Κυπριακό φυσικό αέριο (& πετρέλαιο)

Κωνσταντίνος Χατζηστάσου, PhD

Ερευνητικός Συνεργάτης, Ερευνητικό Κέντρο ΚΟΙΟΣ, Πανεπιστήμιο Κύπρου

Energy Engineer, Energy Sequel

Σεπτέμβρης 2013

Σύνοψη

Οφέλη από αποθέματα Π&ΦΑ

Έργα υποδομής που αφορούν το πεδίο ΦΑ «Αφροδίτη» 1. Επιβεβαιωτική φάση. 2. Δοκιμές Παραγωγής 3. Ανάπτυξη πεδίου ΦΑ 4. Υποθαλάσσιοι αγωγοί 5. Αξιοποιώντας το ΦΑ

Μετατρέποντας αποθέματα Π&ΦΑ σε valueadded δραστηριότητες

Τι είναι τα κέντρα παροχής υπεράκτιων υπηρεσιών Π&ΦΑ; – Η περίπτωση της Νορβηγίας

Η Κύπρος ως petro-cluster;

Υπάρχει πετρέλαιο στην Κυπριακή ΑΟΖ;

2

Δεύτερος γύρος αδειοδότησης

• Προκήρυξη: 11 Φεβ. ‘12-11 Μαΐου ‘12• 12 μπλοκς συνολικού εμβαδού 50,000 km2

• Το ενδιαφέρον ξεπέρασε τις προσδοκίες• Μνηστήρες: 15 αιτήσεις για 9 τεμάχια | 5 εταιρείες & 10 κοινοπραξίες

• Ανάμεσα στις 29 εταιρείες: • Petronas (Μαλαισία),

Total (Γαλλία), ENI (Ιταλία), Woodside, KOGAS

• Πιο δημοφιλή τεμάχια: 2 & 9

3

2

9

Δεύτερος γύρος αδειοδότησης

• Συνδρομή εμπειρογνωμόνων & Beicip Franlab• Διαπραγματεύσεις: 30 Οκτ ‘12-24.1 (ENI-KOGAS), 6.2 (Total)• Αποτυχημένη διαπραγμάτευση με Total-Novatec-GPB• Παραχώρηση τεμαχίων 2, 3, 9 στις ΕΝΙ-KOGAS• Τεμάχια 10 & 11 στην Total• Μπόνους: €150 (ENI-KOGAS)

+ €24 (Total) = €174 εκ.• Ερευνητικό πρόγραμμα: ως 10 γεωτρήσεις σε 3 χρόνια

• Αναζήτηση πετρελαίου

4

Οι εταιρείες

Total: τεχνογνωσία σε υπερβαθειά νερά, market cap: €93 δις, 96,104 προσωπικό, 2.34 mboe/μέρα, κέρδη: €12.3 δις

ΕΝΙ: market cap.: €87.7 δις, 78,686 προσωπικό, κέρδη: €6,86 δις, 1.581 mboe/μέρα, παρουσία σε 79 χώρες

KOGAS: μεγαλύτερη εισαγωγέας ΥΦΑ στον κόσμο εισοδήματα: $11.8 δις, ερεύνα Y/A

5

Σημαντικές εξελίξεις

Δεκ 2, 2012: Η Woodside «αγόρασε» 29.66% στο Λεβιάθαν για $2,5 δις → 5.1 tcf

Το ΦΑ τιμολογείται προς $0.5/ΜΜΒtu Συνεργασία Κύπρου-Ισραήλ Αποθέματα ΦΑ Αιγύπτου: 77tcf πρόσκληση εισαγωγής YΦΑ Τεμάχιο 12: Farm-in Delek/Anver 30%

6

Οφέλη από αποθέματα Π&ΦΑ

Εγνωσμένα αποθέματα τιμή έχουν νομισματική αξία Εισοδήματα από Π&ΦΑ Υποστηριχτικές βιομηχανίες: petro-supply & υπηρεσίες Συναφή βιομηχανίες πχ, logistics, προμήθειες, εξοπλισμό,… Ευκαιρίες εργοδότησης Χαμηλότερο κόστος ηλεκτρισμού, μεταφορές & βιομηχανία Έρευνα & ανάπτυξη, ακαδημαϊκά προγρ. Πρώτη ύλη για πετροχημική βιομηχ. Ενεργειακή ασφάλεια & ανεξαρτησία Γεωπολιτική αναβάθμιση Τεχνολογική εμπειρογνωμοσύνη

7

Λεκάνη της Λεβαντίνης & Δέλτα του Νείλου8

122 τκπ ΦΑ1.7 δισ. Βαρέλια πετρελαίου

Λεκάνη ΛεβαντίνηςΔέλτα Νείλου

223 τκπ ΦΑ1.8 δισ. Βαρέλια πετρελαίου

Πηγή: US Geological Survey (2010)

Έργα που αφορούν το πεδίο ΦΑ «Αφροδίτη»

1. Επιβεβαιωτική φάση 2. Αναπτύσσοντας το πεδίο ΦΑ 3. Υποθαλάσσιοι αγωγοί 4. Δοκιμές Παραγωγής 5. Αξιοποιώντας το ΦΑ

9

Κύκλος ζωής πεδίων Π&ΦΑ

Ερευνητική [3-4 χρ]

Αξιολόγησης [1-3 χρ]

Ανάπτυξης [2-4 χρ]

Παραγωγής [20-30 χρ]

Εγκατάλειψης [2-3 χρ]

Χαρακτηριστικά του πεδίου «Αφροδίτη»

Μέγεθος πεδίου: 140 to 225 δκμ (gross mean 200 δκμ) Ψηλής ποιότητας μεθάνιο (CH4) Ταμιευτήρας: net gas pay: 94 μ | 103 km2

Συνολικό βάθος: 5861μ (H2O:1689μ),165km από Βασιλικό Επιβεβαιωτική φάση: άρχισε 7/06/2013, συμφωνία

unitisation με Ισραήλ;

10

1 2 3

4 5 6 7 8 910 11 12

13

1. Επιβεβαιωτική φάση

Στόχος: ποσότητα ΦΑ σε εγνωσμένο απόθεμα (90%) Συγκεκριμενοποίηση ποσότητας Π&ΦΑ, πληροφορίες για επόμενα βήματα

Καθοδήγα την βελτιστοποίηση της ανάπτυξης Τουλάχιστον 1 επιβεβ. γεώτρηση (ή 2D ή 3D σεισμικά) Επόμενα βήματα: Πιστοποίηση από ανεξάρτητη εταιρεία ή consultant Συμφωνία συν-εκμεταλεύσης (unitisation) Προ-πώληση για τη δημιουργία του τερματικού ΥΦΑ

11

2. Αναπτύσσοντας το «Αφροδίτη»

Υποθαλάσσια αρχιτεκτονική– Dry ή wet wells Floater: spar ή ημι-βυθιζόμενη

Flowlines – manifolds – umbilicals Υδραυλική & ηλεκτρική ενέργεια & έλεγχος, επικοινωνία

Εύκαμπτοι αγωγοί Κόστος: Independence Hub: $2δις — $420εκ. πλατφόρμα

Κόστος ανάπτυξης: $2.5-3δις Οι ανάγκες της Κύπρου σε ΦΑ δεν δικαιολογούν την ανάπτυξη

12

3. Υποθαλάσσιοι αγωγοί

Επισκόπηση και χαρτογράφηση του βυθού Πίεση νερού: 220 bars Μήκος αγωγού: 185 km Τεχνικές προκλήσεις: Μορφολογία βυθού– subduction zone Ψηλές πιέσεις Corrosive environment Ασταθές βυθός; Σεισμογενή περιοχή Γεω-κινδύνοι;

13

Αφροδίτη

Vasilikos

3. Υποθαλάσσιοι αγωγοί

Διάμετρος = f(πίεσης, ποσότητας,..) Βελτιστοποίηση διαδρομής Μέθοδος πόντισης: J-lay Όρυξη αυλακιού Χρήση χαλικιών στο βυθό Περιβαλλοντικές πτυχές Εκτίμηση κόστους: $800εκ-$2.3 δις Χρηματοδότηση;

14

4. Δοκιμές Παραγωγής (drill stem tests)

Μέρος της διαδικασίας αξιολόγησης Αποσκοπεί στην ποσοτικοποίηση ενός πεδίου Υ/Α Προσδιορίζει την ποιότητα και σύνθεση των Υ/Α Στοιχεία πιέσεων, διαπερατότητας, πορώδες Δυνατότητες παραγωγής & ροής Υ/Α Ύπαρξη (ή όχι) υγρών Υ/Α (condensates)

15

4. Δοκιμές Παραγωγής (drill stem tests)16

4. Δοκιμές Παραγωγής (drill stem tests)

Αποσαφήνιση ανάγκης (ή όχι) περεταίρω επιβεβαιωτικών Γεωτρήσεις γίνονται για αναβάθμιση μεγέθους πεδίων Υ/Α Περιορισμός αβεβαιότητας Καθυστερεί την ανάπτυξη ενός πεδίου Δαπανηρή διαδικασία

17

5. Αξιοποιώντας το φυσικό αέριο

Εγχώρια κατανάλωση– Παραγωγή ηλεκτρισμού & βιομηχ. Μεταφορά ΦΑ μέσω Τουρκίας– πολιτικά & τεχνικά ζητημ. Εξαγωγές ΦΑ μέσω Ισραήλ προς Τουρκία; Εξαγωγές υγροποιημένου ΦΑ (ΥΦΑ): Χερσαίος τερματικός υγροποίησης (LNG facility) Πλωτός τερματικός (Floating LNG)

Πρώτη ύλη για πετροχημική βιομηχανία: λιπάσματα, μετατροπή σε diesel, κλπ

Πώληση insitu έγκριση, farm-in, έκδοση ομολόγων ΦΑ, IPO Μεταφορά ΦΑ μέσω αγωγού προς Ελλάδα Ηλεκτρισμός με υποθαλάσσιο καλώδιο Ελλάς & Ισραήλ

18

5. Αξιοποιώντας το φυσικό αέριο

Εγχώρια κατανάλωση– Παραγωγή ηλεκτρισμού & βιομηχ. Μεταφορά ΦΑ μέσω Τουρκίας– πολιτικά & τεχνικά ζητημ. Εξαγωγές ΦΑ μέσω Ισραήλ προς Τουρκία; Εξαγωγές υγροποιημένου ΦΑ (ΥΦΑ): Χερσαίος τερματικός υγροποίησης (LNG facility) Πλωτός τερματικός (Floating LNG)

Πρώτη ύλη για πετροχημική βιομηχανία: λιπάσματα, μετατροπή σε diesel, κλπ

Πώληση insitu έγκριση, farm-in, έκδοση ομολόγων ΦΑ, IPO Μεταφορά ΦΑ μέσω αγωγού προς Ελλάδα Ηλεκτρισμός με υποθαλάσσιο καλώδιο Ελλάς & Ισραήλ

19

5(i). Χερσαίος σταθμός υγροποίησης

Πολιτική απόφαση Μέγεθος του σταθμού εξαρτάται από την ποσότητα ΥΦΑ

20

Source: Wallace P. (2011) Gaz De France

5(i). Τερματικός ΥΦΑ

Δυνητικό κόστος

Άλλα ζητήματα: Ηλεκτρική ενέργεια: 125 MW (5 mtpa) Modularisation of plant? Μέγιστη ζήτηση δυναμικού: 4,000 άτομα Άντληση πόρων από διεθνείς αγορές Ορίζοντας υλοποίησης: 7 έτη

21

Source: Wallace P. (2011) Gaz De France

Bontag A-H (Indonesia): 22.6 MTPA

5(ii). Πλωτό LNG (FLNG)22

Παράκαμψη αγωγών Καινοτομία: εν πλω υγροποίηση FLNG Prelude 1ο στον κόσμο Παράδοση: 2017 Κόστος: $5-6 bn 600,000 t │Μήκος: 488m 3.5-4 mtpa (2-3tcf) Working life: 30-40 έτη Θέματα: sloshing, συντήρησης, ασφάλειας

Shell FLNG Concept

Shuttle LNG carrier

Μετατρέποντας αποθέματα Π&ΦΑ σε value-addedδραστηριότητες

23

Η περίπτωση της Νορβηγίας (I)

Βιομηχανία Π&ΦΑ άρχισε το 1969 με το πεδίο Π. Ekofisk 1970s: “Norwegianization” του πετρ: περισσότερο κρατικό έλεγχο, συμμετοχή&εισοδήματα, λειτουργικό & δημοσ μέρος

Δημιουργία Statoil, Petroleum Directorate, Petoro Οικονομία επωφελείται περισσότερο από cluster παρά τις πωλήσεις Π&ΦΑ

2ο ψηλότερο κ κεφαλή εισόδημα $97K Ταμείο συντάξεων: $600δις Πώς τα κατάφερε η Νορβηγία;

24

Υποθαλάσσιο δίκτυο αγωγών Νορβηγίας

Η περίπτωση της Νορβηγίας (II)

‘Grand-scale clubbing’ Νορβηγικών & μεγαλύτερων εταιρειών Παράγοντες επιτυχίας: Άφθονο Π&ΦΑ, σταθερές μακροοικονομικές πολιτικές Ισχυροί θεσμοί, ψηλή παραγωγικότητα, Ναυτιλιακή βιομηχανία

Έθεσε υπό τον έλεγχο της τις δραστηριότητες Π&ΦΑ Statoil μερίδιο≥50%; IOC επωμίστηκαν κόστος έρευνας Προστατευτισμός: προτίμηση προς Νορβηγικούς προμηθευτές & υπηρεσίες

Τιμές Π. κατάρρευσαν το 1986: ύφεση, ανεργία → 4.5% Κυβέρνηση αναγνώρισε τις ικανότητες των IOCs για την πρόληψη κινδύνων & περιορισμός εξόδων

25

Μελλοντικές δραστηριότητες στην Κυπριακή ΑΟΖ

• Τεμάχια 2, 3 & 9 παραχώρηση σε ENI-KOGAS (24.1.13)• Εκχώρηση 10 & 11 στην Total (6.2.13) • Εξερευνητικό πρόγραμμα: μέχρι 10 wildcat wells σε 3 έτη• Οι εταιρείες διαθέτουν τεχνογνωσία σε ΥΦΑ & υπεράκτιες αναπτύξεις

Πρώτο πηγάδι πετρελαίου;

26

Μπορεί η Κύπρος να ορίσει το ενεργειακό της πεπρωμένο;

Καμία Κυπριακή εταιρεία δεν συμμετέχει στην Ε&Α στην ΑΟΖ Ευκαιρία για την Κρατική Εταιρεία Υ/Α (ΚΡΕΤΥΚ) Νομιμοποίηση NOC Άντληση πόρων για συμμετοχές Στελέχωση; Ποίος ο ρόλος της: συμμετοχή στις άδειες και επιτήρηση μαζί;

Ρόλος ΥΕΕΒ&Τ– Υπηρεσία ενέργειας; PSC (ΣΑΚ): ‘local content’ συμμετοχή & μεταφορά τεχνογνωσίας;

Πόροι για σπουδές, (επαν)εκπαιδεύση ή Ε&Α; Μπορεί η Κύπρος να μετατραπεί σε O&G service/supplier

cluster?

27

Συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κύπρου

49.1% μεταξύ 30-34 ετών κάτοχοι παν. πτυχίου 2ο ψηλότερο % στην EΕ μετά την Ιρλανδία (51.1%)

Καλές σχέσεις με Αραβικές χώρες & Ισραήλ Χαμηλός εταιρικός φόρος– 12.5% στα κέρδη Γεωστρατηγική τοποθεσία, μέλος ΕΕ Συμφωνίες διπλής φορολογίας με 45 χώρες Μοντέρνο νομικό & λογιστικό σύστημα σε Αγγλικές πρακτικές Αναπτυγμένο δίκτυο μεταφορών & τηλεπικοινωνιών Προσοντούχο και δίγλωσσο δυναμικό World-class κέντρο πλοιοδιαχείρισης Συμβαλλόμενο μέρος στη σύμβαση του δικαίου της θάλασσας

(UN Law of the Sea, UNCLOS)

28

Ο ρόλος της κυβέρνησης

Εμπλοκή Κυπριακών εταιρειών στις δραστηριότητες Π&ΦΑ Διευκόλυνση μεταφοράς τεχνογνωσίας από IOCs Έλεγχος ρυθμού ανάπτυξης των πεδίων Π&ΦΑ μέχρι την δημιουργία ντόπιας βιομηχανίας: Μείωση του μεγέθους των τεμαχίων Διάχυση εξαγωγών σε βάθος χρόνου

Έμφαση στην εξερεύνηση πετρελαίου Επιστράτευση ντόπιας εμπειρίας: πανεπιστήμια, ναυτιλιακές & τοπικών OFS

Καλλιέργεια κουλτούρας επιχειρηματικότητας γιαβιομηχανία Π&ΦΑ

Ανάγκη οράματος (& οδικού χάρτη)

29

Το λιμάνι Λάρνακας ως Logistics/Service Center?

Εμβαδόν θάλασσας: 250,000 μ2

Εμβαδόν στεριάς: 445,000 μ2

Βάθος (νερού): 12 μ; πιθανόν δεν χρειάζεται εμβάθυνση 8 km από αεροδρόμιο Λάρνακας

30

Λιμάνι Λάρνακας

Cyprus Petroleum Storage Company

Άλλες περιοχές Π&ΦΑ για την Κύπρο

Έρευνα & ανάπτυξη Περιβαλλοντικές μελέτες & παρακολούθηση Μόρφωση & εκπαίδευση– 3 πανεπιστήμια μέχρι στιγμής Συντήρηση εξέδρων & εγκαταστάσεων Καταδύσεις & επιθεωρήσεις Διαμετακομιστικό κέντρο Νομικές & λογιστικές υπηρεσίες για Π&ΦΑ

Ενεργειακός κόμβος στην Ανατολική Μεσόγειο Υπεράκτιες ανακαλύψεις Π&ΦΑ θα υπερισχύσουν

31

Η Κύπρος σαν petro-cluster;

NOC πρέπει να συμμετέχει στον κύκλο ζωής των πεδίων Δυνατό σημείο της Κύπρου είναι υπηρεσίες όχι οι κατασκευές Ενθάρρυνση συμμετοχής τοπικών εταιρειών σε έργα Π&ΦΑ Κίνητρα για OFS & IOCs να ανοίξουν ντόπια γραφεία Σπουδές & εκπαίδευση ντόπιων Δημιουργία νομικού πλαισίου & διαφανών αποφάσεων Δημιουργία σώματος για ρύθμιση βιομηχανίας Π&ΦΑ Χρηματοδότηση έρευνας για Π&ΦΑ

32

Η Κύπρος σαν petro-cluster; (2)

Σύμπλεγμα OFS companies & προμηθευτές Προμηθευτές εξοπλισμού, υπηρεσιών & λύσεων Π&ΦΑ: Υπεράκτια σκάφη εφοδιασμού, FPSOs Γεωτρητικός εξοπλισμός π.χ. κοπτικά άκρα Υποθαλάσσιες εγκαταστάσεις, συντήρηση Σωστικά μέσα, logistics, διαμονή, διατροφή Εξοπλισμός πηγαδιών Π&ΦΑ Αγωγοί, επιχρίσματα, επιθεωρήσεις Χημικές αναλύσεις Υλικά, μπετόν, ΙΤ, τηλεπικοινωνίες Έρευνα & ανάπτυξη

33

Ύπαρξη πετρελαίου;

14 hydrocarbon plays έχουν αναγνωριστεί στην ΑΟΖ «Θερμογενή» φυσικό αέριο ένδειξη για ύπαρξη πετρελαίου Εκτενή 2D σεισμικά δεδομένα, νέα γεωλογικά στοιχεία Κανένα πηγάδι δεν έχει ορυχτεί στο αναμενόμενο βάθος Αποδειγμένα συστήματα Υ/Α (working hydrocarbon stms) Εντοπισμός πετρ. από Shemen oil στο Ισραήλ

34

Χρονοδιάγραμμα: ΦΑ vs Π

Φυσικό αέριο: 2007 → >2022

Πετρέλαιο: 2013 → >2021

35

2007‐11 2012‐14 2014‐16 LNG: 2015‐22

Σταθμός ΥΦΑ[5-7 yrs]

FPSO [2-2.5 yrs]

2013‐15 2016‐17 2018‐21 Exports: >2021

Exports: >2022

Ερευνητική [3-4 χρ]

Αξιολόγησης [1-3 χρ]

Ανάπτυξης [2-4 χρ]

Παραγωγής [20-30 χρ]

Εγκατάλειψης [2-3 χρ]

Ερευνητική [3-4 χρ]

Αξιολόγησης [1-3 χρ]

Ανάπτυξης [2-4 χρ]

Παραγωγής [20-30 χρ]

Εγκατάλειψης [2-3 χρ]

Προκλήσεις

Ανταγωνισμός: Κατάρ, Αυστραλία, Ανατολ.-Δυτική Αφρική ΗΠΑ: Σχιστόλιθο ΦΑ & Π Άντληση των απαραίτητων κεφαλαίων ($8-10 δις) Εποπτεία εταιρειών Ρόλοι ΚΡ.ΕΤ.Υ.Κ./ΔΕΦΑ/ΡΑΕΚ Σύγκρουση εκτελεστικής-νομοθετικής εξουσίας Μετατροπή πόρων σε αξία (value creation) Μεταφορά τεχνογνωσίας Διαχείριση ΦΑ/Πετρελαίου Ταμείο Υ/Α

36

Κατάρ

Ενεργειακός διάδρομος Ανατολικής Μεσογείου37

Το μέλλον

Εταιρείες διεθνούς βεληνεκούς στην ΑΟΖ Προοπτική η Κύπρος να μετατραπεί σε O&G supply &

service cluster Διαφανές νομικό πλαίσιο Συμμετοχή της NOC στην Ε&Α

Ανάγκη για όραμα & οδικό χάρτη

Προτεραιότητα: αναζήτηση πετρελαίου Το Π&ΦΑ είναι η ελπίδα της Κύπρου!

38

Pipeline

O/G rig

LNG terminal

Subsea installation

FPSO

Σας ευχαριστούμε!

Στοιχεία επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Χατζηστάσου, PhDE-mail: energysequel@gmail.com

Τηλ.: 96-276761Ιστοσελίδα: www.energysequel.com

39