1. 5 2. (1 2 ) · Σχήμα 5.1 Τα βασικά στάδια της γενικής...

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΡΘΡΟΥ 5 ΟΔΗΓΙΑ – ΠΛΑΙΣΙΟ 2000/60/ΕΕ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. - ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΔΑΤΩΝ

Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 1 -

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

1. Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η.............................................................................................5 1.1 ΓΕΝΙΚΑ .................................................................................................................................... 5 1.2 ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ .................................................................................................................. 11 2. Γ Ε Ν Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Γ Ρ Α Φ Η Τ Ο Υ Υ Δ Α Τ Ι Κ Ο Υ Δ Ι Α Μ Ε Ρ Ι Σ

Μ Α Τ Ο Σ Θ Ρ Α Κ Η Σ (1 2 ) .................................................................13 2.1 ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ......................................................................................................... 13

2.1.1 Γεωγραφικά στοιχεία και διοικητική δομή ...........................................13 2.1.2 Γεωμορφολογικά - γεωλογικά χαρακτηριστικά .....................................16 2.1.3 Κλίμα ....................................................................................................18 2.1.4 Αναπτυξιακή ταυτότητα ........................................................................19

2.2 ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ - ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ............................................................................. 20 2.2.1 Κύριες υδρολογικές λεκάνες .................................................................20 2.2.2 Κύριες υδρογεωλογικές λεκάνες ...........................................................25 2.2.3 Υδρολογικό ισοζύγιο διαμερίσματος .....................................................29

2.3 ΧΡΗΣΕΙΣ ΝΕΡΟΥ - ΖΗΤΗΣΗ ..................................................................................................... 31 2.3.1 Γεωργία ................................................................................................31 2.3.2 Κτηνοτροφία .........................................................................................32 2.3.3 Ιχθυοκαλλιέργεια ..................................................................................32 2.3.4 Ύδρευση................................................................................................33 2.3.5 Βιομηχανία ...........................................................................................33 2.3.6 Ενέργεια ...............................................................................................33 2.3.7 Άλλες Χρήσεις .......................................................................................33

2.4 ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ............................................................................................... 34 2.5 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ-ΖΗΤΗΣΗΣ.............................................................................................. 39 3. Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Π Ι Φ Α Ν Ε Ι Α Κ Ω Ν Υ Δ Α Τ Ι Ν Ω Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν

...................................................................................................................41 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................................. 41 3.2 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ............................................................................... 41 3.3 Π Ο Τ Α Μ Ο Ι ....................................................................................................................... 41

3.3.1 Ορισμός ................................................................................................41 3.3.2 Τυπολογία .............................................................................................44 3.3.3 Προσδιορισμός – κωδικοποίηση ..........................................................45

3.4 Λ Ι Μ Ν Ε Σ ........................................................................................................................... 47 3.4.1 Ορισμός ................................................................................................47 3.4.2 Τυπολογία .............................................................................................48 3.4.3 Προσδιορισμός - κωδικοποίηση ...........................................................49

3.5 Π Α Ρ Α Κ Τ Ι Α Υ Δ Α Τ Α .................................................................................................... 51 3.5.1 Ορισμός ................................................................................................51 3.5.2 Τυπολογία .............................................................................................51 3.5.3 Προσδιορισμός – Κωδικοποίηση..........................................................52

3.6 Μ Ε Τ Α Β Α Τ Ι Κ Α Υ Δ Α Τ Α.............................................................................................. 54 3.6.1 Ορισμός ................................................................................................54 3.6.2 Τυπολογία .............................................................................................54 3.6.3 Προσδιορισμός – Κωδικοποίηση..........................................................55

3.7 Τ Ε Χ Ν Η Τ Α Κ Α Ι Ι Δ Ι Α Ι Τ Ε Ρ Ω Σ Τ Ρ Ο Π Ο Π Ο Ι Η - Μ Ε Ν Α Υ Δ Α Τ Ι Ν Α Σ Ω Μ Α Τ Α .......................................................................................................................................... 56


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 2 -

3.7.1 Ορισμός ................................................................................................56 3.7.2 Τυπολογία .............................................................................................58 3.7.3 Προσδιορισμός – Κωδικοποίηση..........................................................58

4. Σ Υ Ν Θ Η Κ Ε Σ Α Ν Α Φ Ο Ρ Α Σ ...........................................................60 4.1 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η...................................................................................................................... 60 4.2 Π Ο Τ Α Μ Ο Ι ....................................................................................................................... 60

4.2.1 Βιολογικά στοιχεία ποιότητας ποταμών................................................61 4.3 Λ Ι Μ Ν Ε Σ ........................................................................................................................... 70 4.4 Π Α Ρ Α Κ Τ Ι Α & Μ Ε Τ Α Β Α Τ Ι Κ Α Υ Δ Α Τ Α................................................................. 72

4.4.1 Υπεραιγιαλίτιδα η υπερπαράλια ζώνη. ..................................................73 4.4.2 Μεσοαιγιαλίτιδα η μεσοπαράλια ζώνη..................................................74 4.4.3 Υποαιγιαλίτιδα η υποπαράλια ζώνη. .....................................................75 4.4.4 Περιαιγιαλίτιδα η Περιπαράλια ζώνη. ..................................................78

5. Π Ι Ε Σ Ε Ι Σ................................................................................................88 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................................. 88 5.2 ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ........................................................................................... 91

5.2.1 Αστική ρύπανση ....................................................................................91 5.2.2 Βιομηχανική ρύπανση...........................................................................93 5.2.3 Αγροτική ρύπανση.................................................................................93

5.3 ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΠΗΓΕΣ .............................................................................................. 94 5.3.1 Ανεπεξέργαστα αστικά λύματα ..............................................................94 5.3.2 Επιφανειακές απορροές λόγω χρήσης γης ............................................97 5.3.3 Κτηνοτροφικές δραστηριότητες...........................................................102 5.3.4 Συμπεράσματα αναφορικά με τα παραγόμενα φορτία από τις διάχυτες

πηγές...................................................................................................104

6. Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η Ε Π Ι Φ Α Ν Ε Ι Α Κ Ω Ν Υ Δ Α Τ Ι Ν Ω Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν .........................................................................................107

7. Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α ............................................................................108 7.1 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Α 2 – 3, 5 – 6................................................................................................ 108 7.2 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 4............................................................................................................... 109


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 3 -

Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 2.1 Έκταση και πληθυσμός του διαμερίσματος κατά νομό (1991, 2001)

13 Πίνακας 2.2 Μέσες μηνιαίες παροχές Νέστου, 1964-1983 (m3/s).......................21 Πίνακας 2.3 Υδρολογικό ισοζύγιο ηπειρωτικού τμήματος .......................................29 Πίνακας 2.4 Υδρολογικό ισοζύγιο νησιωτικού τμήματος .........................................30 Πίνακας 2.5 Κυριότερα υφιστάμενα συλλογικά αρδευτικά έργα ........................31 Πίνακας 2.6 Σημαντικότερα προγραμματισμένα ή κατασκευαζόμενα αρδευτικά

έργα 32 Πίνακας 2.7 Σημαντικότερα μελλοντικά αρδευτικά έργα....................................32 Πίνακα 2.8 Προστατευόμενες Περιοχές βάσει της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60 της

Ευρωπαϊκής Ένωσης του Υ.Δ. Θράκης ...............................................................34 Πίνακας 2.9 Συνολική διαθέσιμη ποσότητα επιφανειακών νερώv στο ηπειρωτικό

τμήμα ...................................................................................................................39 Πίνακας 2.10 Σημερινή ζήτηση στο ηπειρωτικό τμήμα (hm3) ..................................39 Πιν. 3.1 – Τυπολογία ποτάμιων υδάτινων σωμάτων – Σύστημα «Α».........................45 Πιν. 3.2 – Ποτάμια υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12) .......................................46 Πιν. 3.3 – Κωδικοποίηση ποτάμιων υδάτινων σωμάτων ............................................47 Πιν. 3.4 – Τυπολογία λιμναίων υδάτινων σωμάτων – Σύστημα «Α»..........................49 Πιν. 3.5 – Λιμναία υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12)........................................50 Πιν. 3.6 – Κωδικοποίηση λιμναίων υδάτινων σωμάτων .............................................50 Πιν. 3.7 – Τυπολογία παράκτιων υδάτινων σωμάτων – Σύστημα «Β» .......................52 Πιν. 3.8 – Παράκτια υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12) .....................................52 Πιν. 3.9 – Κωδικοποίηση παράκτιων υδάτινων σωμάτων...........................................53 Πιν. 3.10 – Τυπολογία μεταβατικών υδάτινων σωμάτων – Σύστημα «Β»..................54 Πιν. 3.11 – Μεταβατικά υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12) ...............................55 Πιν. 3.12 – Κωδικοποίηση μεταβατικών υδάτινων σωμάτων .....................................55 Πιν. 3.13 – Τεχνητά και Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα υδάτινα σώματα στο Υ.Δ.

Θράκης (12) .........................................................................................................59 Πίνακας 4.1. Ιχθυολογική σύσταση των βιοτικών ομάδων που περιέχονται στους

τρεις βιοτικούς τύπους, με γενικές αναφορές στην αφθονία (πυκνότητα) των ειδών. ...................................................................................................................65

Πίνακας 4.2. Κατάλογος των χαρακτηριστικών οικογενειών που συλλέχθηκαν στους τύπους ποταμών RM1, RM2 και RM4 ................................................................69

Πίνακας 4.3. Βιοκοινωνίες που αντιστοιχούν σε συνθήκες αναφοράς για κάθε τύπο παράκτιων και μεταβατικών υδάτινων σωμάτων. ...............................................72

Πίνακας 4.4. Κατάλογος των χαρακτηριστικών βενθικών ειδών γιά κάθε τύπο βιοτόπου και βιοκοινωνίας. ................................................................................80

Πίνακας 5.1 Βαθμός μείωσης φορτίων από επεξεργασία ....................................92 Πίνακας 5.2 Ρυπαντικά φορτία από τις εν λειτουργία ΕΕΛ του ΥΔ....................92 Πίνακας 5.3 Φορτία από τα ανεπεξέργαστα λύματα ανά Δήμο .................................96 Πίνακας 5.4 Συντελεστής εξαγωγής ανάλογα με τη χρήση γης .................................98 Πίνακας 5.5 Ομαδοποίηση των χρήσεων γης .............................................................98 Πίνακας 5.6 Φορτία ΤΝ και ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης γης ...................................101 Πίνακας 5.7 Χαρακτηριστικά ζωικών αποβλήτων (Kg/ημέρα /τόνο σωματικού

βάρους)...............................................................................................................102 Πίνακας 5.8. Φορτία από την κτηνοτροφία ανά Δήμο ..............................................103 Πίνακας 5.9 Συνολικά ρυπαντικά φορτία .................................................................105


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 4 -

Κατάλογος Σχημάτων

Σχήμα 1.1. Υδατικά Διαμερίσματα – ΠΛΑΠ...........................................................9 Σχήμα 2.1 Διοικητική διαίρεση του υδατικού διαμερίσματος σε νομαρχίες και

δήμους 14 Σχήμα 2.2 Ανάγλυφο και κύριο υδρογραφικό δίκτυο του υδατικού διαμερίσματος

17 Σχήμα 2.3 Προστατευόμενες περιοχές του υδατικού διαμερίσματος ...................38 Σχήμα 4.1. Μεθοδολογία για τον καθορισμό των συνθηκών αναφοράς (από:

Intercalibration Network).....................................................................................61 Σχήμα 4.2. Ιεραρχική ομαδοποίηση των ιχθυολογικών δεδομένων από 81 σχετικά

αδιατάρακτες θέσεις με βάση τη σύνθεση της ιχθυοκοινότητας (είδη, στρεμματική πυκνότητα), με τη μέθοδο Ward. Η διακεκομμένη γραμμή είναι το κριτήριο ομαδοποίησης (ομοιότητα Bray-Curtis > 50%). Ο χαρακτήρας στο κάτω μέρος κάθε θέσης συμβολίζει την ομάδα στην οποία η θέση αυτή κατατάχθηκε. Τα κεφαλαία γράμματα (Α, Β, C) συμβολίζουν τους τρεις κύριους βιοτικούς τύπους, όπως θα αναφερθούν πιο κάτω (με a, b, c, f και g υποδηλώνονται οι κύριες βιοτικές ομάδες που απαρτίζουν κάθε βιοτικό τύπο). 63

Σχήμα 4.3. Ποσοστιαία κατανομή μεγάλων ταξινομικών ομάδων του δικτύου διαβαθμονόμησης του τύπου RM1. .....................................................................68



Σχήμα 5.1 Τα βασικά στάδια της γενικής προσέγγισης για την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων. Εκείνα τα τμήματα στα μπλε υπόβαθρα στη δεξιά πλευρά είναι τα κύρια τμήματα της ανάλυσης, ενώ εκείνα τα στοιχεία στα άσπρα υπόβαθρα στην αριστερή πλευρά είναι υποστηρικτικά. ......................................89

Σχήμα 5.2 Κατανομή των χρήσεων γης στο ΥΔ 12 - Θράκης...................................100 Σχήμα 5.3. Φορτία ΤΝ ανά κατηγορία χρήσης γης ...................................................101 Σχήμα 5.4. Φορτία ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης γης ....................................................102 Σχήμα 5.5. Συνολικά φορτία ανά πηγή διάχυτης ρύπανσης ......................................105 Σχήματα 5.6 – 5.8. Συνεισφορά κάθε πηγής διάχυτης ρύπανσης στα ρυπαντικά φορτία

............................................................................................................................106


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 5 -

1. Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

1.1 Γενικά

Η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για τα νερά (στο εξής «η Οδηγία») εισαγάγει μια ολοκληρωμένη και συνολική προσέγγιση και αποτελεί ένα καινοτόμο βήμα για τη διαχείριση των υδατικών πόρων στην Ευρώπη. Εξορθολογικοποιεί και εκσυγχρονίζει την υπάρχουσα υδατική νομοθεσία θέτοντας κοινούς –Ευρωπαϊκούς και ευρείς στόχους για το νερό. Οι στόχοι κλειδιά της Οδηγίας όπως συνοψίζονται στο Άρθρο 1 αντιπροσωπεύουν μια ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση του νερού στην οποία περιλαμβάνεται το σύνολο του κύκλου του νερού επιφανειακού και υπόγειου κατά μήκος της ροής του, μέχρι στις παράκτιες ζώνες και τη θάλασσα. Αντικειμενικός στόχος όπως αναφέρεται στο Άρθρο 4 είναι ότι τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να υλοποιήσουν το σύνολο των δράσεων και των ενεργειών ώστε να επιτύχουν την καλή ποιότητα του υπόγειου και επιφανειακού υδατικού δυναμικού και επί πλέον να εμποδίσουν την υποβάθμιση εκείνων των υδάτινων σωμάτων των οποίων η κατάσταση χαρακτηρίζεται ήδη ως καλή.

Η Οδηγία δημιουργεί το πλαίσιο για τη διατήρηση και προστασία της ποσότητας και ποιότητας όλων των υδάτινων σωμάτων, το οποίο:

• αποτρέπει την περαιτέρω υποβάθμιση, και προστατεύει και βελτιώνει την κατάσταση όλων των υδατικών πόρων

• προωθεί τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων, μέσω της μακροπρόθεσμης προστασίας των διαθέσιμων υδατικών πόρων

• ενισχύει την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος με την εφαρμογή μέτρων για τη μείωση της απόρριψης ρυπαντικών ουσιών και την εξάλειψη της απόρριψης τοξικών ρυπαντών με βάση κατάλογο προτεραιότητας·

• διασφαλίζει την προοδευτική μείωση της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων

• συμβάλλει στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων ακραίων φαινομένων, πλημμύρων και ξηρασίας.

Για την επίτευξη του σκοπού αυτού θεσπίζεται μια σειρά ρυθμίσεων που επιχειρούν:

• να επιτύχουν τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της καλής κατάστασης των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων μέχρι το 2015·

• να ενοποιήσουν και να συμπληρώσουν την προηγούμενη αποσπασματική ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα νερά·

• να προσεγγίσουν τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο υδατικής περιφέρειας, η οποία νοείται αποτελούμενη από μία ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες απορροής μαζί με τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα, ορίζοντας για την άσκηση της την αρμόδια αρχή·


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 6 -

• να ασκήσουν τη διαχείριση των υδατικών πόρων βάσει προγραμμάτων - σχεδίων διαχείρισης υδατικής περιφέρειας, τα οποία θα καταρτίσει κάθε κράτος-μέλος μέχρι το 2009 και τα οποία θα περιλαμβάνουν τη γενική περιγραφή των χαρακτηριστικών της περιοχής, τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην ποσότητα και την ποιότητα των υδατικών πόρων, τις χρήσεις του ύδατος κλπ.·

• να διασφαλίσουν ρεαλιστική τιμολόγηση όλων των υπηρεσιών, που σχετίζονται με τη χρήση του νερού μέχρι το 2010.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στις συμμετοχικές δράσεις. Ειδικότερα τα Κράτη Μέλη καλούνται να ενθαρρύνουν την ενεργή συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων κατά τα επιμέρους στάδια εφαρμογής της Οδηγίας, καθώς και κατά τη σύνταξη των προγραμμάτων διαχείρισης. Ακόμα, τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να ενημερώνουν και να συμβουλεύονται το κοινό, συμπεριλαμβανομένων και των χρηστών, για τα ακόλουθα θέματα:

• το χρονοδιάγραμμα και πρόγραμμα δράσεων για τη σύνταξη των σχεδίων διαχείρισης, το αργότερο ως το 2006.

• την επισκόπηση των σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης, το αργότερο ως το 2007.

• την πρώτη προσέγγιση των σχεδίων διαχείρισης, το αργότερο ως το 2008.

Η σημαντικότερη αλλαγή πολιτικής που εισάγεται μέσω της Οδηγίας είναι ότι η οικολογική ποιότητα προσδιοριζόμενη από βιολογικές παραμέτρους αποτελεί το «κλειδί» του χαρακτηρισμού της κατάστασης ενός υδάτινου σώματος, υποβοηθούμενου από τους παραδοσιακότερους τρόπους ποιοτικού προσδιορισμού (υδρο-μορφολογικές παράμετροι, φυσικοχημικές συνιστώσες και συγκεντρώσεις ειδικών ρυπαντών – μέταλλα ή συνθετικές οργανικές ενώσεις). Μια επίσης νέα αντίληψη που εισάγεται μέσω της οδηγίας είναι η ολοκληρωμένη θεώρηση των υπόγειων και των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων και η συνδυασμένη προσέγγιση δηλαδή τόσο η θέσπιση ορίων στην πηγή όσο και η καθιέρωση προτύπων περιβαλλοντικής ποιότητας στον αποδέκτη καθώς επίσης και η ενσωμάτωση οικονομικών εργαλείων στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Τέλος η Οδηγία εφαρμόζεται σε όλα τα υδάτινα σώματα και θεωρεί τη συμμετοχή του κοινού προϋπόθεση για την επιτυχία των στόχων της.

Μια ακόμη καινοτομία της Οδηγίας είναι ότι, για πρώτη φορά στην περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε., προτείνονται από ένα νομικό κείμενο οικονομικές αρχές και μέτρα ως βασικά εργαλεία για την επίτευξη συγκεκριμένων περιβαλλοντικών στόχων. Η σημαντικότερη οικονομική αρχή που εισάγει η Οδηγία είναι η δημιουργία ενός κοινού πλαισίου για τη διαχείριση των υδατικών πόρων που βασίζεται στην ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών νερού.

Οι αποκλίσεις που επιτρέπει ως προς την επίτευξη των στόχων της είναι ορισμένες (σε περιπτώσεις που οι στόχοι δεν είναι αντικειμενικά δυνατόν να επιτευχθούν λόγω των περιορισμών της φυσικής δομής του υδάτινου σώματος ή λόγω απρόβλεπτων ή εξαιρετικών καταστάσεων). Ταυτόχρονα όμως απαιτεί την αυστηρότερη προστασία


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 7 -

υδάτινων σωμάτων σε ειδικές και καθορισμένες περιπτώσεις (υδάτινα σώματα που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, ύδατα αναψυχής, ύδατα ευαίσθητα σε θρεπτικά ή υδάτινα σώματα σημαντικά οικονομικά ή οικολογικά).

Οι στόχοι που θέτει η Οδηγία για την κατάσταση των υδάτινων σωμάτων επιτυγχάνονται μέσω ενός συστήματος ανάλυσης και σχεδιασμού (σχέδια διαχείρισης) σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού. Μέσα σε κάθε μονάδα σχεδιασμού υπάρχουν τέσσερα (4) διακριτά στοιχεία:

• Ο χαρακτηρισμός των υδάτινων σωμάτων και ο προσδιορισμός των πιέσεων και των επιδράσεων

• Η παρακολούθηση

• Η θέσπιση περιβαλλοντικών στόχων για τα υδάτινα σώματα

• Η υλοποίηση προγράμματος μέτρων για την υλοποίηση των στόχων

Τα σχέδια θα πρέπει να ανανεώνονται κάθε 6 χρόνια, ενώ το πρώτο σχέδιο θα πρέπει να εκπονηθεί 10 χρόνια μετά την υιοθέτηση της Οδηγίας. Στο ίδιο επίπεδο ορίζεται και ο διοικητικός μηχανισμός (Άρθρο 13) που είναι αρμόδιος για την επίτευξη των στόχων. Τα σχέδια διαχείρισης που καταρτίζονται υπόκεινται σε δημόσια διαβούλευση εισάγοντας, έτσι διασφαλίζεται η κοινωνική συμμετοχή και η διαφάνεια στο σύστημα λήψης αποφάσεων.

Η οδηγία θα υποκαταστήσει ένα σημαντικό αριθμό οδηγιών που σχετίζονται με το νερό (75/440 ΕOK, 77/795, 79/869/EOK, 78/659/ΕΟΚ, 79/923/EΟΚ, 80/68/EΟΚ και 76/464/EΟΚ) ενώ θα υποβοηθηθεί ως προς την εφαρμογή της από νέες υπό έκδοση σχετικές οδηγίες της Ε.Κ.

Συνοπτικά οι κεντρικές δράσεις που πρέπει να αναλάβουν τα Κράτη Μέλη είναι:

1. Να προσδιορίσουν τις μεμονωμένες λεκάνες απορροής ποταμών που βρίσκονται μέσα στο εθνικό τους έδαφός και να τις υπάγουν σε επιμέρους Περιοχές Λεκάνης Απορροής Ποταμού (ΠΛΑΠ) και προσδιορίσουν τις αρμόδιες αρχές μέχρι το 2003 (Άρθρο 3, Άρθρο 24)

2. Να χαρακτηρίσουν τις ΠΛΑΠ από την άποψη των πιέσεων, των επιπτώσεων και των οικονομικών των χρήσεων ύδατος, συμπεριλαμβανομένου ενός καταλόγου των προστατευόμενων ζωνών που βρίσκονται μέσα στην περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού, μέχρι το 2004 (Άρθρο 5, Άρθρο 6, Παράρτημα ΙΙ, Παράρτημα III).

3. Να πραγματοποιήσουν, από κοινού και μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη διαβαθμονόμηση των συστημάτων ταξινόμησης της οικολογικής κατάστασης μέχρι το 2006 (Άρθρο 2 παράγραφος 22, Παράρτημα V).

4. Να καταστήσουν λειτουργικά τα δίκτυα παρακολούθησης μέχρι το 2006 (Άρθρο 8).


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 8 -

5. Με βάση τη σωστή παρακολούθηση και την ανάλυση των χαρακτηριστικών της λεκάνης ποταμών, να προσδιορίσουν μέχρι το 2009 ένα πρόγραμμα μέτρων ώστε επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο (Άρθρο 11, Παράρτημα III).

6. Να παραγάγουν και να δημοσιεύσουν σχέδια διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού (RBMPs) για κάθε ΠΛΑΠ, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού των ιδιαίτερα τροποποιημένων υδάτινων σωμάτων, μέχρι το 2009 (Άρθρο 13, Άρθρο 4.3)

7. Να εφαρμόσουν πολιτικές τιμολόγησης ύδατος που ενισχύουν την βιωσιμότητα των υδατικών πόρων μέχρι το 2010 (Άρθρο 9).

8. Να καταστήσουν τα μέτρα του προγράμματος λειτουργικά μέχρι το 2012 (Άρθρο 11).

9. Να εφαρμόσουν τα προγράμματα των μέτρων και να επιτύχουν τους περιβαλλοντικούς στόχους μέχρι το 2015 (Άρθρο 4).

Σύμφωνα με το Ν. 1739/87 (ΦΕΚ 201 Α/20-11-87) «Διαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες διατάξεις» και ειδικότερα το Άρθρο 1, παρ. 4, έχει θεσμοθετηθεί η διαίρεση της χώρας σε 14 μονάδες (σύνολα λεκανών απορροής) με κατά το δυνατόν όμοιες υδρολογικές - υδρογεωλογικές συνθήκες, οι οποίες αποτελούν το περιφερειακό επίπεδο στον τομέα της διαχείρισης του νερού. Οι μονάδες αυτές ονομάζονται Υδατικά Διαμερίσματα, αντιστοιχούν σε περιοχές λεκάνης απορροής ποταμών (ΠΛΑΠ) και είναι σύμφωνες με τα κριτήρια της Οδηγίας 2000/60 και του σχετικού Καθοδηγητικού Εγγράφου (Guidance Document).

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Ν. 1739/87 Άρθρο 1, παρ. 4, «Υδατικά διαμερίσματα είναι περιοχές οριοθετημένες μεταξύ τους από υδροκρίτες ή νησιωτικές περιοχές, που περιλαμβάνουν ολοκληρωμένα υδρογραφικά δίκτυα, με υδρολογικές συνθήκες κατά το δυνατόν όμοιες. Ο ελληνικός χώρος διαιρείται στα εξής δεκατέσσερα Υδατικά Διαμερίσματα: Δυτικής Πελοποννήσου, Βόρειας Πελοποννήσου, Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Ηπείρου, Αττικής, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας, Θεσσαλίας, Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας, Θράκης» Κρήτης και Νησιών Αιγαίου, όπως ειδικότερα παρουσιάζονται στο χάρτη που συνοδεύει το νόμο αυτόν".

Με το Π.Δ. υπ’ αριθ. 60/98 (ΦΕΚ 61Α/24-3-98) «Καθορισμός χωρικής αρμοδιότητας των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων της Περιφέρειας" και με το Άρθρου 1 αυτού, προσδιορίζεται η χωρική αρμοδιότητα των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων (κάθε Διοικητικής Περιφέρειας) με βάση τα Υδατικά Διαμερίσματα, όπως αυτά καθορίζονται στο Ν. 1739/87 ενώ στο Άρθρο 2 ορίζονται τα ακριβή όρια των Υδατικών Διαμερισμάτων.

Σημειώνεται ότι οι Διευθύνσεις Υδάτων της Περιφέρειας που συγκροτούνται με την υπ. αριθμ. οικ. 47630/16-11-05 ΚΥΑ αναλαμβάνουν όλες τις αρμοδιότητες των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων της Περιφέρειας, τα τμήματα δε αυτά καταργούνται και το προσωπικό τους μεταφέρεται στις νέες Διευθύνσεις Υδάτων της Περιφέρειας.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 9 -

09

08

12

04

10

05

13

07

03

11

01

02 06

14

Σχήμα 1.1. Υδατικά Διαμερίσματα – ΠΛΑΠ

Σε συμμόρφωση με τα οριζόμενα στην Οδηγία, η Ελλάδα εξέδωσε το Ν. 3199 (ΦΕΚ 280Α /9-12-2003) «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» με τον οποίο (και με τις κανονιστικές του πράξεις οι οποίες προβλέπεται να εκδοθούν κατ’ εξουσιοδότησή του) εναρμονίζεται το εθνικό δίκαιο προς τις διατάξεις της Οδηγίας.

Με το Ν. 3199 ορίζονται οι αρμόδιες αρχές για την προστασία και διαχείριση των λεκανών απορροής της χώρας σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας, ενώ ως αρμόδια υπηρεσία για την υλοποίηση των απαιτούμενων εργασιών που προβλέπονται από το Άρθρο 5 της Οδηγίας για κάθε ΠΛΑΠ ορίζεται η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων (ΚΥΥ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ).

Τέλος, με το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αριθμ. 51/2007 (ΦΕΚ 54Α/8-3-2007) «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2000/60/ΕΚ “για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων” του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000»


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 10 -

ενσωματώνονται πλήρως οι διατάξεις και οι ρυθμίσεις των Παραρτημάτων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ.

Στα ακόλουθα Κεφάλαια παρουσιάζεται για την Περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού (εφεξής Υδατικό Διαμέρισμα) της Θράκης (ΥΔ 12) ανάλυση που απαιτείται σύμφωνα με το Άρθρο 5 ως προς τα επιφανειακά ύδατα, δηλαδή:

• ανάλυση των χαρακτηριστικών της,

• και επισκόπηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών υδάτων

σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας.

Για την ανάλυση που ακολουθεί λήφθηκαν υπόψη όλα τα σχετικά Καθοδηγητικά Έγγραφα.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 11 -

1.2 Ομάδα Μελέτης

Η παρούσα Έκθεση συντάχθηκε από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων με τη συνδρομή των ακόλουθων Γραφείων Συμβούλων και Οργανισμών:

• Ζ&Α Π. ΑΝΤΩΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Μ.Ε.

• Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε.

• ΕΠΕΜ Α.Ε.

• ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΚΑΪΜΑΚΗ

• ΕΛΚΕΘΕ

Για τη σύνταξή της Έκθεσης εργάστηκαν οι παρακάτω επιστήμονες:

Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων

• Σωτήρης Μπενέκος

• Σπύρος Τασόγλου

Ζ&Α Π. ΑΝΤΩΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Μ.Ε.

• Παναγιώτης Αντωναρόπουλος, Πολιτικός Μηχανικός

• Ιωάννης Νιάδας, Πολιτικός Μηχανικός , MSc Υδρολογίας

• Στάθης Τσελεπίδης, Πολιτικός Μηχανικός

• Ναυσικά Φαφούτη, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Advanced Computing

• Χάρης Γιοβανόπουλος, Πολιτικός Μηχανικός

• Παναγιώτης Κόντος, Τεχνικός Γεωλόγος

Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε.

• Ιωάννης Καραβοκύρης, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός

• Δημήτρης Ζαρρής, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Υδρολογίας

• Bane Todorovic, Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Ειδικός GIS

ΕΠΕΜ Α.Ε.

• Ανδρέας Λουκάτος, Χημικός, D.E.A.

• Νίκος Σελλάς, Χημικός Μηχανικός, MSc Υγιεινολόγος


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 12 -

• Μαρία Τσούμα, Χημικός Μηχανικός, MSc Μηχανικός Περιβάλλοντος

• Μαρία Κατσιμπίρη, Γεωλόγος, MSc Διαχείριση Θαλάσσιου Περιβάλλοντος

• Βαρβάρα Εμμανουηλίδη, Επιστήμων Περιβάλλοντος, MSc Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΚΑΪΜΑΚΗ

• Παναγιώτα Στυλιανή Καϊμάκη, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, Μηχανικός Περιβάλλοντος

• Ελένη Γκουβάτσου, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Μηχανικός Περιβάλλοντος

• Γιάννης Μουλατσιώτης, Γεωλόγος - Υδρογεωλόγος, Ειδικός σε θέματα GIS

ΕΛΚΕΘΕ

• Πάνος Παναγιωτίδης, Δρ. Υδροβιολόγος

• Σταμάτης Ζόγκαρης, Βιολόγος - Ιχθυολόγος


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 13 -

2. Γ Ε Ν Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Γ Ρ Α Φ Η Τ Ο Υ Υ Δ Α Τ Ι Κ Ο Υ Δ Ι Α Μ Ε Ρ Ι Σ Μ Α Τ Ο Σ Θ Ρ Α Κ Η Σ (1 2 )

2.1 Γενικά χαρακτηριστικά

2.1.1 Γεωγραφικά στοιχεία και διοικητική δομή

Το Υδατικό Διαμέρισμα Θράκης έχει έκταση 11 177 km2, από τα οποία τα 557 km2 ανήκουν στα νησιά Θάσο και Σαμοθράκη. Το διαμέρισμα ορίζεται βόρεια από τη γραμμή των συνόρων Ελλάδας-Βουλγαρίας και τον υδροκρίτη των λεκανών Νέστου-Οχυρού, ανατολικά από τη γραμμή των συνόρων Ελλάδας - Τουρκίας μέχρι τον Κόλπο Αίνου, δυτικά από τον υδροκρίτη των λεκανών Νέστου - Οχυρού, Νέστου - Στρυμόνα, Νέστου - ρέματος Νέας Καρβάλης και τον υδροκρίτη των παραλιακών ρεμάτων Χρυσούπολης μέχρι τον Κόλπο της Καβάλας.

Ο πληθυσμός του διαμερίσματος, με βάση τα απογραφικά στοιχεία της ΕΣΥΕ, το 1991 ήταν 377 410 κάτοικοι και το 2001 ήταν 404 182 κάτοικοι, παρουσιάζοντας αύξηση 7% (ο πληθυσμός του 2001 έχει υπολογιστεί κατ' εκτίμηση, από τον πληθυσμό των νομών του 2001 και σύμφωνα με τα ποσοστά συμμετοχής του κάθε νομού στο διαμέρισμα το 1991). Στον Πίνακα 2.1, εκτός από την έκταση και τον πληθυσμό, παρουσιάζεται το ποσοστό συμμετοχής της έκτασης και του πληθυσμού κάθε νομού στο διαμέρισμα.

Πίνακας 2.1 Έκταση και πληθυσμός του διαμερίσματος κατά νομό (1991, 2001)

Νομός Έκταση τμήματος που ανήκει

στο διαμέρισμα

(km2)

Ποσοστό έκτασης νομού που ανήκει στο διαμέρισμα

Πληθυσμός τμήματος που ανήκει


(1991)

Ποσοστό πληθυσμού νομού που ανήκει στο διαμέρισμα

(1991)

Πληθυσμός τμήματος που ανήκει


(2001) Έβρου 4 242 100.0% 143 752 100.0% 149 354 Ροδόπης 2 543 100.0% 103 190 100.0% 110 828 Ξάνθης 1793 100.0% 91063 100.0% 101 856 Δράμας 1587 45.8% 4 156 4.4% 4 575 Καβάλας 1012 48.0% 35 249 25.9% 37 569 Σύνολο 11177 377 410 404 182

Το διαμέρισμα αποτελεί τμήμα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Περιλαμβάνει τους Νομούς Έβρου, Ροδόπης, Ξάνθης, και μεγάλο μέρος των Νομών Καβάλας και Δράμας.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 14 -

Σχήμα 2.1 Διοικητική διαίρεση του υδατικού διαμερίσματος σε νομαρχίες και δήμους


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 15 -

Αρμόδια για τη διαχείριση και προστασία των υδατικών πόρων των λεκανών απορροής του διαμερίσματος είναι η Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (με έδρα την Καβάλα).

Μερικοί από τους λοιπούς φορείς ή και οργανισμούς που λειτουργούν σε περιφερειακό και νομαρχιακό επίπεδο και ασχολούνται γενικά με υδατικά θέματα είναι οι ακόλουθοι, κατά χρήση:

Ύδρευση

- Διευθύνσεις Αυτοδιοίκησης και Αποκέντρωσης ή Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης σε κάθε νομό, όπου λειτουργούν οι ΤΥΔΚ ως υπηρεσίες της περιφέρειας·

- οι ΔΕΥΑ των κυριότερων δήμων των νομών (Αλεξανδρούπολης, Κομοτηνής, Ξάνθης, Ορεστιάδας, Βύσσας, Σουφλίου, Χρυσούπολης).

Άρδευση

- Διεύθυνση ή Τμήμα Εγγείων Βελτιώσεων που συναντάται ανάλογα με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και ως Τμήμα Διαχείρισης Υδάτινων Πόρων & Εκμηχάνισης της Γεωργίας, ή Υδροοικονομίας & Εκμηχάνισης Γεωργίας, ή Εγγείων Βελτιώσεων & Υδάτινων Πόρων, ή Υδροοικονομίας·

- Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων, δηλ. ΓΟΕΒ (π.χ. Έβρου) και ΤΟΕΒ (π.χ. Έβρου, Ροδόπης, Ξάνθης, Δράμας, Καβάλας).

Βιομηχανία

- Διεύθυνση ή Τμήμα Βιομηχανίας ή Διεύθυνση ή Τμήμα Ορυκτού Πλούτου και Βιομηχανίας, σε επίπεδο νομού·

- ΒΙΠΕ Ξάνθης, Καβάλας, Κομοτηνής, Αλεξανδρούπολης, Ορεστιάδας, Σαππών.

Εκτός από τους παραπάνω φορείς, σε κάθε περιφέρεια υπάρχουν οι ακόλουθες διευθύνσεις που εμπλέκονται γενικότερα σε θέματα υδατικών πόρων:

• Διεύθυνση Δημοσίων Έργων, όπου λειτουργούν τα Τμήματα Υδραυλικών Έργων και Εγγείων Βελτιώσεων

• Διεύθυνση Ελέγχου Κατασκευής Έργων (Δ.Ε.Κ.Ε.), όπου λειτουργεί το Τμήμα Εποπτείας Υδραυλικών Έργων

• Διεύθυνση Περιβάλλοντος & Χωροταξίας.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 16 -

2.1.2 Γεωμορφολογικά - γεωλογικά χαρακτηριστικά

Στη γεωλογική δομή της περιοχής δεσπόζει το σύστημα της ελληνικής Ροδόπης, με δύο επιμέρους συστήματα πετρωμάτων:

• άνω ανθρακικό σύστημα πετρωμάτων

• κάτω γνευσιοαμφιβολιτικό σύστημα.

Σύμφωνα με νεότερες αντιλήψεις, η Ροδόπη χαρακτηρίζεται από έντονη πτυχωσιγενή τεκτονική και επωθητικές κινήσεις. Στην ελληνική Ροδόπη διακρίνονται τρεις τεκτονικές ενότητες (κεντρική, δυτική και ανατολική), με κοινά τεκτονικά και λιθοστρωματογραφικά χαρακτηριστικά. Η ενότητα της κεντρικής Ροδόπης χωρίζεται από τη δυτική ενότητα μέσω της μεσοροδοπικής τεκτονικής ζώνης Ξάνθης-Σιδηρονερίου, ενώ η ενότητα της ανατολικής Ροδόπης χωρίζεται από την κεντρική και δυτική δια της θρακικής τεκτονικής ζώνης Νέας Καρβάλης –Ξάνθης -Κομοτηνής- Κύμης.

Στη γεωλογική δομή του ανατολικού τμήματος του διαμερίσματος (Νομός Έβρου) συμμετέχουν:

• μεταμορφωμένα πετρώματα του υποβάθρου, από μαρμαρυγιακούς και αμφιβολιτικούς σχιστόλιθους, με ελάχιστες φακοειδείς ενστρώσεις μαρμάρων

• κρητιδικά στρώματα της σειράς Δρυμού από κροκαλοπαγή, ψαμμίτες και σχιστόλιθους, σε ασυμφωνία επί του μεταμορφωμένου υποβάθρου·

• τριτογενείς σχηματισμοί μεσο-ηωκαινικής, πλειο-πλειστοκαινικής ηλικίας, από κροκαλοπαγή, ψαμμίτες, μάργες, αργίλους και ασβεστόλιθους, που πληρούν τις δυο κύριες τεκτονικές λεκάνες Ορεστιάδας και Αλεξανδρουπόλεως. Οι λεκάνες αυτές σχετίζονται με τα περιθωριακά ρήγματα της ροδοπικής μάζας και διαχωρίζονται μεταξύ τους από το μεταμορφωμένο υπόβαθρο στο ύψος του Διδυμότειχου·

• πλειστοκαινικές αποθέσεις ηπειρωτικής φάσης, από χαλαρά κροκαλοπαγή, άμμους, αργίλους, αργιλοϊλύες και αμμούχους αργίλους (περιοχή Άρδα)·

• ολοκαινικές αποθέσεις από άμμους, χάλικες, κροκάλες και αργίλους (Δέλτα Έβρου, παρέβριος περιοχή, πεδινό τμήμα Ορεστιάδας, κοιλάδες Άρδα, Ερυθροπόταμου κλπ.)·

• μαγματικά πετρώματα ως ηφαιστίτες (κυρίως στα περιθώρια της λεκάνης Αλεξανδρουπόλεως) και μεμονωμένα γρανιτικά σώματα εντός του κρυσταλλοσχιστώδους.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 17 -

Σχήμα 2.2 Ανάγλυφο και κύριο υδρογραφικό δίκτυο του υδατικού διαμερίσματος


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 18 -

Στο δυτικό τμήμα του διαμερίσματος (λεκάνη Νέστου) επικρατούν μεταμορφωμένα πετρώματα από σχιστογνεύσιους, που αναπτύσσονται βόρεια της νοητής γραμμής Δαφνώνα-Πτελέας. Οι αλλουβιακές αποθέσεις από αργίλους, άμμους και χάλικες καταλαμβάνουν σημαντική έκταση στο Δέλτα του Νέστου.

Το κεντρικό τμήμα του διαμερίσματος (ευρύτερη περιοχή Ξάνθης-Κομοτηνής) δομείται από πετρώματα του μεταμορφωμένου υποβάθρου, από σχιστογνεύσιους και δευτερευόντως από μάρμαρα, καθώς και από το φυλλιτικό σύστημα. Συναντώνται επίσης κρητιδικά κροκαλοπαγή, γραουβάκες και ψαμμίτες, καθώς και τριτογενείς και τεταρτογενείς αποθέσεις που πληρούν το βύθισμα Ξάνθης-Κομοτηνής, το οποίο προς τα νοτιοανατολικά χωρίζεται από την τριτογενή λεκάνη Αλεξανδρούπολης από το φυλλιτικό σύστημα Μάκρης.

Η Θάσος δομείται από μάρμαρα και δολομίτες σε εναλλαγές με γνεύσιους και σχιστόλιθους. Τα μεταμορφωμένα πετρώματα της Θάσου εντάσσονται στη μεταβατική ζώνη σχιστογνεύσιων και μαρμάρων του συστήματος της Ροδόπης. Νεότερες αποθέσεις του Ανωτέρου Μειοκαίνου απαντούν στην περιοχή Λιμεναρίων-Όρμου Άστρις και αποτελούνται από λατυποκροκαλοπαγή και αδρόκοκκους ψαμμίτες. Το Τεταρτογενές από κροκάλες, λατύπες, χάλικες, άμμους και αργίλους καταλαμβάνει επίσης μικρή έκταση στις περιοχές Ποταμιάς, Λιμένα, Ποτού, και Καλυβίων.

Το μεταμορφωμένο υπόβαθρο της Ροδόπης αντιπροσωπεύεται στη Σαμοθράκη από τη σειρά των άνω ιουρασικών - κάτω κρητιδικών σχιστόλιθων και χαλαζιτών. Στο υπόβαθρο αυτό εισέδυσαν σε τρεις φάσεις εκρηξιγενή πετρώματα. Από αυτά, οι οφιόλιθοι καλύπτουν σημαντική έκταση στο νησί, οι γρανίτες καλύπτουν το κεντρικό τμήμα και οι ανδεσίτες, τοφφίτες και ρυοδακίτες το δυτικό τμήμα του νησιού. Περιφερειακά η Σαμοθράκη καλύπτεται από πλευρικά κορήματα και κώνους κορημάτων, άμμους και πηλούς.

2.1.3 Κλίμα

Στο νησιωτικό τμήμα καθώς και σε μια στενή παράκτια ζώνη επικρατεί χερσαίο μεσογειακό κλίμα, στο εσωτερικό και στα πεδινά το μεσευρωπαϊκό, ενώ στα ορεινά επικρατεί το ορεινό.

Η ετήσια βροχόπτωση κυμαίνεται στα παράκτια και το νησιωτικό τμήμα μεταξύ 500 και 600 mm, στο εσωτερικό μεταξύ 600 και 1000 mm, ενώ στα βόρεια ορεινά ξεπερνά τα 1000 mm. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΔΕΗ (1980), η μέση ετήσια βροχόπτωση εκτιμάται σε 778 mm.

Η μέση ετήσια θερμοκρασία του διαμερίσματος είναι 14.5-16.5°C. Το ετήσιο θερμομετρικό εύρος ξεπερνά τους 20°C (ΥΒΕΤ, 1989).


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 19 -

2.1.4 Αναπτυξιακή ταυτότητα

Το Υδατικό Διαμέρισμα Θράκης βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της χώρας και κατέχει σημαντική γεωπολιτική θέση στα Βαλκάνια και τον Εύξεινο Πόντο. Είναι το τρίτο διαμέρισμα της χώρας σε παραγωγικότητα γης (μετά τη Θεσσαλία και την Κεντρική Μακεδονία). Διαθέτει επίσης σημαντικότατους υγροβιότοπους, αξιόλογα φυσικά τοπία παράκτια, παρόχθια και δασικά, καθώς και μνημεία της αρχαιότητας και νεότερων εποχών.

Η Αλεξανδρούπολη και η Κομοτηνή αντιμετωπίζονται (ΕΣΠΑ 2007-2013) από κοινού ως πόλος ανάπτυξης και τα τελευταία χρόνια βρίσκονται σε εξελισσόμενη διαδικασία προσέγγισης (Εγνατία). Ειδικότερα, η Αλεξανδρούπολη εξελίσσεται σε ενεργειακό κόμβο διεθνούς σημασίας.

Από άποψη ποιότητας περιβάλλοντος, σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η μεταφερόμενη ρύπανση των διασυνοριακών ποταμών (ειδικά του Νέστου) και η αλλοίωση οικολογικά ευαίσθητων περιοχών (δέλτα ποταμών, παρόχθιες λίμνες, λιμνοθάλασσες κλπ.).

Το διαμέρισμα έχει υψηλό ρυθμό αύξησης του πληθυσμού. Η απόσταση από τα διοικητικά και οικονομικά κέντρα και η κακή κατάσταση του οδικού δικτύου και των λιμανιών είναι ίσως οι κυριότερες αιτίες για τις οποίες το διαμέρισμα παρουσιάζει χαμηλούς δείκτες ευημερίας.

Η κατανομή της απασχόλησης και του ΑΕΠ στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα ήταν 45.9%, 18.6%, 35.4%, και 34.7%, 29.4%, 35.9% αντίστοιχα.

Ο πρωτογενής τομέας παρουσιάζει τις μεγαλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης, γιατί η περιοχή διαθέτει πλούσιους εδαφικούς και υδατικούς πόρους, δάση και πλούσια αλιευτικά πεδία εσωτερικών και θαλάσσιων υδάτων. Ο όγκος της γεωργικής παραγωγής δεν έχει δυνατότητες ανάπτυξης, λόγω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχουν όμως δυνατότητες αναδιάρθρωσης της παραγωγής. Αξιόλογες προοπτικές εμφανίζει η ανάπτυξη της δασοπονίας και της αλιείας.

Η Θράκη ανήκει στη ζώνη των υψηλότερων αναπτυξιακών κινήτρων. Το γεγονός όμως αυτό, σε συνδυασμό με την απουσία έργων υποδομής, οδήγησε στην άναρχη δημιουργία βιομηχανικών εγκαταστάσεων με επιπτώσεις και στο πολεοδομικό περιβάλλον. Η απασχόληση εξελίχθηκε με αρνητικό ρυθμό σε όλους τους τομείς εκτός του τριτογενούς, και η ανεργία είναι από τις υψηλότερες στη χώρα. Ο τουρισμός είναι κατά 85% ημεδαπός, και παρόλο που παρατηρείται ψηλός ρυθμός αύξησης, βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα.

Οι προοπτικές εξέλιξης είναι ευνοϊκές σε όλους τους τομείς μετά τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές στα Βαλκάνια και τον Εύξεινο Πόντο. Η πολιτική που προωθείται δίνει έμφαση στις υποδομές (κυρίως μεταφορών), στις υπηρεσίες και στην οικολογική προστασία. Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί ακόμη στην προσέλκυση νέων επενδύσεων με στόχο τις γειτονικές αγορές. Πάντως, η αντιμετώπιση των κοινωνικοπολιτικών προβλημάτων αποτελεί βασική παράμετρο επιτυχίας κάθε αναπτυξιακής προσπάθειας.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 20 -

2.2 Υδρολογικό ισοζύγιο - Προσφορά νερού

2.2.1 Κύριες υδρολογικές λεκάνες

Οι κύριες υδρολογικές λεκάνες του διαμερίσματος είναι οι λεκάνες του Έβρου, Νέστου, Φιλιουρή και Ξηρορέματος (Κομψάτου). Υδρολογικά στοιχεία για τις λεκάνες αυτές παρατίθενται στη συνέχεια.

Λεκάνη Έβρου

Η συνολική έκταση της λεκάνης είναι 52788 km2. Η έκταση του ελληνικού τμήματος της λεκάνης είναι 3344 km2. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη λεκάνη του διαμερίσματος. Περιλαμβάνει τις υπολεκάνες Έβρου, Άρδα και Ερυθροπόταμου.

Δεν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία απορροής για τα τμήματα της λεκάνης που βρίσκονται στο βουλγαρικό και το τουρκικό έδαφος. Από αποσπασματικές μετρήσεις της περιόδου 1951-1956, η μέση ετήσια παροχή στη θέση Πύθιο ανέρχεται σε 383 m3/s, η ελάχιστη σε 234 m3/s και η μέγιστη σε 921 m3/s (ΔΠΘ, 1988). Με βάση πληροφορίες φορέων, στον Έβρο δεν γίνονται τα τελευταία χρόνια υδρομετρήσεις, αλλά μόνον εκτιμήσεις της παροχής με βάση τις βροχοπτώσεις στην αντίστοιχη λεκάνη.

Για τον παραπόταμο του Έβρου Ερυθροπόταμο, που αναπτύσσεται ολόκληρος σε ελληνικό έδαφος, η μέση ετήσια παροχή έχει μετρηθεί σε 1.62 m3/s, η ελάχιστη σε 0.2 m3/s και η μέγιστη σε 5.35 m3/s (μετρήσεις 1973-1982) (ΔΠΘ, 1988).

Η μέση ετήσια παροχή του Έβρου στη γέφυρα Κήπων έχει μετρηθεί σε 271.1 m3/s για την περίοδο 1971-1973 (ΙΓΜΕ, 1996). Δεν υπάρχουν άλλα διαθέσιμα στοιχεία.

Λεκάνη Νέστου

Για τα ύδατα του ποταμού Νέστου ισχύει η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, που κυρώθηκε με το Ν. 2402/1996 (ΦΕΚ Α 98). Το ύψος του δικαιώματος χρήσεως της Ελλάδας καθορίζεται σε ποσοστιαία βάση επί των υδάτων του Νέστου στο βουλγαρικό έδαφος, με βάση το σύνολο της μέσης φυσικής απορροής πολλών ετών (1935-1970). Το ποσοστό αυτό καθορίζεται στο 29% (435 hm3/έτος) και προβλεπόταν να επικαιροποιηθεί από σχετική επιτροπή το αργότερο σε τρία χρόνια από την έναρξη ισχύος της συμφωνίας, και να επικαιροποιείται κάθε επτά χρόνια, εκτός αν αποφασιστεί διαφορετικά.

Η συνολική έκταση της λεκάνης είναι 6 130 km2. Το ελληνικό τμήμα της λεκάνης έχει έκταση 2 429 km2. Η εκτιμώμενη φυσική ετήσια απορροή του ποταμού είναι 3 140 hm3 (ΥΒΕΤ, 1989). Η μέση φυσική απορροή στα σύνορα είναι 1 500 hm3, τα οποία μετά την αφαίρεση διαφόρων χρήσεων και εκτροπών στη Βουλγαρία, υπολογίζονται σε 939 hm3. Μετά το πέρας όλων των προγραμματιζόμενων βουλγαρικών έργων, θα εισρέουν 435 hm3, όπως αναφέρεται στη σχετική συμφωνία. Η ετήσια απορροή είναι 1 280 hm3 στη θέση Θησαυρός και 1 424 hm3 στη θέση Τέμενος. Η μέση ετήσια παροχή στις εκβολές του Νέστου υπολογίζεται σε 58 m3/s (μετρήσεις 1964-1970) (Παρασκευόπουλος-ΠΑΝΓΑΙΑ, 1994).


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 21 -

Στον Πίνακα 2.2 παρουσιάζονται οι μέσες μηνιαίες παροχές του ποταμού.

Πίνακας 2.2 Μέσες μηνιαίες παροχές Νέστου, 1964-1983 (m3/s)

Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Mαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ ΈτοςΘησαυρός Τέμενος

19.9 21.2

29.6 32.9

47.2 54.8

47.4 54.7

53.7 62.9

57.5 65

67.875.7

68.4 73.3

49.3 52.4

21.9 23.7

12.7 13.5

13.213.8

488.6543.9

Πηγή: ΔΕΗ/ΔΑΥΕ

Λεκάνη Φιλιουρή

Η λεκάνη Φιλιουρή έχει έκταση 1 486 km2. Η μέση ετήσια βροχόπτωση της λεκάνης είναι 796 mm (ΔΠΘ, 1988). Η μέση ετήσια παροχή του ποταμού εκτιμάται σε 4.9 m3/s (μετρήσεις 1978-1987) (Βεργής, 1994).

Λεκάνη Ξηρορέματος

Η λεκάνη Ξηρορέματος (Κομψάτου) έχει έκταση 602 km2. Η μέση ετήσια βροχόπτωση της λεκάνης είναι 685 mm (ΔΠΘ, 1988). Η μέση ετήσια παροχή του ποταμού είναι 3.6 m3/s (μετρήσεις 1978-1987) (Βεργής, 1994).

Αξιολόγηση ποιοτικής κατάστασης επιφανειακών υδάτων

Η αξιολόγηση της ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων του Υδατικού Διαμερίσματος Θράκης πραγματοποιήθηκε με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία ποιοτικών χαρακτηριστικών του Υπουργείου Γεωργίας για τους ποταμούς Έβρο, Νέστο, Άρδα και τη λίμνη Βιστωνίδα και του ΕΚΘΕ για τους ποταμούς Λύσσο, Βοζβόζη, Κομψάτο, Κόσυνθο, Νέστο, Φονιά και Γριά Βάθρα. Επίσης για τους ποταμούς Έβρο, Νέστο, Λύσσο, Κομψάτο και Κόσυνθο, αξιολογήθηκαν επεξεργασμένα στοιχεία μετρήσεων θρεπτικών και οργανικού φορτίου του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο 2000-2004. Επιπλέον, ελήφθησαν υπόψη οι μετρήσεις μικροοργανικών και μετάλλων του Πανεπιστημίου Αιγαίου που αναφέρονται στους Ποταμούς Έβρο, Νέστο και τη λίμνη Βιστωνίδα για την περίοδο 1988-1999.

Στη συνέχεια ακολουθούν τα συμπεράσματα της αξιολόγησης της ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων του διαμερίσματος με βάση τα ως άνω στοιχεία. μετά την επεξεργασία και αξιολόγηση που διεξήχθη στα πλαίσια της μελέτης Εθνικού Προγράμματος Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων, ΕΜΠ 2007.

Ποταμός Έβρος

Χαρακτηριστικό γνώρισμα των δύο κυρίων ποταμών του διαμερίσματος (Έβρος, Νέστος) είναι ότι τροφοδοτούνται κατά μεγάλο ποσοστό με νερά και ρυπαντικά φορτία από άλλες χώρες, ωστόσο είναι σαφές ότι ο Έβρος είναι πιο ρυπασμένος με συγκεντρώσεις νιτρικών 5 έως 10 φορές μεγαλύτερες σε σύγκριση με τον Νέστο.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 22 -

Σύμφωνα με μετρήσεις του Υπουργείου Γεωργίας 1998-2001 στις θέσεις Σιδηροδρομικός Σταθμός Δικαίων, Νέα Βύσσα, το Αντλ. Πέπλου και το Υπ. ΔΕΗ Διδυμότειχου, ο Έβρος παρουσιάζει υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών που, παρά την τάση βελτίωση που παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια, παραβιάζουν συχνά την ενδεικτική τιμή για πρόσληψη πόσιμου νερού (κατηγορία Α1), ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις τα νιτρικά υπερβαίνουν και την επιτακτική τιμή (50 mg/l NO3). Η μέγιστη τιμή νιτρικών για το 95% των δειγμάτων σε όλες τις θέσεις υπερβαίνει τα 25 mg/l, με τις υψηλότερες τιμές να έχουν καταγραφεί στις θέσεις αντλιοστάσιο Πέπλου (81.9 mg/l NO3) και σταθμός Δικαίων (61.1 mg/l NO3). Επισημαίνεται ότι ενώ κατά την περίοδο 1998-2001 καταγράφονται χαμηλές συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου με τη μέση τιμή σε όλες τις θέσεις να κυμαίνεται κοντά στο 30% της συγκέντρωσης κορεσμού, σύμφωνα με νεότερες μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ (2000-2004) με εξαίρεση τον σταθμό δειγματοληψίας στους Κήπους οι ελάχιστες συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου είναι της τάξης του 85% της συγκέντρωσης κορεσμού. Επιπρόσθετα σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο 2000-2004, παρατηρείται σε όλες τις θέσεις υπέρβαση της ενδεικτικής τιμής των φωσφορικών της Οδηγίας 75/440/ΕΟΚ για την κατηγορία Α3 (0.7 mg/l P2O5), ακόμα και σε όρους μέσων τιμών. Στην περίπτωση του αμμωνιακού αζώτου, παρατηρείται υπέρβαση του επιτακτικού ορίου για την κατηγορία Α2 (1.5 mg/l NH4) στο σταθμό Δικαίων και στους Κήπους. Με βάση τα ως άνω χαρακτηριστικά και με την επιφύλαξη των μεμονωμένων ιδιαίτερα υψηλών τιμών νιτρικών και αμμωνίας, και των συστηματικά υψηλών τιμών φωσφορικών, τα νερά του ποταμού μπορούν να καταταχθούν οριακά στην κατηγορία Α3, καθώς παρατηρείται σχετική βελτίωση κατά τα τελευταία έτη. Ωστόσο επισημαίνεται ότι για την ασφαλή εκτίμηση της ποιοτικής κατάστασης του ποταμού απαιτούνται περαιτέρω στοιχεία έτσι ώστε να πιστοποιηθεί η βελτίωση των ποιοτικών του χαρακτηριστικών.

Επισημαίνεται το χαμηλό επίπεδο μικροοργανικών (εκτός φυτοφαρμάκων) που για καμία από τις εξεταζόμενες ουσίες δεν υπερβαίνει τα όρια της ελληνικής νομοθεσίας (Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υπ' αριθμ. 2/1-2-2001) και για τις περισσότερες βρίσκεται σε πρακτικά μη ανιχνεύσιμα επίπεδα. Χαμηλό είναι επίσης το επίπεδο των μετάλλων που έχουν μετρηθεί. Ωστόσο ορισμένα μέταλλα όπως ο σίδηρος (διαλυτό κλάσμα), το αργίλιο και το μαγγάνιο έχουν μετρηθεί σε συγκεντρώσεις υψηλότερες από τις ενδεικτικές τιμές που καθορίζονται από την ελληνική νομοθεσία (Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υπ' αριθμ. 2/1-2-2001).

Ποταμός Νέστος

Οι διαθέσιμες μετρήσεις για τον ποταμό Νέστο την περίοδο 1998-2001 (Υπουργείο Γεωργίας) αναφέρονται σε 4 θέσεις δειγματοληψίας, το Δέλτα του Ποταμού, τη Γέφυρα Παπάδων, τους Τοξότες Δέλτα και το Άκρο του Αρδευτικού Δικτύου Ερημονησίου Καρύων. Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει πως ο Νέστος ικανοποιεί τις απαιτήσεις άρδευσης και παράλληλα πληροί τις προϋποθέσεις για πρόσληψη νερού για ύδρευση έπειτα από επεξεργασία ως αποδέκτης κατηγορίας Α1. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί, ότι σύμφωνα με πιο πρόσφατα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο 2000-2004 σε δυο άλλες θέσεις δειγματοληψίας (Ποταμοί και Χρυσούπολη) έχουν καταγραφεί συγκεντρώσεις νιτρικών μεγαλύτερες από 30 mg/l. Επίσης ο Νέστος εμφανίζει σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις αμμωνιακών, οι οποίες περιστασιακά υπερβαίνουν τα 1-2 mg/l. Τέλος, συγκεντρώσεις φωσφορικών που υπερβαίνουν το συνιστώμενο όριο των 0.7 mg/l της


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 23 -

Οδηγίας, έχουν καταγραφεί και στις δυο θέσεις δειγματοληψίας (Ποταμοί: 4.12mg/l P2O5 και Χρυσούπολη: 3.55 mg/l P2O5), με τους μέσους όρους ωστόσο να βρίσκονται σε αρκετά χαμηλότερα επίπεδα.

Επισημαίνεται το χαμηλό επίπεδο μετάλλων και μικροοργανικών που για καμία από τις εξεταζόμενες ουσίες δεν υπερβαίνει τα όρια της ελληνικής νομοθεσίας (Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υπ' αριθμ. 2/1-2-2001) και για τις περισσότερες βρίσκεται σε πρακτικά μη ανιχνεύσιμα επίπεδα.

Ποταμός Άρδας

Για τον ποταμό Άρδα δεν υπάρχουν πρόσφατες μετρήσεις, σύμφωνα όμως με στοιχεία της περιόδου 1989-1996 (Υπουργείο Γεωργίας), τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά ικανοποιούν κατ' αρχήν βασικά αγρονομικά κριτήρια για άρδευση γεωργικών εκτάσεων. Ωστόσο δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία (θρεπτικά, βαρέα μέταλλα) για τον προσδιορισμό της υδατοποιότητας του ποταμού σε σχέση με την δυνατότητα πρόσληψης νερού για ύδρευση.

Ποταμός Λύσσος

Για τον ποταμό Λύσσο υπάρχουν επεξεργασμένα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο 2000-2004, που αφορούν παραμέτρους όπως θρεπτικά, οργανικό άνθρακα και διαλυμένο οξυγόνο. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία ο ποταμός εμφανίζει ποιοτικά χαρακτηριστικά που τον καθιστούν καταρχήν κατάλληλο για πρόσληψη νερού προς πόση και τον κατατάσσουν στην κατηγορία Α1. Ωστόσο θα πρέπει να επισημανθεί ότι και στις δυο θέσεις δειγματοληψίας έχουν περιστασιακά καταγραφεί υψηλές τιμές νιτρικών και φωσφορικών που υπερβαίνουν τα επιτακτικά όρια της Οδηγίας για την παραγωγή πόσιμου νερού ύστερα από επεξεργασία.

Ποταμός Κομψάτος

Στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο 2000-2004 στη θέση Μωσαϊκό υποδεικνύουν ότι με εξαίρεση τις μεμονωμένες υψηλές τιμές νιτρικών και ορθοφωσφορικών, τα νερά του ποταμού καλύπτουν τις προϋποθέσεις της κατηγορίας Α1 για πρόσληψη νερού για πόση μετά από επεξεργασία (Οδηγία 75/440/ΕΟΚ).

Ποταμός Κόσυνθος

Σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο 2000-2004 στη θέση γέφυρα Πολύσιτου, τα οποία αφορούν μετρήσεις θρεπτικών, οργανικού άνθρακα, διαλυμένου οξυγόνου και pH, τα χαρακτηριστικά του ποταμού είναι ικανοποιητικά, με μόνη εξαίρεση τις σχετικά υψηλές τιμές φωσφορικών, των οποίων η μέση τιμή (0.94 mg/l P2O5) υπερβαίνει το συνιστώμενο όριο των 0.7 mg/l P2O5 της Οδηγίας για την παραγωγή πόσιμου νερού. Επίσης στον ποταμό Κόσσυνθο περιστασιακά παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών (37.0 mg/l NO3 το έτος 2000 και 31.9 mg/l NO3 το έτος 2003) με το μέσο όρο ωστόσο να βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα (11.3 mg/l NO3). Επίσης η μέση τιμή των αμμωνιακών (0.27 mg/l NH4) υπερβαίνει το συνιστώμενο όριο των 0.05 mg/l NH4 της κατηγορίας Α1, όχι όμως και το συνιστώμενο όριο της κατηγορίας Α2 (1 mg/l NH4). Συμπερασματικά, με εξαίρεση τις αυξημένες τιμές των φωσφορικών, ο ποταμός Κόσσυνθος μπορεί να καταταχθεί στην κατηγορία Α2.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 24 -

Ποταμοί Βοζβόζης, Φονιάς και Γριά Βάθρα

Η ποιότητα των υδάτων των ποταμών Βοζβόζη (Ν. Ροδόπης), Κομψάτου (Ν. Ροδόπης), Φονιά (Σαμοθράκη) και Γριά Βάθρα (Σαμοθράκη) σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων του ΕΚΘΕ την περίοδο 2000-2001 φαίνεται ότι καταρχήν καλύπτουν τις προϋποθέσεις της κατηγορίας Α1 για πρόσληψη νερού για πόση μετά από επεξεργασία (Οδηγία 75/440/ΕΟΚ), χωρίς να υπάρχουν όμως πιο πρόσφατα στοιχεία.

Λίμνη Βιστωνίδα

Στη Βιστωνίδα γίνονται μετρήσεις ποιοτικών χαρακτηριστικών σε 4 χαρακτηριστικές θέσεις: τις εκβολές Κόσινθου, Ν. Κεσσσάνης, τις εκβολές Τραυού και τις εκβολές Κομψάτου. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες λίμνες του Ελλαδικού χώρου και βρίσκεται στη δυτική Θράκη, στα όρια μεταξύ των Νομών Ξάνθης και Ροδόπης, έχει δε τη μορφή λιμνοθάλασσας. Το μέσο υψόμετρο των υδάτων βρίσκεται 10 εκατοστά πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Κατά συνέπεια, υπάρχει φυσική εκροή των υδάτων της λίμνης προς τη θάλασσα μέσω διώρυγας, ενώ κατά το θέρος και ιδίως σε περιόδους ξηρασίας παρουσιάζεται εισροή θαλάσσιου νερού και τα νερά γίνονται υφάλμυρα, γι' αυτό και δεν προσφέρονται για άρδευση. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για τη χρονική περίοδο 1991-1997 η ηλεκτρική αγωγιμότητα και η συγκέντρωση χλωριόντων κυμαίνονται σε επίπεδα της τάξης των 15.000 μS/cm και 123 meq/l Cl αντίστοιχα, όταν τα αντίστοιχα επίπεδα στο αρδευτικό νερό για τα οποία δημιουργείται σημαντικός περιορισμός στις καλλιέργειες είναι 3000 μS/cm και 10 meq/l Cl.

Σε ότι αφορά τις συγκεντρώσεις θρεπτικών, οι τιμές νιτρικών και αμμωνιακών για την περίοδο 1991-1997 κυμαίνονται στο διάστημα 0.44-2.25 mg/l NO3 και 0.025-0.776 mg/l NH4 αντίστοιχα. Αυξημένες παρουσιάζονται οι τιμές του φωσφόρου που βρίσκονται στο διάστημα από 0.01-1.28 mg/l P και οι οποίες καθιστούν τη λίμνη ευαίσθητη ως προς τον ευτροφισμό, γεγονός που επιβεβαιώνεται επίσης από τις πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου που έχουν καταγράφει και είναι της τάξης του 1.5 mg/l (ποσοστό κορεσμού 10%). Περιοριστικός παράγοντας ευτροφισμού είναι το άζωτο. Κατά την περίοδο 1998-2001 παρατηρείται αύξηση στις συγκεντρώσεις των νιτρικών και των χλωριόντων, με τις μέγιστες τιμές του 95% των δειγμάτων να υπερβαίνουν τα 50 mg/l NO3 και τα 340 meq/l Cl- σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας (εκβολές Τραυού, Κομψάτου και Κόσυνθου). Πολύ υψηλές είναι επίσης οι τιμές των θειικών και της ηλεκτρικής αγωγιμότητας (≈45 meq/l SO4 και 32000 μmhos/cm για το 95% των δειγμάτων), ενώ σύμφωνα με μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ την περίοδο 2001-2004 σε δυο θέσεις δειγματοληψίας η μέγιστη τιμή των φωσφορικών ανήλθε στα 1.1 mg/l Ρ2Ο5. Επί τη βάσει των ανωτέρω τα νερά της λίμνης θεωρούνται ακατάλληλα για πόση ύστερα από επεξεργασία.

Επισημαίνεται το χαμηλό επίπεδο μικροοργανικών που για καμία από τις εξεταζόμενες ουσίες δεν υπερβαίνει τα όρια της ελληνικής νομοθεσίας (ΚΥΑ 2/1-2-2001) και για τις περισσότερες βρίσκεται σε πρακτικά μη ανιχνεύσιμα επίπεδα

Σε κάθε περίπτωση η ποιότητα των υδάτων θα πρέπει να αναβαθμισθεί ώστε να καλύψει τις απαιτήσεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, η οποία καθορίζει ως αποδεκτή την «καλή» ποιότητα, η οποία ενδεικτικά αντιστοιχεί σε ύδατα μη ευτροφικά.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 25 -

2.2.2 Κύριες υδρογεωλογικές λεκάνες

Οι σπουδαιότερες από άποψη δυναμικότητας υδροφορίας υδρογεωλογικές ενότητες αναφέρονται στις κλαστικές τεταρτογενείς αποθέσεις και στους ανθρακικούς σχηματισμούς της περιοχής.

Τεταρτογενείς αποθέσεις:

Λεκάνη Ορεστιάδας. Αποτελούνται από χάλικες, κροκάλες και αργίλους σημαντικού πάχους. Το όλο υδροφόρο σύστημα τροφοδοτείται άμεσα από τις κατεισδύσεις και έμμεσα από την κοίτη του Έβρου και των παραποτάμων του. Τα ετήσια αποθέματα εκτιμώνται σε 68 hm3 (Βεργής, 1994).

Παρέβριος περιοχή. Αποτελούνται κυρίως από αργίλους, άμμους και χάλικες σε εναλλαγή. Στο Δέλτα του Έβρου επικρατούν πιο λεπτομερή υλικά. Τα ετήσια αποθέματα εκτιμώνται σε 48 hm3 (Βεργής, 1994).

Λεκάνη Ξάνθης-Κομοτηνής. Πρόκειται για αποθέσεις από άμμους, κροκάλες και αργίλους, που παρουσιάζουν έντονη λιθολογική μεταβολή, με επικράτηση των αδρόκοκκων στοιχείων στις κοίτες των χειμάρρων Κοσύνθου και Κομψάτου κατά τη διαδρομή τους στην πεδινή ζώνη, και λεπτομερέστερων υλικών προς τη λίμνη Βιστωνίδα. Τα ετήσια αποθέματα εκτιμώνται σε 86 hm3 (Βεργής, 1994).

Δέλτα Νέστου. Η αναπλήρωση των αποθεμάτων συντελείται και από την κοίτη του Νέστου. Υπολογίζεται ότι η ολική κατείσδυση στο δέλτα είναι περίπου 39% των βροχοπτώσεων. Τα ετήσια αποθέματα εκτιμώνται σε 100 hm3 (Βεργής, 1994). Λόγω υπεράντλησης του υδροφορέα παρατηρούνται φαινόμενα θαλάσσιας διείσδυσης.

Ανθρακικοί σχηματισμοί:

Ενότητα Μαρμάρων Ορέων Λεκάνης. Ορίζεται προς τα βόρεια από την επώθηση του γνευσιοαμφιβολιτικού συστήματος πάνω στα μάρμαρα του Φαλακρού, στα νοτιοανατολικά από το ρήγμα της Ξάνθης-Νέας Καρβάλης, και στα δυτικά από τις τεταρτογενείς αποθέσεις της πεδιάδας Δράμας- Κρηνιδών -Αμυγδαλεώνα. Τροφοδοτείται από άμεση κατείσδυση και ενδεχομένως από το Νέστο. Από ποιοτική άποψη τα νερά είναι γενικά καλής ποιότητας. Η ενότητα αυτή διακρίνεται στα παρακάτω υδρογεωλογικά συστήματα:

• Σύστημα επωθημένων μαρμάρων Φαλακρού.

• Ενότητες πτυχωμένων μαρμάρων των επικείμενων του γνευσιοαμφιβολιτικού υποβάθρου, που διακρίνεται σε τρία υποσυστήματα και εκφορτίζεται κυρίως στη λεκάνη της Δράμας.

• Καρστικό σύστημα ανατολικά του Νέστου, που εκφορτίζεται σε παρόχθιες πηγές υπερχείλισης. Το σύνολο των πηγαίων εκφορτίσεων είναι περίπου 5.5-6 m3/s, από τα οποία το 50% περίπου φαίνεται ότι εκφορτίζεται στη λεκάνη της Δράμας.

Μικρότερες καρστικές ενότητες στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 26 -

Τμήμα της καρστικής ενότητας Νευροκοπίου (περίπου 80 km2), που εκφορτίζεται ανατολικά στη λεκάνη Αγγίτη.

Ενότητα Μαρμάρων Σκαλωτής. Αποτελεί ανεξάρτητη καρστική υδρογεωλογική μονάδα έκτασης 75 km2 και μέσης ετήσιας απορροής 20 hm3.

Μάρμαρα Ανατολικής Θάσου. Τροφοδοτείται κυρίως από άμεση κατείσδυση και δευτερευόντως από επιφανειακές απορροές. Η εκφόρτιση του συστήματος γίνεται μέσω μιας σειράς πηγών μέσης συνολικής απορροής 17 hm3/έτος.

Αξιολόγηση ποιοτικής κατάστασης υπόγειων υδάτων

Τα πεδινά τμήματα των υδρολογικών λεκανών και ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος της Θράκης καλύπτονται από τεταρτογενείς σχηματισμούς που εκτείνονται κυρίως στην πεδιάδα της Ορεστιάδος, στις κοιλάδες των ποταμών Άρδα και Ερυθροπόταμου, τα δέλτα των ποταμών Έβρου και Νέστου και το πεδινό τμήμα του βυθίσματος Ξάνθης - Κομοτηνής. Οι σχηματισμοί αυτοί παρουσιάζουν υψηλό πορώδες με υδροφόρους ορίζοντες που βρίσκονται σε χαμηλά βάθη, συχνά μικρότερα των 2 m. Λόγω του μικρού βάθους του υδροφόρου ορίζοντα και της υψηλής διαπερατότητας των τεταρτογενών πετρωμάτων, ο μέσος χρόνος διαδρομής ρυπογόνων ουσιών δεν ξεπερνά την μία εβδομάδα (Kounis, 1986), με αποτέλεσμα οι υδροφορείς που αναπτύσσονται να είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε ρυπαντικά και τοξικά φορτία. Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι υποβάθμισης της ποιότητας των υπογείων υδάτων προέρχονται από τα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται σε μεγάλες ποσότητες σε περιοχές εντατικών καλλιεργειών, τα επιβαρημένα επιφανειακά νερά των ποταμών Έβρου και Νέστου κυρίως την περίοδο των υψηλών παροχών όπως επίσης και τις διάφορες βιομηχανικές μονάδες.

Πλειο-πλειστοκαινικές αποθέσεις καλύπτουν σημαντικά εδάφη του υδατικού διαμερίσματος και εκτείνονται νοτιο-νοτιοανατολικά του ποταμού Άρδα στην περιοχή Ορεστιάδος, βόρεια της Αλεξανδρούπολης και ανατολικά της λίμνης Βιστωνίδας. Οι αποθέσεις αυτές εντοπίζονται συνήθως σε μεγαλύτερο βάθη από τα τεταρτογενή και παρουσιάζουν σημαντική υδροφορία. Η ζώνη κορεσμού στις περισσότερες περιπτώσεις δεν ξεπερνά τα 30 m και στην Ορεστιάδα κυμαίνεται από 7-28 m, ενώ στην ζώνη μεταξύ Ξάνθης και Κομοτηνής φθάνει τα 25 m.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΙΓΜΕ ο μέσος χρόνος διαδρομής των ρύπων κυμαίνεται μεταξύ 1 εβδομάδος και 1 έτους με αποτέλεσμα οι υδροφορείς να είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε ρυπαντικά φορτία. Οι γεωργικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα σε περιοχές εντατικών καλλιεργειών και διάφορες κτηνοτροφικές μονάδες κυρίως στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, συντελούν στην υποβάθμιση της ποιότητας των υπογείων υδάτων.

Επίσης στις παράκτιες περιοχές μεταξύ Ξάνθης και Κομοτηνής και στην Αλεξανδρούπολη παρουσιάζονται φαινόμενα υφαλμύρωσης των υπογείων υδάτων. Δευτερεύουσα πηγή μόλυνσης τόσο για τους τεταρτογενείς όσο και πλειο-πλειστοκαινικούς σχηματισμούς αποτελούν οι διάφορες βιομηχανικές μονάδες.

Σημαντικοί υδροφορείς αναπτύσσονται σε καρστικοποιημένα μάρμαρα όπου ο βαθμός έμφραξης των καρστικών κοιλοτήτων είναι περιορισμένος, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται σημαντική τροφοδοσία με κατείσδυση ατμοσφαιρικών


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 27 -

κατακρημνισμάτων. Λόγω απουσίας κάποιου απορροφητικού εδαφικού υλικού η ευαισθησία των υδροφορέων σε ρυπαντικά φορτία είναι αυξημένη καθώς εμφανίζονται ζώνες επιφανειακών κατακερματισμένων πετρωμάτων με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα δίκτυο ασυνεχειών που επιτρέπει την διήθηση ρυπογόνων ουσιών. Οι εκτιμώμενοι μέσοι χρόνοι διαδρομής ρυπογόνων ουσιών είναι της τάξης της μίας εβδομάδος.

Καρστικοί σχηματισμοί σε μάρμαρα εμφανίζονται κυρίως στα ορεινά του υδατικού διαμερίσματος της Θράκης (όρος Ωραίο) και στις νήσους Θάσο και Σαμοθράκη. Σημαντικότερες εστίες ρύπανσης αποτελούν τα επιβαρημένα επιφανειακά νερά του ποταμού Νέστου, τα αστικά λύματα-βοθρολύματα και στην περίπτωση των νήσων η υφαλμύρωση των υπογείων υδάτων.

Στο Υδατικό Διαμέρισμα Θράκης έχουν πραγματοποιηθεί μετρήσεις της ποιοτικής κατάστασης των υπoγείων υδάτων στα πλαίσια δύο ερευνητικών προγραμμάτων που ανατέθηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1993-1994) και στο Πανεπιστήμιο Πατρών (1996-1999). Υπάρχουν επίσης διαθέσιμα στοιχεία από το ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο 2004-2005.

Ειδικότερα, στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Δημιουργία δικτύου παρακολούθησης της ποιότητας των υπογείων νερών από νιτρικά, νιτρώδη και αμμωνία» που εκπονήθηκε από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γ. Στουρνάρας, 1994), πραγματοποιήθηκε μία σειρά από μετρήσεις των παραπάνω ρύπων κατά την καλοκαιρινή περίοδο του 1993 σε 13 συνολικά θέσεις. Η πραγματοποίηση των δειγματοληψιών κατά την θερινή περίοδο έχει διττό αποτέλεσμα: αφενός κατά την θερινή περίοδο η αραίωση των ρύπων είναι μικρότερη λόγω χαμηλότερων παροχών και αφετέρου η αδρανοποίηση των ρύπων κατά την διέλευσή τους δια μέσου της ακόρεστης ζώνης είναι μεγαλύτερη λόγω αύξησης του πάχους της ακόρεστης ζώνης. Από τα 13 σημεία δειγματοληψίας, τα 11 αφορούν σε προσχωματικούς υδροφορείς και τα 2 σε συνεκμετάλλευση προσχώσεων και νεογενών. Και τα 13 σημεία ελέγχου είναι υδρογεωτρήσεις.

Αντίστοιχα, στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Προστασία των υπογείων νερών από τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης (καθορισμός ευαίσθητων ζωνών)» που εκπονήθηκε από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Πατρών (Πανεπιστήμιο Πάτρας, Γ. Καλλέργης, 1999), πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις των συγκεντρώσεων των νιτρικών, νιτρωδών και αμμωνιακών σε 36 σημεία ελέγχου για την περίοδο Απρίλιος 1996 - Μάιος 1999 και σε 32 σημεία ελέγχου για την περίοδο του Νοεμβρίου του 1999. Η επιλογή των σημείων ελέγχου πραγματοποιήθηκε έτσι ώστε αυτά να βρίσκονται στη χαμηλότερη ζώνη των υδρολογικών λεκανών και των υδρορευμάτων, έγινε δε προσπάθεια να καλυφθεί όλη η πεδινή έκταση του διαμερίσματος.

Τα περισσότερα (30) από τα σημεία ελέγχου αφορούν σε υδρογεωτρήσεις σε τεταρτογενή και/ή νεογενή.

Τα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ προέρχονται από τη βάση δεδομένων του Εθνικού Δικτύου Πληροφοριών Περιβάλλοντος (ΕΔΠΠ) και αφορούν μετρήσεις αζωτούχων ενώσεων, χλωριόντων, θειικών, ηλεκτρικής αγωγιμότητας και pH για την περίοδο 2004 -2005. Οι μετρήσεις έχουν πραγματοποιηθεί σε σύνολο 46 σταθμών, εκ των


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 28 -

οποίων οι 28 ταυτίζονται με αυτούς των προαναφερθέντων ερευνητικών προγραμμάτων.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των δύο ερευνητικών προγραμμάτων, παρουσιάζονται ιδιαιτέρως αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών κατά μήκος του ποταμού Έβρου και πιο συγκεκριμένα στα Δίκαια (βορειοδυτικά του ποταμού), στο Σουφλί και στην Άνθεια. Την περίοδο 1993-1999 οι συγκεντρώσεις των νιτρικών στις τρεις αυτές περιοχές κυμαίνονταν μεταξύ 17.6-58.5 mg/l με τυπική τιμή τα 44 mg/l στα Δίκαια (θέση 1217), μεταξύ 4—156 mg/l με τυπική τιμή τα 61 mg/l στο Σουφλί (θέση 1203) και μεταξύ 17.5-74.8 mg/l με τυπική τιμή τα 42 mg/l στην Άνθεια (θέση 1201). Υψηλές συγκεντρώσεις αμμωνιακών έχουν καταγραφεί στις Φέρρες και υπερβαίνουν τα 3 mg/l, καθώς και στη λεκάνη του ποταμού Ερυθροπόταμου (παραποτάμου του ποταμού Έβρου) όπου ξεπερνούν τα 1.5 mg/l. Οι αυξημένες συγκεντρώσεις των αζωτούχων ενώσεων που καταγράφονται στην ευρύτερη περιοχή του ποταμού Έβρου θα πρέπει να αποδοθούν κυρίως στις εντατικές καλλιέργειες που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή των θέσεων δειγματοληψίας, καθώς και στα επιβαρημένα επιφανειακά νερά του ποταμού Έβρου που δέχεται πρόσθετα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα από την Τουρκία και Βουλγαρία. Ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με νεότερες μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ (2004-2005) καταγράφεται μία σαφής βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των υπογείων υδάτων της ευρύτερης περιοχής. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, κρίνεται σκόπιμη η λεπτομερέστερη εξέταση της περιοχής και η διερεύνηση της αναγκαιότητας ένταξης της στις ευπρόσβλητες περιοχές.

Στο Νομό Ξάνθης, υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών κατά την περίοδο 1993-1999 εμφανίζονται στις περιοχές παραλία Μυρωδάτου, Πετεινός (νότια της πόλης της Ξάνθης) και Μέλισσα. Και στις τρεις αυτές περιοχές καταγράφηκαν συγκεντρώσεις νιτρικών που κυμαίνονται μεταξύ 10-88 mg/l με τυπικές τιμές που υπερβαίνουν τα 45 mg/l. Οι αυξημένες, αυτές, συγκεντρώσεις NO3 αποδίδονται κυρίως στις εντατικές καλλιέργειες της περιοχής και στην μικρή σχετικά δυναμικότητα των υδροφορέων. Επίσης, σημαντικές συγκεντρώσεις νιτρωδών παρουσιάζονται νοτίως της πόλης της Ξάνθης και ειδικότερα στις θέσεις 1225, 1237 και 1238, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις (θέση 1238) ξεπερνούν ακόμα και τα 35 mg/l. Στην ίδια περιοχή εστιάζεται το πρόβλημα και την περίοδο 2004-2005 με τις μέγιστες τιμές των νιτρικών στους σταθμούς 1209 (Μυρωδάτο), 1237 και 1238 (Μάγγανα) να φτάνουν τα 90 mg/l, 92 mg/l και 77 mg/l NO3 αντίστοιχα και τις συγκεντρώσεις των χλωριόντων να ξεπερνούν τα 200 mg/l Cl-, ενώ στον πρώτο από αυτούς καταγράφονται και πολύ υψηλές τιμές θειικών (442 mg/l SO4). Ακόμα πιο υψηλές είναι οι τιμές χλωριόντων και θειικών την περίοδο 2004-2005 στο σταθμό 1225 στα Μάγγανα, με τις μέγιστες τιμές να φτάνουν τα 867 mg/l Cl- και 450 mg/l SO4. Επίσης σε σταθμούς κοντά στη Βιστωνίδα (1231.2 και 1231.3) εμφανίζονται υψηλές τιμές χλωριόντων, θειικών και αγωγιμότητας, πιθανών λόγω υφαλμύρωσης.

Στο Νομό Καβάλας σχετικά υψηλές τιμές νιτρικών την περίοδο 2004-2005 καταγράφονται στην περιοχή του Ερατεινού (σταθμός 1210.3).

Στο Νομό Ροδόπης υψηλές τιμές νιτρικών και χλωριόντων καταγράφονται στην πεδιάδα της Κομοτηνής. Στους σταθμούς 1221.3 και 1221.5 κοντά στην Αρίσβη παρατηρούνται οι υψηλότερες τιμές νιτρικών (158 και 183 mg/l NO3) του υδατικού διαμερίσματος της Θράκης, ενώ υψηλές είναι και οι τιμές των χλωριόντων (360 και 233 mg/l Cl-). Στην πεδιάδα νότια του αεροδρομίου της Κομοτηνής υψηλές τιμές


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 29 -

νιτρικών και χλωριόντων καταγράφονται στους σταθμούς 1207 και 1222 με τις συγκεντρώσεις χλωριόντων στον πρώτο να έχουν μετρηθεί πάνω από τα 1200 mg/l Cl-.

Τέλος θα πρέπει να επισημανθεί η ανάγκη ενός συστηματικού προγράμματος δειγματοληψιών που θα περιλαμβάνει πλήθος παραμέτρων όπως βαρέα μέταλλα, διαλυμένο οργανικό άνθρακα, κολοβακτηρίδια ώστε να γίνει δυνατός ο ακριβής και ασφαλέστερος προσδιορισμός της ποιότητας και των δυνατών χρήσεων των υπογείων υδάτων της Θράκης.

2.2.3 Υδρολογικό ισοζύγιο διαμερίσματος

α. Για το ηπειρωτικό τμήμα

Κατά τις εκτιμήσεις του ΥΒΕΤ (1989), οι απορροές που προέρχονται από Βουλγαρία και Τουρκία ανέρχονται σε 7 500hm3/έτος περίπου.

Με βάση την έκταση του ηπειρωτικού τμήματος του διαμερίσματος (10 620 km2) και το μέσο ετήσιο ύψος βροχής (778 mm), ο ετήσιος όγκος βροχής προκύπτει ίσος με 8 262 hm3. Ο συνολικός όγκος επιφανειακής απορροής (λεκάνες Έβρου, Νέστου, Φιλιουρή και Ξηρορέματος) είναι περίπου 10200 hm3, και με αφαίρεση των εισροών από τις γειτονικές χώρες η επιφανειακή απορροή από τα ελληνικά τμήματα των λεκανών ανέρχεται σε 2 700 hm3 περίπου.

Η εκτίμηση του υδρολογικού ισοζυγίου για το ηπειρωτικό τμήμα του διαμερίσματος παρουσιάζεται στον Πίνακα 2.3.

Πίνακας 2.3 Υδρολογικό ισοζύγιο ηπειρωτικού τμήματος

Υδρολιθολογικοί σχηματισμοί Σύνολο Αδιαπέρ. &

ημιπερ. Προσχωμ. Καρστ.

Επιφάνεια (km2) 6 987 2 783 850 10 620 Ύψος βροχής (mm) 778 778 778 Όγκος βροχής (hm3) 5 436 2 165 661 8 262 Συντελεστής εξάτμισης 62% 62% 62% Εξάτμιση (hm3) 3 370 1342 410 5 122 Συντελεστής κατείσδυσης 3% 20% 90% Κατείσδυση (hm3) 62 165 226 453 Επίγεια ροή (hm3) 2 004 658 25 2 687

β. Για το νησιωτικό τμήμα

Για την προσέγγιση του υδρολογικού ισοζυγίου των νησιών η εκτίμηση της κατείσδυσης έγινε με διαφορετική κατηγοριοποίηση των υδροπερατών σχηματισμών, ανάλογα με το είδος των υδροφορέων που αναπτύσσονται σε αυτά. Η απλοποίηση αυτή κρίθηκε αναγκαία, κυρίως λόγω της μικρής έκτασής τους. Έτσι η κατείσδυση για τους καρστικούς (Κ) εκτιμάται σε 85%, για τους κοκκώδεις (Ι) σε 15%, και για τους μικτούς (Μ) σε 20%.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 30 -

Πίνακας 2.4 Υδρολογικό ισοζύγιο νησιωτικού τμήματος

Θάσος Σαμοθράκη Σύνολο Επιφάνεια (km2) 385 172 557 Ύψος βροχής (mm) 542 600 Όγκος βροχής (hm3) 209 103 312 Εξάτμιση 65% (hm3) 136 67 203 Είδος υδροφορέα Κ Μ Ποσοστό κάλυψης υδροπερατών 40% 100% Επίγεια ροή (hm3) 48 29 77 Υπόγεια αποθέματα (hm3) 25 7 32

Εκτίμηση ρυθμιστικών αποθεμάτων

Σήμερα ρυθμίζεται η παροχή του Άρδα με το αρδευτικό φράγμα που λειτουργεί. Σε μεσοπρόθεσμη φάση θα ρυθμιστεί η παροχή του Νέστου με τη λειτουργία των ταμιευτήρων Θησαυρού, με ωφέλιμο όγκο 680 hm3 (λειτούργησε το 1997) και Πλατανόβρυσης, με ωφέλιμο όγκο 72 hm3 (λειτούργησε το 1999) (ΔΕΗ, 2002). Προγραμματίζεται επίσης η κατασκευή του ταμιευτήρα Τεμένους με ωφέλιμο όγκο 6 hm3.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 31 -

2.3 Χρήσεις νερού - Ζήτηση

2.3.1 Γεωργία

Με βάση τα στοιχεία της ΕΣΥΕ (1991) το σύνολο της γεωργικής γης είναι 3.358.386 στρέμματα. Οι εκτάσεις που χαρακτηρίζονται αρδευόμενες είναι 1 199 640 στρέμματα και το 1991 αρδεύονταν 1.002.957 στρέμματα με 690 hm3 σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Μελέτης. Η ζήτηση των αρδευόμενων εκτάσεων ανέρχεται σε 825.2 hm3/έτος. Στον Πίνακα 2.5 παρουσιάζονται τα κυριότερα υφιστάμενα συλλογικά έργα άρδευσης στο διαμέρισμα. Με βάση τα στοιχεία της ΕΣΥΕ (1999/2000) οι αρδευθείσες εκτάσεις εκτιμώνται σε 1.680.278 στρέμματα.

Η διαφορά που υπάρχει μεταξύ αρδευθείσας γης σύμφωνα με την ΕΣΥΕ και καλυπτόμενης από αρδευτικά έργα (Πίνακας 2.5) δικαιολογείται με την παραδοχή ότι το υπόλοιπο καλύπτεται από ιδιωτικά υδροληπτικά έργα σε λεκάνες παραλιακών υδατορευμάτων και από γεωτρήσεις στους προσχωματικούς υδροφορείς. Εκτιμάται ότι οι ποσότητες που χρησιμοποιούνται ετησίως από τους υπόγειους υδροφορείς στις πεδιάδες Ξάνθης και Ροδόπης είναι περίπου 70 hm3 (Βεργής, 1994).

Στον Πίνακα 2.6, στα πλαίσια μεσοπρόθεσμης ανάπτυξης, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα αρδευτικά έργα που έχουν προγραμματιστεί ή των οποίων έχει ξεκινήσει η υλοποίηση. Αυτά τα έργα αφορούν κυρίως σε επεκτάσεις και βελτιώσεις των υφιστάμενων αρδευτικών. Η αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων, όπως φαίνεται στον πίνακα, εκτιμάται σε 350 000 στρέμματα περίπου, που αντιστοιχεί σε αύξηση 40% των υφιστάμενων.

Πίνακας 2.5 Κυριότερα υφιστάμενα συλλογικά αρδευτικά έργα

Περιοχή - Αρδευτικό έργο Πηγή Έκταση (στρέμ.)

1 Λεκάνη Έβρου Άρδα Εκτροπή 186 hm3 από Βουλγαρία, φράγμα 134 000Νεοχωρίου-Βάλτου-Στέρνας Φράγμα Άρδα 100 000Ορεστιάδας Γεωτρήσεις 89 000Ερυθροπόταμου 33 000Πέπλου-Φερρών Ποταμός Έβρος μέσω αρδευτικής 73 000Δικαίων-Πτελέας-Ορμενίου Αντλήσεις υπόγειων υδάτων 13 000Τυχερού Φράγμα Λύρας 26 000Άλλα μικρά αρδευτικά έργα 60 000Σύνολο 528 000

2 Λεκάνη Νέστου Ανατολικής όχθης Νέστου Φράγμα Τοξοτών 32 000Δυτικής όχθης Νέστου Φράγμα Τοξοτών 122 000Αγιάσματος 9 500Ερατινό-Πέρνη-Πηγές- 20 000Σύνολο 183 500Σύνολο διαμερίσματος 711 500

Πηγή: ΔΠΘ (1988)


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 32 -

Πίνακας 2.6 Σημαντικότερα προγραμματισμένα ή κατασκευαζόμενα αρδευτικά έργα

Λεκάνη Έργο Έκταση (στρέμ.)

Έβρου Άρδα Νεοχωρίου- Βάλτου-Στέρνας Πέπλου-Φερρών Τυχερού (τροφοδοσία από φράγμα Λύρας) Κυπρίνου Κορνοφωλιάς Σύνολο αύξησης εκτάσεων 300 000 Νέστου Επέκταση αρδευτικών πεδιάδας Καβάλας 17 000 Επέκταση αρδευτικών πεδιάδας Ξάνθης 36 500 Σύνολο 53 500 Σύνολο 353500

Στον Πίνακα 2.7, στα πλαίσια μακροπρόθεσμης ανάπτυξης, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα μελλοντικά αρδευτικά έργα. Η αύξηση αντιστοιχεί σε 100% σε σχέση με τη μεσοπρόθεσμη φάση.

Πίνακας 2.7 Σημαντικότερα μελλοντικά αρδευτικά έργα

Λεκάνη Έργο Έκταση (στρέμ.)

Έβρου Επέκταση αρδευτικών Ερυθροπόταμου 40 000 Άρδευση από φράγμα Δέρειου 321 000 Σύνολο 361 000 Ίασμου Άρδευση στη Ροδόπη 530 000 Ποταμού Φράγμα Άβαντος 12 000 Λοιπά Αρδευτικά Εύλαλου και Ερασμίου με

καταιονισμό 101 000

Σύνολο 1 004 000

Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ, ΠΔΕ (1995).

2.3.2 Κτηνοτροφία

Με βάση τα στοιχεία της ΕΣΥΕ (1995), οι ετήσιες ανάγκες σε νερό ανέρχονται σε 4.5 hm3/έτος για τα ζώα ελεύθερης βοσκής και σε 2.6 hm3/έτος για τα σταβλισμένα. Συνολικά δηλαδή οι ετήσιες ανάγκες σε νερό για την κτηνοτροφία ανέρχονται σε 7.1 hm3/έτος.

2.3.3 Ιχθυοκαλλιέργεια

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ (1999), η συνολική ετήσια ιχθυοπαραγωγή σε γλυκά και υφάλμυρα νερά υπολογίζεται σε 300t περίπου.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 33 -

2.3.4 Ύδρευση

Ο πληθυσμός του διαμερίσματος είναι 404 182 κάτοικοι (ΕΣΥΕ, 2002). Οι ετήσιες ανάγκες ύδρευσης και τουρισμού ανέρχονται σε 27.89 hm3. Οι ανάγκες της περιόδου αιχμής (Μάιος-Σεπτέμβριος) για το σύνολο του διαμερίσματος ανέρχονται σε 11.8 hm3. Με βάση τις εκτιμήσεις του ΚΕΠΕ για αύξηση του τουρισμού σε 1 320 000 διανυκτερεύσεις το 2001, οι ετήσιες ανάγκες διαμορφώνονται σε 32 hm3.

Η ύδρευση καλύπτεται στα αστικά κέντρα από έργα των αντίστοιχων ΔΕΥΑ, ενώ σε μικρότερους οικισμούς από υδροληπτικά έργα υδρευτικών συνδέσμων ή μεμονωμένα.

Τα σημαντικότερα υφιστάμενα έργα ύδρευσης του διαμερίσματος είναι:

- Ύδρευση Ξάνθης, Κομοτηνής, Αλεξανδρούπολης

- Ύδρευση Κοινοτήτων Παρανεστίου.

2.3.5 Βιομηχανία

Λειτουργούν έξι βιομηχανικές ζώνες (Καβάλας, Ξάνθης, Κομοτηνής, Αλεξανδρούπολης, Ορεστιάδας και Σαπών). Οι ανάγκες σε νερό των ΒΙΠΕ Ξάνθης, Κομοτηνής και Αλεξανδρούπολης υπό πλήρη ανάπτυξη ανέρχονται σε 30 000 m3/ημέρα (11 hm3/έτος) σύμφωνα με υπάρχοντα στοιχεία (Βεργής, 1994). Οι ημερήσιες ανάγκες σε νερό για κάθε νομό σε m3 είναι: Έβρος 25625, Ξάνθη 27470, και Ροδόπη 13360.

2.3.6 Ενέργεια

Με την πλήρη λειτουργία των υδροηλεκτρικών έργων Θησαυρού και Πλατανόβρυσης, συνολικής ισχύος 500 MW, προβλέπεται ετήσια παραγωγή ενέργειας 1 055 GWh και 240 GWh αντίστοιχα (ΔΕΗ, 2002). Επιπλέον θα παράγονται 21 GWh ετησίως από τον ΥΗΣ Πλατανόβρυσης και Τεμένους, που θα προέρχεται από το φράγμα του Αρκουδορέματος, παραπόταμου του Νέστου, με εκτροπή των νερών στον ταμιευτήρα Πλατανόβρυσης.

2.3.7 Άλλες Χρήσεις

Στο διαμέρισμα υπάρχει σειρά σημαντικών θερμομεταλλικών πηγών, εκ των οποίων οι κυριότερες είναι Λουτρών Τραϊανούπολης, Πόρτο Λάγος, Θέρμων Ξάνθης, Ελευθέρων, Θέρμων Σαμοθράκης κλπ.

Επίσης τα νερά των ποταμών χρησιμοποιούνται και για αθλητικές δραστηριότητες (π.χ. Νέστος).


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 34 -

2.4 Προστατευόμενες περιοχές

Στον Πίνακα 2.8 παρουσιάζονται όλες οι περιοχές του Υδατικού Διαμερίσματος Θράκης που πρέπει να χαρακτηριστούν ως προστατευόμενες σύμφωνα με τις απαιτήσεις του άρθρου 6 και του Παραρτήματος ΙV της Οδηγίας πλαίσιο για τα νερά 2000/60/ΕΚ, με εξαίρεση τα νερά που προορίζονται για πόση.

Οι περιοχές αυτές εμφανίζονται επίσης στο συνημμένο σχήμα στο τέλος της παρούσας ενότητας.

Πίνακα 2.8 Προστατευόμενες Περιοχές βάσει της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης του Υ.Δ. Θράκης

Περιοχές Natura

Περιοχές - Υδατικά

Συστήματα Νομός

Ευαίσθητες

περιοχές σύμφωνα με την οδηγία

91/271/EOK

Ευπρόσβλητες

περιοχές σύμφωνα με την οδηγία

91/676/EOK

Τόποι Κοινοτικής Σημασίας

(SCI) σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/EOK

Ζώνες ειδικής

προστασίας (SPA)

σύμφωνα με την Οδηγία 79/409/ΕOK

Νερά κολύμβησ

ης σύμφωνα με την οδηγία

76/160/EOK

Περιοχές που προορίζονται για την άντληση ύδατος για ανθρώπινη κατανάλωση σύμφωνα με το άρθρο 7 Οδηγίας 2000/60/ΕΚ

Περιοχές που

προορίζονται για την προστασία υδρόβιων ειδών με οικονομική σημασία

Υδατικά Συστήματα

ΔΕΛΤΑ ΝΕΣΤΟΥ ΚΑΙ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΚΕΡΑΜΟΤΕΣ

ΚΑΒΑΛΑΣ GR1150010 GR1150001

ΕΡΥΘΡΟΠΟΤΑΜΟΣ ΠΑΡΑΠΟΤΑΜΟΣ ΕΒΡΟΥ ΕΒΡΟΥ + ΕΒΡΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ ΕΒΡΟΥ + ΔΕΛΤΑ ΕΒΡΟΥ ΕΒΡΟΥ + GR1110006 ΔΕΛΤΑ ΕΒΡΟΥ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΟΣ ΒΡΑΧΙΟΝΑΣ ΕΒΡΟΥ + GR1110007 ΠΟΤΑΜΟΣ ΦΙΛΙΟΥΡΗ

ΡΟΔΟΠΗΣ GR1130006

ΠΟΤΑΜΟΣ ΚΟΜΣΑΤΟΣ (ΝΕΑ ΚΟΙΤΗ)

ΡΟΔΟΠΗΣ + GR1130007

ΛΙΜΝΕΣ ΚΑΙ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ -ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ



Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 35 -

ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ ΛΙΜΝΕΣ ΒΙΣΤΟΝΙΣ, ΙΣΜΑΡΙΣ -ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΠΡΟΤΟ ΛΑΓΟΣ, ΑΛΥΚΗ ΠΤΕΛΕΑ ΞΗΡΟΛΙΜΝΗ


ΠΟΤΑΜΟΣ ΚΟΣΥΝΘΟΣ

ΞΑΝΘΗΣ +

ΛΙΜΝΗ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΔΥΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΠΟΤΑΜΟΣ (ΠΑΡΑΠΟΤΑΜΟΣ ΒΟΖΒΟΖΗΣ)

ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΛΙΜΝΗ ΒΙΣΤΟΝΙΔΑ

ΞΑΝΘΗΣ-

ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ +

Παράκτιες Περιοχές ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ ΚΕΡΑΜΟΤΗΣ

ΚΑΒΑΛΑΣ GR1150010

ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ GR1130009 Νερά Κολύμβησης

ΑΠΑΛΟΣ ΕΒΡΟΥ + ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΛΙΑ ΕΒΡΟΥ + ΚΟΚΚΙΝΑ ΒΡΑΧΙΑ ΕΒΡΟΥ + ΕΘΝ. ΟΔΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΟΥΠΟΛΗΣ-ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ 4ο ΧΛΜ ΕΒΡΟΥ + ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΕΒΡΟΥ + ΑΜΜΟΥΔΑ ΕΒΡΟΥ + ΤΣΑΟΥΣΙ-ΚΥΑΝΗ ΑΚΤΗ ΕΒΡΟΥ + ΔΙΚΕΛΛΑ ΕΒΡΟΥ + ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΒΡΟΥ +

ΚΑΜΑΡΙΩΤΙΣΣΑ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ +

ΠΑΧΙΑ ΑΜΜΟΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ +

ΛΟΥΤΡΑ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ +

ΠΑΛΑΙΟΠΟΛΗ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ +

ΦΟΝΙΑΣ-ΒΑΡΑΔΕΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ +

ΠΛΑΤΑΝΙΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΠΑΡΑΛΙΑ ΠΡΟΣΚΥΝΙΤΩΝ

ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΗΜΕΡΟΣ ΡΟΔΟΠ +


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 36 -

ΗΣ

ΑΡΩΓΗ ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΑΚΤΗ ΜΕΣΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΚΑΒΟΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΦΑΝΑΡΙ-ΕΟΤ ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΦΑΝΑΡΙ-ΚΑΟΑ ΡΟΔΟΠΗΣ +

ΠΟΡΤΟ ΛΑΓΟΣ ΞΑΝΘΗΣ +

ΠΑΡΑΛΙΑ ΜΑΝΔΡΑΣ ΞΑΝΘΗΣ +

ΑΒΔΗΡΑ ΞΑΝΘΗΣ +

ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΗΣ +

ΜΥΡΩΔΑΤΟ ΞΑΝΘΗΣ +

ΜΑΓΑΝΑ ΞΑΝΘΗΣ +

ΠΑΡΑΛΙΑ ΕΡΑΣΜΙΟΥ

ΞΑΝΘΗΣ +

ΠΑΡΑΛΙΑ ΔΑΣΟΧΩΡΙΟΥ

ΞΑΝΘΗΣ +

ΚΕΡΑΜΩΤΗ ΚΑΒΑΛΑΣ GR1150010 +

ΝΕΑ ΚΑΡΒΑΛΗ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΑΣΠΡΗ ΑΜΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΡΑΨΑΝΗ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΑΧΙΛΛΕΑΣ-ΠΕΡΙΓΙΑΛΙ

ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΒΑΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΚΑΛΑΜΙΤΣΑ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΤΟΣΚΑ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΠΑΛΗΟ ΚΑΒΑΛΑΣ +

Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΤΣΑ ΚΑΒΑΛΑΣ +

Ν. ΠΕΡΑΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΑΜΜΟΛΟΦΟΙ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΣΑΡΑΚΙΝΑ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΚΑΡΥΑΝΗ ΚΑΒΑΛΑΣ +

ΤΟΥΖΛΑ ΚΑΒΑΛ +


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 37 -

ΑΣ ΠΟΛΗ-ΛΙΜΕΝΑΣ ΘΑΣΟΥ + ΠΡΙΝΟΣ ΔΑΣΣΙΛΙΟ ΘΑΣΟΥ + ΣΚΑΛΑ ΣΩΤΗΡΟΣ ΘΑΣΟΥ + ΠΕΦΚΑΡΙ ΘΑΣΟΥ + ΛΙΜΕΝΑΡΙΑ ΘΑΣΟΥ + ΠΑΡΑΛΙΑ ΠΟΤΟΥ ΘΑΣΟΥ + ΧΡΥΣΗ ΑΚΤΗ ΘΑΣΟΥ + ΠΑΝΑΓΙΑ ΘΑΣΟΥ + ΜΑΚΡΥΑΜΜΟΣ ΘΑΣΟΥ + Χερσαία Τμήματα

ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΕΡΑΜΟΤΗΣ

ΚΑΒΑΛΑΣ GR1150010

ΔΑΣΟΣ ΔΑΔΙΑΣ-ΣΟΥΦΛΙ ΕΒΡΟΥ GR1110002 ΤΡΕΙΣ ΒΡΥΣΕΣ ΕΒΡΟΥ GR1110003 ΦΕΓΓΑΡΙ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ ΕΒΡΟΥ GR1110004 ΒΟΥΝΑ ΕΒΡΟΥ ΕΒΡΟΥ GR1110005 ΟΡΟΣ ΧΑΙΝΤΟΥ-ΚΟΥΛΑ&ΓΥΡΩ ΚΟΡΥΦΕΣ

ΞΑΝΘΗΣ GR1120003

ΣΤΕΝΑ ΝΕΣΤΟΥ ΞΑΝΘΗΣ GR1120004

ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΔΑΣΟΣ ΝΕΣΤΟΥ

ΞΑΝΘΗΣ GR1120005

ΜΑΡΩΝΕΙΑ - ΣΠΗΛΑΙΟΝ


ΔΑΣΟΣ ΦΡΑΚΤΟΥ ΔΡΑΜΑΣ GR1140001

ΡΟΔΟΠΗ (ΣΗΜΥΔΑ) ΔΡΑΜΑΣ GR1140002

ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΛΑΤΙΑ, ΠΥΡΑΜΙΣ ΚΟΥΤΡΑ

ΔΡΑΜΑΣ GR1140003

ΚΟΡΥΦΕΣ ΟΡΟΥΣ ΦΑΛΑΚΡΟ


ΠΑΡΘΕΝΟ ΔΑΣΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ



Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 38 -

ΥΔΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ 12

0 10 20 Km

Σχήμα 2.3 Προστατευόμενες περιοχές του υδατικού διαμερίσματος


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 39 -

Στο Υδατικό Διαμέρισμα Θράκης υπάρχουν 19 τόποι κοινοτικής σημασίας (SCI) και 6 ζώνες ειδικής προστασίας (SPA), ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν το δέλτα του Έβρου, οι ποταμοί Έβρος, Ερυθροπόταμος, Κομψάτος και Δυτικός Παραπόταμος και οι λίμνες Μητρικού και Βιστωνίδα, οι οποίες βάσει των διατάξεων της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ περί επεξεργασίας αστικών λυμάτων, έχουν χαρακτηρισθεί ως ευαίσθητοι αποδέκτες. Διερευνητέα είναι η ένταξη των λεκανών των ως άνω ποταμών και λιμνών στις ευπρόσβλητες ζώνες.

2.5 Ισοζύγιο προσφοράς-ζήτησης

Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία η συνολικά διαθέσιμη ποσότητα επιφανειακών νερών σε ετήσια βάση παρουσιάζεται στον Πίνακα 2.14.

Πίνακας 2.9 Συνολική διαθέσιμη ποσότητα επιφανειακών νερώv στο ηπειρωτικό τμήμα

Λεκάνη Μέση ετήσια απορροή (hm3)Έβρου 6 800 Νέστου 1 827Φιλιουρή 154 Ξηρόρεμα 116 Σύνολο 8 897

Οι εισροές από γειτονικές χώρες ανέρχονται σε 7 500 hm3 περίπου και η τελικά διαθέσιμη απορροή στο ελληνικό έδαφος ρυθμίζεται από διακρατικές συμφωνίες. Η διαθέσιμη επιφανειακή απορροή του Νέστου (στοιχεία μετρήσεων στη θέση Τέμενος) κατά το μήνα Ιούλιο είναι 63.5 hm3 (περίπου 5% της μέσης ετήσιας απορροής).

Θεωρώντας, λόγω ελλείψεως στοιχείων, ως επιφανειακή απορροή του Έβρου κατά το μήνα Ιούλιο το 5% της μέσης ετήσιας απορροής του, η διαθέσιμη επιφανειακή απορροή του ποταμού εκτιμάται σε 340 hm3.

Η σημερινή ζήτηση στο ηπειρωτικό τμήμα παρουσιάζεται στον Πίνακα 2.15.

Πίνακας 2.10 Σημερινή ζήτηση στο ηπειρωτικό τμήμα (hm3)

Χρήση Έτος Ιούλιος

Άρδευση 825.2 247.5*Κτηνοτροφία 7.1 0.6 Ύδρευση 27.9 2.5 ΒΙΠΕ 11.0 2.5 Σύνολο 871.2 253.1

* 30% των ετήσιων αναγκών άρδευσης


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 40 -

Ενώ φαίνεται ότι η διαθεσιμότητα των επιφανειακών νερών καλύπτει τη σημερινή ζήτηση στο διαμέρισμα, εντούτοις εμφανίζονται ελλείμματα σε ορισμένες περιοχές και είναι δυνατόν αυτά να είναι εντονότερα, εφόσον συνυπολογιστεί και η απαίτηση για ελάχιστη διατηρητέα παροχή σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές (Δέλτα Νέστου, Δέλτα Έβρου, λίμνη Βιστωνίδα). Όσον αφορά στην εκμετάλλευση των υπόγειων αποθεμάτων, θα πρέπει να διερευνηθούν οι πραγματικές δυνατότητες των καρστικών υδροφορέων, δεδομένου ότι οι προσχωματικοί βρίσκονται σε οριακό σημείο, παρουσιάζοντας και φαινόμενα υφαλμύρισης σε ορισμένες περιοχές (Δέλτα Έβρου, Βιστωνίδα).

Σε μεσοπρόθεσμη φάση ανάπτυξης προβλέπεται η ρύθμιση της παροχής του Νέστου με την πλήρη λειτουργία των υδροηλεκτρικών έργων Θησαυρού, Πλατανόβρυσης και Τεμένους. Η διαθέσιμη απορροή του Νέστου κατά το μήνα Ιούλιο προβλέπεται να είναι 151 hm3 (Παρασκευόπουλος-ΠΑΝΓΑΙΑ, 1994). Η συνολική ζήτηση για άρδευση εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 40% σε σχέση με τη σημερινή. Μεσοπρόθεσμα επίσης θα κατασκευαστούν λιμνοδεξαμενές συνολικής χωρητικότητας 1.9 hm3 στη Θάσο και 0.75 hm3 στη Σαμοθράκη.

Σε μακροπρόθεσμη φάση ανάπτυξης η συνολική ζήτηση για άρδευση εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 100% σε σχέση με τη ζήτηση της μεσοπρόθεσμης φάσης.

Εκτιμάται ότι με την προβλεπόμενη ανάπτυξη θα υπάρξει πρόβλημα επάρκειας νερού στο διαμέρισμα, ιδιαίτερα στη λεκάνη του Έβρου και στην πεδιάδα της Κομοτηνής (Ροδόπη). Αυτό θα εξαρτηθεί από την απαίτηση ελάχιστης διατηρητέας περιβαλλοντικής παροχής για τα οικοσυστήματα της περιοχής (Δέλτα Νέστου, Δέλτα Έβρου, λίμνη Βιστωνίδα), καθώς και από τις διακρατικές συμφωνίες με τις γειτονικές χώρες. Η ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος επάρκειας νερού προκύπτει και από την εξέταση των προτεινόμενων έργων, όπου οι περισσότερες από τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προτάσεις αξιοποίησης αφορούν σε έργα αποθήκευσης και ορθολογικής διαχείρισης υδατικών πόρων.

Μακροπρόθεσμα επίσης θα κατασκευαστούν λιμνοδεξαμενές συνολικής χωρητικότητας 0.3 hm3 στη Σαμοθράκη.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 41 -

3. Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Π Ι Φ Α Ν Ε Ι Α Κ Ω Ν Υ Δ Α Τ Ι Ν Ω Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν

3.1 Εισαγωγή Σύμφωνα με το Άρθρο 15 της Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά 2000/60/ΕΕ (στο εξής «η Οδηγία»), τα κράτη – μέλη υποχρεούνται να υποβάλλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνοπτικές εκθέσεις σχετικά με τις αναλύσεις που διενεργήθηκαν σε εφαρμογή του Άρθρου 5 της Οδηγίας. Το παρόν κεφάλαιο αποτελεί την αναφορά των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την ανάλυση των χαρακτηριστικών της Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού (ΠΛΑΠ – ή Υδατικό Διαμέρισμα) και συγκεκριμένα με τον καθορισμό του αριθμού και των τύπων των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων.

3.2 Αντικείμενο του παρόντος κεφαλαίου Η ανάλυση των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων διενεργείται σύμφωνα με τα περιγραφόμενα στο Παράρτημα ΙΙ, σημείο (1) της Οδηγίας και αφορά στις ακόλουθες επιμέρους αναλύσεις:

o Κατάταξη των συστημάτων επιφανειακών υδάτων του Υδατικού Διαμερίσματος στις κατηγορίες επιφανειακών υδάτων – ποταμούς, λίμνες, παράκτια και μεταβατικά ύδατα.

o Προσδιορισμό τεχνητών και ιδιαιτέρως τροποποιημένων συστημάτων επιφανειακών υδάτων

o Διάκριση των συστημάτων επιφανειακών υδάτων σε τύπους, σύμφωνα με μία εκ των μεθοδολογιών που περιγράφονται στο Παράρτημα ΙΙ, σημείο (1.2) της Οδηγίας (Σύστημα «Α» ή Σύστημα «Β»)

Στα όσα ακολουθούν περιγράφεται η επιλεγείσα μεθοδολογία, ο τρόπος εργασίας και τα αποτελέσματα των παραπάνω αναλύσεων για το Υ.Δ. 12 (Θράκης).

3.3 Π Ο Τ Α Μ Ο Ι

3.3.1 Ορισμός Το Άρθρο 2, παρ. 4 της Οδηγίας ορίζει τους ποταμούς ως:

«… σύστημα εσωτερικών υδάτων το οποίο ρέει, κατά το πλείστον, στην επιφάνεια του εδάφους αλλά το οποίο μπορεί, για ένα μέρος της διαδρομής του, να ρέει και υπογείως»

Οι ποταμοί αποτελούν μία εκ των τεσσάρων κατηγοριών επιφανειακών υδάτων στις οποίες πρέπει να καταταχθούν τα υδάτινα σώματα κάθε Υ.Δ. Σύμφωνα με το Άρθρο 2, παρ. 10 της Οδηγίας, ως «σύστημα επιφανειακών υδάτων» (ή υδάτινο σώμα) ορίζεται κάθε:

«…διακεκριμένο και σημαντικό στοιχείο επιφανειακών υδάτων, όπως π.χ. μια λίμνη, ένας ταμιευτήρας, ένα ρεύμα, ένας ποταμός ή μια διώρυγα, ένα τμήμα


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 42 -

ρεύματος, ποταμού ή διώρυγας, μεταβατικά ύδατα ή ένα τμήμα παράκτιων υδάτων»

Η γεωμορφολογική ανάπτυξη του ελληνικού χώρου δημιουργεί ένα πολυσχιδές υδρογραφικό δίκτυο που κατανέμεται σε μικρές και μετρίου μεγέθους λεκάνες απορροής. Η υφιστάμενη χαρτογράφηση του υδρογραφικού δικτύου η οποία χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τις αναλύσεις, έχει συνταχθεί με γεωγραφικά και όχι αυστηρά υδρολογικά κριτήρια. Κατέστη επομένως αναγκαία η εφαρμογή μιας μεθοδολογίας με σκοπό τον περιορισμό του αριθμού προσδιοριζόμενων υδάτινων σωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, για τις ανάγκες της ανάλυσης των χαρακτηριστικών των Υ.Δ. σε σχέση με τα ποτάμια υδάτινα σώματα, τέθηκαν οι εξής γενικές αρχές:

o Ως ποτάμια υδάτινα σώματα θεωρήθηκαν μόνον τα υδατορεύματα και οι ποταμοί με καθεστώς μόνιμης ροής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους (και κατά περίπτωση οι ποταμοί με καθεστώς περιοδικής ροής)

o Από τα παραπάνω επιλέχθηκαν για την ανάλυση, όσα τμήματα του υδρογραφικού δικτύου ανήκουν σε υδατορεύματα και ποταμούς > 4ης τάξεως στο σύστημα ταξινόμησης Strahler (Chow et al., 1988).

Οι αρχές αυτές ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες υδρολογικές συνθήκες της χώρας, χωρίς να διακυβεύουν την ορθή εφαρμογή της Οδηγίας. Η πρώτη αρχή αφορά το καθεστώς ροής, το οποίο διακρίνεται γενικά για την περίπτωση των υδατορευμάτων και ποταμών σε καθεστώς μόνιμης ροής , περιοδικής ροής και εφήμερης ροής.

o Το καθεστώς μόνιμης ροής χαρακτηρίζει υδατορεύματα και ποταμούς που ρέουν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η ροή τους μπορεί να υπόκειται σε μεγάλες εποχιακές διακυμάνσεις εντός του υδρολογικού έτους, ωστόσο δεν μηδενίζεται ποτέ εκτός ίσως από περιπτώσεις ακραίας ξηρασίας.

o Το καθεστώς περιοδικής ροής χαρακτηρίζει υδατορεύματα και ποταμούς που ρέουν κατά την υγρή περίοδο του υδρολογικού έτους, αλλά στερεύουν κατά την ξηρή περίοδο του έτους, ο δε κύκλος αυτός αποτελεί είτε φυσικό ιδιοχαρακτηριστικό τους, είτε προκύπτει ως αποτέλεσμα ανθρωπογενών επιδράσεων. Κατά την αρχική κατηγοριοποίηση των υδατορευμάτων έγινε δεκτό ότι δεν θα θεωρούνται περιοδικής ροής όσα μεταπίπτουν στο καθεστώς αυτό λόγω αποκλειστικά ανθρωπογενών παρεμβάσεων. Η περίπτωση αυτή εξετάζεται σε επόμενο στάδιο, σε σχέση με την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων των ανθρωπογενών παρεμβάσεων στα υδατορεύματα.

o Το καθεστώς εφήμερης ροής χαρακτηρίζει υδατορεύματα και ποταμούς που εμφανίζουν ροή μόνον κατά τη διάρκεια (και για μικρό χρονικό διάστημα κατόπιν) γεγονότων ισχυρών βροχοπτώσεων και καταιγίδων, ανεξάρτητα από την εποχή του έτους (χείμαρροι)

Σύμφωνα με τον ορισμό της Οδηγίας που παρατέθηκε παραπάνω, τα υδατορεύματα με καθεστώς εφήμερης ροής, δεν μπορούν να θεωρηθούν «διακεκριμένο και σημαντικό στοιχείο» των επιφανειακών υδάτων διότι, κατά την πλειοψηφία του χρόνου, δεν


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 43 -

αποτελούν καν υδάτινο σώμα. Επιπλέον, η συμπεριφορά ενός υδατορεύματος εφήμερης ροής είναι απρόβλεπτη, καθώς ανάλογα με την εποχή του έτους και τα χαρακτηριστικά της βροχόπτωσης, ένα τέτοιο υδατόρευμα μπορεί να εμφανίσει μεγάλες διακυμάνσεις στην υδρολογική του απόκριση (από μικρή έως μεγάλη) για τις ίδιες περίπου υδρολογικές συνθήκες (ύψος βροχόπτωσης). Η απορροή τους βέβαια παραμένει πάντα εφήμερη και μικρής διάρκειας. Συνεπώς για τους παραπάνω λόγους αποφασίσθηκε ότι δεν εμπίπτουν στον ορισμό της Οδηγίας.

Τα υδατορεύματα και οι ποταμοί με καθεστώς περιοδικής ροής θεωρήθηκε ότι εμπίπτουν στον ορισμό της Οδηγίας, καθώς για ένα ποσοστό του χρόνου τουλάχιστον, αποτελούν διακριτά στοιχεία επιφανειακών υδάτων. Η συμπερίληψή τους στην ανάλυση των χαρακτηριστικών των Υ.Δ. έγινε κατά περίπτωση για δύο κυρίως λόγους:

o Η υφιστάμενη χαρτογράφηση των υδατορευμάτων και ποταμών της χώρας, η οποία χρησιμοποιείται ως βάση για την ανάλυση, προέρχεται από την ψηφιοποίηση των χαρτών βάσης κλίμακος 1:50.000 της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού. Η χαρτογράφηση αυτή διακρίνει μόνον ανάμεσα σε ποταμούς και υδατορεύματα μόνιμης και μη μόνιμης (δηλ. εφήμερης ροής). Η πλειοψηφία των ρευμάτων περιοδικής ροής εμπίπτει, στο τρέχον επίπεδο χαρτογραφικής ανάλυσης, στην κατηγορία των ρευμάτων μόνιμης ροής σύμφωνα με την χαρτογράφηση της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού.

o Συνηθέστατα, τα υδατορεύματα περιοδικής ροής δεν διατηρούν το καθεστώς αυτό καθ’ όλο το μήκος του ρου τους, αλλά αποτελούνται από τμήματα με καθεστώς μόνιμης ροής στα ανάντη του ρου τους και μεταπίπτουν σε καθεστώς περιοδικής ροής σε κατάντη τμήματα του ρου τους ως αποτέλεσμα των φυσικών συνθηκών (π.χ. ολική κατείσδυση της ροής τους σε αλλουβιακούς ορίζοντες κατά την έξοδό τους από την ορεινή ζώνη) ή/και ανθρωπογενών επιδράσεων.

Για τους παραπάνω λόγους, τα υδατορεύματα αυτά αντιμετωπίσθηκαν κατά περίπτωση με βάση πρόσθετα στοιχεία και πληροφορίες πεδίου που αντλήθηκαν από υφιστάμενες μελέτες, ερευνητικά έργα και την εμπειρία από τις αντίστοιχες περιοχές. Στην μεγάλη τους πλειοψηφία, τα υδατορεύματα αυτά τελικώς εντάχθηκαν στα υδάτινα σώματα των Υ.Δ., αφ’ ενός λόγω της εξ ορισμού συμπερίληψής τους στα υδατορεύματα μόνιμης ροής σύμφωνα με την υφιστάμενη χαρτογράφηση και αφ’ ετέρου λόγω του χαρακτήρα μόνιμης ροής που κατά πλειοψηφία στην πραγματικότητα διαθέτουν στα ανάντη τμήματα του ρού τους.

Η δεύτερη αρχή, της εξέτασης δηλαδή των τμημάτων του υδρογραφικού δικτύου που εμπίπτουν σε τάξεις κατά Strahler ίσες ή μεγαλύτερες της 4ης, συνδέεται εν μέρει με την πρώτη αρχή και αφορά επίσης στην εξαίρεση υδατορευμάτων που δεν ανταποκρίνονται στον ορισμό της Οδηγίας ως διακριτά και σημαντικά στοιχεία των επιφανειακών υδάτων.

o Η υφιστάμενη χαρτογράφηση των υδατορευμάτων, έχει υλοποιηθεί με βάση κριτήρια γεωγραφικής και όχι υδρολογικής πιστότητας. Έτσι τείνει να


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 44 -

περιλαμβάνει ως υδατορεύματα ακόμη και τις πολύ μικρές ορεινές μισγάγγειες σε περιοχές μεγάλων κλίσεων όπου ακόμα δεν έχει σχηματισθεί συγκεριμένη κοίτη υδατορεύματος. Οι μισγάγγειες αυτές ταξινομούμενες κατά Strahler χαρακτηρίζονται ως 1ης και 2ης τάξης (και σε ορισμένες περιπτώσεις και 3ης τάξης) και η συντριπτική τους πλειοψηφία αποτελεί μη μόνιμες (εφήμερες) ροές. Κατά το σκέλος αυτό επομένως, η αρχή αυτή είναι ταυτόσημη με την αρχή μη εξέτασης των υδατορευμάτων εφήμερης ροής.

o Τα υδατορεύματα 3ης τάξης εξαιρέθηκαν από την ανάλυση με σκοπό να αποφευχθεί η υπερβολική πυκνότητα δικτύου των τελικώς προσδιοριζόμενων ποτάμιων υδάτινων σωμάτων. Σύμφωνα με τα ανωτέρω, η πραγματική τάξη των υδατορευμάτων αυτών θα ήταν η 1η ή συνήθως η 2η τάξη κατά Strahler, εάν η χαρτογράφησή τους είχε διενεργηθεί με βάση υδρολογικά και όχι γεωγραφικά κριτήρια. (Σημειώνεται ότι η τάξη των υδατορευμάτων δεν είναι απόλυτη, αλλά εξαρτάται από την κλίμακα αποτύπωσης. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η βασική κλίμακα αποτύπωσης είναι η 1:50.000 – βλ. σχετικά Leopold, 1994).

3.3.2 Τυπολογία Τα υδατορεύματα και οι ποταμοί που τελικώς προσδιορίσθηκαν ως επιφανειακά υδάτινα σώματα, κατατάχθηκαν σε τύπους σύμφωνα με το Σύστημα «Α» του Παραρτήματος ΙΙ, σημείο (1.2) της Οδηγίας. Το Σύστημα «Α» επιλέχθηκε διότι οι πληροφορίες που απαιτούνται για την εφαρμογή του είναι άμεσα διαθέσιμες σε επίπεδο χώρας, αλλά και διότι περιλαμβάνει τους ουσιώδεις παράγοντες που διαφοροποιούν τα υδατορεύματα της χώρας δηλ. την διάκριση σε διαφορετκούς γεωλογικούς τύπους και διαφορετικούς τύπους υψομέτρου.

Το υψόμετρο (που εμμέσως δηλώνει και την τάξη της κατά μήκος κλίσης των υδατορευμάτων) αποτελεί ουσιώδη παράγοντα διαχωρισμού των υδατορευμάτων, καθώς η ορεινή γεωμορφολογία της χώρας δημιουργεί πολύ διακριτές περιβαλλοντικές συνθήκες μεταξύ των ορεινών – ημιορεινών περιοχών που αφορούν την ενδοχώρα και των παράκτιων – πεδινών περιοχών που αφορούν τις περιοχές κοντά στην ακτογραμμή και τα νησιά. Πάνω από το 70% της επιφάνειας περικλείεται από την ισοϋψή των 200 m. Στις παράκτιες – πεδινές περιοχές ο χαρακτήρας των υδατορευμάτων διαφοροποιείται δραστικά από τις ορεινές περιοχές, τόσο λόγω φυσιογραφίας όσο και λόγω κατακόρυφης αύξησης της συγκέντρωσης ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Το υψόμετρο επομένως αποτελεί έναν εξαιρετικό περιγραφέα της διαφοροποιούμενης φύσης των υδατορευμάτων ανάμεσα στην ορεινή και την πεδινή ζώνη.

Η γεωλογία αποτελεί επίσης έναν ουσιώδη παράγοντα διάκρισης μεταξύ περιβαλλοντικά διαφορετικών τύπων υδατορευμάτων, καθώς στις ελληνικές συνθήκες, διαδραματίζει βασικό ρόλο στην διαμόρφωση της τροφοδοσίας των υδατορευμάτων, ιδιαίτερα κατά την ξηρή περίοδο του έτους. Παραδείγματος χάριν, υδατορεύματα με σημαντική παρουσία ασβεστολιθικών σχηματισμών στην λεκάνη απορροής τους τείνουν να εμφανίζουν σημαντική βασική απορροή λόγω της εκτεταμένης εμφάνισης πηγαίων εκφορτίσεων και καρστικών υδροφοριών. Για μια μεγάλη μερίδα των


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 45 -

υδατορευμάτων της χώρας, ο χαρακτήρας μόνιμης ροής εξαρτάται αποκλειστικά από παρόμοιες πηγές τροφοδοσίας, καθώς η έντονη εποχιακότητα των βροχοπτώσεων στο μεσογειακό κλίμα μεταφράζεται σε αντίστοιχη εποχιακότητα των απορροών, η επιφανειακή συνιστώσα των οποίων εκλείπει σχεδόν ολοκληρωτικά κατά την ξηρή περίοδο του έτους. Συνεπώς, η γεωλογία αποτελεί ουσιώδη παράγοντα ρύθμισης του καθεστώτος ροής πολλών υδατορευμάτων και σημαντική παράμετρο διαφοροποίησης μεταξύ τους.

Για τους παραπάνω λόγους θεωρήθηκε ότι το Σύστημα «Α» καλύπτει με επάρκεια τις πραγματικές αιτίες διαφοροποίησης σε διακριτούς περιβαλλοντικά τύπους των υδατορευμάτων της χώρας και εκτιμάται ότι η εισαγωγή περαιτέρω παραγόντων δεν θα επέφερε ουσιαστικές διαφορές στο πλήθος των τύπων ποτάμιων υδάτινων σωμάτων. Οι παράγοντες που διαφοροποιούν τους τύπους ποτάμιων υδάτινων σωμάτων σύμφωνα με το Σύστημα «Α» παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.1.

Πιν. 3.1 – Τυπολογία ποτάμιων υδάτινων σωμάτων – Σύστημα «Α»

Περιγραφέας Κατηγορίες Κωδικοί κατηγοριών περιγραφέων

Υψόμετρο Υψηλός > 800 m Μέσου υψομέτρου 200-800 m Πεδινός < 200 m

HIGH MID LOW

Μέγεθος λεκάνης Μικρός 10-100 km2 Μέτριος 100-1.000 km2 Μεγάλος 1.000-10.000 km2 Πολύ μεγάλος > 10.000 km2

S M L

(δεν υπάρχει)

Γεωλογία Ασβεστολιθικός Πυριτικός Οργανικός

C S


Η εφαρμογή του Συστήματος «Α» οδηγεί, θεωρητικά, σε τριανταέξι (36) διακριτούς τύπους ποτάμιων υδάτινων σωμάτων κατά μέγιστον. Στον ελληνικό χώρο όμως δεν υφίστανται λεκάνες απορροής > 10.000 km2. Για την ακρίβεια, η συνολική λεκάνη του Πηνειού Θεσσαλίας οριακά υπερβαίνει το όριο αυτό, αλλά βάσει του υφιστάμενου διαχωρισμού της επικράτειας σε υδρολογικές λεκάνες απορροής, η κατάτμηση της εν λόγω συνολικής λεκάνης τελικά δεν αφήνει καμία υδρολογική λεκάνη πάνω από το όριο των 10.000 km2. Εξ αιτίας του γεγονότος αυτού, καθώς και της μηδενικής έκτασης που καταλαμβάνουν οι γεωλογικοί σχηματισμοί που εμπίπτουν στον τύπο «οργανικός», η εφαρμογή του Συστήματος «Α» στα ελληνικά Υ.Δ. δίδει πρακτικά έναν μέγιστο αριθμό δεκαοκτώ (18) δυνατών τύπων.

3.3.3 Προσδιορισμός – κωδικοποίηση Η εφαρμογή του Συστήματος «Α» στο Υ.Δ. Θράκης (12) έδωσε τελικά 91 ποτάμια υδάτινα σώματα, τα οποία διακρίνονται σε 9 συνολικά τύπους. Το πλήθος των ποτάμιων υδάτινων σωμάτων ανά τύπο παρουσιάζεται στον Πίνακα 3.2. Τα ποτάμια


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 46 -

υδάτινα σώματα του Υ.Δ. Θράκης (12) και η τυπολογία τους παρουσιάζεται επίσης στον Χάρτη 1. Πιν. 3.2 – Ποτάμια υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12)

A/A Τύπος Πλήθος σωμάτων

ανά τύπο Συνολικό Μήκος

ανά τύπο (km)

1 HIGH-L-S 8 36,1

2 LOW-L-C 7 225,5

3 LOW-L-S 22 279,9

4 LOW-M-C 7 148,0

5 LOW-M-S 16 227,6

6 LOW-S-S 5 29,6

7 MID-L-S 16 271,4

8 MID-M-S 6 107,8

9 MID-S-S 4 14,4

Η κωδικοποίηση των ποτάμιων υδάτινων σωμάτων, γίνεται βάσει ενός δεκαοκταψήφιου κωδικού αριθμού, τα επιμέρους πεδία του οποίου και η επεξήγησή τους δίνεται στον ακόλουθο Πίνακα 3.3:


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 47 -

Πιν. 3.3 – Κωδικοποίηση ποτάμιων υδάτινων σωμάτων ΤΜΗΜΑ ΚΩΔΙΚΟΥ

ΨΗΦΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

ΔΥΝΑΤΕΣ ΤΙΜΕΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

1 ΧΧ GR Υποχρεωτική αναφορά της διεθνούς συντομογραφίας χώρας

2 ΧΧ 000 Για μελλοντική χρήση (π.χ. ένωση Υδατικών διαμερισμάτων)

3 ΧΧ 01 έως 14 Κωδικός Υδατικού Διαμερίσματος

4 ΧΧΧ 000 Για μελλοντική χρήση στην κωδικοποίηση λεκανών

5 X 4 1 = παράκτιο, 2 = μεταβατικό, 3 = λιμναίο, 4 = ποτάμιο

6 ΧΧ 00, 0Α, 0F, 0B, BT * Διακριτικό άλλων χωρών στις οποίες μοιράζεται το σώμα

Ο αριθμός των δύο ψηφίων εξυπηρετεί την ομοιομορφία του κωδικού σε όλες τις περιπτώσεις. Οι κωδικοί των χωρών είναι: Α = Αλβανία, F = FYROM, Β = Βουλγαρία, Τ = Τουρκία

7 ΧΧΧ 100 έως 999 για εκβολή στη θάλασσα και 001 έως 099 για εκβολή σε εσωτερικά ύδατα.

Αύξων αριθμός εκβολής ποταμού (διάκριση μεταξύ παραποτάμων

και κύριων ποταμών)

8 ΧΧΧ 001 έως 999 Αύξων αριθμός σώματος για κάθε δεδομένο ποταμό.

Σημειώσεις * ΒΤ = η περίπτωση του Έβρου π.

3.4 Λ Ι Μ Ν Ε Σ

3.4.1 Ορισμός Σύμφωνα με το Άρθρο 2, σημείο (5) της Οδηγίας, ως λίμνη χαρακτηρίζεται ένα «σύστημα στάσιμων εσωτερικών επιφανειακών υδάτων». Για την κατηγοριοποίηση των λιμνών ελήφθησαν υπ’ όψη τα παρακάτω κριτήρια:

o Θεωρήθηκαν όλες οι φυσικές και τεχνητές λίμνες των Υ.Δ. με έκταση πάνω από 0,5 km2. Το κριτήριο αυτό προκύπτει από την κατάταξη μεγέθους βάσει της επιφάνειας σύμφωνα με το Σύστημα «Α» το οποίο τελικά χρησιμοποιήθηκε για την κατάταξη των λιμνών σε τύπους (βλ. κεφ. 4.2).

o Οι τεχνητές λίμνες (φράγματα και λιμνοδεξαμενές) θεωρούνται εξ ορισμού, ανάλογα με την περίπτωση, είτε τεχνητά, είτε ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδάτινα σώματα και εξετάζονται αναλόγως (βλ. κεφ. 7).

o Γενικά αποφεύχθηκε ο χωρισμός των λιμνών σε επιμέρους υδάτινα σώματα, αν και η δυνατότητα αυτή προβλέπεται στα κατευθυντήρια κείμενα της Οδηγίας, επειδή


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 48 -

κρίθηκε ότι τα υφιστάμενα στην παρούσα φάση δεδομένα δεν επαρκούν για την ικανοποιητική τεκμηρίωση ενός τέτοιου περαιτέρω διαχωρισμού.

o Τέλος, πολλές από τις φυσικές λίμνες έχουν σε παρελθόντα χρόνο υποστεί τεχνικές παρεμβάσεις οι οποίες έχουν αλλοιώσει τα υδρομορφολογικά τους χαρακτηριστικά ή/και επιτρέπουν την ρύθμιση του υδατικού τους ισοζυγίου, μέσω της ρύθμισης των εκροών τους και της στάθμης τους. Παράδειγμα τέτοιων παρεμβάσεων αποτελούν όλες σχεδόν οι φυσικές λίμνες στις όχθες των οποίων έχουν αναπτυχθεί μεγάλες πόλεις (Παμβώτιδα, Λίμνη Καστοριάς, κλπ.). Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που εξετάζονται στο παρόν στάδιο αφορούν υδραυλικά κυρίως έργα (αναχώματα, έργα ρύθμισης εκροής και στάθμης μέσω θυροφραγμάτων, κλπ.). Εξ αιτίας τέτοιων παρεμβάσεων, το καθεστώς ορισμένων λιμνών θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι μεταπίπτει σε αυτό του ιδιαιτέρως τροποποιημένου υδάτινου σώματος. Οι λίμνες αυτές εξετάστηκαν κατά περίπτωση, ανάλογα με τον βαθμό στον οποίο θεωρείται ότι οι παρεμβάσεις στην υδρομορφολογία αλλοιώνουν ουσιωδώς τον χαρακτήρα τους ως φυσικών λιμνών. Για την κατηγοριοποίηση αυτή, σε αντιστοιχία με ό,τι αναφέρθηκε και για τα ποτάμια υδάτινα σώματα στην παρ. 3.3.1 ανωτέρω, δεν λαμβάνονται κατ’ αρχήν υπ’ όψη οι παρεμβάσεις στην υδρομορφολογία λόγω πιέσεων (π.χ. κατάπτωση στάθμης λόγω εκτεταμένων απολήψεων). Οι περιπτώσεις αυτές εξετάζονται στην ανάλυση πιέσεων και επιπτώσεων από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Φυσικά, ο χαρακτηρισμός ή μη ως ιδιαιτέρως τροποποιημένου σώματος μιας λίμνης εξ αιτίας υδρομορφολογικών παρεμβάσεων, δεν απαγορεύει καθ’ οιονδήποτε τρόπο τον χαρακτηρισμό της ως τέτοιου λόγω ανθρωπογενών πιέσεων (π.χ. εκτεταμένων απολήψεων ύδατος) και το αντίστροφο.

3.4.2 Τυπολογία Για την κατάταξη των λιμναίων σωμάτων σε τύπους, ακολουθήθηκε και πάλι το Σύστημα «Α», καθώς οι πληροφορίες στις οποίες βασίζεται ήσαν άμεσα διαθέσιμες και προσδιορίζουν ικανοποιητικά τις περιβαλλοντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των λιμνών της χώρας.

Το βάθος και η έκταση αποτελούν προσδιοριστικούς παράγοντες για πολλές από τις ελληνικές λίμνες. Υπάρχει σημαντικός αριθμός ρηχών (μέσου βάθους < 3 m) λιμνών σε πεδινές περιοχές ή στο κέντρο κλειστών, μικρών λεκανών απορροής που συχνά ρέπουν προς ευτροφικές συνθήκες οι οποίες ενισχύονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Από την άλλη πλευρά, υφίσταται ένας μικρότερος αριθμός μεγαλύτερων και σημαντικά βαθύτερων λιμνών (π.χ. Τριχωνίδα, Βεγορίτιδα, κλπ.) με διαφορετικό τροφικό καθεστώς και ρυθμούς ανανέωσης των υδάτων. Το υψόμετρο αποτελεί επίσης έναν καλό περιγραφέα, αφού οι μεγαλύτερες πιέσεις εκδηλώνονται στα λιμναία σώματα που βρίσκονται σε πεδινές περιοχές. Τέλος η γεωλογία αποτελεί πάντα σημαντικό παράγοντα διαφοροποίησης μεταξύ των λιμνών, κυρίως σε σχέση με το καθεστώς υπόγειων ανταλλαγών νερού μεταξύ των λιμνών και της λεκάνης


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 49 -

απορροής τους ή των πέριξ υδρολογικών λεκανών, ανταλλαγές οι οποίες επηρεάζουν σημαντικά το ισοζύγιό τους.

Όλοι οι παραπάνω παράγοντες περιλαμβάνονται στο Σύστημα «Α» και κατά συνέπεια η χρήση του εκτιμάται ότι περιγράφει ικανοποιητικά την διαφοροποίηση μεταξύ των λιμναίων υδάτινων σωμάτων του ελληνικού χώρου.

Το Σύστημα «Α» στην περίπτωση των λιμνών, δίδει, θεωρητικά, έναν μέγιστο αριθμό εκατόν οκτώ (108) δυνατών τύπων λιμναίων σωμάτων. Στον ελληνικό χώρο όμως υπάρχει μόνον μία φυσική λίμνη > 100 km2 (η Μεγ. Πρέσπα, μικρό μέρος της έκτασης της οποίας βρίσκεται εντός του ελληνικού εδάφους) και ελάχιστες ευρισκόμενες σε υψόμετρο > 800 m (συγκεριμένα, τρείς τον αριθμό). Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την μηδενική έκταση που καταλαμβάνει ο «οργανικός» γεωλογικός τύπος, δίνουν έναν μέγιστο αριθμό εβδομήνταδύο (72) τύπων λιμναίων σωμάτων, αλλά πρακτικά, στα περισσότερα υδατικά διαμερίσματα, ο αριθμός αυτός περιορίζεται σε τριανταέξι (36) πιθανούς τύπους.

Οι παράγοντες που διαφοροποιούν τους τύπους λιμναίων υδάτινων σωμάτων σύμφωνα με το Σύστημα «Α» παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.4.

Πιν. 3.4 – Τυπολογία λιμναίων υδάτινων σωμάτων – Σύστημα «Α»

Περιγραφέας Κατηγορίες Κωδικοί κατηγοριών περιγραφέων

Υψόμετρο Υψηλός > 800 m Μέσου υψομέτρου 200-800 m Πεδινός < 200 m

HIGH MID LOW

Μέσο βάθος Ρηχός < 3 m Μέσος 3-15 m Βαθύς > 15 m

S V D

Μέγεθος (επιφάνεια λίμνης)

Μικρός 0,5-1 km2 Μέτριος 1-10 km2 Μεγάλος 10-100 km2 Πολύ μεγάλος > 100 km2

S M L

XL

Γεωλογία Ασβεστολιθικός Πυριτικός Οργανικός

C S


3.4.3 Προσδιορισμός - κωδικοποίηση Η εφαρμογή του Συστήματος «Α» στο Υ.Δ. Θράκης (12) έδωσε τελικά 5 λιμναία υδάτινα σώματα, τα οποία διακρίνονται σε 4 συνολικά τύπους. Το πλήθος των λιμναίων υδάτινων σωμάτων ανά τύπο παρουσιάζεται στον Πίνακα 3.5. Τα λιμναία υδάτινα σώματα του Υ.Δ. Θράκης (12) και η τυπολογία τους παρουσιάζεται επίσης στον Χάρτη 1.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 50 -

Πιν. 3.5 – Λιμναία υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12)

A/A Τύπος Πλήθος σωμάτων ανά τύπο

Συνολική έκταση ανά τύπο

(km2)

1 MID-D-M-S 2 10,1

2 LOW-V-M-S 1 1,9

3 LOW-S-S-S 1 0,62

4 LOW-D-S-S 1 1,43

Η κωδικοποίηση των λιμναίων υδάτινων σωμάτων, γίνεται βάσει ενός δεκατετραψήφιου κωδικού αριθμού, τα επιμέρους πεδία του οποίου και η επεξήγησή τους δίνεται στον ακόλουθο Πίνακα 3.6:

Πιν. 3.6 – Κωδικοποίηση λιμναίων υδάτινων σωμάτων

ΤΜΗΜΑ ΚΩΔΙΚΟΥ









6 ΧΧ 00, 0Α, 0F, AF* Διακριτικό άλλων χωρών στις οποίες μοιράζεται το σώμα

Ο αριθμός των δύο ψηφίων εξυπηρετεί την ομοιομορφία του κωδικού σε όλες τις περιπτώσεις. Οι κωδικοί των χωρών είναι: Α = Αλβανία, F = FYROM, Β = Βουλγαρία, Τ = Τουρκία

7 ΧΧ 01 έως 99 Αύξων αριθμός σώματος

Σημειώσεις * ΑF = η περίπτωση της Μ. Πρέσπας


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 51 -

3.5 Π Α Ρ Α Κ Τ Ι Α Υ Δ Α Τ Α

3.5.1 Ορισμός

Σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ (Οδηγία Πλαίσιο για τα για την Ευρωπαϊκή Πολιτική στα Ύδατα, εφεξής WFD) ως παράκτια νερά ορίζονται εκείνα τα οποία βρίσκονται σε απόσταση ενός ναυτικού μιλίου από την ακτή.

Η WFD επιβάλλει στα Κράτη Μέλη ως χρονικό όριο το 2004 για τον καθορισμό της τυπολογίας των παράκτιων και των μεταβατικών νερών. Επιπλέον επιβάλλει τον καθορισμό των συνθηκών αναφοράς (αδιατάρακτες από ανθρωπογενείς επεμβάσεις) προκειμένου να πραγματοποιηθεί στη συνέχεια (μέχρι το 2006) η ταξινόμηση των νερών στις κατηγορίες οικολογικής ποιότητας. Κάθε Κράτος Μέλος της ΕΕ θα παρακολουθεί την ποιότητα (ecological monitoring), θα αξιολογεί τα αποτελέσματα και θα εφαρμόζει ανάλογα την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την ποιότητα των νερών.

Η εφαρμογή της WFD έχει ήδη αρχίσει σε πολλά Κράτη Μέλη της ΕΕ. Στην Ελλάδα παρά την έγκαιρη ενσωμάτωση της WFD στο εθνικό δίκαιο, ο καθορισμός της τυπολογίας των παράκτιων υδάτων και των συνθηκών αναφοράς δεν έχει ολοκληρωθεί.

Το παρόν κεφάλαιο περιλαμβάνει την πρώτη προσέγγιση για τον καθορισμό της τυπολογίας των παράκτιων υδάτων. Η επεξεργασία του παρόντος κεφαλαίου έγινε βάσει της πρωτογενούς εργασίας που εκπονήθηκε από ερευνητές του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).

3.5.2 Τυπολογία

Ο καθορισμός των τύπων, δηλαδή η τυπολογία των παράκτιων και μεταβατικών υδάτων (Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα Παράρτημα II 1.1, 1.2) θα γίνει σύμφωνα με το σχήμα που δόθηκε γιά την τυπολογία των Μεσογειακών χωρών κατά το Σύστημα «Β» μέσα στα πλαίσια της αντίστοιχης δραστηριότητας της Ευρωπαϊκής επιτροπής στην οποία το ΕΛΚΕΘΕ συμμετείχε ως ομάδα εργασίας (fact sheets, guidance documents, EC, 2003a). Το σχήμα αυτό θα συμπεριλάβει όποιες προσαρμογές έγιναν κατά την υλοποίηση της άσκησης διαβαθμονόμησης που κινήθηκε σε βασικούς τύπους υδάτινων σωμάτων (EC, 2003b,c).

Σύμφωνα με το παραπάνω σχήμα, αναγνωρίσθηκαν πέντε (5) συνολικά τύποι παράκτιων υδάτινων σωμάτων στον ελληνικό χώρο, οι οποίοι παρουσιάζονται στον Πιν. 3.7.:


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 52 -

Πιν. 3.7 – Τυπολογία παράκτιων υδάτινων σωμάτων – Σύστημα «Β»

Α/Α Ονομασία Κωδικός

1 Βραχώδης βαθύς Rocky deep

2 Βραχώδης ρηχός Rocky shallow

3 Ιζηματογενής βαθύς Sedimentary deep

4 Ιζηματογενής ρηχός Sedimentary shallow

5 Ημίκλειστος Semi-closed

3.5.3 Προσδιορισμός – Κωδικοποίηση Στον ελληνικό χώρο αναγνωρίσθηκαν συνολικά διακόσια τριάντα τρία (233) παράκτια υδάτινα σώματα σύμφωνα με την παραπάνω τυπολογία, εκ των οποίων στο Υ.Δ. Θράκης (12) βρίσκονται δώδεκα (12). Τα παράκτια υδάτινα σώματα ανά τύπο στο Υ.Δ. Θράκης (12) παρουσιάζονται στον Πίν. 3.8:

Πιν. 3.8 – Παράκτια υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12)



(km2)

1 Rocky deep 3 325,3

2 Rocky shallow 6 225,1

3 Sedimentary shallow 3 181,1

Η κωδικοποίηση των παράκτιων υδάτινων σωμάτων, γίνεται βάσει ενός δεκατετραψήφιου κωδικού αριθμού, τα επιμέρους πεδία του οποίου και η επεξήγησή τους δίνεται στον ακόλουθο Πίνακα 3.9:


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 53 -

Πιν. 3.9 – Κωδικοποίηση παράκτιων υδάτινων σωμάτων










6 ΧΧ 00, 0Α, 0Τ Διακριτικό άλλων χωρών στις οποίες μοιράζεται το σώμα

Ο αριθμός των δύο ψηφίων εξυπηρετεί την ομοιομορφία του κωδικού σε όλες τις περιπτώσεις. Οι κωδικοί των χωρών είναι: Α = Αλβανία, Τ = Τουρκία



Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 54 -

3.6 Μ Ε Τ Α Β Α Τ Ι Κ Α Υ Δ Α Τ Α


Σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ (Οδηγία Πλαίσιο για τα για την Ευρωπαϊκή Πολιτική στα Ύδατα, εφεξής WFD) ως μεταβατικά νερά ορίζονται εκείνα που βρίσκονται σε εκβολές ποταμών και υφίστανται έντονη επίδραση των εσωτερικών νερών.

Η WFD επιβάλλει στα Κράτη Μέλη ως χρονικό όριο το 2004 για τον καθορισμό της τυπολογίας των παράκτιων και των μεταβατικών νερών. Επιπλέον επιβάλλει τον καθορισμό των συνθηκών αναφοράς (αδιατάρακτες από ανθρωπογενείς επεμβάσεις) προκειμένου να πραγματοποιηθεί στη συνέχεια (μέχρι το 2006) η ταξινόμηση των νερών στις κατηγορίες οικολογικής ποιότητας. Κάθε Κράτος Μέλος της ΕΕ θα παρακολουθεί την ποιότητα (ecological monitoring), θα αξιολογεί τα αποτελέσματα και θα εφαρμόζει ανάλογα την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την ποιότητα των νερών.

Η εφαρμογή της WFD έχει ήδη αρχίσει σε πολλά Κράτη Μέλη της ΕΕ. Στην Ελλάδα παρά την έγκαιρη ενσωμάτωση της WFD στο εθνικό δίκαιο, ο καθορισμός της τυπολογίας των μεταβατικών υδάτων και των συνθηκών αναφοράς δεν έχει ολοκληρωθεί.

Το παρόν κεφάλαιο περιλαμβάνει την πρώτη προσέγγιση για τον καθορισμό της τυπολογίας των μεταβατικών υδάτων. Η επεξεργασία του παρόντος κεφαλαίου έγινε βάσει της πρωτογενούς εργασίας που εκπονήθηκε από ερευνητές του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).

3.6.2 Τυπολογία

Ο καθορισμός των τύπων, δηλαδή η τυπολογία των παράκτιων και μεταβατικών υδάτων (Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα Παράρτημα II 1.1, 1.2) θα γίνει σύμφωνα με το σχήμα που δόθηκε γιά την τυπολογία των Μεσογειακών χωρών κατά το Σύστημα «Β» μέσα στα πλαίσια της αντίστοιχης δραστηριότητας της Ευρωπαϊκής επιτροπής στην οποία το ΕΛΚΕΘΕ συμμετείχε ως ομάδα εργασίας (fact sheets, guidance documents, EC, 2003a). Το σχήμα αυτό θα συμπεριλάβει όποιες προσαρμογές έγιναν κατά την υλοποίηση της άσκησης διαβαθμονόμησης που κινήθηκε σε βασικούς τύπους υδάτινων σωμάτων (EC, 2003b,c).

Σύμφωνα με το παραπάνω σχήμα, αναγνωρίσθηκαν δύο (2) συνολικά τύποι μεταβατικών υδάτινων σωμάτων στον ελληνικό χώρο, οι οποίοι παρουσιάζονται στον Πιν. 3.10.:

Πιν. 3.10 – Τυπολογία μεταβατικών υδάτινων σωμάτων – Σύστημα «Β»

Α/Α Ονομασία Κωδικός

1 Παράκτιες λιμνοθάλασσες Coastal Lagoons

2 Εκβολές ποταμών (δέλτα) Deltas


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 55 -

3.6.3 Προσδιορισμός – Κωδικοποίηση

Στον ελληνικό χώρο αναγνωρίσθηκαν συνολικά είκοσι εννέα (29) μεταβατικά υδάτινα σώματα σύμφωνα με την παραπάνω τυπολογία, εκ των οποίων στο Υ.Δ. Θράκης (12) βρίσκονται πέντε (5). Τα μεταβατικά υδάτινα σώματα ανά τύπο στο Υ.Δ. Θράκης παρουσιάζονται στον Πίν. 3.11:

Πιν. 3.11 – Μεταβατικά υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12)



(km2)

1 Coastal Lagoons 3 81,4

2 Deltas 2 198,4

Η κωδικοποίηση των μεταβατικών υδάτινων σωμάτων γίνεται βάσει ενός δεκατετραψήφιου κωδικού αριθμού, τα επιμέρους πεδία του οποίου και η επεξήγησή τους δίνεται στον ακόλουθο Πίνακα 3.12:

Πιν. 3.12 – Κωδικοποίηση μεταβατικών υδάτινων σωμάτων










6 ΧΧ 00, 0Τ Διακριτικό άλλων χωρών στις οποίες μοιράζεται το σώμα

Ο αριθμός των δύο ψηφίων εξυπηρετεί την ομοιομορφία του κωδικού σε όλες τις περιπτώσεις. Οι κωδικοί των χωρών είναι:

Τ = Τουρκία



Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 56 -

3.7 Τ Ε Χ Ν Η Τ Α Κ Α Ι Ι Δ Ι Α Ι Τ Ε Ρ Ω Σ Τ Ρ Ο Π Ο Π Ο Ι Η - Μ Ε Ν Α Υ Δ Α Τ Ι Ν Α Σ Ω Μ Α Τ Α


Στο Άρθρο 2, σημείο (8) της Οδηγίας, τα τεχνητά υδάτινα σώματα ορίζονται ως:

«σύστημα επιφανειακών υδάτων που δημιουργείται με δραστηριότητα του ανθρώπου»,

ενώ στο ίδιο Άρθρο, σημείο (9), ως ιδιαιτέρως τροποποιημένο υδάτινο σώμα ορίζεται

«ένα σύστημα επιφανειακών υδάτων του οποίου ο χαρακτήρας έχει μεταβληθεί ουσιαστικά λόγω φυσικών αλλοιώσεων από τις δραστηριότητες του ανθρώπου».

Σύμφωνα δε με το Παράρτημα ΙΙ, σημείο (1.1) τα υδάτινα σώματα που προσδιορίζονται ως τεχνητά ή ιδιαιτέρως τροποποιημένα, χαρακτηρίζονται βάσει της αντίστοιχης τυπολογίας που έχει επιλεγεί για τα φυσικά σώματα της αντίστοιχης κατηγορίας επιφανειακών υδάτων. Συνεπώς, τα τεχνητά και ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδάτινα σώματα κατατάσσονται επίσης σε έναν από τους τύπους που ισχύουν σύμφωνα με το Σύστημα που έχει υιοθετηθεί για τα υπόλοιπα σώματα της αυτής κατηγορίας επιφανειακών υδάτων. Στην περίπτωσή μας το Σύστημα αυτό είναι πάντα το Σύστημα «Α» αφού αυτό έχει ακολουθηθεί στην περίπτωση και των ποτάμιων και των λιμναίων υδάτινων σωμάτων.

Στον καθορισμό των ιδιαιτέρως τροποποιημένων υδάτινων σωμάτων, σημαντικό ρόλο παίζει η ερμηνεία που δίδεται στον όρο «ουσιαστική μεταβολή του χαρακτήρα» (του υδάτινου σώματος) λόγω των φυσικών αλλοιώσεων που έχει επιφέρει η ανθρωπογενής δραστηριότητα. Στην προσέγγιση χαρακτηρισμού που ακολουθήθηκε εδώ, εφαρμόσθηκαν οι ακολουθες αρχές σχετικά με την ερμηνεία αυτή:

o Σε ό,τι αφορά τα «τεχνητά», με την κατασκευαστική έννοια του όρου, υδάτινα σώματα, δηλ. διώρυγες, τεχνητές κοίτες, λιμνοδεξαμενές, ταμιευτήρες κλπ. ακολουθήθηκε η αρχή που δίδεται στα κατευθυντήρια κείμενα της Οδηγίας, σύμφωνα με την οποία, ένα υδάτινο σώμα το οποίο κατασκευάστηκε σε τόπο όπου προηγουμένως υφίστατο ένα άλλο υδάτινο σώμα (όπως στην περίπτωση π.χ., ενός ταμιευτήρα που δημιουργείται από ένα φράγμα στην κοίτη ενός ποταμού) χαρακτηρίζεται ως ιδιαιτέρως τροποποιημένο υδάτινο σώμα. Τεχνητά χαρακτηρίζονται τα κατασκευασμένα σώματα τα οποία κατασκευάστηκαν σε τόπο όπου δεν υπήρχε πριν παρουσία νερού (ή η παρουσία αυτή δεν κρίνεται ότι αποτελούσε αφ’ εαυτής σημαντικό στοιχείο των επιφανειακών υδάτων).

o Ακολουθώντας την παραπάνω αρχή, όλοι οι εσωποτάμιοι ταμιευτήρες, ανεξαρτήτως μεγέθους φράγματος (αλλά μεγέθους λίμνης > 0,5 km2 βάσει του εκτατικού ελάχιστου ορίου του Συστήματος «Α» για τις λίμνες), θεωρήθηκαν ως ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδάτινα σώματα. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει όλους τους ταμιευτήρες φραγμάτων που κατασκευάζονται κάθετα στην ροή ποταμού,


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 57 -

πρακτικά δηλαδή το σύνολο των ταμιευτήρων του ελληνικού χώρου, καθώς και ορισμένων εσωποτάμιων λιμνοδεξαμενών που ικανοποιούν το παράλληλο κριτήριο του ελάχιστου μεγέθους λίμνης.

o Με βάση την ίδια αρχή, όλοι οι εξωποτάμιοι ταμιευτήρες, ανεξαρτήτως μεγέθους φράγματος (αλλά μεγέθους λίμνης > 0,5 km2 βάσει του εκτατικού ελάχιστου ορίου του Συστήματος «Α» για τις λίμνες), θεωρήθηκαν ως τεχνητά υδάτινα σώματα. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει εξωποτάμιους ταμιευτήρες, δηλ. κυρίως μεγάλες εξωποτάμιες λιμνοδεξαμενές που ικανοποιούν παράλληλα το κριτήριο ελάχιστου μεγέθους λίμνης.

o Για τον καθορισμό των ιδιαιτέρως τροποποιημένων υδάτινων σωμάτων εξετάσθηκαν οι κάτωθι κατηγορίες φυσικών μεταβολών λόγω ανθρωπογενών παρεμβάσεων σε ποταμούς και υδατορεύματα:

Διευθετημένα τμήματα ποταμών και υδατορευμάτων στα οποία η διευθετημένη κοίτη αποκλίνει σημαντικά από την προϋπάρχουσα φυσική κοίτη, ή έχει ευθειοποιηθεί, ανεξάρτητα από την διατήρηση ή μη φυσικών υλικών στον πυθμένα και τα πρανή της (π.χ. περίπτωση κατάντη τμημάτων εκβολών Αξιού π. και Αλιάκμονα π.) θεωρήθηκαν ως ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδάτινα σώματα.

Αντιπλημμυρικά αναχώματα, κατασκευασμένα εκατέρωθεν της κοίτης ποταμών με σκοπό τον περιορισμό της ευρείας (πλημμυρικής) κοίτης και μόνον (δηλ. χωρίς ουσιαστική αλλαγή της κυρίως κοίτης, νοούμενης ως αυτής που εκτείνεται μέχρι των ορίων της μέσης ετήσιας πλημμύρας) δεν θεωρήθηκαν ως ουσιώδεις μεταβολές και κατά συνέπεια δεν χαρακτηρίσθηκαν ως ιδιαιτέρως τροποποιημένα σώματα (π.χ περίπτωση Αχελώου π. κατάντη φράγματος Στράτου, Νέστου π. κατάντη φράγματος Τοξοτών).

Τμήματα ποταμών ευρισκόμενα κατάντη μεγάλων ταμιευτήρων κατά περίπτωση. Γενικά, όλα τα τμήματα των ποταμών κατάντη μεγάλων φραγμάτων (δηλ. τέτοιας χωρητικότητας ώστε να ρυθμίζουν δραστικά την υδατική δίαιτα στα κατάντη) μπορούν να θεωρηθούν ως ιδιαιτέρως τροποποιημένα σώματα εφ’ όσον υπόκεινται σε ρύθμιση των παροχών τους. Ωστόσο, στον γενικό αυτό κανόνα υπεισέρχονται πολλές παράμετροι, όπως το καθεστώς τροφοδοσίας στα κατάντη του σημείου ρύθμισης (π.χ., ύπαρξη σημαντικών παραποτάμων ή πηγών) και ο τρόπος λειτουργίας του έργου ταμίευσης (εάν δηλ. το σύνολο του ρυθμιζόμενου νερού επιστρέφει στην κοίτη του ποταμού ή εκτρέπεται προς άλλες λεκάνες). Για το λόγο αυτό οι κοίτες ποταμών κατάντη μεγάλων φραγμάτων αντιμετωπίσθηκαν κατά περίπτωση, βάσει των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν στο επηρεαζόμενο τμήμα και της φύσης και του τρόπου λειτουργίας του έργου ταμίευσης που το επηρεάζει.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 58 -

Όπως αναφέρθηκε στο κεφάλαιο περί λιμνών, περιπτώσεις αναχωμάτων και υδραυλικών έργων σε φυσικές λίμνες για τη ρύθμιση της στάθμης και της εκροής τους, αντιμετωπίστηκαν κατά περίπτωση προκειμένου για τον χαρακτηρισμό της λίμνης ως ιδιαιτέρως τροποποιημένης.

o Στα τεχνητά υδάτινα σώματα περιλήφθηκαν οι κάτωθι κατηγορίες υδάτινων σωμάτων που προέκυψαν από ανθρώπινη δραστηριότητα:

Τεχνητές κοίτες ποταμών που έχουν διανοιχθεί για αντιπλημμυρικούς λόγους εκτός της κύριας κοίτης των ποταμών («ανακουφιστικές» κοίτες), όπως π.χ. οι τεχνητές κοίτες στην εκβολή των Σπερχειού π. και Καλαμά π.

Σημαντικές τάφροι ή διώρυγες που αποτελούν τμήμα ευρύτερων αποστραγγιστικών δικτύων (π.χ., Περιφερειακή Τάφρος 66 στον Αλιάκμονα)

Τμήματα κοιτών ποταμών οι οποίες προέκυψαν ως αποτέλεσμα αποστραγγιστικών έργων μεγάλης κλίμακας και δεν υφίσταντο στο παρελθόν ως κοίτες ποταμών, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι υφίστατο προηγουμένως υδάτινο σώμα στην θέση τους (π.χ. Λουδίας π. στην περιοχή της πρώην λίμνης Γιαννιτσών, Βοιωτικός Κηφισός π. κατάντη Ορχομενού στην περιοχή της Κωπαϊδας). Θεωρήθηκε δηλ. ότι η μεταβολή είναι δραστική (αλλαγή χαρακτήρα του στοιχείου επιφανειακών υδάτων) και κατά συνέπεια τα έργα αυτά πρέπει να θεωρηθούν ως τεχνητά υδάτινα σώματα.

3.7.2 Τυπολογία Σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, η τυπολογία των τεχνητών και ιδιαιτέρως τροποποιημένων υδάτινων σωμάτων ακολουθεί την αντίστοιχη κατηγοριοποίηση του Συστήματος «Α» για τους ποταμούς και τις λίμνες και του Συστήματος «Β» για τα παράκτια και μεταβατικά ύδατα.

Για την εποπτικότερη θεώρηση των τεχνητών και ιδιατέρως τροποποιημένων υδάτινων σωμάτων, στον Χάρτη 1 παρουσιάζονται όπως και τα φυσικά σώματα με την αντίστοιχη τυπολογία τους, ενώ παρατίθεται δεύτερος επεξηγηματικός Χάρτης (Χάρτης 2) ο οποίος δεικνύει μόνον τα σώματα αυτών των κατηγοριών.

3.7.3 Προσδιορισμός – Κωδικοποίηση

Εφαρμόζοντας την παραπάνω μεθοδολογία στο Υ.Δ. Θράκης (12) προέκυψαν 1 τεχνητό και 7 ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδάτινα σώματα σε σύνολο 114 υδάτινων σωμάτων. Τα τεχνητά και ιδιατέρως τροποποιημένα υδάτινα σώματα του Υ.Δ. Θράκης (12) παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.13 και επίσης στον Χάρτη 2.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 59 -

Πιν. 3.13 – Τεχνητά και Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θράκης (12)

ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΥΠΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Τ.Λ. ΘΗΣΑΥΡΟΥ MID-D-M-S Εσωποτάμιος ταμιευτήρας

Τ.Λ. ΠΛΑΤΑΝΟΒΡΥΣΗΣ MID-D-M-S Εσωποτάμιος ταμιευτήρας

Τ.Λ. ΓΡΑΤΙΝΗΣ LOW-D-S-S Εσωποτάμιος ταμιευτήρας

Τ.Λ. Ν. ΑΔΡΙΑΝΗΣ LOW-S-S-S Εσωποτάμιος ταμιευτήρας

Π. ΝΕΣΤΟΣ (ανάντη του ρουφράκτη στη θέση Τοξότες)

LOW-L-S Ρύθμιση ροής

Π. ΑΡΔΑΣ (ανάντη του ρουφράκτη Άρδα έως τα Ελληνο-Βουλγαρικά σύνορα)

LOW-M-S Ρύθμιση ροής

ΑΜΥΓΔΑΛΟΡΕΜΜΑ Ρ. (κατάντη του ταμιευτήρα Γρατινής έως τη συμβολή με το ρ. Μακροπόταμος)

LOW-L-S Ρύθμιση ροής λόγω του ανάντη ταμιευτήρα Γρατινής)

ΤΕΧΝΗΤΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΥΠΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΤΕΧΝΗΤΗ ΚΟΙΤΗ ΞΑΝΘΗ Π. LOW-Μ-S Νέα κοίτη αντιπλημμυρικού – αποστραγγιστικού σκοπού

Ακολουθώντας την υπόδειξη του σχετικού Κατευθυντήριου κειμένου της Οδηγίας, η κωδικοποίηση των τεχνητών και ιδιαιτέρως τροποποιημένων υδάτινων σωμάτων περιλαμβάνει – πέρα από τον γενικό κωδικό του σώματος που ακολουθεί την μορφή των επιμέρους κωδικών ανά κατηγορία επιφανειακού σώματος – δύο ξεχωριστά πεδία στην βάση δεδομένων με τις ονομασίες ARTIFICIAL και MODIFIED. Αμφότερα λαμβάνουν τιμές «Y» (ΥΕS – ΝΑΙ) και «Ν» (ΝΟ – ΟΧΙ), ανάλογα με την περίπτωση.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 60 -

4. Σ Υ Ν Θ Η Κ Ε Σ Α Ν Α Φ Ο Ρ Α Σ

4.1 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Ο καθορισμός των συνθηκών αναφοράς (Οδηγία, Παράρτημα II) θα γίνει με δεδομένα από μη διαταραγμένες περιοχές που δεν υφίστανται καθόλου πιέσεις ή αυτές είναι μικρής σημασίας. Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν αρκετά βιολογικά και φυσικοχημικά στοιχεία η επιλογή θα γίνει σε συνδυασμό με τη γνώμη ειδικών.

Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζονται διαδοχικά τα αδιατάρακτα ποτάμια, λίμνες, παράκτια και μεταβατικά ύδατα με έμφαση στα επιμέρους βιολογικά στοιχεία ποιότητος (biologcal quality elemets), πρόκειται δηλαδή για την περιγραφή των αδιατάρακτων βιοκοινωνιών σε συνάρτηση με το αβιοτικό περιβάλλον τους.

4.2 Π Ο Τ Α Μ Ο Ι Αρχική και βασική προϋπόθεση που αφορά τα κριτήρια επιλογής είναι ότι, το ιδανικό ποτάμι-ρυάκι αναφοράς θα πρέπει να πληροί όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις που επιτρέπουν την εγκατάσταση και ανάπτυξη απόλυτα αδιατάρακτης χλωρίδας και πανίδας. Συνεπώς, οι σταθμοί αναφοράς δεν αρκεί να χαρακτηρίζονται μόνο από χημικώς καθαρό νερό (όπως συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις στον Ελλαδικό χώρο), αλλά και από τη συνύπαρξη φυσικών και αδιατάρακτων γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών στη λεκάνη απορροής και τον τύπο του ποταμού. Αν και είναι σχετικά αδύνατο να βρεθούν ποτάμια σε τόσο αναλλοίωτες περιοχές, θα πρέπει, όπου υπάρχει δυνατότητα, να εφαρμόζονται συγκεκριμένα κριτήρια σε περιοχές που μπορούν σε “πραγματικές συνθήκες” να χαρακτηριστούν σταθμοί αναφοράς.

Στο Σχήμα 4.1 δίνονται σχηματικά τα κριτήρια που συμφωνήθηκαν στην άσκηση διαβαθμονόμης για την οικοπεριοχή της Μεσογείου (MedGIG, 2005-2006).

Σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. η περίπτωση πεδινών ρευμάτων ή μεγαλύτερων ποταμών) δεν υπάρχουν σταθμοί αναφοράς που να ικανοποιούν όλα τα παραπάνω κριτήρια. Για αυτούς τους τύπους, οι “καλύτερες διαθέσιμες” από τις υπάρχουσες θέσεις που ικανοποιούν τα περισσότερα κριτήρια πρέπει απλώς να αποτελούν ένα αρχικό σημείο εκκίνησης. Η περιγραφή των βικοινωνιών αναφοράς πρέπει να συμπληρώνεται με την εκτίμηση ιστορικών δεδομένων και πιθανώς στοιχείων που αφορούν στη σύνθεση της χλωρίδας και πανίδας συγκρίσιμων ποταμών με παρόμοιο μέγεθος που βρίσκονται σε διαφορετικές οικοπεριοχές.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 61 -

Σχήμα 4.1. Μεθοδολογία για τον καθορισμό των συνθηκών αναφοράς (από: Intercalibration Network).

4.2.1 Βιολογικά στοιχεία ποιότητας ποταμών

Α) Ιχθυοπανίδα.

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί τμήμα Μελέτης που ανατέθηκε στο ΕΛΚΕΘΕ- Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων από το Υπουργείο Ανάπτυξης, Δ/ση Υδατικού Δυναμικού & Φυσικών Πόρων (Οικονόμου & συν., 2007) και αφρούσε τους ορεινούς ποταμούς.

Τα ψάρια είναι μία από τις ομάδες οργανισμών που προτείνονται από την Οδηγία σαν εργαλεία βιοεκτιμήσεων. Μεθοδολογίες βιοεκτιμήσεων με βάση την ιχθυοπανίδα δεν έχουν ακόμα δημιουργηθεί στην Ελλάδα και ο λόγος είναι ότι τόσο η πολιτική για το περιβάλλον, όσο και οι χρηματοδοτήσεις για την έρευνα δεν είχαν μέχρι σήμερα ανάλογο προσανατολισμό. Σε αναγνώριση της ανάγκης για συμμόρφωση με τις επιταγές της Οδηγίας, το Υπουργείο Ανάπτυξης (Γενική Δ/νση Φυσικού Πλούτου – Δ/νση Υδατικού Δυναμικού και Φυσικών Πόρων) χρηματοδότησε το Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΙΕΥ - ΕΛΚΕΘΕ) για την εκτέλεση ερευνητικού έργου που αφορά τη δημιουργία μίας ιχθυολογικής μεθόδου εκτίμησης της οικολογικής κατάστασης ορεινών ρεμάτων και ποταμών. Για την απόκτηση κατάλληλων δεδομένων διενεργήθηκαν ιχθυολογικές δειγματοληψίες, μετρήσεις φυσικοχημικών και υδρολογικών παραμέτρων και καταγραφές

Κριτήρια Σταθμών Αναφοράς

Δειγματοληπτικός Σταθμός Διαβαθμολόγησης

Κριτήριο 1

Όρια

Σταθμών Αναφοράς

Όριο Απόρριψης

Επιβάρυνση

Μη Σταθμός Αναφοράς

X

Σταθμός αναφοράς

Πιθανός Σταθμός Αναφοράς

?

Κριτήριο 3

Κριτήριο 2

Κριτήριο 4 κλπ…

+

1 ή παραπάνω κριτήρια πάνω του ορίου απόρριψης

Τα υπόλοιπα κριτήρια μεταξύ των ορίων συνθηκών αναφοράς και απόρριψης

≥90% κριτήρια κάτω του ορίου συνθηκών αναφοράς

Όλα τα κριτήρια κάτω του ορίου συνθηκών αναφοράς

Εκτίμηση των αθροιστικών πιέσεων μέσα από την κρίση εμπειρογνώμων


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 62 -

ανθρωπογενών πιέσεων κατά τα έτη 2005 και 2006 σε ορεινά τμήματα των ποταμών Αλφειού, Αράχθου, Αχελώου, Αώου και Αλιάκμονα. Την τεχνική πλευρά του έργου υποστήριξε επιστημονικός φορέας από τη Γερμανία με τον οποίο συνάφθηκε σύμβαση συνεργασίας.

Για το σκοπό της δημιουργίας βιοτικής τυπολογίας προσδιορίσθηκαν “σχετικά αδιατάρακτες θέσεις”. Με τη διαδικασία αυτή εντοπίσθηκαν 82 θέσεις από τις συνολικά 151 που αλιεύθηκαν. Η ομοιογένεια των ιχθυολογικών συναθροίσεων από τις θέσεις αυτές διερευνήθηκε με τη μέθοδο της “ιεραρχικής ομαδοποίησης’’ Bray-Curtis (Hierarchical Cluster Analysis, Ward’s method), η οποία εξετάζει την ομοιότητα μεταξύ δειγμάτων και αρμόζει σε δεδομένα ψαριών (Clarke & Warwick, 1994). Αρχικά, τα δεδομένα αφθονίας ατόμων ανά κλάση μεγέθους κάθε είδους ενοποιήθηκαν σε αφθονία ατόμων κάθε είδους, στη συνέχεια μετασχηματίστηκαν σε στρεμματικές πυκνότητες (άτομα/1000m2), και τέλος λογαριθμήθηκαν για επίτευξη ομαλοποίησης της κατανομής τους [Log(X+1)]. Από την ανάλυση αφαιρέθηκαν τα μη αναγνωρισμένα είδη (συνήθως πολύ νεαρά άτομα) και όσα είδη δεν συμμετείχαν με ποσοστό μεγαλύτερο από 2.5% επί του συνόλου ατόμων κάθε θέσης. Ο τρόπος ομαδοποίησης των δειγμάτων σε κάθε ομάδα ήταν η ολοκληρωμένη σύνδεση (complete linkage). Το κριτήριο ομοιότητας (similarity percent) για τις ομάδες καθορίστηκε στο 50%.

Τα αποτελέσματα της ανάλυσης ομαδοποίησης παρουσιάζονται στο δενδρόγραμμα του Σχήματος 4.2. Σε επίπεδο ομοιότητας 50 % (similarity) διακρίνονται οκτώ βιοτικές ομάδες δειγμάτων (a έως h), σε κάθε μια από τις οποίες παρατηρήθηκε σημαντική ιχθυολογική ομοιογένεια. Παράλληλα στην ίδια εικόνα φαίνονται και τρεις ιχθυολογικές ομάδες ομοιότητας A, B και C, βιοτικοί τύποι όπως αναφέρονται και αναλύονται πιο κάτω, με τις αντίστοιχες βιοτικές ομάδες τις οποίες περιλαμβάνουν.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 63 -

Σχήμα 4.2. Ιεραρχική ομαδοποίηση των ιχθυολογικών δεδομένων από 81 σχετικά αδιατάρακτες θέσεις με βάση τη σύνθεση της ιχθυοκοινότητας (είδη, στρεμματική πυκνότητα), με τη μέθοδο Ward. Η διακεκομμένη γραμμή είναι το κριτήριο ομαδοποίησης (ομοιότητα Bray-Curtis > 50%). Ο χαρακτήρας στο κάτω μέρος κάθε θέσης συμβολίζει την ομάδα στην οποία η θέση αυτή κατατάχθηκε. Τα κεφαλαία γράμματα (Α, Β, C) συμβολίζουν τους τρεις κύριους βιοτικούς τύπους, όπως θα αναφερθούν πιο κάτω (με a, b, c, f και g υποδηλώνονται οι κύριες βιοτικές ομάδες που απαρτίζουν κάθε βιοτικό τύπο).

a a a a a a b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b c c c c c c c c c c c c c c c c c c d d e e f f f f f f f f g g g g g g g g g g g g g g h h h

Α (a&b)

Β(c) C

(f&g)


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 64 -

Γενικά, θα μπορούσε να πει κανείς, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, ότι στα ανώτερα (ορεινά) τμήματα των ποταμών επικρατούν οι βιοτικές ομάδες a και b, που χαρακτηρίζονται από σχεδόν πλήρη κυριαρχία της πέστροφας στην ιχθυοκοινότητα. Σε χαμηλότερα τμήματα παρατηρούνται οι ομάδες c και d, στις οποίες η πέστροφα συνυπάρχει με άλλα είδη και σε ακόμα χαμηλότερα τμήματα εμφανίζονται οι υπόλοιπες ομάδες (e, f, g και h), στις οποίες υπάρχει μικρή συμμετοχή της πέστροφας και μεγάλη συμμετοχή των κυπρινοειδών.

Για την επιβεβαίωση της ομαδοποίησης χρησιμοποιήθηκε, παράλληλα, και ο έλεγχος αβιοτικών παραμέτρων. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι ομάδες διαχωρίζονται αρκετά ικανοποιητικά μέσα από ένα συνδυασμό περιβαλλοντικών μεταβλητών, όπως λεκάνη απορροής, απόσταση από την πηγή, υψόμετρο, θερμοκρασία, πλάτος ενεργού κοίτης και κλίση του ποταμού.

Επειδή το υπόστρωμα παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των ενδιαιτημάτων των ψαριών, εξετάσθηκε η ποσοστιαία σύσταση των υποστρωμάτων που απαντούνται στους σταθμούς κάθε βιοτικής ομάδας και τύπου.

Ένα εθνικό τυπολογικό σχήμα που μόνο στα ανώτερα τμήματα των ποταμών περιέχει οκτώ βιοτικές ομάδες είναι δύσχρηστο από τη διαχειριστική άποψη, καθώς απαιτεί ογκώδεις σειρές δειγματοληπτικών δεδομένων για τον προσδιορισμό των συνθηκών αναφοράς και τις βαθμονομήσεις του ιχθυολογικού δείκτη. Για το λόγο αυτό αποφασίσθηκε η ομαδοποίηση των βιοτικών ομάδων που παρουσιάζουν ιχθυοπανιδικές ομοιότητες και η υπαγωγή τους σε τρεις ευρύτερες ομάδες (Α, Β και C), οι οποίες εφεξής προσδιορίζονται σαν “βιοτικοί τύποι”. Στους τρεις βιοτικούς τύπους δόθηκαν συμβατικές ονομασίες σχετικές με τα είδη ψαριών που τους χαρακτηρίζουν. Πιο συγκεκριμένα οι τύποι ονομάστηκαν ως εξής:

Τύπος Α: Πέστροφας

Τύπος B: Πέστροφας-Μπριάνας

Τύπος C: Ορεινών Κυπρινοειδών

Η ιχθυολογική ομοιογένεια εντός των βιοτικών τύπων είναι μικρότερη από ότι εντός των βιοτικών ομάδων, όμως εξακολουθεί να είναι αρκετά υψηλή ώστε να είναι δυνατή η θέσπιση συνθηκών αναφοράς με σχετικά μικρά όρια διακύμανσης των ιχθυολογικών παραμέτρων. Στον Πίνακα 4.1 παρουσιάζεται μία συνοπτική ιχθυολογική περιγραφή των τριών βιοτικών τύπων και των οκτώ βιοτικών ομάδων που τους απαρτίζουν. Οι αναφορές σε αφθονία (πυκνότητα) υποδηλώνουν σχετικές τιμές σε όρους στρεμματικής πυκνότητας (άτομα/1000m2).


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 65 -

Πίνακας 4.1. Ιχθυολογική σύσταση των βιοτικών ομάδων που περιέχονται στους τρεις βιοτικούς τύπους, με γενικές αναφορές στην αφθονία (πυκνότητα) των ειδών.

Ιχθυολογική σύσταση Τύπος Πέστροφας (Α)

Ομάδα a -Σχεδόν αποκλειστικά Salmo trutta σε χαμηλές πυκνότητες.

Ομάδα b -Salmo trutta σε μεγάλες πυκνότητες με πολύ μικρή συμμετοχή Barbus peloponnesius.

Τύπος Πέστροφας-Μπριάνας (Β)

Ομάδα c -Κυρίως Salmo trutta και Barbus peloponnesius. Μικρότερη αφθονία του Leuciscus pleurobipunctatus και περιστασιακή παρουσία άλλων ειδών.

Ομάδα d -Barbus peloponnesius σε μεγάλες πυκνότητες και ικανοποιητική παρουσία του Leuciscus pleurobipunctatus.

Τύπος Ορεινών Κυπρινοειδών (C)

Ομάδα e

-Leuciscus pleurobipunctatus και Leuciscus cephalus σε μέτριες πυκνότητες, Salmo trutta και Pseudophoxinus stymphalicus σε μικρές πυκνότητες και ελάχιστη αντιπροσώπευση άλλων ειδών.

Ομάδα f

-Barbus peloponnesius και Leuciscus pleurobipunctatus σε μέτριες πυκνότητες, Salmo trutta και Leuciscus cephalus σε μικρές πυκνότητες και ελάχιστη αντιπροσώπευση άλλων ειδών.

Ομάδα g

-Μεγάλη ποικιλότητα σε είδη που αντιπροσωπεύονται σε σημαντικές αφθονίες (Leuciscus cephalus, Barbus peloponnesius, Leuciscus pleurobipunctatus, Barbus albanicus και Blennius fluviatilis) με ελάχιστη παρουσία άλλων ειδών.

Ομάδα h -Blennius fluviatilis σε μικρές πυκνότητες, μικρότερη αφθονία των Leuciscus cephalus και Barbus albanicus, ελάχιστη παρουσία άλλων ειδών.

Ο βιοτικός τύπος Α (Πέστροφας) εμπεριέχει τις ομάδες a και b και κυριαρχείται από τη μεγάλη ποσοστιαία αναλογία της πέστροφας Salmo trutta, που στους σταθμούς της ομάδας a είναι συχνά το μόνο είδος που απαντάται. Ο τύπος Β (Πέστροφας-Μπριάνας) περιέχει την ομάδα c, η οποία αντιπροσωπεύεται από μεγάλο αριθμό σταθμών και χαρακτηρίζεται από τη σημαντική αφθονία των ειδών Salmo trutta και Barbus peloponnesius. Ο ίδιος τύπος περιέχει και την ομάδα d, η οποία αντιπροσωπεύεται από δύο μόνο σταθμούς και δεν κρίνεται ασφαλής η περιγραφή της και η περαιτέρω υπαγωγή της στον τύπο. Ο τύπος C (Ορεινών Κυπρινοειδών) χαρακτηρίζεται από την παρουσία πολλών ειδών συγκριτικά με τους τύπους Α και Β, με σημαντικό χαρακτηριστικό την απουσία ή μικρή αφθονία της πέστροφας Salmo trutta. Στον τύπο αυτό υπάγονται τέσσερις βιοτικές ομάδες, από τις οποίες μόνο δύο (f και g) αντιπροσωπεύονται με σημαντικό αριθμό σταθμών. Οι δύο αυτές ομάδες διαφοροποιούνται ως προς τη μεγαλύτερη συμμετοχή της πέστροφας στην f και την παρουσία ή μεγαλύτερη αντιπροσώπευση λιμνόφιλων ψαριών (Barbus albanicus, Anguilla anguilla, Blennius fluviatilis) στη ομάδα g. Η ομάδα e συνιστά μία ιδιαίτερη τυπολογική περίπτωση που χαρακτηρίζεται από παρουσία εκτάσεων με στάσιμα αλλά


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 66 -

ψυχρά νερά ή ακόμα και ελώδεις συνθήκες, που ευνοούν την παρουσία του ελόφιλου είδους Pseudophoxinus stymphalicus και την πληθυσμιακή αφθονία του ασθενώς ρεόφιλου είδους Leuciscus pleurobipunctatus. Επειδή τέτοιες συνθήκες δεν είναι τυπικές σε ορεινές περιοχές, και ο αριθμός των σταθμών στην ομάδα αυτή ήταν μικρός, αποφασίσθηκε να εξαιρεθεί η ομάδα αυτή από τον τύπο C. Τέλος, η ομάδα h δεν μπορεί να περιγραφεί με ασφάλεια από ιχθυολογική άποψη, γιατί το μεγάλο βάθος που χαρακτήριζε τις θέσεις δειγματοληψίας της ομάδας αυτής, δεν επέτρεπε τη διενέργεια ικανοποιητικών δειγματοληψιών. Κρίνεται ότι οι σταθμοί της ομάδας αυτής περιέχουν περίπου την ίδια σύσταση ειδών με αυτούς της ομάδας g, αλλά υπήρξαν πολλές διαφυγές ατόμων που επηρέασαν τόσο τη σύσταση όσο και την αφθονία των ειδών.

Β) Μακροασπόνδυλα

Τα αποτελέσματα που ακολουθούν στηρίζονται στη μεθοδολογία συλλογής μακροασπόνδυλης πανίδας AQEM (www.aqem.de) που είναι ειδικά σχεδιασμένη για την εφαρμογή της Οδηγίας. Η επιλογή των σταθμών δειγματοληψίας είναι το πρώτο ζητούμενο της μεθόδου. Η επιλογή γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε τα δείγματα που θα συλλεχθούν να αντιπροσωπεύουν τα φυσικά και οικολογικά χαρακτηριστικά ολόκληρου του υδατορέματος, ή τουλάχιστον της περιοχής μελέτης.

Εκτός από τη συλλογή δειγμάτων βένθους και νερού, στο πεδίο καταγράφονται και κάποια άλλα χαρακτηριστικά που αφορούν τη μορφολογία και τη σύνθεση ενδιαιτημάτων, την υδρολογία, την παρόχθια βλάστηση, τις εναλλαγές ροής (διαδοχή riffles-pools), τις τεχνητές παρεμβάσεις, την ύπαρξη σημειακών ή μη σημειακών πηγών ρύπανσης κ.α. Όλες αυτές οι παράμετροι καθώς και άλλες πληροφορίες που περιγράφουν πλήρως το σταθμό και δίνουν πληροφορίες και για την διαδικασία της δειγματοληψίας αλλά και τα δείγματα που συλλέγονται, καταγράφονται στο πρωτόκολλο πεδίου.

Στόχος αυτής της καταγραφής είναι να υπάρχει μια εικόνα της μορφολογίας του ποταμού και της λεκάνης απορροής, να δοθούν στοιχεία για την υδρολογία και τη βλάστηση, να περιγραφεί η διαδικασία λήψης του βιολογικού δείγματος και τέλος να υπάρχει δυνατότητα ακριβούς επαναπροσδιορισμού του σταθμού.

Στα πλαίσια του προγράμματος ‘Υλοποίηση της άσκησης διαβαθμονόμησης (Intercalibration Exercise) οικολογικών κριτηρίων στις υποβληθείσες από τη χώρα μας περιοχές βαθμονόμησης’ πέντε τύποι ποταμών ορίστηκαν για την περιοχή της Μεσογείου (Mediterranean GIG). Από τους πέντε τύπους, επιλέχθηκαν τρεις τύποι (RM1, RM2 και RM4) ποταμών για την Ελλάδα. Ο τύπος RM1 αφορά ποτάμια της κατηγορίας ‘small, med-altitude’ (το υψόμετρο κυμαίνεται από 200 έως 800 m και η λεκάνη απορροής από 10 έως 1.000 km2), ενώ ο τύπος RM2 αφορά ποτάμια ‘medium lowland’ όπου το υψόμετρο είναι κάτω των 600 m, και η έκταση της λεκάνης απορροής κυμαίνεται από 100 έως 1000 km2. Τέλος ο τύπος RM4 (small medium Mediterranean mountains) χαρακτηρίζει τα ποτάμια των οποίων η λεκάνη απορροής

http://www.aqem.de/


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 67 -

είναι έκτασης από 10 έως 1.000 km2, ενώ το υψόμετρο κυμαίνεται από 400 έως 1500 m.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι δεν υπάρχουν ικανά λόγω του αριθμού των προς επεξεργασία δεδομένα για τον τύπο RM3 (large lowland), ο οποίος αφορά ποτάμια με έκταση λεκάνης απορροής από 1.000 έως 10.000 km2 και υψόμετρο μικρότερο των 600 m. Επίσης, πάρα πολύ σημαντική θεωρείται η απουσία δεδομένων για τον τύπο RM5, (small Mediterranean temporary) όπου το υψόμετρο είναι μικρότερο των 300 m και η λεκάνη απορροής κυμαίνεται μεταξύ 10 και 100 km2.

Από τα αποτελέσματα της συλλογής και επεξεργασίας των μακροασπονδύλων, ο τύπος RM1, εμφάνισε τη μεγαλύτερη ποικιλότητα (Σχήμα 4.3). Ακολούθησε ο τύπος RM2 με εννέα μεγάλες ταξινομικές ομάδες (Σχήμα 4.4), ενώ ο τύπος RM4 (Εικόνα 5), παρουσίασε μόνο οκτώ ταξινομικές ομάδες. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε όλους τους τύπους συλλέχθηκαν όλες οι βασικές ομάδες όπως είναι τα EPT (Ephemeroptera, Trichoptera, Plecoptera) τα Diptera και Odonata.

Οι πιο κοινές ομάδες και οικογένειες που απαντώνται στους σταθμούς αναφοράς είναι οι ακόλουθες:

Εφημερόπτερα: Baetidae, Heptageniidae, Ephemeridae, Leptophlebiidae.

Τριχόπτερα: Hydropsychidae, Beraeidae, Odontoceridae, Goeridae, Glossosomatidae, Leptoceridae, Lepidostomatidae και Limnephilidae.

Πλεκόπτερα: Perlidae, Perlodidae, Nemouridae, Taeniopterygidae και Leuctridae

Δίπτερα: Athericidae, Chironomidae, Blephariceridae, Stratiomyiidae και Simuliidae

Κολεόπτερα: Elmidae, Hydraenidae, και Dytiscidae

Οδοντόγναθα: Gomphidae, Aeshnidae, Calopterygidae και Libellulidae

Στον Πίνακα 4.2 παρουσιάζονται οι πιο κοινές οικογένειες που συλλέχθηκαν στους σταθμούς αναφοράς των διαφορετικών ποτάμιων τύπων. Επίσης μέσα από τον Πίνακα 4.2, γίνονται ορατές και οι μικρές διαφορές στην σύσταση της βενθικής πανίδας μεταξύ των διαφορετικών τύπων ποταμών. Για παράδειγμα, τα Dryopidae, Platycnemidae και τα Odontoceridae απουσίαζαν από τον τύπο RM4, ενώ απαντήθηκαν στους τύπους RM1 και RM2.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 68 -

RM 1Crustacea

1%Diptera

33%

Trichoptera11%

Coleoptera10%

Heteroptera1%

Plecoptera8%

Acari1%

Gastropoda2%

Ephemeroptera29%

Odonata4%

Σχήμα 4.3. Ποσοστιαία κατανομή μεγάλων ταξινομικών ομάδων του δικτύου διαβαθμονόμησης του τύπου RM1.

RM 2Diptera22%

Trichoptera7%

Heteroptera1%

Coleoptera10%

Plecoptera14%

Odonata4%

Acari1%

Hydrachnidia1%

Gastropoda13%


RM 4

Diptera17%

Ephemeroptera

19%Gastropoda2%

Odonata1%

Plecoptera15%

Heteroptera2%Coleoptera

17%

Trichoptera27%



Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 69 -

Πίνακας 4.2. Κατάλογος των χαρακτηριστικών οικογενειών που συλλέχθηκαν στους τύπους ποταμών RM1, RM2 και RM4

RM1 RM2 RM4 ΚΟΛΕΟΠΤΕΡΑ DRYOPIDAE DRYOPIDAE DYTISCIDAE DYTISCIDAE DYTISCIDAE ELMIDAE ELMIDAE ELMIDAE HYDRAENIDAE HYDRAENIDAE HYDRAENIDAE ΚΑΡΚΙΝΟΕΙΔΗ GAMMARIDAE GAMMARIDAE GAMMARIDAE ΔΙΠΤΕΡΑ ATHERICIDAE ATHERICIDAE ATHERICIDAE BLEPHARICERIDAE BLEPHARICDAE CHIRONOMIDAE CHIRONOMIDAE CHIRONOMIDAE DIXIDAE DIXIDAE DIXIDAE EMPIDIDAE EMPIDIDAE EMPIDIDAE SIMULIIDAE SIMULIIDAE SIMULIIDAE STRATIOMYIDAE ΕΦΗΜΕΡΟΠΤΕΡΑ BAETIDAE BAETIDAE BAETIDAE EPHEMERIDAE EPHEMERIDAE EPHEMERIDAE HEPTAGENIIDAE HEPTAGENIIDAE HEPTAGENIIDAE LEPTOPHLEBIIDAE LEPTOPHLEBIIDAE LEPTOPHLEBIIDAE ΕΤΕΡΟΠΤΕΡΑ GERRIDAE GERRIDAE GERRIDAE VELIIDAE VELIIDAE VELIIDAE ΒΔΕΛΛΕΣ ERPOBDELLIDAE ERPOBDELLIDAE HAEMOPIDAE HAEMOPIDAE HAEMOPIDAE ΟΔΟΝΤΟΓΝΑΘΑ AESHNIDAE AESHNIDAE AESHNIDAE CALOPTERYGIDAE CALOPTERYGIDAE CALOPTERYGIDAE CORDULEGASTRIDAE CORDULEGASTRIDAE CORDULIIDAE CORDULIDAE CORDULIIDAE GOMPHIDAE GOMPHIDAE GOMPHIDAE PLATYCNEMIDAE PLATYCNEMIDIDAE ΠΛΕΚΟΠΤΕΡΑ CAPNIIDAE CAPNIIDAE CAPNIIDAE CHLOROPERLIDAE CHLOROPERLIDAE LEUCTRIDAE LEUCTRIDAE LEUCTRIDAE NEMOURIDAE NEMOURIDAE NEMOURIDAE PERLIDAE PERLIDAE PERLIDAE PERLODIDAE PERLODIDAE PERLODIDAE ΤΡΙΧΟΠΤΕΡΑ BERAEIDAE BERAEIDAE BERAEIDAE BRACHYCENTRIDAE BRACHYCENTRIDAE BRACHYCENTRIDAE GOERIDAE GOERIDAE GOERIDAE HYDROPSYCHIDAE HYDROPSYCHIDAE HYDROPSYCHIDAE LEPTOCERIDAE LEPTOCERIDAE LEPTOCERIDAE LIMNEPHILIDAE LIMNEPHILIDAE LIMNEPHILIDAE ODONTOCERIDAE ODONTOCERIDAE RHYACOPHILIDAE RHYACOPHILIDAE RHYACOPHILIDAE SERICOSTOMATIDAE SERICOSTOMATIDAE


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 70 -

4.3 Λ Ι Μ Ν Ε Σ Σύμφωνα με την Οδηγία τα βιολογικά στοιχεία εκτίμησης της οικολογικής ποιότητας για τις λίμνες είναι το φυτοπλαγκτό, τα μακρόφυτα και το φυτοβένθος, η πανίδα βενθικών ασπονδύλων και η ιχθυοπανίδα. Επισημαίνεται ότι στις λίμνες η χωρική μέθοδος καθορισμού των συνθηκών αναφοράς (δειγματοληψίες) έχει περιορισμένη χρησιμότητα, διότι η συντριπτική πλειονότητα των λιμνών, και ειδικότερα αυτές που βρίσκονται σε πεδινές ή ημιορεινές περιοχές, δεν βρίσκονται σε αδιατάρακτη κατάσταση και έχουν υποστεί ανθρωπογενείς πιέσεις.

Επίσης, τονίζεται ότι η Ελλάδα όπως και οι περισσότερες μεσογειακές χώρες έχουν Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα Υδάτινα Σώματα (Ταμιευτήρες), στους οποίους ορίζεται «μέγιστο οικολογικό δυναμικό» και όχι συνθήκες αναφοράς. Το μέγιστο οικολογικό δυναμικό είναι η κατάσταση όπου οι τιμές των σχετικών βιολογικών ποιοτικών στοιχείων αντικατοπτρίζουν, στο μέτρο του δυνατού, τις τιμές που χαρακτηρίζουν τον πλέον συγκρίσιμο τύπο συστήματος επιφανειακών υδάτων, λαμβανομένων υπόψη των φυσικών συνθηκών που απορρέουν από τα τεχνητά ή ιδιαιτέρως τροποποιημένα γνωρίσματα του υδατικού συστήματος (Παράρτημα V, παρ. 1.2.5.). Οι μεσογειακές χώρες έχουν επιλέξει ταμιευτήρες κατά τη διαδικασία διαβαθμονόμησης. Η Ελλάδα έχει δηλώσει δύο τύπους ταμιευτήρων σύμφωνα με το σύστημα Α στον πίνακα διαβαθμονόμησης της Ευρώπης (βλ. αρ. 920 – Φράγμα Θησαυρού και αρ. 921 – Τεχνητή Λίμνη Ταυρωπού στο Παράρτημα της Απόφασης 2005/646/ΕΚ της Επιτροπής για την κατάρτιση πίνακα καταγραφής των τόπων που θα σχηματίσουν το δίκτυο διαβαθμονόμησης σύμφωνα με την οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου). Και οι δύο τύποι ταμιευτήρων είναι μεγάλοι, βαθείς και σε μέτρια υψόμετρα.

Το βιολογικό στοιχείο του φυτοπλαγκτού αποτελεί ιδιαίτερα χρήσιμο στοιχείο για την ταξινόμηση της οικολογικής ποιότητας σε σχέση με πιέσεις από ρύπους που οδηγούν σε ευτροφισμό. Το φυτοπλαγκτό μπορεί να αποτελέσει κατάλληλο βιολογικό στοιχείο σε ταμιευτήρες με απότομη μεταβολή στάθμης (απομάκρυνση μεγάλου όγκου νερού σε σύντομα χρονικά διαστήματα). Και αυτό διότι η επίδραση αυτή υπό μορφή διαταραχής θα οδηγήσει σε αλλαγές στην κυριαρχία των οικολογικών ομάδων φυτοπλαγκτού και στα επίπεδα βιομάζας φυτοπλαγκτού. Ως εκ τούτου, εκτιμάται η μεταβολή της οικολογικής κατάστασης και το δυνατό εύρος μεταβολών. Η εκτίμηση αυτή μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για την εφαρμογή κατάλληλων μέτρων για την επίτευξη καλής οικολογικής κατάστασης, όπου απαιτείται.

Σύμφωνα με την Οδηγία (παράρτημα V), μία λίμνη ή ταμιευτήρας βρίσκεται σε υψηλή κατάσταση σε σχέση με το φυτοπλαγκτό, όταν η ταξινομική σύνθεση και αφθονία του φυτοπλαγκτού αντιστοιχεί πλήρως ή σχεδόν πλήρως προς τις μη διαταραγμένες συνθήκες, η μέση αφθονία φυτοπλαγκτού αντιστοιχεί προς τις τυποχαρακτηριστικές φυσικοχημικές συνθήκες και δεν αλλοιώνει σημαντικά τις τυποχαρακτηριστικές συνθήκες διαφάνειας, οι ανθίσεις πλαγκτού εμφανίζονται με συχνότητα και ένταση που αντιστοιχεί προς τις τυποχαρακτηριστικές φυσικοχημικές συνθήκες.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 71 -

Οι βαθείς και μεγάλοι ταμιευτήρες που βρίσκονται σε μέγιστο οικολογικό δυναμικό χαρακτηρίζονται από πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις χλωροφύλλης α, χαμηλή βιομάζα και απουσία κυανοβακτηρίων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για τον τύπο LM7 σε περιοχές περισσότερο υγρές και ψυχρές (κατακρημνίσματα > 800 mm, μέση ετήσια θερμοκρασία < 15ºC), σε συνθήκες μέγιστου οικολογικού δυναμικού το εύρος της συγκέντρωσης χλωροφύλλης α θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 1,4 και 2 mg/m3 και για τον τύπο LM8 θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 1,8 και 2,6 mg/m3 αντιστοίχως, η συνολική βιομάζα φυτοπλαγκού θα πρέπει φθάνει έως 0,36 και 0,76 mm3/l αντιστοίχως (βλ. Milestone 6 Report – L-M GIG, final update 26 November 2007). Τέλος, οι τιμές δεικτών σύνθεσης φυτοπλαγκτού θα πρέπει να εμφανίζουν τα όρια που συμφωνήθηκαν σε μεσογειακό επίπεδο (δείκτης Catalan 0,10 και 0,61 και δείκτης MedPTI 3,08 και 3,09) (Milestone 6 Report – L-M GIG, final update 26 November 2007.

Η χρησιμοποίηση των μακροφύτων ως βιολογικού στοιχείου στους βαθείς και μεγάλους ταμιευτήρες δεν προσδίδει αποτελέσματα λόγω της συνήθους υψηλής εποχιακής διακύμανσης της στάθμης των υδάτων τους. Για τον λόγο αυτό, τα μακρόφυτα δεν χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία διαβαθμονόμησης στους ταμιευτήρες της Μεσογείου. Το βάθος των ταμιευτήρων δυσκολεύει και τη χρησιμοποίηση του φυτοβένθους ως στοιχείου (Milestone 6 Report – L-M GIG, final update 26 November 2007).

Τέλος, σε ό,τι αφορά την πανίδα των βενθικών ασπονδύλων, σύμφωνα με τον Πετρίδη, ο οποίος μελέτησε το βένθος του ταμιευτήρα του Ταυρωπού (1992), ιδεώδη πρότυπα ολιγότροφων λιμνών χαρακτηρίζονται από καμπύλες πληθυσμών που εμφανίζουν μία σχετικά χαμηλή τιμή στη ρηχή παραλιακή ζώνη, μία μέγιστη τιμή στη βαθύτερη παραλιακή που συνοδεύεται από συνεχή πτώση, με μία ελάχιστη τιμή στη βαθύαλη ζώνη. Χαμηλές τιμές μέσου ολικού πληθυσμού βένθους σε συνδυασμό με αρκετά πλούσια βενθική πανίδα είναι γνωρίσματα ολιγότροφων λιμνών. Στον εν λόγω ταμιευτήρα, με βάση τα αποτελέσματα του Πετρίδη (1992), επικρατούν οι ολιγόχαιτοι και τα Chironomidae. Σε βαθείς ταμιευτήρες όπως ο ταμιευτήρας του Ταυρωπού, η πυκνότητα του βενθικού πληθυσμού ακολουθεί σιγμοειδή καμπύλη πτώσης των ολιγότροφων λιμνών. Σύμφωνα με τον ίδιο ερευνητή, αύξηση της τροφικής κατάστασης προκαλεί άνοδο της ποικιλότητας και της αφθονίας της βενθικής πανίδας.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 72 -

4.4 Π Α Ρ Α Κ Τ Ι Α & Μ Ε Τ Α Β Α Τ Ι Κ Α Υ Δ Α Τ Α Σύμφωνα με την Οδηγία τα βιολογικά στοιχεία εκτίμησης της οικολογικής ποιότητας (Biological Quality Elements, BQE) για τα παράκτια και μεταβατικά ύδατα είναι το ζωοβένθος (μακροασπόνδυλα), το φυτοβένθος (μακροφύκη και Αγγειόσπερμα) και το φυτοπλαγκτό.

Σε κάθε τύπο υδάτινου σώματος (Πίνακας 4.3) έγινε αντιστοίχιση τύπων οικοτόπων όπως περιγράφονται από το διεθνές σύστημα ταξινόμησης οικοτόπων EUNIS (Davies & Connor, 2003, http://eunis.eea.europa.eu/habitats, σύμφωνα με προτεινόμενη μεθοδολογική προσέγγιση (Panayotidis et al., 2001; Orfanidis et al., 2005; Simboura et al., 2005) και έχοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της Μεσογειακής οικοπεριοχής.

Πίνακας 4.3. Βιοκοινωνίες που αντιστοιχούν σε συνθήκες αναφοράς για κάθε τύπο παράκτιων και μεταβατικών υδάτινων σωμάτων. . ΤΥΠΟΙ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ

Water Body types Habitat types (EUNIS) Rocky deep exposed

A3.2 Infralittoral rock moderately exposed to wave action and/or currents and tidal streams (Communities of infralittoral algae moderately exposed to wave action, Association with Cystoseira spp., Association with Peyssonnelia spp.) A4.5 Shallow sublittoral sediments dominated by angiosperms (Cymodocea, Halophila, Posidonia) A4.2 Sublittoral sands and muddy sands (DE) A4.4 Sublittoral combination sediments (DC)

Rocky shallow sheltered

A3.3 Infralittoral rock shelltered from wave action and currents and tidal streams (Communities of infralittoral algae sheltered from wave Action, Association with Cystoseira spp.) A4.2 Sublittoral sands and muddy sands (DE) A4.4 Sublittoral combination sediments (animal communities in shallow water mixed sediments)

Sedimentary deep exposed

A4.2 Sublittoral sands and muddy sands (SFHN, SFBC) A4.4 Sublittoral combination sediments (DC) A46 Biogenic structures over sublittoral sediments (Association with rhodolithes in coarse sands and fine gravels under the influence of bottom currents-SGCF) A4.5 Shallow sublittoral sediments dominated by angiosperms (Cymodocea, Halophila, Posidonia)

Sedimentary shallow sheltered

A4.2 Sublittoral sands and muddy sands(DE) A4.4 Sublittoral combination sediments (animal communities in shallow water mixed sediments, DC) A4.5 Shallow sublittoral sediments dominated by angiosperms (Halophila, Cymodocea, Posidonia, Zostera) A4.3 Sublittoral muds (VTC)


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 73 -

Very sheltered Bays A4.3 Sublittoral muds (SVMC, association with Caulerpa prolifera on superficial muddy sands in sheltered waters, VTC) A4.5 Shallow sublittoral sediments dominated by angiosperms (Halophila, Cymodocea, Zostera) A4.2 Sublittoral sands and muddy sands (SFHN)

ΤΥΠΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ

Water Body types Habitat types Coastal Lagoons Coastal lagoons – Euryhaline and eurythermic biocoenosis (LEE)

Deltas Brackish deltaic ecosystems - Euryhaline and eurythermic biocoenosis (LEE)

Abbreviations after Peres & Picard, 1964 used for communities: VTC= of the Coastal Terrigenous muds. SFBC= Finewell-sorted sands. SFHN=of fine surface sands. SGCF=coarse sands and fine gravels under the influence of bottom currents. SVMC=calm water muddy sands. AP=photophilous algae. DC=Coastal detritus bottoms. DE=muddy detritus bottoms. DL=shelf edge detritic bottoms.

Στη συνέχεια περιγάφονται τα χαρακτηριστκά των βιοκοινωνιών και παρατίθεται κατάλγος ειδών τα οποία αναμένεται να υπάρχουν κάτω από συνθήκες αναφοράς. Πρόκειται για την κλασική προσέγγιση της βενθικής βιονομίας κατά Peres & Picard (1964).

4.4.1 Υπεραιγιαλίτιδα η υπερπαράλια ζώνη.

Η παρουσία της ζώνης αυτής είναι εντονότερη σε βραχώδεις ακτές υψηλού υδροδυναμισμού, όπου τη βλέπουμε σαν μια μαύρη λωρίδα του βράχου, πάνω από τη θάλασσα. Το μαύρο χρώμα του βράχου οφείλεται σε λειχήνες του γένους Verrucaria. Η λωρίδα των λειχήνων βρέχεται μόνο από τις ψεκάδες των κυμάτων και είναι η ανώτερη της υπερπαράλιας ζώνης.

Στην υπερπαράλια ζώνη σημαντική είναι η παρουσία των κυανοφυκών, τα οποία στην περίπτωση των ασβεστολιθικών ακτών είναι ενδολιθικά. Περί τα 25 είδη έχουν προσδιοριστεί στον Ελληνικό χώρο. Κάτω απο την περιοχή των λειχήνων απαντά η τεφρόχρους περιοχή όπου επικρατούν τα ενδολιθικά κυανοφύκη. Ακολουθεί η κυανομέλανη περιοχή που βρέχεται καλά από τα κύματα και αποτελεί όριο της υπερπαράλιας με την μεσοαιγιαλίτιδα η μεσοπαράλια ζώνη που ακολουθεί προς τα βαθύτερα.

Τα ενδολιθικά είδη εισδύουν στον ασβεστολιθικό βράχο και προκαλούν την βιοδιάβρωσή του. Η πανίδα στην υπερπαράλια ζώνη αποτελείται απο το Γαστερόποδο Littorina neritoides (σαλιγκάρι της θάλασσας) και το Ισόποδο Ligia italica ("ψύλλος" της θάλασσας). Αυτά τα είδη μετακινούνται προς την μεσοπαράλια ζώνη όπου υπάρχει πλουσιότερη βλάστηση για να τραφούν. Αντίθετα το Γαστερόποδο Patella lusitanica (πεταλίδα) που ζει στη μεσοπαράλια ζώνη ανέρχεται στην υπερπαράλια ζώνη οταν υπάρχει κυματισμός, (ιδιαίτερα την νύχτα) για να βοσκήσει πάνω στο στρώμα των κυανοφυκών. Στα όρια υποπαράλιας και μεσοπαράλιας ζώνης εντοπίζεται το Θυσσανόποδο Chthamalus depressus (βάλανος).


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 74 -

Οταν η ακτή είναι αμμώδης η υπερπαράλια ζώνη αντιστοιχεί στα φυτικά υπολείμματα που "ξεβράζονται" από το κύμα και περικλείουν μια ιδιαίτερη πανίδα. Στην περίπτωση που τα φυτικά υπολείμματα προέρχονται κυρίως από Χλωροφύκη, Ροδοφύκη και Φαιοφύκη τότε σαπίζουν η ξεραίνονται γρήγορα και η δομή της βιοκοινωνίας που ζει εκεί είναι σχετικά απλή. Χαρακτηρίζεται κυρίως απο θρυμματοφάγα καρκινοειδή και χερσαία έντομα, κυρίως Δίπτερα και Κολεόπτερα.

Αντίθετα στην περίπτωση που τα φυτικά υπολείμματα είναι νεκρά φύλλα του θαλάσσιου Αγγειόσπερμου Posidonia oceanica (οι γνωστές ταινιόμορφες "φυκιάδες"),τότε η αποσάθρωση τους είναι αργή και η δομή της βιοκοινωνίας που ζει εκεί είναι πολυπλοκότερη απο αυτή της προηγούμενης περίπτωσης. Επικρατούν Αμφίποδα, Ισόποδα και Γαστερόποδα.

4.4.2 Μεσοαιγιαλίτιδα η μεσοπαράλια ζώνη.

Η μεσοπαράλια ζώνη βρίσκεται κάτω από την υπερπαράλια και αντιστοιχεί στο τμήμα εκείνο της ακτής που αποκαλύπτεται κατά την ρηχία, ενώ κατά την πλήμμη καλύπτεται από το θαλάσσιο νερό. Στη διαμόρφωση και το εύρος της μεσοπαράλιας ζώνης εκτός από την περιοδικότητα ηλιακής - σεληνιακής παλίρροιας συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες όπως ο υδροδυναμισμός, οι μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης (μετεωρολογική παλίρροια) και η σχετική υγρασία του αέρα. Στην Ελλάδα η ηλιακή – σεληνιακή παλίρροια έχει μικρό εύρος. Έτσι με ελάχιστες εξαιρέσεις η μεσοπαράλια ζώνη είναι περιορισμένη. Γενικά το ανώτερο όριο της μεσοπαράλιας ζώνης βρίσκεται έως 50 εκατοστά πάνω απο τη μέση στάθμη της θάλασσας, ενώ το κατώτερο όριο 10-20 εκατοστά κάτω από τη μέση στάθμη.

Σε σκληρά (βραχώδη) υποστρώματα στην μεσοπαράλια ζώνη απαντά το Δεκάποδο καρκινοειδές Pachygrapsus marmoratus, ενώ δυο είδη που αναφέρθηκαν στην υπερπαράλια ζώνη, το Γαστερόποδο Littorina neritoides και το Ισόποδο Ligia italica, κατεβαίνουν στην μεσοπαράλια ζώνη όταν η θάλασσα είναι ήρεμη.

Στον ανώτερο ορίζοντα της μεσοπαράλιας ζώνης χαρακτηριστικά είναι τα θυσσανόποδα Chthamalus stellatus, το Γαστερόποδο Patella lusitanica και το Φαιοφύκος Mesospora mediterranea, που σχηματίζει πάνω στα βράχια ενα συμπαγές στρώμα σαν σκουριά.

Τα είδη που προαναφέρθηκαν συνοδεύονται από Ροδοφύκη που σχηματίζουν χαρακτηριστικές ζώνες. Την άνοιξη στην μεσοπαράλια ζώνη γίνεται αισθητή η παρουσία του χλωροφύκους Enteromorpha intestinalis. Το είδος αυτό όταν παραμένει σε μεγάλη αφθονία όλο το χρόνο αποτελεί δείκτη ευτροφισμού.

Στον κατώτερο ορίζοντα της μεσοπαράλιας ζώνης αφθονούν τα Γαστερόποδα Monodonta turbinata (σε περιοχές υψηλού υδροδυναμισμού) και Monodonta turbiformis (σε περιοχές χαμηλού υδροδυναμισμού). Αφθονα είναι επίσης τα ασβεστολιθικά Ροδοφύκη, ενω στις ζώνες υψηλού υδροδυναμισμού κυριαρχεί το Ροδοφύκος Nemalion helminthoides. Πάνω στα ασβεστολιθικά φύκη "βόσκουν"


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 75 -

Γαστερόποδα όπως το είδος Patella aspera και Πολυπλακοφόρα όπως το είδος Middendorfia caprearum (χιτών).

Σε μαλακά (αμμώδη) υποστρώματα της μεσοπαράλιας ζώνης εκτός απο τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που αναφέρθηκαν για τα σκληρά υποστρώματα πρέπει να ληφθεί υπόψη και ο παράγων της διαβροχής του υποστρώματος απο το νερό που συγκρατείται μεταξύ των κόκκων της άμμου. Η ποσότητα αυτού του νερού ειναι πιο σημαντική στα λεπτόκοκκα υλικά ενω είναι ασήμαντη στην χονδρόκοκκη άμμο και τις κροκάλες.

Στις ακτές με χαλίκια χαρακτηριστικά ζώα της μεσοπαράλιας ζώνης ειναι το Αμφίποδο Gammarus olivii και το Ισόποδο Sphaeroma serratum. Στις αμμώδεις ακτές χαρακτηριστικά είδη είναι οι Πολύχαιτοι Ophelia bicornis και Nerine cirratulus.

4.4.3 Υποαιγιαλίτιδα η υποπαράλια ζώνη.

Η υποπαράλια ζώνη βρίσκεται κάτω από τη μεσοπαράλια και εκτείνεται μέχρι το όριο ανάπτυξης των φωτόφιλων φυκών και των θαλάσσιων Αγγειόσπερμων φυτών. Το όριο αυτό βρίσκεται γύρω στα 40 μέτρα στο Ιόνιο και το Ν. Αιγαίο, ενώ στο Β. Αιγαίο σπάνια ξεπερνά τα 20 μέτρα. Επίσης μέσα στους κλειστούς κόλπους το όριο αυτό δεν ξεπερνά τα 15-20 μέτρα λόγω της σχετικά περιορισμένης διαύγειας των νερών, ενώ σε ειδικές περιπτώσεις περιορίζεται στα 5-10 μέτρα.

Στην υποπαράλια ζώνη, το οικοσύστημα του βυθού βρίσκεται στις βέλτιστες συνθήκες ανάπτυξης: ο πυθμένας είναι πάντοτε καλυμμένος με νερό, το φως είναι άφθονο και η ποικιλία υποστρωμάτων μεγάλη (βραχώδη, αμμώδη και λασπώδη). Έτσι το οικοσύστημα παρουσιάζει πολλά διαμερίσματα. Το πρώτο διαμέρισμα περιλαμβάνει τα ζώα και τα φυτά (κυρίως Χλωροφύκη, Ροδοφύκη, Φαιοφύκη και θαλάσσια Αγγειόσπερμα), που ζουν προσκολλημένα στο βυθό. Το δεύτερο διαμέρισμα περιλαμβάνει ζώα (κυρίως Αρθρόποδα, Εχινόδερμα και Γαστερόποδα Μαλάκια) που ζουν πάνω στο βυθό χωρίς να είναι προσκολλημένα και συχνά κινούνται ανάμεσα στα προσκολημένα στο βυθό φυτά και ζώα. Τέλος, το τρίτο διαμέρισμα περιλαμβάνει ζώα που κολυμπούν πάνω απο το βυθό και ανάμεσα στα προσκολλημένα στο βυθό φυτά και ζώα. Εδω απαντούν κυρίως ψάρια και Γυμνοβράγχια Μαλάκια. Για λόγους πρακτικούς θα περιγραφούν χωριστά οι βιοκοινωνίες σε βραχώδες, αμμώδες και λασπώδες υπόστρωμα.

Σε βραχώδεις βυθούς της υποπαράλιας ζώνης κυριαρχούν οι διάφορες φυτοκοινωνίες των φωτόφιλων φυκών (γνωστές διεθνώς με τον Γαλλικό όρο Algues Photophiles. Τα φαιοφύκη του γένους Cystoseira δημιουργούν τον ανώτερο όροφο της βιοκοινωνίας (ύψος έως 50 εκατοστά), ενώ στον υποόροφο αναπτύσσονται διάφορα σκιόφιλα είδη ασβεστολιθικών Ροδοφυκών. Ως επίφυτα απαντούν δεκάδες μικροσκοπικά Ροδοφύκη και φαιοφύκη (κυρίως είδη της οικογένειας Ectocarpaceae).

Η πανίδα είναι πλούσια, παρόλο που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά : Υδρόζωα, Βρυόζωα, Ασκίδια, Καρκινοειδή, Μαλάκια, Πολύχαιτοι, το Εχινόδερμο Paracentrotus


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 76 -

lividus (αχινός) και διάφορα ψάρια των γενών Blanius, Coris και Gobius (σαλιάρες, γύλοι και γοβγοί).

Άλλα φωτόφιλα φύκη (Φαιοφύκη, Ροδοφύκη και Χλωροφύκη) δίνουν χαρακτηριστικές "όψεις" (facies) της βιοκοινωνίας. Σε βραχώδεις περιοχές κοντά στα ποτάμια τα φωτόφιλα φύκη εκτοπίζονται απο το Δίθυρο Μαλάκιο Mytilus galoprovincialis (το κοινό μύδι).

Σε αμμώδεις περιοχές της υποπαράλιας ζώνης επικρατεί η βιοκοινωνία του υποθαλάσσιου λιβαδιού του Αγγειόσπερμου φυτού Posidonia oceanica (γνωστά διεθνώς με την τον Γαλλικό όρο Herbiers de Posidonie ή HP και στα Ελληνικά με την κοινή ονομασία «φυκιάδες» ή Ποσειδωνίες). Η βιοκοινωνία αυτή, όταν οι συνθήκες υδροδυναμισμού και φωτισμού είναι ευνοϊκές, καλύπτει όλο τον βυθό από 1 έως 40 μέτρα βάθος. Από οικολογική άποψη στη θάλασσα το υποθαλάσσιο λιβάδι παίζει τον ρόλο του δάσους. Τα ριζώματα της P. oceanica είναι πολυετή, συγκρατούν το ίζημα και προστατεύουν τον βυθό από τη διάβρωση. Τα φύλλα της P. oceanica ανανεώνονται συνεχώς προσφέροντας τεράστιες ποσότητες οργανικής ύλης στο οικοσύστημα. Τέλος, το σύνολο φύλλων και ριζωμάτων φιλοξενεί έναν απίστευτα μεγάλο αριθμό φυτικών και ζωϊκών ειδών (περίπου 1000 είδη κατά τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς). Τα είδη αυτά βρίσκουν προστασία μέσα στο υποθαλάσσιο λιβάδι, τρέφονται και αναπαράγονται.

Το είδος P. oceanica είναι ενδημικό της Μεσογείου. Το υποθαλάσσιο λιβάδι της P. oceanica είναι η πιο διαδεδομένη και χαρακτηριστική βλάστηση της υποπαράλιας ζώνης των ακτών της Ελλάδας. Υπάρχει παντού, εκτός από τις περιοχές εκβολών μεγάλων ποταμών, τους ημίκλειστους κόλπους με κακή ανανέωση των νερών και τις ρυπασμένες περιοχές. Η παρουσία του λιβαδιού της P. oceanica θεωρείται δείκτης καθαρών νερών, με καλή ανανέωση και μικρές μεταβολές αλατότητος (38-39 ο/οο).

Από τα 300 είδη φυτών και τα 700 είδη ζώων που απαντούν στα υποθαλάσσια λιβάδια της P. oceanica ενδεικτικά αναφέρουμε τα φυτά και τα ζώα που ζουν προσκολλημένα πάνω στα φύλλα και τα ριζώματα αποτελούν την πολυπληθέστερη, από άποψη αριθμού ειδών, ομάδα. Επικρατούν ασβεστολιθικά Ροδοφύκη που σχηματίζουν λεπτές κρούστες καθώς και το στρωματόμορφο Φαιοφύκος Myrionema orbicularis. Την άνοιξη απαντούν σε αφθονία νηματόμορφα Φαιοφύκη, ενώ το καλοκαίρι και το φθινόπωρο υπάρχουν άφθονα Ροδοφύκη. Τα επίφυτα είναι λιγότερα στα χειμερινά φύλλα της P. oceanica. Ο ζωικός κόσμος πάνω στα φύλλα αποτελείται κυρίως από χαρακτηριστικά Βρυόζωα, Υδρόζωα, Σπόγγους, Πολύχαιτους και Ασκίδια. Τα ζώα που κινούνται ανάμεσα στα φύλλα είναι το χαρακτηριστικό Δίθυρο Μαλάκιο Propeamussium byalinum, το χαρακτηριστικό Οπισθοβράγχιο Μαλάκιο Aplysiella virescens και τα Προσοβράγχια Cantharidus exasperatus και διάφορα άλλα είδη. Τα ζώα που ζουν ανάμεσα στα φύλλα είναι διάφορα ψάρια όπως "καλογρίτσες" (Chromis chromis), τo φυτογάγο ψάρι σάλπα (Sarpa salpa), διάφορα είδη της οικογένειας Syngnathidae (οπως οι ιππόκαμποι) και κυρίως Καρκινοειδή όπως Κολυμβητικά Δεκάποδα (γαρίδες). Τα μικροσκοπικά ζώα που κινούνται ανάμεσα στα επίφυτα είναι κυρίως Πρωτόζωα, Νηματώδεις και Κωπήποδα.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 77 -

Σε αμμώδεις ακτές εκτεθειμένες στους ισχυρούς ανέμους η βιοκοινωνία του υποθαλάσσιου λιβαδιού της P. oceanica αντικαθίσταται από τη βιοκοινωνία της Άμμου με καλά Ταξινομημένους Κόκκους (γνωστή διεθνώς με τον Γαλλικό όρο Sables fins Bien Calibres ή SFBC). Στη βιοκοινωνία αυτή δεν υπάρχουν φυτά. Επικρατούν τα Δίθυρα Μαλάκια και ψάρια της άμμου όπως οι μουρμούρες (Lithognathus mormyrus). Οι περιοχές ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta σχετίζονται με τέτοιους βυθούς.

Σε λασπώδεις βυθούς, που απαντούν στο μυχό όλων σχεδόν των ημίκλειστων κόλπων της Ελλάδας, επικρατεί η βιοκοινωνία της λασπώδους Αμμου Χαμηλού Υδροδυναμισμού (γνωστή διεθνώς με τον Γαλλικό όρο Sable Vaseux en Male Calme η SVMC). Η πιο συνηθισμένη όψη της βιοκοινωνίας αυτής είναι το υποθαλάσσιο λιβάδι του Αγγειόσπερμου Cymodocea nodosa. Πρόκειται για σχηματισμό ανάλογο με εκείνο της P. oceanica, αλλά πολύ πιο φτωχό σε είδη, λόγω του εφήμερου χαρακτήρα του.

Πράγματι τα υποθαλάσσια λιβάδια της C. nodosa δεν παρουσιάζουν την σταθερότητα των λιβαδιών της P. oceanica επειδή το ρίζωμά τους είναι επιφανειακό και συχνά αντέχει μόνο μια χρονιά, δηλαδή φυτρώνει την άνοιξη και ξεριζώνεται το χειμώνα. Ωστόσο, στα πιο προστατευμένα μέρη με ήπιους χειμώνες, το λιβάδι της C. nodosa είναι πυκνό και σταθερό, τα φύλλα φτάνουν το μισό μέτρο ύψος και η βιοκοινωνία αποκτά αξιοσημείωτη ποικιλία. Το λιβάδι της C. nodosa αρχίζει συνήθως στο μισό μέτρο βάθος και φτάνει μόνο στα 5-10 μέτρα βάθος, λόγω της μικρής διαύγειας των νερών στους κλειστούς κόλπους με λασπώδη βυθό.

Τα υποθαλάσσια λιβάδια της C. nodosa συνήθως δεν είναι αμιγή. Μέσα στο λιβάδι αναπτύσεται κατα τόπους τα Χλωροφύκη Caulerpa prolifera και Caulerpa racemosa καθώς και το θαλάσσιο Αγγειόσπερμο Halophila stipulacea. Τα είδη αυτά θεωρούνται δείκτες αστάθειας και αναπτύσσονται ευκαιριακά όταν η C. nodosa υποχωρεί. Ανάλογα φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί και σε λιβάδια P. oceanica. Αξίζει να σημειωθεί ότι το θαλάσσιο Αγγειόσπερμο H. stipulacea και το Χλωροφύκος Caulerpa racemosa είναι τροπικά-υποτροπικά είδη και έφθασαν στη Μεσόγειο από την Ερυθρά θάλασσα μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Το είδος H. stipulacea έχει αναφέρθηκε για πρώτη φορά στις ελληνικές ακτές στις αρχές του 20ου αιώνα και μέχρι το 2000 είχε εξαπλωθεί προς τα βόρεια μέχρι τις Κυκλάδες και τον Σαρωνικό στο Αιγαίο και μέχρι τους Παξούς στο Ιόνιο, ενώ το είδος Caulerpa racemosa αναφέρθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και σε 5-10 χρόνια έγινε ένα από τα πλέον κοινά είδη των ακτών όλης της χώρας.

Η πανίδα των λιβαδιών της C. nodosa περιλαμβάνει ζώα που κινούνται πάνω στο βυθό και ζώα που ζουν μέσα στο βυθό. Ο φυσικός ευτροφισμός των περιοχών αυτών τις καθιστά ιδανικές για την ανάπτυξη Δίθυρων Μαλακίων με εμπορική αξία όπως τα στρείδια (Ostrea edulis) τα μύδια (Mytilus galloprovencialis), τα χάβαρα (Modiolus barbatus), τα κυδώνια (Venus verucosa) και τα χτένια (διάφορα είδη των γενών Pecten και Chlamys)


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 78 -

Στο εσωτερικό των κόλπων, όταν υπάρχει προσφορά γλυκού νερού η βιοκοινωνία που περιγράφηκε παραπάνω αντικαθίσταται από την Ευρύθερμη και Ευρύαλη βιοκοινωνία των Λιμνοθαλασσών (γνωστή διεθνώς με τον Γαλλικό όρο biocenose Lagunaire, Eurytherme & Euryhaline ή LEE). Πρόκειται για τα μεταβατικά ύδατα (transitional water bodies) σύμφωνα με την Οδηγία. Τα θαλάσσια αγγειόσπερμα Zostera noltii και Ruppia maritima αντικαθιστούν την C. nodosa. Η πανίδα αποτελείται από Δίθυρα Μαλάκια και Γαστερόποδα Μαλάκια. Στους βυθούς αυτούς απαντούν ευρύθερμα και ευρύαλα ψάρια, όπως ο κέφαλος (διάφορα είδη του γένους Mugil), η τσιπούρα (Sparus auratus) και το λαυράκι (Dicentrarchus labrax) και αναπαράγονται Καρκινοειδή με μεγάλη εμπορική αξία όπως οι γαρίδες (Penaeus kerathurus).

Τα μεταβατικά οικοσυστήματα γενικά, παρουσιάζουν ιδιαιτερότητα γιατί βρίσκονται στα όρια ξηράς και θάλασσας και εμφανίζουν συνήθως έντονη διαβάθμιση και μεγάλες διακυμάνσεις φυσικοχημικών παραμέτρων. Τα μεταβατικά οικοσυστήματα εμφανίζουν χαμηλή βιοποικιλότητα και αυτό οφείλεται στο ότι η φυσική αστάθεια που παρουσιάζουν αποτρέπει την εγκατάσταση πολλαπλών βιοκοινωνιών, διατηρώντας την ποικιλότητα σε χαμηλά επίπεδα. Σημαντικές παράμετροι για την κατανομή των οργανισμών σε αυτά τα συστήματα θεωρούνται η αλατότητα, η επίδραση της θάλασσας, η παροχή γλυκού νερού, το βάθος, η παρουσία βλάστησης, ο υδροδυναμισμός, καθώς και τα ευτροφικά φαινόμενα.

4.4.4 Περιαιγιαλίτιδα η Περιπαράλια ζώνη.

Η περιπαράλια ζώνη βρίσκεται κάτω από την υποπαράλια ζώνη και εκτείνεται μέχρι τα όρια ανάπτυξης των σκιοφίλων φυκών, που συμπίπτει πρακτικά με το τέλος της υφαλοκρηπίδας και την αρχή της ηπειρωτικής κατωφέρειας, γύρω στα 150 μέτρα βάθος. Στα βάθη αυτά τα βραχώδη υποστρώματα σπανίζουν επειδή ο βυθός τείνει να σκεπαστεί από τα ιζήματα που μεταφέρονται από μικρότερα βάθη με την δράση των κυμάτων και των ρευμάτων. Για τα Ελληνικά νερά το βάθος των 40 μέτρων μπορεί να θεωρηθεί οριακό για την ανατάραξη του βυθού από τα κύματα.

Ωστόσο, τοπικά, σε απότομους βυθούς εκτεθειμένους στον υδροδυναμισμό, αναπτύσσεται η βιοκοινωνία των βράχων της Ανοιχτής θάλασσας (γνωστή διεθνώς με τον Γαλλικό όρο Roche du Large ή RL). Η πανίδα χαρακτηρίζεται από την παρουσία Σπόγγων. Χαρακτηριστική είναι επίσης η παρουσία κνιδόζωων όπως το κόκκινο κοράλλι Corallium rubrum και άλλων ειδών. Στους βυθούς αυτούς απαντούν μεγάλα Καρκινοειδή όπως ο αστακός (Homarus gamarus) και πετρόψαρα όπως ο ροφός (Epinephelus ruber), που βρίσκουν καταφύγιο στα βάθη της περιπαράλιας ζώνης, αφού στην υποπαράλια έχουν αποδεκατιστεί από την υπεραλίευση.

Ένας άλλος τύπος σκληρού υποστρώματος είναι αυτός που σχηματίζεται από τα σκιόφιλα ασβεστολιθικά Ροδοφύκη της οικογένειας Corallinaceae. Πρόκειται για ένα βιογενές σκληρό υπόστρωμα (οι ψαράδες το ονομάζουν "τραγάνα") που φιλοξενεί την κοραλλιογενή βιοκοινωνία (γνωστή διεθνώς με τον Γαλλικό όρο Coralligene ή C). Πάνω στο σκληρό αυτό υπόστρωμα αναπτύσσονται σκιόφιλα Χλωροφύκη και Ροδοφύκη. Η πολύ πλούσια σε είδη πανίδα περιλαμβάνει Κνιδόζωα Πολύχαιτους,


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 79 -

Bραχιόποδα, Βρυόζωα, Σπόγγους, Ασκίδια και Δίθυρα Μαλάκια. Στους βυθούς αυτούς απαντούν διάφορα βενθικά ψάρια μεγάλης οικονομικής σημασίας, όπως το μπαρμπούνι (Mullys surmuletus), το λιθρίνι (Pagellus erythrinus), το φαγκρί (διάφορα είδη του γένους Pagrus) και η συναγρίδα (διάφορα είδη του γένους Dentex).

Ένας άλλος τύπος βυθού της περιπαράλιας ζώνης, επίσης πλούσιος σε βενθικά ψάρια, που μοιάζει με "τραγάνα" είναι ο βυθός που φιλοξενεί την βιοκοινωνία των Παράκτιων Βιογενών Θρυμμάτων (γνωστή διεθνώς με τον γαλλικό όρο Detritique Cotier ή DC). Πρόκειται για βυθό με μαλακό υπόστρωμα, ο οποίος είναι διάσπαρτος με νεκρά κελύφη οργανισμών, που προέρχονται συνήθως απο γειτονικές βιοικοινωνίες της υποπαράλιας ζώνης.

Τα μαλακά λασπώδη υποστρώματα είναι πλέον διαδεδομένος τύπος βυθού στην περιαιγιαλίτιδα ζώνη. Στους βυθούς αυτούς αναπτύσσεται η βιοκοινωνία της Χερσογενούς Παράκτιας Λάσπης (γνωστή διεθνώς με τον Γαλλικό όρο Vase Terrigene Cotiere ή VTC). Όπως είναι φυσικό οι Πολύχαιτοι Δακτυλιοσκώληκες αντιπροσωπεύουν πάνω από 50% των ειδών της βιοκοινωνίας (συχνά το 90%), ενώ σημαντικό ρόλο παίζουν και τα Μαλάκια. Σπανιότερα είναι τα Κνιδόζωα, Ασκίδια, Εχινόδερμα και Καρκινοειδή.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 80 -

Πίνακας 4.4. Κατάλογος των χαρακτηριστικών βενθικών ειδών γιά κάθε τύπο βιοτόπου και βιοκοινωνίας.

Midlittoral sands

Pol Ophelia bicornis Pol Scolelepis squamata Mol Donacilla cornea Cru Eurydice affinis

Sublittoral Muds-VTC

CODE SPECIES Pol Ampharete acutifrons Pol Ancistrosyllis groenlandica Pol Ancistargis hamata Pol Aquilaspio sp. (Paraprionospio pinnata) Pol Aricidea claudiae Pol Chaetozone setosa Pol Cossura coasta Pol Goniada maculata Pol Glycera rouxii Pol Glycera unicornis Pol Harmothoe lunulata Pol Laonice cirrata Pol Lepidasthenia maculate Pol Levinsenia gracilis Pol Lumbrineris latreilli Pol Maldane glebifex Pol Maldane sarsi Pol Marphysa bellii Pol Metasychis gotoi Pol Monticellina dorsobranchialis Pol Nephtys hystricis Pol Ninoe armoricana Pol Paradiopatra calliopae Pol Pectinaria belgicae Pol Praxillella gracilis Pol Prionospio ehlersi Pol Sternaspis scutata Pol Sthenolepis yhleni Pol Terebellides stroemi Mol Abra nitida Mol Acanthocardia paucicostata Mol Cultellus adriaticus Mol Hyala vitrea Mol Mysella bidentata Mol Nucula sulcata Mol Nucula tenuis Mol Turritella communis Cru Ampelisca typical Cru Ampelisca truncate Cru Calianassa subterranean Cru Calianassa truncate Cru Jaxea nocturna Cru Harpinia dellavalei Cru Leptocheirus dellavallei


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 81 -

Cru Nephrops norvegicus Cru Portunus depurator Cru Goneplax rhomboids Ech Amphiura chiajei Ech Amphiura filiformis Ech Astropecten pentacanthus Ech Leptopenctata tergestina Ech Labidoplax digitata

Sublittoral muds -sandy muds

CODE SPECIES Pol Drilonereis filum Pol Levinsenia gracilis Pol Paralacydonia paradoxa Pol Scoloplos armiger Pol Sigambra parva Pol Sternaspis scutata Mol Hiatella arctica Mol Monia patelliformis Mol Myrtea spinifera Mol Mysella bidentata Mol Timoclea ovata Ech Amphiura chiajei Ech Amphiura filiformis Sip Aspidosiphon kowalevskii Sip Aspidosiphon muelleri

Sublittoral muds-Shallow muddy sands-SVMC

CODE SPECIES Pol Abarenicola claparedii Pol Aonides oxycephala Pol Chone collaris Pol Harmothoe spinifera Pol Heteromastus filiformis Pol Marphysa sanguinea Pol Paradoneis lyra Pol Petaloproctus terricola Pol Phyllo foetida Pol Schistomeringos rudolphii Mol Lentidium mediterraneum Mol Loripes lacteus Mol Telinna tenuis Mol Venerupis aureus Mol Venerupis decussates Cru Idotea baltica Cru Iphinoe inermis Cru Upogebia pusilla

Sublittoral muds and muddy sands, DE

CODE SPECIES Pol Aphelochaeta marioni Pol Aponuphis bilineata Pol Aponuphis brementi Pol Aponuphis fauveli Pol Aricidea catherinae


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 82 -

Pol Chaetozone setosa Pol Chone duneri Pol Clymenura clypeata Pol Cossura soyeri Pol Diplocirrus glaucus Pol Dirtupa arietina Pol Euchone rosea Pol Euclymene palermitana Pol Eunice vittata Pol Eupanthalis kinbergi Pol Glycera alba Pol Goniada maculata Pol Heteromastus filiformis Pol Laonice cirrata Pol Levinsenia gracilis Pol Leiocapitella dollfusi Pol Lumbrineris gracilis Pol Lumbrineris latreilli Pol Magelona minuta Pol Maldane sarsi Pol Melinna palmata Pol Micronephtys maryae Pol Monticellina dorsobranchialis Pol Nematonereis unicornis Pol Nephtys hombergi Pol Notomastus latericeus Pol Paralacydonia paradoxa Pol Polyodontes maxillosus Pol Prionospio banyulensis Pol Pseudoeliocapitella fauveli Pol Rhodine loveni Pol Scalibregma inflatum Pol Sphaerosyllis taylori Pol Spiophanes kroyeri Pol Sthenelais boa Mol Telinna distorta Mol Timoclea ovata Cru Cirolana neglecta Cru Corophium volutator Sip Golfingia elongata Sip Onchnesoma steenstrupi Sip Phascolosoma granulatum Sip Aspidosiphon muelleri

Sublittoral sands and muddy sands (well sorted sands) (SFBC)

CODE SPECIES Pol Aricidea capensis Pol Aricidea catherinae Pol Aricidea cerruti Pol Aricidea simonae Pol Chone acustica Pol Chone filicaudata Pol Cirrophorus harpagoneus Pol Clymenura clypeata Pol Diopatra neapolitana Pol Ditrupa arietina Pol Euclymene lombricoides


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 83 -

Pol Euclymene oerstedii Pol Mediomastus fragilis Pol Nephtys hombergi Pol Onuphis eremita Pol Owenia fusiformis Pol Paradoneis armata Pol Peresiella clymenoides Pol Pettiboneia urciensis Pol Prionospio caspersi Pol Prionospio fallax Pol Protodorvillea kefersteini Pol Scolelepis squamosus Pol Sigalion mathildae Pol Spio decoratus Pol Spiophanes bombyx Pol Spermosyllis torulosa Mol Acanthocardia tuberculata Mol Chamelea gallina Mol Donax semistriatus Mol Montacuta ferruginosa Mol Nassa mutabilis Mol Nassa pygmaea Mol Spisula subtruncata Mol Telinna nitida Mol Telinna pulchella Mol Tellina donacina Mol Tellina fabuloides Mol Thracia papyracea Mol Venus gallina Cru Ampelisca brevicornis Cru Diogenes pugilator Cru Lembos spiniventris Cru Macropipus barbarus Cru Perioculodes longimanus Cru Siphonoecetes dellavellei Cru Urothoe grimaldii Cru Urothoe poseidonis Cru Urothtoe pulchella Ech Echinocardium cordatum Ech Ophiura ophiura Phor Phoronis psammophyla

Sublittoral sands and muddy sands (Shallow sands) (SFHN)

CODE SPECIES Pol Glycera tridactyla Pol Mysta siphonodonta Pol Scolelepis cantabra Pol Scoloplos armiger Pol Spio decoratus Pol Cyclope donovani ? Mol Donax semistriatus Mol Donax trunculus Mol Lentidium mediterraneum Mol Macoma tenuis Cru Idotea baltica Cru Iphinoe inermis Cru Portumnus latipes


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 84 -

Sublittoral combination sediments deeper sands with detritus-DC

CODE SPECIES Pol Ditrupa arietina Pol Harmothoe reticulate Pol Hyalinoecia tubicola Pol Hyalinoecia bilineata Pol Laetmonice hystrix Pol Myriochele oculata Pol Nephtys hombergi Pol Petta pusilla Pol Pista cristata Pol Protula intestinum Pol Vermiliopsis infundibulum Mol Acanthocardia aculeate Mol Abra prismatica Mol Clausinella brongiartii Mol Falcidens gutturosus Mol Gouldia minima Mol Laevicardium oblingum Mol Lima loscombei Mol Modiolus phaseolinus Mol Pandora obtuse Mol Parvicardium minimum Mol Parvicardium roseum Mol Pecten jacobeus Mol Pitar rudis Mol Striarca lacteal Mol Timoclea ovata Cru Ampelisca sarsi Cru Anapagurus chiroacanthus Cru Anapagurus laevis Cru Ebalia edwarsii Cru Ebalia tuberose Cru Paguristes oculatus Cru Urothoe elegans Ech Anseropoda placenta Ech Genocidaris maculate Ech Holothuria forskali Ech Marthasterias glacialis Ech Ophiura ophiura Ech Psammechinus microtuberculatus

Biogenic structures over subl. Sediments-Deeper coarse sands-SGCF CODE SPECIES Pol Aglaophamus rubella Pol Armandia cirrosa Pol Armandia polyophthalma Pol Bhawania reyssi Pol Glycera gigantean Pol Glycera lapidum Pol Glycera tesselata Pol Kefersteinia cirrata Pol Lumbrinerides amoureuxi Pol Ophelia roscoffensis Pol Pista cristata


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 85 -

Pol Polycirrus medusa Pol Polygordius lacteus Pol Praegeria remota Pol Prionospio banyulenis Pol Protodorvillea kefersteini Pol Psammolyce arenosa Pol Pseudomystides elongate Pol Sabellaria spinulosa Pol Sigalion squamosus Pol Sphaerosyllis bulbosa Pol Thallenessa dendrolepis Mol Acanthocardia echinata Mol Dentalium vulgare Mol Diplodonta apicalis Mol Donax variegatus Mol Dosinia exoleta Mol Laevicardium crassum Mol Lentidium mediterraneum Mol Monoculodes carinatus Mol Psammobia costulata Mol Tapes rhomboides Mol Tellina crassa Mol Tellina pusilla Mol Timoclea ovata Mol Venus casina Mol Venus fasciata Cru Anapagurus breviaculeatus Cru Cirolana gallica Cru Macropipus pusillus Cru Urothoe brevicornis Ech Amphipholis squamata Ech Astropecten aranciacus Ech Echinocardium fenauxi Ech Ophiopsila annulosa Ech Ophiothrix fragilis Ech Spatangus purpureus Ech Sphaerechinus granularis Acr Branchiostoma lanceolatum

Deep shelf sediments –DL CODE SPECIES Pol Ampharete acutifron Pol Auchenoplax crinita Pol Paralacydonia paradoxa Pol Placostegus tridentatus Pol Lumbrineris latreilli Pol Nothria conchilega Pol Harmothoe fraserthomsoni Pol Prionospio ehlersi Pol Poecilochaetus serpens Pol Scoletoma impatiens Pol Chloeia venusta Mol Dentalium panormum Mol Pitar mediterranea Ech Neocucumis marioni Cru Ebalia granulosa


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 86 -

Deep shelf sediments -Coralligenous-C CODE SPECIES Pol Adyte pellucida Pol Brania pusilla Pol Dodecaceria concharum Pol Dorvillea rubrovittata Pol Euchone rosea Pol Eunice harassii Pol Eunice schizobranchia Pol Eurysyllis tuberculata Pol Exogone rostrata Pol Glycera tesselata Pol Haplosyllis spongicola Pol Lysidice ninetta Pol Notopygos megalops Pol Odontosyllis fulgurans Pol Paleanotus debile Pol Palola sisciliensis Pol Pholoe minuta Pol Pionosyllis dionisi Pol Pionosyllis weismanni Pol Polyphysia crassa Pol Pontogenia chrysocoma Pol Prionospio banyulensis Pol Salmacina dysteri Pol Serpula concharum Pol Serpula lobiancoi Pol Serpula vermicularis Pol Syllis ferrani Pol Syllis ferrugina Pol Syllis variegate Pol Terebella lapidaria Pol Xenosyllis scabra Mol Gastochaena dubia Cru Catapaguroides timidus Cru Macropipus corrugatus Ech Astropecten aranciacus Bry Celleporina sardonica Anth Caryophyllia smithi Αμμώδεις και ιλώδεις βυθοί της υποπαράλιας ζώνης με θαλάσσια Αγγειόσπερμα φυτά

a) Zostera marina meadows CODE SPECIES Pol Aricidea cerrutii Pol Caulleriella alata Pol Lumbrineris gracilis Pol Notomastus latericeus Pol Paradoneis lyra Pol Platynereis dumerillii Mol Loripes lacteus Cru Ampelisca riedli Cru Ampelisca sarsi Cru Amphithoe ramondi

b) Posidonia oceanica meadows CODE SPECIES


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 87 -

Pol Adyte pellucida Pol Brania oculata Pol Branchiomma luculanum Pol Caulleriella bioculata Pol Euclymene lombricoides Pol Eurysyllis tuberculata Pol Exogone rostrata Pol Jasmineira elegans Pol Haplosyllis spongicola Pol Laetmonice hystrix Pol Lepidonotus clava Pol Lumbrineriopsis paradoxa Pol Lysidice ninetta Pol Paleanotus debile Pol Pholoe minuta Pol Platynereis dumerillii Pol Polyophthalmus pictus Pol Pontogenia chrysocoma Pol Syllis cornuta Pol Syllis ferrugina Pol Syllis hyaline Mol Psammobia depressa Mol Venus verrucosa Ech Astropecten spinulosus Cru Atylus guttatus Cru Processa edulis Cru Processa robusta Cru Macropipus arcuatus Cru Upogebia deltaura c) Caulerpa taxifolia CODE SPECIES Pol Eunice oerstedii Pol Lumbrineris fragilis Pol Scoloplos armiger Pol Scolelepis tridentata Mol Euspira nitida Mol Gouldia minima Mol Lucinella divaricata Mol Musculus costulatus Mol Nassarius incrassatus Mol Parvicardium ovale Mol Pitar rudis Mol Plagiocardium papillosum Mol Rissoa similes


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 88 -

5. Π Ι Ε Σ Ε Ι Σ

5.1 Εισαγωγή

Η ανάλυση πιέσεων – επιπτώσεων αποτελεί ένα ουσιαστικό και βασικό στάδιο της διαδικασίας εφαρμογής της Οδηγίας και η μεθοδολογική προσέγγιση της ανάλυσης πιέσεων – επιπτώσεων περιγράφεται στο σχετικό Καθοδηγητικό Έγγραφο «Guidance Document No 3. Analysis of Pressures and Impacts».

Σύμφωνα με το Άρθρο 5 της Οδηγίας κάθε Κράτος Μέλος εξασφαλίζει ότι, για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού ή για κάθε τμήμα διεθνούς περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού το οποίο βρίσκεται στο έδαφός του, αναλαμβάνεται:

• ανάλυση των χαρακτηριστικών της,

• επισκόπηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων και

• οικονομική ανάλυση της χρήσης ύδατος, σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές των Παραρτημάτων II και III.

Στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας (παράγραφοι 1.4 και 1.5) περιγράφονται οι απαιτήσεις ως προς την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεών τους στα επιφανειακά υδάτινα σώματα.

Τα βασικά στάδια της γενικής προσέγγισης για την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων όπως καθορίζονται στην Οδηγία είναι 4:

• Προσδιορισμός των κύριων δραστηριοτήτων και των πιέσεων

• Προσδιορισμός των σημαντικών πιέσεων

• Αξιολόγηση των επιπτώσεων και,

• Αξιολόγηση της πιθανότητας της αποτυχίας επίτευξης των στόχων.

Για να υλοποιηθούν τα τέσσερα ανωτέρω στάδια, τρία ενισχυτικά στοιχεία πρέπει να ληφθούν υπόψη (παρουσιάζονται στο αριστερό τμήμα του ακόλουθου σχήματος). Η περιγραφή του υδατικού σώματος και της λεκάνης απορροής του υποστηρίζει την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων, ενώ παράλληλα εξετάζονται διάφοροι τύποι πληροφοριών που μπορούν να είναι χρήσιμοι, π.χ. κλίμα, γεωλογία, έδαφος και χρήση γης. Κατά τη διαδικασία της ανάλυσης, παρατηρημένα δεδομένα (από προγράμματα παρακολούθησης) σχετικά με το υδάτινο σώμα επίσης χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση των επιπτώσεων. Ακόμη η σύγκριση αυτών των στοιχείων με τις κύριες δραστηριότητες βοηθά στην πρόγνωση σχετικά με το που οι πιέσεις είναι πιθανό να προκαλέσουν αποτυχία επίτευξης των στόχων.

Σε πολλές περιπτώσεις αυτά τα βασικά στάδια δεν υλοποιούνται ως γραμμική ακολουθία. Ένα παράδειγμα μιας τέτοιας περίπτωσης είναι όπου τα διαθέσιμα στοιχεία μετρήσεων (ποιοτικά και ποσοτικά) ενός υδάτινου σώματος, που καθορίζουν μια


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 89 -

επίπτωση, χρησιμοποιούνται για να καθορίσουν τον προσδιορισμό των σημαντικών πιέσεων.

Σχήμα 5.1 Τα βασικά στάδια της γενικής προσέγγισης για την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων. Εκείνα τα τμήματα στα μπλε υπόβαθρα στη δεξιά πλευρά είναι τα κύρια τμήματα της ανάλυσης, ενώ εκείνα τα στοιχεία στα άσπρα υπόβαθρα στην αριστερή πλευρά είναι υποστηρικτικά.

Σύμφωνα με το Καθοδηγητικό Έγγραφο «Guidance Document No 3. Analysis of Pressures and Impacts», ως σημαντική πίεση ορίζεται οποιαδήποτε πίεση που μπορεί να συμβάλει στην αποτυχία επίτευξης ενός στόχου.

Η εκτίμηση της σημαντικότητας μιας πίεσης επί ενός υδατικού σώματος βασίζεται στη γνώση των πιέσεων εντός της περιοχής της λεκάνης απορροής σε συνδυασμό με μια κατ' αρχήν κατανόηση της ροής των υδάτων, της χημικής και της βιολογικής λειτουργίας του υδατικού σώματος εντός της λεκάνης. Οι μέθοδοι που εφαρμόζονται είναι οι ακόλουθες:

α) αξιολόγηση των συσχετίσεων μέσω της χρήσης των δεδομένων παρακολούθησης που ήδη υπάρχουν,

β) απλές αριθμητικές προσεγγίσεις και

γ) εφαρμογή απλών κριτηρίων και κανόνων για τον καθορισμό των οριακών τιμών όπως το μέγεθος του πληθυσμού (σε σχέση με την οδηγία 91/271/ΕΟΚ), το μέγεθος των βιομηχανιών (π.χ. σε σχέση με την οδηγία για τον Ολοκληρωμένο Έλεγχο και Πρόληψη της Ρύπανσης- IPPC ), τις χρήσεις γης κλπ.

Στις ακόλουθες παραγράφους γίνεται Προσδιορισμός των Σημαντικών Πιέσεων στα Επιφανειακά Υδάτινα Σώματα του Υδατικού Διαμερίσματος όπως αυτός περιγράφεται στην παράγραφο 1.4 του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας:

Προσδιορισμός των κύριων

δραστηριοτήτων και των πιέσεων

Προσδιορισμός των πιθανών σημαντικών πιέσεων

Αξιολόγηση των επιπτώσεων

Περιγραφή υδατικού σώματος και λεκάνης

απορροής

Δεδομένα από προγράμματα

παρακολούθησης

Στόχος Αξιολόγηση της πιθανότητας της αποτυχίας επίτευξης των στόχων


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 90 -

1.4 Προσδιορισμός των πιέσεων

Τα κράτη μέλη συλλέγουν και διατηρούν πληροφορίες για τον τύπο και το μέγεθος των σημαντικών ανθρωπογενών πιέσεων που ενδέχεται να ασκούνται στα συστήματα επιφανειακών υδάτων κάθε περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού, ιδίως δε: υπολογίζουν και προσδιορίζουν τη σημαντική ρύπανση από σημειακές πηγές, ιδίως από ουσίες του παραρτήματος VIII, που προέρχονται από αστικές, βιομηχανικές, γεωργικές και άλλες εγκαταστάσεις και δραστηριότητες, βάσει, μεταξύ άλλων, των πληροφοριών που συλλέγονται δυνάμει:

i. των άρθρων 15 και 17 της οδηγίας 91/271/ΕΚ, ii. των άρθρων 9 και 15 της οδηγίας 96/61/ΕΚ

και, για τους σκοπούς του αρχικού σχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού:

iii. του άρθρου 11 της οδηγίας 76/464/ΕΟΚ και iv. των οδηγιών του Συμβουλίου 75/440/ΕΚ, 76/160/ΕΟΚ, 78/659/ΕΟΚ και 79/923/ΕΟΚ

υπολογίζουν και προσδιορίζουν τη σημαντική ρύπανση από διάχυτες πηγές, ιδίως από ουσίες του παραρτήματος VIII, που προέρχονται από αστικές, βιομηχανικές, γεωργικές και άλλες εγκαταστάσεις και δραστηριότητες, βάσει, μεταξύ άλλων, των πληροφοριών που συλλέγονται δυνάμει:

i. των άρθρων 3, 5 και 6 της οδηγίας 91/676/ΕΟΚ, ii. των άρθρων 7 και 17 της οδηγίας 91/414/ΕΟΚ, iii. της οδηγίας 98/8/ΕΚ,

και, για τους σκοπούς του πρώτου σχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού:

iv. των οδηγιών 75/440/ΕΟΚ, 76/160/ΕΟΚ, 76/464/ΕΟΚ, 78/659/ΕΟΚ και 79/923/ΕΟΚ·

υπολογίζουν και προσδιορίζουν τη σημαντική υδροληψία για αστικές, βιομηχανικές, γεωργικές και λοιπές χρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των εποχιακών διακυμάνσεων και της ολικής ετήσιας ζήτησης, και την απώλεια του νερού στα δίκτυα διανομής· υπολογίζουν και προσδιορίζουν τις επιπτώσεις των σημαντικών μέτρων ρύθμισης της ροής του νερού, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς και της εκτροπής του νερού, για τα γενικά χαρακτηριστικά της ροής και τα ισοζύγια νερού· προσδιορίζουν τις σημαντικές μορφολογικές αλλοιώσεις των υδατικών συστημάτων· υπολογίζουν και προσδιορίζουν άλλες σημαντικές ανθρωπογενείς επιπτώσεις στην κατάσταση των επιφανειακών υδάτων και υπολογίζουν τις μορφές χρήσης της γης, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού των κυριότερων αστικών, βιομηχανικών και γεωργικών περιοχών και, κατά περίπτωση, των αλιευτικών και δασικών περιοχών.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 91 -

5.2 Ρύπανση από σημειακές πηγές

5.2.1 Αστική ρύπανση

Σύμφωνα με το Καθοδηγητικό Έγγραφο No 3. στην ανάλυση των πιέσεων, οι δραστηριότητες και οι σχετικές σημειακές πιέσεις που θα πρέπει να εξεταστούν σε σχέση με την αστική ανάπτυξη περιλαμβάνουν τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων και τους χώρους ταφής και διάθεσης απορριμμάτων.

Αστικά λύματα

Η Οδηγία 91/271/ΕΟΚ «περί επεξεργασίας και διάθεσης των αστικών λυμάτων», αφορά στη συλλογή, επεξεργασία και διάθεση αστικών λυμάτων και συγκεκριμένων βιομηχανικών υγρών αποβλήτων. Η Οδηγία καθορίζει άμεσα ή έμμεσα το απαιτούμενο επίπεδο επεξεργασίας, που πρέπει να παρέχεται από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, καθώς και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των απαιτούμενων έργων ανάλογα με τον εξυπηρετούμενο πληθυσμό ή όπως αναφέρεται στην Οδηγία, με τις μονάδες ισοδύναμου πληθυσμού (Μ.Ι.Π.).

Με βάση την Οδηγία 91/271 (όπως ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο της χώρας με την ΚΥΑ 5673/400/97) οι οικισμοί της χώρας κατατάσσονται σε τρεις Προτεραιότητες (Α, Β και Γ):

• την Προτεραιότητα Α η οποία περιλαμβάνει όλους τους οικισμούς με ισοδύναμο πληθυσμό άνω των 10 000 κατοίκων και οι οποίοι αποχετεύουν τα λύματά τους σε «ευαίσθητους» αποδέκτες.

• την Προτεραιότητα Β, η οποία περιλαμβάνει όλους τους οικισμούς με ισοδύναμο πληθυσμό άνω των 15 000 κατοίκων και οι οποίοι αποχετεύουν τα λύματά τους σε «κανονικούς» αποδέκτες.

• την Προτεραιότητα Γ που περιλαμβάνει οικισμούς με ισοδύναμο πληθυσμό από 2 000 έως 10 000 κατοίκους και οι οποίοι αποχετεύουν τα λύματά τους σε «κανονικούς» αποδέκτες.

Προκειμένου να γίνει μια ποσοτικοποίηση των πιέσεων από τις ανωτέρω εγκαταστάσεις, η ποιότητα των ανεπεξέργαστων αστικών λυμάτων θεωρήθηκε ως ακολούθως:

- Οργανικό φορτίο : 60 g BOD / κάτοικο / ημέρα

- Ολικά αιωρούμενα στερεά : 75 g TSS / κάτοικο / ημέρα

- Ολικό άζωτο : 12 g TKN / κάτοικο / ημέρα

- Ολικός φωσφόρος : 2,5 g ΤP / κάτοικο / ημέρα

Επισημαίνεται ότι το παραγόμενο οργανικό φορτίο των 60 g / κάτοικο / ημέρα αντιστοιχεί σε έναν ισοδύναμο κάτοικο και κατά συνέπεια το συνολικά παραγόμενο φορτίο εκφράζεται σε όρους ισοδύναμων κατοίκων. Τα τελικά διατιθέμενα φορτία


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 92 -

ΒΟD5, ΤSS και θρεπτικών (Ν και Ρ) θεωρήθηκε ότι μειώνονται ανάλογα με το βαθμό της παρεχόμενης επεξεργασίας όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα.

Πίνακας 5.1 Βαθμός μείωσης φορτίων από επεξεργασία

BOD TSS Ν Ρ δευτεροβάθμια επεξεργασία 90% 90% 20% 20%δευτεροβάθμια επεξεργασία με απομάκρυνση αζώτου και φωσφόρου

90% 90% 80% 80%

Στο ΥΔ υπάρχουν 3 οικισμοί Α΄ Προτεραιότητας, 4 οικισμοί Β΄ Προτεραιότητας και 12 οικισμοί Γ΄ προτεραιότητας. Έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν οι Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ) σε όλους τους οικισμούς Α΄ Προτεραιότητας, σε 3 Β΄ Προτεραιότητας και σε 1 Γ΄ Προτεραιότητας. Συνολικά ο πληθυσμός που εξυπηρετείται από ΕΕΛ ανέρχεται σε 228 516 ισοδύναμους κατοίκους.

Στο Υδατικό Διαμέρισμα υπάρχουν έχουν χαρακτηριστεί ως ευαίσθητοι αποδέκτες οι λίμνες Βιστωνίδα και Μητρικού, το Δέλτα Έβρου, οι ποταμοί Έβρος, Κόσυνθος, Κομψάτος, ο Δυτικός Παραπόταμος του Ποταμού Βοζβόζη, και ο παραπόταμος Ερυθροπόταμος του ποταμού Έβρου.

Τα ρυπαντικά φορτία που καταλήγουν στους επιφανειακούς αποδέκτες από τις ΕΕΛ του ΥΔ έχουν υπολογιστεί με βάση την ανωτέρω μεθοδολογία και παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα.

Πίνακας 5.2 Ρυπαντικά φορτία από τις εν λειτουργία ΕΕΛ του ΥΔ

ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

Δευτεροβάθμια

Δευτεροβάθμια επεξεργασία με

απομάκρυνση αζώτου και φωσφόρου

Σύνολο

BOD ton/year 229.95 270.50 500.45 TSS ton/year 287.44 338.13 625.56 N ton/year 367.92 108.20 476.12 P ton/year 76.65 22.54 99.19

Από τις ανωτέρω εγκαταστάσεις θεωρείται ότι η σημαντικότερη πίεση προκαλείται από τις εγκαταστάσεις οι οποίες εξυπηρετούν ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο των 25 000 κατοίκων (ΕΕΛ Αλεξανδρούπολης, Κομοτηνής και Ξάνθης).

Απορρίμματα

Στο ΥΔ λειτουργούν 2 Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ): Στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή. Επίσης, στο ΥΔ υπάρχει σημαντικός αριθμός χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (ΧΑΔΑ), από τους οποίους τη σημαντικότερη πίεση ασκεί ο ΧΑΔΑ που χρησιμοποιείται από την Αλεξανδρούπολη (οικισμός άνω των 25 000). Σημειώνεται ότι στους ΧΑΔΑ τα στραγγίσματα δεν υπόκεινται σε καμία


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 93 -

επεξεργασία και, επιπλέον, μια αστάθμητη ποσότητα απορριμμάτων μπορεί να παρασύρεται κατά τη διάρκεια μιας βροχόπτωσης.

5.2.2 Βιομηχανική ρύπανση

Στο ΥΔ υπάρχουν 6 οργανωμένες Βιομηχανικές Περιοχές (ΒΙΠΕ): στην Αλεξανδρούπολη, στις Σάππες, στην Καβάλα, στην Κομοτηνή, στην Ορεστιάδα και στην Ξάνθη.

Το μεγαλύτερο οργανικό ρυπαντικό φορτίο παράγεται στις δύο βιομηχανίες ζαχάρεως που βρίσκονται στην Ξάνθη και στην Ορεστιάδα και στις δύο βιομηχανίες χάρτου που βρίσκονται στην Ξάνθης και στην Κομοτηνή. Επίσης, στο ΥΔ δραστηριοποιούνται και βιομηχανίες χημικών, λιπασμάτων, διυλιστήρια καθώς κλωστοϋφαντουργεία, που ανήκουν στην κατηγορία των ιδιαίτερα οχλουσών βιομηχανιών. Στη ΒΙΠΕ Κομοτηνής λειτουργεί Κομοτηνή ο ΑΗΣ Κομοτηνής, εγκατεστημένης ισχύος 485 ΜW, και στη Σαμοθράκη ο αυτόνομος σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ εγκατεστημένης ισχύος 2.2 ΜW. Οι υπόλοιπες βιομηχανικές μονάδες είναι κυρίως βιομηχανίες συσκευασίας και μεταποίησης αγροτικών προϊόντων όπως κονσερβοβιομηχανίες φρούτων και λαχανικών, γαλακτοβιομηχανίες και σφαγεία - αλλαντοποιεία.

Οι σημαντικότερες τοξικές ουσίες που περιέχονται στα απόβλητα των βιομηχανιών είναι βαρέα μέταλλα, χλωριωμένες οργανικές ενώσεις, φαινόλες και οργανικοί διαλύτες.

Επισημαίνεται ότι στο ΥΔ λειτουργούν περισσότερες από 13 IPPC βιομηχανίες.

5.2.3 Αγροτική ρύπανση

Στο ΥΔ υπάρχουν διάσπαρτες κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και κυρίως στις πεδιάδες Ξάνθης και Κομοτηνής και στην Ορεστιάδα Έβρου. Η θαλάσσια ιχθυοκαλλιέργεια δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 94 -

5.3 Ρύπανση από διάχυτες πηγές Ορισμός

Οι σημαντικότερες διάχυτες πηγές ρύπανσης των επιφανειακών υδάτων που συνδέονται με ανθρώπινες δραστηριότητες είναι οι εξής:

• Ανεπεξέργαστα αστικά λύματα

• Επιφανειακές απορροές λόγω χρήσης γης (κυρίως από τη γεωργία)

• Κτηνοτροφικά απόβλητα

Σύμφωνα με τα καθοδηγητικά κείμενα της Οδηγίας, διαφορετικές προσεγγίσεις μπορούν να ακολουθηθούν για την εκτίμηση των πιέσεων και των επιπτώσεων από μη σημειακές πηγές, ανάλογα με τα διαθέσιμα κάθε φορά στοιχεία. Σε κάθε περίπτωση η εκτίμηση των φορτίων αυτών απαιτεί την εφαρμογή μεθόδων Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων (GIS).

Η εκτίμηση των ρυπαντικών φορτίων βασίζεται σε στοιχεία για τις χρήσεις γης από το πρόγραμμα Corine Landcover 2000, τα όρια των Ο.Τ.Α., στοιχεία από τη ΕΣΥΕ για το ζωικό κεφάλαιο και δεδομένα από τις εγκεκριμένες φάσεις των διαχειριστικών μελετών του ΥΠ.ΑΝ., καθώς και του Εθνικού Προγράμματος Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων, ΕΜΠ 2007.

5.3.1 Ανεπεξέργαστα αστικά λύματα Μεθοδολογία - Δεδομένα

Η επιβάρυνση στο υδάτινο περιβάλλον από αστικά λύματα εντοπίζεται στις παρακάτω περιπτώσεις:

Τα αστικά λύματα καταλήγουν σε βόθρους, οι οποίοι μπορεί να είναι απορροφητικοί ή στεγανοί, με αποτέλεσμα ο αποδέκτης των ανεπέξεργαστων πλέον λυμάτων να είναι είτε το έδαφος και κατ’ επέκταση ο εκάστοτε υπόγειος υδροφόρος είτε κάποιο επιφανειακό υδάτινο σώμα, ανάλογα με τα υδρολιθολογικά χαρακτηριστικά των γεωλογικών σχηματισμών.

Τα αστικά λύματα διοχετεύονται σε αποχετευτικό δίκτυο και χωρίς περαιτέρω επεξεργασία καταλήγουν στον αποδέκτη, ο οποίος μπορεί να είναι η θάλασσα, το έδαφος, επιφανειακά ή υπόγεια ύδατα.( περίπτωση σημειακής ρύπανσης)

Παραδοχές

Στο πλαίσιο υλοποίησης της παρούσης εργασίας, έγιναν οι παρακάτω συμβατικές παραδοχές κατ’ οικονομία και κυρίως για να αντιμετωπιστεί η περίπτωση έλλειψης επαρκών και αξιόπιστων δεδομένων.

Τα αστικά λύματα από τις περιοχές που δεν λειτουργούν Ε.Ε.Λ. καταλήγουν σε σηπτικούς – απορροφητικούς βόθρους. Η παραδοχή αυτή καλύπτει και τις περιπτώσεις οικισμών όπου υφίσταται μερικώς αποχετευτικό δίκτυο, χωρίς όμως να καταλήγει σε Ε.Ε.Λ.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 95 -

Οι υπολογισμοί των ρυπαντικών φορτίων καθώς και η χαρτογραφική απεικόνιση της κατανομής τους στο χώρο έγινε σε επίπεδο Δήμου. Τα τελικά αποτελέσματα στους πίνακες και στους χάρτες είναι εκφρασμένα σε μονάδες «τόνοι/τ.χμ*έτος» ούτως ώστε να παρουσιάζεται κατά το δυνατόν ομοιόμορφα το παραγόμενο φορτίο ανά μονάδα επιφάνειας (έκταση Δήμου).

Το ρυπαντικό φορτίο που προέρχεται από τα αστικά λύματα μπορεί να καθοριστεί σύμφωνα με το μόνιμο και εποχιακό πληθυσμό κάθε Δήμου, χρησιμοποιώντας τις ακόλουθες παραδοχές:

Βιολογικώς απαιτούμενο Οξυγόνο (BOD5) = 60g/άτομο/ημέρα.

Ολικό άζωτο (TN) = 12 g/άτομο/ημέρα.

Ολικός φώσφορος (TP) =2,5 g/άτομο/ημέρα

Από τα λύματα που καταλήγουν σε βόθρους, θεωρήθηκε ότι γίνεται απομείωση κατά 30% του οργανικού φορτίου και το υπόλοιπο 70% τελικά καταλήγει στα επιφανειακά ή/και τα υπόγεια ύδατα. Σχετικά με το άζωτο και το φώσφορο δεν λαμβάνεται καμία μείωση.

Τελικά, το ποσοστό των ρύπων από τα βοθρολύματα που μπορεί να κατεισδύσει προς τον υπόγειο υδροφορέα εξαρτάται από την υδρολιθολογική συμπεριφορά των στρωμάτων. Για το ΥΔ 12 – Θράκης θεωρείται ότι εν γένει επικρατούν σχηματισμοί χαμηλής διαπερατότητας και ως εκ τούτου, για τους υπολογισμούς λαμβάνεται ποσοστό κατείσδυσης στα υπόγεια νερά 70% και αντίστοιχα, ποσοστό μεταφοράς προς τους επιφανειακούς αποδέκτες 30%.

Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για τον υπολογισμό των ρυπαντικών φορτίων από τα ανεπεξέργαστα αστικά λύματα ανά Δήμο προέρχονται από τις εξής πηγές: Β’ φάση της Διαχειριστικής μελέτης «Ανάπτυξη συστημάτων και εργαλείων διαχείρισης υδατικών πόρων υδατικών διαμερισμάτων Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης», στοιχεία απογραφής ΕΣΥΕ 2001 και ψηφιακά αρχεία για τους οικισμούς της ΕΤΥΜΠ, και για τους ΟΤΑ από τον ΟΚΧΕ.

Αποτελέσματα

Στο ΥΔ 12 - Θράκης λειτουργούν 7 Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων: στην Αλεξανδρούπολη, στο Διδυμότειχο, στην Κομοτηνή, στην Ξάνθη, στην Ορεστιάδα, στην Παναγιά Θάσου και στο Σουφλί.

Η διάχυτη ρύπανση που προκαλείται από τα ανεπεξέργαστα λύματα ανά Δήμο στο ΥΔ 12 παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί. Τα υπολογιζόμενα φορτία εκφράζονται σε μονάδες «τόνοι /τ. χμ *έτος» και επισημαίνεται ότι αυτά δεν σχετίζονται άμεσα με ρύπανση που φθάνει στα επιφανειακά υδάτινα σώματα, αλλά είναι ενδεικτικά μόνο του απορριπτόμενου φορτίου σε κάθε γεωγραφική υποδιαίρεση, ήτοι σε επίπεδο Δήμου στο ΥΔ 12.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 96 -

Πίνακας 5.3 Φορτία από τα ανεπεξέργαστα λύματα ανά Δήμο

BOD TN TP Δήμος

τόνοι /τ. χμ *έτος

Δ. ΑΒΔΗΡΩΝ 0,11 0,03 0,01

Δ. ΑΙΓΕΙΡΟΥ 0,11 0,03 0,01

Δ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ* 0,16 0,05 0,01

Δ. ΑΡΡΙΑΝΩΝ 0,12 0,03 0,01

Δ. ΒΙΣΤΩΝΙΔΟΣ 0,29 0,08 0,01

Δ. ΒΥΣΣΑΣ 0,22 0,06 0,01

Δ. ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ 0,09 0,03 <0,01

Δ. ΘΑΣΟΥ* 0,14 0,04 0,01

Δ. ΙΑΣΜΟΥ 0,14 0,04 0,01

Δ. ΚΑΤΩ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ 0,03 0,01 <0,01

Δ. ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ* 0,17 0,05 0,01

Δ. ΚΥΠΡΙΝΟΥ 0,10 0,03 <0,01

Δ. ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ 0,12 0,03 0,01

Δ. ΜΕΤΑΞΑΔΩΝ 0,10 0,03 <0,01

Δ. ΜΥΚΗΣ 0,17 0,05 0,01

Δ. ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ 0,07 0,02 <0,01

Δ. ΞΑΝΘΗΣ* 0,22 0,06 0,01

Δ. ΟΡΕΙΝΟΥ 0,03 0,01 <0,01

Δ. ΟΡΕΣΤΙΑΔΟΣ* 0,03 0,01 <0,01

Δ. ΟΡΦΕΑ 0,04 0,01 <0,01

Δ. ΠΑΡΑΝΕΣΤΙΟΥ 0,01 <0,01 <0,01

Δ. ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ 0,07 0,02 <0,01

Δ. ΣΑΠΩΝ 0,14 0,04 0,01

Δ. ΣΟΥΦΛΙΟΥ* 0,06 0,02 <0,01


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 97 -


τόνοι /τ. χμ *έτος

Δ. ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗΣ 0,04 0,01 <0,01

Δ. ΣΩΣΤΟΥ 0,14 0,04 0,01

Δ. ΤΟΠΕΙΡΟΥ 0,18 0,05 0,01

Δ. ΤΡΑΙΑΝΟΥΠΟΛΗΣ 0,09 0,03 <0,01

Δ. ΤΡΙΓΩΝΟΥ 0,08 0,02 <0,01

Δ. ΤΥΧΕΡΟΥ 0,09 0,02 <0,01

Δ. ΦΕΡΩΝ 0,11 0,03 0,01

Δ. ΦΙΛΛΥΡΑΣ 0,15 0,04 0,01

Δ. ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ 0,29 0,08 0,01

Κ. ΑΜΑΞΑΔΩΝ 0,21 0,06 0,01

Κ. ΘΕΡΜΩΝ 0,06 0,02 <0,01

Κ. ΚΕΧΡΟΥ 0,05 0,01 <0,01

Κ. ΚΟΤΥΛΗΣ 0,13 0,04 0,01

Κ. ΟΡΓΑΝΗΣ 0,06 0,02 <0,01

Κ. ΣΑΤΡΩΝ 0,02 0,01 <0,01

Κ. ΣΕΛΕΡΟΥ 0,68 0,20 0,03

Κ. ΣΙΔΗΡΟΝΕΡΟΥ 0,01 <0,01 <0,01

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΕΠΕΞΕΡΓΑΣΤΑ ΑΣΤΙΚΑ ΛΥΜΑΤΑ (τόνοι /τ. χμ *έτος)

5,13 1,46 0,23

*Εξυπηρετείται από την ΕΕΛ μέρος του Δήμου

Στους χάρτες 6.4 – 6.6 παρουσιάζεται η διαβάθμιση των παραγόμενων φορτίων από τα ανεπεξέργαστα λύματα ανά Δήμο του ΥΔ 12.

5.3.2 Επιφανειακές απορροές λόγω χρήσης γης Μεθοδολογία - δεδομένα

Σημαντικές μη σημειακές πηγές ρύπανσης σχετίζονται με τις χρήσεις γης και τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες (αναφέρονται αναλυτικά παρακάτω) και συμβάλλουν στον εμπλουτισμό των επιφανειακών υδάτων και των υπόγειων υδάτων με θρεπτικά (άζωτο και φώσφορο). Οι συγκεντρώσεις τόσο του φωσφόρου όσο και του αζώτου στην επιφανειακή απορροή ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με τις χρήσεις γης.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 98 -

Για την εκτίμηση του ρυπαντικού φορτίου της επιφανειακής απορροής, μπορεί να γίνει μία ταξινόμηση των χρήσεων γης χρησιμοποιώντας τους διαφορετικούς συντελεστές εξαγωγής για το άζωτο και το φώσφορο. Οι εκτιμήσεις που λαμβάνουν υπόψη τις χρήσεις γης σχετίζονται επίσης με την παραδοχή ότι οι ρυθμοί εφαρμογής θρεπτικών είναι σε συμφωνία με τον ‘Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής’.

Επομένως, αυτές οι εκτιμήσεις αντιπροσωπεύουν ως ένα ορισμένο βαθμό τα "αναπόφευκτα" φορτία ρύπανσης υπό συνθήκες ορθών γεωργικών πρακτικών, οι οποίες αυτή τη στιγμή δεν εφαρμόζονται. Οι υπάρχουσες πρακτικές πολύ συχνά περιλαμβάνουν υπερβολική χρήση λιπασμάτων που μπορούν να προκαλέσουν την απόρριψη σημαντικά μεγαλύτερων φορτίων από τα εκτιμώμενα. Πίνακας 5.4 Συντελεστής εξαγωγής ανάλογα με τη χρήση γης

Κατηγορία χρήσης γης TN (kgN/ha.y)

TP (kgN/ha.y)

Δάση 3 0.1 Βοσκότοποι/λιβάδια 5 0.5 Καλλιέργειες 40 0.5 Αστικές περιοχές 5 1 Ατμοσφαιρικές αποθέσεις Χαμηλό υψόμετρο Υψηλό υψόμετρο

1.20 3.00

0.01 0.025

Για τον υπολογισμό των φορτίων ρύπανσης από τις επιφανειακές απορροές, χρησιμοποιήθηκε το Corine Landcover 2000. Οι διάφορες κατηγορίες χρήσεων που απεικονίζονται στο Corine Landcover ομαδοποιήθηκαν στις 5 βασικές που φαίνονται στον παραπάνω πίνακα. Αναλυτικά, η ομαδοποίηση των χρήσεων έγινε ως εξής:

Πίνακας 5.5 Ομαδοποίηση των χρήσεων γης

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΧΡΗΣΗΣ CORINE ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ

1. 1. 1. Συνεχής αστική οικοδόμηση 1.1. Αστική

οικοδόμηση 1.1.2. Διακεκομμένη αστική οικοδόμηση 1.2.1. Βιομηχανικές ή εμπορικές ζώνες 1.2.2. Οδικά, σιδηροδρομικά δίκτυα και γειτνιάζουσα γη 1.2.3. Ζώνες λιμένων

1.2. Βιομηχανικές, εμπορικές ζώνες και δίκτυα επικοινωνίας

1.2.4. Αεροδρόμια 1.Τεχνητές επιφάνειες

1.3. Ορυχεία, χώροι απορρίψεως απορριμμάτων και χώροι οικοδόμησης

1.3.1. Χώροι εξορύξεως ορυκτών 1.3.2. Χώροι απορρίψεως απορριμμάτων 1.3.3. Χώροι οικοδόμησης

Αστικές Περιοχές


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 99 -

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΧΡΗΣΗΣ CORINE ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ

2.1 Αρόσιμη γη 2.1.1. Μη αρδεύσιμη - αρόσιμη γη 2.1.2. Μόνιμα αρδευόμενη γη 2.1.3. Ορυζώνες

2.2 Μόνιμες καλλιέργειες 2.2.1. Αμπελώνες 2.2.2. Οπωροφόρα δέντρα 2.2.3. Ελαιώνες

Καλλιέργειες

2.3 Λιβάδια 2.3.1. Λιβάδια Βοσκότοποι / Λιβάδια 2.4.1. Ετήσιες καλλιέργειες που συνδέονται με μόνιμες καλλιέργειες 2.4.2. Σύνθετα συστήματα καλλιέργειας 2.4.3. Γη που καλύπτεται κυρίως από γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης

Καλλιέργειες

2. Γεωργικές περιοχές

2.4 Ετερογενείς γεωργικές περιοχές

2.4.4. Γεωργο-δασικές περιοχές

Δάση

3.1.1. Δάσος πλατύφυλλων 3.1.2. Δάσος κωνοφόρων 3.1 Δάση 3.1.3. Μικτό δάσος

Δάση

3.2.1. Φυσικοί βοσκότοποι 3.2.2. Θάμνοι και χερσότοποι 3.2.3. Σκληροφυλλική βλάστηση

3.2 Συνδυασμοί θαμνώδους και/ή ποώδους βλάστησης

3.2.4. Μεταβατικές δασώδεις - θαμνώδεις εκτάσεις

Βοσκότοποι / Λιβάδια

3.3.1. Παραλίες, αμμόλοφοι, αμμουδιές

Ατμοσφαιρικές αποθέσεις

3.3.2. Απογυμνωμένοι βράχοι 3.3.3. Εκτάσεις με αραιή βλάστηση 3.3.4. Αποτεφρωμένες εκτάσεις

3. Δάση και ημι-φυσικές περιοχές

3.3 Ανοιχτοί χώροι με λίγη ή καθόλου βλάστηση

3.3.5. Παγετώνες και αιώνια χιόνια


4.1. 1. Βάλτοι στην ενδοχώρα 4.1. Εσωτερικοί υγρότοποι 4.1.2. Τυρφώνες 4.2.1. Παραθαλάσσιοι βάλτοι 4.2.2. Αλυκές

4. Υγρότοποι 4.2. Παραθαλάσσιοι υγρότοποι

4.2.3. Παλιρροιακά επίπεδα 5.1. 1. Ροές υδάτων 5.1. Χερσαία ύδατα 5.1.2. Συλλογές υδάτων 5.2.1. Παράκτιες λιμνοθάλασσες

5. Υδάτινες επιφάνειες

5.2. Θαλάσσια ύδατα 5.2.2. Εκβολές ποταμών

Ατμοσφαιρικές αποθέσεις


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 100 -

Ως όριο διάκρισης μεταξύ χαμηλού και υψηλού υψομέτρου ελήφθησαν τα 400 μ, αξιοποιώντας την ταξινόμηση σε υψόμετρα που υπάρχει στο Παράρτημα ΙΙ, παρ. 1.2.1, σύστημα Α τυπολογίας ποταμών και λιμνών.

Αποτελέσματα Όπως φαίνεται και από το σχήμα 5.2. στο ΥΔ 12 κυριαρχούν οι καλλιέργειες σε ποσοστό 39% ενώ σημαντική έκταση καταλαμβάνουν επίσης και τα δάση (31%). Eντατικές καλλιέργειες εκτείνονται σε όλες τις πεδινές και λοφώδεις εκτάσεις των Νομών Έβρου, Ξάνθης και Ροδόπης καθώς και στην περιοχή της Χρυσούπολης του Νομού Καβάλας.

Σχήμα 5.2 Κατανομή των χρήσεων γης στο ΥΔ 12 - Θράκης

Με βάση τους υπολογισμούς, το συνολικό ετήσιο φορτίο λόγω της χρήσης γης ανέρχεται σε 19858,89 τόνους / έτος ΤΝ και 410,57 τόνους / έτος ΤΡ. Όπως φαίνεται και στα σχήματα 5.3 και 5.4, το μεγαλύτερο μέρος του φορτίου αζώτου οφείλεται στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, που συμβάλλουν περίπου στο 88% του παραγόμενου ΤΝ, ενώ έχουν επίσης και τη σημαντικότερη σημαντική συνεισφορά στο φορτίο του ΤΡ (σε ποσοστό 53%), καθώς επίσης και οι βοσκότοποι και τα λιβάδια (σε ποσοστό 34%).

Δάση31%

Αστικές περιοχές2%

Ατμοσφαιρικές αποθέσεις χυ

3%

Βοσκότοποι / Λιβάδια25% Καλλιέργειες

39%


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 101 -

Πίνακας 5.6 Φορτία ΤΝ και ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης γης

TN TP Κατηγορία χρήσης

(τόνοι/ έτος) % (τόνοι/ έτος) %

Αστικές Περιοχές 91,79 0,5% 18,36 4,5%

Καλλιέργειες 17254,97 86,9% 215,69 52,5%

Δάση 1054,52 5,3% 35,15 8,6%

Βοσκοτόπια/ Λιβάδια 1409,81 7,1% 140,98 34,3% Ατμοσφαιρικές αποθέσεις υψηλού υψομέτρου 5,39 0,03% 0,04 0,01% Ατμοσφαιρικές αποθέσεις χαμηλού υψομέτρου 42,42 0,2% 0,35 0,1%

ΣΥΝΟΛΟ 19858,89 410,57

Σχήμα 5.3. Φορτία ΤΝ ανά κατηγορία χρήσης γης

Καλλιέργειες88%

Αστικές περιοχές0,5%Δάση

5%


7%

Ατμοσφαιρικές αποθέσεις υυ

0,3%


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 102 -

Σχήμα 5.4. Φορτία ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης γης

Στους χάρτες 6.7 και 6.8 φαίνονται τα φορτία ΤΝ και ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης στο ΥΔ 12.

5.3.3 Κτηνοτροφικές δραστηριότητες Οι κύριοι ρύποι που σχετίζονται με κτηνοτροφικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν οργανικό υλικό κατανάλωσης οξυγόνου (BOD), άζωτο, φώσφορο. Η ποσοτικοποίηση των φορτίων βασίστηκε σε βιβλιογραφικές αναφορές όπου αναφέρονται τα χαρακτηριστικά των ζωικών αποβλήτων, όπως φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί:

Πίνακας 5.7 Χαρακτηριστικά ζωικών αποβλήτων1 (Kg/ημέρα /τόνο σωματικού βάρους)

ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΑ ΧΟΙΡΟΙ ΒΟΟΕΙΔΗ ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ

BOD 1.67 1 1.5 1.53

ΤΝ 0.41 0.48 0.45 0.33

ΤΡ 0.07 0.14 0.05 0.22

1 WHO, 1982, Boyer, 2002, Johnes, 1996


34%

Δάση9%

Αστικές περιοχές4%

Καλλιέργειες53%


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 103 -

Με την υπόθεση ότι το βάρος για κάθε βοοειδές, αιγοπρόβατο, πουλερικό και χοιρινό είναι αντίστοιχα 450, 60, 2,5 και 80 kg, και χρησιμοποιώντας τα στοιχεία του Πίνακα 5.7. καθώς και στοιχεία από τη Βασικής Έρευνας Διάρθρωσης γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων της ΕΣΥΕ (Απογραφή Γεωργίας- Κτηνοτροφίας για τα έτη 1999/2000), υπολογίζονται τα παραγόμενα φορτία από την κτηνοτροφία σε επίπεδο Δήμου για το ΥΔ 12.

Στην εκτροφή των ζώων, η παραγωγή του φορτίου ρύπανσης συγκεντρώνεται πλησίον ή μέσα στο αγρόκτημα. Αυτό συνεπάγεται ότι οι πιθανές επιδράσεις περιορίζονται μόνο στα υδάτινα σώματα που βρίσκονται σε στενή εγγύτητα με τις μονάδες αυτές. Η εφαρμοζόμενη πρακτική διαχείρισης των κτηνοτροφικών αποβλήτων, απουσία διαθέσιμων στοιχείων, θεωρείται ότι περιορίζεται στο διαχωρισμό των στερεών από τα υγρά απόβλητα Με βάση στοιχεία από τη βιβλιογραφία, θεωρείται ότι ένα μέρος των παραχθέντων φορτίων μπορεί να καταλήξει στο υδάτινο περιβάλλον ένα ποσοστό το οποίο εξαρτάται μεταξύ άλλων παραγόντων από το κλίμα, το έδαφος και τη βλάστηση. Το ποσοστό αυτό λαμβάνεται ίσο με 30%.

Στον Πίνακα 5.8 παρουσιάζονται τα εκτιμώμενα φορτία από τα κτηνοτροφικά απόβλητα για το χρονικό διάστημα ενός έτους για κάθε Δήμο, εκφρασμένα σε τόνους/τ.χμ*έτος ούτως ώστε να παρουσιάζεται κατά το δυνατόν ομοιόμορφα το παραγόμενο φορτίο ανά μονάδα επιφάνειας (έκταση Δήμου). Επίσης, επισημαίνεται ότι τα υπολογιζόμενα φορτία δεν σχετίζονται άμεσα με ρύπανση που φθάνει στα επιφανειακά υδάτινα σώματα, αλλά είναι ενδεικτικά μόνο του απορριπτόμενου φορτίου σε κάθε γεωγραφική υποδιαίρεση, ήτοι σε επίπεδο Δήμου στο ΥΔ 12.

Πίνακας 5.8. Φορτία από την κτηνοτροφία ανά Δήμο


τόνοι/τ.χμ*έτος Δ. ΑΒΔΗΡΩΝ 2,46 0,70 0,12 Δ. ΑΙΓΕΙΡΟΥ 0,61 0,16 0,03 Δ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ 1,08 0,27 0,08 Δ. ΑΡΡΙΑΝΩΝ 1,44 0,37 0,06 Δ. ΒΙΣΤΩΝΙΔΟΣ 3,07 0,81 0,18 Δ. ΒΥΣΣΑΣ 0,60 0,17 0,04 Δ. ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ 1,64 0,45 0,08 Δ. ΔΡΑΜΑΣ 0,06 0,02 0,00 Δ. ΘΑΣΟΥ 1,76 0,43 0,08 Δ. ΙΑΣΜΟΥ 3,05 0,79 0,12 Δ. ΚΑΒΑΛΑΣ 2,95 0,80 0,12 Δ. ΚΑΤΩ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ 0,76 0,20 0,03 Δ. ΚΕΡΑΜΩΤΗΣ 12,16 3,19 0,53 Δ. ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ 1,67 0,47 0,08 Δ. ΚΥΠΡΙΝΟΥ 0,38 0,10 0,02 Δ. ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ 1,39 0,35 0,06 Δ. ΜΕΤΑΞΑΔΩΝ 0,77 0,20 0,04


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 104 -


τόνοι/τ.χμ*έτος Δ. ΜΥΚΗΣ 0,93 0,24 0,04 Δ. ΝΕΟΥ ΣΙΔΗΡΟΧΩΡΙΟΥ 1,32 0,32 0,08 Δ. ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ 0,64 0,16 0,03 Δ. ΞΑΝΘΗΣ 1,47 0,38 0,08 Δ. ΟΡΕΙΝΟΥ 1,52 0,42 0,06 Δ. ΟΡΕΣΤΙΑΔΟΣ 0,57 0,16 0,03 Δ. ΟΡΦΕΑ 0,88 0,23 0,04 Δ. ΠΑΡΑΝΕΣΤΙΟΥ 0,60 0,17 0,02 Δ. ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ 3,26 0,80 0,14 Δ. ΣΑΠΩΝ 2,35 0,62 0,10 Δ. ΣΟΥΦΛΙΟΥ 0,43 0,12 0,02 Δ. ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗΣ 1,34 0,37 0,05 Δ. ΣΩΣΤΟΥ 2,06 0,55 0,08 Δ. ΤΟΠΕΙΡΟΥ 4,63 1,36 0,21 Δ. ΤΡΑΙΑΝΟΥΠΟΛΗΣ 0,53 0,15 0,02 Δ. ΤΡΙΓΩΝΟΥ 0,28 0,07 0,01 Δ. ΤΥΧΕΡΟΥ 0,30 0,08 0,02 Δ. ΦΕΡΩΝ 2,28 0,69 0,12 Δ. ΦΙΛΛΥΡΑΣ 2,24 0,58 0,09 Δ. ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ 2,01 0,54 0,09 Κ. ΑΜΑΞΑΔΩΝ 5,04 1,27 0,21 Κ. ΘΕΡΜΩΝ 0,60 0,16 0,02 Κ. ΚΕΧΡΟΥ 2,32 0,65 0,09 Κ. ΚΟΤΥΛΗΣ 0,58 0,15 0,02 Κ. ΟΡΓΑΝΗΣ 1,63 0,43 0,06 Κ. ΣΑΤΡΩΝ 1,42 0,38 0,05 Κ. ΣΕΛΕΡΟΥ 6,27 1,65 0,25 Κ. ΣΙΔΗΡΟΝΕΡΟΥ 0,28 0,08 0,01 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ ΑΠΟ ΤΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (τόνοΙ/τ.χμ*έτος)

83,63 22,26 3,71

Στους χάρτες 6.1 –6.3 παρουσιάζεται η διαβάθμιση των παραγόμενων φορτίων από τα κτηνοτροφικά απόβλητα ανά Δήμο του ΥΔ 12.

5.3.4 Συμπεράσματα αναφορικά με τα παραγόμενα φορτία από τις διάχυτες πηγές

Ανακεφαλαιώνοντας, τα ρυπαντικά φορτία που εκτιμάται ότι καταλήγουν στους επιφανειακούς αποδέκτες του ΥΔ 12 - Θράκης όπως υπολογίστηκαν προηγουμένως λόγω διάχυτης ρύπανσης, παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.9, όπου δίδονται τα συνολικά


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 105 -

ρυπαντικά φορτία καθώς και τα φορτία που αντιστοιχούν στις επιμέρους κατηγορίες διάχυτης ρύπανσης.

Πίνακας 5.9 Συνολικά ρυπαντικά φορτία

Παράμετρος Ανεπεξέργαστα υγρά λύματα

Επιφανειακές απορροές

Κτηνοτροφία Σύνολο

BOD (τόνοι/ έτος) 1118,61

16753,41 17872,02

ΤΝ (τόνοι/έτος) 319,56 19858,89 4513,65 24692,1

ΤΡ (τόνοι / έτος) 53,26 410,57 760,08 1223,91

Οι χρήσεις γης (ιδίως οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις) και η κτηνοτροφία κατά κύριο λόγο, και δευτερευόντως τα ανεπεξέργαστα αστικά λύματα αποτελούν τις σημαντικότερες πηγές διάχυτης ρύπανσης στο ΥΔ 12 - Θράκης.

Σχήμα 5.5. Συνολικά φορτία ανά πηγή διάχυτης ρύπανσης

Τα κτηνοτροφικά απόβλητα αποτελούν το πιο σημαντικό μέρος του οργανικού φορτίου (94%). Οι χρήσεις γης αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή ολικού αζώτου (80%) ενώ τα κτηνοτροφικά απόβλητα αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή του ολικού φωσφόρου (62%). Τα παρακάτω σχήματα δείχνουν τη συνεισφορά κάθε πηγής διάχυτης ρύπανσης στα εκτιμώμενα ρυπαντικά φορτία του ΥΔ 12 Θράκης.

.

Συνολικά φορτία ανά πηγή διάχυτης ρύπανσης στο ΥΔ 12

0

5000

10000

15000

20000

25000

Ανεπεξέργαστα υγρά λύματα Επιφανειακές απορροές Κτηνοτροφία

τόνοι / έτος BOD (τόνοι/ έτος)

ΤΝ (τόνοι/έτος)ΤΡ (τόνοι / έτος)


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 106 -

Σχήματα 5.6 – 5.8. Συνεισφορά κάθε πηγής διάχυτης ρύπανσης στα ρυπαντικά φορτία

Συνεισφορά στο συνολικό φορτίο BOD κάθε πηγής διάχυτης ρύπανσης

6%

94%

Αν επεξέργαστα υγρά λύματαΚτην οτροφία

Συνεισφορά στο συνολικό φορτίο ΤΝ κάθε πηγής διάχυτης ρύπανσης

1%

81%

18%

Ανεπεξέργαστα υγρά λύματαΕπιφανειακές απορροέςΚτηνοτροφία

Συνεισφορά στο συνολικό φορτίο ΤΡ κάθε πηγής διάχυτης ρύπανσης

4%

34%

62%

Αν επεξέργαστα υγρά λύματαΕπιφαν ειακές απορροές

Κτην οτροφία


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 107 -

6. Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η Ε Π Ι Φ Α Ν Ε Ι Α Κ Ω Ν Υ Δ Α Τ Ι Ν Ω Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν

Με βάση την εκτίμηση των πιέσεων που παρουσιάστηκε παραπάνω, ακολουθεί Πίνακας στον οποίο φαίνεται η αξιολόγηση της κατάστασης των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων και εμφανίζονται τα υδάτινα σώματα που βρίσκονται ή όχι σε κίνδυνο να επιτύχουν τους στόχους καθώς επίσης και αυτά για τα οποία απαιτούνται επιπλέον δεδομένα ώστε να καθοριστεί το καθεστώς διακινδύνευσης.

Ποτάμια υδάτινα σώματα

Χαρακτηρισμός Πλήθος σωμάτων

Συνολικό μήκος (km)

Ποσοστό επί του συνόλου

Όχι σε κίνδυνο 57 596,6 44,5 Ανεπαρκή στοιχεία 33 737,6 55

Σε κίνδυνο 1 6,4 0,5 Λιμναία υδάτινα σώματα

Χαρακτηρισμός Πλήθος σωμάτων

Συνολική έκταση (km2)

Ποσοστό επί του συνόλου

Όχι σε κίνδυνο 0 0 0 Ανεπαρκή στοιχεία 5 14,1 100

Σε κίνδυνο 0 0 0


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 108 -

7. Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

7.1 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Α 2 – 3, 5 – 6

Kounis, G. D., Evaluation of vulnerability and quality of groundwater resources in Greece, IGME, 1986.

Βεργής, Στ., Πρόδρομα στοιχεία ΙΓΜΕ, Ξάνθη, 1994.

ΔΕΗ, Ισοϋέτιες καμπύλες της Ελλάδος για τη χρονική περίοδο 1950-74, Αθήνα, 1980.

ΔΕΗ ΑΕ - Γενική Διεύθυνση Παραγωγής, Υδροηλεκτρικοί σταθμοί - Διαχείριση υδατικών πόρων, Αθήνα, 2002.

ΔΠΘ, Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας - Τομέας Γεωτεχνικής Μηχανικής, Αποδελτίωση και αξιολόγηση των υφιστάμενων μελετών και έργων των σχετικών με τους υδατικούς πόρους της χώρας, Υδατικό Διαμέρισμα Θράκης, ΥΒΕΤ, 1988.

ΕΚΘΕ, Μετρήσεις ποιοτικών χαρακτηριστικών επιφανειακών υδάτων, 2000-2001.

ΕΝΜ Σύμβουλοι Μηχανικοί ΕΠΕ, Σχέδια διαχείρισης των υδατικών διαμερισμάτων Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, 2006.

ΕΣΥΕ, Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991, Αθήνα, 1994.

ΕΣΥΕ, Στατιστική επετηρίδα της Ελλάδος 1992-93, Αθήνα, 1995.

ΕΣΥΕ, Αποτελέσματα της απογραφής βιομηχανίας-βιοτεχνίας, εμπορίου και άλλων υπηρεσιών, Τεύχη Α΄ και Β΄, Αθήνα, 1998.

ΕΣΥΕ, Στατιστική του τουρισμού για τα έτη 1994-1996, Αθήνα, 1999. ΕΣΥΕ, Αναλυτικοί πίνακες αλιείας εσωτερικών υδάτων, Αθήνα, 1999.

ΕΣΥΕ, Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά νομούς, δήμους, δημοτικά διαμερίσματα και οικισμούς (αποτελέσματα απογραφής 2001), Πληροφορίες από την ιστοσε-λίδα της ΕΣΥΕ (http://www.statistics.gr/), Αθήνα, 2002.

ΙΓΜΕ , Σχέδιο προγράμματος διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας, Παράρτημα 3, Εκτίμηση υπόγειου Υδατικού Δυναμικού, Αθήνα, Νοέμβριος 1996.

Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων, Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων, ΕΜΠ 2007.

ΚΕΠΕ, Υδατικοί πόροι, Αθήνα, 1989.

Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Περιβάλλοντος, Monitoring results for substances of List II76/464/EEC Directive in the lakes and rivers of Greece during 1998-1999.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 109 -

Παρασκευόπουλος-ΠΑΝΓΑΙΑ, Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων ποταμού Νέστου, 1994.

ΥΒΕΤ, Συνοπτική έκθεση για τους υδατικούς πόρους, Διεύθυνση Υδατικού Δυναμικού και Φυσικών Πόρων, Αθήνα, 1989.

ΥΠΕΧΩΔΕ, Μελέτη-έρευνα για τη δημιουργία δικτύου παρακολούθησης ρύπανσης υπόγειων νερών από νιτρικά, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, 1994.

ΥΠΕΧΩΔΕ, Ευπρόσβλητες ζώνες της Ελλάδος από νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης (Οδηγία 91/676/ΕΟΚ), Πανεπιστήμιο Πατρών, Αθήνα, 1999.

ΥΠΕΧΩΔΕ - Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, Δίκτυο Νatura 2000, Αθήνα, 2000.

ΥΠΕΧΩΔΕ, Εφαρμογή της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία αστικών λυμάτων στον ελληνικό χώρο, ΕΜΠ - Εργαστήριο Υγειονομικής Τεχνολογίας, Αθήνα, 2002.

Yπουργείο Γεωργίας - Γενική Διεύθυνση Εγγειοβελτιωτικών Έργων και Γεωργικών Διαρθρώσεων, Ποιοτικά χαρακτηριστικά υδάτων των ποταμών και λιμνών της χώρας, Τόμοι Α΄ και Β΄, Αθήνα, 2001.

Chow, V.T. Maidment, D.R. & Mays, L.W. 1988. Applied Hydrology. New York: McGraw-Hill International, 572 pp.

Leopold, L.B., 1994. A View of the River. Harvard University Press, 290 p.

7.2 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 4 Οικονόμου Α.Ν., Ζόγκαρης Σ., Χατζηνικολάου Γ., Τάχος Β.Α., Γιακουμή Σ., Κομματάς Δ., Κούτσικος Ν., Βαρδάκας Λ., Blasel K. και Dussling U. (2007). Δημιουργία Ιχθυολογικού Πολυπαραμετρικού Δείκτη για την Εκτίμηση της Οικολογικής Κατάστασης Ορεινών Ρεμάτων και Ποταμών. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών – Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων. Υπουργείο Ανάπτυξης, Δ/ση Υδατικού Δυναμικού & Φυσικών Πόρων. Κύριο Τεύχος 117 σελ. - Παραρτήματα 189 σελ.

Για απεριόριστο χρόνο, δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή, αντιγραφή και χρήση δεδομένων, στοιχείων επεξεργασίας και ανάλυσης της παρούσας μελέτης από τρίτους, χωρίς την έγγραφη άδεια και βεβαίωση του Υπουργείου Ανάπτυξης και του Ινστιτούτου Εσωτερικών Υδάτων –ΕΛΚΕΘΕ στα πλαίσια εφαρμογής του Ν.2121/1993, και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου περί ¨πνευματικής ιδιοκτησίας¨ που ισχύουν και στην Ελλάδα.ISBN 978-960-98054-0-7 Copyright © Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών

Orfanidis S., Panayotidis P. & Stamatis N., 2001. Ecological evaluation of transitional and coastal waters: A marine benthic macrophyte-based model. Mediterranean Marine Science 2: 45-65.


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 110 -

Orfanidis, S., Panayotidis, P., Stamatis, N., 2003. An insight to the ecological evaluation index (EEI). Ecological Indicators 3: 27-33.

Orfanidis S., Panayotidis P., Siakavara A. (2005). Benthic macrophytes: main trends in diversity and distribution. In State of the Hellenic Environment, Chapter VI. Biota of the sea bed, 226-235 pp. (Eds, Papathanassiou E. & Zenetos A.), HCMR Publication.

Panayotidis, P., Montesanto, B., Orfanidis, S., 2004. Use of low-budget monitoring of macroalgae to implement the European Water Framework Directive. Journal of Applied Phycology 16: 49-59.

PANAYOTIDIS, P., SIAKAVARA, A., ORFANIDIS, S. & HARITONIDIS, S., 2001. Identification and description of habitat types at sites of interest for conservation. Study 5: Marine habitats. Final Technical Report, Athens October 2001.

PERES, J. M. & PICARD J. 1964. Nouveau manuel de bionomie benthique de la mer Mediterranee. Rec. Trav. St. Marine Endoume, 31 (47): 5-137.

Reizopoulou S. & Nicolaidou A., 2004. Benthic diversity of coastal brackish-water lagoons in Western Greece. Aquatic Conservation Marine and Freshwater Ecosystems 14:S93-S102.

Reizopoulou S., Nicolaidou A., 2007. Index of Size Distribution (ISD): a method of quality assessment for coastal lagoons. Hydrobiologia 577: 141- 149.

Simboura, N. & A. Zenetos, 2002. Benthic indicators to use in ecological quality classification of Mediterranean soft bottom marine ecosystems, including a new Biotic index. Mediterranean Marine Science, 3/2:77-111.

Simboura N, Panayotidis P, Papathanassiou E., 2005. A synthesis of the Biological Quality Elements for the implementation of the European Water Framework Directive in the Mediterranean Ecoregion: the case of Saronikos Gulf. Ecological Indicators, 5: 253-266.

Simboura, N., E. Papathanassiou & D. Sakellariou, 2007. The use of a biotic index (Bentix) in assessing long term effects of dumping coarse metalliferous waste on soft bottom benthic communities. Ecological Indicators.

Simboura N., Reizopoulou S., 2007. A comparative approach of assessing ecological status in two coastal areas of Eastern Mediterranean. Ecological Indicators 7:455-468.

Davies, J. & D. Connor, 2003. Establishing a common framework to define reference conditions for the WFD. Presented in COAST expert group workshop in Oslo 11-12 Sept. 2003.

EC, 2000. Directive of the European parliament and of the Council 2000/60/EC establishing a framework for community action in the field of Water Policy. PE-CONS 3639/1/00.

EC, 2003a. Guidance on typology, reference conditions and classification systems for transitional and coastal waters. Produced by: CIS Working Group 2.4. (Coast),


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 111 -

Common Implementation Strategy of the Water Framework Directive, European Commisssion, p. 116.

EC, 2003b. Towards a guidance on establishment of the intercalibration network and the process on the intercalibration exercise. Produced by: CIS Working Group 2.5. (Intercalibration), Common Implementation Strategy of the Water Framework Directive, European Commisssion, p. 54.

EC, 2003c. Overview of common intercalibration types and guidelines for the selection of intercalibration sites. ver.2.0. CIRCA: http://forum.europa.eu.int/ Members/irc/env/wfd/library.

AQEM Consortium, 2002. Manual for the application of the AQEM method. A comprehensive method to assess European streams using macroinvertebrates, developed for the purpose of Water Framework Directive. Version 1.0, February 2002.

Armitage, P. D., D. Moss, J. F. Wright, M. T. Furse, 1983. The performance of a new biological water quality score system based on macroinvertebrates over a wide range of unpolluted running-water sites. Water Res. 17: 333-347.

Barbour, M. T. & C. O. Yoder, 2000. The multimetric approach to bioassessment, as used in the United States of America. In Assessing the biological quality of fresh waters: RIVPACS and other techniques. Wright, J. F., D. W. Sutcliffe, & M. T. Furse (eds): p. 281-292. Freshwat. Biol. Ass., Ambleside.

Bertrand, C., V. Siauve, S. Fayolle & A. Cazaubon, 2001. Effects of hydrological regime on the drift algae in a regulated Mediterranean river (River Verdon, Southeastern France). Regul. Rivers: Res. Manage. 17 (4-5): 407-416.

E.U., 2000. Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy. Official Journal of the European Communities L 327, 22.12.2000: 1-72

Furse, M. T., D. Moss, J. F. Wright & P. D. Armitage, 1984. The influence of seasonal and taxonomic factors on the ordination and classification of running-waters sites in Great Britain and on the prediction of their macro-invertebrate communities. Freshw. Biol. 14: 257-280.

Ghetti, P. F., 1997. Manuale di applicazione Indice Biotico Esteso (I.B.E.). I macroinvertebrati nel controllo della qualità degli ambienti di acque correnti. Provincia Autonoma di Trento, Agencia provinciale per la protezione dell’ ambiente, 222 p.

Graca, M. A. S., C. N. Coimbra, & L. M. Santos, 1995. Identification level and comparison of biological indicators in biomonitoring programs. Cienc. Biol. (Ecol. Syst.) 15 (1-2): 9-20.

Gritzalis, K., T. Koussouris & A. Diapoulis, 1993. Distribution of the invertebrate fauna with relation to pollution and especial hydrological situation in Arachthos River (Greece). Proceedings of 6th International Congress on the Zoogeography and Ecology

http://forum.europa.eu.int/


Υ.Δ. ΘΡΑΚΗΣ (12) - 112 -

of Greece and Adjacent Regions. Hellenic Zoological Society, Thessaloniki, Greece, April, 1993, pp. 21.

Guerold, F., 2000. Influence of taxonomic determination level on several community indices. Water Res. 34 (2): 487-492.

Hering, D., M. Gerhard, E. Kiel, Th. Ehlert & T. Pottgiesser, 2001. Review study on near-natural conditions of central European mountain streams, with particular reference to debris and beaver dams: results of the "REG Meeting" 2000. Limnologica. 31 (2): 81-92.

Karaouzas, I. D. & K. C. Gritzalis, 2002. The effects of a modified river on the biodiversity and ecological characteristics on the benthic macroinvertebrate fauna (Pamisos River, Peloponnese, Greece). Proceedings of the International Conference. Joint Research Center. Sustainability of Aquatic Ecosystems ‘Science in support of European Water Policies’. Stresa, Lago Maggiore, Italy. p. 155.

EUROPEAN COMMISSION, DIRECTORATE GENERAL, JOINT RESEARCH CENTRE, Institute of Environment and Sustainability. Milestone 6 Report – L-M GIG, final update 26 November 2007.

Πετρίδης Δ. 1992. Ζωοβένθος. Σε: Τσέκος Ι., Π. Οικονομίδης, Σ. Χαριτωνίδης, Α. Σίνης, Γ. Νικολαίδης, Δ. Πετρίδης, Μ. Μουστάκα, Μ.-Ε. Ζαρφτζιάν, Α. Κοκκινάκης. Υδροβιολογική μελέτη της τεχνητής λίμνης Ταυρωπού, Νομού Καρδίτσας. Τελική Έκθεση. Διεύθυνση Αλιείας, Υπουργείο Γεωργίας. 257 σελ.

1. 5 2. (1 2 ) · Σχήμα 5.1 Τα βασικά στάδια της γενικής...

Documents

Transcript of 1. 5 2. (1 2 ) · Σχήμα 5.1 Τα βασικά στάδια της γενικής...