αφορά την επιλογή τόπων για τους χώρουςαποθήκευσης και διανοµής, όπως πιθανώς και για τις µονάδες πα-ϱαγωγής. Αφορά επίσης τις επιλογές δυναµικότητας αυτών των εγκα-ταστάσεων, τις µεταφορές µεταξύ των εγκαταστάσεων και τις διανοµέςστους πελάτες.

1.2.1.12 ∆ιαχείριση Αποθεµάτων (Inventory Management)

Τα αποθέµατα και όλες οι δραστηριότητες που σχετίζονται µ΄ αυτάαποτελούν Ϲωτικό τµήµα και κρίσιµο σύνδεσµο της εφοδιαστικής αλυσί-δας, καθότι αποθέµατα είναι δυνατόν ν΄ απαιτούνται σ΄ όλες τις ϕάσειςτης παραγωγικής διαδικασίας και της διακίνησης του προϊόντος. Γιαπαράδειγµα, στο Σχήµα 1.3, επειδή οι συµβαλλόµενοι στην εφοδι-αστική αλυσίδα ϐρίσκονται διάσπαρτοι γεωγραφικά, είναι αναγκαίαη διατήρηση αποθεµάτων καθ΄ όλο το µήκος της αλυσίδας για τηνεπίτευξη χρησιµότητας τόπου και χρόνου. Τα µη-διακεκοµένα τόξααντιστοιχούν σε πρόσω εφοδιαστικές ϱοές ενώ τα διακεκοµένα στις αν-τίστροφες ϱοές µέσω της αλυσίδας. ∆εν ϑα πρέπει να µας εκπλήσειτο γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις και ο πελάτης διατηρεί δικό τουαπόθεµα για ιδιωτική ή ιδρυµατική κατανάλωση. Το επίπεδο απο-ϑεµάτων αποφασίζεται αντιπαραθέτωντας το κόστος της διατήρησήςτους στην απαίτηση των πελατών για υψηλής ποιότητας εξυπηρέτηση.Το κόστος της διατήρησης αποθεµάτων δύναται ν΄ ανέλθει σε υψηλά

30 Εισαγωγή

ΑπόθεµαΠροµηθευτή

ΕναπόθεσηΑπορριµµάτων

ΕργασίαςΑπόθεµα Τρέχουσας

Απόθεµα ΠρώτωνΥλών

Προϊόντος στηνΜονάδα Παραγωγής

Απόθεµα Τελικού

Υποπροϊόντα

Απορρίµµατα και

Απόθεµα Πελάτη

ΠωλήσεωνΑπόθεµα Λιανικών

Απόθεµα ΤελικούΠροϊόντος σταΚέντρα ∆ιανοµής

Επανεπεξεργασία ήΕπανασυσκευασίαΠροϊόντος

Σχήµα 1.3: Εφοδιαστικές ϱοές και αποθέµατα

επίπεδα και να καλύπτει ως και το 50% της αξίας του αποθέµατος. Ολόγος είναι ότι το κόστος αυτό εµπεριέχει δεσµευµένα στο απόθεµα κε-ϕάλαια, το κόστος της αποθήκευσης, και τον κίνδυνο της αχρήστευσηςτου αποθέµατος π.χ. λόγω παλαίωσης. Η ϐασική ερώτηση είναι ϐε-ϐαίως εάν πράγµατι υπάρχει ανάγκη διατήρησης αποθεµάτων και γιαποιο λόγο. Απορρέει π.χ. µία τέτοια ανάγκη για λόγους αβεβαιότη-τας στην Ϲήτηση, στην τροφοδοσία ή κάπου αλλού στην αλυσίδα ; Ανη αβεβαιότητα οφείλεται π.χ. στην Ϲήτηση, τι ϑα πρέπει να γίνει ; Ηδιαχείριση αποθεµάτων αποσκοπεί γενικώς στον καθορισµό των συσ-τατικών του αποθέµατος, στις ποσότητες αυτών των συστατικών, καιστον χρόνο αναπλήρωσης ή αντικατάστασής τους.

Εισαγωγή 31

1.2.1.13 Μεταφορές και ∆ιανοµές (Transportation and Distri-bution)

Η δραστηριότητα αφορά τον τρόπο και τα µέσα για την µεταβίβασηπ.χ. του αποθέµατος µέσω των ϕυσικών καναλιών. Για την µεταφοράυλικών και αγαθών ϑα πρέπει να γίνει η επιλογή µέσου, π.χ. αερο-πορικώς, σιδηροδροµικώς, οδικώς, κ.λ.π., η επιλογή τύπου οχήµα-τος, ο καθορισµός των διαδροµών και των δροµολογήσεων, η επι-λογή µεταφορέων, κ.λ.π. Τα έξοδα µεταφορών αποτελούν συνήθωςτο µεγαλύτερο κοµµάτι της πίτας εξόδων της εφοδιαστικής αλυσίδας.Μία επιχείρηση σπανίως ϐασίζεται µόνον σε εσωτερικούς πόρους γι-α τις µεταφορές και διανοµές της. Συνηθέστατα, αν όχι πάντοτε, τοεφοδιαστικό κανάλι µεταφορών συνίσταται από ποικιλία ανεξάρτητωνεταιριών που δρουν ενορχηστρωµένα για την παράδοση πρώτων υλώνστην επιχείρηση και την παράδοση έτοιµων προϊόντων στους πελάτεςτης. Οι εταιρείες που αποκοµίζουν κέρδη από την µεταφορά πρώτωνυλών και ετοίµων προϊόντων αναφέρονται συχνά ως ενδιάµεσοι ή µεσά-Ϲοντες (intermediaries). ΄Ενα κανάλι µεταφορών δύναται ν΄ αποτελείταιαπό αρκετούς τέτοιους µεσάζοντες, των οποίων τα κέρδη ή οι απώλειεςεξαρτώνται από την απόδοση όλου του καναλιού. Η επιλεγµένη στρα-τηγική διανοµών δύναται να επηρεάσει την διαχείριση των αποθεµάτωναλλά και την χωροθέτηση εγκαταστάσεων. Π.χ., η στρατηγική δι-ανοµών δύναται να ϐασισθεί σε «σταθµούς µεταφόρτωσης» (cross-do-cking points), σε εγκαταστάσεις δηλαδή που δεν διατηρούν αποθέµατααλλά που λειτουργούν ως συντονιστές της διαδικασίας προώθησης τωνπροϊόντων και σαν ενδιάµεσοι κόµβοι για εισερχόµενες παραγγελίες.Συνεπώς, η επιλογή στρατηγικής για την διανοµή είναι αλληλένδετηµε την επιλογή του είδους των εγκαταστάσεων. Η διανοµή δύναταινα ϐασισθεί σε κλασικούς χώρους µε αποθέµατα, σε εγκαταστάσειςτύπου σταθµών µεταφόρτωσης και διαµετακόµισης ή σε απ΄ ευθείαςµεταφορές. Ακόµη και η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων παραγωγήςεπηρεάζεται από την ύπαρξη ικανοποιητικών και κοστολογικά αποτε-λεσµατικών καναλιών µεταφοράς και διανοµής.

Η εφοδιαστική διανοµή (distribution logistics) είναι εκείνος ο τοµέαςτης διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας ο οποίος είναι υπεύθυνοςγια την παράδοση των προϊόντων στους πελάτες στον σωστό τόπο,στην σωστή χρονική στιγµή, σε σωστή κατάσταση, και για το σωστόκόστος. Παραδοσιακά, η ϕυσική διανοµή (physical distribution)

32 Εισαγωγή

αποτελεί µόνον µέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η διανοµή εθεω-ϱείτο σαν δύο διαφορετικές λειτουργίες. Το τµήµα πωλήσεων ήτανυπεύθυνο για την ανάθεση σε διανοµείς ή µεσάζοντες και για τιςσυµφωνίες που καθόριζαν τις εµπορικές δραστηριότητες των κανα-λιών διεκπεραίωσης (transaction channels). Από την άλλη πλευρά, ηδιαχείριση των ϕυσικών αποθεµάτων και ϱοών, τα κανάλια ϕυσικής δι-ανοµής (physical distribution channels), ήταν στην δικαιοδοσία εξει-δικευµένων διαχειϱιστών, π.χ. διαχειριστής αποθηκών, διαχειριστήςµεταφορών, κ.λ.π. Αποτελεσµατική όµως διαχείριση των διανοµώνείναι αδύνατη εάν δεν ληφθούν υπ΄ όψιν οι ισχυροί δεσµοί µε την τρο-ϕοδοσία και την παραγωγή, όπως και οι αλληλοσυσχετίσεις µεταξύδιαδικασιών που ενυπάρχουν στην εφοδιαστική αλυσίδα. ∆εν υπάρ-χουν συνεπώς διαχωριστικές γραµµές µεταξύ της διαχείρισης της εφο-διαστικής γενικώς, της εφοδιαστικής διανοµής και της εφοδιαστικήςαλυσίδας.

1.2.1.14 Επικοινωνία και Τεχνολογία Επικοινωνίας (Commu-nications and Communication Technology)

Οι αλληλεπιδράσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα είναι περίπλοκες καιγίνονται συνεχώς περιπλοκότερες λόγω της παγκοσµιοποίησης τηςαγοράς. ∆ηµιουργούνται συνεπώς απαιτήσεις για αυτόµατες και γρή-γορες επικοινωνίες π.χ. µεταξύ της εταιρείας και των προµηθευτώντης όπως και των πελατών της αλλά και µεταξύ τµηµάτων της ίδιας τηςεταιρείας. Οι επικοινωνίες αυτές αφορούν δραστηριότητες όπως τονσυντονισµό των χώρων αποθήκευσης, την τρέχουσα διαδικασία πα-ϱαγωγής και τα έτοιµα προϊόντα. Επικοινωνία λαµβάνει όµως χώρακαι µεταξύ µελών της εφοδιαστικής αλυσίδας που δεν συνδέονται άµε-σα µε την εταιρεία, όπως π.χ. οι δευτερεύοντες προµηθευτές και οιδευτερεύοντες πελάτες. Επειδή οι επικοινωνίες αποτελούν το κλειδίγια την εφικτή λειτουργία του συστήµατος, η σωστή τους οργάνωσηκαι η σωστή επιλογή τεχνολογίας είναι κρίσιµες αποφάσεις.

1.2.1.15 Επεξεργασία Παραγγελιών και Τεχνολογία Πληϱοϕο-ϱικής (Order Processing and Information Technology)

Η διαδικασία εκτέλεσης παραγγελιών αποτελεί την ϐασική και συχνάτην µοναδική διεπαφή µε τον πελάτη και έχει συνεπώς ϱόλο κλειδί

Εισαγωγή 33

στην δηµιουργία εντυπώσεων στον πελάτη σχετικά µε τις προσφεϱό-µενες υπηρεσίες και συνεπώς µε την τελική του ικανοποίηση. Η δι-αδικασία αυτή εµπεριέχει την εξέταση του αποθεµατικού επιπέδου,την έκδοση τιµολογίων, κ.α. και δύναται συνεπώς να προβεί χρονοβό-ϱα. Για παράδειγµα, στο Σχήµα 1.3, όλες οι εφοδιαστικές ϱοές είναι τοαποτέλεσµα της απόφασης του τελικού πελάτη να προβεί στην αγοράτου προϊόντος της εταιρείας. Η όλη διαδικασία εξαρτάται από την ϱοήπληροφοριών από τον πελάτη προς την εταιρεία και από την εταιρείαπρος τους προµηθευτές της. Οι επικοινωνίες και οι πληροφορίες είναιαναπόσπαστο µέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας διότι δεν είναι δυνατόννα υπάρξει ϱοή προϊόντων πριν την ϱοή πληροφοριών. Συνεπάγεται π-ως η όσον το δυνατόν αυτοµατοποίησή της είναι Ϲωτικής σηµασίας. Γιατον λόγο αυτό οι εταιρείες στρέφονται σε ηλεκτρονικά συστήµατα όπωςτην ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδοµένων EDI (electronic data inter-change), την ηλεκτρονική µεταφορά κεφαλαίων EFT (electronicfund transfer), και το διαδίκτυο (internet). Η τεχνολογία της πληρο-ϕορικής είναι κρίσιµη για την αποτελεσµατικότητα της διαχείρισηςτης αλυσίδας σε τέτοιο ϐαθµό ώστε µεγάλο µέρος του πρόσφατουενδιαφέροντος για την εφοδιαστική αλυσίδα ϐασίζεται στις ευκαιρίεςπου η ανάπτυξη της πληροφορικής έχει δηµιουργήσει για την ταχείαµεταφορά µεγάλου συνόλου δεδοµένων και την γρήγορη επεξεργασίατους. Η διοίκηση των επιχειρήσεων τίθεται προ κρίσιµων ερωτήσεωνπου δεν αφορούν πλέον το εάν τα δεδοµένα δύνανται να µεταβιβασθούναλλά ποια ϑα πρέπει να µεταβιβάζονται και ποια ν΄ αγνοηθούν, ποιεςυλικοτεχνικές δοµές απαιτούνται, ποιες δυνατότητες προσφέρει το δι-αδίκτυο και ποιος ο ϱόλος του ηλεκτρονικού εµπορίου.

1.2.1.16 Εκπαίδευση Προσωπικού (Personnel Education)

Το προσωπικό αντιπροσωπεύει συχνά ένα πολύ ακριβό στοιχείο τηςεφοδιαστικής αλυσίδας, π.χ. όταν η επιχείρηση παράγει προϊόνταυψηλής και περίπλοκης τεχνολογίας. Το κόστος του δύναται να ε-λαχιστοποιηθεί µέσω προσεκτικής επιλογής του και σωστής και αποτε-λεσµατικής εκπαίδευσής του, έτσι προγραµµατισµένη ώστε συνεχώς ναυπάρχει πρόσβαση σε πλήρως καταρτισµένο προσωπικό.

34 Εισαγωγή

1.2.1.17 Εφοδιαστική Τρίτου (Third Party Logistics) και Στρα-τηγικός Συνεταιρισµός (Strategic Partnering)

΄Οπως ήδη έχει λεχθεί, η εφοδιαστική αλυσίδα είναι δυνατόν να µηνελέγχεται από µία µόνον εταιρεία οπότε συγκρουόµενοι αντικειµενικοίστόχοι πιθανώς να υπάρχουν µεταξύ συνεργαζόµενων ή µεταξύ εγκα-ταστάσεων. Καθώς οι πελάτες ϑέτουν όλο και µεγαλύτερες απαιτήσειςστους προµηθευτές τους, οι απαιτήσεις στην παραγωγή και διανοµήαυξάνουν. Οι εταιρείες πρέπει να λάβουν αποφάσεις ως προς το εάν ϑαδιατηρήσουν όλες τις δραστηριότητες που έχουµε αναφέρει πιο πάνω ήεάν ϑα διατηρήσουν µόνον δραστηριότητες κλειδιά και ϑα αναθέσουντις υπόλοιπες σε τρίτους (outsourcing). Αποθήκευση και µεταφορέςείναι οι κυριότερες εφοδιαστικές δραστηριότητες που συνήθως αναθέ-τονται σε τρίτους. Αµοιβαία εµπιστοσύνη, σεβασµός και ειλικρίνειαµεταξύ των συµβαλλοµένων είναι το κλειδί της επιτυχούς συνεργασί-ας. Ο στρατηγικός συνεταιρισµός αποσκοπεί στις κατάλληλες συµ-ϕωνίες συνεργασίας και στις δραστηριότητες εκείνες που ϑα οδηγή-σουν στην ολοκλήρωση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Ο ανταγωνισµόςτης αγοράς, οι πιέσεις από πελάτες και από συνεταίρους στην αλυσί-δα οδηγεί συχνά στην ολοκλήρωσή της. Ο στρατηγικός συνεταιρισµόςπροϋποθέτει συµµετοχή σε πληροφόρηση των συνεταίρων και διάχυσηπληροφόρησης προς τους συνεταίρους. Εάν τελικά επιτευχθεί η ολοκ-λήρωση ϑα εξαρτηθεί από το είδος της πληροφόρησης, από τον τρόποχρησιµοποίησής της, από το πως επηρεάζει την εσωτερική επιχειρησι-ακή δοµή των συµµετεχόντων, κ.α. Είναι ένα παίγνιο συµφερόντων.

1.2.1.18 Συγκέντρωση και Κεντροποίηση (Concentration andCentralization)

΄Εχει ήδη αναφερθεί ότι η εφοδιαστική αλυσίδα είναι δυναµική. Μετην πάϱοδο του χρόνου η εταιρεία πιθανώς ν΄ αυξήσει την δυναµικότη-τα παραγωγής είτε εγκαθιστώντας νέες µονάδες σε διάφορους τόπουςείτε εξαγοράζοντας µικρότερες, π.χ. οικογενειακές επιχειρήσεις. Τοτελικό αποτέλεσµα είναι εγκαταστάσεις διάσπαρτες στην χώρα ή καισε άλλες χώρες, ανοµοιογενή και διάσπαρτη διοίκηση πιθανώς µεαντικρουόµενους στόχους, ανοµοιογενή συστήµατα εφοδιαστικής δι-αχείρισης, κ.α. Σε µία τέτοια περίπτωση, συγκέντρωση της διαχειρισ-τικής λειτουργίας µπορεί ν΄ αποτελέσει την διέξοδο που ϑα οδηγήσει

Εισαγωγή 35

στην αποτελεσµατικότητα τις αλυσίδας. ΄Ετσι αποφάσεις που αφορούνπ.χ. την ποικιλία των προϊόντων, τις µεταφορές και τις διανοµές, τοντρόπο εκτέλεσης των παραγγελιών στα διάφορα παραρτήµατα, κ.λ.π.ϑα µπορούσαν να λαµβάνονται κεντρικά. Το σύστηµα επικοινωνιώνκαι πληροφοριών ϑα πρέπει να επανασχεδιασθεί. Η διοικητική συγ-κέντρωση δύναται να επιτευχθεί πιο εύκολα εάν συνδυασθεί και µεκεντροποίηση, δηλαδή µε ενοποίηση των διαφόρων τµηµάτων της ε-ταιρείας. Αυτό ϑα είχε πιθανώς και ϑετικό αποτέλεσµα στα έξοδα, π.χ.διότι οι µεταφορές µεταξύ διαφόρων εγκαταστάσεων γίνεται περιττή.

1.2.1.19 Παγκοσµιοποιηµένη Εφοδιαστική (Global Logistics)

Η πολυπλοκότητα των εφοδιαστικών δικτύων που αντιµετωπίζουν ε-ταιρείες µε εγκαταστάσεις διάσπαρτες σε διαφορετικές χώρες υπερ-ϐαίνει κατά πολύ αυτήν των ενδοχώριων εφοδιαστικών αλυσίδων. Κα-ϑώς υλικά και προϊόντα διασχίζουν σύνορα χωρών, οι γεωγραφικέςαποστάσεις, οι χρονικές διαφοροποιήσεις, οι διαφορετικές γλώσσες,οι συνήθειες και οι πολιτιστικοί παράγοντες, τα χρηµατικά συναλ-λάγµατα, και ασφαλώς οι αβεβαιότητες στην πρόβλεψη Ϲήτησης σεξένες χώρες όλα προσθέτουν στην πολυπλοκότητα τις αλυσίδας. ΄Ε-τσι είναι δυνατόν να παρατηρηθεί αύξηση των αποθεµάτων ασφαλείας,καθυστερηµένες διανοµές και αύξηση των εξόδων. Αποφάσεις πουϐελτιώνουν την απόδοση της αλυσίδας και ταυτόχρονα λαµβάνουν υπ΄όψιν τους όλους τους παράγοντες που αναφέραµε είναι απαραίτητες.

Οι αποφάσεις που σχετίζονται µε τις πιο πάνω δραστηριότητες καιστρατηγικές επιλογές δύνανται να κατηγοριοποιηθούν µε ϐάση τηνσυχνότητα που λαµβάνονται και το χρονικό πλαίσιο που αφορούν :

1. Αποφάσεις σε στρατηγικό επίπεδο αφορούν τον δοµικό σχεδι-ασµό της εφοδιαστικής αλυσίδας και έχουν συνεπώς µακρόχρον-η επίδραση στην εταιρεία. Εδώ λαµβάνονται αποφάσεις σχετικάµε το ποια ϑα είναι τα στάδια όπως και το είδος των διεργασιώνπου ϑα επιτελείται σε καθένα απ΄ αυτά. Οι στρατηγικές αποφά-σεις της εταιρείας αφορούν την χωροθέτηση, τον τόπο δηλαδήεγκατάστασης και την δυναµικότητα των παραγωγικών µονάδων,των αποθηκών και των κέντρων διανοµής, την επιλογή προϊόντων,ποια προϊόντα δηλαδή ϑα κατασκευασθούν ή ϑ΄ αποθηκευτούνκαι που, τις µεταφορές, π.χ. τους τρόπους µεταφορών και τα

36 Εισαγωγή

είδη µεταφορικών µέσων που ϑα χρησιµοποιηθούν για την δι-ακίνηση µεταξύ διαφόρων σταδίων της αλυσίδας, τον τύπο καιτο είδος των συστηµάτων επικοινωνίας και πληροφορικής που ϑαχρησιµοποιηθούν, κ.α. Οι αποφάσεις αυτές είναι µακροπρόθεσ-µες, π.χ. αντιστοιχούν στο πενταετές πρόγραµµα της εταιρείας,και η επείγουσα ή ξαφνική αλλαγή τους είναι από οικονοµικήάποψη απαγορευτική. Συνεπώς, η εταιρεία ϑα ϑελήσει να εί-ναι ϐεβαία ότι η επιλεγείσα δοµή της αλυσίδας υποστηϱίϹει τουςµακρόπνοους στρατηγικούς της στόχους και για τον λόγο αυτό οσχεδιασµός της αλυσίδας ϑα πρέπει να λαµβάνει υπ΄ όψιν της τηναβεβαιότητα στις συνθήκες της αγοράς για την µεγάλη χρονικήπερίοδο του προγράµµατός της.

2. Σε τακτικό επίπεδο οι αποφάσεις ανανεώνονται σε κάποια τακτάχρονικά διαστήµατα, π.χ. ανά εξάµηνο ή ανά έτος. Οι αποφά-σεις αυτές λαµβάνονται µε την δοµή της αλυσίδας δεδοµένη απότο προηγούµενο επίπεδο αποφάσεων. Οι αποφάσεις αυτές λαµ-ϐάνονται µε ϐάση την πρόβλεψη της Ϲήτησης για την συγκεκριµέν-η χρονική περίοδο και αϕοϱούν τις µεταφορές και διανοµές, π.χ.ποιες αγορές ϑα ικανοποιηθούν, από ποια κέντρα και ποια ϑαείναι η συχνότητα επισκέψεων στους πελάτες, τις πολιτικές απο-ϑεµάτων και ανπλήρωσής των, τις πολιτικές παραγωγής, τροφο-δοσίας και υποσυµβολαίων, τις πολιτικές προβολής των προϊόν-των, π.χ. την χρονική στιγµή και το µέγεθος µιας διαφηµιστικήςεκστρατείας, κ.α. Οι αποφάσεις αυτές ϑέτουν ένα προγραµ-µατικό πλαίσιο σύµφωνα µε το οποίο ϑα λειτουργήσει η εφο-διαστική αλυσίδα για το δεδοµένο χρονικό διάστηµα. Στην ϕάσητου προγραµµατισµού αυτού, η εταιρεία ϑα πρέπει να λάβει υπ΄όψιν της την αβεβαιότητα της Ϲήτησης και τον ανταγωνισµό.

3. Σε επιχειρησιακό επίπεδο οι αποφάσεις λαµβάνονται σε εβδο-µαδιαία ή ηµερήσια ϐάση και πιθανώς σε ακόµη µικρότερα χρο-νικά διαστήµατα, π.χ. σε λεπτά. Οι αποφάσεις αφορούν κυρίωςστην διεκπεραίωση των παραγγελιών. Οι µεµονωµένες παϱαγγε-λίες καταχωϱούνται στ΄ αποθέµατα ή στην παραγωγή, οι ηµεροµη-νίες ικανοποίησης των παραγγελιών αποφασίζονται, τα κέντρα δι-ανοµής επιλέγονται και οι παραγγελίες καταχωϱούνται στα οχή-µατα εκάστου κέντρου, και η δροµολόγηση των οχηµάτων απο-ϕασίζεται. Για όλες αυτές τις αποφάσεις, η αβεβαιότητα της Ϲήτη-σης είναι µικρή ή και µηδαµινή εφ΄ όσον οι αποφάσεις αφορούν

Εισαγωγή 37

µικρό σχετικά χρονικό διάστηµα όπως ώρες ή λίγες ηµέρες. Οιαποϕάσεις λαµβάνονται έτσι ώστε να ϐελτιστοποιείται η απόδοσηµε δεδοµένους τους περιορισµούς που επιβάλλουν οι στρατηγικέςκαι τακτικές επιλογές των προηγουµένων επιπέδων.

1.2.2 Κύκλοι ∆ιεργασιών

Η εφοδιαστική αλυσίδα µπορεί να γίνει αντιληπτή σαν µία σειρά διερ-γασιών και ϱοών. Οι διεργασίες αυτές κατανέµονται σε µία σειράκύκλων, που ο καθένας εκτελείται στην διεπαφή µεταξύ δύο διαδο-χικών σταδίων της αλυσίδας. Για το εφοδιαστικό δίκτυο του Σχήµατος1.2, η παράσταση της εφοδιαστικής αλυσίδας σε µορφή διαδοχικώνκύκλων δίδεται από το Σχήµα 1.4.

ΠαραγωγήςΚύκλος

ΤροφοδοσίαςΚύκλος

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ ∆ΙΑΝΟΜΕΙΣ

ΚύκλοςΑναπλήρωσης

ΠΩΛΗΤΕΣΛΙΑΝΙΚΗΣ

ΠαραγγελιώνΚύκλος

ΠΕΛΑΤΕΣ

Στάδια

Σχήµα 1.4: Κύκλοι διεργασιών της εφοδιαστικής αλυσίδας

Η αντίληψη της αλυσίδας σε µορφή κύκλων διεργασιών είναι ιδιαιτέρ-ως χρήσιµη στην λήψη αποφάσεων σε επιχειρησιακό επίπεδο διότιορίζει λεπτοµερώς τις ευθύνες κάθε µέλους της αλυσίδας και το επι-ϑυµητό αποτέλεσµα της κάθε διαδικασίας.

Στην περίπτωση του Σχήµατος 1.4, η αλυσίδα αποτελείται από τέσσεριςκύκλους, από έναν για την τροφοδοσία, την παραγωγή, την αναπλήρω-ση και την παραγγελία, που αντιστοιχούν στις διεπαφές µεταξύ τωνσταδίων της αλυσίδας.

Ο κύκλος παραγγελιών (customer order cycle) στην διεπαφή λια-νικών πωλήσεων και πελατών εµπεριέχει όλες τις διαδικασίες πουαφορούν την λήψη και εκπλήρωση των παραγγελιών, π.χ. άφιξη ήεπαφή του πελάτη, τοποθέτηση της παραγγελίας, ικανοποίηση τηςπαραγγελίας και παράδοση των αγαθών στον πελάτη.

38 Εισαγωγή

Ο κύκλος αναπλήρωσης (replenishment cycle) εµπεριέχει τις δι-αδικασίες για την αναπλήρωση των αποθεµάτων της λιανικής πώλησης.Η έναρξη του κύκλου σηµατοδοτείται από την τοποθέτηση παραγγελί-ας αναπλήρωσης των αποθεµάτων λιανικής πώλησης για την ικανο-ποίηση µελλοντικής Ϲήτησης. Οι διαδικασίες του κύκλου µοιάζουνπρος αυτές του κύκλου παραγγελιών µε την διαφορά ότι την ϑέση τουπελάτη κατέχει τώρα ο πωλητής λιανικής.

Ο κύκλος παραγωγής (manufacturing cycle) στην διεπαφή µεταξύπαϱαγωγής και διανοµής εµπεριέχει όλες τις διαδικασίες που σκοπεύ-ουν στην αναπλήρωση των προς διανοµή αποθεµάτων. Η έναρξη τουσηµατοδοτείται από την τοποθέτηση παραγγελιών ή από την πρόβ-λεψη της Ϲήτησης και το επίπεδο αποθεµάτων των ετοίµων προϊόν-των. Οι ϐασικές διαδικασίες του κύκλου εµπεριέχουν την άφιξη τηςπαραγγελίας, τον προγραµµατισµό της παραγωγής, την παραγωγή καιτην µεταφορά, και τέλος την παράδοση του προϊόντος στον παραγ-γέλοντα.

Ο κύκλος τροφοδοσίας (procurement cycle) εµπεριέχει όλες τις δι-αδικασίες που απαιτούνται για την εξασφάλιση των αναγκαίων πρώτωνυλών που απαιτούνται από το πρόγραµµα παραγωγής. Στην διάρκειατου κύκλου αυτού, η παραγωγή ϑέτει παραγγελίες στους προµηθευτές.Η διαφοροποίηση του από τον κύκλο της παραγωγής έγκειται στηνϐεβαιότητα. Ενώ δηλαδή οι παραγγελίες της διανοµής στην παϱαγω-γή ϐασίζονται στην αβέβαια Ϲήτηση των πελατών, οι παραγγελίες τηςπαραγωγής στους προµηθευτές πρώτων υλών δύνανται να υπολογι-στούν µε ακρίβεια από την στιγµή που το πρόγραµµα παραγωγής έχεικαθοριστεί. Φυσικά, όταν ο χρόνος παράδοσης (lead time) κάποιουπροµηθευτή είναι µεγάλος, ο προµηθευτής αυτός ϑα πρέπει να ϐασι-σθεί σε προβλέψεις εάν το πρόγραµµα παραγωγής δεν γίνει έγκαιραγνωστό. Εάν οι τελικοί προµηθευτές έχουν πίσω τους σειρές δευτεϱευό-ντων προµηθευτών, τότε αντίστοιχοι κύκλοι επανατροφοδότησης υπάρ-χουν στις διεπαφές µεταξύ των διαφόρων σταδίων αυτών των σειρών.

1.2.3 ∆ιεργασίες ΄Ωθησης και ΄Ελξης

΄Ολες οι διεργασίες που λαµβάνουν χώρα σε µία εφοδιαστική αλυσίδαεµπίπτουν σε δύο κατηγορίες ανάλογα µε το εάν η έναρξή τους εί-ναι αντίδραση απόκρισης (response) ή πρόληψης (anticipation) στιςπαραγγελίες του πελάτη. Οι δεύτερες χαρακτηρίζονται ως διεργασίες

Εισαγωγή 39

ώθησης (push processes), ενώ οι πρώτες ως διεργασίες έλξης (pullprocesses).

Κατά την εκτέλεση µιας διαδικασίας έλξης, η Ϲήτηση είναι γνωστή µεπλήρη ϐεβαιότητα, αντίθετα, για τις διαδικασίες ώθησης, η Ϲήτησηδεν είναι γνωστή και πρέπει να προβλεφθεί. Το όριο ώθησης/έλξης(push/pull boundary) σε µία εφοδιαστική αλυσίδα διαχωρίζει τα δύοείδη διεργασιών. Για την αλυσίδα, π.χ., του Σχήµατος 1.4, όλες οι δι-αδικασίες του κύκλου παραγγελιών έχουν έναρξη που χρονικά έπεταιτης τοποθέτησης παραγγελίας από τον πελάτη. Συνεπώς όλες οι δι-αδικασίες του κύκλου παραγγελιών είναι διαδικασίες έλξης. Απότην άλλη πλευρά, οι παραγγελίες εκπληρώνονται από τ΄ αποθέµατα,τα επίπεδα των οποίων ϐασίζονται στην προσδοκία παραγγελιών καισυνεπώς στην πρόβλεψη της Ϲήτησης των πελατών. ΄Αρα όλες οι δι-αδικασίες του κύκλου αναπλήρωσης είναι διαδικασίες ώθησης, καιτο ίδιο ισχύει και για τους κύκλους που προηγούνται, π.χ. οι δι-αδικασίες του κύκλου παραγωγής έχουν έναρξη που χρονικά προηγεί-ται την τοποθέτηση παραγγελίας από τον πελάτη και ϐασίζονται στηνπρόβλεψη της Ϲήτησης. Στο Σχήµα 1.5 το όριο ώθησης/έλξης είναιµεταξύ του κύκλου παραγγελιών και του κύκλου αναπλήρωσης.

ΠαραγωγήςΚύκλος

Τροφοδοσίας

Κύκλος

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ ∆ΙΑΝΟΜΕΙΣ

ΚύκλοςΑναπλήρωσης

ΠΩΛΗΤΕΣΛΙΑΝΙΚΗΣ

ΠαραγγελιώνΚύκλος

ΠΕΛΑΤΕΣ

Στάδια

΄ΑφιξηΠαραγγελίας

∆ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΩΘΗΣΗΣ ∆ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΕΛΞΗΣ

Σχήµα 1.5: ∆ιεργασίες ώθησης/έλξης

Ο διαχωρισµός των διεργασιών στις δύο προαναφερθείσες κατηγορίεςείναι ιδιαίτερα χρήσιµος κατά την διαδικασία λήψης στρατηγικών απο-ϕάσεων που αφορούν τον σχεδιασµό της εφοδιαστικής αλυσίδας καθότιη σχέση µεταξύ του πλήθους των διεργασιών έλξης και του πλήθουςδιεργασιών ώθησης επηϱεάϹει σηµαντικά την απόδοση της αλυσίδας.

40 Εισαγωγή

1.3 Κόστος και Ανάλυση Αλληλοπαραχώρησης

Εφοδιαστικές δαπάνες δηµιουργούνται από τις δραστηριότητες που υ-ποστηρίζουν την εφοδιαστική διαδικασία. ΄Εχοµε έτσι δαπάνες πουπροέρχονται από την εξυπηρέτηση του πελάτη, από τις µεταφορές καιτις διανοµές, από την εκπαίδευση του προσωπικού και τις δηµοσιεύ-σεις, από την διαχείριση των εγκαταστάσεων, την επεξεργασία τωνπαραγγελιών, την επεξεργασία των πληροφοριών, τις επικοινωνίες, καιϕυσικά την διαχείριση των αποθεµάτων.

Η µεµονωµένη ϐελτιστοποίηση εκάστου κόστους δεν συνεπάγεται ϐελ-τιστοποίηση του συνολικού εφοδιαστικού κόστους. Αντίθετα, η υπο-ϐελτιστοποίηση µιας ή περισσοτέρων δραστηριοτήτων, λαµβάνονταςπάντοτε υπ΄ όψιν τις µεταξύ τους σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις µ΄άλλες εφοδιαστικές δραστηριότητες, µπορεί να οδηγήσει στην ϐελτί-ωση της απόδοσης της αλυσίδας και του ολικού εφοδιαστικού κόσ-τους. Για παράδειγµα, το κόστος των αποθεµάτων και της διαχείρισηςτων αποθηκών µειώνεται όταν νέα, ταχύτερα µέσα µεταφοράς αντικα-ϑιστούν τα ήδη χρησιµοποιούµενα και περαιτέρω µείωση του ολικούκόστους είναι δυνατή εάν η αλλαγή αυτή συνεπάγεται και µείωση τουκόστους συσκευασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η πώλησηλογισµικού ή µουσικής µέσω του διαδικτύου, η αντικατάσταση τηςϑαλάσσιας µεταφοράς µε αεροπορική ή η αντικατάσταση της αυτοκιν-ητιστικής µεταφοράς µε σιδηροδροµική (και αντίστροφα).

Συµπεραίνουµε συνεπώς ότι η ϐελτιστοποίηση της απόδοσης της εφο-διαστικής αλυσίδας απαιτεί να ληφθεί υπ΄ όψιν η αλληλεξάρτηση τωνεφοδιαστικών δραστηριοτήτων και προϋποθέτει την ανάλυση του ϐαθ-µού παραχώρησης (trade-off analysis) για τις δαπάνες που προκύπ-τουν απ΄ αυτές τις δραστηϱιότητες. Η ελαχιστοποίηση του ολικού εφο-διαστικού κόστους αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση του αθροίσµατοςτων επιµέρους δαπανών, το οποίο αποτελείται από έξοδα µεταφοράςσυν δαπάνες διαχείρισης αποθηκών συν έξοδα διαχείρισης παραγγελιώνκαι πληροφοριών συν δαπάνες παρτίδων συν έξοδα αποθεµάτων (Σχή-µα 1.6), για ένα συγκεκριµένο επίπεδο εξυπηρέτησης πελατών. Τοτελευταίο αντιστοιχεί στον όρο «τόπος αγοράς» (marketplace) του µάρ-κετινγκ (marketing) η οποία προσβλέπει σε µία κατανοµή πόρων στοµίγµα µάρκετινγκ (marketing mix) µε σκοπό την µεγιστοποίηση τηςµακροπρόθεσµης κερδοφορίας της εταιρείας.

Εισαγωγή 41

Τιµή

Προϊόν

Αποθεµατικά ΄Εξοδα

΄Εξοδα Παρτίδων

Εξυπηρέτηση Πελατών

Προώθηση

΄Εξοδα Αποθηκών

΄Εξοδα Μεταφορών

΄Εξοδα ΠαραγγελιώνΕΦΟ∆ΙΑΣΤΙΚΗ

ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ

Σχήµα 1.6: Βαθµοί αλληλοπαραχώρησης για τις διάφορες δαπάνεςστην εφοδιαστική

Εξετάζουµε παρακάτω συνοπτικά τις κυριότερες δαπάνες που δηµιουρ-γούνται από τις επιµέρους εφοδιαστικές δραστηριότητες :

1. Κόστος από την εξυπηρέτηση των πελατών.Το κόστος αυτό αφορά τα έξοδα για την προσφορά υποστήριξ-ης και εξυπηϱέτησης κάποιου επιπέδου και εµπεριέχει έξοδα γι-α την εκπλήρωση των παραγγελιών, γι΄ ανταλλακτικά και επι-διορϑώσεις, και για την διαχείριση επιστρεφοµένων προϊόντων.Το κόστος αυτό ϑα πρέπει ν΄ αντιπαρατεθεί προς το κόστος πουπροέρχεται από την απώλεια πωλήσεων και από ανικανοποίητουςπελάτες. Ιδιαίτερα, δε ϑα πρέπει να προσεχθεί το γεγονός ότι η

42 Εισαγωγή

απώλεια πωλήσεων δεν αφορά µόνον την συγκεκριµένη χρονικήστιγµή αλλά και το µέλλον, καθώς η ανικανοποίηση ορισµένωνπελατών έχει τάση διάχυσης και σ΄ άλλους πιθανούς πελάτες.

2. Κόστος µεταφορών και διανοµών.∆ιάφορα έξοδα συνεισφέρουν στην δηµιουργία αυτού του κόσ-τους : παράδοση προϊόντος στον πελάτη, µεταφορές πρώτων υλών,µεταφορές στις αποθήκες, κ.λ.π. Το κόστος επηρεάζεται από τιςποσότητες που µεταφέρονται, το ϐάρος και τον όγκο των προϊόν-των, τις αποστάσεις, το είδος των οχηµάτων και του τρόπου µετα-ϕοϱάς.

3. Κόστος διαχείρισης αποθηκών και κέντρων διανοµών (Wa-rehousing costs).Το κόστος αυτό επηρεάζεται από τις δραστηριότητες σ΄ αυτές τιςεγκαταστάσεις, από την διαρύθµιση των εγκαταστάσεων, από τιςδυναµικότητές τους, από τους τόπους χωροθέτησης των εγκατα-στάσεων και από τον αριθµό τους.

4. Κόστος διαχείρισης παραγγελιών και πληροφοριών.Στο κόστος αυτό συνεισφέρουν τα έξοδα για την επεξεργασία πα-ϱαγγελιών, την διάχυση πληροφοριών και την πρόβλεψη της Ϲή-τησης. Τα έξοδα για την υιοθέτηση και λειτουργία τεχνολογί-ας πληροφορικής και επικοινωνιών ή συστηµάτων υποστήριξηςαποφάσεων συνεισφέρουν στην τελική διαµόρφωση του κόστους.

5. Κόστος αποθεµάτωνΣτο κόστος αυτό συνεισφέρουν ο έλεγχος αποθεµάτων, η συ-σκευασία, η διαχείριση απορριµµάτων, κ.α. Στην διαδικασίαλήψης αποφάσεων λαµβάνονται κυρίως υπ΄ όψιν τα µεταϐαλλό-µενα µε τα επίπεδα αποθεµάτων έξοδα. Τέσσερις είναι ϐασικάοι κατηγορίες τέτοιων εξόδων : Το κόστος κεφαλαίου (capitalcost) ή κόστος ευκαιρίας (opportunity cost) που αντιστοιχείστην απόδοση (return) του κεφαλαίου εάν η επιχείρηση δεν τοείχε δεσµεύσει στ΄ αποθέµατα, το κόστος υπηρεσιών αποθέµα-τος (inventory service cost) που εµπεριέχει έξοδα ασφάλισης καιϕορολόγησης του αποθέµατος, το κόστος χώρου αποθήκευσης(storage space cost) που εµπεριέχει τα έξοδα που σχετίζονται µετο επίπεδο του αποθέµατος στις εγκαταστάσεις, και το κόστοςαποθεµατικού κινδύνου (inventory risk cost) που αναφέρεται

Εισαγωγή 43

στον κίνδυνο παλαίωσης και αχρηστίας του αποθέµατος, Ϲηµιάςή καταστροφής, και κλοπής.

6. Κόστος παρτίδων (Lot quantity cost).Στο κόστος αυτό συνεισφέρουν τα έξοδα που σχετίζονται µε τηνπαϱαγωγή και την αγορά πρώτων υλών, τα οποία µεταβάλλονταιµε το µέγεθος ή την συχνότητα της παραγγελίας και περιλαµβά-νουν : Το κόστος προετοιµασίας (set up cost) που αναφέρεταιστον χρόνο ετοιµασίας της γραµµής παραγωγής ή του εντοπισ-µού προµηθευτή, στην παϱαγωγή αχρήστων κατά την διαδικασί-α ετοιµασίας της γραµµής και στην αναποτελεσµατικότητα τηςγραµµής κατά την έναρξη παραγωγής ή κατά την έναρξη συνερ-γασίας µε τον νέο προµηθευτή, το κόστος από την απώλεια τηςδυναµικότητας λόγω του ότι οι µηχανές παραµένουν ανενεργές(machine downtime) κατά την µεταστροφή της γραµµής παραγ-ωγής ή την αλλαγή σε νέο προµηθευτή, το κόστος από την δι-αχείριση υλικού, τον χρονοπρογραµµατισµό (scheduling) καιτην αποστολή (expediting), το κόστος διαφοροποίησης τιµών(price differentials) που προκύπτει από αγορές διαφοροτικών πο-σοτήτων, και το κόστος παραγγελιών που προκύπτουν από τηντοποθέτηση και διαχείριση των παραγγελιών. ΄Ολες αυτές οι δα-πάνες επηρεάζουν και επηρεάζονται από άλλα έξοδα της επιχεί-ϱησης που σχετίζονται µε εφοδιαστικές δραστηριότητες, όπως τηνεξυπηρέτηση πελατών, την διαχείριση πληροφοριών και τις µετα-ϕοϱές.

1.4 Εφοδιαστική Στρατηγική

Με στρατηγική εννοούµε εδώ µία σειρά ελιγµών, ένα σχέδιο ή µέθο-δο για την επίτευξη ενός ορισµένου στόχου ή αποτελέσµατος. Μίαστρατηγική είναι ένα σύνολο δυναµικών, ολοκληρωµένων αποφάσεωνοι οποίες πρέπει να ληφθούν για να επιτευχθούν οι αντικειµενικοίστόχοι µιας επιχείρησης.

Η εφοδιαστική υπάρχει για να παρέχει υποστήριξη σε διάφορους τοµείςµιας επιχείρησης. Ο πρωταρχικός στόχος της εφοδιαστικής είναι ηυποστήριξη των στόχων που έχει ϑέσει η επιχείρηση για ικανοποι-ητική και αποτελεσµατική εξυπηρέτηση των πελατών. Συνεπώς, ηανάπτυξη µιας εφοδιαστικής στρατηγικής (logistics strategy) για

44 Εισαγωγή

την επιχείρηση προϋποθέτει την ανταγωνιστική(competitive) ή επι-χειϱηµατική (business) στρατηγική της επιχείρησης. Η τελευταίαορίζει την πελατεία στην οποία η επιχείρηση επιθυµεί ν΄ απευθυνθείµέσω των προϊόντων της και των υπηρεσιών που προσφέρει.

Με την πελατεία ορισµένη, η εφοδιαστική στρατηγική καθορίζει τηνϕύση της τροφοδοσίας των πρώτων υλών, των µεταφορών από και προςτην εταιρεία, της παραγωγής του προϊόντος, της διανοµής του στονπελάτη, κ.λ.π. Η εφοδιαστική στρατηγική εµπεριέχει αποφάσεις πουαφορούν τ΄ αποθέµατα, τις µεταφορές, τις εγκαταστάσεις, τις πληρο-ϕορίες, κ.α.

Οι εφοδιαστικές δαπάνες και η προστιθέµενη εφοδιαστική αξία είναιιδιαίτεϱα σηµαντικά στην ανάλυση εναλλακτικών εφοδιαστικών υπηρε-σιών και τον εντοπισµό της επιθυµητής εφοδιαστικής στρατηγικής.

Η επιτυχία της εφοδιαστικής στρατηγικής εξαρτάται από την στρατη-γική εναρµόνισή της (strategic fit) µε την ανταγωνιστική στρατηγικήτης εταιρείας. Αµφότερες πρέπει να έχουν τον ίδιο στόχο.

1.5 Λογισµικό Αποφάσεων στη Εφοδιαστική Αλυσί-δα

Το ενδιαφέρον για την διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας από τονστρατό, την ϐιοµηχανία αλλά και την ακαδηµία έχει αυξηθεί κατα-πληκτικά τα τελευταία χρόνια.

Η παγκοσµιοποίηση έχει οδηγήσει σε αυξηµένο διεθνή ανταγωνισµό,σε αυξηµένες απαιτήσεις για ταχεία επιβεβαίωση των απαιτήσεων τωνκαταναλωτών παρά τις µακρύτερες αποστάσεις για τις διανοµές καιπαρά την µεγενθυµένη ποικιλία προϊόντων. Το ενδιαφέρον συνεπώςγια κατάλληλα εργαλεία που ϑα υποβοηθήσουν στην διαχείριση αυτώντων αλυσίδων οδηγείται σε κατακόρυφη αύξηση. Ευφυείς µέθοδοιπρογραµµατισµού, σχεδιασµού και ϐελτιωµένου συντονισµού των δι-αδικασιών της εφοδιαστικής προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες στηνϐελτίωση της απόδοσής της. Η τάση αυτή ενδυναµώνεται και από τηνταχύτατη ανάπτυξη των συστηµάτων πληροφορικής και επικοινωνίας,τα οποία είναι πλέον ικανά να επιτρέπουν την πρόσβαση σε περιεκτικήπληροφόρηση απ΄ όλα τα στοιχεία της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Εισαγωγή 45

Η ανάπτυξη συστηµάτων λογισµικού για την διαχείριση της εφοδι-αστικής αλυσίδας που προνοούν και για ευφυείς επιχειρησιακές πρακ-τικές έχει ήδη αρχίσει και η τάση αυτή επεκτείνεται και σε συστήµαταπου όχι απλώς επιτρέπουν την πρόσβαση σε πληροφορίες, την συµ-µετοχή σε πληροφορίες και την µεταβίβαση πληροφοριών στην εφοδι-αστική αλυσίδα αλλά και που χρησιµοποιούν αυτές τις πληροφορίεςγια την ϐελτίωση του τρόπου λήψης αποφάσεων.

Τέτοια συστήµατα λήψης αποφάσεων ϐασίζονται κυρίως σε ποσοτικάπρότυπα και τεχνικές της Επιχειρησιακής ΄Ερευνας. Τάσεις όπως το η-λεκτρονικό εµπόριο, η παγκοσµιοποίηση της αγοράς και η ανάγκη γιαολοκλήρωση των αντιστρόφων ϱοών στην εφοδιαστική αλυσίδα προσθέ-τουν στην πολυπλοκότητα των εφοδιαστικών δικτύων και πρακτικώνκαι συνεπώς απαιτούν πιο αποτελεσµατικά εργαλεία ποσοτικής προ-τυποποίησης και αλγοριθµικής επίλυσης.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

1. Ανέφερε παραδείγµατα προβληµάτων από την καθηµερινή Ϲωήπου ϕανερώνουν την ανάγκη καλής εφοδιαστικής διαχείρισης.

2. Ανέφερε παραδείγµατα αντίστροφής εφοδιαστικής (υπάρχοντα ήπιθανά σενάρια).

3. Σχεδίασε και σχολίασε την αλυσίδα που ϐρίσκεται πίσω από τηναγορά ενός ϐιβλίου στο ϐιβλιοπωλείο.

4. Οµοίως για την αγορά του ϐιβλίου α) από τον διαδικτυακό χώροτοπικής επιχείρησης (π.χ. Παπασωτηρίου) και ϐ) από τον διαδικ-τυακό χώρο υπεραντλαντικής επιχείρησης (π.χ. Amazon).

5. Εντόπισε τις πληροφορίες που διατρέχουν τις άνω αλυσίδες καιεντόπισε τα πιθανά αποθέµατα και τις ϱοές υλικού.

6. Οµοίως για την αλυσίδα κάποιας ελληνικής γαλακτοκοµικής ε-ταιρείας.

7. Εντόπισε τις αποφάσεις σε όλα τα επίπεδα που πρέπει να λάβει ηγαλακτοκοµική εταιρεία.

46 Εισαγωγή

8. Σχεδίασε την αλυσίδα πίσω από την κατασκευή κατοικίας α) στηνΚρήτη και ϐ) στην Θεσσαλία. Σχολίασε ιδιαίτερα τις δαπάνες.

9. Ποιες είναι οι αποφάσεις σε στρατηγικό, τακτικό και επιχειρησι-ακό επίπεδο που πρέπει να λάβει µία επιχείρηση αλλαντικών µεστόχευση ολόκληρη την Ελλάδα όταν η έδρα της είναι α) στηνΚρήτη και ϐ) στην Θράκη ;

10. Ποιες είναι οι αποφάσεις σε στρατηγικό, τακτικό και επιχειρησι-ακό επίπεδο που πρέπει να λάβει µία επιχείρηση οίνου µε στό-χευση ολόκληρη την Ελλάδα όταν η έδρα της είναι α) στην Κρήτηκαι ϐ) στην Μακεδονία ;

11. Τι µπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία µία εταιρεία ηλεκτρονικούεµπορίου α) όταν είναι νέα στον χώρο και ϐ) όταν έχει προηγού-µενη µακρόχρονη εµπειρία ταχυδροµικών παραγγελιών ; Πουϑα πρέπει να επενδύσει πρωτίστως η πρώτη και που η δεύτερηεταιρεία ; Ποια από τις δύο αντιµετωπίζει τα µεγαλύτερα έξοδα ;

12. ∆ώσε τις λεπτοµέρειες του κύκλου παραγγελίας για την οικοκυράπου κάνει τα ψώνια της στο υποκατάστηµα κάποιας αλυσίδαςτροφίµων.

13. ∆ώσε τις λεπτοµέρειες του κύκλου παραγγελίας για τον πελάτητηλεοπτικού καταστήµατος (TV shop).

14. ∆ώσε τις πληροφορίες που διατρέχουν τον κύκλο αναπλήρωσηςκατά την εκτέλεσή του.

15. Οµοίως για τον κύκλο παραγωγής.

16. Η γνωστή εταιρεία υπολογιστών Dell κατασκευάζει τους υπολο-γιστές µόνον κατά παραγγελία. Σχεδίασε το δίκτυο της εφοδι-αστική της αλυσίδας και εντόπισε τους κύκλους διαδικασιών.

17. Ποιο είναι το όριο ώθησης/έλξης στην αλυσίδα της Dell;

18. Οµοίως για ένα τηλεοπτικό ή διαδικτυακό κατάστηµα.