054 ainigmata tou sympantos 04

67

description

ΓΑΟΥΡΑ Harald Schult — Oι πρωτόγονοι του Βραζιλιανού Σηνγκού ΑΠΟΛΛΩΝ - ΣΟΓΙΟΥΖ Δρ. Πέτρος Ροβίθης .—Ένα ιστορικό ραντεβού στο διάστημα ΤΟ ΣΤΕΓΟΔΟΝ ΤΟΥ ΚΙΤΡΙΝΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ Chun Lunfg — Το απολίθωμα του προϊστορικού ελέφαντα ΤΟ ΟΒΑΛ ΤΗΣ ΒΕΡΜΟΥΔΑΣ Barry Goodman — Βάση εξωγήινων ή κάποια άλλη διάσταση; Ο ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ Χρήστος Δ. Λάζος — Αυτός ό άγνωστος: το φυτό ΤΑ ΦΥΤΑ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ 'Αγγελος Διάκος —Ή κίνηση, χαρακτηριστικό της ζωής ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Γεώργιος Φρέρης —Ή απομυθοποίηση για τους «όάννες»; ΙΠΤΑΜΕΝΟΙ ΔΙΣΚΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ Διον. Π. Σιμόπουλος —Ή έρευνα για τους Διαστημικούς αδελφούς Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΩΓΗΙΝΗ ΖΩΗ Henry Simmon —Όταν ή επιστήμη βλέπει μακριά

Transcript of 054 ainigmata tou sympantos 04

Page 1: 054 ainigmata tou sympantos 04
Page 2: 054 ainigmata tou sympantos 04

418

26283638

434752

ΓΑΟΥΡΑ Harald Schult

— Oι πρωτόγονοι του Βραζιλιανού Σηνγκού

ΑΠΟΛΛΩΝ - ΣΟΓΙΟΥΖ Δρ. Πέτρος Ροβίθης

.—Ένα ιστορικό ραντεβού στο διάστημα

ΤΟ ΣΤΕΓΟΔΟΝ ΤΟΥ ΚΙΤΡΙΝΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ Chun Lunfg

— Το απολίθωμα του προϊστορικού ελέφαντα

ΤΟ ΟΒΑΛ ΤΗΣ ΒΕΡΜΟΥΔΑΣ Barry Goodman— Βάση εξωγήινων ή κάποια άλλη διάσταση;

Ο ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ Χρήστος Δ. Λάζος— Αυτός ό άγνωστος: το φυτό

ΤΑ ΦΥΤΑ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ 'Αγγελος Διάκος

—Ή κίνηση, χαρακτηριστικό της ζωής

ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Γεώργιος Φρέρης—Ή απομυθοποίηση για τους «όάννες»;

ΙΠΤΑΜΕΝΟΙ ΔΙΣΚΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ Διον. Π. Σιμόπουλος—Ή έρευνα για τους Διαστημικούς αδελφούς

Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΩΓΗΙΝΗ ΖΩΗ Henry Simmon—Όταν ή επιστήμη βλέπει μακριά

12

1762

ΦΙΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Διευκρινήσεις και ανακοινώσεις

ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ ΓΡΑΦΟΥΝ Πλήθος απόψεων και λογομαχίες

ΤΑ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ Για τους βιβλιόφιλους

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Νέα και ειδήσεις από τον κόσμο της επιστήμης

Παρακαλούμε όσους άποστέ-λουν συνεργασίες στό περιοδικόνα είναι δακτυλογραφημένες.Χειρόγραφα δεν επιστρέφονται.

Οί απόψεις του περιοδικού δενταυτίζονται αναγκαστικά με τιςαπόψεις· πού εκφράζονται απότους συνεργάτες του.

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ TOT ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ μηναίο περιοδικό. Έτοςιδρύσεως 1975. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ : Εκδόσεις «ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ»Γ. Σωτηρόπουλος Σ. Άλεβιζόπουλος Ο.Ε. Πανεπιστημίου 56,Τηλ. 600.059. ΕΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Σπύρος Αλε-βιζόπουλος, Βούλγαρη 72, Πειραιεύς. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝ-ΤΑΞΕΩΣ Χρήστος Δ. Λάζος, Δημητρακοπούλου 65 - 67,Αθήνα. ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Δανάη Άρνέλλου - Λάζου. ΠΡΟΊ'ΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑ-ΦΕΙΟΥ Μιχάλης Μακέδος, Βουλγαροκτόνου 26 - 28, Τηλ.64.33.197 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΜΟΝΤΑΖ - ΕΚΤΥΠΩΣΗGRAMAK Ε.Π.Ε. Βουλγαροκτόνου 26 - 28.ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ : Εξάμηνη 180 δρχ. — Οργανισμών κ.λ.π.300 δρχ. Επιταγές, εμβάσματα, Σπύρο Άλεβιζόπουλο, Πανε-πιστημίου 56, 'Αθήνα Τ.Τ. 142.

Υπεύθυνος άπέναντι του Νόμου: ΣΠΥΡΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ

Page 3: 054 ainigmata tou sympantos 04

Αρχίζοντας την επιστολή αυτή, πρέπει να ξε-καθαρίσουμε ένα θέμα που έχει δημιουργήσει περίερ-γες εντυπώσεις σε ορισμένους αναγνώστες, Έχουμεδηλώσει ότι το περιοδικό εκδίδεται με τον σκοπό ναπαρουσιάζει απόψεις διαφόρων, δίχως να γίνει όργα-νο προσωπικής προβολής κανενός. Κάτω από το πρί-σμα αυτό δεν είναι δυνατόν να παρουσιάζει συνεχώς

τις απόψεις του Έριχ Φον Νταίνικεν. Έξαλλου οσυγγραφέας αυτός δεν γνωρίζουμε να συνεργάζεταιμε κάποιο περιοδικό για να μπορέσουμε να πάρουμε

το δικαίωμα αναδημοσιεύσεως των άρθρων του.Τα έργα του Εριχ Φον Νταίνικεν εκδίδονται

μόνο σε βιβλία των οποίων τα δικαιώματα τα κρατάειο ίδιος προσωπικά.

Τα θέματα του παρόντος τεύχους είναι όλα πρω-τότυπα και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων.Ορισμένα δε από αυτά αποτελούν αποκλειστικότητατου περιοδικού για την Ελλάδα.

Το περιοδικό στην προσπάθεια του να συμβάλειστην επίλυση του τόσο ζωτικού Θέματος των ιπταμέ-νων δίσκων, εκτός από την σειρά των άρθρων πουήδη παρουσιάζει, ήρθε σε επαφή με το διεθνές κέντρογια τους Ιπταμένους δίσκους που βρίσκεται στο Ίλι-νόις της Αμερικής και διευθύνεται aπό τον ΔραΧάϋνεκ Άλλεν και σύντομα θα αρχίσει την ενημέρω-ση των αναγνωστών του βάσει της διεθνούς επιθεώ-ρησης που εκδίδει το κέντρο αυτό, της περίφημηςFlying Sausers Review (επιθ. Ίπταμ, δίσκων).

Επίσης θα άκολουθήσουν άρθρα έπιστημόνωνγύρω από την έρευνα για την εξωγήινη ζωή, αρχί-ζοντας από το τεύχος αυτό.

Πληροφορούμε τους άναγνώστες μας ότι τα, τεύ-χη του περιοδικού ανά εξάμηνο θά δένονται σε τόμουςμε έξαίρεση τον πρώτο τόμο που θα αποτελείται απόεπτά τεύχη. Ή βιβλιοδεσία θα είναι πολυτελής καίθα μπορούν οι αναγνώστες, όσοι το θέλουν, να ανταλ-λάζουν τα τεύχη με τόμους από τα γραφεία του πε-ριοδικού.

Οι εκδότες

Μια θρησκευτική Ιεροτελεστία για την σωτη-ρία μιας άρρωστης γυναίκας της φυλής Γαουρά.Παίζοντας το ιερό ζακούϊ, φλογέρες τρομερήςδυνάμεως, οι άνδρες της φυλής κάνουν μια ίστα-τη προσπάθεια για να την σώσουν. 'Οταν παί-ζονται τα ιερά αυτά όργανα οι γυναίκες πρέπεινα κρύβονται. 'Οταν και αυτά τα πνεύματα απο-τύχουν, ή φυλή αποδίδει τον θάνατο σε μαγεία,που εκτελέστηκε από κάποια άλλη φυλή.

Page 4: 054 ainigmata tou sympantos 04

Αρχίζοντας την αλληλογραφία με τουςαναγνώστες πρέπει να πούμε ορισμέναπράγματα :

1. Δεν απαντάμε σε ανυπόγραφες επι-στολές ή σέ επιστολές όπου το όνομα τουαποστολέα είναι κακογραμμένο ή με ξέναγράμματα κλπ.

2. Δεν μπορούμε, λόγω χώρου, να πα-ραθέτουμε ολόκληρα τα γράμματα, όλωντων αναγνωστών. Σ' όσους στέλνουν χαι-ρετισμούς φιλικούς, συγχαρητήρια κι' άλ-λα τους ευχαριστούμε εκ των προτέρωνγια την αγάπη τους. 'Ολόκληρα γράμ-ματα αναγνωστών θα δημοσιεύονται μόνοόταν θα είναι γενικότερου ενδιαφέροντος,πληροφοριακά για όλους τους αναγνώστεςόπως π.χ. το γράμμα του κ. Κ. Ραπατζί-κου καθώς καί την επιστολή του κ. Άλ.Λαγκαδά, του κ. Σταυρ. Βασαρδάνη.

3. Θ' απαντάμε σε γράμματα πού μαςκάνουν υποδείξεις, ερωτήσεις καί διά-φορα θέματα σχετικά με το περιοδικό.

—Στό μικρό μας φίλο ΑναστασόπουλοΘεόδωρο απαντάμε ότι υπάρχει κλάδος α-στρονομίας στην Ελλάδα. Οταν θά έλθειή ώρα, πού θα χρειαστεί μεγαλύτερη βοή-θεια ας μας γράψει πάλι. «Ανακουφίζου-με την επιθυμία του» παραθέτοντας διη-γήματα επιστημονικής φαντασίας.

—Κύριο Γεράσιμο Δημητρίου από τηνΚόρινθο: Ή χαρά σας είναι και δική μας.Σας ευχαριστούμε για την φανατική αγά-πη σας προς το περιοδικό.

—Μαθητή Γεώργιο Σκούρτη: Ευχα-ριστούμε για τα καλά σας λόγια. Ευχό-μαστε κάποτε να γίνουμε «από τα άκτύ-πητα περιοδικά της Ευρώπης». Στά πλαί-σια πούχει χαράξει το περιοδικό, όλα ταάρθρα του συμβάλλουν στην πνευματικήάνοδο, άρα είναι απαραίτητα.

—Κύριο Αθανάσιο Καραγιάννη: Σιγά-σιγά, πολλά άρθρα θα παρουσιαστούν καιμεταξύ αυτών και τα περί «δομής τουατόμου». Εϊναι τόσα πολλά αυτά πού πρέ-πει να γράψουμε. Υπομονή λοιπόν.

—Κύριον Σπύρο Μπασουκέα, άπο Κα-λαμάτα. Ευχαριστούμε για την αγάπη σαςπρος το περιοδικό. Ό κύκλος των φίλωνσας θα μπορούσε να γίνει μια καλή βάσηγια την ανάπτυξη των ιδεών του περιοδι-κού. Παρουσιάζουμε όλα τα άρθρα πούσας ενδιαφέρουν. Γράψτε μας σχετικά.

—Κύριον Χ. Τσίπη: Ευχαριστούμε γιατην αγάπη με την οποία περιβάλλεται τοπεριοδικό και τις προσπάθειες πού κατα-βάλλετε για την διάδοση του. Διαφήμισηγίνεται όσο το δυνατόν περισσότερη.

—Κύριον Ηλία Δημητριάδη: Απαν-τούμε τα έξης: Διαφήμιση γίνεται προςκάθε κατεύθυνση. Εγχρωμα θα μπουναλλά σιγά - σιγά. Το κόστος είναι μεγά-λο και δεν επιθυμούμε αύξηση τιμής τουπεριοδικού τώρα. Αυτό τελικά θα απο-φασιστεί από την όλη εξέλιξη του περιο-

δικού, Θήκες θα παρασχεθούν για το δέ-σιμο των τευχών, ανά έξη. Ή εκλογήτων θεμάτων γίνεται με πολλή προσοχήλόγω της σοβαρότητας του περιοδικού.Όσον αφορά τα βιβλία καί λοιπές εκδό-σεις, όλα είναι δυνατόν να γίνουν. Ό,τ ιβιβλία επιθυμείτε γράψτε μας να σας ταταχυδρομήσουμε ή άν θέλετε περάστε απότα γραφεία του περιοδικού.

—Μαθητή Δημήτριο Παναγιωτίδη :Στήν πορεία των άρθρων ό συνεργάτηςμας κ. Δ. Σιμόπουλος θα παρουσιάσεικαι περιπτώσεις τέτοιες πού αναφέρετε.Το λάθος ήταν πράγματι απροσεξία. Ευ-χαριστούμε.

—Κύριον Χρήστο Τίλλη - Θεσσαλονί-κη : Εύχαριστούμε για τήν αγάπη καισυμπαράσταση προς το περιοδικό. Συμ-βάλλουμε όσο μπορούμε στην ενημέρωσηκαί κατατόπιση του κοινού.

Κύριε Διευθυντά.Σήμερα αγόρασα το δεύτερο τεύχος του

περιοδικού σας καί το βρίσκω εξ ίσουενδιαφέρον με το πρώτο.

Σας αξίζουν λοιπόν θερμά συγχαρητή-ρια δια την αξιόλογη προσπάθεια σας.Άσχολούμαι με το θέμα των ιπταμένωνΔίσκων καί της δημιουργίας του ανθρώ-που υπο εξωγήινων. Εχω διαβάσει όλητην σχετική με το θέμα αυτό ξένη βιβλιο-γραφία, πού κυκλοφορεί στην Ελλάδα καίτην τόσο πτωχή Ελληνική. Το περιοδικόσας ήλθε να συμπλήρωση το κενό πούυπάρχει σ' αυτή. Στό δεύτερο τεύχος διά-βασα τις επιστολές των αναγνωστών ανά-μεσα σ' αυτές καί του Κυρίου Λαγκαδά.Λυπούμαι πολύ πού ό κ. Λαγκαδάς, ανκαί μέλος της Αστρονομικής Ενώσεωςαποκαλεί τα βιβλία του Νταίνικεν καίτου Τόμας παραμύθια, με το επιχείρημαότι δεν γνωρίζουν Αστρονομία. Στό επι-χείρημα αυτό έχω να αναφέρω το έξης:(Mε συγχωρείτε, θά φλυαρήσω λίγο). Στόβιβλίο του κ. Μπαλάνου «Εισβολείς» Σε-λίς 104 αναφέρεται ότι: Το άστροναυτικόΙνστιτούτο της Μόσχας έστειλε μερικούςεπιστήμονες με επικεφαλής τον διευθυντήτου Ινστιτούτου, Καζάντζεφ (διάσημοαστροφυσικό) να εξετάσουν τα ερείπια τήςπόλεως Τιαχουανάκο καί την εκεί Πύλητου Ηλίου. Ενα από τα μέλη της απο-στολής, ό καθηγητής Ζίρωφ έμεινε κατά-πληκτος ανακαλύπτοντας πάνω στην πύληχαραγμένο το ημερολόγιο του πλανήτη'Αφροδίτη που οι άνθρωποι άνεκάλυψανμόλις γύρω στα 1950 με την βοήθεια κυ-μάτων ραντάρ, Ό ίδιος ο Καζάντζεφ εδή-λωσε τα έξης: «Οί άνθρωποι πρέπει ναείναι ή τυφλοί ή τρελλοί». Αρκεί να ρί-ξουμε μια ματιά στα γλυπτά της πύλης,για να δούμε πλάσματα με διαστημικάκράνη, καί ηλιακούς κινητήρες ανώτερουςαπό τους σύγχρονους. Τελικά όλες οί εν-δείξεις μας πείθουν ότι τα διαπλανητικάταξίδια ήσαν γνωστά στο λαό πού έκανετα σχέδια εκείνα». Καί ακόμα πρόσθεσε...«Οί προϊστορικοί άνθρωποι ζωγράφιζανκοσμοναύτες στους τοίχους των σπηλαίων

τους. Είναι, πιθανόν, ότι, εξωγήινα όνταέπισκέφθησαν τον πλανήτη μας πριν χι-λιάδες χρόνια»,

Ισως ό Νταίνικεν και ό Τόμας να μηγνωρίζουν αστρονομία αλλά το άστροναυ-τικό ίνστιτούτο της Μόσχας και ό διευ-θυντής του Καζάντζεφ γνωρίζουν και πολύκαλά μάλιστα. Ας πάψουμε πια να βλέ-πουμε τα πράγματα με το πέπλο του κα-τεστημένου και ας αφήσουμε την επιστή-μη να βρή την αλήθεια την ωμή αλήθειακαί όχι αυτή πού θέλουμε εμείς.

Σας εύχομαι το περιοδικό σας να τύχηιδιαιτέρας εκτιμήσεως καί αγάπης απότον Ελληνα αναγνώστη, 'Εσωκλείω τοερωτηματολόγιο με τα θέματα πού μεενδιαφέρουν. Ευχαριστώ για την φιλο-ξενία.

Μετά τιμής. Κωνσταντίνος Ραπατζί-κος

ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΓΡΑ-ΦΕΙΣ ΑΧΑΛΙΝΑΓΩΓΉΤΟΥ ΦΑΝΤΑ-ΣΙΑΣ

Δεν υπάρχει αμφιβολία πώς τα διαστη-μικά θέματα απασχολούν σήμερα κάθεσκεπτόμενον άνθρωπο περισσότερο απόκάθε άλλη φορά.

Ή κατάκτησις της Σελήνης, προ παν-τός, όχι μόνον μας άνοιξε τους δρόμουςεξερευνήσεως του πλανητικού μας χώρουαλλά ακόμη ήταν αφορμή να δημιουργη-θή καί ένας νέος κλάδος συγγραφέων τύ-που Νταίνικεν. Α. Τόμας κλπ.

Το περίεργο καί φυσικά απαράδεκτομε τους συγγραφείς αυτούς, της αχαλί-νωτου φαντασίας, είναι πώς θίγουν θέματααστρονομικού κυρίως περιεχομένου χωρίςνα γνωρίζουν αστρονομία.

'Αλλά ας άρχίσωμε από τον Νταίνικεν.Ό 'Ελβετός αυτός συγγραφεύς έχει γρά-ψει στα βιβλία του για Θεούς πού ήλθαναπό το διάστημα, για τα Σόδομα καιΓόμορα πού κατεστράφηκαν από ατομικήβόμβα, για τους δορυφόρους του Αρεωςπού είναι δημιουργήματα των άρειανώνκ.λπ.

Τα βιβλία αυτά είχαν μεγάλη κυκλοφο-ριακή επιτυχία, άφού μόνο στην Γερμα-νία διετέθησαν περί το 1.000.000 αντίτυ-πα. Αυτό συνέβη λόγω αγνοίας ή καλοπι-στίας των αναγνωστών και άκόμη γιατίγενικώς μας αρέσει περισσότερο ό μύθοςπαρά ή επιστημονική αλήθεια ή οποίαόπωσδήποτε δεν έχει την ομορφιά τουμύθου.

Στά βιβλία του Νταίνικεν απήντησαν16 επιστήμονες με το βιβλίο τους «Ήτανοί Θεοί άστροναύται;» «Ενας από τουςεπιστήμονας αυτούς, ό καθηγητής Β. Πέ-τρι γράφει: «Ό Νταίνικεν είναι ε ρ ε υ -ν η τ ή ς τ ο υ γ λ υ κ ο ύ ν ε ρ ο ύ » ,ό δε καθηγητής της προϊστορίας Χ. Κύναναφέρει στο βιβλίο (σελ. 268). «Το γέλιοδιώχνει την στενοχώρια. Αν θέλη να γε-λάση κανείς πλούσια καί με την καρδιάτου θα το επιτύχη διαβάζοντας τα βιβλίατου Νταίνικεν» καί εν συνεχεία, «Μεεπιπόλαιο και ανεύθυνο τρόπο ό Νταίνι-κεν αλλοιώνει τα πραγματικά γεγονότα».

2

Page 5: 054 ainigmata tou sympantos 04

Άλλά ας σας παρουσιάσωμε πρώτα τονΝταίνικεν τον όποιον συνήντησαν προσ-φάτως δύο αμερικανοί δημοσιογράφοι οίCarter W serman και Anthony Colligsοί όποιοι καί γράφουν σχετικώς: «Όφόν Νταίνικεν, στίς πλούσιες εμπειρίεςτου οποίου υπάρχει και μία φυλάκιση τρι-σήμισυ ετών για κατάχρηση, πλαστογρα-φία καί απάτη, εξέδωσε τέσσερις ακόμητόμους, αναπτύσσοντας τις απόψεις τουγι' αυτό πού αποκαλεί «άστροαρχαιολο-γία». (Έφημερίς ΤΟ ΒΗΜΑ 19.6.75).

'Αλλά γιατί οι εργασίες του Νταίνικενλέγονται «Παραμύθια Νταίνικεν; Θα έξε-τάσωμε με αντικειμενικότητα και προ παν-τός με καλή πίστη, τις θέσεις του Νταί-νικρν κυρίως από αστρονομικής πλευράς.

"Ο συγγραφεύς αυτός στα βιβλία τουδέχεται πώς οί δορυφόροι του "Αρεως,Φόβος καί Δείμος, είναι τεχνητοί — δη-μιουργήματα των εξαιρετικά προηγμένωνάρειανών. Πρόκειται περί αφελούς και φυ-σικά τελείως αβασίμου θεωρίας.

'Από φωτογραφίες πού μας έστειλε όΜάρινερ IX γνωρίζομε πολύ καλά πώςοί δύο αυτές σελήνες του "Αρεως είναιτεράστιοι βράχοι, ακανόνιστου μάλιστασχήματος. 'Ο Φόβος έχει μήκος 26 χλμ.και πλάτος 21 χλμ. ενώ o Δείμος έχειμήκος 11 χλμ. καί πλάτος 8,8 χλμ. Οίφωτογραφίες αυτές της NASA, πού έχομεεις χείρας μας καί φυσικά είναι αδιάβλη-τες, δείχνουν επί πλέον πώς οί δύο αυτοίδορυφόροι, πού είναι καί οι πιο μικροίδορυφόροι του πλανητικού μας συστήμα-τος, είναι κατάστικτοι από μικρούς κρα-τήρες πού έγιναν μάλλον από πτώσιν μι-κρό μετεωριτών.

Δεν υπάρχει, συνεπώς, καμμιά αμφι-βολία πώς πρόκειται περί φυσικών καί όχιτεχνητών δορυφόρων, ως θέλει να πιστεύηό Νταίνικεν καί το χειρότερο, θέλει ναπιστεύωμε καί εμείς.

Για τον απλανή Σείριο, πού τρομεράκακοποιεί, ό Νταίνικεν γράφει στο βιβλίοτου «'Αναμνήσεις από το μέλλον»,σελ.97».Ό Σείριος είναι ορατός μόνο στην Μέμφι-δα, μόνο στις αρχές της στάθμης του Νεί-λου καί πάλι μόνο την χαραυγή λίγο υπε-ρυψωμένος από τον ορίζοντα».

Συμβαίνει ακριβώς το άντίθετον. ΌΣείριος, ό πιο λαμπρός απλανής του ούρα-νού, φαίνεται όχι μόνον από την Μέμφιδαάλλα ωραιότατα καί από την Ελλάδαως καί από πολλά μέρη της Γης.

Συνεχίζοντας γράφει ό Νταίνικεν : «Πι-θανότατα το ημερολόγιο του Σειρίου ήτανκάτι πού γενικά στηριζόταν στην φαντα-σία γιατί ποτέ δεν ήταν δυνατόν να προ-βλεφθεί πότε θα έκανε ό Σείριος την έμφά-νισί του».

Φανταστικές σκέψεις ανθρώπου πούαγνοεί βασικές αστρονομικές γνώσεις, για-τί οί απλανείς, ως φυσικά καί ό Σείριος,έχουν σταθερές - αμετάβλητες θέσεις στονουράνιο θόλο επί χιλιάδες χρόνια. Γι' αυτόάλλως τε είμαστε βέβαιοι πώς γενικώς όουρανός, ως προς την μορφή καί θέσιντων αστερισμών, ήταν ίδιος την εποχήτου χρυσού αιώνος, του Περικλέους, όπωςείναι καί σήμερα.

Ειδικώς μάλιστα ό Σείριος, πού επίχιλιάδες χρόνια έχει μελετηθή λόγω τηςεξαιρετικής του λαμπρότητας, είναι απο-λύτως ακριβής στις εμφανίσεις του. Γνω-ρίζομε πολύ καλά « π ό τ ε καί π ο υ » θαεμφανισθεί. Ελάχιστα έχει μετακινηθεί

από της εποχής του ΙΙτολεμαίου.Στό βιβλίο «Επιστροφή στα άστρα»

σελ. 27, υπάρχει συμπύκνωσις ανακριβειώνγιατί γράφει ό Νταίνικεν: «Το κέντροτου Γαλαξία μας απέχει από την Γη 75.000έτη φωτός. Είναι γεγονός πώς ή Γη μαςαπέχει 26.000 έτη φωτός. Δεν είναι δυνα-τόν να ύπάρχη άστρο πού να άπέχη απότο κέντρον του Γαλαξία μας περισσότεροαπό 50.000 έτη φωτός άφού ή άκτίς τουείναι 50.000 ετών φωτός.

Ό Νταίνικεν λέγει στα βιβλία του πώςτο νεφέλωμα της 'Ανδρομέδας είναι όπλησιέστερος σε μας γαλαξίας, ενώ είναιγνωστόν πώς ό γαλαξίας «Σύστημα Γλύ-πτου» είναι ό πλησιέστερος, αποστάσεως227.000 ετών φωτός. Ή Άνδομέδα, τε-λείως αντίθετα με εκείνο πού πιστεύει όΝταίνικεν, είναι ό πιο μακρυνός γαλαξίαςτης ομάδος γαλαξιών, στην οποία ανή-κει καί ό Γαλαξίας μας, γιατί απέχει2.000.000 έτη φωτός.

Στό «'Αναμνήσεις από το μέλλον» σελ.179, γραφεί ό Νταίνικεν «περί της δη-μιουργίας της 'Αφροδίτης κατόπιν συγ-κρούσεως του 'Αρεως... με κομήτην» εί-ναι πραγματικός μύθος για μικρά παιδιά,γιατί απλούστατα οί κομήτες είναι μενσώματα τεραστίων διαστάσεων, άφού ήουρά μερικών είναι μεγαλύτερη της απο-στάσεως Γής-Ήλίου, δηλαδή 150.000.000χλμ. περίπου, αλλά έχουν ασήμαντη μάζαπού μόλις φθάνει το 1 έξατομμυριοστότης μάζης της Γης. Γι' αυτόν άκριβώςτον λόγο καί οί κομήται θεωρούνται ωςσ α π ο υ ν ό φ ο υ σ κ ε ς . Πώς να δημιουργηθή πλανήτης άπό τέτοια σύγκρουσι;

'Οταν ό Νταίνικεν αναφέρεται σε άστραή αστερισμούς τα ουγχέει. 'Αναφέρει λ.χ.«τους αστερισμούς Άλτάϊρ καί Βέγα»ενώ πρόκειται περί αστέρων. Ως γνωστόνΆλτάϊρ είναι ο αστήρ του αστερισμούτου Άετο'υ καί ο Βέγας ό αστήρ του ά-στερισμού της Λύρας.

Άλλά θα χρειάζετο ολόκληρο βιβλίογια να διορθώσωμε τα πολυάριθμα σφάλ-ματα του Νταίνικεν...

Γι' αυτό και ό καθηγητής Χ. Κόν λέ-γει, «'Οσα αναφέρει ό Νταίνικεν είναι λα-θεμένα». Μάλιστα ό ιατρός Χ. Ντομπε-στάϊν γράφει στην άπάντησί των 16 επι-στημόνων: «Χωρίς αμφιβολία ό Νταίνι-κεν είναι ένας μονομανής φαντασιόπλη-κτος. Για κάθε τι πού δεν μπορεί να έξη-γηθή σήμερα με επιστημονικό τρόπο, ήέστω ακόμη καί λογικό, εξηγείται σχε-δόν πάντα με την εισβολή αστροναυτώνΘεών από το διάστημα.

Άλλά έχομεν καί τον συγγραφέα Άν-τριου Τόμας, μυθοπλάστην τύπου Νταί-νικεν, ό όποιος στα βιβλία του «Δεν είμα-στε οί πρώτοι» καί «Έξερεύνησις στασύνορα του σύμπαντος» θίγει αστρονομικάθέματα για τα όποια καί αυτός έχειάγνοια.

Δια να μην επεκταθούμε σημειώναμε τιςκρίσεις πού έκάμαμε για τα βιβλία αυτά,πού είναι οί ακόλουθες:

Δεν ανακάλυψε τον Πλούτωνα ό Τόμ-πω αλλά ό Πέρσιβαλ Λόουελ με ύπολο-γισμόν. Δεν υπάρχει πλανήτης "Ηφαι-στος κοντά στον 'Ηλιο.

Ό Τόμας αναφέρει για τον Κρόνο. «Εί-ναι (ό Κρόνος) ωστόσο αόρατος δίχως τη-λεσκόπιο». Αντιθέτως ό Κρόνος είναι πο-λύ λαμπρός καί φαίνεται θαυμάσια με γυ-μνό μάτι σαν άστρο πρώτου μεγέθους.

Μάλιστα πρό μηνός εφαίνετο εξαιρετικάστον ουρανό των Αθηνών καί προς τηνδύσι.

Ό Τόμας πιστεύει πώς ο 'Ηλιος έχειστην επιφάνεια του 11.000 βαθμούς Κελ-σίου θερμοκρασία, ενώ έχει 6.000Χ .

Ουδέποτε, ως αφελώς νομίζει ό Τόμας,πληρώματα διαστημικών πλοίων είχανή είναι δυνατόν να έχουν βάσεις στουςεξωτερικούς πλανήτες, Δία, Κρόνο, Ου-ρανό, Ποσειδώνα και Πλούτωνα γιατί όλοιοι πλανήται αυτοί είναι άεριώδεις — πληντου Πλούτωνος πού είναι κατεψυγμένοςκαί βυθισμένος στο σκοτάδι.

Άλλα ας μην επεκταθούμε στις κρίσειςμας για τα βιβλία του Ά. Τόμας, γιανα αναφέρομε καί εύθυμα τινά για δύοελληνικά βίβλία, τύπου Νταίνικεν, με τίτ-λους «Ιπτάμενοι δίσκοι - ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ;»καί «'Οντα από το διάστημα».

Τι να πρωτοκρίνη κανείς από τα βι-βλία αυτά πού είναι, σωστά... περιβό-λια;

"Ας άρχίσωμε άπό τους ΕΙΣΒΟΛΕΙΣΑναφέρει το βιβλίο διάφορα περί ιπτα-μένων δίσκων, περί διαστημανθρώπωνπού μας επισκέφθηκαν από μακρυνούς πλα-νήτες, περί πλασμάτων πού μας ήλθαναπό τα. έγκατα της Γης, από την πόλιΆγκάρτα - πατρίδα των γύφτων κλπ.

Περιέχει μάλιστα καί μία φωτογραφίατρυκ με αξιώσεις να την πιστέψωμε. Δεί-χνει ένα διαστημανθρωπάκι πού το κρα-τούν δύο γήινοι...

Άλλα εκείνο που εντυπωσιάζει στο βι-βλίο αυτό είναι το εκπληκτικό τέλος τουστο όποιο αναφέρεται: «Αν κανείς έπι-μείνη να πιστεύη σε κάτι από ότι έγρά-ψαμε, ενάντια στις διαβεβαιώσεις μας ότιείναι φαντασιοπληξίες, δεν έχει κανένατέτοιο δικαίωμα κλπ.»,

"Ετσι διαβάζετε 417 ολόκληρες σελί-δες γεμάτες άπο αφελείς θεωρίες, μύθσυς,παραδόσεις κ.λπ. καί μόλις στο τέλος τουβιβλίου, ενώ περιμένετε ένα κάποιο συμ-πέρασμα, μαθαίνεται πώς ό,τι περιέχεταιστο βιβλίο αυτό είναι φαντασιοπληξίες.Βέβαια αυτό φαίνεται από το κείμενο -όμως ή ομολογία αιφνιδιάζει.

Στά «'Οντα από το διάστημα» πάλιό μύθος των ιπταμένων δίσκων. Ε δ ώ επίτέλους, έχομε κοι μια εθνική ικανοποίησι.Οί δίσκοι, τα ΑΤΙΑ (Άγνώστου Ταυτό-τητος Ιπτάμενα Αντικείμενα) επισκέ-πτονται καί την Ελλάδα την οποία είχανπαραμελήσει άδικαιολόγητα.

'Ομως ό συγγραφεύς, εκτός άπό ταΑΤΙΑ, θίγει καi αστρονομικά θέματα ταόποια αγνοεί. Από που να άρχίσωμε;

Λέγει πώς από μετεωρίτες είχαμε αφί-ξεις στή Γη απολιθωμένων οργανισμών,ενώ είναι βεβαιο πώς ούδέποτε βρήκαμεέστω καί απολιθωμένους μικροοργανι-σμούς,

Το ότι «μετεωρίτες δεν πέφτουν από τονουρανό αλλά είναι πέτρες πού σήκωσανανεμοστρόβιλοι», είναι παιδαριώδεις αντι-λήψεις. Οί μετεωρίτες είναι εξωγήινα άν-κείμενα γι' αυτό καί λέγονται «Οί επισκέ-πτες του διαστήματος».

"Εχει τελεία αγνοία του θέματος ό συγ-γραφεύς όταν γράφη για την σταθερά τουΧάμπλ καί το φαινόμενον Ντόππλερ γιατίαναφέρει στο βιβλίο του «"Οντα από τοδιάστημα» «πώς όσο μακρυνός είναι έναςγαλαξίας τόσο οί ραβδώσει.ς του φάσμα.-

(Συνέχεια στη σελ. 64)

3

Page 6: 054 ainigmata tou sympantos 04

ΓAΟΥΡΑμετάφραση 'Αννα Σταυροπούλου

οι πρωτογονοιτου βραζιλιανου

ΣηνγκουHARALD SCHULTZ

Ή επαφή με τους πρωτόγονους ανθρώπους της επο-χής μας είναι μία οδυνηρή ίσως εμπειρία. Την ομορ-φιά της ανέμελης ζωής τίποτα δεν μπορεί να τηναντικαταστήσει. Πώς αισθάνονται όλα αυτά τα παι-διά της φύσεως; πως αντιμετωπίζουν εμάς τους «πο-λιτισμένους»; Το άρθρο απαντά με γλαφυρότητα.

Νεαρός πολεμιστής τεντωμένος, Υπολογίζει τον αχυρένιο του εχθρό, πριν εκσφενδονίσει ένα δόρυ. Τοπαιγνίδι οξύνει την ικανότητα του για ένα χαρούμενο προσποιητό πόλεμο με μια γειτονική φυλή.

4

Page 7: 054 ainigmata tou sympantos 04

ν αρχή δεν υπήρχε άνθρωπος».Πετώντας μέσα στο σκοτάδι, ό γιός της Νυχτερί-δας ερωτεύθηκε την κόρη του δέντρου Ζατομπά.

Από τον ερωτά τους γεννήθηκαν δυο αγόρια: ό 'Ηλιοςκαι το Φεγγάρι. Τα αγόρια έφτιαξαν πολλά τόξακαι βέλη και τα έβαλαν το ένα δίπλα στο άλλο σε μιαμεγάλη σειρά. Μετά έφτιαξαν μεγάλα τσιγάρα καιφύσαγαν τον καπνό στα τόξα και τα βέλη, μεταβάλ-λοντας τα σε ανθρώπους — τους προγόνους όλων τωνΙνδιάνων, που κατοικούσαν ανάμεσα στις πηγές τουποταμού Σηγκού...».

Πετάμε προς την μακρινή καρδιά της Βραζιλίας.Ή σκιά του αεροπλάνου μας DC - 3 της Βραζιλια-νής Αεροπορίας, παιχνιδίζει σαν νυχτερίδα πάνω στηνπράσινη στέγη του ατέλειωτου δάσους του Αμαζό-νιου, θυμίζοντας μου τον μύθο της δημιουργίας της"Ανω περιοχής του Σηγκοϋ, πού είναι ό προορισμόςμας "και ένα από τα τελευταία προπύργια του πρωτό-γονου άνθρωπου.

Μακριά προς τον νότο, από το πλατώ του ΜάτοΓκρόσσο πηγάζουν πέντε μεγάλοι ποταμοί. Τρέχον-τας σταγόνα - σταγόνα ανάμεσα από τη καταπράσινη

πεδιάδα, περνώντας από προστατευτικά δάση, ρυά-κια, πού γίνονται αφρισμένα ρεύματα τελικά πέφτουνμέσα στην ζούγκλα για να σχηματίσουν τον ποταμόΣηγκοϋ, 1.000 περίπου έλισσόμενα μίλια από τη συμ-βολή του με τον Αμαζόνιο (βλέπε τον χάρτη).

Ή τεράστια ερημιά, πού χωρίζει αυτούς τους ποτα-μούς, είναι ένας κρυμμένος κ,όσμος, πού περιτριγυρί-ζεται από φυλές, πού κάποτε ήταν φοβερές: τους Τσα-βάντε, τους Τσικιάο, τους Τσουκαάμε, τους Καγιοπό.

Ε δ ώ κατοικούν ακόμα πολλές ειρηνικές φυλές, πούεξακολουθούν να εΐνοα προσκολλημένες σε ένα αρχαίοτρόπο ζωής. Μία. από αυτές, οι Γαουρά, μου είναιιδιαίτερα ελκυστική, σαν επιστήμονα και σπουδαστήτου Βραζιλιάνου - Ινδιάνικου πολιτισμού.

Οι Γαουρά ξέρουν το μυστικό της αγγειοπλαστικήςτέχνης. Συνηθίζουν ακόμα να κάνουν αρχαίες τελε-τουργίες. Τώρα έχω τη σπάνια ευκαιρία να ζω μαζίτους.

Δημιουργία πάρκου δια τη διάσωση αρχαίων φυλών

Ή ζούγκλα έρχεται να μας συναντήσει, καθώς γλι-στράμε χαμηλά μέσα από καυτά θολωμένα ρεύματασε ένα κομμάτι κόκκινης γης, πού βρίσκεται σε έναάνοιγμα του δάσους. Το αεροπλάνο μας τινάζεται καικυλά κοντά σε καλύβες, πού έχουν τοίχους από λάσπη,για να σταματήσει μπροστά σε μια μεγάλη ξύλινηταμπέλα:

Περιοχή Λεονάρντο Βίλας Μπόας - Εθνικό ΠάρκοΣηγκού: (Posto Leonerdo villas boas parque na-cional do xingu).

Οι γενειοφόροι πού μας συναντούν, είναι ο 'Ορλάντοκαι ό Κλαούντιο Βίλλας Μπόας. Με τον μακαρίτητον αδελφό τους, για τη μνήμη του οποίου έχει όνο-μαστεί αυτή ή περιοχή της ζούγκλας, έχουν περάσειπολλά χρόνια βοηθώντας, εξυπηρετώντας και προστα-τεύοντας τους Ινδιάνους του Σηγκοϋ, από την μοι-ραία εισβολή του πολιτισμού. Αυτοί ελέγχουν τώρατην είσοδο στην περιοχή.

"Οταν πρωτοήρθε στην περιοχή ό Γερμανός εξε-ρευνητής Κάρλ φόν ντέν Στάϊνεν, (Karl von denSteinen), το 1884, βρήκε ένα κατοικημένο παράδεισο3.000 Ινδιάνων. Μιλούσαν ένα μίγμα από γλώσσεςκαι κατοικούσαν σε 35 χωριά. Το 1962 ό Παγκόσμιος'Οργανισμός Υγείας, ανάφερε πληθυσμό μόνο 500κατοίκους.

Σέ μια προσπάθεια να σταματήσει αύτη ή ερήμωση,ή Κυβέρνηση της Βραζιλίας δημιούργησε το 'ΕθνικόΠάρκο Σηγκού, το 1961, και επέβαλε αυστηρούςόρους για την είσοδο.

ΙΙεπειραμένοι πιλότοι της ζούγκλας, της Βραζιλια-νής Αεροπορίας, δίνουν ζωντάνια στην περιοχή πιλο-τάροντας σε λουρίδες προσγειώσεως όχι μεγαλύτερεςαπό γρατζουνιές πάνω στην ερημιά. Χωρίς αυτούςθα ήταν σχεδόν αδύνατη ή μελέτη αυτών των φυλών.

Το αεροπλάνο πρέπει να γυρίσει πάλι πίσω στονπολιτισμό. Αμέσως, μόλις μου επιτρέπεται ή επίσκε-ψη, ξεκινώ με τρεις οδηγούς Γαουρά, πάνω σε ένακανώ για το ταξίδι στο χωριό τους.

Το χωριό βρίσκεται κοντά σε μια λίμνη στο τέρμαενός μεγάλου μονοπατιού από τον ποταμό Ταμιτατοά-λα. Πέντε σπίτια στέκουν σαν γιγάντιες θυμωνιέςγύρω σε μια πλατεία από πατημένη γη. Ε δ ώ ζουν85 Ινδιάνοι Γαουρά, οι τελευταίοι στον κόσμο.

Ό Ίκιάνα, ένας άνδρας 22 περίπου χρόνων, βαδί-ζει μπροστά. 'Εχει δουλέψει ένα χρόνο στο Κάμποντε Ντιαουάρουμ, πού χρησιμεύει σαν έμπροστοφυλα-

5

Page 8: 054 ainigmata tou sympantos 04

κή του πολιτισμού, 65 μίλια στα βορεινά. Μπορείνα με υπηρετήσει σαν διερμηνέας στους Γαουρά, πούμιλάνε την διάλεκτο Άραβακάν.

—«Πού να μείνω με τα πράγματα μου;»«Θα σου χτίσουμε ένα σπίτι», λέει ό Μαλακιγιάουα,

ό περιποιητικός και ευγενικός αρχηγός του χωρίου.«Πρέπει να δώσεις σε όλους όσους βοηθήσουν στο

χτίσιμο από ένα θαμνομάχαιρο και ένα τσεκούρι».Καθώς περνούν οί μέρες δουλεύουν συνεχώς οκτώ

περίπου άνδρες. Οί πλευρές του σπιτιού γίνονται απόλεπτούς κορμούς δέντρων. Ή σκεπή καλύπτεται προ-σεκτικά από βούρλα.«Το σπίτι σου τελείωσε!» λέει ό Μαλακιγιάουα.«Τώρα πρέπει να πληρώσεις». Φωνάζει τους νεαρούςκαι τους άντρες πού μαζεύονται σε μεγάλες σειρές.«Όρίστε 8 μαχαίρια και τσεκούρια» λέω.«'Οχι! απαντά ο αρχηγός σοβαρά και σταθερά.«Παίρνουν όλοι από ένα τσεκούρι και από ένα μα-χαίρι».

Είναι 18 άντρες και αγόρια. Δεν δούλεψαν όλοιταυτόχρονα, αλλά φαίνεται ότι δούλεψε από λίγο σχε-δόν όλο το χωριό. Πληρώνω ευχαρίστως, γιατί όΜαλακιγιάουα ξέρει να φροντίζει για το καλό τουχωριού του.

Κουδούνισμα από μπρούτζινο κουδούνι, που δόθηκεαπό τον συγγραφέα στον φίλο του Κάρι - Καρίς, φαί-νεται σαν μια ιδιότροπη έναρμόνηση στο ρυθμό ενόςπολεμικού χορού, πού τώρα γίνεται μόνο για παι-χνίδι. Ζώντας στη ζούγκλα της Βραζιλίας με άλλεςειοηνικές φυλές του Σηγκού, αλλά περιτριγυρισμένοιακόμα από αγρίους και λεηλάτες Ινδιάνους, οί τελευ-ταίοι 85 Γαουρά, που έμειναν στον κόσμο, διατηρούνένα αρχαίο πρωτόγονο πολιτισμό.

Πολλοί μάγειροι μαζεύονται στην κουζίνα

«Τώρα πού έχω σπίτι, χρειάζομαι ένα μάγειρα»,« Ε γ ώ θά σε βοηθώ! Μπορώ και να μαγειρεύω» μουλέει ό Ίκιάνα. Την άλλη μέρα το πρωί, ανακατεύουντη φωτιά όχι ένας άλλα δύο μάγειροι,

«Αυτός είναι ό Άκαϊντόμπι, ό γιος του αρχηγούΜαλακιγιάουα. Είναι ό βοηθός μου».

Το απόγευμα και τρίτος δουλεύει γύρω από τηφωτιά μας.

«Και αυτός ποιος είναι;» ρωτώ.«Είναι ό Ά π ά , ό γιος του Πραγκουάϊ, πού λέει

ιστορίες. Είναι ο βοηθός του Άκαϊντόμπι».Το πρωί στο τραπέζι, πού είναι μία μεγάλη επί-

πεδη ρίζα δέντρου τοποθετημένη πάνω σε τέσσερα δο-κάρια παρουσιάζονται δύο από τις ανεψιές και τουςανεψιούς του Ίκιάνα.

«Αυτά τα μικρά θα πιουν μόνο μισό φλιτζάνι σοκο-λάτα και τίποτα άλλο» λέει ό Ίκιάνα.

Αν το αεροπλάνο δεν έφερνε περισσότερες προμή-θειες, θα κοντεύαμε να πεθάνουμε της πείνας,

Την εποχή της ξηρασίας, από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμ-βριο, οί νύχτες είναι φοβερά κρύες. Μέσα στα μεγάλακοινόβια σπίτια, κάθε οικογένεια διατηρεί από μιαφωτιά. Κρεμάνε τις κούνιες τους κοντά στη φλόγα.

Μέσα στο σπίτι, πού μου χτίσανε οί Ινδιάνος, τυλί-γομαι σε μάλλινες κουβέρτες, άλλά κι αυτές ακόματις περνά το κρύο. Αυτό το σπίτι δεν έχει πόρτα, πουμπορεί να κλειδωθεί και τα μεσάνυχτα αισθάνομαικάποιον πού στέκεται δίπλα στο λαστιχένιο μου στρώ-μα. Είναι πίσσα το σκοτάδι.

Ψηλαφίζω να βρω το φακό μου και ρωτάω «Ποιοςείναι;»

«Κορεμάγκουα»; λέει μεά μαλακή άγνωστη φωνή.Ε π ί τέλους βρίσκω το φακό. Στήν ακτίνα του στέ-

κει ένας άγνωστος με κουρέλια κρατώντας το χέριτο« πάνω από τα μάτια γιατί τον θάμπωνε το φως τουφακοϋ.

«Ποιος είσαι;»«Κοριμάγκουα!» απαντάει. Φαίνεται πώς κρυώνει

και δείχνει την κουβέρτα του.«Φύγε και άσε με να κοιμηθώ. Θα τα ποϋμε αύ-

ριο»,«Κοριμάγκουα!» λέει σαν να με μαλώνει.Εϊμαι λίγο φοβισμένος και για πολύ ώρα δεν μπορώ

να ξανακοιμηθώ.Στό χαρούμενο φως της μέρας, ρωτώ τόν Ίκιάνα,

«Ποιος είναι ό Κοριμάγκουα;»«Κοριμάγκουα σημαίνει «είμαι φίλος σου».«Και ποιος τριγυρνά τις νύχτες στα σπίτια και ενο-

χλεί αυτούς πού κοιμούνται;»«Είναι ό χήρος Καουλουκουμά. "Ελα, θα σου δείξω

τον «φίλο» σου. Ζει μαζί μου».Στό μεγάλο σκοτεινό σπίτι του Ίκιάνα, πού κατοι-

κούν αρκετές οικογένειες, υπάρχει εν« κλουβί φτια-γμένο με κοντάρια από βέλη. Μέσα σε μια παλιά κού-νια είναι ξαπλωμένος ό «Κοριμάγκουα».

«'Οταν κάποιος χάσει τη γυναίκα του», μου έξηγείό Ίκιάνα, «του ξυρίζουν το κεφάλι και τον κλειδώ-νουν μέσα σε ένα κλουβί στο σπίτι όπως κάνουν καιγια τα αγόρια, πού σύντομα θα γίνουν άντρες και τακορίτσια πού θα γίνουν γυναίκες. Μόνο τη νύχταμπορεί ό χήρος να αφήσει την κρυψώνα του, να περι-πλανηθεί και να επισκεφτεί τους φίλους του. Ό τ α νξαναμακρύνουν τα μαλλιά του, τότε είναι πάλι ελεύ-θερος».

Page 9: 054 ainigmata tou sympantos 04

Σπίτια από θημωνιές σε ένα άνοιγμα τον δάσονς άποτελοϊψ το χοορίό των 'Iv&tavtev Γαονρά, Το μονο-πάτι στα δεξιά οδηγεί σε μια μεγάλη λίμνη, Στά λευκά κομμάτια γης, γύροι άπο τις κατοικίες οι γνναΐ-κες κάνουν το αλεύρι από μανιόκ κατά τη διάρκεια της εποχής της ξηρασίας. Ό συγγραφέας έζησε στοσπίτι πού κατασκευάζεται κοντά στη λουρίδα προσγειώσεως., που χρησιμοποιείται από τη ΒραζιλιανήΑεροπορία για Σταθμός Πρώτων Βοηθειών.

ΙΙολλοί από τους Ινδιάνους του Σηγκού φοβούνταιτα πνεύματα των πεθαμένων. Ό χήρος πρέπει, ναμείνει στο κλουβί του, μέχρι να βεβαιωθεί ότι τοπνεύμα της γυναίκας του έφυγε εντελώς.

«Δεν έχω γυναίκα για να μου φτιάξει καινούριακούνια» λέει ό χήρος. «Κύττα τι παλιά και χαλασμένηείναι. Δώσε μου την δική σου».

Τι άξιολύπητος χήρος! Του δίνω μια κούνια καιμια κουβέρτα.

Αμαζόνες που χορεύουν, ξαναζωντανεύουν ένα μύθο

Είναι ακόμα πολύ πρωΐ. 'Ομίχλη σκεπάζει τοναέρα. Οι άντρες μαζεύτηκαν στην πλατεία του χωρίου.Ό αρχηγός Μαλακιγιάουα κάθεται σε ένα σκαμνίκομμένο άπο ένα στερεό κομμάτι ξύλου. Μια γυναι-κεία χορωδία τραγουδά στο σπίτι του αρχηγού. Στόσκοτεινό εσωτερικό του τεράστιου σπιτιού δυο αντρι-κές ομάδες διακοσμούνται με χρώμα κόκκινο σαν αί-μα, με μπογιά ούρουκού. Φορούν καινούρια ούλούρι— μικρά τρίγωνα από 'ίνες — πού είναι το μόνο κά-λυμμα του σώματος τους. Δυο από τις γυναίκες είναιστολισμένες με μεγαλόπρεπα διαδήματα από κίτριναφτερά. Από τα φτερά προεξέχουν μεγάλα άραρά ημακάου, ουρές από φτερά.

Μία από τις κορυφαίες χορεύτριες παρουσιάζεταιστη σκοτεινή είσοδο της καλύβας. Χορεύει κατά μήκοςτης πλατείας, προς τον Μαλακιγιάουα, τραγουδώνταςκαι κουνώντας δύο βέλη πάνω και κάτω.

Ό αρχηγός σηκώνεται, παίρνει τη γυναίκα προσε-χτικά από το χέρι και την οδηγεί μερικά βήματα.Αύτη συνεχίζει να χορεύει μόνη της μέχρι πού εξα-φανίζεται πάλι στο σπίτι του αρχηγού. Λίγο αργό-τερα παρουσιάζεται ή δεύτερη κορυφαία από τις αμα-ζόνες πού χορεύουν. Επαναλαμβάνει το χορό στηπλατεία. Μετά έρχεται ή χορωδία σε δυο μακριέςγραμμές. Ή μια κινείται προς τα μπρος ταλαντεύον-τας τους γοφούς και ή άλλη κάνοντας μικρά βήματα

πλαγίως. Καθώς τραγουδούν, χορεύουν μπαίνονταςκαι βγαίνοντας από τα σπίτια.

Ό Πραγκουάΐ, ό σοφός του χωρίου, πού λέει τιςιστορίες, αρχίζει την ιστορία του. «Κάποτε ζοϋσε ήφυλή των τζαμαρικουμά. Για πολλές μέρες οι άντρεςζούσαν μακρυά καΐ δεν έστελναν ψάρια στις. γυναί-κες.

"Ενας γέρος, πού τον έλεγαν Καματαπιρά, πού δενείχε φύγει είπε στις γυναίκες, &τι οί άντρες τους,ήταν κακοί και πώς θα γύριζαν να τις σκοτώσουν.Πηγαίνοντας στη ζούγκλα βρήκε τρία γιγάντια άρ-μαντίλλος. Διέταξε τα ζώα να σκάψουν μια μεγάλησήραγγα. Μετά αυτοί και οί γυναίκες ακολούθησαντα άρμαντίλλος βαθειά μέσα στη γη, και ξαναβγήκανπάλι κοντά στον ποταμό Ταμιτατοάλα.

»Οί γυναίκες χόρευαν, βαμμένες με ούροκκού καιστολισμένες με κίτρινα διαδήματα από φτερά. "Εφτια-ξαν τόξα και βέλη καΐ έμαθαν να τα χρησιμοποιούν."Εμαθαν να ζουν χωρίς τους άντρες τους. Τίποτα πιαδεν ακούστηκε γι* αυτές.

Ξέρουμε μόνο το μέρος κοντά στον ποταμό «ποοπού βγήκαν από τη γη»,

Σέ δύο μεγάλες σειρές ή χορωδία των γυναικώνχορεύει στην πλατεία χτυπώντας τα πό8ί« πίσω άποτις κορυφαίες, επαναλαμβάνοντας με τραγούδια κ»ίβήματα την παλιά Ιστορία των χαμένων *Αμαζόν6>ντου Σηγκοϋ.

Αυτοί οί χοροί των Τζαμαρικουμά sivatt καλόδεχτηαλλαγή για τις γυναίκες της φυλής Γαου,ρ,ά, ικω Sau-λεύουν από την αυγή ως το δειλινό κατά την διάρκειατης μεγάλης εποχής της ξηρασίας. Κάθε πρωί ξερι-ζώνουν τις βαριές ρίζες των πικρών φυτών μανωκ,,πού φυτρώνουν στα κοντινά λιβάδια. Χρησιμοποιών-τας τον κολλώδη πολτό από αυτές τις ρίζες, οι Ινδιά-νοι φτιάχνουν πίττες μπεϊζού τη βασική τροφή τους,Το μανιοκ είναι «πικρό», γιατί περιέχει θανατηφόροπρωσσικο οξύ, πού μί,ά μόνο μικρή ποσότητα του θαμπορούσε να σκοτώσει άνθρωπο.

'7

Page 10: 054 ainigmata tou sympantos 04

Ζωντανή έκθεση γεωμετρικής τέχνης. Αφηρημένασυμβολικά σχεδία από πλάσματα της ζούγκλας, γερά-κια, πούμες, άρμαντίλλοι, στροβιλίζονται, βουτούνκαι κουνιούνται σε ένα ξύπνιο χορό, πού ακολουθείκαθημερινή εξάσκηση των πολεμικών παιχνιδιών. Οιπολεμιστές κοατούν στους ώμους τους δόρατα κοφτε-ρά για ψεύτικη μάχη και μεταφέρουν ξύλινα τόξα.

Ή μυστική Τέχνη γλυτώνει τη φυλή άπό φασαρίες

Πίσω από τα σπίτια και κάτω από ανοικτές στέγεςφοινικιάς στρώνουν ψάθες. Έδώ οι γυναίκες καθαρί-ζουν τις ρίζες του μανιόκ με όστρακα άπο μύδια καίτις τρίβουν σε σανίδια προσαρμοσμένα σε όρθια δόν-τια, άπο φοινικόξυλο. Μετά πιέζουν τον πολτό σε ένα.κόσκινο άπο φοινικιά για να βγει το δηλητηριώδεςυγρό, μαζί με λεπτά, κομματάκια, κόλλας πού μα-ζεύεται σε ένα δοχείο. Ό χοντρός πολτός που μένειστο κόσκινο, γίνεται μπάλλες, στεγνώνεται. Αυτό είναιτο μπεϊζού. Το υγρό βράζεται για να εξατμιστεί το

8

Page 11: 054 ainigmata tou sympantos 04

πρωσσικό οξύ και γίνεται θρεπτική σούπα. Το κολ-λώδες υπόλειμα του δοχείου στεγνώνεται καί γίνεταιλεπτή ίσια. πίττα.

Τα μεγάλα δοχεία, πού χρησιμοποιούνται, για τηνπροετοιμασία του μανιόκ, και τα γκρίζα, μικρότερα.,πού είναι στολισμένα με φιγούρες ζώων του δάσους,είναι το μεγάλο γόητρο των Γαουρά. Α π ό όλες τιςφυλές, πού ζουν στον 'Ανω Σηγκού, μόνο οι Γαουράξέρουν το μυστικό των κεραμικών, πού το έχουν μά-θει από το πολύ μακρινό ξεχασμένο παρελθόν.

Αυτή ή επιδεξιότητα όμως είναι και ή αιτία μεγά-λης συμφοράς. Ε ν ώ οι κοντινές φυλές αποκτούν τα

αγγειοπλαστικά κάνοντας εμπόριο με τους Γαουρά,οι άγριοι κυνηγοί από τα μακρινά δάση, όπως οι Τσι-κιάο, προτιμούν να «κλέβουν τή βιομηχανία» — επι-τιθέμενοι πριν την αυγή για να κλέψουν τις γυναίκεςτης φυλής. Οι επιδρομές είναι καθημερινός κίνδυνος,παρ' όλο ότι το σταθερό πλησίασμα του πολιτισμούκαι ή διπλωματία των αδελφών Βίλλας Μπόας κάνουντη συχνότητα των επιδρομών όλο και μικρότερη.

Το δειλινό αρχίζει. Ή πλατεία του χωριού είναιτώρα ήσυχη. Παιδιά καί γυναίκες κάθονται στις πόρ-τες των καλυβιών.

Ό Βατούκου, ό καλλίτερος ψαράς του χωρίου, κου-βαλάει μια φωτεινή καρβουνοοτάχτη, ένα ξύλινο σκα-μνί και μερικά μεγάλα τσιγάρα σε ένα μέρος κοντάστο σπίτι με τις μάσκες, εκεί πού φυλάγονται οι μά-σκες καί τα ιερά φλάουτα.

Συνοδεύεται από τον Πραγκουάΐ, πού λέει τις ιστο-ρίες, τον Άγιουμά με τα ευγενικά μάτια καί τον Κρα-πτά, τον αδελφό του αρχηγού Μαλακιγιάουα., Μα-ζεύονται καί άλλοι άντρες, Τελικά έρχεται καί όαρχηγός.

Το βράδυ κάθονται γύρω σε κύκλο στα σκαμνιάκαί καπνίζουν μακρυά τσιγάρα.

«'Έλα κάτσε μαζί μας Κουκόϊ». Οι Γαουρά δυσκο-λεύονται να πουν Βουβού, το όνομα πού μου έδωσανοι Ινδιάνοι της φυλής Κράχο. Πιο εύκολο είναι γι'αυτούς να προφέρουν «Κουκόϊ».

Σοβαρές σκέψεις τους απασχολούν.Στό σπίτι του άρχηγού, πού ζουν πολλές οικογέ-

νειες, ή γυναίκα του Κρεγκμά έχει πέσει από καιρόστη κούνια της. Σιγά - σιγά αργοπεθαίνει. Οι σαμά-νοι νομίζουν, ότι ένα κακό πνεύμα του νερού, ένα σα,-πουκιγιαουά έχει κλέψει τη «σκιά» της ή την ψυχήτης. "Ενας σαμάνος πρέπει να πάει να δει το πνεύματου νερού καί να ζητήσει να επιστρέψει τη σκιά τηςγυναίκας. Αυτό μπορεί να το κάνει μόνο, όταν βρί-σκεται σε κατάσταση έκστάσεως, γιατί τότε μόνομπορεί να βλέπει τα πνεύματα,

Πέντε μεγάλα τσιγάρα βρίσκονται μπροστά στονΜαλακιγιάουα. Με άδειο στομάχι καπνίζει το έναμετά το άλλο. Ρουφά βαθιά τον καπνό, μετά με ένασφυριχτό ήχο τον βγάζει γρήγορα μέσα από τα μισό-κλειστα δόντια του.

Ή έκσταση κάνει τον Σαμάνο «λυσσασμένο σκύλο»

Το στεγνό στρογγυλό του πρόσωπο γίνεται αλύγι-στο, ιδρώτας γεμίζει το μέτωπο καί το λαιμό του,τα μάτια του είναι κλεισμένα σφιχτά. Με ένα πήδημασηκώνεται. Ξεφωνίζοντας τρέχει στο σκοτάδι. Εξα-φανίζεται στο μονοπάτι πού πάει στη λίμνη καί σύν-τομα τον άκούμε να κλαίει, να μιλάει καί να βογ-γάει.

Πλησιάζει πάλι. Σκυφτός, σχεδόν πεσμένος ό Mα-λακιγιάουα τρέχει γύρω στην πλατεία του χωριού.Δεν είναι ό ευγενικός, ήρεμος αρχηγός, πού ξέρωτόσο καλά, αλλά ένα περίεργο ζώο, που σαλιαρίζον-τας καί κλαίγοντας χώνεται μέσα στό σπίτι, που βρί-σκεται ή άρρωστη γυναίκα. 'Αλλοτε έρποντας καιάλλοτε σκοντάφτοντας στα πόδια του, ό ζαλισμένοςσαμάνος περνά τα χέρια του πάνω από το σώμα της·Βογγάει καί ασθμαίνει σαν να αγωνίζεται με τηναόρατη δύναμη του πνεύματος του νερού. Γυρίζει φρε-νιασμένος, πέφτει στα γόνατα του καί με δόντια πούγιαλίζουν σκύβει προς το μέρος μου σα λυσσασμένοςσκύλος. Τρομοκρατημένος βγαίνω τρέχοντας άπο το

9

Page 12: 054 ainigmata tou sympantos 04

10

Με έva δοχείο δηλητήριο κάτω από το κόσκινο της,μία γυναίκα των Γαουρά τρίβει χυμώδη ρίζα απόμανιόκ. Το βράσιμο απομακρύνει το πρωσσικό οξύεξατμίζεται και άφίνει μια πόσιμη σούπα. Μια σκλη-ρή πάστα, που τυλίγεται σέ μπάλες, όπως και τοκολλώδες υπόλειμμα του δοχείου, θά στεγνώσουν γιανά κάνουν πίττες μπεϊζόν, τη βασική τροφή τηςφυλής.

σπίτι. Οι άντρες γελάνε δυνατά.«Παντού στους ποταμούς και στίς λίμνες τα πνεύ-

ματα περιμένουν να αρπάξουν τις σκιές των ανθρώ-πων», μου λέει ό Ικιάνα. «'Αν ό Μαλακιγιάουα δενμπορέσει να πάρει πίσω τη σκιά της γυναίκας τουΚρεγκμά, αυτή θα πεθάνει γρήγορα». Ό σαμάνος, βογ-γώντας και στενάζοντας σαν νάναι άρρωστος, γυρί-ζει ανάμεσα στους άντρες και χώνει το κεφάλι τουστην αγκαλιά του Κρεγκμά. Σιγά - σιγά, συνέρχε-ται. Του μιλώ.

«"Ηθελες να με δαγκώσεις Μαλακιγιάουα».Με κυττάζει έκπληκτος. Είναι ξανά ό ήρεμος, λογι-

κός και πάντα ευγενικός αρχηγός.«Δεν ξέρω τίποτα, γι' αυτό Κουκόι».Καθώς περνά ή ώρα γίνονται και άλλες προσπά-

θειες, πριν ακόμα βγει ό Μαλακιγιάαυα. από την έκστα-ση για να πείσουν το πνεύμα του νερού να ξαναδώσειτην «σκιά». Κάθε φορά που ένας άρρωστος γίνεταικαλά, μπορεί να ζητήσει μετά άπό τους φίλους τουνα κάνουν το πορτραίτο του πνεύματος, που κρατούσετην «σκιά του». Αυτά τα πορτραίτα είvαι οι μάσκεςπού κρέμονται στο σπίτι των αντρών. Οι άντρες καιτα αγόρια των Γαουρά με πολύ κέφι τις χρησιμο-ποιούν όχι μόνο σε επίσημες τελετές αλλά και σεπιο κεφάτες στιγμές. Δεν περνά σχεδόν μέρα, χωρίςνα τρέχουν οι ζωντανοί μασκοφόροι να ενοχλήσουν τιςγυναίκες για το φαγητό ή παίζοντας να πάρουν απότον ψαρά την ψαριά της μέρας. Ντυμένοι σαν πνεύ-ματα του νερού, φορώντας κοστούμια από ψάθα, κυτ-τάζουν από ψεύτικα όστρακένια μάτια και μιλάνε μεψιλές ψεύτικες φωνές στίς πολυάσχολες γυναίκες.

«Δώστε μας πίττες μπεϊζόν! Πεινάμε!»Τελικά οι γυναίκες για να απαλλαγούν από την

ενόχληση τους περιποιούνται. Ευτυχείς λοιπόν οι μα-σκοφόροι φεύγουν χοροπηδώντας, με τα μικρά νατους ακολουθούν ζωηρά σαν μικρά κατσικάκια.

Καθώς οί απογευματινές σκιές μεγαλώνουν, όλοκαι περισσότεροι άντρες γυρίζουν από το ψάρεμα.Μαζεύονται στο σπίτι με τις μάσκες για να βαφτούνμε κόκκινο ούρουκού. «Το ούρουκού είναι όμορφο!»λέει ό Ικιάνα. «Μας προστατεύει και από τα υπερφυ-σικά όντα». 'Ακούγονται γέλια και χαρούμενα, τρα-γούδια και μετά ακούω ένα άλλο ήχο, σαν τη φωνήτων τζαγκουάρ «Χούκα ! Χούκα ! Χούκα !»

Στό κέντρο της πλατείας του χωριού, ό Άγιουμάκαι ό Κρεγκμά πυγμαχοϋν μεταξύ τους. Με γρήγορεςκινήσεις, σκληραίνουν τα χέρια τους με χώμα καισκύβουν με τις γροθιές μπροστά σφιγμένες σαν ταμπροστινά πόδια των ζώων. Πιάνουν ο ένας το χέρι

Αστραφτερές αρτηρίες νερού διασχίζουν την καρδιά,της Νοτιοαμερικανικής ηπείρου και ενώνονται για νασχηματίσουν τον ποταμό Σηγκού, που ρέει βορεινά1000 μίλια στη συμβολή που με τον Άμαζόνιο, Το1961 ή Βραζιλία ξεχώρισε 8500 τετραγωνικά μίλιαπυκνού τροπικού δάσους για να δημιουργήσει τοΕθνικό Πάρκο Σηγκού και να προστατεύει τις πρω-τόγονες φυλές καθώς και τη χλωρίδα και την πανίδα.

Page 13: 054 ainigmata tou sympantos 04

Τα εκθαμβωτικά σχέδια της δύσεως εμπνέουν το βά-ψιμο για τα πολεμικά, παιχνίδια. Τα σημάδια δείχνουνκοινωνική θέση, από το χαμηλό γλάρο ως το βασι-λιά τζάγκουαρ, Ό Τακάρα παριστάνει ένα άγριο όρνιομε ένα άχυροπλεγμένο καπέλο (αριστερά). Ό Λαπο-κιτέ φορά ένα θαυμάσιο περίδέριο από νύχια τζάγ-κουαρ (κέντρο). Με το διάδημα πολύτιμων φτερώνάπό τουκάν ό Καπαλουκάτε φορά την επιδεικτικήενδυμασία ενός γερακιού (κάτω). Τα αγόρια των Γαου-ρά (κάτω) συνήθως φορούν σχέδια γλάρου αλλά όεγγονός τον αρχηγού έχει το προνόμιο να βαφτείμε τελείες πόλκα.

Page 14: 054 ainigmata tou sympantos 04

Μια γυναίκα πεθαίνει, αφού «φεύγει ησκιά» της. Τα κακά πνεύματα παραμο-νεύουν στις λίμνες και τα ρυάκια για νακλέψουν ανθρώπινες «σκιές» η ψυχές, πι-στεύουν οι Γαουρά. 'Οταν τα πνεύματακρατούν αιχμάλωτη μια σκιά, ό άνθρωποςαρρωσταίνει, και θα χαθεί, εκτός αν σω-θεί η ψυχή του, Σ' αυτές τις σπάνιες φωτο-γραφίες ό συγγραφέας συλλαμβάνει μιαφοβερή πάλη για να φρουρηθεί ή ψυχήαπό το θάνατο. Ό Σαμάνος (πάνω), φυσάκαπνό με μαγική δύναμη, πάνω από μιαγυναίκα πού τη σκιά της έχει κλέψει κά-ποιο πνεύμα.

του άλλου προσπαθώντας να κάνουν κεφαλοκλείδωμαγύρω από το λαιμό. Καθένας προσπαθεί να ρίξει τοναντίπαλο του με την πλάτη κάτω.

Ό ένας από αυτούς πέφτει. Ξανασηκώνεται. Τονβοηθά ό νικητής. "Ενα άλλο ζευγάρι παίρνει τη θέσητους. Οι άντρες της φυλής Γαουρά παλεύουν σχεδόνκάθε απόγευμα δλη την εποχή της ξηρασίας. Καθώςέρχεται το δειλινό οί άντρες σχηματίζουν μια μεγάλησειρά. Οί γυναίκες στέκουν απέναντι τους. Ό αέραςγεμίζει από τραγούδι και ρυθμικό χτύπημα των πο-διών. Αύριο θα είναι μια άλλη μέρα εργασίας καίχαράς! Είναι ή δροσερή ώρα πριν την ανατολή. Ξα-φνικά στριγγλιές ακούγονται από την πλατεία. "Εναευτυχισμένο πλήθος από νεαρούς ξεχύνεται στην κα-λύβα μου.

«'Ελα να κάνεις μπάνιο μαζί μας Κούκοι!»Κάθε πρωί τα αγόρια της φυλής άφίνουν τις ζεστές

κούνιες τους κοντά στη φωτιά και τρέχουν στον κρύοαέρα παίρνοντας το δρόμο προς τη λίμνη. Κατεβαί-νουμε τό· μονοπάτι σφυρίζοντας και τραγουδώντας.Μερικά αγόρια μεταφέρουν καυτά κούτσουρα, άλλαμαζεύουν στεγνά κλαδιά από τον δρόμο. Ψηλά το γε-ματο φεγγάρι λούζει τον ουρανό με αστέρια.

Ή φωτιά ανάβει κοντά στη λίμνη. Λεία καφετιάκορμιά κουρνιάζουν κοντά της. Μετά με μία τραγου-διστή κραυγή τα αγόρια τρέχουν μέσα στο παγωμένονερό. Ρυθμικά χτυπώντας χέρια και μπράτσα εξα-σκούνται στα πολεμικά άσματα, λένε το όλο θόρυβοτραγούδι, πού τραγουδούν στα πολεμικά τους παιχνί-δια. Συνεχίζουν για μισή ώρα, χωρίς διακοπή. Στήνανατολή, ό ήλιος πού κάποτε ήταν ένας ανθρώπινοςπολεμιστής καί πατέρας όλων των Ινδιάνων του Σηγ-κού, στέλνει ένα λαμπερό δόρυ εναντίον της νύχτας.Τα αγόρια, πηδάνε από το νερό και τρέχουν για τοχωριό κραυγάζοντας με πολύ κέφι. Μαθαίνουν νωρίς,ότι στη φύση, τίποτα δεν χάνεται και ότι ή ζωή είναιένας καθημερινός αγώνας, Ινας αγώνας όμως πούμπορεί να είναι όμορφος και διασκεδαστικός.

Βραστός πίθηκος πριν από πολεμικά παιχνίδια

Κάποια μέρα με έκπληξη βλέπω ότι οι άντρες τηςφυλής βράζουν ένα μεγάλο άγριο πίθηκο.

«Νόμιζα ότι σεις οί Γαουρά δεν τρώγατε ζώα».«Δεν σου είπε κανείς Κουκόι: 'Ερχεται ό καιρός

για τζαβάρι τα πολεμικά παιχνίδια!»Το τζαβάρι είναι ή περίοδος της εποχής της ξηρα-

σίας, μία περίοδος χαράς και εορτασμών. Αύτη τηχρονιά υπάρχει ίδιαίτερος ενθουσιασμός, γιατί ό Μα-

12

Λακιγιάουα έχει καλέσει στα παιχνίδια τους Σουγιά,τους εχθρούς πού ή φυλή έτρεμε μέχρι πρόσφατα.Μόνο οι μεγαλύτεροι άντρες θα φάνε το σπάνιο γεύματου βραστού πίθηκου, αλλά όλοι οί άντρες και τααγόρια του χωριού παίρνουν μέρος στα παιχνίδια.Κάνουν καθημερινά εξάσκηση άπό βδομάδες,

Τα αγόρια έφτιαξαν στην πλατεία ένα μεγάλο άχυρένιο άντρα. Ή φυλή είναι χωρισμένη σε τρεις πολε-μικές ομάδες. Οί νεαροί κάτω των 15 χρόνων είναικαλυμμένοι με λευκό πηλό και από πάνω μπογιατι-σμένοι με μαύρα σχέδια. Ξεφωνίζουν με δυνατές φω-νές, τρέχουν και πηδούν με τα γόνατα λυγισμένα,χτυπούν τους κυρτωμένους αγκώνες τους, αυτοί πα-ριστάνουν τους γλάρους.

Μεγαλύτεροι άντρες βάφονται με πολύχρωμα σχέ-δια από άγρια όρνια, γεράκια, βύδρες, πιθήκους καιάρμαντίλλος. 'Αλλά οι βασιλιάδες των παιχνιδιώντου τζαβάρι είναι οί μεγάλοι πολεμιστές πού έχουναποδείξει τη γενναιότητα και έπιδεξιότητά τους στημάχη. Αυτοί φορούν τα σημάδια του επίμονου άετού,του βασιλικού γύπα, της κιτρινόμαυρης πούμας καιτου τζάγκουαρ με τα στίγματα. Πιο πολύ από όλουςδιακρίνονται οί μαύροι τζάγκουαρ, γερά κορμιά ζω-γραφισμένα με κάρβουνο και λευκό πηλό.

Πρώτα οί γλάροι από το τέλος της γραμμής τηςμάχης, αρχίζουν την επίθεση με τα μακριά τους δόρατα,πού έχουν αιχμηρές πέτρινες άκρες, κτυπώντας τηνάχυρένια φιγούρα.

Page 15: 054 ainigmata tou sympantos 04

Ακολουθούνται, από τις βύδρες και τα κοτόπουλακαι άλλους της μεσαίας ομάδας. Τελικά τα γεράκιακαι οι τζάγκουαρ πετούν τα βέλη στον εχθρό, κραυ-γάζοντας θριαμβευτικά σε κάθε χτύπημα.

Μετά από βδομάδες εξασκήσεως οι Γαουρά αρχί-ζουν μια πραγματική πρόβα τω ασκήσεων. Ό Πραγ-κουάΐ τέντωσε ένα επίπεδο βαμβακερό στρώμα πάνωσε ένα πλαίσιο από φλοιό και το μπογιάτισε κόκκινο.Το σφίξιμο του κάτω χείλους είναι μια εξαιρετικήμίμηση των χειλιών σε σχήμα δίσκου των Σουγιά.Τ ώρα παριστάνει τον αρχηγό Πεντονί των Σουγιάτων «Ινδιάνων με τα μεγάλα χείλια». Κορδώνεταιστην πλατεία πραγματοποιώντας μία ακριβή καιδιασκεδαστική αναπαράσταση.

Ό Μαλακιγιάουα φορώντας το καλύτερο του γού-νινο κεφαλόδεσμο και ένα περιδέραιο από νύχια Τζάγ-κουαρ, δέχεται τον καλεσμένο του με μεγάλη επιση-μότητα. ΟΙ δύο αρχηγοί κάθονται σε σκαμνιά στημέση της πλατείας. Αρχίζουν οι κινήσεις.

Δυο σειρές από πολεμιστές πού τραγουδούν, βρυ-χώνται, πατάνε το έδαφος με ενθουσιασμό, σχηματί-ζουν τετράγωνα εκατό περίπου πόδια χωρισμένοι με-ταξύ τους. Ξαφνικά, ό αέρας γεμίζει με σφυρίγματακαι δόρατα πού τρίζουν καθώς πετιούνται από τα ξύ-λινα τόξα. Οι πολεμιστές και από τίς δύο πλευρέςαποφεύγουν τα βλήματα καΐ οι σειρές κλείνουν μέχρι.πού μόνο ένας στενός διάδρομος μένει ελεύθερος με-ταξύ τους.

'Έξω βηματίζει ένας μοναδικός πολεμιστής πούκρχτά ένα πυκνό μάτσο από σανίδια μόνο. Ό αντίπα-λοι του οπλισμένος με ένα δόρυ αιχμηρό στην άκρητου. προχωρεί ανάμεσα από τις όλο θόρυβο σειρέςτων ανδρών. Προσποιούνται πώς παλεύουν και, στρέ-φουν τα σώματα τους. Ό άντρας πίσω από την χαλα-ρή, ασπίδα γυρίζει για να γίνει δήθεν δύσκολος στό

χος. Ό εχθρός ρίχνει. Με εκπληκτική ευκινησία οαμυνόμενος πηδά στην άκρη, καθώς το δόρυ σφυρί-ζει δίπλα του.

Οί γενναιότεροι Γαουρά περιφρονούν τις ασπίδες

Τώρα οι ρόλοι αντιστρέφονται, καθώς ό επιτιθέμε-νος γίνεται αμυνόμενος. Ό εχθρός αρπάζει βιαστικάμια ασπίδα και υποχωρεί. Πάλι το βουητό άπό τομακρύ δόρυ του τζαβάρι σκίζει τον αέρα καί πάλιχάνει το στόχο του.

Δύο νέοι πολεμιστές βηματίζουν και παίρνουν θέση.Οι συμπλοκές συνεχίζονται, Οι πολεμιστές είναι τόσοεπιδέξιοι, πού λίγοι χτυπούνται. 'Οταν όμως χτυπί-σει κανείς, ένας ήχος θριάμβου ακούγεται. Ό «τραυ-ματισμένος» έχει τόση πείρα, ώστε να περιποιηθείτο τραύμα του με στωική ηρεμία. Τελευταία, από όλαπροχωρούν μπροστά τα πουλιά της λείας και οι μεγά-λες γάτες της ζούγκλας, χωρίς να έχουν κανένα είδος

Πνεύματα ντυμένα με αχυρένια κοστούμια και υφα-σμένες μάσκες απαιτούν πίττες από μ π ε ι ζ ό ν. Μεψεύτικες βαριές φωνές άπειλούν τις μαγείρισσες μεόπλα, που καταλήγουν σε σχισμένα δόντια ψαριών.Το χαρούμενο παιχνίδι πού έχει σκοπό την απόκτησηλίγης ακόμα τροφής, παίζεται χαθημερινά. Για ναστολίσουν τις μάσκες πού παριστάνουν επικίνδυναπνεύματα τον νερού, οι καλλιτέχνες άκολουθούν τίςπεριγραφές αρρώστων άνθρώπων, πού διασώθηκαναπό τους σαμάνους. 'Οταν ό συγγραφέας ζήτησε ναανταλλάξει ένα δώρο με μια μάσκα, οι φίλοι του Γαου-ρά του είπαν, ότι τα πνεύματα, απεχθάνονται κάτιτέτοιο σε σημείο, πού ξόρκισαν ένα ζωντανό ψάρικαι το έβαλαν στο στομάχι τον άρχηγού προκαλών-τας του σπασμούς.

Page 16: 054 ainigmata tou sympantos 04

βηματίζοντας σαν βγαλμένες από το μύθο οι γυναίκεςτών Γαουρά λένε με χορό καί τραγούδια την ιστορίατων Αμαζόνων Τζαμαρικουμά — μυθικών γυναικώντου Σηγκού, που εγκατάλειψαν τους εγωιστές άντρεςτους και έμαθαν νά φτιάχνουν, όπλα καί να ζουν χω-ρίς αυτούς. Ή κορυφαία προσφέρει ένα δώρο από τε-λετουργικά βέλη στον αρχηγό που παριστάνει το γέ-ρο, που τις βοήθησε νά ξεφύγουν.

ασπίδας. Στέκοντας περήφανοι στο φως του ήλιου μετό δέρμα τους έντονο άπό τα χρώματα, οι γενναιό-τεροι άπό τους Γαουρά προσφέρουν τά γυμνά τουςσώματα στά δόρατα του έχθρού. Σπάνια χτυπιούνται.

Ό Μαλακιγιάουα είναι ευχαριστημένος με τουςάντρες του. Τό πρωί γρήγοροι π α ρ ι ά τ ο υ ς — άγ-γελειαφόροι βαμμένοι κατάμαυροι — στέλνονται νά κα-λέσουν τους Σουγιά. Άλλα ακολουθούν γρήγορα άλ-λοι για νά τους γυρίσουν πίσω. 'Ενας άγγελειαφόροςγρηγορότερος άπό οποιοδήποτε άλλο μπαίνει στόχωριό καί σύντομα θά απαιτήσει τη ψυχή της γυναί-κας του Κρεγκμά.

Προσεχτικά οί γυναίκες έχουν κλείσει τις πόρτεςτών σπιτιών τους. Τό χωριό φαίνεται ερημωμένο.

Παράξενη μουσική άπό φλάουτο ακούγεται άπότή λίμνη. Τά τ ζ α κ ο ύ ϊ, τά δυνατότερα άπό τάπνεύματα έρχονται. Μία πομπή άπό νεαρούς άντρεςκαι αγόρια φορώντας στέμματα άπό κίτρινα φτερά, δια-σχίζει την πλατεία. Παίζουν μακριά φλάουτα. Στήσκοτεινή γωνιά του σπιτιού του άρχηγού, ή ετοιμο-θάνατη γυναίκα, έχοντας μείνει σιγά - σιγά, πετσίκαί κόκκαλο, είναι ξαπλωμένη σε μιά κούνια.

Οί νεαροί άντρες πηγαίνουν κοντά. Τά φλάουταξεμακραίνουν. Ό πρώτος βγάζει τό κίτρινο φτέρινοστέμμα του καί τό τοποθετεί στο κεφάλι της λέγον-τας. «Σου προσφέρω αυτό τό φτέρινο στέμμα μη-τέρα».

'Ολοι επαναλαμβάνουν αύτη την απλή τελετή, Μετάφυσάνε καπνό τσιγάρου πάνω στην άρρωστη γυναίκα.

14

Ακούγονται ήχοι πένθους. Ά π ό παντού μαζεύονταιΙνδιάνοι. Τά κλάματα δυναμώνουν όταν τελικά έρχε-ται ο θάνατος.

Μπροστά άπό τό σπίτι με τις μάσκες άντρες έχουνσκάψει μιά στρογγυλή τρύπα. Τυλιγμένη στην κού-νια της ή γυναίκα θάβεται με τό κεφάλι της προςτήν ανατολή. «Γιά νά μπορεί νά βλέπει κάθε μέρατον ήλιο, πού άνατέλει». Τό κλάμα του χήρου ακού-γεται σε όλο τό χωριό. Συνεχίζει με τους ίδιους σπα-ραχτικούς ήχους γιά πολλές μέρες, μέχρι πού τελικάσταματά.

Σκιές που τραγουδούν καλούν τα ψάρια

Γιά βδομάδες τώρα, τό νερό στις λίμνες καί στάποτάμια πέφτει σταθερά κάτω άπό ένα φωτεινόήλιο καί τον άσύννεφο ουρανό. Οι βάρκες συχνά πρέ-πει νά τραβούνται στον πηλό που κολλά εκτεθειμένοςστις ακτές του ποταμού. Οί άντρες πιά δεν ψαρεύουνμε θηλιές διχτυών, Άντί γι' αυτές χρησιμοποιούνυφασμένα καλάθια γιά νά μαζεύουν ένα - ένα ψάριστά ρηχά. 'Ερχεται ή μέρα πού καί άν βάλει ό Βα-τουκόν τήν καλύτερη του τέχνη, δεν μπορεί νά γεμί-

'Ενας εύπορος έμπορος τών Γαουρά, μεταφέρει, έναδίχτυ με γευστικά ψάρια μ α τ ρ ι ν χ ά, που είναιάβλαβή και συγγενεύουν με τά άγρια πιράνχα καίείναι μιά αγαπημένη τροφή στον Σηγκού. Ό Τακάραφορά ένα περιδέραιο και τρίπτυχη ζώνη άπό φρέσκακοχύλια μυδιών, που είναι δείγμα πλούτου. Απλώ-νει τό δίχτυ του στην άκρη ενός μεγάλου ξύλου καίτό κλείνει, μόλίς τά ψάρια πέσουν μέσα στίς θηλειέςάπό ίνες φοινικιάς.

Page 17: 054 ainigmata tou sympantos 04

σει το κλημάτινο καλάθι του. Τα ψάρια έχουν κατέ-βει μέ το ρεύμα στις βαθιές λίμνες. Κατά τή διάρ-κεια του βραδινού τους καπνίσματος, οι σαμάνοι συμ-φωνούν, οτι ήρθε ή ώρα της τελετής του π α τ ά-π ο υ , νά καλέσουν πίσω τά ψάρια.

Στό σπίτι μέ τις μάσκες, οι άντρες κουβεντιάζουν,καθώς σκαλίζουν και μπογιατίζουν μέ φωτε.νά χρώ-ματα τά π α τ ά π ο υ επίπεδα, ελλειπτικά ξύλινασχήματα, πού παριστάνουν τις ψυχές ή σκιές τώνψαριών. Κάθε άντρας κάνει δύο απέ αυτά, ενα αρσε-νικέ και ένα θηλυκό, δένοντας τα μέ μακριά κλαμ-τένια κορδόνια, ώστε νά καταλήγουν σε λεπτούς πό-λους.

Δύο άπό τους άντρες παίρνουν τή θέση τους στηνπλατεία, ενώ οί γυναίκες μένουν κλεισμένες στα σπί-τια. Σιγά στην αρχή, οί άντρες κουνάνε τους πόλους,στρίβοντας τά βαριά π α τ ά π ο υ γύρω γύρω όλοκαι ψηλότερα, πάνω άπο τά κεφάλια τους. 'Εναςβαθύς μουρμουρητός ήχος μεγαλώνει μέ σταθερότητα,μέχρι πού φαίνεται πώς ολόκληρη ή γη δονείται μέτο ρυθμό αυτό. Ό βαθύτερος ήχος του πατάπου συνε-χίζεται γιά αρκετές μέρες, καθώς οί άντρες παίρνουντή σειρά τους στο κάλεσμα τών ψυχών τών ψαριώνμέσα άπο τον ουρανό.

«Τώρα», λέει ό Πραγκουάϊ, «τά ψάρια θά ανεβαί-νουν στο ρεϋμα, άπο όπου ενώνονται οί ποταμοί γιάνά σχηματίσουν τον Σηγκοϋ. 'Εμείς φτιάξαμε τιςσκιές τών ψαριών και αυτές τραγουδούν στά ψάριανά γυρίσουν. Τώρα θά υπάρχουν πολλά ψάρια. Ε π ί -σης θά υπάρχει πολύ π ι κ ο υ ϊ ά ο».

Γιά πολύ καιρό κανείς δεν μιλά γιά τίποτα άλλοπαρά μόνο γιά πικουϊά. Το παχύ κίτρινο φροϋτο καιό χυμός του είναι γιά τους Σηγκού μιά εξαιρετικήλιχουδιά. "Ολο τό χρόνο περιμένουν νά ωριμάσει καιτότε πηγαίνουν στά δάση και περνάνε ολόκληρεςμέρες καταβροχθίζοντας το.

«Το Πικουϊά» λέει ό Μαλακιγιάουα, χαϊδεύονταςτό στομάχι του, «είναι καλό».

Κούκλες του θανάτου γίνονται δόλωμα γιά τους ά-πρόσεχτους

Πήγαμε πάνω στον ταμιτατοάλα νά μαζέψουμε αυ-γά χελώνας και νά κυνηγήσουμε πάπιες. Καπνός υψώ-νεται άπό κάπου μακριά στό δάσος ή έξω στην πε-διάδα. Κάποιος καίει ένα καινούργιο άνοιγμα στοδάσος, πριν Ιρθουν οί βροχές. «Τσικιάο!» ψιθυρίζουνοί Γαουρά ερεθισμένοι και δείχνουν τή στήλη τουκαπνού. Τό ενδιαφέρον τους, είναι ζωηρό άλλα δένφοβούνται.

'Πρίν λίγα χρόνια, οί άγριοι Ινδιάνοι Τσικιάο άπότά νοτιοδυτικά έκαναν επιδρομές στο χωριό τών Γαου-

Πήλινα ψάρια και ξύλινες ψυχές κάνουν μάγια. Κατάτην εποχή της ξηρασίας ό αρχηγός Μαλακιγιάουακρύβει σε ενα καλάθι λιγαριάς ένα μαγικό ομοίωμαψαριού (πάνω). Μετά αυτό βυθίζεται στη λίμνη γιάνά φέρει καλή ψαριά. Οί Γαουρά βρήκαν την εικόνααυτή σε ενα μέρος, πού απέχει πέντε μέρες ταξίδιάπό τό χωριό τους, όπου, όπως πιστεύουν, ζούσε οήλιος, όταν ήταν άνθρωπος. Καθώς τό νερό χαμηλώ-νει και τά ψάρια ψάχνουν γιά βαθύτερες περιοχές,οί Ινδιάνοι χρησιμοποιούν την τελετή του π α τ ά-π ο υ μέ φωνές και ξύλινες λεπίδες σκαλισμένες καιμπογιατισμένες, πού παριστάνουν τις ψνχές τών ψα-ριών (κάτω).

Page 18: 054 ainigmata tou sympantos 04

Η μυστική τέχνη της κεραμικής πού είναι γνωστή μόνο στους Γαουρά ανάμεσα στις φυλές του Σηγ-κού τους χαρίζει γόητρο και εμπορική δύναμη, αλλά και τους κάνει στόχο επιδρομών άπό άγριες φυλέςπου ψάχνουν γιά συζύγους που ξέρουν να φτιάχνουν κεραμική. Για νά δημιουργήσει το τελείωμα ο αρχη-γός αλείφει εδώ μιά μπογιά από χυμώδη ρίζα και κάρβουνο μέσα σε έva τεράστιο πήλινο δοχείο και μετάτου βάζει φωτιά, άφού το άναποδογυρίση πάνω από καυτά κούτσουρα.

ρά, και τους πήραν δύο παιδιά. Σέ ανταπόδοση αρκε-τοί Γαουρά συνοδευόμενοι από μία ομάδα 'Ινδιάνωντης φυλής Καμαγιουρά, κωπηλάτησαν στο ρεϋμα καιμετά άπδ μιάμισης μέρας δρόμο μέσα στη πεδιάδα,σκότωσαν δύο άντρες τών Τσικιάο, Επιδρομές στουςΓαουρά έκαναν και οι Σουγιά, μέχρι να τους εξημε-ρώσουν οι αδελφοί Βίλλας Μπόας.

Κατά μήκος στις όχθες του Ταμπτατοάλα βρίσκουμεεννέα σημεία άπό φωτιές καΐ ένα μικρό άπρόσεχταπλεγμένο καλαθάκι, πού περιέχει κομμάτια άπό μα-νιόκ. "Ενα ίσιο μονοπάτι οδηγεί μακριά μέσα στηνπεδιάδα.

«Τσικιάο» ψιθυρίζουν οι Γαουρά πάλι, καθώς εξε-τάζουν προσεχτικά τά μέρη πού χρησιμοποίησαν γιαύπνο και τις στάχτες άπό τις φωτιές της κατασκηνώ-σεως, πού είχαν αφήσει οί άγριοι 'Ινδιάνοι. Τότε oι φί-λοι μου παγώνουν εκεί πού στέκουν. Καθισμένες πάνωσέ τρεις στύλους κλείνοντας τό μονοπάτι, βρίσκονταιακατέργαστες ανθρώπινες φιγούρες φτιαγμένες άπόστεγνωμένα φύλλα δεμένα μαζί με λεπτά κλήματα.Κάθε μία άπό τις κούκλες κρατάει ένα μικρό τόξο.Άπό κάθε τόξο σημαδεύεται ένα μικρό βέλος κατ'ευθείαν προς τις καρδιές μας. Τό αποτέλεσμα άποαυτό τό προειδοποιητικό σημείο είναι αλλόκοτο, σχε-δόν τρομακτικό.

Προχωρώ πιο κοντά γιά νά δώ καλύτερα. 'Αλλάσταματώ αμέσως, μόλις μιά δυνατή φωνή ακούγε-ται προλαβαίνοντας με: «Κουκόϊ! Μη προχωρείς!»

Βλέποι τη γή νά ανοίγει μπρος στά πόδι» μου. Εί-ναι μία παγίδα. Στέκομαι στο χείλος ενός λάκκου.Δέκα πόδια κάτω άπό μένα φαίνονται οί άκρες άπό 8μεγάλα δόρατα στη σκοτεινή τρύπα. Κάθε ένα είναισκεπασμένο μέχρι ένα σημείο άπό ένα δόντι τζάγ-κουαρ κοφτερό σαν βελόνι..

16

Ό κρυφός θάνατος περιμένει τον άπρόσεχτο, πούπέφτει σε τέτοια παγίδα. Βγάζουμε τά δόρατα καιτοποθετούμε στον λάκκο ένα τόξο, πού δείχνει ίσιαπρος τά πάνω. Σάν δώρο κρεμούμε στο κοντάρι μερι-κά φτερά, πού χρησιμεύουν στην κατασκευή τόξων.Δένω σ' αυτό ένα μικρό μεταλλικό μαχαίρι, σημάδιαότι επιθυμούμε ειρήνη.

«'Αν μας ανακαλύψουν εδώ οι Τσικιάο, θά μαςσπάσουν τά κεφάλια. Κάνουν επίθεση πρίν την ανα-τολή. Πρέπει νά βάλουμε ένα σκοπό νά μας προ-σέχει».

Ό νυχτερινός μας ύπνος διακόπηκε όχι άπό τό φόβοτης επιθέσεως άλλα άπό μιά βροχή σάν ποτάμι. Ήμακριά περίοδος τής ξηρασίας έχει σταματήσει. Κουρ-νιάζουμε κοντά στη φωτιά, πού σιγοκαίει μέχρι πούφέγγει.

Ό αρχηγός προσφέρει αποχαιρετιστήριο δώρο

Καθώς γυρίζουμε, τά ρεύματα φουσκώνουν. Στόξεραμένο δάσος φωτιές ανάβουν άπό κεραυνούς και'Ινδιάνοι βγαίνουν έξω. Ή φύση ξαναζωντανεύει. Ήεπίσκεψη μου έφτασε στό τέρμα της.

Ό Μαλακιγιάουα. λέει αντίο λυπημένα.

«Νά Κουκόΐ, αυτό είναι γιά σένα».

Μου δίνει μία απλή ξύλινη σπάτουλα, πού τηνέχει σκαλίσει μόνος του. 'Επειδή είναι άπό αυτόντον καλό άνθρωπο και τη γενναιόδωρη φυλή του, είναιένα δώρο πού πάντα, θά τό κρατώ σάν ανάμνηση τηςαξιοπρέπειας, απλότητας καί παραδόσεως του αρ-χαίου τρόπου τής ζωής τους.

Harald Schultz

Page 19: 054 ainigmata tou sympantos 04

*τα νεα Βιβλία*κριτικη: Γ. Π.

ΑΛΕΞ. ΛΑΓΚΑΔΑ : 'Αστρα καιγαλαξίες. 'Εκδοση Ελευθερουδάκη

'Ενδιαφέρον τό βιβλίο του κ.Άλέξ. Λαγκαδά «'Αστρα και γα-λαξίες», ενδιαφέρον για όλους εκεί-νους πού θά ήθελαν να μάθουν τοπλανητικό σύστημα η την ιστορίατης 'Αστρολογίας και 'Αστρονο-μίας, από τη μακρινή εποχή των Κι-νέζων, Άσσυρίων, Χαλδαίων κλπ.,ώς τη δική μας εποχή, και με ορι-σμένες υποθέσεις, πέρα από τηνεποχή μας.

Ό απληροφόρητος για τό Σύμ-παν αναγνώστης, έφ' όσον διαθέτεικαι τήν απαραίτητη δίψα — είναισίγουρο ότι θά γοητευθεί άπό τήνπληθώρα τών στοιχείων πού πα-ρουσιάζει τό βιβλίο, άφού μαθαίνειπότε οι άνθρωποι πρωτόδειξαν εν-διαφέρον για τό Σύμπαν, πότε καιγιατί δόθηκαν οι ονομασίες τώναστέρων και τών πλανητών, κι ότανπια τό ενδιαφέρον τών ερευνητώντου Σύμπαντος αποκόπηκε άπό τον«όμφάλειο λώρο» της θεολογίας καιή Αστρολογία έγινε Αστρονομία,μπαίνει «ό αναγνώστης» στο μηχα-νισμό πού κινεί 'Αστρα και γαλα-ξίες, δεδομένα πού παραθέτονται ά-πό πραγματικές «εξερευνήσεις» καιπηγές.

Ό κ. Άλέξ. Λαγκαδάς, σανμέλος της Ελληνικής Αστρονομι-κής Ενώσεως, είναι ίσως ένα άπότα πιο κατάλληλα πρόσωπα για τήνανάπτυξη του θέματος. Βέβαια, τόκείμενο αποδίδεται με κάποια «ξη-ρότητα», εντελώς ακαδημαϊκά, θάέλεγα, άλλα ό αναγνώστης τέτοιωνθεμάτων πάντα διαθέτει περιθώ-ρια για να παραβλέψει «τέτοιες ατέ-λειες» κι επομένως να «συγχωρέ-σει» στον συγγραφέα τήν έλλειψηκάποιου λογοτεχνικού ύφους.

ΑΛΕΞ. ΛΑΓΚΑΔΑ : Υπάρχει ζωήστο διάστημα; Εκδοση Ελευθε-ρουδάκη.

Τό βιβλίο αυτό αποτελεί τήν φυ-σική συνέχεια του πρώτου, «'Αστρακαι γαλαξίες». Γράφτηκε μέ τα δο-

μικά στοιχεία που αποτελούν το πά-ρα πάνω βιβλίο, άλλα μέ τή σαφήπρόθεση μιας βαθύτερης έρευναςστον τομέα του διαστήματος. Έ ν ώστο «Αστρα και γαλαξίες» παίρ-νουμε μια γενική ιδέα για τό Σύμ-παν πού μας περιβάλλει, στο δεύ-τερο αυτό βιβλίο ό συγγραφέας προσ-παθεί νά μας μυήσει σε πολύπλο-κες έννοιες. Στή σειρά τών επιχει-ρημάτων πού παραθέτει, επιχειρή-ματα πού συνάγονται άπό τις μέ-χρι τώρα γνωστές προσπάθειες γιάτήν κατάκτηση του διαστήματος,άλλα και άπό «δεδομένα» πού υπά-γονται στή σφαίρα τών υποθέσεων,μας δίνει νά καταλάβουμε ότι δενυπάρχει ζωή στο διάστημα, του-λάχιστο στους πλανήτες πού μαςείναι γνωστοί, άλλα και αν υπάρ-χει, όπως π.χ. στον 'Αρη και τήν'Αφροδίτη, ή «ζωή», αυτή δέν θάπρέπει νά έχει αναπτυχθεί πέραάπό τήν εμβρυακή της ηλικία. Αφή-νει νά εννοηθεί όμως πώς ίσως νάυπάρχει ζωή σε πολύ μακρινούςκι άγνωστους στον άνθρωπο πλα-νήτες, απρόσιτους στή σημερινή Τε-χνολογία παρόλα αυτά.

Ενδιαφέρουσα ή «άπόριψη» τουΝταίνικεν άπό τον συγγραφέα μιαςκαι τα επιχειρήματα πού παραθέ-τει είναι ικανά νά δημιουργήσουνστον αναγνώστη μια σειρά ερωτη-μάτων πού κάνουν «άποριπτέο» τονΝταίνικεν — περίπτωση για τήν ο-ποία ό γράφων δέν θά ήθελε νά εκ-φέρει γνώμη.

Μάξ Χ, Φλίντ - 'Οττο Ο. Μπίντερ:Άνθρωπότης — Τό παιδί τών 'Α-στρων Fawcett Publications

Δεν υπάρχει ούτε ένας άνθρωποςανάμεσα μας πού να μην έχει σκε-φτεί σοβαρά, τουλάχιστον γιά μιαφορά στη ζωή του, γιά τη μυστη-ριώδη εποχή της δημιουργίας τήςανθρωπότητας. Μερικοί έχουν ανα-καλύψει τήν απάντηση σ' ενα ανώ-τερο όν τον Θεό. 'Αλλοι προσκο-λώνται στην επιστημονική εξήγησητης εξελίξεως. 'Αλλοι όμως παρα-μένουν ανικανοποίητοι άπ' αυτά τα

συμπεράσματα, καί ακόμα ψάχνουνγιά τήν αλήθεια. Έρευνούν τό πα-ρελθόν γιά ίχνη πού ίσως ερευνητέςπριν άπό μας έχουν παραλείψει.

Τέτοια είναι ή περίπτωση τηςθεωρίας πού περιέχεται σ' ένα βι-βλίο πού εκδόθηκε πρόσφατα: 'Αν-θρωπότης — Παιδί τών 'Αστρων.Παίρνοντας στοιχεία άπό βιβλικές,αρχαιολογικές, ανθρωπολογικές καιφυσιολογικές πηγές οί συγγραφείςΜάξ Χ. Φλίντ και 'Οττο Ο. Μπίν-τερ φαίνονται νά είναι σχετικά πρω-τάρηδες σ' αυτό το είδος, Έν τού-τοις δέν πρέπει νά παραβλέπουμετις θεωρίες τους μόνο και μόνο γιατίείναι ερασιτέχνες. Στό τέλος - τέλοςκαι ό Δαρβίνος ήταν στην ίδια θέσημέ αυτούς όταν υπέβαλε τή θεωρίατου στό κοινό.

Μέ δικά τους λόγια, οί συγγρα-φείς συνοψίζουν τή θεωρία τους.

«Έν ολίγοις, αυτή ή καινούργιαθεωρία προτείνει ότι ή άνθρωπό-της είναι μικτογενής μεταξύ τώνπρώτων ανθρώπων και ανθρώπωνάπ' άλλο κόσμο.

»Καί δεύτερο ότι ό 'Ανθρωποςπάνω στή γη μπορεί νά αποτελείμία αποικία μία διεθνή αποικία, το-ποθετημένη εδώ και ανεπτυγμένηεδώ άπό «γνωστά πρόσωπα πούήρθαν άπό το διάστημα».

Οί συγγραφείς καλύπτουν όλεςτις απόψεις του ανθρώπινου σώμα-τος και πνεύματος, άπό τή φυσιο-λογία και ανατομία του ανθρώπουμέχρι τή σεξουαλική και πνευματι-κή ανάπτυξη του Homo Sapiensέως τώρα.

Τελικά γιά νά ενισχύσουν τήνθεωρία τους ότι κάποιοι άπό ανώ-τερη ράτσα είχαν ζευγαρώσει σέ κά-ποια χρονική στιγμή μέ τους λιγό-τερο ανεπτυγμένους κατοίκους τήςΓης, οί συγγραφείς έχουν περιλά-βει ένα συμπερασματικό κεφάλαιοπού ασχολείται μέ τους ιπτάμενουςδίσκους.

Παρ' όλο ότι αυτή ή θεωρία μπο-ρεί νά μην παρέχει τήν απάντησησ' αύτη τήν αρχαία ερώτηση τηςδημιουργίας του ανθρώπου αυτό τόβιβλίο είναι ένα διαφωτιστικό ανά-γνωσμα γιά όποιον γήινο ενδιαφέ-ρεται γιά τό παρελθόν του, τό πα-ρόν του και τό μέλλον του.

17

Page 20: 054 ainigmata tou sympantos 04

ΑΠΟΛΛΩΝΣΟΓΙΟΥΖ

ενα ιστορικό ραντεβού

στο διάστημαΔρ ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΒΙΘΗΣ

18

Τό εγχείρημα στο διάστημα τελείωσε. Αρχίζει πρά-γματι μιά νέα εποχή στην διαστημική έρευνα ή ήπροσπάθεια θα παραμείνει κενός λόγος; Τό μέλλονθά τό δείξει.

Page 21: 054 ainigmata tou sympantos 04

Η 15η 'Ιουλίου 1975 ήταν ήαπαρχή ενός μοναδικού πει-ράματος στο διάστημα, Τήν

ημέρα αυτή, γιά πρώτη φορά συν-δέθηκαν εν πτήσει, δυο επανδρω-μένα διαστημόπλοια διαφορετικήςεθνικότητας.

Τό πείραμα, γνωστό σαν «εγχεί-ρημα ΑΠΟΛΛΩΝ - ΣΟΓΙΟΥΖ» ά-ποτελεί μιά από κοινού προσπά-θεια τών ΗΠΑ και τής ΕΣΣΔ, καιείναι τό πρώτο βήμα γιά τήν ανά-πτυξη ενός διεθνούς συστήματοςγιά τήν πραγματοποίηση ραντεβούστό διάστημα. Στό μέλλον, θά εί-ναι απαραίτητο ενα τέτοιο διεθνέςσύστημα, οπότε οί επανδρωμένεςδιαστημικές πτήσεις θά είναι πολύαπλή υπόθεση, και επί πλέον, πολ-λά κράτη θά συμμετέχουν ενεργάστις προσπάθειες τής κατακτήσεωςκαι εκμεταλλεύσεως του διαστήμα-τος. Ή πρόοδος τών προσπαθειών,πού άρχισαν μέ τή συνεργασία τής15ης 'Ιουλίου, θά επιτρέπει σε δια-στημόπλοια διαφόρων κρατών νασυνδέονται στό διάστημα γιά τήνεκτέλεση από κοινού διαφόρωνπειραμάτων και θά καταστήσει δυ-νατή τήν προσάρμοση διαστημο-πλοίων σέ σταθμούς τού διαστήμα-τος. Ή διάσωση, επίσης, παγιδευ-μένων αστροναυτών στό διάστημααπό διαστημόπλοιο άλλου κρά-τους, όταν παρίσταται ανάγκη, θάείναι όχι μόνο πραγματοποιήσιμηαλλά και εύκολη.

'Ενα ικανοποιητικό σύστημα ραν-τεβού στό διάστημα μας δίνει τήδυνατότητα γιά παρόμοιες μελλον-τικές αποστολές. Ή εξερεύνησητου διαστήματος είναι αρκετά δαπα-νηρή υπόθεση και ή κατανομή τήςδαπάνης σέ δυο ή περισσότερακράτη μειώνει σημαντικά τό κό-στος γιά τό κάθε κράτος, ενώ τάαποτελέσματα παραμένουν τά ίδια.Μόνο έτσι θά είναι δυνατή ή πρα-γματοποίηση μερικών πολύ προη-γμένων αλλά και δαπανηρών σχε-δίων, όπως ή αποστολή ανθρώπων

Ή Ιστορική στιγμή τής χειραψίαςτών δύο κυβερνητών, στό διάστημα(Σχέδιο). (1) Τό διαστημόπλοιο Ά-πόλλων, όπου ό ένας αστροναύτηςπαραμένει στη θέσι του. (2) 'Ο θά-λαμος Προσορμήσεως οί δύο 'Αμε-ρικανοί αστροναύτες μόλις έχουνανοίξει τήν πόρτα πού τους συν-δέει μέ τό Σογιούζ. Ό Στάφφορντανταλλάσσει τήν ιστορική χειρα-ψία μέ τον Λεόνοβ (3). Τό διαστη-μόπλοιο Σογιούζ.

στον 'Αρη. Τέτοιες φιλόδοξες απο-στολές θά πρέπει νά γίνονται μέτή συμμετοχή περισσοτέρων κρα-τών και όχι μόνο τών ΗΠΑ καιτής ΕΣΣΔ.

Ή συνεργασία τής 15ης 'Ιουλίουσυμφωνήθηκε κατά τήν επίσκεψητου προέδρου τών ΗΠΑ Νίξονστή Σοβιετική 'Ενωση, και συγκε-κριμένα τήν 24η Μαΐου 1972. Με-ταξύ τών άλλων, ό Νίξον υπέγρα-ψε μέ τον πρωθυπουργό τής ΕΣΣΔΚοσύγκιν και τή συμφωνία γιάσυνεργασία στό διάστημα τών δύο

ματα πού προέκυπταν, επειδή τάδύο διαστημόπλοια είναι τελείωςδιαφορετικά μεταξύ τους όπως καιοί μέθοδοι πού χρησιμοποιούν οίδύο χώρες, Σάν επικεφαλής τουΑμερικάνικου κλιμακίου ορίστη-κε ο Δρ. Γκλύν Λάννεϋ τής ΝΑΣΑένώ του Σοβιετικού ό καθηγητήςΚωνσταντίν Μπουσούγιεφ, μέλοςτής Σοβιετικής Ακαδημίας Επι-στημών.

'Η κοινή πτήση τών δύο διαστη-μοπλοίων άρχισε τήν 15η 'Ιουλίου1975. Όλες οί ενδείξεις άπό τις δο-

Τό σήμα του ΑΠΟΛΛΩΝ - Σ0ΓΙ0ΥΖ.

υπερδυνάμεων. Στή συνέχεια, ανα-τέθηκαν οί συνεννοήσεις στή ΝΑ-ΣΑ και στην Ακαδημία Επιστη-μών τής ΕΣΣΔ. Σάν πρώτο στάδιοτής συνεργασίας τους οί αρμόδιεςυπηρεσίες, έθεσαν τή συνάντησηκαι σύνδεση «έν πτήσει» ενός Άμε-ρικανικού διαστημοπλοίου τύπου«ΑΠΟΛΛΩΝ» μέ ενα Σοβιετικό,τύπου «ΣΟΓΙΟΥΖ», και τήν άπόκοινού διεξαγωγή πειραμάτων στόδιάστημα άπό τά πληρώματα τώνδυό διαστημοπλοίων.

'Εκτοτε, οί εμπειρογνώμονες καιοί μηχανικοί τών δύο αρμοδίων καιυπεύθυνων υπηρεσιών συναντήθη-καν πολλές φορές γιά νά συζητή-σουν και νά επιλύσουν τά προβλή-

κιμές και τους τεχνικούς ελέγχους,πού προηγήθηκαν τής εκτοξεύσεως,ήταν εξαιρετικές κι' έτσι, οί αρμό-διοι του όλου προγράμματος αίσιο-δοξούσαν εκ τών προτέρων γιά τήνομαλή και επιτυχή διεξαγωγή του.Όμως, γιά νά φτάσουν οί αρμό-διες επιτροπές στό σημείο αυτό,έγιναν οκτώ συναντήσεις στις ΗΠΑκαι ΕΣΣΔ, γιά αμοιβαία ενημέρωσηκαι σχεδιασμό τής πτήσεως. Ή τε-λευταία πραγματοποιήθηκε τόν πε-ρασμένο Φεβρουάριο στό Χιούστοντου Τέξας τών ΗΠΑ, μέ τή συμμε-τοχή 80 επιστημόνων και τεχνι-κών άπο τις ΗΠΑ και τή Σοβιετική'Ενωση. 'Η συνάντηση αυτή, πούκράτησε ενα ολόκληρο μήνα, έπέ-

19

Page 22: 054 ainigmata tou sympantos 04

Τά πληρώματα των δύο διαστημοπλοίων πού πραγματοποίησαν το ιστο-ρικό «ραντεβού στο διάστημα». 'Από αριστερά προς τα δεξιά οι κυβερνή-τες: Στάφφορντ καί Λεόνοβ. Καθησμένοι: Σλέυτον, Βράντ και Κουμπάσοβ.

τρέψε την επίλυση όλων τών τε-χνικών προβλημάτων πού παρου-σίαζε το δύσκολο πείραμα του «ραντεβού» στό διάστημα. Μετά τό τέ-λος του συνεδρίου, οι επικεφαλήςτών δύο ομάδων εργασίας έκανανδηλώσεις προς τους αντιπροσώπουςτών μέσων ενημερώσεως, τονίζον-τας πόσο ικανοποιητικά προχώρη-σαν οι σχετικές συνεννοήσεις. ΌΚονσταντιν Μπουσούγιεφ έδήλω-σε επιγραμματικά ότι: «πολλή δου-λειά έχει γίνει, όλα συνεχίζονταικανονικά και είμαστε ικανοποιη-μένοι». Ό Δρ. Λάνεϋ της ΝΑΣΑείπε ότι: «ό αντικειμενικός σκο-πός τών τελευταίων συναντήσεωνμας ήταν νά τελειώσουμε όλες τιςσχετικές εργασίες πού ήταν δυνα-τόν νά γίνουν, ώστε νά μένει μόνοή εκπαίδευση τών πληρωμάτων.Στούς επόμενους μήνες, ή έμφασηθά δοθεί στή στοιχειοθέτηση τώνοδηγιών και τήν κατάστρωση τουπρογράμματος πτήσεως».

Τά προβλήματα πού συνάντησανοί εμπειρογνώμονες και οι τεχνικοίτών δύο μερών ήταν πολλά καί αρ-κετά δύσκολα, ώστε νά θεωρείταιπολύ σημαντική ή συνεννόηση με-ταξύ τους και ή έναρμόνηση τώνσυστημάτων πού ήδη διέθεταν τάδύο μέρη. Τον περασμένο Δεκέμ-βριο οί δύο ομάδες έκαμαν σειράδοκιμών της τηλεπικοινωνιακήςσυνδέσεως μεταξύ τών κέντρων ε-

λέγχου της Σοβιετικής Ενώσεωςκαι του Χιούστον. Τόν Ίανουάριοέγιναν στην Καλιφόρνια oι πολλέςδοκιμές του θαλάμου προσορμή-σεως του διαστημοπλοίου Απόλ-λων, πού θά πραγματοποιούσε τόραντεβού, και πού κατασκεύασε ήΝΑΣΑ. Στούς επόμενους μήνες καιτά δύο συστήματα πραγματοποιή-σεως του ραντεβού πέρασαν άπόμακρά σειρά τελικών δοκιμών καιστά δύο πεδία εκτοξεύσεως, τώνΗΠΑ και της ΕΣΣΔ.

Τόσο οί 'Αμερικανοί, οσο και οίΣοβιετικοί επέφεραν ορισμένες με-ταβολές στά διαστημόπλοια τουςειδικά για τήν κοινή πτήση στόδιάστημα. Μεταξύ τών προσαρμο-γών πού επέφεραν οί Σοβιετικοίστό Σογιούζ είναι ή ελάττωση τηςατμοσφαιρικής πίεσης στό εσωτε-ρικό του διαστημοπλοίου, ώστε νάπλησιάσει τήν πίεση πού επικρα-τούσε στό 'Αμερικανικό διαστημό-πλοιο 'Απόλλων.

Χρειάστηκε νά τοποθετηθούν στάδιαστημόπλοια νέοι μηχανισμοίσυνδέσεως, ή όπως λέγονται, «εναρ-μονισμένα» τμήματα συνδέσεων.Ή κατασκευή τέτοιων μηχανισμώνμέ απλή και σαφή μορφή και κατάλ-ληλη αντοχή, δέν ήταν τόσο δύ-σκολη, όσο αναμενόταν πρωτύτε-ρα. Ή μέχρι τώρα πείρα στην κατα-σκευή εξαρτημάτων διαστημο-πλοίων, αποδείχτηκε πολύτιμη.'Αλ-

λά γιά νά συνδεθούν τά δύο δια-στημόπλοια «έν πτήσει» έπρεπε νάείναι εξοπλισμένα μέ τά αντίστοι-χα ραδιοσυστήματα αναζητήσεως,άνακαλύψεως και προσεγγίσεως.Τέτοια συστήματα βέβαια, λειτουρ-γούν και στά δύο διαστημόπλοια.Γιά νά μπορέσουν όμως νά αποδώ-σουν τά αναμενόμενα αποτελέσμα-τα έπρεπε και αυτά νά είναι εναρ-μονισμένα μεταξύ τους, πράγμα πούέγινε μετά τις συναντήσεις και συ-νεννοήσεις των τεχνικών,

Ό κύριος και θεαματικότεροςσκοπός της αποστολής, ήταν νάελεγχθεί τό σύστημα πραγματο-ποιήσεως τού ραντεβού. Κατά δεύ-τερο λόγο, έπρεπε νά έλεγχθούνοί διαδικασίες μεταφοράς πληρω-μάτων άπό τό ενα διαστημόπλοιοστό άλλο και τών επικοινωνιών σέδύο διαφορετικές γλώσσες μεταξύδύο χωριστών κέντρων ελέγχου(Χιούστον και Μπαϊκονούρ). Τάπληρώματα συνεννούνται μεταξύτους στην αγγλική γλώσσα, ένώτό κάθε πλήρωμα στή δική τουγλώσσα μέ τό δικό του κέντρο ελέγ-χου. Τά δύο κέντρα μέ τους αντί-στοιχους μεταφραστές βρίσκοντανσέ συνεχή επικοινωνία. Γιά λόγουςαβρότητας, οί 'Αμερικανοί αστρο-ναύτες έμαθαν αρκετά καλά τή Ρωσ-σική γλώσσα, ώστε νά τή χρησι-μοποιούν κατά τις συναντήσεις τουςμέ τους Ρώσσους κοσμοναύτες.

Τά πληρώματα τών δυο διαστη-μοπλοίων αποτέλεσαν οί εξής: 1.Τόμας Στάφφορντ ταξίαρχος της'Αμερικανικής αεροπορίας, ηλικίας44 ετών, κυβερνήτης του διαστη-μοπλοίου 'Απόλλων! Είναι άπότους πιο έμπειρους, βετεράνος τουδιαστήματος μέ 3 διαστημικές πτή-σεις και 5 ραντεβού στό ενεργητικότου. Ή συνολική παραμονή τουστό διάστημα ήταν προ της πτή-σεως περίπου 300 ώρες. Ό Στάφ-φορντ ήταν ό ανώτερος σέ βαθμόκαι πείρα άπό όλους τους άλλουςσυναδέλφους του.

2. Βακς Μκράντ, ηλικίας 44 ετώνπιλότος του θαλάμου διοικήσεως,πού έχει συμμετάσχει σέ 3 αποστο-λές του προγράμματος Απόλλων.

3. Ντόναλντ Σλαίητον, ιδιώτης,ηλικίας 51 ετών, πιλότος του θαλά-μου προσορμήσεως, και ένας άπότους επτά πρώτους αμερικανούςάστροναύτες πού είχαν επιλεγείπριν άπό 16 χρόνια γιά νά πετά-ξουν μέ διαστημόπλοιο τύπου ΕΡ-ΜΗΣ. Ή πτήση όμως εκείνη μα-ταιώθηκε τότε λόγω αιφνίδιας άρ-ρώστειάς του. Έτσι ό Σλαίητονπέταξε τώρα γιά πρώτη φορά στό

20

Page 23: 054 ainigmata tou sympantos 04

διάστημα έπειτα από τόση μακρο-χρόνια αναμονή.

4. Άλεξέϊ Λεόνοβ. Ρώσσος τα-γματάρχης, ηλικίας 41 ετών, κυβερ-νήτης του Σογιούζ. Ό Λεόνοβ είναιβετεράνος του διαστήματος και όπρώτος άνθρωπος που «περπάτησε»στό διάστημα κατά την πτήση τουδιαστημοπλοίου Βοσχόντ-2 τό 1965

5. Βαλερύ Κουμπάσοβ, ιδιώτης,ηλικίας 40 ετών, μηχανικός πτή-σεως του Σογιούζ. Κι' αυτός είναιβετεράνος του διαστήματος και έ-κανε τά πρώτα πειράματα συγκολ-λήσεως μετάλλων κάτω άπό συνθή-ψεως βαρύτητας κατά τήν πτήσητου διαστημοπλοίου Σογιούζ-6, τό1969.

Τό πρόγραμμα πτήσεως προέ-βλεπε επισκέψεις των πληρωμάτωνστα δύο διαστημόπλοια, άπό τό ένασκάφος στό άλλο. Αυτό όμως, πούφαίνεται τόσο απλό,συνδέεται στηνπραγματικότητα μέ πλήθος προ-βλημάτων πού απαίτησαν ειδικέςκατασκευές καί πρόσθετες διαρρυ-θμίσεις. Γιά τό σκοπό αυτό, οι'Αμερικανοί κατασκεύασαν ειδικέςμακέτες καί οί Σοβιετικοί τους προ-μήθεψαν διάφορα υλικά, εξαρτή-ματα καί τεχνικά στοιχεία πούχρησιμοποιούνται στό Σογιούζ. 'Ι-διαίτερο ενδιαφέρον μέ γενικότερησημασία παρουσιάζει ή αμοιβαίαχειρονομία των δύο μερών νά αν-ταλλάξουν τά σχέδια των δύο εθνι-κών τους διαστημοπλοίων. Αυτόήταν απαραίτητο γιά τήν επίγειαδιεξαγωγή πειραμάτων και τήνπροετοιμασία τών πληρωμάτων.

Ή ασφάλεια τής κοινής πτή-σεως αποτέλεσε αντικείμενο μεγά-λης προσοχής τών δύο ομάδωνεργασίας, πού σέ ειδική συνάντη-ση εξετάστηκε λεπτομερειακά. Στάπλαίσια του ειδικού αύτού αλλάκαί σοβαρού προβλήματος ακού-στηκαν πολλές ανακοινώσεις, πούέλήφθηκαν υπ' όψη στην πορείατής τεχνικής επεξεργασίας καί τήςκατασκευής τών διαφόρων τμημά-των τών διαστημοπλοίων.

Σοβαρό μέρος τής προετοιμα-σίας του όλου προγράμματος δαπα-νήθηκε στην αντιμετώπιση τώνπροβλημάτων, πού δημιουργεί στιςδιαστημικές πτήσεις ή υπεριώδηςακτινοβολία. Καί τούτο, γιατί γιάμερικά τμήματα τών διαστημο-

Ή εκτόξευση του Σογιούζ. Τό κυρίως

διαστημόπλοιο είναι τοποθετημένοστην κορυφή του πυραύλου - φορέωςΣπάνια φωτογραφία εκτοξεύσεωςΣοβιετικού διαστημοπλοίου.

Ή θέση πού είχαν τά δύο διαστημόπλοια όταν πραγματοποιήθηκε ήσύνδεση τους. (1) Τό διαστημόπλοιο 'Απόλλων. (2) Ό θάλαμος προσορ-μήσεως. (3) Τό διαστημόπλοιο Σογιούζ. Ή φωτογραφία λήφθηκε άπόεργαστηριακές δοκιμές.

21

Page 24: 054 ainigmata tou sympantos 04

πλοίων είναι επικίνδυνα βλαβερήκαι προ πάντων για τους αστρο-ναύτες, -όταν κινούνται έξω άπό ταδιαστημόπλοια. Ή υπεριώδης ακτι-νοβολία προέρχεται από πολλές πη-γές στό διάστημα, ιδιαίτερα όμωςάπό τον 'Ηλιο. 'Οταν ό 'Ηλιοςβρίσκεται σέ δράση, συμβαίνουνπολύ συχνά μεγάλες «εκρήξεις»γνωστές στην επιστημονική ορο-λογία σάν «εκλάμψεις» με κύριοχαρακτηριστικό τους τήν εκπομπήμεταξύ των άλλων, και άφθονης υ-περιώδους ακτινοβολίας. Όλόκλη-ρο τό 1975 ό "Ηλιος δέν παρουσιά-ζει σοβαρή δραστηριότητα και επο-μένως οι πιθανότητες νά συνέβαι-ναν εκλάμψεις κατά τή διάρκειατης πτήσεως ήταν μικρές. 'Ομωςοί υπεύθυνοι του πειράματος έπρε-πε νά λάβουν υπ' όψη τους καιαυτό τό πρόβλημα και ήταν προε-τοιμασμένοι νά ανταποκριθούν στήχειρότερη περίπτωση πού θά συ-νέβαινε κι' αυτό. Τέλος, οί αρμό-διοι έλαβαν υπ' όψη κάθε δυσκο-λία, πού θά μπορούσε νά παρου-σιαστεί στή διάρκεια της πτήσεως,ώστε νά προλάβουν κάθε δυσάρε-στο ενδεχόμενο.

"Ας έλθουμε τώρα στά πιο ενδια-

φέροντα άπό τα νέα μέρη τών δια-στημοπλοίων κι' ας δούμε πωςέγινε ή ιστορική κοινή πτήση τώνδύο διαστημοπλοίων και τό ραντε-βοϋ στό διάστημα.

Ό θάλαμος προσορμήσεως είναιένας κύλινδρος μήκους 3 μ. καιπλάτους 1,5 μ., του οποίου ή ατμο-σφαιρική πίεση μπορεί νά προ-σαρμοστεί ώστε νά ταιριάζει τόσοστό 'Αμερικανικό όσο και στό Σο-βιετικό διαστημόπλοιο. 'Οταν οι'Αμερικανοί αστροναύτες θελήσουννά επισκεφθούν τό Σογιούζ, μπαί-νουν πρώτα στό θάλαμο προσορμή-σεως, όπου, άφού κλείσουν τήνπόρτα πού τον συνδέει μέ τόΑπόλλων, προσθέτουν τόσο άζω-το όσο χρειάζεται γιά νά δημιουρ-γηθεί ή ίδια ατμόσφαιρα πού επι-κρατεί στό εσωτερικό του Σογιούζ.Έτσι, άφοβα καί χωρίς κανένα κίν-δυνο μποροϋν νά ανοίξουν τήν πόρ-τα πού οδηγεί στό Σογιούζ. Οί αντί-θετες ακριβώς διαδικασίες γίνον-ται όταν οί Σοβιετικοί άστροναύ-τες θελήσουν νά έπισκεφθούν τά'Απόλλων. Ό θάλαμος προσορ-μήσεως δέν θά χρησιμοποιηθεί άλ-λη φορά, δεδομένου ότι στό εξής θάχρησιμοποιούνται τά «Λεωφορεία

του Διαστήματος», μέσα στά όποιαθά επικρατούν ατμοσφαιρικές συν-θήκες σάν εκείνες πού συναντώνταιστην επιφάνεια τής θάλασσας.

Μιά άλλη καινοτομία είναι τόότι ό μηχανισμός πραγματοποιή-σεως του ραντεβού είναι τοποθετη-μένος στό άκρο του θαλάμου προ-σορμήσεως πού συνδέθηκε μέ τόΣογιούζ. Τό μισό σύστημα βρίσκε-ται στό 'Απόλλων καί τό άλλομισό στό Σογιούζ, καί παρά τόότι άποτελούν ενα ενιαίο μηχανι-σμό τά δύο τμήματα του λειτου-γούν τελείως διαφορετικά: συγκε-κριμένα, τό ενα μέρος λειτουργείμέ υδραυλικό σύστημα, ενώ τόάλλο μέ ηλεκτρικό,

Επειδή γιά τό Απόλλων έχουνδημοσιευθεί πολλές περιγραφές,δέν θά άναφερθούμε σ' αυτό. Γιάτό Σογιούζ αναφέρουμε ότι αποτε-λείται άπό τρία βασικά μέρη. Τόπρώτο περιλαμβάνει τά διάφορασυστήματα παραγωγής ενεργείαςτηλεπικοινωνιών κλπ. Τό δεύτεροπροορίζεται γιά τήν επιστροφή τωνκοσμοναυτών στή Γη καί τό τρίτο,πού είναι καί τό μεγαλύτερο, περι-λαμβάνει τους χώρους παραμονήςκαι εργασίας τών κοσμοναυτών κα-

Τά δύο μέρη του μηχανισμού συνδέσεως τών δύο διαστημοπλοίων, κατά τη διάρκεια της τελικής δοκιμήςτους στό εργαστήριο. Πλήθος ηλεκτρονικών συσκευών ελέγχουν την εφαρμογή ώστε νά είναι άπόλυτη.

22

Page 25: 054 ainigmata tou sympantos 04

Οι διάφορες φάσεις του «ραντεβού» όπως πραγματοποιήθηκε. (1) Έκτό-ξευση του Σογιούζ. (2) 'Αποχωρισμός άπό τον πύραυλο - φορέα, απόρ-ριψη του πυραύλου. (3) Στροφή του Σογιούζ για να πάρει την κανονικήτου θέση. (4) Τοποθέτηση του Σογιούζ στην τροχιά του, (5) 'Εκτόξευσητου διαστημοπλοίου 'Απόλλων. (6) 'Αποχωρισμός του 'Απόλλων άπό τονπύραυλο - φορέα και απόρριψη τον πυραύλου. (7), (8), (9) Μανούβρεςγια να γίνη ή σύνδεση με την κατάλληλη σειρά των διαφόρων μερών. (10) Το-ποθέτηση σε τροχιά του 'Απόλλων. (11) Προσέγγιση των δύο διαστημο-πλοίων. (12) Σύνδεση των δύο διαστημοπλοίων 'Απόλλων και Σογιούζ.Το «Ραντεβού στο διάστημα» είναι, πραγματικότης. (13) 'Αποχωρισμόςτων δύο διαστημοπλοίων, και κάθοδος του Σογιούζ. (14) Προσγείωσητου Σογιούζ. (15) 'Αποχωρισμός του 'Απόλλων άπό τα υπόλοιπα τμή-ματα του και απόρριψη τους. (16) Προσθαλάσσωση του 'Απόλλων.

τά τή διάρκεια της πτήσεως. Τό Σο-γιούζ έχει σχεδιαστεί γιά την πα-ραμονή σ' αυτό τριών ατόμων, άλλαστο πείραμα της 15 'Ιουλίου ήτανμόνο δύο κοσμοναύτες.

Στίς 15 'Ιουλίου πρώτο εκτοξεύ-τηκε τό Σογιούζ άπό τό κοσμοδρό-μιο του Μπαϊκονούρ στις 15.20 ώραΕλλάδος. Τό Απόλλων εκτοξεύ-τηκε έπτάμισυ ώρες αργότερα καισυγκεκριμένα στις 22.50 άπό τόδιαστημικό κέντρο Κέννεντυ του

ακρωτηρίου Κανάβεραλ της Φλώ-ρινας, χωρίς νά παρουσιαστεί ήπαραμικρή δυσχέρεια και στις δύοεκτοξεύσεις. Μια ώρα μετά τήν το-ποθέτηση του Απόλλων σε τρο-χιά, άρχισε ή μανούβρα πού τάέφερε στην κατάλληλη θέση γιάτήν πραγματοποίηση του ραντε-βού.

Ή διαδικασία πραγματοποιήσεωςαυτής της μανούβρας έγινε κατάτόν ακόλουθο τρόπο. Κατά τήν

εκτόξευση του πυραύλου, ή θέσητων τριών τμημάτων του διαστημο-πλοίου κατά σειρά, έκ τών κάτωπρος τά άνω, μέσα στον πύραυλοΚρόνος-Ι-Β ήταν (1) ό θάλαμος προ-σορμήσεως, (2) ό θάλαμος υπηρε-σίας και (3) ό θάλαμος διακυβερνή-σεως. Γιά νά πραγματοποιηθεί τόραντεβού, οι θάλαμοι προσορμή-σεως και υπηρεσίας (1 και 2) απο-σπάστηκαν άπό τό θάλαμο διακυ-βερνήσεως και πραγματοποίησανστροφή περί τον εαυτό τους ώστεο θάλαμος προσορμήσεως νά πλευ-ρίσει και νά συνδεθεί μέ τό θάλαμοδιακυβερνήσεως, δηλαδή ή νέα σει-ρά έγινε (2), (1), (3). Μετά τό χει-ρισμό αυτό, ό πύραυλος άπορρί-φτηκε, και τό "Απόλλων άρχισενά πλησιάζει τό Σογιούζ.

Στίς επόμενες ώρες, επειδή τό'Απόλλων βρισκόταν σέ χαμηλό-τερη τροχιά άπό τό Σογιούζ, είχεμεγαλύτερη ταχύτητα και συνεπώςτό πλησίαζε ολοένα. 'Οταν τά δύοδιαστημόπλοια βρέθηκαν αρκετάκοντά, 50 ώρες μετά τήν εκτόξευσητου Σογιούζ, τό 'Απόλλων ανέβηκεσέ ψηλότερη τροχιά κι' έτσι μειώ-θηκε ή ταχύτητα του κι' έγινε ίση

23

Page 26: 054 ainigmata tou sympantos 04

συναδέλφους τους. Το πείραμα τηςδίδυμης κτήσης των Αμερικανώνκαι Ρώσσων συνεχίστηκε κανονι-κά, σύμφωνα μέ τό πρόγραμμα.Στις επόμενες ήμερες έγιναν τρειςακόμα επισκέψεις εναλλάξ στά δύοδιαστημόπλοια. Ή συνεργασία τώνδύο πληρωμάτων ήταν πλήρης καιαπέδειξε ότι είναι δυνατή ή συνέ-χιση της συνεργασίας τών δυουπερδυνάμεων στό επιστημονικόκαί τεχνολογικό πεδίο.

Στίς 09.36 ώρα Ελλάδος, της19ης 'Ιουλίου, τα δύο διαστημό-πλοια χωρίστηκαν οριστικά καιάρχισαν νά μεταβάλλουν τις τρο-χιές τους. Προηγουμένως είχανκάνει μια δοκιμή συνδέσεως μέπρωτοβουλία του Σογιούζ, ή ο-ποία πραγματοποιήθηκε μέ από-λυτη επιτυχία.

Τό Σογιούζ, αμέσως μετά άρχισετην προετοιμασία για τήν επιστρο-φή του στή Γή, πού πραγματοποιή-

Οι Ρώσοι αστροναύτες ετοιμάζονται για την απογείωση στό Μπαίκονούρ.

με την ταχύτητα του Σογιούζ. Τό-τε τό ένα διαστημόπλοιο μπορούσενά δει τό άλλο. Μέ σήμα του Σο-γιούζ προς τό Απόλλων, τό δεύτε-ρο άρχισε νά πλησιάζει καί πάλιτό Σοβιετικό σκάφος κάνοντας ό-λες τις απαραίτητες μανούβρες,δεδομένου ότι τό Απόλλων διέθετεπερισσότερα καύσιμα άπό τό Σο-γιούζ.

Ή ιστορική σύνδεση τών δύοδιαστημοπλοίων έγινε στις 19.09,ώρα Ελλάδος της 18ης 'Ιουλίου.Είχε προηγηθεί κατ' ευθείαν συνο-μιλία καί συνεννόηση τών δύοπληρωμάτων τρεις ώρες νωρίτερα.Ή μεγαλύτερη στιγμή ήταν στίς22.15 ώρα Ελλάδος της ίδιας ημέ-ρας, όταν ό κυβερνήτης του Απόλ-λων Στάφφορντ πέρασε τον θάλαμοπροσορμήσεως καί τό σύστημα συνδέσεως και αντάλλαξε τήν ιστορι-κή χειραψία μέ τόν κυβερνήτη τουΣογιούζ Λεόνοβ. Οί δύο κυβερνή-τες αντάλλαξαν σημαίες τών δυοκρατών και μετά μπήκε στό Σο-γιούζ και ό Σλέϊτον, όπου οί Ρώσ-σοι παρέθεσαν ένα τυπικό Ρωσ-σικό γεύμα στους Αμερικανούς

24

Τα δύο διαστημόπλοια πλησιάζουν για τό Ιστορικό ραντεβού.

Page 27: 054 ainigmata tou sympantos 04

Ή υπογραφή της συμφωνίας γιά την κοινή πτήση Απόλλων - Σογιούζ, Από αριστερά προς τα δε-ξιά : ο Κ.Ν. Μπουσούγιεφ μέλος της Άκαδημίας της ΕΣΣΔ των επιστημών και Σοβιετικών Τεχνικών,ο Ακαδημαϊκός Β. Α. Κοτέλνικοφ πρόεδρος της Ακαδημίας 'Επιστημών της ΕΣΣΔ, ο Τζ. Λόου Διεν-θυντής της ΝΑΣΑ και ο Δρ. Γκλύν Λάννε Τεχνικός τών Η.Π.Α., Διευθυντής του κλιμακίου.

θηκε ομαλά τήν 21η 'Ιουλίου στόΚαζαχστάν τής Κεντρικής Ασίας.Το Απόλλων παρέμεινε γιά λίγεςήμερες ακόμα σέ τροχιά καί εκτέ-λεσε μερικά πειράματα, σάν συνέ-χεια του προγράμματος έρεύνης πούέγινε στό διαστημικό σταθμό Σκάϋ-λαμπ.

Ή προσθαλάσσωση του πραγμα-ποιήθηκε τήν 00.18 ώρα Ελλάδος,στ' ανοιχτά τής Χαβάης, άπ' όπουκαί τό πλήρωμα συλλέκτηκε άπότο αεροπλανοφόρο «Νέα Όρλεά-νη».

Ένα δυσάρεστο γεγονός ήρθενά επισκιάσει τό τέλος του ιστορι-κού ραντεβού. Επιβεβαιώθηκε έπί-σημα, ότι οι Αμερικανοί άστρο-ναύτες έκινδύνευσαν κατά τήν προσ

θαλάσσωσή τους στον Ειρηνικό'Ωκεανό, όταν δηλητηριώδες αέριοπου ξέφυγε άπό κάποιο μηχανισμόκαί μπήκε στό θάλαμο, προκάλεσελιποθυμίες και ερεθισμό στα μάτια.Ό κυβερνήτης Στάφφορντ ανέφερεότι «καί οί τρεις μας χάσαμε τίςαισθήσεις μας γιά ένα περίπουλεπτό». Έτσι ό θαλαμίσκος ανα-σύρθηκε ολόκληρος άπό ένα ελι-κόπτερο, χωρίς νά βγουν έξω οίάστροναύτες και μεταφέρθηκε στόαεροπλανοφόρο. Αμέσως μετά οίτρεις άστροναύτες, μεταφέρθηκανσέ νοσοκομείο, όπου οί ιατροίδιαπίστωσαν ότι πράγματι δηλη-τηριάστηκαν, αλλά χωρίς σοβαρέςσυνέπειες. Έτσι έληξε μέ απόλυτηεπιτυχία τό πρώτο, αλλά και βα-

σικό, άπό κοινού εγχείρημα στοδιάστημα τών δύο πρωτοπόρωνχωρών ΗΠΑ και ΕΣΣΔ.

Ή κοινή πτήση τών ΗΠΑ καιΕΣΣΔ αποτελεί βέβαια το επιστέ-γασμα τής προσπάθειας τών επι-στημών καί τεχνικών τών δύο υπερ-δυνάμεων, άλλά παράλληλα έχεικαί πολιτική σημασία, Ας ελπί-σουμε ότι οί καρποί του όλου πει-ράματος δεν θα είναι μόνο επιστη-μονικής καί τεχνολογικής φύσεως,άλλα επί πλέον θα εδραιώσουν τόκλίμα υφέσεως πού επικρατεί διε-θνώς. Ας ελπίσουμε ότι όπως υπήρ-ξε επωφελής συνεργασία στον ου-ρανό, έτσι θα συνεχιστεί καί στηΓή.

Δρ, Π, Ροβίθης

25

Page 28: 054 ainigmata tou sympantos 04

'Η φυσική κατοικία του Στέγοδον του Κίτρινου Πο-ταμού, σύμφωνα με μια αναπαράσταση από επιστή-μονες. Ή αναπαράσταση στηρίζεται στη μελέτη τουκλίματος της εποχής εκείνης καθώς επίσης και στηνμελέτη του εδάφους, της χλωρίδας και της πανίδαςτης περιοχής.

Χόκου τής κοινότητας Χοσούϊ της επαρχίας Κανσού.Τό λευκό τρίγωνο δείχνει τήν τοποθεσία τής ανασκα-φής όπου βρέθηκε τό Στέγοδον.

Τό απολίθωμα τοποθετείται σε κιβώτια για να στα-λεί στό Πεκίνο.

"Επιστήμονες μελετούν τό απολίθωμα

ΤΟ ΣΤΕΓΟΔΟΝ

ΤΟΥ ΚΙΤΡΙΝΟΥ

ΠΟΤΑΜΟΥCHUN LUNG

Την άνοιξη του 1973 τό απο-λίθωμα ενός αρχαίου ελέφανταανακαλύφθηκε κατά τήν διάρ-κεια αρδευτικών έργων, στην Κοι-νότητα Χοσούϊ τής ΕπαρχίαςKανσού στην Λαϊκή Κίνα. Τό απο-λίθωμα φτάνει τα τέσσερα μέτρασε ύψος και είναι μήκους 8 μέτρων.Ό σκελετός έχει διατηρηθεί σχε-δόν ανέπαφος από τά νύχια τώνποδιών ώς τό κεφάλι κι από τήνσπονδυλική στήλη ώς τά άκρα.Είναι τό καλύτερο απολίθωμα Στε-γόδοντος πού έχει ανακαλυφθεί ο-πουδήποτε. Και εκ του ότι ή Κοι-νότητα Χοσούϊ βρίσκεται στηνΚοιλάδα του Κίτρινου Ποταμού,τό απολίθωμα ονομάστηκε Στέγο-δον του Κίτρινου Ποταμού.

Τό Στέγοδον είναι ένα αρχαίοθηλαστικό πού εξαφανίστηκε καιπού ζούσε περίπου δύο εκατομμύ-ρια χρόνια πρίν. Είναι σέ μέγεθος

26

Page 29: 054 ainigmata tou sympantos 04

Το απολίθωμα αποκαταστημένο. Βρίσκεται εκτεθει-μένο στο Μουσείο Φυσικής 'Ιστορίας τον Πεκίνου.

Ενα πρότυπο του Στέγοδον, του Κίτρινου Ποταμούυπάρχει σέ σμίκρυνση κάτω από το απολίθωμα.

μεγαλύτερο άπό τους ελέφαντεςτης Ασίας και τής Αφρικής. Στήνίδια τοποθεσία πού βρέθηκε τόΣτέγοδον υπήρχαν τά απολιθώμα-τα διαφόρων σπονδυλωτών στρου-θοκαμήλου, καμήλας, αγρίου αλό-γου, αλόγου μέ τρία νύχια, Archi-diskodon, Prosiphnens και αντιλό-πης. Στήν ίδια περιοχή υπήρχανσπόροι και γύρις φυτών, κυρίως

βούρλων. Πιστεύεται ότι ή γύρωπεριοχή ήταν κάποτε ξηρή και ζε-στή και τό Στέγοδον του ΚίτρινουΠοταμού ζούσε στις αχανείς εκτά-σεις τής στέππας, οί οποίες σπορα-δικά καλύπτονταν άπό δέντρα.

Κατά τήν διάρκεια τών αιώνωνή αρχαία στέππα βυθίστηκε και με-ταβλήθηκε σέ βάση, ενός ύγρούοροπεδίου. Τό παγιδευμένο Στέγο-

δον δέν μπόρεσε νά διαφύγει. Τόκρέας του σάπισε, άλλα ό σκελε-τός του απολιθώθηκε. Σήμερα μαςχρησιμεύει σάν σχολικό εγχειρί-διο, στήν γνώση μας γιά τήν δια-λεκτική ανάπτυξη τής φύσης, σάνμία αξιόπιστη πηγή γιά τήν σπουδήτου αρχαίου ελέφαντα, καθώς επί-σης γιά τήν γεωγραφία και τόκλίμα τής εποχής εκείνης.

27

Page 30: 054 ainigmata tou sympantos 04

Ο ι περισσότεροι άνθρωποι πού θά διαβάσουντούτο το άρθρο θά άκουσαν τουλάχιστον γιάτο γνωστό τρίγωνο της Βερμούδας, πού μερι-

κές φορές ονομάζεται τρίγωνο του Διαβόλου. Κάπωςλιγώτεροι άνθρωποι θά ξέρουν λεπτομέρειες γιά τό τισυνέβη τά τελευταία χρόνια σ' εκείνη την περιοχή, καιακόμα λιγώτεροι ότι είναι μόνο μία απ' τις λίγες πε-ριοχές του κόσμου όπου συμβαίνουν τέτοια πράγματα.Γράφτηκαν πολλά γι' αυτό τό θέμα. Μάλιστα, γράφτη-καν τόσα πολλά γι' αυτή την περιοχή, ώστε μου είναιεύκολο νά δω ό,τι, κάποιος καλά πληροφορημένοςαναγνώστης θά γκρινιάζει σ' αυτό τό σημείο και θάλέει: «Τί, πάλι, τά ίδια»; Τότε, θ' αναγκαστεί νάδιαβάσει άλλο θέμα σέ τούτο τό περιοδικό. Μην τόκάνετε αυτό, γιατί θά χάσετε κάτι διαφορετικό. Τάπερισσότερα από τά άρθρα τά σχετικά με την περιοχήαυτή (όλα όσα ξέρω), ήταν περίπου σάν κατάλογοςπαράξενων συμβάντων, ίσως μέ λίγη αμφισβήτησηώς καρύκευμα. Δέν αξίζει ό κόπος, νά πούμε τάίδια πράγματα. Γι' αυτό, θά χειριστούμε τούτο τόθέμα άπό λίγο διαφορετική άποψη. 'Αρχίζοντας θ'αποδεχτούμε αυτό τό θέμα σάν γεγονός, ήδη καλάαποδειγμένο. Δηλαδή ότι τό «τρίγωνο της Βερμούδα»είναι μιά περιοχή, όπου συμβαίνουν παράξενα πράγμα-τα. Θά προσπαθήσουμε νά έπεξεργαστούμε μιά θεω-ρία ή περισσότερες γιά νά εξηγήσουμε αυτό τό φαινό-μενο. Θ' αναφερθούμε σέ λεπτομέρειες συγκεκριμένωνσυμβάντων μόνο όταν μας δίνουν συγκεκριμένες ενδεί-ξεις μέ τις οποίες νά εργαστούμε.

Τό «τρίγωνο» της Βερμούδα δεν είναι πραγμα-τικά τριγωνικό. Πήρε τήν ονομασία «τρίγωνο» γιατίτρία βασικά σημεία αναφοράς... τό Μαϊάμι, τό Πουέρ-το Ρίκο και ή Βερμούδα... βρίσκονται στά σύνορατου. Ή πραγματική περιοχή είναι μάλλον ωοειδής,μ ένα μακρύ άξονα πού κατευθύνεται περίπου άπόνοτιοδυτικά ώς βορειοανατολικά. Τό κέντρο του είναιπερίπου 36 μοίρες γεωγραφικό πλάτος και 70 μοίρεςγεωγραφικό μήκος. Σ' αυτό τό σημείο, αν έχετε στηδιάθεση σας μιά υδρόγειο σφαίρα, μπορείτε νά κάνετεένα ενδιαφέρον πείραμα. (Αν δέν έχετε υδρόγειο σφαί-ρα θά πρέπει νά εξετάσετε τά σχεδιαγράμματα τουάρθρου). Σημειώστε 36 μοίρες βόρειο γεωγραφικόπλάτος και 70 μοίρες δυτικό γεωγραφικό μήκος. 'Επί-σης, στην μοίρα 36 του κύκλου του βορείου γεωγρα-φικού πλάτους, σημειώστε 2 μοίρες άνατολικού γεω-γραφικού μήκους, 74 μοίρες άνατολικού γεωγραφι-κού μήκους, 146 μοίρες άνατολικού μήκους και 142μοίρες δυτικού γεωγραφικού μήκους. Αύτη ή διαδι-κασία διαιρεί τον κύκλο της μοίρας 35 του βόρειουγεωγραφικού πλάτους σέ πέντε ίσα μέρη (μέ ενδιάμεσα72 μοιρών μεταξύ τους). Κατόπιν, στον κύκλο τηςμοίρας 36 νοτίου γεωγραφικού πλάτους, αρχίστε στις170 1)2 μοίρες άνατολικού γεωγραφικού μήκους. Ση-μειώστε αυτό τό σημείο, 117 1)2 μοίρες δυτικού γεω-γραφικού μήκους 45 1)2 μοίρες δυτικού γεωγραφικούμήκους, 26 1)2 μοίρες άνατολικού γεωγραφικού μή-κους και 98 1 /2 μοίρες άνατολικού γεωγραφικού μή-κους. Αυτή ή διαδικασία διαιρεί τόν κύκλο της μοίρας36 του νοτίου γεωγραφικού πλάτους σέ πέντε μέρη.Έπίσης σημειώστε τον βόρειο και νότιο. πόλο. Τέλος,χαράζετε μιά γραμμή άπό τό καθένα τών σημειωθέν-των σημείων προς τό καθένα τών πέντε άλλων σημείωνπού είναι πλησιέστερο σ' αυτή τήν γραμμή. Εχετεσημειώσει επίσης μαζί μέ τό σημάδεμα του κέντρουτης ώοειδούς περιοχής της Βερμούδα, και τά κέντραέντεκα άλλων ωοειδών περιοχών παρομοίου σχήματος

το οβάλ τηςBARRY GOODMAN

Τό οβάλ της Βερμούδας: ένα μεγάλΦυσικές διαταραχές; Είσοδος σέ |γήινων; 'Οτιδήποτε κι αν είναι

και κλίσεως σέ δέκα περιοχές στις όποιες συνέβηκανεξαφανίσεις και άλλα παράξενα πράγματα.(Εξαίρεση,αποτελεί ό Νότιος Πόλος, όπου δέν ταξειδεύουν πλοίαέφ' όσον είναι ξηρά).

Ή ωοειδής περιοχή της Βερμούδα είναι ή καλύτεραγνωστή άπ' αυτές τις περιοχές. Αυτό συμβαίνει, για-τί έχει τήν περισσότερη κυκλοφορία και επομένωςείχε τις περισσότερες εξαφανίσεις. Γι' αυτό και έλαβετήν μεγαλύτερη δημοσιότητα. Οί ανεξήγητες έξαφανί-

28

Page 31: 054 ainigmata tou sympantos 04

βερμούδαςμετάφραση Κώστας Δόλκας

μυστήριο πού ή λύση ίσως αργήσει,κάποια άλλη διάσταση; Βάσεις έξω-

παραμένει ενα τρίγωνο Θανάτου.

σεις και ανωμαλίες των άλλων περιοχών είναι έξ ίσουκαλά αποδειγμένες και πραγματικές, αν και δεν είναιέξ ίσου γνωστές. Δεν υπάρχει τίποτα αμφισβητήσιμογιά την ύπαρξή τους, αλλά μόνο για την εξήγησητους.

Ετσι, άφού εντοπίσαμε τις περιοχές γιά τις όποίεςενδιαφερόμαστε, τι συμπέρασμα μπορούμε νά βγάλου-με γιά όσα συμβαίνουν εκεί; Λοιπόν, τά περισσό-τερα πλοία και αεροπλάνα πού εξαφανίστηκαν σ' αυ-

τά τά μέρη, εξαφανίστηκαν χωρίς ν'αφήσουν ίχνη.Πάντως υπάρχουν μερικές ενδείξεις σε μερικά άπ'αυτά τά συμβάντα.

Ή πρώτη ένδειξη είναι πώς ό,τιδήποτε συμβαίνειστην περιοχή της Βερμούδα και άλλου, δέν συμβαίνειπάντοτε, ή τις περισσότερες φορές ή ακόμα σέ πολύτακτικά χρονικά διαστήματα. Εκατομμύρια άνθρωποιπερνούν ή πετούν πάνω άπ' αύτη την περιοχή κάθεχρόνο και ή μεγάλη πλειονότητα άπ' αυτούς δέν έχουνκαμμία ασυνήθιστη εμπειρία. Γιά νά εκτιμήσετε τουςαριθμούς όπως πρέπει, σκεφτείτε τά έξης: Υπάρχουνπερίπου 160 εκατομμύρια οδηγοί στην Αμερική καιπερίπου 40.000 άνθρωποι σκοτώνονται εκεί σέ τρο-χαία δυστυχήματα κάθε χρόνο. Επομένως, αν οδη-γείτε αυτοκίνητο στην Αμερική, οί πιθανότητες είναιπερίπου 4.000 έναντι μιας νά πάθετε θανατηφόροατύχημα σέ οποιοδήποτε χρόνο. Οι πιθανότητες νάεξαφανιστείτε στην περιοχή της Βερμούδα είναι οιίδιες και ίσως μεγαλύτερες. (Ακριβείς αριθμοί δένυπάρχουν). Γι' αυτό, αν σκοπεύετε νά πετάξετε απότο Μαιάμι στη Βερμούδα, δέν χρειάζεται ν' ακυρώσετετό ταξείδι σας έξ αιτίας αύτού του άρθρου έκτος ανσκοπεύετε νά σταματήσετε και νά οδηγείτε αυτοκί-νητο.

Ή διαφορά είναι ή έξης: στην τροχαία κίνηση,γνωρίζετε ακριβώς ποιοι είναι οί πιθανοί κίνδυνοι.Στήν περιοχή της Βερμούδα δέ τους ξέρετε, κι' αν ήτύχη τά φέρει ανάποδα, κανένας άλλος δέν θά μάθειτί σας συνέβη. Πάντως, μπορούμε τουλάχιστον νάσυμπεράνουμε ότι θά πρέπει ν' αναζητήσουμε τήναιτία σε κάποια δύναμη πού ενεργεί κάποια στιγμή,όταν όλες οί συνθήκες είναι κατάλληλες γι' αυτό.

Οσον άφορα τις συνθήκες πού πρέπει νά είναι «κα-τάλληλες» φαίνεται πιθανότερο νά είναι κατάλληλεςκατά τήν διάρκεια ενός ορισμένου χρονικού διαστήμα-τος του έτους. Αν κυττάξετε οποιοδήποτε κατάλογοτών εξαφανίσεων μεταξύ Βερμούδας, Μαιάμι και Πουέρ-το Ρίκο, όπου περιλαμβάνονται και οί ημερομηνίες,θά παρατηρήσετε ότι πολλές άπ' αυτές τις εξαφανί-σεις συνέβηκαν κατά τά μέσα Νοεμβρίου καί τά μέσαΦεβρουαρίου. Δηλαδή εντός πέντε ή έξη εβδομάδων,του χειμερινού ηλιοστασίου (περίπου στις 21 Δεκεμ-βρίου), όταν ό ήλιος βρίσκεται χαμηλότερα στον ου-ρανό στο βόρειο ημισφαίριο. Δέν έχω πληροφορίεςγιά τήν χρονολόγηση τών εξαφανίσεων σέ άλλες πε-ριοχές γιά τις όποίες έγιναν λίγες έρευνες. Θά ήτανενδιαφέρον νά μάθουμε αν καί οι άλλες περιοχές δεί-χνουν παρόμοια συχνότητα, κυρίως αν αυτά τά συμ-βάντα στα νότια μήματα αυτής της περιοχής παρου-σιάζονται συχνότερα, όταν πλησιάζει τό χειμερινόηλιοστάσιο στο νότιο ημισφαίριο (περίπου στις 21Ιουνίου). Θά επανέλθουμε σ' αυτό, αργότερα.

Μία άπό τις πιό γνωστές, παράδοξες καί καλάερευνημένες εξαφανίσεις, έλαβε χώρα όταν πλησίαζεή χρονική διάρκεια του χειμερινού ηλιοστασίου καίμας προσφέρει δύο ακόμα ενδείξεις. Ή ημερομηνίαήταν 15 Δεκεμβρίου 1945. Στίς 2.00 μ.μ. πέντεαμερικανικά βομβαρδιστικά, με τορπίλες πού απο-γειώθηκαν άπό τό Φόρτ Λώντερντεϊλ, της Φλώριδας,γιά μιά τυπική, εκπαιδευτική πτήση πάνω άπ' τάνερά του «τριγώνου» (δέν ονομαζόταν έτσι τότε) δένφάνηκαν ξανά. Ενα αεροπλάνο διασώσεως πού στάλ-θηκε προς αυτά, εφοδιασμένο μέ ολα τά μηχανήματαδιασώσεως εξαφανίστηκε επίσης. Κανένα ίχνος άπόοποιοδήποτε άπ' αυτά τά έξη αεροπλάνα δέν βρέθηκεποτέ, ούτε ακόμα έστω μιά κηλίδα λαδιού, παρά τις

29

Page 32: 054 ainigmata tou sympantos 04

πιο εκτεταμένες και εντατικές έρευνες άπό αέρα καιθάλασσα πού οργανώθηκαν τότε. Πάντως, αυτό πούκάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρον το περιστατικό αυτό είναιτο γεγονός ότι ή αρχική πτήση βρισκόταν σέ τακτικήραδιοφωνική επαφή με τή βάση της εκείνο το διά-στημα, κι' έτσι γνωρίζουμε τουλάχιστον λίγα πρά-γματα γι' αυτά πού τους συνέβηκαν. Στίς 3.45 μ.μ.ή πτήση ανέφερε ότι χάθηκαν, δέν μπορούσαν νάδουν ξηρά, δέν είχαν ιδέα που βρίσκονταν, προς ταπου πήγαιναν ή ποια ήταν ή σωστή κατεύθυνση καιότι «όλα φαίνονται παράξενα» ακόμα και ό ωκεα-νός. Άφού έλαβαν οδηγίες νά κατευθυνθούν δυτικά,είπαν ότι δέν μπορούσαν νά βρουν τήν δυτική κατεύ-θυνση. Μέ άλλα λόγια, όλα τα όργανα ναυσιπλοΐαςσταμάτησαν νά δουλεύουν, ή έδιναν εσφαλμένες ενδεί-ξεις. Λίγο αργότερα, ένα νέο μήνυμα έλεγε: «Φαίνε-ται σάν νά μπαίνουμε σέ λευκό νερό... είμαστε εντε-λώς χαμένοι», Αυτά ήταν τά τελευταία λόγια πούακούστηκαν άπό εκείνη τήν πτήση μέ τήν πιθανήεξαίρεση ενός πολύ αδύνατου μηνύματος πού λήφθηκεπολύ αργότερα, στίς 7.04 μ.μ. και το όποιο αποτελείτοάπό τά δύο γράμματα «ΦΤ...ΦΤ..». Αυτά τά γράμ-ματα ήταν μέρος του ξεχωριστού σήματος κλήσεωςτης πτήσεως και δέν θά το χρησιμοποιούσε κανέναάλλο πλοίο ή αεροπλάνο εκείνο τον καιρό.

Ολα αυτά είναι υπαινικτικά γιά νά πούμε το λιγό-τερο. Πρώτα άπ' όλα, οτιδήποτε κι' αν συνέβη σ'εκείνα τ' αεροπλάνα, δέν συνέβη ξαφνικά και χωρίςπροειδοποίηση, σάν παραδείγματος χάριν, νά είχαντιναχτεί στον αέρα άπό κάποιο αόρατο κι' εχθρικόUFO (Αγνωστο Ιπτάμενο Αντικείμενο). Ή πρώτηαναφορά ανωμαλίας ήταν στις 3.45 μ.μ. Πλησίαζε4.30 όταν λήφθηκε το τελικό μήνυμα με τήν παράξενηπληροφορία γιά λευκό νερό. Δηλαδή πέρασε περίπουμιά ώρα. Ό υπαινιγμός μας είναι ότι στις 3.45 εισήλ-θαν στίς παρυφές κάποιας περιοχής ή επιρροής ή οποίαστην αρχή έδωσε μιά παράξενη οψη στο γύρω περι-βάλλον τους, και ταυτόχρονα εμπόδισε τήν λειτουργίατών οργάνων τους, ώστε δέν μπορούσαν νά βρουντρόπο διαφυγής (Θά μας βοηθούσε πολύ τώρα ανκάποιος, εκείνες τις στιγμές είχε σκεφτεί νά τουςρωτήσει τι ακριβώς ήταν παράξενο στην θέα της θά-λασσας και τ' ούρανού, και γιατί ακριβώς δέν μπορού-σαν νά διακρίνουν τις κατευθύνσεις. Δυστυχώς κανέ-νας δέν το σκέφτηκε). Οσο προχωρούσαν όλο καιβαθύτερα σ' αυτό πού ήταν «ό,τιδήποτε», τά πράγματαόλο και χειροτέρευαν, ώσπου έφτασαν στην περιοχήτου «λευκού νερού». Τότε τ' αεροπλάνα βρήκαν τόμοιραίο, ό,τιδήποτε κι' αν ήταν αυτό. Ή εκλογήτών λέξεων φαίνονται επίσης παράξενες. «Εισερχό-μεθα σέ λευκό νερό». Ή κυριολεκτική ερμηνεία αυτώντών λέξεων είναι ότι ό ωκεανός έγινε λευκός και ότιτά αεροπλάνα κατευθύνονταν κάτω προς αυτόν. Είναιλογικότερο νά υποθέσουμε ότι ό ωκεανός γινόταν λευ-κός κάτω άπ' αυτούς, αλλά σ' αύτη τήν περίπτωση,γιατί δέν είπαν «πάνω άπό λευκό νερό»; Φυσικά,εκείνη τήν στιγμή τά πληρώματα τών αεροπλάνωνδέν θά βρίσκονταν σέ ήρεμη και λογική διανοητικήκατάσταση. Γι' αύτό, δέν δικαιολογείται νά δώσουμεμεγάλη σημασία στά λόγια τους. Υποθέτουμε ότι«πάνω άπό λευκό νερό» ήταν αυτό πού ένοούσαν.

Τέλος, υπάρχει τό σήμα ασυρμάτου πού λήφθηκεδυο ώρες μετά άπό τή στιγμή πού τ' αεροπλάνα θάέπρεπε κανονικά νά μην είχαν άλλα καύσιμα. Αυτότό μήνυμα αν τό αποδεχτούμε σάν έγκυρο, δείχνειότι ένα ή περισσότερα μέλη του πληρώματος ήταν

ζωντανά, και ό ασύρματος τους λειτουργούσε κανο-νικά κάπου. Αλλά οπουδήποτε κι' αν ήταν αυτό τόκάπου, τά σήματα ασυρμάτου παρουσίαζαν δυσκολίαγιά νά επιστραφούν, και φυσικά τά μέλη τών πληρω-μάτων, δέν επέστρεψαν ποτέ.

Σ' αυτή τήν περίπτωση, τίποτε αιφνιδιαστικό δένσυνέβη στ' αεροσκάφη. Ηταν μιά διαδικασία, πούεξελίχτηκε λίγο - πολύ, βαθμιαία. Τουλάχιστον σέ μιάάλλη περίπτωση, όμως, συνέβη ακριβώς τό αντίθετο.Αυτό τό περιστατικό δέν έγινε στην περιοχή της Βερ-μούδα, αλλά στην περιοχή της Χαβάης, και αναφέρ-θηκε άπό μιά πολύ γνωστή προσωπικότητα όπως εί-ναι ό Αρθουρ Γκόντφρυ, στο εθνικό δίκτυο τηλεορά-σεως. «Ή παράσταση του Ντίκ Κάβετ». Ό κύριοςΓκόντφρυ δήλωσε ότι παρατηρούσε στο ραντάρ τ'αεροπλάνο, δηλαδή πειραματικό αεροσκάφος μέ τ'όνομα Αρης, όταν ή κηλίδα εξαφανίστηκε αιφνιδια-στικά άπό τήν οθόνη του ραντάρ. Δέν βρέθηκε ποτέκανένα ίχνος αύτού, «ούτε ακόμα και μιά κηλίδαλαδιού».

Αυτό βέβαια δέν είναι τό ίδιο πράγμα μ' αυτό πούσυνέβη στ' αεροπλάνα του Ναυτικού τό 1945, αλλάείναι κάποια ένδειξη. Θά συζητήσουμε γι' αυτή τήνειδική περίπτωση λίγο αργότερα.

Αυτά τά δύο συμβάντα είναι παραδείγματα τώνπιο γνωστών περιστατικών πού συμβαίνουν στίς διά-φορες «Ωοειδείς περιοχές του Διαβόλου». Ετυχε καιτά δύο αυτά περιστατικά ν' άφορούν αεροσκάφη αλλάσυνέβη και σέ αρκετά πλοία. Πάντως, είναι τελείωςδιαφορετικό είδος εξαφάνισης αυτό πού συμβαίνει σέποντοπόρα σκάφη. Τό πλοίο συνήθως βρίσκεται ανέ-παφο σχεδόν, χωρίς κανένα σημάδι ανωμαλίας, αλλάόλοι οί επιβάτες του λείπουν. (Αν και μερικές φορέςζώα, όπως γάτες και πουλιά σέ κλουβιά, παραμένουνεκεί). Μιά τέτοια περίπτωση ήταν τό City Belle,δηλαδή ένα σκάφος μήκους 126 ποδών πού βρέθηκεαπογυμνωμένο, άπό πλήρωμα και επιβάτες, 33 ατό-μων συνολικά στίς 6 Δεκεμβρίου 1948, τρεις μέρεςμετά τήν αναχώρηση του άπό τό Νασώ τών ΝήσωνΜπαχάμα στην Καραϊβική Θάλασσα.

Μία άπό τις ωοειδείς περιοχές πού βρίσκεταιεντελώς πάνω άπό στεριά (έκτος άπό τον Νότιο Πόλοφυσικά) υπάρχει πάνω άπό ένα τμήμα του Αφγανι-στάν. Φυσικά δέν εξαφανίστηκαν πλοία εκεί. Πάντως,αρκετά αεροπλάνα πού πετούσαν σ' εκείνη τήν δια-δρομή κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, εξαφα-νίστηκαν. Μερικά άπ' αυτά τ' αεροπλάνα, μετέφερανράβδους χρυσού και κατά παράδοξο τρόπο, τουλάχι-στον σέ δυο περιπτώσεις, τμήμα άπ' αυτό τό χρυσάφι,βρέθηκε στά χέρια τών τοπικών όρεσείβιων χωρικών.Αλλα ούτε μέρος τών αεροπλάνων, ούτε κάποιο άπό

τό πλήρωμα τους, βρέθηκαν ποτέ.Φαίνεται αρκετά συνηθισμένο πράγμα γιά ένα αερο-

πλάνο πού πετά πάνω άπό μία άπ' αυτές τις ωοειδείςπεριοχές, τά οργανά του νά σταματούν απότομα καιτελείως χωρίς κανένα φανερό λόγο. Οταν συμβαίνειαυτό, αν ό πιλότος είναι τυχερός, μετά άπό λίγα λεπτάαρχίζουν νά λειτουργούν πάλι, χωρίς νά υπάρχει εξή-γηση γι' αυτό, και τίποτα παράξενο δέν συμβαίνειξανά. (Οταν τά όργανα του αεροπλάνου δέν λειτουργή-σουν πάλι, συνήθως τό αεροσκάφος παρουσιάζεται στιςστατιστικές τών εξαφανίσεων).

Ενα συμβάν πού είναι λιγώτερο δραματικό, άλλαανεξήγητο επίσης είναι αυτό πού ονομάζεται «χρονι-κές ανωμαλίες» και πού συμβαίνει σέ μερικές πτή-σεις πάνω άπ' αυτές τις περιοχές. Αυτό συνήθως συ

30

Page 33: 054 ainigmata tou sympantos 04

AΣε μια κανονική περιοχή της γης που επηρεάζεται μαγνητικά κοντά στονΙσημερινό, το μαγνητικό πεδίο θά είναι περίπου παράλληλο προς την

επιφάνεια της γης, σε μια κατεύθυνση, από βορρά προς νότο και ό Ηλιοςθά βρίσκεται ψηλά στον ουρανό. Μπορούμε νά δούμε πώς το μαγνητικόπεδίο ενεργεί, σάν ασπίδα κατά των φορτισμένων μορίων πού έρχονταιάπ' τον Ηλιο (ηλιακός άνεμος). Αυτό κάνει πολλά από αυτά τα μόρια νάκάμπτονται σε τροχιές γύρω άπ' τον πλανήτη μας, δημιουργώντας αυτόπού είναι γνωστό σάν ζώνες ακτινοβολίας τού Βάν Αλλεν.

ΒΣτούς πόλους, το μαγνητικό πεδίο είναι κάθετο προς την επιφάνεια τηςγης, και ό ήλιος βρίσκεται χαμηλά στον ουρανό. Αυτό κάνει τα μόριατού ηλιακού άνεμου πού φορτίζονται θετικά και αρνητικά νά κάμπτον-ται σε κυκλικές τροχιές παράλληλες προς την επιφάνεια της (θετικήκαι αρνητική περιστροφή μέ αντίθετες κατευθύνσεις), σχηματίζοντας κά-ποιο άντιπεριστροφικό στροβιλισμό ηλεκτρικής φορτώσεως. Μεταξύ άλλων,αυτό το φαινόμενο ευθύνεται για το βόρειο και νότιο σέλας.

Μιά μαγνητική ανωμαλία σ' ένα ενδιάμεσο γεωγραφικό πλάτος, λόγωπροηγουμένης θέσεως ενός μαγνητικού πόλου, θά κάνει τά μόρια τουηλιακού άνεμου νά σχηματίζουν στροβιλισμούς ηλεκτρικής φορτώσεως πα-ρόμοιους μ' εκείνους πού υπάρχουν στούς πόλους. Αυτό το φαινόμενοθά είναι ισχυρότερο όταν ό ήλιος βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο στονουρανό, ώστε ό ηλιακός άνεμος νά έρχεται σχεδόν παράλληλα προς τηνεπιφάνεια της γής. Αυτή ή περίοδος βρίσκεται κοντά στο χειμερινό ηλιο-στάσιο, δηλαδή στις 21 Δεκεμβρίου, στο βόρειο ημισφαίριο και τότε συμ-βαίνουν οι περισσότερες εξαφανίσεις στο «Τρίγωνο» της Βερμούδα. Υπάρ-χει καμμία σχέση μεταξύ τους;

νίσταται στο γεγονός ότι μιά πτήση φτάνει στον προ-ορισμό της αρκετές ώρες πριν άπ' την καθορισμένηώρα άφίξεως, μερικές φορές μάλιστα τόσο νωρίτερα,ώστε θά χρειαζόταν ένας άνεμος 500 μιλίων την ώραγια ν' αυξήσει αρκετά την ταχύτητα του αεροπλάνου ήτου πλοίου. Μιά τέτοια εξήγηση είναι παράλογη. Κα-νένας τέτοιος άνεμος δέν είναι γνωστό ότι συμβαίνεικατά φυσικό τρόπο. Πάντως, τέτοιες ανωμαλίες έχουνσυμβεί, και συνέβηκαν συχνά. Υποτίθεται ότι υποστη-ρίζονται άπό ισχυρές αποδείξεις, και κυρίως άπό ανα-

φορές πτήσεων των αεροπορικών γραμμών. Δυστυ-χώς, ή πηγή αυτών τών πληροφοριών, δέν αναφέρειαν τά χρονόμετρα μέσα στο αεροσκάφος συμφωνούσανή οχι, μ' εκείνα του αεροδρομίου όταν προσγειωνόταντ' αεροπλάνο. Μ' άλλα λόγια, αν οι άνθρωποι μέσαστο αεροπλάνο αισθάνονταν την ίδια χρονική περίοδοόπως εκείνοι πού βρίσκονταν στο έδαφος. Αυτό θάήταν μιά διαφωτιστική ένδειξη. Δέν υπάρχει αμφιβο-λία όμως, ότι οι ανωμαλίες συνέβηκαν πραγματικά.Και ούτε περιορίστηκαν σε αεροσκάφη. Στήν περίπτω-

31

Page 34: 054 ainigmata tou sympantos 04

ση του Βορείου Πόλου, τουλάχιστον, εξερευνητές δια-σχίζοντας τον πάγο πεζή, συχνά διαπίστωναν ότι εί-χαν φτάσει στό προορισμό τους, ή πολύ νωρίτερα ήπολύ αργότερα άπ' ότι είχαν υπολογίσει.• Ενα άλλο αεροπλάνο πού εξέπεμπε ραδιοφωνικάσήματα κατά τον χρόνο της εξαφάνισης του στηνωοειδή περιοχή τής Βερμούδα, ήταν το Στάρντασττων Βρετανό-'Αμερικανικών 'Αεροπορικών Γραμμών,στις 2 Αυγούστου 1947. Ή τελευταία εκπομπή τουήταν ή λέξη «Στεντέκ» πού περιγράφηκε σάν μιά«ισχυρή και καθαρή φωνή πού μιλούσε πολύ γρή-γορα». Μιά παράξενη κι' εντελώς ανεξιχνίαστη πηγήπληροφοριών (σημειώσεις στό περιθώριο ενός άγνω-στου προελεύσεως βιβλίου γιά τα UFO) δίνει τήνεξήγηση ότι αύτη ή λέξη ήταν στην πραγματικότητα

πάνω άπ' τη ωοειδή περιοχή τής Βερμούδα, με τονσυγκεκριμένο σκοπό νά λάβει πληροφορίες γι' αυτήτήν περιοχή. Ή κυρία Μπράϊαντ ισχυρίζεται ότι έμαθεπώς αυτή ή περιοχή είναι ή τοποθεσία μιας υποβρύ-χιας βάσης των UFO, και τής οποίας τά μέλη συλλέ-γουν συστηματικά, πλοία και αεροπλάνα, κατά τήνπάροδο τών ετών, σάν κοινωνιολογικά και τεχνολο-γικά δείγματα. Δηλώνει επίσης ότι οι δραστηριότητεςτών UFO προκάλεσαν σοβαρές διαταραχές στις φυσι-κές συνθήκες αυτής τής περιοχής. Αυτές οι διαταρα-χές, άπό καιρό σέ καιρό, δημιουογούν διάφορες παγί-δες αεροπλάνων και πλοίων ή περιοχές καταστροφήςοι όποιες λειτουργούν ανεξάρτητα άπ' τις έξυπνα κα-τευθυνόμενες προσπάθειες τών κατασκευαστών τώνUFO.

ή λέξη «παραμερίστε», πού φώναξε κάποιος πανικό-βλητος, προς κάποιο UFO πού πλησίαζε γρήγορα.Αυτό τουλάχιστον είναι αληθοφανές και μάλιστα πιοπολύ άπό τήν ιδέα ότι κάποιος πιλότος θά έλεγε μιάλέξη σέ άγνωστη γλώσσα ακριβώς πριν εξαφανιστεί.'Αλλά φυσικά, αυτό προϋποθέτει, μιά εξήγηση γιά τάUFO και τις εξαφανίσεις πού σχετίζονται μ' αυτά.

Ή διαστημική μας εποχή προσφέρει επίσης μιάπολύ υπαινικτική ένδειξη. Μερικοί αστροναύτες παρα-τήρησαν και φωτογράφησαν κάτι, πού μοιάζει μέ«...μακρυές λευκές γραμμές, νά διασχίζουν τον ωκεανόστην περιοχή όπου βρίσκετα» ή τοποθεσία και τοτρίγωνο τής Ρερμούδα». Λένε επίσης ότι αυτές οίγραμμές ήταν τό τελευταίο αναγνωρίσιμο χαρακτηρι-στικό πού είδαν οί αστροναύτες καθώς απομακρύνον-ταν άπ' τήν γή και ότι φαίνονταν νά βρίσκονται στηνκορυφή του νερού. Σέ σχέση μέ τό «λευκό νερό» πούανέφεραν τά πληρώματα τών βομβαρδιστικών τό 1945,είναι ενδιαφέρον.

Ολα τά παραπάνω κατατάσσονται στην επικεφα-λίδα αύτού πού μπορεί νά ονομαστεί «σοβαρές ενδεί-ξεις». Ολα αυτά εξερευνήθηκαν κι' αποδείχτηκαν σάναληθινά. Μάλιστα, ένα μικρό μόνο μέρος τών σοβα-ρών ενδείξεων είναι διαθέσιμο. Θά μπορούσε νά γρα-φτεί εύκολα ένα ολόκληρο βιβλίο, (και τουλάχιστονένα βιβλίο γράφτηκε), τό όποιο δέν θά ήταν τίποταπερισσότερο άπό ένας περιληπτικός κατάλογος τώνεξαφανίσεων και ανωμαλιών πού σχετίζονται μέ τιςδιάφορες ωοειδείς περιοχές, του Διαβόλου.

Κάπως «μαλακότερη» είναι ή αναφορά του μέν-τιουμ Πέϊτζ Μπράϊαντ, ή οποία πέταξε πρόσφατα

32

Αύτη ή εξήγηση φαίνεται νά ταιριάζει στις περι-στάσεις και δέν υπάρχει τίποτε παράλογο σ' αυτό.Πάντως, δέν είναι βέβαια κάτι πού ν' αποδεικνύεταισάν αληθινό.

Αυτά, όσον άφορα τις ενδείξεις, σοβαρές ή ελα-φρές. Μέ όλες τις παραπάνω πληροφορίες, τι συμπέ-ρασμα μπορούμε νά βγάλουμε;

Τό πιο χτυπητό χαρακτηριστικό τών ωοειδών πε-ριοχών και τό σημείο άπ' τό όποιο πρέπει ν' αρχίσειοποιαδήποτε προσπάθεια νά τις εξηγήσει κανείς, είναιή κανονική τοποθέτηση τους πάνω άπ' τήν επιφάνειατου πλανήτη μας. Άν παρατηρήσετε αύτη τήν τοπο-θέτηση σέ μιά υδρόγειο σφαίρα, είναι αρκετά φανερόότι αυτά τά δώδεκα σημεία και οί γραμμές πού συν-δέονται μεταξύ τους προσδιορίζουν ένα στερεό αντι-κείμενο μέ δεκαπέντε τριγωνικές πλευρές. Αυτό τόαντικείμενο μοιάζει, είτε μέ κρύσταλλο, είτε μέ πολύ-τιμο λίθο κομμένο προσεκτικά. Απ' ό,τι γνωρίζω,υπάρχουν μόνο τρεις τρόποι μέ τους οποίους μπορείνά παρουσιαστεί ένα τέτοιο πρότυπο (1). Ενα συμ-μετρικό φυσικό φαινόμενο, του όποίου ό σχηματισμόςκρυστάλου είναι τό πιο φανερό παράδειγμα (2). Ήεσκεμμένη τοποθέτηση ενός συμμετρικού προτύπουάπό ευφυή όντα περίπου όπως ή έσχάρα τών ύπονόμ.ωνστις πόλεις (3). Ενας συνδυασμός τών δύο πρώτων:ή τοποθέτηση ενός συμμετρικού προτύπου άπό ευφυήόντα, γιά νά επωφεληθούν ενός συμμετρικού φυσικούφαινομένου. Φαίνεται, ώς εκ τούτου, ότι μπορούμεν' αρχίσουμε τήν ερευνά μας κυτάζοντας γιά κάποιαφυσικά φαινόμενα πού είναι κοινά σ' αυτές τις διάφο-ρες περιοχές.

Page 35: 054 ainigmata tou sympantos 04

Μια τέτοια πιθανότητα είναι οτι οι διάφορες περιο-χές ίσως νά συμπίπτουν με προηγούμενες θέσεις τωνμαγνητικών πόλων της γης, και οτι οι μαγνητικέςανωμαλίες πού υπάρχουν εκεί ίσως νά είναι κάποιακινητήρια δύναμη. Τώρα, ή θεωρία οτι οί μαγνητικοίπόλοι, μετακινήθηκαν πάνω άπ' την επιφάνεια τουπλανήτη μας.... ή ακριβέστερα, οτι ολόκληρος ό φλοιόςτου πλανήτη μας μετακινήθηκε πάνω άπ' το εσω-τερικό του, αναγκάζοντας τους πόλους νά βρίσκονταισέ διάφορα σημεία στην παρούσα επιφάνεια της γης.,δέν έγινε τελείως άποδτκτή άπ' τους γεωλόγους. Πάν-τως, οί ενδείξεις γ' αύτη την θεωρία φαίνονται ν'αποδεικνύονται σαν αληθινές. Δυστυχώς ή υπάρχουσαβιβλιογραφία γι' αυτό τό θέμα δείχνει νά υπάρχειπολύ λίγη συσχέτιση, μεταξύ των διαφόρων προηγου-μένων θέσεων των πόλων πού συνάγονται άπ' αυτέςτις ενδείξεις και τών δώδεκα ωοειδών περιοχών τουΔιαβόλου, (εκτός φυσικά, άπό τις δύο περιοχές πούσχετίζονται με τους τωρινούς πόλους.) Έξ άλλου, οίσυναχθείσες προηγούμενες θέσεις, παραδεχόμαστε οτιείναι πολύ ανακριβείς, κι' έχει γίνει τό σχόλιο οτιίσως πολλές νά παραλείφτηκαν. Γι' αυτό, είναι του-λάχιστον δυνατόν οτι μερικές άπ' αυτές τις παραλη-φθείσες θέσεις συμπίπτουν πραγματικά με τις ωοει-δείς περιοχές του Διαβόλου. Αν έχει έτσι τό πράγμα,θα τείνει νά προκαλεί μαγνητικές ανωμαλίες σ' αυτάτά σημεία, λόγω του οτι τά πετρώματα πού κατακά-θησαν τον καιρό πού ό πόλος βρισκόταν σ' εκείνητην θέση, θά πολώνονταν μαγνητικά άπ' τό μαγνητικόπεδίο της γης, όπως ήταν τότε, και θά διατηρούσανεκείνη τήν πόλωση ακόμα και όταν ό πόλος μετακι-νόταν κάπου άλλου. Αν συνέβη αυτό, τέτοιες ανωμα-λίες μπορούν ν' άνακαλυφτούν εύκολα. Παρόμοιες έρευ-νες όμως μπορεί νά είναι επικίνδυνες, ιδιαίτερα άνδιεξαχθούν κοντά στην Βερμούδα, τον μήνα Δεκέμ-βριο.

Μιά ανωμαλία σάν αυτή θ' ανάγκαζε τις γραμμέςτου μαγνητικού πεδίου νά λυγίσουν προς τά κάτωπρος μία κατεύθυνση πού είναι κάθετη προς τήν επί-νεια της γης, και θά έτειναν νά ενώνονταν σέ περιο-χές μεγάλης μαγνητικής έντασης. Μιά τέτοια μαγνη-τική κατάσταση θά έτεινε νά λυγίζει ένα ρεύμα φορτι-σμένων μορίων πού έρχονται άπ' τό διάστημα, σέκυκλικές τροχιές πού είναι παράλληλες προς τήν επι-φάνεια της γης... δηλαδή, ένα είδος φυσικού κυκλο-τρονίου. Επί πλέον, ή πλειονότητα αυτών τών μορίων,τά όποία βομβαρδίζουν τήν γή, έρχονται άπ' τονήλιο, δημιουργώντας τό φαινόμενο πού ονομάζεται

«ηλιακός άνεμος». Φυσικά, ή κάμψη αυτών τών μο-ρίων σέ τροχιές πού είναι παράλληλες προς τήν επι-φάνεια της γης θά είναι πιο έντονη όταν τά μόριαπλησιάζουν πολύ τις παράλληλες τροχιές, δηλαδή, ότανό ήλιος βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο του κοντάστη γη. Αυτό συμβαίνει κατά τό χειμερινό ηλιοστά-σιο. (Αυτή ή ενέργεια είναι γνωστό ότι συμβαίνειστους πόλους και είναι ή πηγή τών σελών, δηλαδήτό βόρειο σέλας και τό νότιο σέλας). Άν αληθεύειαυτό, τι επίδραση μπορεί νά έχει;

Θεωρητικά, δέν έχει καμμιά επίδραση. Αλλά αυτότό συμπέρασμα είναι πολύ θεωρητικό και ή θεωρίασ' αυτήν την περίπτωση είναι πολύ επισφαλής. Ανυπάρχει ένα πράγμα πού είναι εντυπωσιακό, όσονάφορα τις γνώσεις μας γιά τις αλληλεπιδράσεις τώνηλεκτρικών μαγνητικών και ελκτικών πεδίων, και τιςαλληλεπιδράσεις αυτών τών πεδίων μέ τον χώρο, τονχρόνο, τήν ύλη και τήν ενέργεια, είναι ή μεγάλη μαςάγνοια. Έξ άλλου, αυτό δέν είναι εκπληκτικό. Μελε-τάμε αυτό τό θέμα λιγότερο άπό έναν αιώνα καιχρησιμοποιήσαμε ακριβή και σύγχρονα όργανα, γι'αυτό τον σκοπό, πρόσφατα γιά πολύ λίγο χρονικόδιάστημα. Αυτή ή κατάσταση δέν πρέπει νά μας προ-καλεί ντροπή, αλλά καθίστα πολύ επικίνδυνο γιά μαςν' αποκλείσουμε σάν αδύνατο ό,τιδήποτε κι' αν συμ-βαίνει, σ' αυτή τήν περιοχή.

Επιστρέφοντας στις ωοειδείς περιοχές του Δια-βόλου... θά πρέπει νά υποθέσουμε ότι συμβαίνουνπερισσότερα άπό ένα είδος φαινομένων, σ' αυτές τιςπεριοχές. Αυτό πού φαίνεται νά συνέβει στά πέντεβομβαρδιστικά αεροπλάνα και στο αεροπλάνο διασώ-σεως τό 1945, είναι ενα είδος περιστατικών. Οί πε-ριοχές «επιρροής» υπάρχουν εκεί όπου ό χώρος, όχρόνος, ή ύλη και ή ενέργεια δέν συμπεριφέρονταιμέ κανονικό τρόπο. Αυτές οί επιρροές μπορεί νά είναιαπλώς φυσικές, αλλά είναι πολύ πιθανόν ότι προκα-λούνται άπ' τις τεχνολογικές ενέργειες λογικών όντων.

Ισως ό,τιδήποτε όντων πού βρίσκονται πίσω άπότά UFO. "Οταν ένα πλοίο ή αεροπλάνο, εισέρχεταιστις παρυφές μιας άπ' αυτές τις περιοχές, ή πρώτηεπίδραση είναι ότι τά όργανα ναυσιπλοΐας του καιάλλα διάφορα όργανα αρχίζουν νά συμπεριφέρονταιπαράξενα. Και άν τό πλοίο ή τό αεροπλάνο είναι αρκε-τά τυχερό νά πλέει ή νά πετά σέ πορεία εφαπτόμενηπρος εκείνη της περιοχής, τά όργανά τους θ' αρχίσουννά λειτουργούν πάλι όταν τό σκάφος φύγει άπό τήνπεριοχή της επιρροής. Τίποτε άλλο δέν συμβαίνει σ'αυτό κατόπιν. Τό πλοίο ή αεροπλάνο ίσως νά ύπο-

Page 36: 054 ainigmata tou sympantos 04

στεί χρονική ανωμαλία αρκετών ωρών, πού θα τό κάνεινα φτάσει στον προορισμό του πριν ή μετά την καθο-ρισμένη ώρα του, άν και αυτό δεν παρατηρείται σεπλοία λόγω τών πολύ μεγαλύτερων χρονικών διαστη-μάτων πού ταξειδεύουν.

Αν τό σκάφος εισχωρήσει βαθύτερα μέσα σ' εκείνητην περιοχή, ή επιρροή θ' αρχίσει νά επηρεάζει τιςαισθήσεις τών ανθρώπων, πού βρίσκονται σ' αυτόδημιουργώντας τήν εντύπωση ότι ή θάλασσα και όουρανός πήραν μια «παράξενη» όψη. Σ' αυτό τό ση-μείο ίσως μπορούμε νά υποθέσουμε ότι τό σκάφοςέχει μια ευκαιρία νά διασωθεί, άν μπορέσει νά βρειτον δρόμο διαφυγής. 'Αλλά άν εισχωρήσει στην πε-ριοχή του «λευκού νεροϋ»... δηλαδή εκείνο τό σημείοόπου ό ωκεανός και πιθανώς ό αέρας παίρνουν λευκήόψη;... τότε αυτό είναι τό σημείο της μή επιστροφής,δηλαδή ή πραγματική περιοχή πού λέει: «εγκαταλεί-ψετε κάθε ελπίδα σεις πού εισέρχεστε εδώ». Μόλιςμπει κανείς εκεί, τό τέλος του πλησιάζει, και είναιφανερό ότι δεν μπορεί νά ξεφύγει. Τι πραγματικάσυμβαίνει στο πλοίο ή αεροπλάνο; Πάντως, τό περι-στατικό τών πέντε βομβαρδιστικών αεροπλάνων δεί-χνει ότι δεν καταστρέφεται. Τουλάχιστον, οχι πάντο-τε. Μάλλον σημαίνει ότι βρίσκεται κάπου άλλου.

"Οπως αναφέραμε προηγουμένως, άν τό τελικό καικαθυστερημένο μήνυμα «ΦΤ... ΦΤ...» άπ' τα αερο-πλάνα ήταν αυτό πού φαινόταν ότι είναι, τό μόνοπιθανό συμπέρασμα είναι οτι τουλάχιστον ένας άπότά μέλη του πληρώματος ήταν ζωντανός. Και ή συ-σκευή ασυρμάτου λειτουργούσε ακόμα ΔΥΟ ΩΡΕΣμετά άπό τότε πού τά καύσιμα θα έπρεπε νά είχανεξαντληθεί οπωσδήποτε. Κάπου βρισκόντουσαν. Πουακριβώς μπορεί νά ήταν αυτό τό κάπου, ή πώς τ'αεροπλάνα μεταφέρθηκαν εκεί, είναι ζήτημα απλήςεικασίας, προς τό παρόν. Μπορεί νά ήταν διαστρεβλώ-σεις του χρόνου ή του χώρου, άλλες διαστάσεις, παράλ-ληλοι κόσμοι. Ισως είναι ολα αυτά ή κανένα άπ'αυτά. Διαλέξτε οποίο θέλετε. Λάβετε ύπ' οψη όποιο-

ή νά πετά κανείς μέσα σε μιά ανεμοθύελλα... Αν πε-ράσετε τις παρυφές της, έχετε αρκετές πιθανότητεςνά ξεφύγετε, αλλά αν προχωρήσετε κατ' ευθείαν, στοκέντρο, πιθανώς θά χαθείτε. Αλλά, ενώ αυτή ή εξή-γηση ταιριάζει σέ πολλές άπό τις εξαφανίσεις καιανωμαλίες... σ' εκείνες τις περιπτώσεις όπου τόπλοίο ή αεροπλάνο βγαίνει άπ' αυτή, ή όπου ή ανω-μαλία επέρχεται λίγο - πολύ, αργά... πολλές εξαφανί-σεις παραμένουν ανεξήγητες.

Στήν περίπτωση της εξαφάνισης πού είδε με τόραντάρ ό Αρθουρ Γκόντφρυ, τό αεροπλάνο απλώςεξαφανίστηκε αιφνιδιαστικά, χωρίς καμμιά προειδο-ποίηση. Πολλά παρόμοια επεισόδια φαίνονται επίσηςνά ταιριάζουν σ' αυτό τό πρότυπο. 'Επί πλέον υπάρ-χουν πολλά πλοία πού βρέθηκαν ανέπαφα, χωρίς πλη-ρώματα κι' επιβάτες, και μερικές φορές μέ ζώα πούπαρέμειναν σ' αυτά. Τι είδους όντα είναι αυτά πούμπορούν και διακρίνουν κατ' αυτό τον τρόπο μεταξύζωντανών και άψυχων αντικειμένων;... Κι' ακόμα με-ρικές φορές, μεταξύ λογικής και άλογης ζωής; Ιδούή απάντηση: μόνο άλλα ζωντανά και λογικά όνταείναι πιθανόν νά τό κάνουν αυτό. Σκεφτεϊτε τό έξης:όλα έκείνα τά πλοία, άπ' τά όποια απομακρύνθηκανοί άνθρωποι πού ήταν μέσα σ' αυτά, ήταν ανοιχτούτύπου δηλαδή, ιστιοφόρα, μικρά γιώτ και παρόμοιαπλεούμενα, άπ' τά όποια οι επιβάτες και τό πλήρωμαμπορούσαν νά μετακινηθούν μέ λίγη δυσκολία. Πιόσύγχρονα και καλίτερα κλεισμένα σκάφη, όπως αερο-πλάνα και πυρηνικά υποβρύχια, εξαφανίστηκαν ολό-κληρα, δηλαδή πλοίο και άνθρωποι μαζί.

Ο,τι αναφέρεται παρακάτω, είναι άπλες εικασίες,αλλά βασίζονται στά γεγονότα πού συγκεντρώθηκανγια νά γραφτεί τούτο τό άρθρο. Κάποιο φυσικό φαι-νόμενο συμβαίνει στήν περιοχή τής Βερμούδα (καισέ άλλα μέρη τής γης), τό όποιο μπορεί προσωρινάν' ανοίγει μιά «πόρτα» προς κάπου άλλου. Πλοία,αεροπλάνα και άνθρωποι μπορεί νά περάσουν μέσαάπ' τις παρυφές τέτοιων περιοχών και νά υποστούν

δήποτε ή κανένα άπ' τά παραπάνω. Οι πιθανότητεςείναι οί ίδιες.

Αυτός είναι ένας τρόπος μέ τον όποιο μπορεί νάσυμβεί αυτό τό γεγονός, γιατί έχει όλα τά σημάδιαενός ασυνήθιστου αλλά φυσικού φαινομένου. Θα μπο-ρούσε νά προκληθεί άπό κάποια τεχνολογική δραστη-ριότητα πού κατευθύνεται μέ λογικό τρόπο. Κατάκάποιο τρόπο, αυτό τό φαινόμενο μοιάζει σάν νά πλέει

34

λίγη ζημιά, αλλά άν πλησιάσουν πολύ τήν «πόρτα»(όταν είναι ανοικτή) περνούν μέσα... ίσως ακόμα,μάλιστα, νά σύρονται μέσα εκεί... και βρίσκονται κά-που αλλού. Δεν εχω ιδέα πού μπορεί νά είναι αυτότό «αλλού», αλλά φαίνεται ότι οί άνθρωποι μπορούννά επιζήσουν εκεί, τουλάχιστον γιά ένα διάστημα.Αυτό μας όδηγεί στήν ενδιαφέρουσα πιθανότητα ότιπολλοί άπ' αυτούς τους χαμένους ανθρώπους ίσως

Page 37: 054 ainigmata tou sympantos 04

νά είναι ζωντανά ακόμα καί νά προσπαθούν νά βρουντόν δρόμο της επιστροφής. Αν είναι έτσι, κανέναςτους δεν πέτυχε ώς τώρα. (Φυσικά όλοι οί έξαφανιζό-μενοι άνθρωποι δεν πηγαίνουν υποχρεωτικά στό ίδιομέρος).

Αυτό τό φυσικό φαινόμενο όμως, (ή οί παρενέργειεςτου, ή οί συνθήκες πού τό προκαλούν), είναι χρήσιμοή ωφέλιμο κατά κάποιο τρόπο στην τεχνολογία κά-ποιου. Σέ κάποιον εξωγήινο πού είναι υπεύθυνος γιάτά UFO. Ώς εκ τούτου εκείνος ό «κάποιος» εγκατέ-στησε βάσεις σέ μερικές ή σ' όλες τις ωοειδείς περιο-χές του Διαβόλου γιά νά επωφεληθεί άπ' αυτές τίςσυνθήκες. Οί δικές του δραστηριότητες μπορεί νάπροκαλούν ή μπορεί νά μή προκαλούν τό φαινόμενο,

πού χρησιμοποιεί γιά δικό του σκοπό. Πάντως μαζίμέ τους άτυχους πού παγιδεύονται άπ' τίς «πόρτες»πού ανοίγουν κατά φυσιολογικό τρόπο, αυτός ό τεχνο-λογικός «κάποιος» έχει την συνήθεια νά παίρνει κάποτεδείγματα πλοίων, αεροσκαφών καί ανθρώπων γιά δι-κούς του σκοπούς. Είναι δυνατό νά φανταστούμε μόνο,ποιοι μπορεί νά είναι αυτοί οί σκοποί, αλλά θά ήτανάπλές εικασίες νά δώσουμε απάντηση έδώ.

Δουλεύοντας μέ γεγονότα πού υπάρχουν τώρα, αυτότό συμπέρασμα φαίνεται τόσο λογικό, όσο οποιοδή-ποτε άλλο πού θά μπορούσαμε νά εξάγουμε. Σύντομαθά μάθουμε την αλήθεια.

Barry Goodman

ΧΡΗΣΤΟΥ Δ. ΛΑΖΟΥ

ICTOPIΑΚΑΙ

THCΗ ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ AIΩNΩN

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΣΤΊΑΣ

35

Page 38: 054 ainigmata tou sympantos 04

ο αινιγματικός κόσμοςτων φυτών

ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΖΟΣ

Ό άνθρωπος μέχρι σήμερα έχει συνηθίσει νάσκέφτεται, νά κινείται, νά ζεί κατά τον τόσο γνω-στό και οικείο τρόπο. Αυτό βέβαια, δέν περιορίζειτις επί μέρους διαφορές πού παρουσιάζονται σέ σχέ-ση με τις ποικίλες ράτσες τών ανθρώπων, τών εθνο-τήτων, τών φυλών ακόμα και αυτών τών γειτόνωντου. Τις επί μέρους όμως αυτές διαφορές, πού γενικάείδομένες μπορούμε νά τις θεωρήσουμε σάν δευτε-ρεύουσας σημασίας, τις ισοπεδώνει το γεγονός ότισ' όλα τά μήκη και τά πλάτη της υδρόγειας σφαίραςό άνθρωπος σκέπτεται, ζεί, κινείται και αίσθάνεταικατά τόν ίδιο περίπου τρόπο. Και κατά τόν ίδιοπερίπου τρόπο εκδηλώνεται αισθηματικά, κοινω-νικά καί καλλιτεχνικά.

36

Παράλληλα μέ τις προσπάθειες του ανθρώπου νάκατανοήσει τους συνανθρώπους του, και νά εισχω-ρήσει στον πνευματικό χώρο τών άλλων ή επιστήμηδέν έπαψε νά αναζητά νέους τρόπους επαφής μετόν κόσμο πού μας περιβάλλει. Ή αρχή έγινε μέτόν κόσμο τών ζώων όπου οι επιστήμονες πέτυχαννά επικοινωνήσουν μέ πολλά είδη ζώων και νά δί-νουν εντολές ή νά δημιουργούν καταστάσεις τέτοιες,πού τείνουν προς τήν άποψη ότι σέ πολλά ζώα υπάρ-χει μιά κάποια «σκέψη».

Κατόπιν, μέ τήν παράλληλη αύξηση της Διαστη-μικής δραστηριότητας στον εξωγήινο χώρο, τερά-στια «αυτιά» - ραντάρ προσπαθούν νά έρθουν σ' επαφήμέ τις τυχόν υπάρχουσες εξωγήινες διάνοιες. Δέν θά

Page 39: 054 ainigmata tou sympantos 04

πρέπει δέ νά παραλείψουμε νά αναφέρουμε τήν επι-τυχία πού έσημείωσαν τα πειράματα για τήν κατα-νόηση της επαφής τών εντόμων. "Ετσι φτάσαμε στηνανακάλυψη τής «γλώσσας» τών μελισσών, μιά μο-ναδική επιτυχία, στον τομέα τής βιολογίας.

Το διάστημα, τά ζώα, τά έντομα. Απόμεινε ό κό-σμος τών φυτών, ό κόσμος αυτός πού συνηθίσαμενά τον θεωρούμε στατικό καϊ κάθε άλλο παρά προι-κισμένο μέ σκέψεις ή αισθήματα. Και οπωσδήποτεδέν χαρακτηρίζεται από φαινόμενο τής σκέψης ήτών αισθημάτων ή της συνείδησης. Τά φαινόμενααυτά είναι χαρακτηριστικά του ανθρώπου και καλάθα κάναμε νά παραμερίζαμε τις ξεπερασμένες αυτέςπροθέσεις, πού στά πάντα δηλαδή προσπαθούμε νάβρούμε ανθρώπινες καταστάσεις. Άν θέλουμε νά προω-θήσουμε τον άνθρωπο σε μία περαιτέρω εξέλιξη βιο-λογίας πρέπει νά τον προετοιμάσουμε ώστε νά μπο-ρεί νά δεχτεί μέ πνευματική ικανότητα προσαρμο-γής τις ανακαλύψεις πού θα λάβουν χώρα στό μέλ-λον.

Μέ τον τρόπο αυτό θά αποφύγουμε αυτό, πού τόσοπολύ απασχολεί διακεκριμένους αμερικανούς επιστή-μονες, δηλαδή το «σοκ του μέλλοντος» πού αναφέ-ρεται στην πνευματική αδυναμία του σύγχρονου αν-θρώπου ή του μελλοντικού, νά κατανοήσει πνευμα-τικά, και σε συνέχεια νά κάνει βίωμα του, τις μελ-λοντικές επιτεύξεις σε κάθε τομέα. Τό «σοκ» πούυφίσταται ό σημερινός άνθρωπος αναφέρεται σεσυγκεκριμένες καταστάσεις όπως π.χ. ή αδυναμίατής συντριπτικής μερίδας του κόσμου, νά κατανοή-σει επιστημονικές θεωρίες, ή καταστάσεις πού γεμί-ζουν τήν ζωή του. Ή έννοια χώρου-χρόνου, ό χωρο-χρόνος του 'Αϊνστάιν, ή σχέση του ατόμου, ή θεωρίαυλης-άντιϋλης, τά φαινόμενα τής παραψυχολογίαςκαι πολλά αλλά, είναι γεγονότα πού δέν έχουν ακόμαγίνει συνείδηση στον περισσότερο κόσμο, και τούτοσυμβαίνει γιατί δέν υπάρχει άμεση επαφή μεταξύτών επιστημόνων και του κοινού.

Αυτό πρέπει νά σταματήσει γιατί είναι ακατανόη-το και σαδιστικό. Πρέπει τό κοινό νά προσαρμόζεταισιγά-σιγά μέ τά επιτεύγματα τής επιστήμης σ' όλουςτους τομείς και ό ρόλος πού καλούνται νά παίξουνοί επιστήμονες είναι θετικός. Χρειάζεται υπομονήκαι κατανόηση άπό τους επιστήμονες, αλλά παράλ-ληλα και ή σχετική διάθεση άπό μέρους του κοινού.

Στούς υπόλοιπους χώρους έκτος του φυτικού, οίάνθρωποι έχουν κάπως έξοικειωθεί μέ αυτό πού ονο-μάζουμε «ενα άλλο είδος σκέψης». Πολλά έχουνγραφτεί τόσο γιά τά ζώα ή τά έντομα, όσο και γιατό Διάστημα, στό χώρο του οποίου τά διηγήματαεπιστημονικής φαντασίας έχουν συνηθίσει τους αν-θρώπους σέ μιά επαφή μέ εξωγήινους πιθανούς επι-σκέπτες, ώστε ό καθένας μας θά μπορούσε νά συ-ναντήσει κάποιον άπό αυτούς, ενα οποιοδήποτεπρωινό, νά βγάλει τό καπέλλο του και σφίγγονταςτου τό πλοκάμι ή τό χέρι ή ό,τιδήποτε άλλο, νά τονκαλημερίσει: Καλημέρα σας κύριε Άρειανέ, πώςαισθάνεστε, ωραίος καιρός, δέν νομίζετε;

Πώς θά αισθανόταν ό ίδιος αυτός άνθρωπος ότανπηγαίνοντας στον κήπο του νά κόψει μερικά λου-λούδια γιά νά στολίσει κάποιο βάζο, διαπίστωνε ότιτά λουλούδια βλέποντας τον νά πλησιάζει μέ τόψαλίδι στό χέρι γιά νά τά κόψει (θανατώσει) λιπο-θυμούσαν, χάνοντας τό χρώμα τους; ή αν κάποιο

άπό αυτά, σέ μιά προσπάθεια στοιχειώδους αυτοά-μυνας, τόν τρύπαγε μέ κάποιο αγκάθι, ή τόν έτσουζεμέ κάποιο δηλητηριώδες υγρό;

Εχει αποδειχτεί ότι ό απροετοίμαστος πού θά γι-νόταν θεατής μιας παρόμοιας σκηνής θά πάθαινεσόκ. Στιγμιαϊο βέβαια, αλλά σόκ. Πολλά έχουν γρα-φεί γιά τά φυτά, τήν βάση τής ζωής μας, αλλά δυστυ-χώς οί περισσότεροι τά αντιμετωπίζουν όλα μέ κά-ποια ελαφρότητα. Υπάρχουν φυτά σαρκοβόρα, φυτάπού κινούνται, πού αντιμετωπίζουν τό σύμπαν μέμεγαλύτερη ευαισθησία άπ' ότι έμείς μέ τά τερά-στια αυτιά ραντάρ μας. Υπάρχουν τόσα και τόσαάγνωστα σχετικά μέ τά φυτά.

Τό περιοδικό «ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ»σέ συνεργασία μέ τόν κ. "Αγγελο Διάκο, Δασολόγο,θά παρουσιάσει μιά σειρά άρθρων κατατοπιστικώνγύρω άπό τά φυτά ανάγοντας έτσι τις πόρτες τουαγνώστου στον τόσο μαγευτικό κόσμο τών λουλου-διών.

Χρήστος Δ. Λάζος

37

Page 40: 054 ainigmata tou sympantos 04

τα φυτάκινούνται

ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΙΑΚΟΣ

38

Page 41: 054 ainigmata tou sympantos 04

Ζ ώντας κανείς σήμερα μέσα στό πανδαιμόνιοτης τεχνολογικής προόδου κοίτα μέ κάποιαστωϊκότητα και μέ πολύ σκεπτικισμό εκεί-

νον πού ασχολείται σοβαρά μέ τους έμβιους οργα-νισμούς και γενικότερα, μέ τή φύση.

Κάποιος θά βρεθεί νά τον ειρωνευτεί, κάποιοςάλλος θά βρεθεί νά γελάσει σαρκαστικά εις βάροςτου και οπωσδήποτε ένας τρίτος θά τόν κατηγορή-σει γιά έναν απρόσφορο και ξεπερασμένο ρομαν-τισμό.

Ό,τι δέν είναι μηχανή ή ζώο αποκλείεται νά κι-νείται. Αποκλείεται τά φυτά νά κινούνται. Κι' όμως,αυτός ό συλλογισμός δέν ευσταθεί επιστημονικά,γιατί, ή κίνηση άποτελεί ιδιότητα της ζωής και τάφυτά σάν ζωντανοί οργανισμοί θά ήταν αδύνατονά μην κινούνται.

Παλιότερα, ή κυριότερη διάκριση μεταξύ του φυ-τικοϋ και ζωϊκού βασιλείου ήταν και ή ακινησίατών φυτών. Δέν είχαν άνακαλυφτεΐ τά μικροσκο-πικά φυτά (διάφορα είδη μαστιγωτών όπως ή EuglenaDeses, είδη χλωροφυκών βακτηρίων κ.ά.) και ή κί-νηση τών χιλιόχρονων δένδρων δέν ήταν φανερήστον κοινό άνθρωπο.

Όταν μιλάμε γιά κίνηση τών δένδρων έννοούμετήν κίνηση τών επί μέρους οργάνων τους, όπως είναι:ή κίνηση τών λουλουδιών τους, τών φύλλων τους,τών καρπών τους κ.α. Ή κίνηση στά φυτά έχει μιάιδιομορφία και διακρίνεται άπό μιά παραδοξότητα.

Τις κινήσεις τών φυτών τις διακρίνουμε σέ ε ν ε ρ -γ η τ ι κ έ ς , όταν γιά τήν διεξαγωγή τους χρειάζε-ται ή κατανάλωση ενέργειας έκ μέρους του φυτού,και σέ π α θ η τ ι κ έ ς , μέ τις όποιες επιτυγχάνεταιή διάδοση τών σπορίων, καρπών και σπερμάτωντους, τά όποια μεταφέρονται μέ τόν αέρα, τό νερόή τά ζώα.

Μεταξύ τών ενεργητικών κινήσεων διακρίνουμεκινήσεις καθαρά μηχανικές πού οφείλονται στηνύγροσκοπικότητα τών κυτταρικών τοιχωμάτων καιστις δυνάμεις συνάφειας τών μορίων του νερού πούγεμίζει τά κύτταρα. Οί δυνάμεις συνάφειας είναιελκτικές δυνάμεις μεταξύ τών μορίων του ύδατος.Σέ τέτοιες δυνάμεις, σέ συνδυασμό μέ «δυνάμειςσπαργής» και μέ τήν ελαστική τάση τής κυτταρικήςμεμβράνης ή τάσεων τών ιστών, δημιουργούνται οί«εκρηκτικοί» μηχανισμοί τών καρπών τής πικραγ-γουριάς (Ecbalium Eleterium).

Σ π α ρ γ ή : Καλούμε τήν υψηλή εσωτερική πίε-ση πού κυριαρχεί στά φυτικά κύτταρα και διά τήςοποίας πιέζονται τά τοιχώματα τους, όπως τό λά-στιχο ενός ποδηλάτου άπό τόν εσωτερικό αέρα.

'Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οί κινήσεις τών φυτι-κών οργανισμών, μέ τις όποιες γίνεται δυνατή ήμεταβολή τής θέσης στον χώρο διαφόρων οργάνωνστερεώσεως τών φυτών. Προϋπόθεση τών κινήσεωναυτών είναι ένας εξωτερικός ερεθισμός, όπως τόφως, ή βαρύτητα, διάφορες χημικές ουσίες κλπ.Οί κινήσεις αυτές ονομάζονται « κ ι ν ή σ ε ι ς έ ξε ρ ε θ ι σ μ ώ ν » και είναι γνωστές μέ διάφορα επι-στημονικά ονόματα, όπως τ α κ τ ι σ μ ο ί , τ ρ ο π ι -

Στίς παρατιθέμενες εικόνες (αριστερά) άπό πάνω προςτά κάτι» βλέπουμε πώς ή έλικα του φυτού Μηλοθρίαή πλάνης (Melothria per vaga), είδος κολοκυθιάς τήςΦλώριδας, συναντά ενα κλαδί, γαντζώνεται άπό αυτό,και καταλήγει νά περιτυλιχθεί σ' αυτό σάν σπείρα.Πλάι τό αποτέλεσμα: η έλικα έχει περιτυλιχθεί στερεάκαι ανύψωσε τόν βλαστό προς τό υποστήριγμα της.

σ μ ο i και ν α σ τ ί α ι. Σχετικά, ό καθηγητής τουΠανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Θεμ. Διανελίδης, τήςέδρας τής Γενικής Βοτανικής, γράφει στον 2ο τόμοτου έργου του «Βοτανική». «Τό ουσιώδες εις τάςκινήσεις εξ ερεθισμών είναι ότι τό ερέθισμα διεγεί-ρει τό πρωτόπλασμα εις έρεθισμόν. Τό πρωτόπλα-σμα μεταπίπτει εις έρεθιστικήν κατάστασιν, ήτιςεκλύεται διά προσαγωγής εξωτερικής ενεργείας (π.χ.φωτεινής), εις τήν κατάσταση δέ αυτή συμβαίνουνεν τώ πρωτοπλάσματι μεταβολαί όδηγούσαι εις όρι-σμένην άντίδρασιν μέ αποτέλεσμα τήν κίνησιν».

Μέ τόν δρο τ α κ τ ι σ μ ο ί , είναι γνωστές κινή-σεις μετατοπίσεως του φυτού άπό τήν θέση πού βρί-σκεται προς τό ερέθισμα. Ή μετατόπιση γίνεται μέκολύμβηση ή ερπυσμό (σύρσιμο). Ή κολύμβησηεπιτυγχάνεται μέ ειδικά κυτταρικά οργανίδια πούονομάζονται μαστίγια και μέ βλεφαρίδες. Ό ερπυ-σμός επιτυγχάνεται μέ τοπική μεταβολή τής επιφα-νειακής τάσης του πρωτοπλάσματος. Ή τοπική με-ταβολή τής επιφανειακής τάσης του πρωτοπλάσμα-τος οφείλεται σέ τοπική μεταβολή τής ώσμωτικής

ΕΥΓΛΕΝΟΦΥΤΑ

Τα εύγλενόψυτα είναι απλά φύκη πού αποτελούνταιάπό ενα κύτταρο μέ 1 - 3 μαστίγια και μπορούν νάμετακινηθούν ελεύθερα μέσα στό νερό. Εδώ διακρίνε-ται αριστερά ό Φάκος ο άπιοειδής και δεξιά ή εύγλέναή πράσινη.

Αποικία άπό Lichmorhhora πάνω σέ ζελατινώδηάξονα. Τά διάτομα του γένους Lichmorhhora απο-τελούν τή βασική τροφή γιά τά μαλάκια και τά μικράθαλάσσια ψάρια.

39

Page 42: 054 ainigmata tou sympantos 04

πίεσης αύτού. Ώ σ μ ω τ ι κ ή π ί ε σ η ονομάζε-ται ή πίεση πού εξασκεί ενα διάλυμα περιοριζόμενομέ ήμιπερατή μεμβράνη, πάνω στην μεμβράνη αυτή,όταν ή τελευταία είναι βυθισμένη στό νερό.

Ό τακτισμός μπορεί νά είναι φ ω τ ο τ α κ τ ι -σ μ ό ς, όταν το ερέθισμα είναι τό φως (συνηθισμένοφαινόμενο πού παρατηρείται στά αύτότροφα μαστι-

Παράδειγμα φωτοτροπισμου πού παρουσιάζεται στόφυτό σινάπι. Τό φώς προσπίπτει κατά την διεύθυν-ση των βελών. Τροπισμός θετικός του βλαστού. αρ-νητικός της ρίζας και πλάγιος των φύλλων.

γωτά, όπως ή Euglena Deses και στά φύκη). Επίσηςμπορεί νά είναι χ η μ ο τ α κ τ ι σ μ ό ς , όταν τόερέθισμα είναι χημική ουσία, (συνήθως παρατηρεί-ται στά βακτήρια και τους μύκητες). Ό φ ο β ο τ α-κ τ ι σ μ ό ς είναι ενα άλλος είδος τακτισμού. Κατ'αυτόν ό οργανισμός φτάνει στό σκοπό του, άπομα-κρυνόμενος άπό τήν περιοχή όπου βρίσκεται μέαπότομες και τεθλασμένες κινήσεις. Συνήθως διάφοβοτακτικών κινήσεων κινούνται ορισμένα είδηδιατομών. Τ ά δ ι ά τ ο μ α ή β α κ ι λ λ α ρ ι ό φ υ -τ α άποτελούν τήν τρίτη κλάση των χρυσοφύτων.Είναι μονοκύτταροι οργανισμοί περιβαλλόμενοι άπόκέλυφος πού αποτελείται άπό δύο τμήματα, τά όποιαεφαρμόζουν όπως ένα κουτί καί τό κάλυμμα του.Τά τοιχώματα τών διατομών αποτελούνται άπό διά-φορες οργανικές ουσίες καί άπό συσσωρεύσεις άνορ-γάνων αλάτων όπως είναι τό διοξείδιο του πυριτίου,τό όποιο πάνω στά τοιχώματα σχηματίζει πολύ λε-πτές διακοσμήσεις καί δίνει ωραία όψη στά διά-τομα.

Ό τ ο π ο τ α κ τ ι σ μ ό ς είναι λιγότερο συνη-θισμένος και κατ' αυτόν ό οργανισμός κατευθύνεταιστην διεύθυνση του ερεθίσματος μέ δύο σημεία τουσώματος του. Τοποτακτισμό έχουμε, όταν εμφανί-ζεται πλευρά φωτισμένη καί σκιασμένη. Ό τ α ν τόφώς πέφτει μονόπλευρα στην θάλασσα τότε, διάφο-ρα μαστιγωτά και μικροφύκη πού αποτελούν τόπλαγκτόν της θάλασσας, όπως ή Euglena Deses,ή Monosiga Ovata, ή Codonosica Botrytis κ.ά. κο-λυμβούν προς τό μέρος της επιφάνειας της θάλασ-σας πού προσβάλλεται μονόπλευρα άπό τό φώς,όπου και συγκεντρώνονται υπό μορφή φυσαλλίδων.

40

Ή πυκνότητα τών ανωτέρω μικροσκοπικών φυτώνσέ 1 CM 3 ύδατος μπορεί νά φτάσει τις μερικές έκα-τάδες χιλιάδες άτομα, γι' αυτό καί τά νερά πρασινί-ζουν ή φαίνονται καφετιά, ή δέ ταχύτητα τών ταχύ-τερων απ' αυτά φτάνει τά 10 μέτρα σέ 12 ώρες.

Ιδιόμορφη κατηγορία κινήσεων αποτελούν οίτ ρ ο π ι σ μ ο ί πού είναι κινήσεις κάμψεως τών φυ-τικών οργανισμών, αναγκαίες γιά τήν προσαρμογήτους καί τήν στροφή τους προς τό φώς και τή βαρύ-τητα. Διακρίνουμε φ ω τ ο τ ρ ο π ι σ μ ό ή ή λ ι ο-τ ρ ο π ι σ μ ό , δηλαδή τήν στροφή καί κάμψη τουφυτού προς τό ηλιακό φώς. Εμφανίζεται σάν θ ε τ ι-κ ός στον βλαστό, ε γ κ ά ρ σ ι ο ς στά φύλλα(π λ α γ ι οτ ρ ο π ι σ μ ό ς) και αρνητικός στή ρίζαΠαράδειγμα γνωστό άπό τήν αρχαιότητα ήλιοτροπι-κής συμπεριφοράς, αποτελεί τό φυτό Ηλιοτρόπιο,(Helianthus Annuus ή Ήλίανθος ό ετήσιος), τά άνθητου οποίου ακολουθούν τήν ημερήσια κίνηση τουήλιου έξ Ανατολών προς Δυσμάς.

Ενα απλούστατο πείραμα πού μπορεί ό καθέναςνά κάνει γιά νά διαπιστώσει τήν φωτοτροπική κίνησητών φυτών είναι νά τοποθετήσει ενα νεαρότατο φυτόβρώμης λίγες μέρες μετά τήν βλάστηση του σέκάποια απόσταση άπό μιά αμετακίνητη φωτεινή πη-γή. Σέ μερικές μέρες θά διαπιστώσει ότι ενώ ή κο-ρυφή του παραμένει απαθής, τό στέλεχος κάμπτεταιπρος τά πλάγια, πλησιάζοντας τήν φωτεινή πηγή.

Ό γ ε ω τ ρ ο π ι σ μ ό ς είναι ή στροφή και κάμ-ψη του φυτού προς τή Γή, λόγω βαρύτητας. Εμφα-νίζεται σάν θ ε τ ι κ ό ς στις ρίζες καί σάν ά ρ ν η-

Σεισμοναστία στην Mimosa Pudica. Α. κλάδος. 1φύλλο μη ερεθισμένο. 2. Φύλλο ερεθισμένο στή θέσηΚ. Τά βέλη δείχνουν τήν πορεία τών αντιδράσεων πούσυμβαίνουν α1, α2, α3. 3. Ερεθισμένο φυτό μετάτό τέλος της άντ δράσεως.

τ ι κ ό ς στους βλαστούς.Ό Ά π τ ο τ ρ ο π ι σ μ ό ς , μεγάλης σημασίας

γιά τά φυτά, είναι ή ευαισθησία έξ επαφής, ή οποίαπροκαλεί δι' αυξήσεως κάμψη προς τήν πλευρά επα-φής καί οδηγεί σέ σπειροειδή ελιξη γύρω άπό τό

Page 43: 054 ainigmata tou sympantos 04

Καρπός πικραγγουριάς (Ecballium Elaterium) A.κατά μήκος τομή. Β. κύτταρα τον διογκομένου ελα-στικον ίστον.

στήριγμα. Ό άπτοτροπισμός είναι εμφανής στά διά-φορα καλλωπιστικά φυτά του σπιτιού μας, όπωςστο γιασεμί, στον πόθο κ.α. είναι δέ αξιοσημείωτοότι μόνο τό ερέθισμα άπό στέρεα αντικείμενα έπι-δρα όχι όμως και ή πίεση πού προέρχεται άπό τήνπτώση των σταγόνων της βροχής.

Τέλος σάν Ν α στ ί ες χαρακτηρίζονται κινή-σεις κάμψεως, των οποίων ή διεύθυνση καθορίζεται

άπό τήν κατασκευή του οργάνου και γιά αυτό είναιανεξάρτητες του ερεθίσματος. Διακρίνουμε τις Σ ε ι-σ μ ο ν α σ τ ί ε ς , μέ εντυπωσιακή παρουσία τή Mi-mosa Pudica (μή μού άπτου ή μιμόζα ή αίσχυντη-λή). Οταν κανείς ωθήσει ενα βλαστό της, θά παρα-τηρήσει τήν σύμπτυξη των φυλλαρίων και των μί-σχων τους.

Επίσης ορισμένα φυτά, εκτελούν κανονικές κινή-σεις διά των άρθρων τους (αρθρώσεων), ημέρας καινύκτας, τις λεγόμενες ν υ κ τ ι ν α σ τ ί ε ς . Ετσικατακλίνονται τήν νύκτα τά φύλλα της Mimosa,των ψυχανθών, της όξαλίδας κλπ. και εγείρονται τόπρωΐ. Σάν παράδειγμα εδώ θά αναφέρουμε τή φασο-λιά. Στή φύση ή φασολιά έχει τά φύλλα της απλω-μένα τήν ήμερα και μαζεμένα τή νύκτα. Έάν άπόμιά ορισμένη στιγμή καί μετά τήν υποβάλουμε σέσυνεχή φωτισμό, επιμένει επί μερικές ημέρες νάμαζεύει τά φύλλα της, κάθε βράδυ και νά τά ανοίγεικάθε πρωί. Θά νόμιζε κανείς ότι γνωρίζει τήν ωρα

Ή όξαλίς (κν. ξινίθρα) ανοίγει τά φυλλάριά της κατάτην ήμέρα (άριστ.) και τά κλείνει κατά τήν νύκτα(δεξιά).

Page 44: 054 ainigmata tou sympantos 04

Τα διάτομα ζουν στα γλυκά νερά καί μέσα στο έδα-φος, αλλά τά περισσότερα είδη βρίσκονται στη θά-λασσα.

Γεωτροπική κάμψη, εντός 23 ώρώνυπό θερμοκρασία 20°C. αυξανόμε-νης ρίζας κυάμου (=κουκί) που εί-ναι τοποθετημένη οριζόντια. Ή κύ-ρια ζώνη αυξήσεως βρίσκεται ανά-μεσα στά σημεία 0 και 3.

Γεωτροπική κάμψη βλαστάνοντοςδικότυλου φντού σε 16 διαφορετικάστάδια.

42

ό έμμονος αυτός ρυθμός φαίνεται νά οφείλεται σ'ενα εσωτερικό φαινόμενο, σέ μιά ενδογενή περιο-δικότητα, σ' ενα είδος «βιολογικού ωρολογίου».

Πρό δύο αιώνων, ό Λινναίος διετύπωσε την αρχήενός «άνθικοϋ ωρολογίου» πού επέτρεπε νά γνωρίζου-με την ώρα από τό άνοιγμα ή τό κλείσιμο ορισμέ-νων ανθέων. Τό «ωρολόγιο» αυτό θά μπορούσε νάθεωρηθεί σάν ηλιακό. Έφ' όσον ό καθημερινός ρυ-θμός διατηρείται στά φυτά, τά απαλλαγμένα τηςεπιδράσεως από τήν εναλλαγή ημέρας και νύκταςσημαίνει ότι τό «άνθικό ωρολόγιο» έχει ένα εσω-τερικό μηχανισμό πού θά είναι ένα «βιολογικό ωρο-λόγιο». Ό όρος είναι φυσικά μεταφορικός. Δέν υπάρ-χει ασφαλώς, μέσα σέ κάθε φυτό ένα μικροσκοπικόωρολόγιο μέ εκκρεμές, μέ δείκτες, και μέ πλαίσιο,πού νά δείχνει τις ώρες. Άλλα ή σύγκριση είναιβολική. Δέν θά απομακρυνόταν κανείς από τά γεγο-νότα έάν τά παρουσίαζε ώς εξής: Τό βιολογικό ωρο-λόγιο τών φύλλων της φασολιάς κατέχει έναν εσω-τερικό περιοδικό μηχανισμό, καθορισμένης περιό-δου, αλλά δέν τίθεται μόνος του σέ λειτουργία.Ή μετάβαση άπό τό σκοτάδι στο φώς αρκεί γιά νάπροκαλέσει τήν έναρξη της κινήσεως του. Στή φύσηή καθημερινή ανατολή του ηλίου όχι μόνο ξανακουρ-δίζει τό ωρολόγιο, αλλά τό βάζει και στην κανο-νική του ώρα. 'Επίσης τά άνθη του κρόκκου κλεί-νουν μέ τό ψύχος καί ανοίγουν μέ τή θερμότητα(θ ε ρ μ ο ν α σ τ ί ε ς). Σέ νεαρά έλικοειδώς άναρ-ριχώμενα φυτά παρατηρούνται οι ν ε ύ σ ε ι ς (κ υ-κ λ ο ν α σ τ ί ε ς ) , πού είναι κυκλικές κινήσεις τουελεύθερου άκρου του βλαστού γιά τήν εξεύρεσηυποστηρίγματος. Παράδειγμα αποτελεί ή Μηλο-θρία ή πλάνης είδος κολοκυθιάς της Φλώριδας.Σέ τροπικά άναρριχώμενα φυτά ή κυκλική αύτηκίνηση του βλαστού μπορεί νά φτάσει μέχρι διά-μετρο κύκλου 2 Μ καί ταχύτητα περιφοράς 40' λε-πτά. Οί πιο πάνω περιγραφόμενες ιδιόμορφες κινή-σεις τών φυτών, μπορεί νά μή διαθέτουν τή δύναμη»πού κρύβει ή κίνηση του λιονταριοϋ καί τή χάρη,πού συναντά κανείς στό πέταγμα του γλάρου. Είναιόμως έξ ίσου περίπλοκες καί αναγκαίες γιά τήν επι-βίωση τών φυτών, όσο καί ή κίνηση γιά τά ζώα.Μέ τις κινήσεις αυτές, τις τόσο δυσδιάκριτες σέενα μή έμπειρο μάτι, τά φυτά γίνονται ικανά νάπροσαρμόζονται στις διάφορες απαιτήσεις του πε-ριβάλλοντος, νά επιβιώνουν, νά πολλαπλασιάζονταικαι νά διαδίδονται.

Αγγελος Διάκος

Page 45: 054 ainigmata tou sympantos 04

Τό κείμενο πού ακολουθεί είναι μία αμφισβήτηση (;)γιά τους OANNES. Μήπως ή πραγματικότητα δένανταποκρίνεται στις παραδόσεις και τους θρύλους;Είναι πάντως βέβαιο ότι οί μϋθοι έχουν ενα πραγμα-τικό υπόβαθρο, ενα γεγονός πού κάποτε έλαβε χώρα,όπως ό κατακλυσμός. Ό αναγνώστης θά μπορέσεινά κρίνει ό ίδιος.

Η θάλασσα. Μπορείς νά τήφοβάσαι μά και νά της δί-νεσαι ολοκληρωτικά. Δέν

υπάρχει άνθρωπος πού νάμεινε α-συγκίνητος μπροστά της. Είτε άπ'τήν ακτή τή κοιτάζει, είτε ξανοί-γεται στην άπεραντωσύνη της μ'ενα καράβι, είτε βυθίζεται στουςκόλπους της, τό πνεύμα του πάντο-τε κυριαρχείται απ' αυτή, γιατί προ-

καλεί τό φόβο πού μπορεί νά φτά-σει ώς τό τρόμο, τήν έκπληξη, πούμπορεί νά φτάσει ώς τό θαυμασμότήν έλξη πού φτάνει ώς τόν έρωτα.Ολα αυτά τά συναισθήματα βρί-

σκονται σέ διαμάχη μεταξύ τους μέ-σα στή ψυχή του ανθρώπου. Γι' αυ-τό και τό πλήθος—και συχνά ή με-ταξύ τους αντίφαση — των θρύλωνκαι τών δοξασιών γιά τή θάλασσα.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΡΕΡΗΣ

Από τή βιβλική εποχή, όταν ήφαντασία προϋπήρχε της επιστή-μης στον ψαλμό 106 του Δαβίδ δια-βάζουμε:

«Αυτοί πού μπαίνουν σέ κα-ράβι και ξανοίγονται στή θά-λασσα, εμπιστευόμενοι τ' αγα-θά τους και τή ζωή τους στοτρελλό αυτό στοιχείο, ας κά-νουν στό μεγάλο Θεό θυσίαναίνέσεως και ευχές παρακλή-σεως».

Ό μεγάλος Ομηρος στην «Όδύσσεια» μας λέει πώς στό συμπόσιοπού δόθηκε πρός τιμή του 'Οδυσ-σέα, ό Λαοδάμας, πρίγκηπας τώνΦαιάκων, καλώντας τόν ξένο τουνα πάρει μέρος στις παιδιές του,πρόσθεσε: «Μπορεί όμως και νά-ναι εξαντλημένος ό ξένος μας απ'τά πολλά βάσανα πού τράβηξε στήθάλασσα, γιατί δέν πιστεύω νά υ-πάρχει στό κόσμο άλλο στοιχείο,πιο φοβερό άπ' αύτη. Πραγματικάνομίζω πώς τίποτε άλλο δέν εξαν-τλεί τόσο πολύ, και τόν πιό γερόάντρα, όσο ή θάλασσα».

Ό R.P. Fournier, πατέρας τηςύδρογραφίας στην Αναγέννηση,δέν είχε λιγώτερο φόβο γιά τή θά-λασσα :

«Όταν τό θελήσει ό θεός, λέ-γει, οί άνεμοι κι' οί θύελλες αγκα-λιάζουν τή θάλασσα και μέ τή δύ-ναμη της ανάσας τους σηκώνουνβουνά άπό κύματα. Τά καράβιαστή φοβερή αυτή αντάρα, μιά ση-κώνονται προς τόν ουρανό και μιάκατεβαίνουν προς τά βάθη της άβύσσου. Ή ψυχή τών ανδρών του πλη-ρώματος δοκιμάζει τότε χίλιους θα-νάτους. Ό τρόμος σαλεύει το λο-

43

Page 46: 054 ainigmata tou sympantos 04

RHINOBATOS RHINOΒATUS (L): αλιεύτηκε στις ακτές τής Σενε-γάλης το 1962 σε βάθος 45 όργυιών. Ή ανθρωπομορφία του είναι εμφανής.Βάρος 40 κιλά. Μήκος σώματος από ρύγχους μέχρι ακραίου πτερύγωντης ουράς 1,64 μ. (φωτογρ. τον συγγραφέως).

γικό τους κι' ή βεβαιότητα του θα-νάτου τους πνίγει κάθε ελπίδα»(Hydrographie 1643).

Οί θαλασσοπόροι περιέβαλαν τάταξείδια τους πάντοτε μέ τρομακτι-κές αφηγήσεις. Ή πιό μεγάλη πι-θανότητα είναι πώς αυτό τόκανανγιά νά αποθαρρύνουν τους τυχόνανταγωνιστές τους. Νεώτεροι συγ-γραφείς, όπως ό Michelet, μας λέειπώς σ' όλες τις αρχαίες γλώσσες,άπ' τήν Ινδική ως τήν Ιρλανδικήτόνομα της θάλασσας είναι ταυτό-σημο μέ τήν έρημο και τό έρεβος.

Ό Καρχηδόνιος Χάνων μπόρεσεμέ τά εξήντα καράβια του νά πρα-γματοποιήσει τό περίφημο περί-πλου του κατά μήκος τών ακτών τής

Δυτικής 'Αφρικής και νά φτάσεισώος μέχρι τις ακτές τής SierraLeone. Τόν άθλο αυτό τον έμαθανοί Μασσαλιώτες. Εστειλαν τόνΕύθυμένη. Αυτός όμως δεν μπόρεσενά προχωρήσει πέρα άπ' τή Σενε-γάλη. Ώς εκείνη τήν εποχή ή πε-ριοχή του Ισημερινού παρέμενεαπρόσιτη. Κανένας ναυτικός τήςΜεσογείου δέν διακινδύνευε ταξεί-δι έξω στον Ατλαντικό 'Ωκεανό,πού θεωρούνταν «σάν μιά θάλασσαγεμάτη από διαβόλους και φαντά-σματα».

Στούς νεώτερους χρόνους ό Βά-σκο ντε Γκάμα χρειάστηκε πολύγενναιότητα γιά ν' άψηφίσει τόθρυλικό γίγαντα Άδαμάστορα πού

δέν άφηνε κανένα νά περάσει τόΑκρωτήριο τής «Καλής Ελπίδας».

Ό Άδαμάστορας αναφέρεται στις«Λουσιάδες» (Os Lusiadas) Εθνι-κή Εποποιία τής Πορτογαλλίαςτου Καμόες, (άσμα Ε' στιχ. 39-60).Ό Βάσκο ντέ Γκάμα πέρασε όμωςτό Ακρωτήριο φτάνοντας θριαμ-βευτής στις Ινδίες σπάζοντας έτσιανθρώπινες προλήψεις και φοβίες.

Ό τρόμος πού τόσα και τόσακείμενα τόν διατήρησαν ζωντανό,θρυλικές αφηγήσεις και μαρτυρίεςενδιαφέρουσες, οφείλονταν είτεστούς ιερείς και μάγους πού επε-δίωκαν μ' αυτές ν' αποδείξουν τήδύναμη τών θεών τους, είτε στούςθαλασσοπόρους πού επεδίωκαν, ό-πως είπαμε παραπάνω, ν' αποθαρ-ρύνουν μ' αυτές τό συναγωνισμό,κι' ακόμα στην αγνοία πού γεννάειτήν υπερβολή.

Στούς χρόνους μας και κάτω απότό φώς τής νεώτερης επιστήμης όλααυτά τά «παραμύθια» — πού δένπαύουν ναχουν τή γοητεία τους —κατέπεσαν και θρυμματίστηκαν, ό-λα ήταν αποκυήματα τής ανθρώπι-νης φαντασίας, πού ανίσχυρη μπρο-στά στή δύναμη τής φύσης, δένμπορούσε νά εξηγήσει τό κάθε φαι-νόμενο και του έδινε υπερφυσικήέκταση, ώστε νά παίρνει τή μορφήτου θρύλου και τής δοξασίας.

Όλος αυτός ό μακρύς πρόλογοςκρίθηκε απαραίτητος ώστε ό ανα-γνώστης νά μπορέσει ευκολότερανά καταλάβει τό θέμα μου πού σάνσκοπό έχει ν' αποδείξει έμπρακτακαι παραστατικά μέ πηγές πού δένανάγονται σέ ξένη βιβλιογραφία,αλλά άπό προσωπική εμπειρία καιέρευνα τής καθαρής ελληνικής σκέ-ψης.

'Αφορμή νά δώσω στό φώς τήςδημοσιότητας—και σέ παγκόσμιακλίμακα μάλιστα τό κείμενο αυτό,είναι ή μελέτη του Solas Boncom-pagni μέ τίτλο «ΟΑΝΝΕΣ» οί "Αν-θρωποι Ψάρια», πού είδε τό φώςστό πρώτο τεύχος του «Αινίγματατου Σύμπαντος». Οί αναγνώστεςέχουν ήδη σχηματίσει μιά ιδέα γιάτά όντα αυτά, ώστε κάθε επανάληψηκαι ελάχιστη έστω περίληψη, κρί-νεται περιττή.

Στή θάλασσα έχω περάσει πολ-λούς χρόνους τής ζωής μου. Ιδιαί-τερα όμως γιά μιά ολόκληρη δωδε-καετία πάνω σ' ένα αλιευτικό ανοι-χτής θάλασσας. Ενα σκάφος μικρόπού ψάρευε στον Ατλαντικό Ωκεα-νό ασχολούμενο στή λεγόμενη Βιο-μηχανική αλιεία. Συνηθισμένοι ψα-ρότοποι, λόγω αφθονίας άλιεύμα-ματος, ήταν οί δυτικές ακτές τής

44

Page 47: 054 ainigmata tou sympantos 04

Αφρικής. Ακριβώς στους ίδιουςεκείνους τόπους γιά τους οποίουςοί παλιοί θαλασσοπόροι μόνο στόάκουσμα τους καταλαμβανόντου-σαν από τρόμο. Τόν λεγόμενο «γεω-γραφικό τρόμο». Ή αλιεία γινότανμέ όλα τά σύγχρονα επιστημονικάμέσα τόσο από τήν άποψη αλιευ-τικών εργαλείων όσο και από ηλεκ-τρονικό εξοπλισμό πού επιτρέπειτήν εύκολη εντόπιση του άλιεύμα-

des Poissons» του G. Rondelet. Μι-λούσε γιά τόν Poisson Eveque (ψά-ρι - επίσκοπος), ένα φανταστικό τέ-ρας μεταμφιεσμένο σέ ψάρι. Τό κε-φάλι του έμοιαζε μέ μίτρα καθολι-κού επισκόπου. Τό σώμα ήταν γε-μάτο λέπια. Είχε δυό χέρια μέ πα-λάμες, των οποίων τά δάχτυλα εί-χαν μακρυά νύχια όπως του διαβό-λου. Δέν είχε ουρά, αλλά δυό πόδιαπούμοιαζαν περισσότερο μέ πόδια

Τέρατα του μύθου αναπαριστάνονται εδώ άπό παλιές γκραβούρες. Οί διά-φορες διαδόσεις τών ναυτικών γιά τά τέρατα αυτά, καθαρά φανταστικάόλα τους, εμπόδισε τήν ανάπτυξη, τής ναυτιλίας γιά πολλά χρόνια.

τος και τήν ευκολότερη εκμετάλ-λευση όλων εκείνων των παραγόν-των πού κατά τόν ενα ή τόν άλλοτρόπο επιδρούν ευνοϊκά ή άσχη-μα στις κλιματολογικές συνθήκεςτόσο τής ατμόσφαιρας όσο και τήςθάλασσας και των βυθών της. Τόψάρια είναι άπό τά πιό ευπαθή όντακαι στην ελάχιστη κλιματολογικήή καιρική μεταβολή.

Βρισκόμουν μπροστά σ' ένα θαύ-μα πού λέγεται «ενάλιος ζωή» μιάζωή πού αρχίζει άπό μονοκύττα-ρους φυτικούς ή ζωικούς οργανι-σμούς και φτάνει σέ γιγαντιαίαμορφή, όπως είναι ή «γαλάζια φά-λαινα». Κι' αφιερώθηκα στή μελέ-τη αυτής.

Μιά καμπίνα του αλιευτικού γί-νηκε γρήγορα ένα μίνι — Πανεπι-στήμιο, δίχως Πανεπιστημιακούςδάσκαλους μέ μόνη συντροφιά βι-βλία, πολλά βιβλία πού άναφερόν-τουσαν στή θαλάσσια βιολογία.Χρόνια πολλά χρειάστηκε μελε-τώντας λέπια, ώτολίθους, νηκτικέςκύστεις, κι' ένα σωρό άλλα.

Εκείνο πού ιδιαίτερα είχε τρα-βήξει τήν προσοχή μου ήταν μιάπερικοπή άπό τό βιβλίο «Histoire

θος σύμφωνα μέ τις ενδείξεις τωνβυθομέτρων 45 όργυιές. Στή περιο-χή αυτή λόγω τής συναντήσεως δυόθαλασσίων ρευμάτων, του ρεύμα-τος του κόλπου τής Γουϊνέας πούβαίνει προς Βορρά και ένός ψυχρούρεύματος πού κατεβαίνει προς νό-το. Ή μίξη αυτών των ρευμάτωνδημιουργεί ένα καιρό υγρό, πούσέ συνδυασμό μέ τις υψηλές θερ-μοκρασίες πού επικρατούν, καθι-στούν τήν ατμόσφαιρα αποπνιχτι-κή, μέ επίπτωση στή νευροψυχικήκατάσταση του ανθρώπου πού εκδη-λώνεται μέ εκνευρισμό, έριστικό-τητα και ψευδαισθήσεις.

Μετά άπό τρίωρη σύρση και σά-ρωμα του βυθού ανεβάστηκαν ταδίχτυα. Τό θέαμα που άντίκρυσαθά μου μείνη αξέχαστο. Είχαμε πα-γιδεύσει γύρω άπό τους πέντε τό-νους ομοειδές αλίευμα πού γιά πρώ-τη φορά βλέπαμε. Τό είδος ανήκεστή συνομοταξία τών λεγομένωνβατοειδών. Ηταν ψάρια 20 - 25 κιλάτό καθ' ενα. Ή επιστημονική ονο-μασία τους είναι : RhinobatosRhinobatus (L). Στήν κοινή γλώσσατών ψαράδων δλου του κόσμου έχειδιάφορες ονομασίες. Οί Ελληνεςψαράδες τό λένε ρινόβατο ή καλ-κάνι. Ζή σ' όλες τις θάλασσες καισ' όλα τά γεωγραφικά πλάτη. ΟίΓάλλοι τό λένε Guitare, οί Πορ-τογάλλοι Viola κι Ισπανοί Manta,οί Μαλτέζοι στήν τοπική τους διά-

μαδημένης γαλοπούλας. Ή γκρα-βούρα πού συνώδευε τό κείμενο ή-ταν τόσο παραστατική αλλά καιτόσο υπερβολικά όσα ανέφερε όRondelet, υπερβολικά και σαν θρύ-λος ακόμα. Η τύχη τό θέλησε κά-ποια μέρα του 1962 νά αλιεύουμεανοιχτά άπό τις ακτές τής Σενεγά-λης και τά βαρειά μας δίχτυα συ-ρόντουσαν σέ λασπώδη βυθό. Βά-

λεκτο Cuntrabaxx, οί ΓερμανοίGlatrochen, οί Αγγλοι LenghtenedShape κλπ. Ολες αυτές οί ονομα-σίες, τόσο διάφορες μεταξύ τους,δίνουν τήν ακριβή εικόνα. Τό ψάριπραγματικά μοιάζει σάν βιολί, σάνκιθάρα. Τό δικό μας καλκάνι είναιλέξη τουρκική. Σάν ξεχύθηκε τόφορτίο αυτό στό κατάστρωμα δυό—τρία κομμάτια έπεσαν ανάσκελα.

45

Page 48: 054 ainigmata tou sympantos 04

To ίδιο είδος αλλά μικρότερο σέ βάρος και διαστάσεις. Με την συμπίεση

τών νηκτικών πτερυγίων του γίνεται πιο ανθρωποειδής ή μορφή του.(φωτ. του συγγραφέως).

τουμε ώστε ή σύγκριση ναναι εύ-κολη και γιά τον ανίδεο. Τό συμ-πέρασμα είναι αφ' έαυτού εμφα-νές. Είναι ή άποθρυλοποίηση του«Poisson Eveque» αλλά και σέπροέκταση, άφού τό ψάρι αυτό ζήσέ πυκνές αγέλες στους λασπώ-δεις και αμμώδεις βυθούς του Περ-σικού Κόλπου μπορούμε νά διερω-τηθούμε: Μήπως τό Oannes γιάτό όποιο μας μιλά ό Solas Boncom-pagni δεν είναι τίποτε άλλο απόRinobatos Rhinobatus (L); Στό διά-στημα τών αιώνων πού πέρασανμέ τή διεργασία της εξελίξεως τώνειδών έχουν γίνει τόσες μεταβο-λές ώστε νά πιστεύω ότι τήν εποχήτης αγνοίας οί άνθρωποι έξηγού-σαν σύμφωνα μέ τις δοξασίες τουςκαι τις θρησκευτικές τους παρα-δόσεις ό,τι δέν μπορούσαν νά ερ-μηνεύσουν μέ πραγματικά κριτή-ρια. Χωρίς νά παραγνωρίζω τήναξία του θρύλου και τις ερμηνείεςάλλων πού ασχολήθηκαν πάνω σέτέτοια θέματα, παρουσιάζω γιά πρώ

Παρατηρώντας τα λοιπόν απ' τήγέφυρα αλιείας τό μάτι μου σχη-μάτισε μιά διάφορη εικόνα. Τό γε-γονός ήταν τυχαίο και τράβηξεκαι τήν προσοχή μου και τήν πε-ριέργεια μου. Ήρθε στό νού μουτό «Poisson - Eveque» του Ronde-let. Ξαπλωμένο έμοιαζε τόσο πολύσάν τερατόμορφος άνθρωπος. Θά-ταν τελείως περιττό νά σημειώσωότι ορισμένα όργανα του, εμφανώςδέ τά γεννητικά του όργανα μοιά-ζουν πολύ μέ τά ανθρώπινα, ό χώ-ρος δέν μού επιτρέπει νά υπεισέλ-θω σέ ανατομικές λεπτομέρειες. Τόενδιαφέρον μου στάθηκε στην άν·θρωπομορφία του.

Εκείνο πούχει ξέχωρη σημασίαείναι τούτο τό εκπληκτικό ότι τάψάρια αυτά στην εποχή τών ερώ-των τους και στά παιγνιδίσματατους τρέχοντας μέ μεγάλη ταχύ-τητα ξεπετιούνται έξω από τό νερό,κάνουν μεγάλα άλματα σχεδόν σέκάθετη στάση και μιά πού τό μέ-ρος του σώματος πού αγγίζει τόβυθό εΐναι λευκό στον αγέρα παίρ-

νει τή μορφή ειδεχθούς φαντάσμα-τος, άφού συνεπικουρεί και ή άν-θρωπομορφία τους. Ή παρατήρησησυνοδεύτηκε μέ πολλές φωτογρα-φίες δυό άπό τις όποιες παραθέ-

τη φορά και τή δική μου άποψη.Αν ευσταθή, εναπόκειται σ' άλ-

λους νά τό κρίνουν.

Γεώργιος Φρέρης

46

Page 49: 054 ainigmata tou sympantos 04

ιπτάμενοι δίσκοι4ον και διαστημικοίπολιτισμοί ΔΙΟΝ Π. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

Ti κρύβεται πίσω από τις ανεξήγητες περιπτώσεις αναφοράς ιπταμένωνΔίσκων; Υπάρχουν γεγονότα περίεργα, εξωφρενικά. Η στοιχειώδης λο-γική είναι δύσκολο να τά εξηγήσει. Ποιοι κρύβονται πίσω από όλα αυτά;

Η σκέψη και μόνον ότι υπάρχουνεξωγήινοι επισκέπτες πού ταξιδεύ-ουν στον ουρανό μας και προσγειώ-νονται στον πλανήτη μας, είναι κάτιπού πραγματικά έξάπτει την φαντα-σία μας, και αύτη ακόμα την λογικήμας. Επί πλέον είναι κάτι πού δένμπορούμε πλέον παρά νά το αντι-μετωπίσουμε σαν κάτι τό πραγμα-

τικό. Είτε υπάρχουν οι λεγόμενοι«ιπτάμενοι δίσκοι» είτε όχι, τό γε-γονός παραμένει ενα, ότι εκατομμύ-ρια ανθρώπων σέ όλο τόν κόσμο πι-στεύουν, για τόν ένα ή τόν άλλολόγο, στην ύπαρξη τους. Τό 1973μία σφιγμομέτρηση του κοινού άπότόν οργανισμό δημόσιας γνώμης Γκάλοπ, στις 'Ηνωμένες Πολιτείες, άπέ-

δείξε ότι το 51% του πληθυσμούτων ΗΠΑ, πιστεύει ότι τα «ιπτά-μενα αντικείμενα αγνώστου ταυτό-τητος» είναι κάτι το πραγματικό,και όχι αποκύημα της φαντασίας ήοπτικές απάτες των παρατηρητών.Τό 11% μάλιστα ανέφερε ότι είχανκαί αυτοί παρατηρήσει τέτοιου εί-δους αντικείμενα. Αύτο σημαίνει οτι

47

Page 50: 054 ainigmata tou sympantos 04

6 Δεκεμβρίου 1968, άπό έναν δημοσιογράφο στο Περού.

23 εκατομμύρια Αμερικανών είδανκατά καιρούς κάτι πού δεν μπορού-σαν νά εξηγήσουν.

Ενα βράδυ έπί παραδείγματι στόΛάμποκ του Τέξας τρεις καθηγητέςτης Γεωλογίας στο τοπικό Πανεπι-στήμιο παρατηρώντας τον ουρανόείδαν ένα σχηματισμό άπό πρασινο-κίτρινα φώτα νά διασχίζουν τον ου-ρανό. Ύπελόγισαν ότι τά φώτα αυτάήταν σέ ύψος 50.000 ποδών και πε-τούσαν με ταχύτητα 30.000 χιλ.την ώρα. Μετά μία ώρα ένας δεύτε-ρος παρόμοιος σχηματισμός διέσχι-σε τον ουρανό, και μερικά βράδυααργότερα ένας άλλοςκάτοικος της πε-ριοχής είδε έναν παρόμοιο σχημα-τισμό και μπόρεσε νά πάρει και φω-τογραφεΐες των παράξενων φώτων.Τι άραγε ήταν αυτά;

Λίγο μετά την δύση του ήλιου,στις 12 Αυγούστου 1953, ό στα-θμός ραντάρ της Διοίκησης 'Εναε-ρίου Αμυνας τών Η ΠΑ, στην Αε-ροπορική Βάση Ελσγουωρθ της Νο-τίου Ντακότα, πήρε ένα τηλεφώνη-μα άπό το τοπικό Σώμα 'ΕπιγείωνΠαρατηρητών. Μία γυναίκα 15 πε-ρίπου χιλ. μακρυά άπό την βάσηείχε παρατηρήσει ένα πολύ λαμπρόφως κοντά στον βορειοανατολικόορίζοντα. Αμέσως το ραντάρ στρά-φηκε προς τήν κατεύθυνση εκείνη,και το καντράν επεσήμανε ένα αντι-κείμενο πού έκινείτο πολύ αργά. Τάυψομετρικά όργανα του ραντάρ ύπε-λόγησαν οτι τό αντικείμενο αυτόβρισκόταν σέ ύψος 16.000 ποδών.Καθώς όμως ό αξιωματικός υπηρε-σίας μιλούσε στό τηλέφωνο με τοναρμόδιο του Σώματος, τό ιπτάμενοαντικείμενο ανέπτυξε ταχύτητα καιμετακινήθηκε προς τά νοτιοδυτικά.Κάνοντας όμως έναν μεγάλο κύκλο

48

επανήλθε στην πρώτη του θέση.'Ο πιλότος ενός αεριωθουμένου

καταδιωκτικού Φ - 84 πού βρισκό-ταν σέ πτήση δυτικά της βάσεωςδιετάχθηκε νά κατευθυνθεί προς τοπαράξενο αντικείμενο. Τό αεριωθού-μενο ήλθε στά νότια της Αμερικα-νικής Βάσεως και του δόθηκαν οίαπαραίτητες οδηγίες για νά κατευ-θυνθεί ακριβώς στον στόχο του,πού παρέμενε σταθερά στό ύψος τών16.000 ποδών. "Οταν όμως τό κα-ταδιωκτικό έφτασε σέ απόσταση 5χιλ. άπό τον στόχο, τό ιπτάμενοαντικείμενο άρχισε νά κινείται. Όαξιωματικός υπηρεσίας του ραντάρ,ό παρατηρητής, και ό πιλότος, όλοι

αυτοί είδαν τό αντικείμενο νά ξεκινάτήν ίδια στιγμή. Δέν υπήρχε πλέοναμφιβολία ότι δλοι τους παρατη-ρούσαν τό ίδιο αντικείμενο.

Μόλις τό αντικείμενο αυτό άρχι-σε νά κινείται ή ταχύτητα του με-γάλωνε συνεχώς και άρχισε νά ανέρ-χεται σέ μεγαλύτερο υψόμετρο, ένώπίσω του τό καταδιωκτικό τό άκο-λουθούσε. "Οσο όμως τό καταδιω-κτικό πλησίαζε, τό ιπτάμενο αντι-κείμενο άνέπτυσε αυτόματα μεγα-λύτερη ταχύτητα και του ξέφευγε.Ή απόσταση πού τους χώριζε πα-ρέμενε σχεδόν σταθερή στά 5 χιλιό-μετρα.

Ή καταδίωξη συνεχίσθηκε προςβορρά μακρυά άπό τήν βάση μέσαστην μαύρη νύχτα. Σέ απόσταση 190χιλ. άπό τήν βάση τό Φ - 84 εγκατέ-λειψε τήν καταδίωξη, γιατί δέν τουεπαρκούσαν τά καύσιμα, και στρά-φηκε προς τήν βάση, 15 μέ 20 χιλμ.πίσω του τό ιπτάμενο αντικείμενοάρχισε νά επιστρέφει κι αυτό.

'Αμέσως ένα δεύτερο καταδιω-κτικό διατάχθηκε νά απογειωθεί μέκατεύθυνση τό ιπτάμενο αντικείμε-νο. Ό δεύτερος πιλότος τό επεσή-μανε αμέσως και ξεκίνησε εναντίοντου, ένώ τό ιπτάμενο αντικείμενοάρχισε νά άναριχάται ψηλότερα. Όπιλότος τό κατεδίωκε και παρ' όλοπού άνέπτυσε δση ταχύτητα μπο-ρούσε επαναλαμβανόταν συνεχώς ήίδια ιστορία: ή απόσταση τους πα-ρέμενε σταθερή στά 5 χιλ.

Στήν αρχή ό πιλότος προσπάθησενά του δώσει μία απλή εξήγηση.Εσβησε όλα τά φώτα της καμπίνας

16 Ιανουαρίου 1967, άπό δύο αδέλφια βορειοανατολικά του Ιλιννόϊς τών ΗΠΑ

Page 51: 054 ainigmata tou sympantos 04

του, άλλα αποδείχθηκε ότι δεν ήτανή αντανάκλαση άπό τά δικά του φώ-τα μια και μπορούσε νά το δει ακό-μα. Ισως σκέφθηκε, νά ήταν αντα-νάκλαση άπό κάποια γήϊνη φωτεινήπηγή. Αλλά και αυτό άπεδείχθηκεαρνητικό. Μήπως ήταν κάποιο ά-στρο; Ό πιλότος διάλεξε τρία λαμ-περά άστρα κοντά στο φωτεινό αντι-κείμενο και παρατήρησε προσεκτικά.Το ιπτάμενο αντικείμενο μετατοπι-ζόταν συνεχώς σε σχέση με τά ά-στρα αυτά. Ακόμα και όταν έθεσεσε λειτουργία τό ραντάρ του κατα-διωκτικού, το καντράν του έδειχνετην ύπαρξη ενός στέρεου αντικειμέ-νου ακριβώς μπροστά του. Ισωςφοβήθηκε, γιατί αμέσως τότε ζήτη-σε άδεια νά επιστρέψει, ένώ τό ιπτά-μενο αντικείμενο απομακρύνθηκε καιχάθηκε. Τι άραγε νά ήταν το φω-τεινό αυτό ιπτάμενο αντικείμενο;Δεν είναι όμως μόνον αυτές οι περι-πτώσεις στις όποιες δεν μπορεί κα-νείς νά δώσει μιά κάποια εξήγηση.Υπάρχουν δεκάδες ακόμα. Στήν επί-σημη μελέτη πού έγινε άπό τήν Αμε-ρικανική Αεροπορία με τήν βοήθεια36 επιστημόνων, πού αντιπροσώ-πευαν διάφορες ειδικότητες, περι-λαμβάνονται περισσότερες άπό 11.000 παρατηρήσεις άπό τό1947εως τό1969. Από τις παρατηρήσεις αυτές,για τήν μελέτη των οποίων χρειάστη-καν 2 χρόνια, και δαπανήθησαν 15 έκ.δρχ., τά 94% βρήκαν ικανοποιητι-κές εξηγήσεις. Οι υπόλοιπες 6% πούαριθμούν 700 περιπτώσεις, θεω-ρούνται ακόμα ανεξήγητες. Οι πε-ρισσότερες δε άπ' αυτές τις παρατη-ρήσεις έχουν αναφερθεί άπό αξιόπι-στους και καθ' ολα λογικούς ανθρώ-πους. Οι φωτογραφίες πού πήρανπολλοί άπ' αυτούς έχουν εξεταστείκαι αναλυθεί άπό ειδικούς φωτογρά-φους, και δέν παρουσιάζουν καμμίαεμφανή προσπάθεια απάτης άπό μέ-ρους των παρατηρητών.

Ή κεντρική Υπηρεσία Πληροφο-ρειών του Ναυτικού της Βραζιλίαςπού εξέτασε και ανέλυσε μία φωτο-γραφία ενός ιπταμένου αντικειμένουβεβαιώνει τήν αυθεντικότητα της.Ή φωτογραφία μαζί με τρεις άλλεςπάρθηκε τον Ιανουάριο του 1958άπό έναν επαγγελματία φωτογράφο,πού βρισκόταν πάνω σ' ένα πλοίοερευνών του Βραζιλιάνικου Ναυτι-κού. 100 άλλοι αξιωματικοί καιναύτες του πλοίου ανέφεραν ότι εί-δαν τό αντικείμενο αυτό νά ύπερί-πταται πάνω άπό τό νησί Τράϊντέν-τη. Καθώς έκινεΐτο φαινόταν ότι τόπεριέβαλε Ινας πρασινόχρωμός φω-τισμός, πού έκανε τήν εικόνα νά χά-νει τήν καθαρότητα της. Τό Βραζι-

λιάνικο Ναυτικό ύπελόγισε άπό τιςφωτογραφίες ότι τό μήκος του ήτανπερίπου 40 μέτρα και ή ταχύτηςτου 1000 χιλμ. τήν ώρα.

Τι άραγε νά είναι όλα αυτά τάανεξήγητα αντικείμενα; Μήπως άρα-γε είναι επισκέπτες άπό τό μέλλοντης Γης πού ταξιδεύουν με τις μη-χανές τους του χρόνου, στο παρελ-θόν, για νά μελετήσουν τήν ιστο-ρία της γης «εν τη Γενέση της»;Κάτι τέτοιο όμως πρέπει νά απο-κλειστεί σάν κάτι τό φανταστικό.Ταξίδια στο παρελθόν δέν είναι παράπαραμύθια της Χαλιμας. Και αν δια-φωνείτε, σκεφθείτε τι θα συνέβαινεέάν έσείς μπορούσατε νά ταξιδέψετεστο παρελθόν και κατά λάθος σκο-τώνατε τον πατέρα σας όταν ήτανμικρός. Αλλά τότε πώς θα ήτανδυνατόν νά γεννηθήτε έσείς; Καιαν δέν μπορούσε νά είχατε γεννηθεί

πώς θά ήταν δυνατό νά σκοτώσετετον πατέρα σας όταν ήταν μικρός;Μέ άλλα λόγια φαύλος κύκλος. Καιτά ταξείδια στο παρελθόν πρέπει νάξεγραφτούν αν και τό θέμα των τα-ξειδιών στον χρόνο θά μας δοθεί ήευκαιρία νά τό αναπτύξουμε πιοεκτεταμένα σέ άλλο μας άρθρο.

Μήπως όμως τά ιπτάμενα αντι-κείμενα προέρχονται από κάποιο άλ-λο πλανήτη του ήλιακού μας συστή-ματος; Στό δεύτερο άρθρο της σει-ράς, εξετάσαμε λεπτομερώς τήν πε-ρίπτωση αυτή. Είναι όμως αναγκαίονά ανακεφαλαιώσουμε περιληπτικάτό θέμα, και έδώ.

Ξέρουμε ότι τό πλησιέστερο σέμας ουράνιο σώμα είναι ή Σελήνη.Ή επιφάνεια της έχει χαρτογραφη-θεί λεπτομερώς. Στήν επιφάνεια τηςέχουν κάνει παρατηρήσεις 12 άστρο-ναύτες, πού συγκέντρωσαν πλήθος

2 Σεπτεμβρίου 1957, από έναν πιλότο επάνω άπό τήν ΑεροπορικήΒάση Εντουαρντε των Η.Π.Α.

Page 52: 054 ainigmata tou sympantos 04

7 Maίoυ 1952, σε ένα προάστειο τουΡίο ντε Τζανέϊρο της Βραζιλίας.

άπό πληροφορίες γι' αυτή. Ενώ15 άλλοι αστροναύτες τήν παρετή-ρησαν επισταμένα άπό τροχιές, ότανέθεσαν τα διαστημόπλοια τους γύρωάπό αυτήν. Ή ύπαρξη ζωής στηνΣελήνη είναι απίθανη.

Τον πλησιέστερο πλανήτη στονΗλιο, τον Έρμη πρέπει να τον δια-

γράψουμε γιατί λόγω της μικρήςτου αποστάσεως άπό τον ήλιο ήθερμοκρασία του είναι 300 περίπουβαθμοί Κελσίου, οπότε και απο-κλείεται ή ύπαρξη ζωής επάνω του.

Ή Αφροδίτη όμως είναι αρκετάμακρυά άπό τον ήλιο, και λόγω τουότι έχει σχεδόν το ίδιο μέγεθος μετήν Γή μας την αποκαλούμε δίδυμηαδελφή τής Γης. Η επιφάνεια τηςόμως είναι καλλυμένη μέ ένα συνε-χές στρώμα νεφών, πού αποτελούν-ται άπό διοξείδιο του άνθρακα. Σχη-ματίζεται έτσι ένα είδος θερμοκη-πίου πού συγκεντρώνει τήν θερμό-τητα άπό τον ήλιο συνεχώς, αφή-νοντας ελάχιστη θερμότητα νά δια-φεύγει. Ετσι λοιπόν παρ' όλο πούή 'Αφροδίτη είναι μακρύτερα άπότον ήλιο άπ' ότι ό Ερμής έχει σχε-δόν τήν ίδια θερμοκρασία μέ αυτόν.'Οπότε κι εδώ αποκλείεται μάλλοννά βρούμε τήν πηγή των ιπταμένωνδίσκων.

Ό Αρης θεωρείται ανέκαθεν σανπλανήτης μέ ένα τεχνολογικά ανε-πτυγμένο πολιτισμό. Πολλοί αστρο-νόμοι υποστήριξαν στο παρελθόνότι διέκριναν κανάλια στην επιφά-νεια του, πού μερικοί τα θεωρούσανσάν τεράστιες τεχνιτές διώρυγες.Τά διαστημόπλοια τής σειράς Μά-ρινερ όμως, και ιδιαίτερα, ό Μάρι-νερ 9, μας βοήθησε νά χαρτογραφή-σουμε σπιθαμή προς σπιθαμή τήνεπιφάνεια του και νά μπορούμε νά

50

διακρίνουμε εύκολα αντικείμενα πούείχαν μέγεθος μέχρι 100 μέτρα.Πουθενά δεν ανακαλύψαμε όμως τε-χνιτές διώρυγες, ή άλλα ίχνη λογι-κών όντων.

Ό Δίας είναι ό μεγαλύτερος πλα-νήτης του ήλιακού μας συστήματος,τόσο μεγάλος ώστε θά μπορούσε νάπερικλείσει εύκολα δλους τους άλλουςπλανήτες του ήλιακού μας συστή-ματος. Ά π ό τις αστρονομικές μαςμελέτες, καθώς επίσης και άπό τιςπληροφορίες τών διαστημοπλοίων«Πρωτοπόρος 10 και 11» πού έμε-λέτησαν άπό κοντά τον πλανήτη αυ-τό, γνωρίζουμε ότι στην πραγματι-κότητα ό αέριος αυτός γίγας δενείναι παρά ένα αποτυχημένο άστρο,πού είναι σχεδόν απίθανο νά συντη-ρεί οποιαδήποτε μορφή ανεπτυγμέ-νων όντων.

Ό περιτριγυρισμένος άπό δακτυ-

11 Maίoυ 1950, άπό έναν αγρότηστο Μακμίννβιλ.

λίδια πλανήτης Κρόνος έχει και αυ-τός γιγάντιες διαστάσεις. Οι δακτύ-λιοι αυτοί θεωρούνται ότι προέρχον-ται άπό τήν διάσπαση και κατα-στροφή ενός άπό τους δορυφόρουςτου πριν χιλιάδες χρόνια. Ό έκτοςαυτός πλανήτης του ηλίου μας είναιτόσο μακρυά άπό τον θερμοδότη ήλιοώστε ή θερμοκρασία πού επικρατείστον Κρόνο είναι 200 περίπου βαθμοίκάτω του μηδέν. Πιθανότητες ευρέ-σεως ζωής είναι λοιπόν κι εδώ σχε-δόν ανύπαρκτες.

Για παρόμοιους λόγους είναι έπί-αης απίθανο νά βρεθεί ζωή και στουςτρεις τελευταίους πλανήτες του ηλια-κού μας συστήματος τον Ουρανό,τον Ποσειδώνα και τόν Πλούτωνα.Γι' αυτό εάν τά ιπτάμενα αντικεί-μενα πού μας επισκέπτονται είναιεξωγήινα διαστημόπλοια, θά πρέ-

πει νά αναζητήσουμε τους διαστη-μικούς πολιτισμούς πού τά στέλνουνπέρα άπό το ηλιακό μας σύστημα,σέ πλανήτες κάποιου άστρου, Θάμπορούσαν λοιπόν τά ιπτάμενα αντι-κείμενα νά είναι διαστημόπλοια άπόκάποιο άλλο αστρικό σύστημα;

Έχουμε τώρα ήδη εξετάσει επι-σταμένα τήν σημερινή επιστημονικήάποψη ότι ή Γή μας δεν αποτελείπαρά ένα απειροελάχιστο κομμάτιτου Σύμπαντος. Οτι ό ήλιος μαςδεν είναι παρά ένα ασήμαντο, μικρόάστρο στά 135 περίπου δισεκατομ-μύρια άλλα άστρα του Γαλαξία μαςΚαι ότι ό Γαλαξίας μας δεν είναιπαρά Ινας ανάμεσα στά δισεκατομ-μύρια άλλων γαλαξιών πού υπάρ-χουν στο Σύμπαν.

Θεωρούμε επίσης σήμερα ότι οιίδιες διαδικασίες πού έγιναν στο η-λιακό μας σύστημα, πρέπει νά έγι-ναν και κατά τόν σχηματισμό τώνάλλων άστρων. Το ότι ό ήλιος μαςέχει πλανήτες λοιπόν δεν είναι δυ-νατόν νά θεωρηθεί σάν κάτι το εξαι-ρετικά ιδιαίτερο. Γνωρίζουμε πιάσήμερα, σάν κάτι το επιστημονικάδεδομένο, ότι δλοι οι λευκοί νάνοιή άστρα πού πλησιάζουν τόν τύποτου ήλιου μας. ή τουλάχιστον τάπερισσότερα άπ' αυτά, έχουν πλα-νητικά συστήματα γύρω τους. "Ετσιώστε ό Γαλαξίας μας νά περιέχειδισεκατομμύρια πλανήτες.

Ακόμα όμως και αν υποθέσουμεότι μόνον ένα στά 1000 άστρα έχειδικό του πλανητικό σύστημα, θά έ-χουμε εν τούτοις 135 περίπου εκα-τομμύρια άστρα μέ πλανητικό σύ-στημα μέσα στον Γαλαξία μας καιμόνο. Μέ βάση αυτά και ορισμέναάλλα δεδομένα λοιπόν παραδεχόμα-

8 Αυγούστου 1965, άπό τόν ΤζαίημςΛούτσι, στη Πενσυλβάνια Η.Π.Α.

Page 53: 054 ainigmata tou sympantos 04

Αύγουστος 1968, άπό έναν τεχνικό στην Ρουμανία.

στε σήμερα άπό άποψη επιστημονι-κή, αρκετά βέβαιη την ύπαρξη100.000 έως 1.000.000 τεχνολογι-κώς ανεπτυγμένων διαστημικών πο-λιτισμών σε ισάριθμους πλανήτεςτου Γαλαξία μας. Εφ' όσον όμωςπαραδεχόμαστε πλέον επιστημονικάτήν δυνατότητα υπάρξεως τεχνολο-γικώς ανεπτυγμένων διαστημικώνπολιτισμών, τι μας εμποδίζει νάπαραδεχθούμε τήν δυνατότητα ότιτά 700 περίπου ιπτάμενα αντικεί-μενα αγνώστου ταυτότητος, τά γνω-στά σάν «ιπτάμενοι δίσκοι» στά ό-ποια δεν έχουμε μέχρι τώρα δώσεικαμμία πιθανή εξήγηση, δεν είναιστην πραγματικότητα διαστημό-πλοια πού έρχονται στην γη μαςάπό τις χιλιάδες αυτές τών διαστη-μικών πολιτισμών;

Πριν όμως δώσουμε απάντησηστό ερώτημα αυτό, θά ήταν νομίζωσωστά νά εξετάσουμε άναλυτικώ-τερα τις διάφορες περιπτώσεις, στιςόποιες οί διάφοροι μάρτυρες, ανα-φέρουν ότι περιλαμβάνονται διάφορα«διαστημικά οχήματα». Οί περιπτώ-σεις αυτές μπορούν νά χωριστούνσέ τέσσερεις κατηγορίες:

1. Στή κατηγορία πού τά «δια-στημικά αυτά οχήματα» εμφανίζον-ται στον ουρανό άλλα δεν προσγειώ-νονται.

2. Στούς «ιπτάμενους δίσκους»,πού προσγειώνονται μεν αλλά οί«επιβάτες» τους εμφανίζονται.

3. Στούς «ιπτάμενους δίσκους»,πού προσγειώνονται, «εξωγήινα δν-τα» κάνουν τήν εμφάνιση τους έξωάπό το σκάφος τους, άλλα δεν έρ-χονται σέ επαφή με ανθρώπους.

4. Στούς «ιπτάμενους δίσκους»

οι οποίοι προσγειώνονται και τώνοποίων οί «εξωγήινοι επιβάτες» έρ-χονται σέ επαφή με ανθρώπους.

Και στις τέσσερεις αυτές κατηγο-ρίες ό παρατηρητής είναι αδύνατοννά θεωρηθεί ότι παρανόησε αστρο-νομικά ή άλλα φαινόμενα. Στίς πε-ριπτώσεις αυτές ό παρατηρητής εί-τε λέει ψέμματα, ή πραγματικά είδεκάτι πού του ήταν αδύνατο νά εξη-γήσει. Το μεγάλο πρόβλημα είναινά μπορέσουμε νά διαχωρήσουμετις ψεύτικες αναφορές και τά λάθηαπό τις πραγματικές περιπτώσειςεμφανίσεως κάποιου ιπταμένου αντι-κειμένου αγνώστου ταυτότητος. Καιή μεγαλύτερη δυσκολία σέ μία τέ-τοια προσπάθεια είναι το πώς μπο-ρεί νά λύσει κανείς ένα μυστήριο,του οποίου ή ύπαρξη αυτή καθ' αυτήδέν είναι βεβαία. Υπάρχει με άλλαλόγια πραγματικά τέτοιο αίνιγμα;Πολλοί επιστήμονες, όπως ό πρώηνδιευθυντής του 'Αστεροσκοπείου τουΧάρβαρντ Ντόναλντ Μενζέλ, αντι-μετωπίζει όλες τις αναφορές ιπτα-μένων αντικειμένων αγνώστου ταυ-τότητος σάν φάρσες, οπτικές απά-τες, ή σάν διάφορα φυσικά φαινό-μενα. 'Ακόμα και οί φωτογραφικές«αποδείξεις» δέν μπορούν νά λη-φθούν σάν αποδεικτικές μιά και διά-φορες φωτεινές ανακλάσεις μπορούννά δημιουργήσουν τό είδωλο «ιπτα-μένων αντικειμένων». Επί πλέονένας εξασκημένος φωτογράφος είναιεύκολο νά κατασκευάσει φωτογρα-φίες «ιπταμένων δίσκων». Έν τού-τοις ή ύπαρξη φωτογραφικών απο-δείξεων σε μία αναφορά εμφανίσεως«ιπταμένων αντικειμένων» αντιπρο-σωπεύει τό είδος τών πραγματικών

ενδείξεων πού ζητούν οί επιστήμο-νες.

Οί φωτογραφίες, επί παραδείγμα-τι πού συνόδευαν τήν αναφορά ενόςαγρότη τό 1950 είναι πράγματι εν-διαφέρουσες. Οί φωτογραφίες λή-φθηκαν σ' ένα αγρόκτημα νοτιοδυ-τικά του Μακμίνβιλ της Πολιτείας"Ορεγκον στίς 11 Μαΐου 1950. Ήγυναίκα του αγρότη ήταν ή πρώτημάρτυς πού είδε τό μεταλλικό, δι-σκοειδές «ιπτάμενο αντικείμενο».Φώναξε τον άντρα της πού ήτανστό σπίτι, και ό όποιος μετά άπόψάξιμο λίγων λεπτών μπόρεσε νάβρει τήν φωτογραφική του μηχανήμέ τήν οποία συνέλαβε δύο απόψειςτου αγνώστου αντικειμένου. Οί φω-τογραφίες αυτές αναλύθηκαν επιστα-μένα άπό τήν επιστημονική επιτρο-πή Κοντόν στίς ΗΠΑ της οποίαςή ανακοίνωση, καταλήγει ώς έξης:

«Αυτή ή αναφορά (στην περιοχήΜακμίνβιλ) είναι άπό τις λίγες ανα-φορές εμφανίσεως «ιπταμένων αντι-κειμένων αγνώστου ταυτότητος» κα-τά τήν οποίαν όλα τά ύπό εξέτασηστοιχεία, γεωμετρικά ψυχολογικά,και φυσικά, φαίνονται νά συμφω-νούν μέ τήν διαβεβαίωση ότι ένακαταπληκτικό ιπτάμενο αντικείμενομεταλλικό, μέ ασημένιο χρώμα, δι-σκοειδούς μορφής, διαμέτρου δεκά-δων μέτρων, και προφανώς τεχνί-της κατασκευής, πετούσε εντός τουόπτικού πεδίου δύο μαρτύρων».

Υπάρχουν πολλές φωτογραφίεςτου είδους αύτού. Φωτογραφίες πούέλήφθηκαν άπό αξιόπιστους μάρτυ-ρες και οι όποιες έχουν εξεταστείεπισταμένα. Είναι άραγε όλες αυτέςοί φωτογραφίες κατασκευάσματαεπιδέξιων φωτογράφων - φαρσέρ;Και πώς μπορούμε άραγε νά εξηγή-σουμε μερικές άπό αυτές πού έλα-βαν κατά καιρούς οι αστροναύτες,τών διαφόρων διαστημικών αποστο-λών; Οί περισσότερες άπό τις φωτο-γραφίες μέ τις όποιες πλαισιώνεταιτό άρθρο μας, αυτό είναι πραγμα-τικά ντοκουμέντα. Είναι όμως αρκε-τές οί φωτογραφίες αυτές γιά νάαποδείξουν ότι τά ιπτάμενα αυτάαντικείμενα προέρχονται άπό εξω-γήινους πολιτισμούς; "Οτι οί επι-βάτες τους είναι αντιπρόσωποι κά-ποιων άλλων, μακρυνών διαστημι-κών πολιτισμών; Θά συνεχίσουμεόμως στό επόμενο.

Διονύσιος Π. Σιμόπουλος

51

Page 54: 054 ainigmata tou sympantos 04

Η ΕΡΕΥΝΑ

ΓΙΑ ΤΗΝ

ΕΞΩΓΗΙΝΗ

ΖΩΗ

HENRYSIMMONS

μετάφραση Αλέξης Καραμπέτσος

Ή επιστήμη δέν απορρίπτει τήν ύπαρξη εξωγήινωνπολιτισμών. Απόδειξη οί προσπάθειες πού καταβάλ-λονται άπό πολλούς επιστήμονες γύρω άπό το θέμααυτό. Το άρθρο πού ακολουθεί είναι άπό τά καλίτερατου είδους του.

Στά υψίπεδα της Νέας Γουϊνέας υπάρχει έναςαρχέγονος πολιτισμός όπου οι άνθρωποι επι-κοινωνούν μεταξύ τους με αγγελιαφόρους

και συνθήματα τύμπανων, αγνοώντας κυριολεκτικάτόν κόσμο των καλωδίων και των μαγνητικών κυμά-των, πού βρίσκεται πάνω τους γύρω και μέσα τους.

Θα μπορούσε αύτη ή κατάσταση νά αντιστοιχείγια τήν γη τήν ίδια, σε σχέση μέ τόν γαλαξία της πούαποτελείται άπό 100 δισεκατομμύρια άστρα; Υπάρ-χει μήπως ένας υπέρογκος αριθμός άπό άλλους τεχνι-κούς πολιτισμούς, μες το Σύμπαν, πού είναι ασύγ-κριτα πιο προηγμένοι άπό μας, έχοντας επικοινωνίαμεταξύ τους ανάμεσα σε τεράστιες αποστάσεις, ένώέμείς δέν έχουμε ιδέα για όλα αυτά;

Ή ιδέα ενός Σύμπαντος πλούσια κατοικιμένου άπόξένα ευφυή όντα είχε ανέκαθεν εξάψει τήν φαντασίατών ποιητών και τών φιλοσόφων. Είναι το κύριοθέμα της σύγχρονης επιστημονικής φαντασίας. Μέχριπρόσφατα ή σύλληψη ήταν εντελώς θεαματική και

52

Page 55: 054 ainigmata tou sympantos 04

περιγραφική, γιατί τα λεγόμενα δεν μπορούσαν νατεκμηριωθούν με επιστημονικές μεθόδους. Σήμερα ό-μως είναι δυνατό να βάλουμε τά θεμέλια μιας λογικήςαντιμετώπισης του θέματος. Στήν πραγματικότηταοι επιστημονικές πρόοδοι σ' ένα ευρύτερο πεδίο, κατάτην διάρκεια τών δύο τελευταίων δεκαετιών συγκλί-νουν στήν πιθανότητα ότι ή ζωή παρατηρείται συνή-θως εκεί πού οι συνθήκες δεν φαίνονται και τόσο κα-τάλληλες. Αποδεικνύεται επίσης πώς ή ζωή μπορείνα απλωθεί πλατειά μες το διάστημα κι ότι υπάρχουνσοβαρές ενδείξεις πώς ό άνθρωπος μπορεί νά επικοι-νωνήσει με άλλους τεχνικούς πολιτισμούς.

Ή αλυσίδα τών επιστημονικών συλλογισμών πούοδηγεί σ' αυτά τά συμπεράσματα είναι μακρυά, εύ-θραυστη και τρυπημένη με αντιφατικές αβεβαιότητες.Πολλοί ισχυρισμοί δεν μπορούν νά επαληθευτούν. 'Απο-τελούν μονάχα υποκειμενικές εκτιμήσεις τών πιθανο-τήτων, πού μας παρέχουν προικισμένοι επιστήμονες.Μολαταύτα ένας κατά κάποιο τρόπο «προφήτης» τηςεξωγήινης ευφυΐας (ΕΞΕ) ό καθηγητής Κάρλ Σάγ-καν του Πανεπιστημίου του Κάρνελλ, ισχυρίζεται ότιυπάρχουν περίπου 1.000.000 τεχνικοί πολιτισμοί στονΓαλαξία μας, Ινας γιά κάθε 100.000 άστρα. Λιγότεροαισιόδοξος είναι ό Δρ Σεμπάστιαν Βόν Χέρνερ, τουΈθνικού Ραδιοαστρονομικού Άστεροσκοπίου τώνΗΠΑ, πού λέει πώς μόνο ένα στά 3.000.000 άστραέχει τεχνητό πολιτισμό, δηλαδή περίπου 35.000 άστρασ' όλον τον Γαλαξία.

Ιδιαίτερα σημαντική γιά τήν αντίληψη μιας πιοοικουμενικής δομής της ζωής, υπήρξε ή πρόοδος στήνκατάσταση του μοριακού και βιοχημικού μηχανισμοϋτών ζωντανών οργανισμών, όπως και τών λειτουρ-γειών μέσω τών οποίων οργανώνονται.

Στά 1924 ό Ρώσσος βιοχημικός Α.Ι. Όπάριν δια-τύπωσε τήν άποψη ότι ή ζωή στήν γή προέκυψε άπόδιαλύματα απλών οργανικών ενώσεων πού συνδιά-στηκαν μέ πολυμερισμό σε σάκχαρα, πρωτεΐνες καιάλλες θεμελιώδεις χημικές ουσίες. Πρόσθεσε επίσηςπώς αυτές οί ουσίες περιέχονταν πάντοτε στους στοι-χειώδεις μικροοργανισμούς, τους μονοκύτταρους, όπωςστήν ζύμωση, αλλά έδώ, μαζί μέ το φαινόμενο τηςζωής.

Τό 1953 ό Στάνλεϋ Μίλλερ, Ινας 'Αμερικανόςτελειόφοιτος του Πανεπιστημίου του Σικάγο κατά-στρωσε ένα πείραμα γιά νά μελετήσει τό ερώτημααν ή ζωή πιθανώς διαιωνίζεται μέσω χημικών αντι-δράσεων. Κατάφερε νά «κατασκευάσει» τη σύστασητής ατμόσφαιρας στη γή όπως ήταν περίπου τέσσεραδισεκατομμύρια χρόνια πρίν, όταν αποτελείτο άπόυδρογόνο, ατμούς ύδατος (Η2Ο), αμμωνία (ΝΗ3) καιμεθάνιο (CH4), δχι βέβαια άπό τό γνωστό μίγμαοξυγόνου τής σημερινής ατμόσφαιρας. Υστερα έθεσεαυτό τό μίγμα αερίων κάτω άπό ηλεκτρική εκκένωση,γιά μερικές μέρες. Ή ηλεκτρική εκκένωση ύποκα-θιστούσε τις αστραπές τής αρχέγονης ατμόσφαιρας,και παρείχε τά απαραίτητα ποσά ενέργειας γιά νάενεργοποιηθούν οί χημικές αντιδράσεις. Τό πείραμαέμοιαζε μέ κινηματογραφικό φιλμ τών μεταβολών, πούπίστευαν ότι συνέβαιναν κατά τή διάρκεια τής προϊ-στορίας τής γης, μόνο πού είχαν απεριόριστα έπιτα-χυνθεί, έτσι ώστε φαινόμενα πού χρειάστηκαν χιλιά-δες χρόνια γιά νά λάβουν χώρα, στήν πραγματικότη-τα στο πείραμα χρειάστηκαν μερικές ώρες.

Ό Μίλλερ βρήκε ότι μ' αυτόν τον τρόπο είχανπαραχθεί πολλά αμινοξέα, σέ εκπληκτική ποικιλία,τά όποια άποτελούν τις δομικές μονάδες τής πρωτεΐ-

νης. Είχαν επίσης παραχθεί άλδεύδες πού καταλήγουνσέ σάκχαρα και υδροκυάνιο (HCN), μιά ουσία - κλειδίγιά τήν βιολογική σύνθεση τών πυρινικών οξέων. Εί-ναι αυτά τά οξέα πού μεταφέρουν τό γενετικό υλικόγιά όλες τις μορφές τής γήινης ζωής.

'Αργότερα, μιά άλλη επιστημονική εργασία μέ τιςαπλές ενώσεις του Μίλλερ, και μέ ενδιάμεσο προϊόν,τό υδροκυάνιο, απόδειξε, πώς είναι δυνατόν νά παρα-χθούν τά 20 αμινοξέα πού είναι απαραίτητα γιά τήσύνθεση τών αναγκαίων γιά τήν ζωή πρωτεϊνών. Συν-τέθηκαν επίσης οί δομικές μονάδες τών πέντε διαφο-ρετικών πυρινικών οξέων πού κωδικοποιούν γενετικάόλα τά είδη τής ζωής στή γή, όπως επίσης σάκχαρακαι τό ζωτικής σημασίας μόριο, ή τροφωσφορική άδε-νοσίνη (ΑΤΡ), πού αποτελεί τον κύριο αποταμιευτή

Χάρτης τής Αφροδίτης πού κατασκευάστηκε βάσειτων ενδείξεων ραντάρ, από τους αστρονόμους τουΠανεπιστημίου του Κόρνελλ. Οι ενδείξεις δόθηκαναπό το μεγαλύτερο ραντάρ του κόσμου, αυτό τουΆρεσίμπο, στο Πουέρτο Ρίκο, όταν ο μυστηριώδηςπλανήτης βρισκόταν στο πλησιέστερο σημείο προς τηνΓη, σ' απόσταση 40 έκατομ. χιλιομ. Επιστήμονεςδιατείνονται ότι oι ενδείξεις του ραντάρ αύτού είναιπολύ καλίτερες άπό οποιοδήποτε τηλεσκόπιο τηςΓης γιά τον λόγο ότι μπορεί νά «δεί» μέσα άπό τολεπτό σώμα άπό σύννεφα πού καλύπτουν την 'Αφρο-δίτη.

ενεργείας στά κύτταρα των ζωντανών οργανισμών.Εγινε επίσης δυνατό νά παραχθούν στο εργαστήριο

ομάδες πού έχουν ιδιότητες παρόμοιες με της πρω-τείνης των ζωντανών οργανισμών. Μολονότι δέν έγινεακόμα δυνατό νά παραχθεί ζωντανός οργανισμός ήακόμα ενα πλήρες μόριο γενετικού πυρινικού οξέος,είναι προφανές ότι ή θεωρία του Όπάριν τής φυσικήςπροέλευσης τής ζωής, εδραιώνεται τώρα πιο γερά,άπ' ότι είχε προταθεί πριν 50 χρόνια.

Παρόμοιοι συνδιασμοί έχουν προκύψει άπό μελέτεςτών κομητών και μετεωριτών του αστρικού συστήματος,

κι άπό τή μελέτη τών μαύρων σύννεφων σκόνης πούβρίσκονται ανάμεσα στ' άστρα, διασκορπισμένα στον Γα-λαξία. Ά π ό τό 1968 παραδείγματος χάριν ραδιοαστρο-

53

Page 56: 054 ainigmata tou sympantos 04

νόμοι έχουν άνακαλύψιε τις γραμμές εκπομπής τουνεροϋ (H2Ο), του υδροκυανίου (HCN), της φορμαλ-δεύδης (H2CO) και του κυανοακετυλενίου (HC3N),σε σκοτεινές περιοχές του γαλαξία, όπως το Ανατο-λικό Νεφέλωμα και τό Σαγκιτάριους (Τοξότης) εκεί ό-που πιστεύεται οτι σχηματίζονται τά καινούργια άστρα.Σημειώστε ότι ενα σύνολο άπό 26 μόρια προερχόμεναάπό τ' άστρα έχουν ανακαλυφθεί, αλλά τά τέσσεραπού αναφέραμε πριν είναι ιδιαίτερα σημαντικά έξ αι-τίας του κρίσιμου ρόλου πού διαδραματίζουν στηνσύνθεση βιολογικών ουσιών όπως π.χ. τά αμινοξέα.

Οί κομήτες είναι σπάνιοι επισκέπτες στο εσωτερικότου άστρικού συστήματος, έτσι όταν ό Kohoutek γύ-ρισε γύρω απ' τον ήλιο σέ μιά απόσταση 21 εκατομ-μυρίων χιλιομέτρων, τόν Δεκέμβρη του 1973 είχεεπιτευχθεί μιά θαυμάσια διεθνής ερευνητική προσπά-θεια. Μερικά σπουδαία μόρια τών κομητών παρατη-ρήθηκε ότι υπάρχουν, γιά πρώτη φορά. Νερό, υδρο-κυάνιο και μεθυλοκυάνιο (CH3CN). Έ φ ' όσον τάκυανίδια είχαν επίσης βρεθεί στά σύννεφα σκόνης πούαναφέραμε, πιθανολογείται ότι και οί κομήτες θάπροέρχονται άπό αυτή τήν σκόνη και θά άποτελούντην πιο πρωτόγονη μορφή ύλης πού βρίσκεται μέσαστο αστρικό σύστημα.

Οί μετεωρίτες είναι επίσης πολύ παλιοί, έ'χουν ηλι-κία μεγαλύτερη άπό 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια ώςτή στιγμή πού ό αρχέγονος ήλιος και οί πλανήτες συμ-πυκνώθηκαν άπό τό αρχέγονο αστρικό νεφέλωμα. Στά1969 ένας μετεωρίτης άνθρακος έπεσε στη γη Μούρ-

Φωτογραψία του πομ-πού του αναρτημένου πά-νω άπό τό ράδιο τηλε-σκόπιο κοντά στο Άρε-κίμπο τον Πόρτο Ρίκο.Τό τριγωνικό τμήμα εί-ναι προσηλωμένο προςτήν κατάλληλη τοποθε-σία. Τό κάτω τμήμα πε-ριστρέφεται σέ κυκλικήτροχιά. Τό κάθετο τμή-μα τό στραμμένο, προςτό έδαφος, συγκεντρώ-νει τά ηλεκτρονικά σή-ματα στο ανακλαστικόκάτοπτρο κάτω άπό τόόποίο ωθούνται πολλα-πλασιαζόμενα σ' ένταση,-στο διάστημα. Οταν τάσήματα έπιστρέφουν συγκεντρώνονται πάλι στοκάθετο τμήμα άπό τό ό-ποιο έπιστρέφουν στο δωμάτιο έλεγχου και τώνκομπιούτερς.

τσισον της Αυστραλίας. Μιά ανάλυση του ύλικού τουώς προς άνθρακα και νερό άπό μιά Αμερικανικήεπιστημονική ομάδα της NASA τό 1970, αποκάλυψεπέντε αμινοξέα πού βρίσκονται φυσιολογικά στά ζων-τανά κύτταρα στη γή. Οί επιστήμονες όμως βρήκανεπίσης άλλα 11 αμινοξέα τά όποια δεν παίζουν κανέναουσιώδη ρόλο στους ζωντανούς οργανισμούς. Ανακά-λυψαν επίσης οτι τά αμινοξέα ήσαν σχεδόν τά μισάαριστερόστροφα και τά μισά δεξιόστροφα. Αυτό είναιενα χαρακτηριστικό τών πρωτεϊνικών οργανισμώνστους οποίους τά μόρια τών αμινοξέων διατάσσονταιπρος τήν αριστερά ή δεξιά κατεύθυνση (ώς προς τόεπίπεδο του πολωμένου φωτός) σάν κοχλίας. Έ φ 'όσον όλα τά αμινοξέα τών γήινων οργανισμών είναιαριστερόστροφα αυτό τό εύρημα αποδεικνύει ότι προ-φανώς τά οργανικά υλικά σχηματίζονται στο διάστη-μα περισσότερο με τήν χημική παρά μέ τήν βιολογικήόδό. Αποδείχθηκε επίσης πώς δεν ήσαν αποτέλεσμαγήινης μόλυνσης γιατί σ' αυτήν τήν περίπτωση τάαμινοξέα θά ήσαν όλα αριστερόστροφα.

Οί εργασίες τών αστρονόμων και τών βιοχημικώνθέτουν έπί τάπητος μιά πειστική θεωρία φυσικής χη-μικής εξέλιξης άπό απλές σέ σύνθετες μορφές, καιτελικά πολυσύνθετα μόρια πού είναι ικανά νά μετα-βολιστούν και νά αναπαραχθούν, στην πρωϊμότερη δη-λαδή μορφή ζωής. Έξ αιτίας τής βίαιης συσώρευσηςτης γης στο αρχέγονο νεφέλωμα μέσα σέ τεράστιαπνοή θερμότητας είναι αμφίβολο τό αν σύνθετα οργα-νικά μόρια εξωγήινης προέλευσης θά επιζούσαν γιά

54

Page 57: 054 ainigmata tou sympantos 04

να παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ζωήςστήν γή. Εκείνο πού μετράει είναι το γεγονός ότι ήεξέλιξη των χημικών ενώσεων σε μόρια βιολογικήςάξιας και αυξανομένης συνθετότητας είναι ένα δυεισ-δυτικό φαινόμενο μες το σύμπαν, πού λαμβάνει χώραεκεί όπου οί συνθήκες είναι ευνοϊκές.

Οι ειδικοί γύρω άπό τήν εξωγήινη ευφυΐα προσπα-θούν νά αντιταχθούν στην σοβινιστική αντίληψη γιατις ξένες μορφές ζωής. Υποθέτουν και πιθανολογούνείδη κουλτούρας πού μπορεί νά συσχετιστούν εξωτε-ρικά με ένα απλό δυνατό μυαλό, ηλεκτρικούς όργανι-νισμούς πού ύπερλειτουργούν σε θερμοκρασία δωμα-τίου κι ακόμα τήν δυνατότητα του νά υπάρχει ζωήστο επίπεδο των βασικών πυρινικών σωματιδίων ήότι τέτοια σωματίδια μπορεί νά είναι «κλειστά συστή-ματα» πού διέπονται άπό δικούς τους κανόνες. 'Υπο-πτεύονται ότι ή ζωή δεν είναι περιορισμένη στον τύποάνθρακα - νερού πού ξέρουμε στην Γή αλλά ότι μπορεΐνά προκύψει με μεταλλακτικες λειτουργίες κάτω άπόσυνθήκες ολοκληρωτικά αδύνατες γιά τή γήϊνη ζωή.Ετσι θάταν λάθος νά πιστέψουμε ότι οί ευφυείς μορ-

φές ζωής εξαρτιούνται άπό το οξυγόνο, ή άπό τήνιδιαιτέρα στενή κλίμακα θερμοκρασιών και ατμοσφαι-ρικών πιέσεων στην οποία το υγρό νερό αφθονεί.

'Όμως έχουμε γνώση μονάχα μιας μορφής ζωήςτου τύπου νερού άνθρακα, πού συναντάμε στη γή, κιέτσι υπάρχει ενα δυνατό ερέθισμα νά θεωρήσουμε τοπρόβλημα με τους δρους πού γνωρίζουμε καλλίτερα.Ετσι οι ΕΞΕ επιστήμονες ενδιαφέρονται γιά τήν ύπαρ-

ξη πλανητικών συστημάτων άπό σταθερά, μεγάληςηλικίας άστρα, επειδή αυτά δίνουν πιο πολλές υποσχέ-σεις γιά νά περιέχουν ζωή και πιθανότητα ευφυΐα.Επιπρόσθετα ώς προς τήν παροχή των θερμοκρασιώνκαι τών πιέσεων πού απαιτούνται γιά τις χημικές

αντιδράσεις και τό υγρό νερό τής γήινης ζωής, ταάστρα παρέχουν αντίστοιχα ελεύθερα ποσά ενεργείαςγιά νά ενεργοποιηθούν λειτουργίες όπως ή φωτοσύμ-θεση τών υδατανθράκων στά φυτά.

'Εάν ή γή είναι αξιόπιστη γιά τή ζωή σ' άλλουςπλανήτες, τά άστρα πρέπει νά έχουν άπίσης μεγάληκοσμική διάρκεια ζωής τής τάξης τών 10 δισεκατομ-μυρίων ετών γιά νά διαθέτουν αρκετό χρόνο γιά τιςαπαραίτητες βιολογικές εξελίξεις. Στήν περίπτωσητής γής ή χημική φύση τής εξέλιξης έφτασε στο

Maximum ίσως μέσα σε μερικές εκατοντάδες εκα-τομμυρίων ετών γιά τις αρχέγονες μορφές ζωής. Τέσ-σερα μόλις δισεκατομμύρια χρόνια χρειάστηκαν γιάνά διανυθεί ή τεράστια απόσταση ανάμεσα στους μο-νοκύτταρους μικροοργανισμούς και τους πολυκύττα-ρους, όπως τά σπονδυλωτά, τά θηλαστικά και τέλοςτά πρώτα ανθρωποειδή προικισμένα, με στοιχειώδηευφυΐα πού εμφανίστηκαν στις σαβάνες τής 'Αφρικής,περίπου εδώ και τέσσερα εκατομμύρια χρόνια.

Ό ήλιος, ένας μάλλον κανονικός κίτρινος νάνος τουτύπου G., ευτυχώς έχει μιά διάρκεια ζωής περίπου10 δισεκατομμυρίων ετών, έτσι θά λάμπει ακόμα 5 δι-σεκατομμύρια χρόνια πριν ξεφύγει άπό τήν κύρια τρο-χιά τών άστρων και διασταλεί σ' έναν κόκκινο γίγανταπού θά καταστρέψει κάθε ζωή στήν γή. Ακόμα πιοτυχερά άπό τήν άποψη τής εξέλιξης άλλων μορφώνζωής κι ευφυΐας, είναι περίπου τό 90% τών άστρων,στήν άμεση γειτονιά του άστρικού συστήματος. Τάπιο πολλά έχουν ίση ή μεγαλύτερη κύρια διάρκειαζωής πού φτάνει μέχρι 80 δισεκατομμύρια έτη γιάτό πιο μικρό νάνο ψυχρό αστέρι του τύπου Μ. 'Εκτόςάπό τά πιο μικρά αστέρια πού ή ακτινοβολία τους μπο-ρεί νά είναι πολύ ασθενική γιά νά ενεργοποιήσει χημι-κές μεταβολές, φαίνεται ότι διατίθεται ό χρόνος γιά

Ό Μάρινερ - 6 πλησιά-ζει τον Αρη, κατά εις29 - 31 'Ιουλίου. Σειράφωτογραφιών ή πρώτηάπό απόσταση 1.241.350χιλ. και ή τελευταία άπό3.116 χιλ. Ή τελευταίαδείχνει έναν κρατήρα μεδιάμετρο 38 χιλ. περί-που. Ή λαμπρή περιοχήπου διακρίνεται είναι τοκάλλυμα τον βορείου πό-λου.

55

Page 58: 054 ainigmata tou sympantos 04

Αλλη μία άποψη του μεγάλου ραδιοτηλεσκόπιου τουΆρεσίμπο. Ή προσπάθεια πού καταβλήθηκε για τηντην κατασκευή του ήταν τεράστια, αλλά οι επιστή-μονες υποστηρίζουν ότι το ισχυρότατο αυτό γήινοάντι πιθανό να μας άνοίζει νέες προοπτικές για κά-ποια εξωγήινη επαφή.

να αναπτυχθεί ζωή και εύφυΐα στά πλανητικά συστή-ματα αυτών τών άστρων, έάν παρέχονται βέβαια οιυπόλοιπες ευνοϊκές συνθήκες.

Ή συχνότητα με τήν οποία τά πλανητικά συστή-ματα σχηματίζονται παράλληλα με τ' άστρα είναιένα βασικό ερώτημα, στους υπολογισμούς τών πιθα-νοτήτων ύπαρξης εξωγήινης ζωής και πολιτισμού. Μέ-χρι πρόσφατα, ή δημιουργία τών πλανητών θεωρείτο,όπως και ή ίδια ή ζωή σάν ένα σπάνιο, αν οχι μονα-δικό γεγονός, Μέχρι τά πρώτα τριάντα χρόνια τουαιώνα μας επικρατέστερη ήταν ή άποψη πού ανάπτυξεένας Βρεττανός αστρονόμος ό Σέρ Τζέϊμς Τζίνς—ότιδηλαδή οι πλανήτες του αστρικού συστήματος σχημα-τιζόντουσαν άπό υλικό πού ξεκολλούσε άπό τον ήλιοκαθώς τό αστέρι περνούσε κοντά του. Άλλα άφούτό διάστημα είναι τόσο αχανές, τέτοιες συγκρούσειςθά πρέπει νάναι εξαιρετικά σπάνιες ακόμα και σταπελώρια σύννεφα τών άστρων στο κέντρο του γαλα-ξία. Πράγματι οι αστρονόμοι υπολογίζουν οτι μονάχα10 τέτοιες απώλειες υλικού άπό γειτνίαση έχουν συμ-βεί μέσα σ' ολόκληρη τήν ιστορία τών 10 δισεκατομ-μυρίων ετών του γαλαξία μας.

Πιό πρόσφατα, οί αστροφυσικοί συγκέντρωσαν απο-δεικτικά στοιχεία γιά μία νέα βελτιωμένη επεξεργα-σία της υπόθεσης του νεφελώματος, πού προτάθηκετον 18ο αιώνα άπό τον Έμμανουέλ Κάντ και τονΜαρκίσιο Πιέρ ντε Λαπλάζ. Σ' αυτήν τήν επεξεργα-σμένη θεωρία ό ήλιος κι οι πλανήτες συστέλλονταικαι συμπυκνώνονται άπό ενα συγκριτικά ψυχρότεροσύννεφο διαπλανητικής σκόνης και αερίων πού έχειδιάμετρο αρκετά έτη φωτός. Κατά τήν διάρκεια αυ-τής της συμπύκνωσης ό ήλιος ολοκληρώνεται, με τήνπιό μεγάλη μάζα του άστρικού συστήματος, ένώ οίπλανήτες ενσωματώνουν τό πλείστο της γωνιακής ρο-

Σχέδιο πού παρουσιάζειγενική άποψη του ραδιο-τηλεσκόπιου του Άρεσί/ιπο

56

Page 59: 054 ainigmata tou sympantos 04

πής (της περιστροφικής κίνησης) του σύννεφου πούκαταρρέει. Οι επιστήμονες υποπτεύονται επίσης ότιή δημιουργία του πλανητικού συστήματος είναι απο-τέλεσμα της γωνιακής ροπής, στό δισκοειδές επίπεδοάπό σκόνη κι αέριο, πού περιβάλλει τό αρχέγονοαστέρι, καθώς καταρρέει.

Έάν αυτή ή άποψη αληθεύει θα πρέπει να περιμέ-νουμε άπό τα άστρα πού έχουν μικρές περιστροφικέςκινήσεις, όπως ο ήλιος (πού έχει μια περιστροφικήταχύτητα 2 χιλιομέτρων άνά Second) να έχουν κατα-φέρει να μεταφέρουν την γωνιακή ροπή τους σε μιάομάδα άπό πλανήτες, ενώ άστρα με μεγάλη περιστρο-φική ταχύτητα τής τάξης αρκετών εκατοντάδων χιλιο-μέτρων άνά Second προφανώς να μήν έχουν πλανήτες.Τό πιο ενδιαφέρον είναι ότι φασματοσκοπικές μελέτεςτών κατηγοριών τών άστρων, δείχνουν ότι τά πιομεγάλα και πιο νέα άστρα, πού έχουν ταυτόχροναμικρότερο χρόνο ζωής, έχουν μεγάλη περιστροφικήταχύτητα, άλλα αυτές οί ταχύτητες μικραίνουν παράλ-ληλα με την έλάτωση του μεγέθους και πέφτουν από-τομα για αστέρια του αστρικού συστήματος πού είναισέ γενικές γραμμές μικρότερα. Έάν αυτές οι θεωρίεςευσταθούν για τον ρόλο τών πλανητών, πού παίρνουντήν γωνιακή ροπή τών αστρικών συστημάτων πούανήκουν, τότε είναι πιθανό — χωρίς να αποτελεί συμπέ-ρασμα — οτι τ' αστέρια με μεγαλύτερο χρόνο ζωήςέχουν οικογένειες άπό πλανήτες.

Έξ αιτίας του ότι λάμπουν μόνο άπό ανακλώμενοφώς πού εκπέμπουν άλλοι αστέρες, όπως επίσης έξαιτίας του ότι βρίσκονται πολύ κοντά στις αυτόφω-τες αυτές πηγές, δεν είναι δυνατόν νά παρατηρηθούντηλεοσκοπικά οί πλανήτες ακόμα και τών πιο κοντι-νών άστρων. Εμμεσες όμως παρατηρήσεις είναι δυνα-τές. Προσεκτικές μελέτες μερικών κοντινών άστρων,αποκάλυψαν ύποπτες περιστροφικές κινήσεις, πού δή-νωναν τήν παρουσία σκοτεινών συντρόφων, πιθανώςπλανητών. Ή πλέον τεκμηριωμένη είναι ή παρατή-ρηση του Μπέρναντ Στάρ, κατά τήν οποία σέ μίααπόσταση άπό έξη έτη φωτός (60 τρισεκατομμύριαχιλιόμετρα) βρίσκεται τό τέταρτο κοντινότερο αστέριστό αστρικό σύστημα. Ενας κόκκινος νάνος, αστέριτου τύπου Μ πού έχει τό 15% μονάχα τής μάζαςτου ήλιου, κι είναι τόσο αμυδρό και μικρό, ώστε δένείχε άνακαλυφτεί μέχρι τό 1916. Φαίνεται ότι συνο-δεύεται άπό τουλάχιστον έναν ή πιθανώς δύο σκοτει-νούς συντρόφους στό μέγεθος του Δία ή του Κρόνουκαι είναι ή περιστροφική βαρύτητα αυτών τών σωμά-των πού προκαλεί αυτές τις μικρές κινήσεις.

Ή τελεσίδικη άποψη οτι τά πλανητικά συστήματασυναντιώνται συνήθως ανάμεσα στ' αστέρια πού είναιμικρότερα, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, κι εύ-νοϊκώτερες συνθήκες, αυτή ή άποψη όσο πάει καιθεμελιώνεται. Ενας σημαντικός αριθμός επιστημόνωνπιστεύουν όπως ό Βόν Χέρνερ ότι μάλλον τό 2% άπ'όλα τ' αστέρια του γαλαξία — δύο δισεκατομμύρια —έχουν πλανήτες μέ συνθήκες κατάλληλες γιά χημικέςμεταβολές, οί όποιες όδηγούν στην δημιουργία μορ-φών κωδικοποιημένων γενετικά πού μεταβάλλονταικι αναπαράγονται. Υπάρχουν όμως πολλά αβέβαιασημεία στην εξελικτική πορεία άπό απλούς οργανι-σμούς σέ τεχνικούς πολιτισμούς, Αυτό ήταν και τόκεντρικό θέμα συζήτησης στό διεθνές συνέδριο του'Οργανισμού 'Εξωγήινης Εύφυΐας (ΟΕΕ) πού έλαβεχώρα στό Αστροφυσικό του Μπάϊρακαν τής Ρωσσι-κής Αρμενίας τον Σεπτέμβρη του 1971. Εκτός άπόμεγάλες αντιπροσωπίες διακεκριμένων επιστημόνων

άπό τις ΗΠΑ και τήν Ρωσσία, αυτό τό σπουδαίο συ-νέδριο πλαισιώθηκε άπό συμμετοχές Βρεττανικές, Κα-ναδικές, Ουγγαρέζικες και Τσεχοσλοβάκικες.

Ή αναφορά του ΟΕΕ έξηγούσε τό πρόβλημα τήςεκτίμησης τής φύσης και τής συχνότητας τής πιθα-νής ζωής και ευφυΐας, όπως επίσης και τών τεχνικώνπολιτισμών πού πιθανόν νά άποκαλυφθούν στό σύμ-παν. Πρότεινε επίσης προικισμένες τεχνικές και στρα-τηγικές μεθόδους, γιά ανοιχτή επικοινωνία. Ενα άπότά πιο δύσκολα προβλήματα πού απασχόλησε ερευ-νητικά τους επιστήμονες του ΟΕΕ ήταν ή εξαιρετικάμεγάλη περίοδος, ίσως τέσσερα δισεκατομμύρια χρό-νια, πού χρειάστηκε γιά νά διανυθεί ή ανθρώπινηευφυΐα. Υπήρχε ένα γενικό αίσθημα, πώς ή ευφυΐαεφ' όσον αναπτύχθηκε άπαξ, άπό κει και πέρα ήτανπροσαρμόσιμη γιά κάθε μορφή ζωής. Στήν περίπτωσητου ανθρώπου οί επιστήμονες είπαν ότι :ή εμφάνιση

Ο σταθμός ό Λούνα - 16 τής ΕΣ.Σ.Δ. πυροδοτεί τουςκινητήρες του και απογειώνεται άπό τήν Σελήνη τό1970. Διαστημικοί σταθμοί θά πλαισιώσουν τήνεπιχείρηση γιά τήν έρευνα τής εξωγήινης ζωής, Στούςσταθμούς αυτούς θά γίνονται όλες οί απαραίτητες ερ-γασίες και αναλύσεις δίχως νά χρειάζεται ή μεσολά-βηση της Γης.

57

Page 60: 054 ainigmata tou sympantos 04

του πολιτισμού και αργότερα της τεχνολογίας ήτανμάλλον πιθανή εφ' όσον αρχίζουμε μέ τήν γνώσητης φωτιάς και συνεχίζουμε μέ τήν ανάπτυξη τουσυμβολικού λόγου. Αλλά τό τρομακτικό χρονικόδιάστημα και ό μεγάλος αριθμός τών επί μέρους εξε-λικτικών βαθμίδων στην προσέγγιση της ευφυούςζωής κάνουν τους επιστήμονες διστακτικούς νά δεχτούντήν άποψη του Καθηγητή Σάγκαν της «έπαρσης τήςμετριότητας». Μ' αυτή τήν άποψη, ή γήινη εμπειρίαείναι ό μέσος όρος, χωρίς νά είναι ό μοναδικός, μέ αυ-τήν όμως σάν γνώμονα μπορούμε νά κάνουμε μεγά-

Μοντέλο Ρώσικου τροχιακού σταθμού Σαλιούτ. ΟιΔιαστημικοί σταθμοί θα παίξουν σημαντικό ρόλο.

λες γενικεύσεις και πιθανότητες εξωγήινης ευφυΐαςπού έχει αναπτυχθεί σέ άλλους πλανήτες.

Ενα άλλο σοβαρό πρόβλημα άφορα τον χρόνο ζωήςαυτών καθεαυτών τών τεχνικών πολιτισμών. Εχουμεδει ξεκάθαρα πώς στους καιρούς μας, ενώ ή ευφυΐαείναι εξαιρετικά προσαρμόσιμη, και ώς έκ τούτουέχει μιαν αδρά προσδιορισμένη αξία γιά τήν επιβίωσημας, δέν παραμένει σταθερή μέσα σ' ένα χρονικό διά-στημα. Αυτό συμβαίνει γιά λόγους όπως είναι ό υπερ-πληθυσμός, ή εξάντληση του όρυκτού πλούτου, ό γενε-τικός εκφυλισμός, ή αυτοκαταστροφή σέ ολέθριουςπολέμους, τό αστυνομικό κράτος, ή πνευματική στα-σιμότητα έξ αιτίας και άλλων απειλών τής ζωής μας.Ό Βόν Χέρνερ έχει υπολογίσει πώς ένώ ή ευφυία μπο-ρεί νά έχει άναπτυχτεί, άλλοτε σέ διαφορετικό χρόνο,στους μισούς άπ' όλους τους πλανήτες πού είναι κατάλ-ληλοι γιά ζωή, τό χρονικό διάστημα γιά τεχνικούςπολιτισμούς πιθανόν νά είναι τόσο μικρό, τής τάξηςτών 10.000 ώς 100.000 ετών. Παίρνοντας τους πιοαισιόδοξους υπολογισμούς, διαχωρίζει αδρά δύο ακραίεςτιμές 600 ετών και 6000 τρισεκατομμυρίων χιλιομέ-τρων γιά τις αποστάσεις μεταξύ πολιτισμένων πλα-νητών του γαλαξία μας.

Εκτιμήσεις τής απόστασης άλλων διαπλανητικώνπολιτισμών είναι κρίσιμες γιά τό πρόβλημα του ΟΕΕ,έξ αιτίας τής επίδρασης πού έχουν στην κλίμακα κάθεπροτεινόμενης έρευνας γιά σήματα, ή γιά τήν στρα-τηγική πού πρέπει νά ακολουθηθεί ή ακόμα γιά τόείδος τής «συνομιλίας» πού μπορεί νά επιτευχθεί.Σύμφωνα μέ τήν άποψη του Βόν Χέρνερ, πού εκτι-μάει τις αποστάσεις πού χωρίζουν τους επιζώντεςδιαπλανητικούς πολιτισμούς, ένας ξένος εξωγήινος

58

πολιτισμός θάπρεπε νά εκπέμπει σήματα τουλάχι-στον γιά 600 χρόνια «στά τυφλά» γιά νά περιμένειότι τό πρώτο σήμα θά φτάσει σέ κάποιον άλλο πολι-τισμό. Έάν τέτοια συστήματα είχαμε συλλάβει έδώστή γη, και προσπαθούσαμε νά απαντήσουμε αμέσως,θάπρεπε νά περάσουν 600 χρόνια γιά νά αντιληφθείτήν υπαρξή μας ό πολιτισμός πού έστειλε τό σήμα.Ετσι ή άλλοιώς μέ αφετηρία τή γη ή κατεύθυνση

τής διαπλανητικής κοινωνίας θά ήταν μονοσήμαντηγιά τουλάχιστον 1200 χρόνια πριν πάρουμε τήν πρώτηαπάντηση στο σήμα μας.

Οί επιστήμονες πού συμετέχουν στον ΟΕΕ θεωρούντό πρόβλημα τής άμεσης επαφής μέ άλλους πολιτισμούςδυνατό μέσω διαπλανητικών πτήσεων, αλλά γενικάπρεσβεύουν ότι μιά τέτοια προσπάθεια είναι πολύπιο σπουδαία αλλά και πιο δαπανηρή και πιο δύσκοληάπό τό νά εγκαταστήσουν τηλεπικοινωνίες. Τό πρό-βλημα όμως έδώ είναι ή Ειδική θεωρία τής σχετικό-τητας του Αϊνστάϊν πού σήμερα αποτελεί δυνάστητής επιστήμης. Σύμφωνα μ' αυτήν, κανένα υλικό σώμαδέν μπορεί νά φτάσει και νά ξεπεράσει τήν ταχύτητατου φωτός. (Συμβολίζεται πιθανώς ώς C) πού είναι300000 χιλιόμετρα άνά δευτερόλεπτο. 'Ακόμα περισ-σότερο, ή Ειδική Σχετικότητα προβλέπει ότι ή μάζατου ύλικού συστήματος, είτε αυτό είναι ηλεκτρόνιο,είτε είναι διαστημόπλοιο, αυξάνει απεριόριστα καθώςτό σώμα πλησιάζει τήν ταχύτητα του φωτός, κι όταν

Τεράστιο ραδιο-τηλεσκόπιο τής Ε.Σ.Σ.Δ. του Τρο-χιακού Συστήματος.

Page 61: 054 ainigmata tou sympantos 04

τήν φτάσει ή μάζα του γίνεται άπειρο. Έ φ ' όσον δένυπάρχει νοητή δύναμη μες τόν συνεχή χώρο - χρόνομας ούτε επίσης καταστροφή τής ύλης και άντιύληςμε 100% απόδοση, πού θα μπορούσε νά κινήσει μιανάπειρη μάζα συμπεραίνουμε ότι ή ταχύτητα του φωτόςείναι απόλυτο όριο ταχύτητας και ώς εκ τούτου έναςβασικός φραγμός των διαπλανητικών πτήσεων.

Ενα χαρακτηριστικό παράδοξο τής θεωρίας τήςΕιδικής Σχετικότητας είναι τό γεγονός ότι ή ροήτου χρόνου επιβραδύνεται για αντικείμενα πού πλη-σιάζουν τίς σχετιστικές ταχύτητες. Ενα διαστημό-πλοιο πού θα μπορούσε νά φτάσει τα 99,999% τήςταχύτητας του φωτός θα κάλυπτε τήν απόσταση τωνδύο εκατομμυρίων ετών φωτός, ώς τόν κοντινό γαλλα-ξία Ανδρομέδα σε 23 χρόνια διαστημικού χρόνου.Περισσότερα όμως άπό δύο εκατομμύρια χρόνια θαπερνούσαν έξω στο Σύμπαν κατά τή διάρκεια αύτούτου ταξιδιού. Αύτη ή άποψη, του ταξιδιού σέ ταχύ-τητες πού νά πλησιάζουν τήν ταχύτητα του φωτός,φούσκωσε τά μυαλά των συγγραφέων επιστημονικήςφαντασίας. Εχουν γραφτεί φανταστικές ιστορίες όπουομάδες κάνουν διαπλανητικές πτήσεις, σέ πολύ μικρό-τερες ταχύτητες, ενώ οι επιβάτες και πλήρωμα βρί-σκονται παγωμένοι σέ μια νάρκη κατά τήν διάρκειαπτήσεων πού διαρκούν χιλιάδες χρόνια. Καθώς μπο-ρούμε νά εξασκήσουμε άμεση διαπλανητική επαφήδηλαδή εξερεύνηση, των κοντινότερων άστρων με πλα-νητικά συστήματα, φαίνεται πώς τά διαστημικά ταξί-δια θά περιοριστούν αποκλειστικά σέ αυτόματες απο-στολές, όπως τής Αμερικής και τής Ρωσίας, πούέχουν ήδη έπισκεφτεί άλλους πλανήτες του άστρικούσυστήματος. Εάν έπιτευχθούν ποτέ διαπλανητικάταξίδια μέ ανθρώπους, αυτό θά γίνει πιθανότατα,άφού έχουμε ήδη αποχτήσει επικοινωνία μέ κάποιονάλλο εξωγήινο πολιτισμό.

Ενα άπό τά πιο σκοτεινά ερωτήματα στίς μελέτεςτής εξωγήινης ευφυΐας αφορά τήν κλίμακα του εξω-γήινου πολιτισμού πού είναι δυνατό νά υπάρχει στοΣύμπαν. Γιά παράδειγμα ό Ρώσσος αστροφυσικός Ν. Σ.

Δύο απόψεις του Αρη παρμένες στίς 10 Αυγούστουή μία και στίς 21 Αυγούστου η άλλη, όπου φαίνονταιτά αντίθετα ημισφαίρια του μυστηριώδους αύτού πλα-νήτη. Υπάρχει ζωή στον Αρη; Στό ερώτημα αυτόσύντομα θά δώσουν απάντηση οι επιστήμονες.

Καρντάσεβ πρότεινε μιά ταξινόμιση των πιθανών πο-λιτισμών ώς προς τήν ταχύτητα πού έχουν. Ή γηείναι ένας πολιτισμός του τύπου Ι γιατί παράγειπερίπου έξη τρισεκατομμύρια Βάτ. Ενας πολιτισμόςτύπου II θά διέθετε ισχύ ίση μέ ένα μέσο αστέρι όπωςό ήλιος - 100 τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων Βάτ.Οι πιο παλιοί και οι πιο προηγμένοι πολιτισμοί πούκατατάσσονται στον τύπο III θά διαθέτουν τήν εκπεμ-πόμενη ισχύ ενός ολοκλήρου γαλαξία 10 τρισεκατομ-μύρια τρισεκατομμυρίων Βάτ. Αν και δεν γίνεταικαμιά σκέψη επικοινωνίας μέ αυτούς τους προηγμέ-νους πολιτισμούς, — ακόμα και τους μακρινούς γαλ-λαξίες — είναι πιο εύκολο νά εντοπίσουμε αυτούς παράτους κοντινούς πολιτισμούς του τύπου Ι του γαλα-ξία μας.

Ό καθηγητής Σάγκαν παραπονείται πώς εξαιρε-τικά προηγμένοι πολιτισμοί θά ενδιαφερθούν νά επι-κοινωνήσουν μέ τή γή τόσο, όσο έμείς ενδιαφερόμα-στε νά επικοινωνήσουμε μέ τά πρωτόζωα. Πιστεύειεπίσης πώς ή έρευνα των τύπων II και III πολιτι-σμών μπορεί νά προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες γιάλήψεις κάποιου συστήματος γιατί ό μέν II επικοινω-νεί μέ τους κοντινούς γαλαξίες, ό δέ III μέ όλο τόυπόλοιπο Σύμπαν. Τό πιο δυσοίωνο είναι, πώς υπο-πτεύεται ότι ή διάρκεια ζωής των πολιτισμών τουτύπου Ι είναι τόσο μικρή ώστε δέν μπορούν νά μπουνμές τό πεδίο τής γήινης επικοινωνίας. Αν πράγματιυπάρχουν τέτοιοι πολιτισμοί πιθανόν νά κυριαρχούνστίς διαπλανητικές πτήσεις μέ μέσα πού έμείς ούτεκαν μπορούμε νά φανταστούμε. Πιθανόν επίσης νάμπορέσουμε νά εντοπίσουμε τά σήματα «σημαδού-ρες πλεύσεως» πού θάχουν βάλει κοντά σέ επικίνδυναμέρη «μαύρες τρύπες» πού καταρρέουν περιστροφικά.Έξ άλλου πιθανόν νά έχουν εφεύρει τρόπους έκμετά-λευσης ενεργείας άπό άστρα πού άποτελούνται άπόπαλλόμενα νετρόνια, σάν κι αυτό πού κόλλησε στόνεφέλωμα Crab ή ακόμα άπό ύποπτες μαύρες τρύπεςόπως ή Cyynus Χ.

Υπάρχουν μυριάδες προτάσεις γιά τήν τεχνική τήςδιαπλανητικής επικοινωνίας, πού καλύπτουν στην πρα-γματικότητα όλο τό ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, άπότίς τεχνικές εκπομπές σέ μήκος κύματος 1 εκατοστόμέχρι τά μήκη κύματος των άκτίνων λέιζερ. Ολαβέβαια έχουν περιοριστεί στην ταχύτητα του φωτός,απαιτώντας μ' αυτόν τόν τρόπο ένα μεγάλο χρονικό

59

Page 62: 054 ainigmata tou sympantos 04

διάστημα για διαπλανητική επικοινωνία. (Μια σκαν-δαλιστική πρόταση άφορά ένα υποθετικό σωματίδιοπού ονομάστηκε Taxyon, και πού μπορεί νά έχειταχύτητα μεγαλύτερη άπο τήν του φωτός. Τα σωμα-τίδια αυτά ουδέποτε έχουν παρατηρηθεί και ή Ειδικήθεωρία της Σχετικότητας ισχυρίζεται ότι θά ταξί-δευαν πίσω στο χρόνο. Ή ιδέα ενός τηλεφώνου μεTaxyon προκαλεί τόσα τρομερά παράδοξα στή συζή-τηση της, ώστε οι πιο πολλοί επιστήμονες και μαθη-ματικοί θεωρούν τά Taxyon σάν μια απλή φαντα-σιοπληξία).

Οι επιστήμονες της έρευνας για τήν εξωγήινη ευ-φυία θεωρούν γενικά ότι ή μετάδοση στην κλίμακατων 1 εως 20 GH2 υπόσχεται πολλά. (1 GH2 = 1 γι-γαχέρτζ = 1, δισεκατομμύριο κύκλοι άνά δευτερόλε-πτο). Τούτο δε γιατί ό ουρανός για τήν ώρα δεν άντι-δρά σ' αυτήν τήν περιοχή συχνοτήτων. Μερικές μελέ-τες έχουν ήδη γίνει στο χαμηλότερο μέρος αυτής τηςκλίμακας. Το 1960 ό Δρ. Φράνκ Ντέϊκ του Πανεπι-στημίου του Κόρνελ διηύθυνε τήν πρώτη απελευθε-ρωτική έρευνα γιά εξωγήινα σήματα με ενα κινητόραδιοτηλεσκόπιο σέ σχήμα δισκοειδές 27 μέτρων, στίςΗΠΑ. Ή έρευνα αφορούσε μονάχα δύο τύπων αστέρια.Το 'Εψιλον Έριντάτ στά 10,8 έτη φωτός και τοΓκέτι στά 11,9 έτη φωτός. Οι επιστήμονες χρησιμο-ποίησαν τήν συχνότητα των 1,42 GH2 το περίφημομήκος κύματος των 21 χιλιοστών γιά ουδέτερο υδρο-γόνο μες το σύμπαν πού είχαν ανακαλύψει πριν εννιάχρόνια. Αυτή ή συχνότητα προτιμήθηκε άπ' όλη τήνκλίμακα γιά τήν περίπτωση πού κάποιος έπικοινωνί-σιμος πολιτισμός θ' αποφάσιζε νά τήν χρησιμοποιήσει,γιά νά προκαλέσει τήν προσοχή άλλων πολιτισμών.

Στά 1968 Ρώσοι ραδιοαστρονόμοι του 'ΙνστιτούτουΓκόργκυ γιά τήν Ράδιο φυσική επανεξέτασαν αυτέςτις δύο πηγές, όπως επίσης και 10 άλλες συμπεριλαμ-βάνοντας και τον γαλαξία Ανδρομέδα, στά 21 και 30εκατοστά, άλλα χωρίς κανένα θετικό αποτέλεσμα. Σή-μέρα μία ομάδα άπό Αμερικανούς αστρονόμους έρευναπερίπου 500 αστέρια σε αποστάσεις μέχρι 80 έτηφωτός με μία δισκοειδή αντένα 100 μέτρων, αλλάμέχρι τώρα δέν έχουν συλλάβει κανένα σήμα.

Οι εξπέρ θά έχουν απογοητευτεί πού όλες αυτέςοι έρευνες δέν έχουν δώσει κανένα αποτέλεσμα. 'Ανακούσουμε τήν αισιόδοξη άποψη του καθηγητή Σάγ-καν θά μάθουμε ότι υπάρχουν ενα εκατομμύριο τεχνι-κοί πολιτισμοί μες τον Γαλαξία θά πρέπει νά έπι-σκοπίσουμε 100000 άστρα γιά νάχουμε λογική ευκαι-ρία νά επιτύχουμε επαφή. Οί υπολογισμοί άλλων όπωςτου Δρος Βόν Χέρνερ λένε οτι πρέπει νά έπισκοπίσουμεπερίπου 300000 άστρα πριν λάβουμε το πρώτο σχήμαεξωγήινης ευφυίας, Μια τέτοια προσπάθεια θά άπαι-τούσε προφανώς μιά εθνική ή διεθνή δέσμευση. Μιάομάδα άπό Αμερικανούς επιστήμονες πρότεινε το σχέ-διο «Κύκλωψ», ενα φιλόδοξο σχέδιο πού θά κοστίσειτουλάχιστο 10 δισεκατομμύρια δολλάρια δηλαδή τομισό κόστος του προγράμματος Απόλλων γιά τήνΣελήνη. Τά χρήματα χρειάζονται για νά στηθούν 1000κινητά ραδιοτηλεσκόπια σάν κι αυτό πού αναφέραμε,με τήν ακτίνα τών 100 μέτρων, σ' έναν «κήπο» 20 τε-τραγωνικών χιλιομέτρων. Γιά περισσότερα άπό τριάν-τα χρόνια, αυτή ή πελώρια σειρά τηλεσκοπίων — πούθά λέγεται Κυκλόπολις — θά επισκοπεί 1000000 ά-στρα παρόμοια με τον ήλιο σε αποστάσεις μέχρι 100έτη φωτός και σέ συχνότητες πού θά ποικίλουν άπό1,42 GH 2 γιά το ουδέτερο υδρογόνο μέχρι 1662 G H 2

γιά τή ρίζα του υδροξυλίου (ΟΗ).

60

Ποια θά είναι ή επίδραση στην κουλτούρα μαςάπό τήν επικοινωνία με κάποιον άλλο πολιτισμό; Θάτολμήσουμε ποτέ νά στείλουμε απαντήσεις; Μερικοίεπιστήμονες πιστεύουν ότι μετά άπό άρκετούς αιώ-νες διαπλανητικής επικοινωνίας, πιθανώς θά χάσουμετήν πολιτιστική μας ταυτότητα και θά συγχωνευτούμεμε τήν πλατύτερη διαπλανητική κουλτούρα, έτσι όπωςσυνέβη στή γη, όταν καταστράφηκε ή κουλτούρα τηςΛίθινης Εποχής άπό τήν κοντινή της επαφή μέ τονσύγχρονο πολιτισμό. 'Αλλοι όπως ό Δρ. 'ΑλμπερτΧίμπς εκφράζει αμφιβολίες γιά το αν θά απαντήσου-με στά σήματα. Προειδοποιεί ότι ακόμα κι ένας καλο-κάγαθος εξωγήινος πολιτισμός μπορεί νά μας θεωρείσάν κάτι περισσότερο άπό κατοικίδια ζώα, ή ακόμανά μας βλέπει όπως εμείς τό γουρούνι πού το φροντί-ζουμε. μέ ευγένεια και τό σφάζουμε γιά νά τό φάμε.(«Δέν περπατάμε στον δρόμο της ζωής χέρι - χέριμέ τό γουρούνι επειδή δέν έχουμε πνευματική συγγέ-νεια» παρατηρεί ό Χίμπς» και θάμαστε πολύ κουτοίαν σκεφτούμε ότι ανώτερα είδη ζωής άπό άλλο πλα-νήτη θά μας φερθούν καλλίτερα»).

'Αλλά οι πιο πολλοί επιστήμονες άψηφούν αυτούςτους φόβους. 'Αποδεικνύουν ότι οί επικοινωνίες θάρυθμίζονται μέ τήν ησυχία τους, χωρίς άγχος, καιότι είναι πιθανή μιά άμεση επαφή μέ εξωγήινους πολι-τισμούς. Τό πιο σπουδαίο δε είναι πώς ή ανθρώπινηφυλή θά είναι σέ θέση νά δέχεται ή νά απορρίπτειτά συνθήματα πού συλλαμβάνει. Δέν εξετάζουν τήνπιθανότητα ότι ένας κακόβουλος εξωγήινος μπορείνά μας μεταδώσει ένα μοχθηρό πρόγραμμα ηλεκτρο-νικού εγκεφάλου πού αν ακολουθήσουμε τις οδηγίες

Μιά καταπληκτική φωτογραφία της Άρειανής επιφά-νειας παρμένη άπό τήν ερευνα του Μαρς - 3 ,τό 1972.

του, θά έχει καταστροφικές συνέπειες γιά μας—αυτόείναι και τό θέμα μιας ιστορίας επιστημονικής φαν-τασίας του 'Αγγλου κοσμολόγου Φρέντ Χόϋλ. Ε π ι -μένουν ότι οί άνθρωποι θά μπορούν νά αναλύσουν τέ-τοια «εξαγόμενα είδη» άπό άλλους πολιτισμούς, νάπροσδιορίσουν τό σκοπό τους καί να κάνουν ελεύθερηεπιλογή στο νά δεχτούν ή νά τά απορρίψουν.

Ά π ό τή θετική πλευρά του θέματος πιστεύουν ότιή επικοινωνία μ' έναν άλλο πολιτισμό θά μπορούσενά επιφέρει πολλά ώφέλη γιά μας, ιδιαίτερα έάν μπο-ρέσουμε νά μάθουμε πώς ή άλλη κουλτούρα κατάφερενά αντισταθεί στους παράγοντες πού καταστρέφουντήν ευφυία και τήν τεχνολογία, προσδιορίζοντας τότετό χρόνο ζωής του δικού μας πολιτισμού.

Και σύμφωνα μ' αύτη τήν άποψη οι επιστήμονες

Page 63: 054 ainigmata tou sympantos 04

καταλήγουν. «Εάν ανακαλυφθούν εξωγήινοι πολιτι-σμοί, τα αποτελέσματα στις ανθρώπινες επιστημο-νικές και τεχνολογικές ικανότητες θά είναι ασύλ-ληπτα, και ή ανακάλυψη αυτή θά επηρεάσει δλο τομέλλον του ανθρώπου. Ή πρακτική και ή φιλοσοφικήσημασία μιας έπιτυχιμένης επαφής μέ έναν εξωγήινοπολιτισμό θάναι τόσο τεράστια πού θά προσδιορίσειτήν αποστολή της υπαρξιακής αγωνίας. Οί επιπτώσειςμιας τέτοιας ανακάλυψης θά προστεθούν στό σύνολοτης ανθρώπινης γνώσης».

(Παρά τόν ενθουσιασμό όλων αυτών των υποστη-ρικτών της έρευνας για εξωγήινους πολιτισμούς είναιπολύ αμφίβολο άν οι κυβερνήσεις θά θελήσουν να δια-θέσουν τα εφόδια για ενα τόσο δαπανηρό κι αβέβαιοεπιχείρημα τουλάχιστον στό προσεχές μέλλον. Νέεςόμως επιτεύξεις ίσως μπορέσουν να μεταβάλλουν αυτήτήν στάση. Αν, παραδείγματος χάρη, το διαστημό-πλοιο Βίκιγκ πού θά σταλεί στον 'Αρη, το καλοκαίριτου 76 ανακαλύψει ίχνη ζωής σ' αυτόν τόν πλανήτη,ή ζωή στό διάστημα θά πάψει να είναι μια πιθανότηταβασισμένη σε προτάσεις αλλά θά γίνει μιά απλή στα-τιστική. Παρόμοια, αν μελλοντικές διαστημικές απο-στολές στον Δία ή στον Satyrn και τους δορυφό-ρους τους αποδείξουν περίεργες μορφές ζωής, πούδέν μοιάζουν καθόλου μέ τήν χημική μας δομή, ήπρόταση γιά άλλες ξένες μορφές ζωής και ευφυΐαςθά ισχυροποιηθεί απεριόριστα).

Μολαταύτα το να ψάχνεις γιά άλλον ευφυή πολιτι-σμό ανάμεσα στ' αστέρια είναι ασύγκριτα πιο δύσκολοάπ' το να γυρεύεις βελόνα στ' άχυρα. Σ' αυτό τοπαροιμιώδες πρόβλημα, ξέρουμε πώς είναι ή βελόνα,κι έφ' όσον είναι φτιαγμένη άπό ατσάλι ξέρουμεπώς μπορούμε να απλοποιήσουμε τό πρόβλημα μαςχρησιμοποιώντας ένα μαγνήτη, Ψάχνοντας γιά ένανάλλο πολιτισμό, δέν ξέρουμε πού νά ψάξουμε, δέν

Εγχρωμη φωτογραφία της Γης παρμένη άπό τό Δια-στημικό σταθμό Ζόντ - 7 της Ε.Σ.Σ.Α., τό 1969.

ξέρουμε τά εργαλεία πού θά πρέπει νά χρησιμοποιή-σουμε γιά τήν ερευνά μας, δέν ξέρουμε πώς θά είναιένα εξωγήινο σήμα και άν θά μπορούμε νά τό άπο-κρυπτογραφίσουμε ή ακόμα άν θά είναι ευεργετικόή απειλητικό γιά τόν πολιτισμό μας. Μέ όσα ειπώθη-καν, τό γεγονός είναι πώς ή επικοινωνία μέ μία άλληάλλη ευφυΐα θά ήταν ένα στιγμιαίο επίτευγμα γιάτήν ανθρώπινη φυλή και ως έκ τούτου όχι ένα τόλμημαπού θά χανόταν μέσα άπ' τά χέρια μας.

Henry Simmons

Μια πολύτιμη προσφορά των εκδόσεων Μπουκουμάνηστό αναγνωστικό κοινό του τόπου μας

ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ

Διευθυντής: Δημήτρης Δούκαρης'Ενα περιοδικό πνευματικού προβληματισμού, έρευνας και διαλόγου.

'Ενα ελεύθερο βήμα γιά κάθε ελεύθερο άνθρωπο πού στοχάζεται ελεύθερα.

Κυκλοφορεί στις 15 κάθε μήνα

Π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς , ε γ γ ρ α φ έ ς σ υ ν δ ρ ο μ η τ ώ ν :

Μ α υ ρ ο μ ι χ ά λ η 1 , ' Α θ ή ν α ( 1 4 3 ) , τ η λ . 6 0 6 . 3 1 3 , 6 1 8 . 5 0 2

61

Page 64: 054 ainigmata tou sympantos 04

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΕΛ-

ΞΕΩΣ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ

'Ενα άπό τά πειράματα πού απα-σχόλησαν το πλήρωμα του διαστη-μοπλοίου ΑΠΟΛΛΩΝ - 17 κατά τηδιάρκεια του ταξιδιού του στη Σε-λήνη, ήταν τό σχετικό μέ τη μέτρη-ση των έλξεων πού άσκούνται στηνεπιφάνεια της άπό τόν 'Ηλιο, τηΓη την ίδια τή μάζα της.

Τά προβλήματα πού σχετίζονταιμέ τή φύση τών δυνάμεων έλξεωςτών υλικών σωμάτων, της γνωστήςσάν «παγκοσμίου έλξεως», έρευνούν-ται εντατικά κατά τά τελευταίαχρόνια σέ παγκόσμια κλίμακα. Οίσχετικές μελέτες, πού ξεπέρασαντο στάδιο της θεωρητικής διερεύνι-

σης του προβλήματος έχουν μπειστο στάδιο του πειραματισμού καίπροχωρούν μέ ικανοποιητικό ρυθμό.'Ηδη υπάρχουν σοβαρές ενδείξειςότι παρατηρήθηκαν «κύματα βαρύ-τητας». Αυτό, θά αποτελέσει μιάάπό τις μεγαλύτερες επαναστάσειςστή Φυσική καί γενικότερα στή σκέ-ψη τών σύγχρονων επιστημόνων,έάν αποδειχτεί αληθινό.

Στή Γη έγιναν πολλές προσπά-θειες γιά τήν εξακρίβωση της κυμα-τικής φύσης της βαρύτητας μέ πει-ραματικές διατάξεις. 'Ομως οι δυ-σκολίες πού παρουσιάζονται είναικυριολεκτικά αξεπέραστες. Ή Σε-λήνη, μέ τή νεκρή φύση καί κυρίωςτήν αμετάβλητη επιφάνεια της απο-τελεί ιδανικό τόπο διεξαγωγής τώνκατάλληλων πειραμάτων. Επειδή

62

όμως τά σχετικά πειράματα, άπαι-τούν αρκετό χρόνο, οί τεχνικοί τηςΝΑΣΑ κατασκεύασαν ειδικό όργα-νο πού τό ονόμασαν «βαρυτόμετρο»πού έγκαταστάθηκε καί λειτουργείήδη στην επιφάνεια της Σελήνης καίστέλνει στή Γη τά στοιχεία τώνμετρήσεων του.

'Αν καί τό πείραμα αυτό είναιένα άπό τά σημαντικότερα πού έγι-ναν κατά τή διάρκεια τών ταξιδιώντών αμερικανών αστροναυτών στήΣελήνη, έν τούτοις, δέν του δόθηκεμεγάλη δημοσιότητα. Επίσης δένδόθηκαν ακόμα στο κοινό τά απο-τελέσματα αύτού του πειράματος.'Ισως αυτό νά οφείλεται στο ότιτό πρόβλημα της βαρύτητας είναιελάχιστα «θεαματικό» ώστε νά μήνενδιαφέρει τό ευρύ κοινό.

ΜΕΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΑ

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

'Ολο καί μεγαλύτερη εκτίμησηκαί αναγνώριση άποσπά άπό τόνεπιστημονικό κόσμο της Δύσης καίκυρίως της Αμερικής ή νέα επι-στήμη ή ΜΕΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΑ.

Ή επιστήμη αυτή πού είναι καίπολυπλόκαμη άρχισε νά προβάλειστο προσκήνιο της δημοσιότηταςπριν άπό οκτώ περίπου χρόνια. Τιςβασικές γνώσεις καί μεθόδους τηςδανείστηκε άπό άλλες επιστήμες,όπως ή οικονομολογία, ή κοινωνιο-λογία, τά μαθηματικά, ή στατιστι-κή καί άλλες ειδικές επιστήμες. Σκο-πός της μελλοντολογίας είναι ήπρόγνωση του απώτερου μέλλοντοςκαί ή υπόδειξη βελτιώσεων, ότανή εικόνα του δέν είναι ικανοποιη-τική, όπως προβλέπεται άπό τιςχρησιμοποιούμενες μεθόδους άνά-λυσής του.

Κατά τήν περίοδο τής πρώτης ά-νάπτυξής της δημιουργήθηκαν στοπλαίσιο της μελλοντολογίας ποικί-λες τάσεις, πού ένώ απέβλεπανστους ίδιους σκοπούς, έδιναν έμφα-ση σέ διαφορετικές συνθήκες άπότις όποιες ξεκινούσαν. Λόγου χάρη,μερικοί μελλοντολόγοι έτειναν νά

παραγνωρίζουν τή σημασία του πα-ρόντος καί τών γεγονότων πού δια-δραματίζονται στή διαμόρφωση τουαπώτερου μέλλοντος. 'Αλλοι έβλε-παν τό παρόν σάν αφετηρία τής ανα-λύσεως. Αυτοί οι τελευταίοι τεί-νουν νά επικρατήσουν σήμερα. Οίπερισσότεροι μελλοντολόγοι δέχον-ται ότι μόνο άπό μιά συστηματικήανάλυση τών τάσεων του παρόντοςείναι δυνατό νά προκύψουν έπιστη-μονικά εδραιωμένες προγνώσεις γιάτό τι καταστάσεις μπορεί νά προ-κύψουν σέ 50 ή 100 χρόνια καί τιπρόνοια μπορεί νά ληφθεί γιά νάάποφευχθούν δυσάρεστες εξελίξεις.Ή άποψη αύτη θεωρείται πολύ λο-γική καί έμψυχωτική στις προεκτά-σεις της. Σήμερα είναι γενικά παρα-δεκτό ότι τό μέλλον δέν είναι από-λυτα προκαθορισμένο ή αποτέλεσμακάποιας διαδικασίας τής ιστορίας,αλλά διαμορφώνεται άπό τόν ίδιοτόν άνθρωπο καί μπορεί νά μετα-βληθεί ανάλογα μέ τις θελήσεις του.Τό δίδαγμα αυτό αποτελεί τή βάσηκαί τό περιεχόμενο τής μελλοντο-λογίας.

Κατά τά τελευταία τέσσερα χρό-νια περισσότερα άπό 200 κολλέγιαή πανεπιστήμια τών ΗΠΑ άρχι-σαν μαθήματα μελοντολογίας. Όαριθμός αυτός δέν είναι βέβαια πολύμεγάλος, άν ληφθεί ύπ' όψη ότι τάανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα τώνΗΠΑ ανέρχονται σέ 2.600 περίπου.'Ομως, πριν άπό όκιώ χρόνια, μα-θήματα συστηματικής μελέτης τουμέλλοντος, διδάσκονταν μόνο σέ ένακολλέγιο τής Νέας 'Υόρκης. Ή δια-φορά πού παρατηρείται δείχνει τόενδιαφέρον γιά τήν νέα επιστήμη.

Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ

ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΩΝ

ΣΕ ΚΥΒΟΠΛΙΝΘΟΥΣ

ΙΤά άπορρίματα άποτελούν, ώς

γνωστό, μεγάλο πονοκέφαλο γιάτους κατοίκους τών σύγχρονων πό-λεων, καί ακόμα μεγαλύτερο γιάτους οργανισμούς πού είναι επιφορ-τισμένοι μέ τήν αξιοποίηση ή τήνκαταστροφή τους. Τά τελευταία χρό-νια γίνεται προσπάθεια γιά τήν άξιο-

Page 65: 054 ainigmata tou sympantos 04

ποίηση τους σάν καύσιμη ύλη. 'Ο-μως, τά αποτελέσματα της προσπά-θειας αυτής δεν είναι ικανοποιητικά.Ή παραγωγή λιπασμάτων άπό ά-πορρίματα είναι μία λύση πού φαί-νεται αρκετά καλή, τόσο για τίς πό-λεις πού προσπαθούν να απαλλαγούνάπ' αυτά, όσο και για τή γεωργίαπού ζητά όλο και περισσότερα λιπά-σματα για τις καλλιέργειες και τήγεωργική παραγωγή. Σοβαρό πρό-βλημα παρουσιάζεται σ' αυτή τήπερίπτωση, γιατί δεν είναι εύκοληή απαλλαγή τους άπό τους πάσηςφύσης νοσογόνους παράγοντες πούαναπτύσσονται σ' αυτά.

Τελευταία μιά αμερικανική εται-ρεία ανάγγειλε ότι σχεδίασε και κα-τασκευάζει εγκαταστάσεις επεξερ-γασίας άπορριμάτων πού μπορούν

άφ' ενός μεν να ξεχωρίζουν τις χρή-σιμες ύλες για να χρησιμοποιηθούνκαι πάλι, ένώ τά υπόλοιπα μετα-τρέπονται σε δομικά υλικά. Συγκε-κριμένα, έξυγειαίνονται και με κα-τάλληλη επεξεργασία μετατρέπον-ται σε ογκολίθους μεγάλης πυκνό-τητας πού είναι χρήσιμοι σε κατα-σκευές αναχωμάτων, ή μεγάλων έρ-γων διαμορφώσεως, π.χ., διευθετή-σεως ποταμών, ακτών, ενισχύσειςκυματοθραυστών κλπ. Σέ περίπτω-ση πού δέν είναι δυνατόν νά χρησι-μοποιηθούν, τότε μπορούν νά απορ-ριφθούν στή θάλασσα χωρίς τον πα-ραμικρό κίνδυνο μόλυνσης ή ακόμακαι νά άποτεθούν στο έδαφος. Οιογκόλιθοι αυτοί, έχουν βάρος δύοτόννων. Το εργοστάσιο μπορεί νάεπεξεργαστεί μέχρι 6.720 τόννουςτήν ήμερα, δηλαδή το σκουπιδο-προϊόν μιας αρκετά μεγάλης σύγ-χρονης πόλης. Το κόστος των εγκα-ταστάσεων δέν ξεπερνά τά 10 εκα-τομμύρια δολλάρια, και μπορεί νάεγκατασταθεί σέ έκταση 23 περίπουστρεμμάτων. Ό κατασκευαστικόςοίκος αναλαμβάνει τήν εκτέλεση ολό-κληρου του έργου, άπό της αρχικήςμελέτης μέχρι τήν ανέγερση καισυμπλήρωση του συνόλου των εγκα-ταστάσεων.

Στίς εγκαταστάσεις αυτές, τά αυ-τοκίνητα αποκομιδής θά άφίνουν τάφορτία τους για νά κατατεμαχιστούνκαι ακολούθως νά άκτινοβοληθούνβομβαρδιζόμενα μέ ηλεκτρόνια υψη-λής ενέργειας, ώστε νά αποστειρω-θούν και νά μήν αποτελούν εστίεςμόλυνσης. Ή άκτινοβόληση κανένα

κίνδυνο παρουσιάζει για το περι-βάλλον και το προσωπικό του εργο-στασίου.

Ή συμπίεση των άπορριμάτωνσέ ομοιόμορφους «κυβοπλίνθους» γί-νεται μέ ειδικά υδραυλικά μηχανή-ματα. Οι σχηματιζόμενοι κατ' αυτότον τρόπο «κυβόπλινθοι» περιτυλί-γονται μέ λουρίδες «μεταλλικές καικαλύπτονται μέ φύλλο πολυεθυλε-νίου.

Ή όλη διαδικασία της επεξεργα-σίας άπορριμάτων μέ το προτεινό-μενο σύστημα δέν παρουσιάζει κιν-δύνους πυρκαϊάς, έκλυσης οσμής,σκόνης ή μόλυνσης των υδάτων.

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΝΤΑΙΌσοι γράφονται

συνδρομητέςνά στέλνουν ΜΟΝΟΝ

ταχυδρομικές επιταγές

63

Page 66: 054 ainigmata tou sympantos 04

(Συνέχεια άπό τή σελ. 3)τός του μετατοπίζονται προς το κόκκινοκαι όσο πιο κοντινός προς το γαλάζιο».'Ηαλήθεια είναι πώς όταν ένας γαλαξίας μαςπλησιάζει το φάσμα του μετατοπίζεταιπρος τό γαλάζιο, όταν δέ απομακρύνεταιπρος τό έρυθρόν. Δέν εξαρτάται δηλαδήή μετατόπισις του φάσματος, για να κά-νωμε και λίγο μάθημα αστρονομίας, άπότήν άπόστασιν των γαλαξιών, άλλα άπότην κίνησίν των και κυρίως άπό τήν ά π ο-μ ά κ ρ υ ν σ ι ν ή π ρ ο σ έ γ γ ι σ ι ν ,τους.

Έν συνεχεία ό συγγραφεύς μας λέεικαι τήν ...γνώμη του γιά τήν δημιουργίατου σύμπαντος. Έ π ' αύτού γράφει στα«'Οντα άπό διάστημα»: «Έγώ προσωπι-κώς δέν έχω καμμιά έκτίμησι στους νό-μους αυτούς» και έν συνεχεία «'Αλήθειαπώς σκοτώνουν τήν ώρα τους οι αστρονό-μοι στα αστεροσκοπεία;».

Άλλα ας μήν άγανακτούμεν και αςείμαστε δίκαιοι. 'Υπάρχει καί κάτι καλόστα διαστημικά βιβλία αχαλίνωτου φαν-τασίας. Προκαλούν τό ενδιαφέρον τουκοινού και φυσικά αυτό είναι ένα θετικόκέρδος.

'Ομως τό αναγνωστικό κοινό πρέπεινα έχη τήν δυνατότητα να διαχωρίζη τονμύθο άπό τήν αλήθεια. Και πρέπει νάτου δίνωμε τα μέσα γιά ένα τέτοιο διαχω-ρισμό.

Αυτός ακριβώς ήταν και ό σκοπός μαςδημοσιεύοντας τό παρόν άρθρον μας.'Αθήναι Αύγουστος 1975

ΑΛΕΞ ΛΑΓΚΑΔΑΣΜέλος της 'Ελληνικής

'Αστρονομικής 'Ενώσεως

'Εν Βόλω τή 1 6 - 7 - 7 5ΠροςΤό Περιοδικόν«Αίνίγματα του Σύμπαντος»Πανεπιστημίου 56'Αθήνας

Συγχαρητήρια γιά τό ωραίο περιοδικόσας «Αίνίγματα του Σύμπαντος». Ήτανκάτι πού έλειπε άπ' τήν χώρα μας. Τό'Ελληνικό κοινό ήταν πολύ λίγο ενημερω-μένο πάνω στά «Αινίγματα» αυτά.

Θά ήθελα νά απαντήσω μέ τήν ευκαι-ρία στην επιστολή του κ. 'Αλεξ. Λαγκα-δά, μέλους της 'Ελληνικής 'Αστρονομικής'Ενώσεως. (Τεύχος 2).

Καί πρώτα θά ήθελα νά πώ, ότι δένείμαι αστρονόμος. Είμαι ένας απλός «δια-νοητής», μέ ευρύ φάσμα αποδοχής μύθων(θεωριών). Νομίζω ότι τό θέμα «Αινίγμα-τα του Σύμπαντος», είναι τόσον τρομα-κτικά μεγάλο, πού δέν είναι θέμα μόνονμιας είδικής επιστήμης, της 'Αστρονομίας,είναι θέμα ολόκληρης της «'Επιστήμης»,όλων των ειδικοτήτων του 'Επιστητού,Βιολογίας,'Ανθρωπολογίας, Χημείας, 'Αρ-χαιολογίας, Ψυχοκοινωνιολογίας, κ.λπ. α-κόμη και Φιλοσοφίας και Παραψυχολογίαςκαι 'Επιστημονικής φαντασίας, θά λέγαμεδηλαδή όλων των επιστημονικών κλάδων.

64

Δεν άρκεί να είναι κανείς «μέλος τηςΕλληνικής Αστρονομικής Ενώσεως» γιανά έχει έγκυρη γνώμη επάνω στο θέμα«Αινίγματα του Σύμπαντος» καί νά χα-ρακτηρίζει «παραμύθια» τις εργασίες ενόςΝταίνικεν (οχι «Ντένιγκεν») ή ένός Τόμαςή ενός Μπαλάνου. Τό ότι δέν πρόκειται γιά«παραμύθια» είναι οι «φωτογραφίες», πούυπάρχουν επάνω στα θέματα των εργα-σιών τους και επίσης τό τελευταίο βιβλίοτου Γιόζεφ Μπλούμριχ της ΝΑΣΑ, αυ-θεντία της διαστημικής επιστήμης, μέ τοντίτλο «Και ήνοίχθησαν οι Ουρανοί» (Τόόραμα του Ιεζεκιήλ). 'Αν τό διάβαση όκ. Λαγκαδάς θα δη ίσως ότι τα «παραμύ-θια» του Νταίνικεν, είναι σήμερα μιά έ π ι-σ τ η μ ο ν ι κ ή π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η ς .'Ας μη βιαζόμαστε λοιπόν στις κρίσειςμας, γιατί όποιος βιάζεται σκοντάφτει.Καί νομίζω ότι ό κ. Α. Λαγκαδάς, έσκόν-ταψε. Για τό θέμα «Αινίγματα του Σύμ-παντος» χρειάζεται πρώτα ανοιχτό μυαλό(ευρύ φάσμα αποδοχής απόψεων) καί ύστε-ρα συνεργασία όλων των κλάδων της Επι-στήμης καί όχι μόνον της Αστρονομίας.Τό Σύμπαν είναι τόσον μεγάλο — ασύλ-ληπτα μεγάλο — πού χωράει μέσα τουόλους τους «αστρονόμους» του κόσμου(καί τις θεωρίες τους), όλους τους κλά-δους των Επιστημών του μικρού μας πλα-νήτη, όλες τις σκέψεις όλες τις φιλοσοφίες»καί όλα τά «παραμύθια» τών ανθρώπωντης γης, και... περισσεύει! Ας μην είμα-στε λοιπόν απόλυτοι. Δέν είναι μόνον τά«μέλη τής Έλληνικής Αστρονομικής Ε-νώσεως» πού μπορούν νά πουν την τελευ-ταία λέξη επάνω στά «αινίγματα του Σύμ-παντος». 'Αλλωστε στην "Επιστήμη (καίμάλιστα στην Αστρονομία) καθώς όλοιτό ξέρουμε δέν υπάρχει «τελευταία λέξη»,Είναι τόσες οι θεωρίες τής Αστρονομίαςπερί Σύμπαντος ώστε δέν τολμώ νά τις...άπαρριθμήσω! Ό κ. Λαγκαδάς θά τιςξέρει σαν αστρονόμος καλλίτερα άπό μένα.Τό Σύμπαν τής «Μεγάλης Έκρηξης».Τό Σύμπαν τών «διαδοχικών εκρήξεων».Τό Σύμπαν τής «συνεχούς δημιουργίας».Τό παλλόμενο Σύμπαν κ.λ.π. καί στό τέ-λος τό Σύμπαν τών Γκόουλτ, Μπόντι καίπού δημιουργήθηκε έκ του... μηδενός!Βλέπουμε λοιπόν ότι καί ή Αστρονομίαέχει τά «παραμύθια» της.

Αν υπήρχε «Τελευταία λέξη» γιά τήνΕπιστήμη αυτό θά εσήμαινε «θάνατο» γιά

τήν Επιστήμη. Κι άλλοίμονο στό ανθρώ-πινο πνεύμα άν πεθάνη ή Επιστήμη. Σκο-πός τής Επιστήμης δέν είναι νομίζω νάύπηρετή τους επιστήμονες Οι επιστήμο-νες οφείλουν νά υπηρετούν την Επιστήμη.Γιά νά έρευνήσωμε σωστά τό «'Αγνω-στο», τό όποιον κατά κοινήν όμολογίανείναι σήμερα μιά «επιστημονική» πρα-γματικότης (Αινίγματα του Σύμπαντος),πρέπει νά ξεφύγουμε άπό τό χορό του«Δυνατού» καί νά ανέβουμε στό χώροτου «Αδυνάτου». 'Οταν ό Αϊστάϊν πέ-ρασε άπό τό τρισδιάστατο Νευτώνειο Σύμ-παν στό Τετραδιάστατό του χωροχρονικόσυνεχές, είχε ξεφύγει άπό τό «δυνατόν»τής εποχής του καί είχε προχωρήσει στό«αδύνατο». 'Οταν ή Επιστήμη κατα-στή δόγμα τότε σέ τίποτε δέν θά διαφέρηάπό τήν Ιερά "Εξέταση του ΜεσαίωναΕίς τήν πυράν λοιπόν οί Αιρετικοί; 'Ομωςοί «Αιρετικοί» δημιούργησαν τήν αλη-θινή επιστημονική πρόοδο. Χωρίς τους

Αιρετικούς ή γη «δέν θά έκινείτο» καί τόσύμπαν θά περιστρέφετο ακόμη γύρω άπότή γ η ! Ας μήν περιφρονούμε λοιπόν τά«παραμύθια». 'Αποτελούν ίσως τό πιοχρήσιμο στοιχείο στην πορεία τής 'Αλη-θινής 'Επιστήμης. Δίχως αυτά ή 'Επι-στήμη θά είχε πή τήν τελευταία της «λέ-ξη» καί θά είχε πεθάνει, νομίζω.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΒΑΣΑΡΔΑΝΗΣΔιευθυντής EOT Βόλου

Μέλλος τής 'Ενώσεως 'ΕλλήνωνΛογοτεχνών

Page 67: 054 ainigmata tou sympantos 04