002 glossa d - Publicmedia.public.gr/Books-PDF/9789601623849-0272652.pdf · 2017-07-31 · 193...

ΓΛΩΣΣΑ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Γ΄ και Δ Δημοτικού

187

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Ένα ακόμα σκαλί

Ο Σεπτέμβρης ............................................................................................................................................. 191 Αναμνήσεις του καλοκαιριού ................................................................................................................ 193Ένα ακόμα σκαλί ........................................................................................................................................ 195Ξημερώνει μια νέα μέρα. Ώρα για σχολείο… .................................................................................. 197Αστραδενή ................................................................................................................................................... 199Λεξιλόγιο της ενότητας ........................................................................................................................... 202Το εργαστήρι της γλώσσας ....................................................................................................................203

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Ρώτα το νερό… τι τρέχει

Το νερό συστήνεται ..................................................................................................................................204Το ποτάμι τρέχει να συναντήσει τη θάλασσα..................................................................................206Το νερό στη θρησκεία, στους μύθους και στις παραδόσεις ......................................................209Ο νερουλάς .................................................................................................................................................. 212Το νερό ταξιδεύει ....................................................................................................................................... 213Λεξιλόγιο της ενότητας ........................................................................................................................... 215Το εργαστήρι της γλώσσας .................................................................................................................... 215

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: Το σχολείο γιορτάζει την ελευθερία και τη δημοκρατία

Οκτώβρης 1940 ...........................................................................................................................................217Ημερολόγιον από τον πόλεμον του 1940 ......................................................................................... 218Για γέλια και για κλάματα ........................................................................................................................ 218Αντίσταση .................................................................................................................................................... 219Γενική έκκληση ........................................................................................................................................... 219Τα κάγκελα ...................................................................................................................................................220

ΕΝΟΤΗΤΑ 4: Εμένα με νοιάζει

Στάση βροχοσταλίδων ............................................................................................................................ 221Στάση βροχοσταλίδων (συνέχεια) ....................................................................................................... 224Χρησιμοποίησέ το ξανά… και ξανά… και ξανά… ........................................................................ 227Σκουπίδια στη θάλασσα .........................................................................................................................228Λεξιλόγιο της ενότητας ........................................................................................................................... 231Το εργαστήρι της γλώσσας .................................................................................................................... 231

ΕΝΟΤΗΤΑ 5: Ασφαλώς… κυκλοφορώ

Μάθημα Κυκλοφοριακής Αγωγής .......................................................................................................232Στο δρόμο με το Σωτήρη ........................................................................................................................234Ένα αλλιώτικο Πάρκο! .............................................................................................................................236Ρόδα είναι και γυρίζει ...............................................................................................................................239Λεξιλόγιο της ενότητας ........................................................................................................................... 241Το εργαστήρι της γλώσσας .................................................................................................................... 241

188

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

ΕΝΟΤΗΤΑ 6: Ιστορίες παιδιών

Κορίτσι ........................................................................................................................................................... 242Το μεγάλο μυστικό .................................................................................................................................... 245Ο αδελφός της Ασπασίας .......................................................................................................................248Ο εξάχρονος ήρωας της Ορλεάνης ..................................................................................................... 251Λεξιλόγιο της ενότητας ...........................................................................................................................253Το εργαστήρι της γλώσσας ....................................................................................................................253

ΕΝΟΤΗΤΑ 7: Η Ελιά

H ελιά .............................................................................................................................................................254Ελαιόδεντρο ................................................................................................................................................256Οι μύθοι και η ελιά .................................................................................................................................... 259Η ελιά στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο .............................................................................................. 263Μαγειρεύουμε με ελαιόλαδο ................................................................................................................266Λεξιλόγιο της ενότητας ...........................................................................................................................268Το εργαστήρι της γλώσσας ....................................................................................................................268

ΕΝΟΤΗΤΑ 8: Χριστός Γεννάται

Η νύχτα της γεννήσεως ...........................................................................................................................269Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα Κύπρου .................................................................................................269Ζωγραφίστε τις ευχές σας ...................................................................................................................... 271Η μπουγάδα του Αϊ-Βασίλη .................................................................................................................... 271Η μοσχομυριστή βασιλόπιτα ................................................................................................................ 272

ΕΝΟΤΗΤΑ 9: Η παράσταση αρχίζει...

Μια περιπέτεια για το Ρωμαίο ............................................................................................................... 273Ένας Αρλεκίνος από χαρτί ...................................................................................................................... 277Όρνιθες ......................................................................................................................................................... 279Πρώτη φορά στο θέατρο .......................................................................................................................282Ο Κεραμιδοτρέχαλος ...............................................................................................................................290Λεξιλόγιο της ενότητας ........................................................................................................................... 297Το εργαστήρι της γλώσσας ....................................................................................................................298

ΕΝΟΤΗΤΑ 10: Λέξεις φτερουγίζουν πέρα, ταξιδεύουν στον αγέρα

Παιχνίδια με τις λέξεις ..............................................................................................................................299Γλωσσική αυτοβιογραφία ...................................................................................................................... 302Χορεύοντας με... ανήκουστους ήχους ...............................................................................................306Γραφή, η μνήμη των ανθρώπων ..........................................................................................................308Λεξιλόγιο της ενότητας ............................................................................................................................311Το εργαστήρι της γλώσσας .....................................................................................................................312

ΕΝΟΤΗΤΑ 11: Γελάσαμε με την ψυχή μας

Ο Μπελάς κι ο Ρουμποτύρης ..................................................................................................................313Ο Αργύρης και το πρόβλημα ................................................................................................................. 316Φρουτοπία ................................................................................................................................................... 319

189

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

Τρύπωνας ο φαφαγάλος .........................................................................................................................323Λεξιλόγιο της ενότητας ........................................................................................................................... 326Το εργαστήρι της γλώσσας .................................................................................................................... 327

ΕΝΟΤΗΤΑ 12: Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

Έτσι σώθηκε το έθνος .............................................................................................................................. 328Εμείς δεν προσκυνούμε .......................................................................................................................... 329Ο τρελός μπουρλοτιέρης ........................................................................................................................330Του Διάκου ................................................................................................................................................... 331

ΕΝΟΤΗΤΑ 13: Όλοι διαφορετικοί, όλοι ίδιοι

Όλου του κόσμου τα παιδιά ................................................................................................................... 333Το σχολείο του κόσμου ........................................................................................................................... 335Τα δικαιώματα των παιδιών ................................................................................................................... 338Η 5η Βασική Αρχή των Δικαιωμάτων των Παιδιών ...................................................................... 341Λεξιλόγιο της ενότητας ...........................................................................................................................344Το εργαστήρι της γλώσσας ....................................................................................................................345

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Το ανθρώπινο θαύμα

Ύμνος στον άνθρωπο ..............................................................................................................................346Από το πρώτο τηλεφώνημα στο πρώτο ηλεκτρονικό μήνυμα .................................................349Μια παράξενη παραγγελία .................................................................................................................... 352Το διαδίκτυο ................................................................................................................................................ 355Λεξιλόγιο της ενότητας ........................................................................................................................... 356Το εργαστήρι της γλώσσας .................................................................................................................... 356

ΕΝΟΤΗΤΑ 15: Χριστός Ανέστη!

Ανάσταση ..................................................................................................................................................... 358Πρωτότυπα πασχαλινά αυγά – Πασχαλινά έθιμα .......................................................................... 358

ΕΝΟΤΗΤΑ 16: Ταξίδια στην Ελλάδα

Το παραδεισένιο Πήλιο ............................................................................................................................360Η Ρόδος .........................................................................................................................................................363Ταξιδιωτικές εντυπώσεις ......................................................................................................................... 367Άνοιξα του Αιγαίου τη θύρα .................................................................................................................. 372Λεξιλόγιο της ενότητας ........................................................................................................................... 374Το εργαστήρι της γλώσσας .................................................................................................................... 374

191

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Ένα ακόμα σκαλί

Ο Σεπτέμβρης

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Βιβλίου του μαθητή

1. � Η συγγραφέας, Ρένα Καρθαίου, παρομοιάζει το Σεπτέμβρη με αγόρι που φορά ολό-χρυσο καπέλο και χρυσό πανωφόρι, ενώ τα παπούτσια του είναι φύλλα που έχουν πέσει απ’ τα πλατάνια και τα μάγουλά του είναι στρογγυλά και κόκκινα σαν μήλα.

� Στα χέρια του κρατά μια σάκα από νερό και έχει μέσα τα βιβλία που είναι φτιαγμέ-να από σύννεφο κι αφρό.

� Τον ερχομό του Σεπτέμβρη τον αντιλαμβανόμαστε από το κιτρίνισμα και το πέσιμο των φύλλων των δέντρων, την εμφάνιση των σύννεφων στον ουρανό, το δυνάμω-μα του ανέμου και από τις σταγόνες της βροχής που αφήνει στο πέρασμά του.

� Ο Σεπτέμβρης βιάζεται να φτάσει στο σχολείο για να χτυπήσει την καμπάνα, που σημαίνει ότι αρχίζει η νέα σχολική χρονιά, να την ακούσουν οι φίλοι του και οι συμ-μαθητές του και να ξανανταμώσουν πάλι στην αυλή του σχολείου.

2. � Το ποίημα έχει οκτώ στροφές και κάθε στροφή έχει τρεις στίχους. Όλο το ποίημα έχει είκοσι τέσσερις στίχους.

� Οι στίχοι του ποιήματος δεν έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών. Άλλοι στίχοι έχουν 7, άλλοι 8, άλλοι 9 συλλαβές, ενώ ένας στίχος έχει 10 συλλαβές.δια-μα-ντά-κια θε να βρεις → 7 συλλαβέςΟ Σε-πτέμ-βρης εί-ναι α-γό-ρι → 9 συλλαβέςκι έ-χει ο-λό-χρυ-σο κα-πέ-λο → 10 συλλαβέςκαι χρυ-σό το πα-νω-φόρι → 8 συλλαβές

� Στο ποίημα «Σεπτέμβρης» ομοιοκαταληξία υπάρχει στον πρώτο και τρίτο στίχο κάθε στροφής:

1η στροφή: αγόρι - πανωφόρι 5η στροφή: βρεις - βροχής 2η στροφή: φύλλα - μήλα 6η στροφή: αγόρι - όρη 3η στροφή: νερό - αφρό 7η στροφή: χτυπήσει - αρχινήσει 4η στροφή: ποδάρια - χνάρια 8η στροφή: δες - συμμαθητές

� Η ομοιοκαταληξία χρησιμοποιείται από τους ποιητές για να δημιουργήσει ξεχωρι-στή ηχητική εντύπωση, που ευχαριστεί τον αναγνώστη και δίνει στο ποίημα ρυθ-μό, γλαφυρότητα (παραστατικότητα και κομψότητα), αρμονία και ποιητικότητα.

3. Οι μαθητές ζωγραφίζουν εικόνες από το ποίημα:� Ένα αγόρι, το Σεπτέμβρη, που φορά καπέλο και πανωφόρι, τα παπούτσια του είναι

φύλλα και τα μάγουλα κοκκινωπά όπως τα μήλα.� Ένα αγόρι που κρατά μια σάκα από νερό και έχει μέσα βιβλία από σύννεφα και αφρό.� Ένα αγόρι που κατεβαίνει από τα δάση και από τα βουνά και χτυπά την καμπάνα

για να ξεκινήσουν τα σχολεία.� Ο Σεπτέμβρης στην αυλή του σχολείου να συζητά με τους φίλους και τους συμμα-

θητές του.� Το φύσημα του ανέμου, που σκορπίζει τα φύλλα των δέντρων.

192

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

� Κι έρχεται για να χτυπήσειμια πελώρια καμπάνα,το σχολειό για να αρχινήσει.

4. Ιανουάριος1

Φεβρουάριος2

Μάρτιος3

Απρίλιος4

Μάιος5

Ιούνιος6

Ιούλιος7

Αύγουστος8

Σεπτέμβριος9

Οκτώβριος10

Νοέμβριος11

Δεκέμβριος12

Ο μήνας Οκτώβριος γράφεται χωρίς μ, ενώ με μ γράφονται οι μήνες: Σεπτέμβριος, Νοέμβριος και Δεκέμβριος.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του Τετραδίου εργασιών

1. αγόρι, αφρό, βιβλία, βροχή, παιδάκια, πανωφόρι, συμμαθητές, σύννεφα, σχολείο, φί-λος φύλλα, χνάρια.

2. Ιανουάριος ή Γενάρης Φεβρουάριος ή Φλεβάρης Μάρτιος ή ΜάρτηςΑπρίλιος ή Απρίλης Μάιος ή Μάης Ιούνιος ή ΙούνηςΙούλιος ή Ιούλης Αύγουστος Σεπτέμβριος ή ΣεπτέμβρηςΟκτώβριος ή Οκτώβρης Νοέμβριος ή Νοέμβρης Δεκέμβριος ή Δεκέμβρης

Ο μήνας που έχει μόνο ένα όνομα είναι ο Αύγουστος.

3. Αυγουστιάτικη νύχταΤι όμορφη είν’ η νύχτα το καλοκαίρινα βλέπεις στον ουρανό να πέφτει ένα αστέρι.Στο κατάρτι του πλοίου κούρνιασε ο γλάροςκι από μακριά τρεμοσβήνει ο φάρος.Στην κοντινή την αμμουδιάπαίζουν ακόμα τα παιδιά.Μετρούν δέκα δέκα ως το χίλιαψάχνοντας ποιο θα βρει περισσότερα κοχύλια.Έλα στην παρέα μας κι εσύνα χαρείς τις ομορφιές που έχει το νησί.

193

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

Αναμνήσεις του καλοκαιριού


1. � Ο Φώτης πέρασε τις καλοκαιρινές του διακοπές στην Κεφαλονιά, στον Καραβόμυ-λο, στο χωριό του παππού και της γιαγιάς του.

� Ο Φώτης έπαιζε διάφορα παιχνίδια με τους φίλους του. Έβαζαν στοιχήματα για το ποιος θα φτάσει πρώτος κολυμπώντας ως την κίτρινη σημαδούρα, έκαναν μακρο-βούτια για να πιάσουν κοχύλια και βότσαλα και έβαζαν τα κοχύλια στ’ αυτιά τους για να ακούσουν τη βοή των κυμάτων.

� Τα παιδιά βρήκαν έναν μικρό αστερία αλλά δεν τον κράτησαν πολλή ώρα έξω από το νερό. Αποφάσισαν να τον ξαναρίξουν στο νερό για να βρει την παρέα του.

� Το περασμένο καλοκαίρι ο Φώτης έμαθε να ψαρεύει με καλάμι, να βάζει δολώματα στην πετονιά, να ξεχωρίζει τα ψάρια από τον τρόπο που τσιμπούσαν το δόλωμα και να διακρίνει τους αέρηδες, να καταλαβαίνει, δηλαδή, την κατεύθυνση που φυσούν, πότε σηκώνουν κύματα αλλά και πόσο σημαντικοί είναι οι φίλοι του καλοκαιριού.

� Τα παιδιά την περίοδο των διακοπών κάνουν καινούριες γνωριμίες και φιλίες στον τόπο που παραθερίζουν. Αυτές οι φιλίες συνδέονται με ευχάριστες και αξέχαστες στιγμές που ζουν τα παιδιά, οι οποίες μένουν χαραγμένες για πάντα στη μνήμη τους και όταν επιστρέφουν από τις διακοπές τις διηγούνται με νοσταλγία στους άλλους.

2. Στις φετινές μου διακοπές πέρασα καταπληκτικά. Πήγα με τους γονείς μου στην Αλόν-νησο, ένα από τα όμορφα νησιά των Σποράδων. Μείναμε σ’ ένα ήσυχο παραλιακό χω-ριό, που είχε μια παραλία με άμμο και μικρά βότσαλα. Εκεί έζησα μερικές απ’ τις ωραι-ότερες στιγμές της ζωής μου.

Γύρω γύρω βρίσκονταν κι άλλα σπίτια, στα οποία έμεναν κι άλλοι άνθρωποι. Από το πρωί η παραλία γέμιζε παιδικές φωνές. Κολυμπούσαμε με τις ώρες στα πεντακάθα-ρα νερά, κάναμε μακροβούτια, εξερευνούσαμε το βυθό, παίζαμε, φωνάζαμε και γε-λούσαμε. Εκείνο όμως που θα μου μείνει αξέχαστο είναι η βόλτα που κάναμε γύρω από το νησί με μια βάρκα.

Ένα πρωινό, μια παρέα παιδιών μπήκαμε στη βάρκα του κυρ Αντρέα για να κάνου-με τον περίπλου του νησιού. Το τοπίο ήταν πραγματικά μαγευτικό. Βλέπαμε τα δαντε-λωτά ακρογιάλια και τις παρυφές των καταπράσινων λόφων που ήταν πνιγμένοι στο πεύκο, και τους απότομους γκρεμούς που δεν μπορούσε να τους δει κανείς από τη στε-ριά. Καθώς πλέαμε κοντά στις ακτές περνούσαμε από σπηλιές μέσα στις οποίες φώλια-ζαν οι αιγαιόγλαροι, αυτό το σπάνιο είδος γλάρων, και αγριοπερίστερα.

Ύστερα από διαδρομή περίπου μισής ώρας, ο κυρ Αντρέας πλεύρισε σε μια μεγά-λη σπηλιά και έσβησε τη μηχανή της βάρκας. Κωπηλατώντας αργά οδήγησε τη βάρκα στην είσοδο της σπηλιάς. Παρόλο που το φως ήταν λιγοστό, ο βυθός ήταν καταγάλα-νος και καθαρός. Ξαφνικά μπροστά μας αντικρίσαμε ένα κήτος που καθόταν πάνω σ’ ένα βράχο και είχε σηκωμένο το μικρό κεφάλι του. Δεν είχε αυτιά, ενώ στο ρύγχος του είχε μακριά μουστάκια. Το κυλινδρικό σώμα του ζώου καλυπτόταν από κοντό απαλό τρίχωμα, καφέ ή μαύρο στη ράχη και γκριζωπό στην κοιλιά. Καταλάβαμε όλοι ότι το συμπαθητικό ζώο ήταν μια φώκια. Προλάβαμε να τραβήξουμε μερικές φωτογραφίες το θηλαστικό, που είχαμε την τύχη να δούμε από τόσο κοντά.

Ο κυρ Αντρέας έβγαλε από τη σπηλιά τη βάρκα, γιατί όπως μας είπε δεν πρέπει να τρομάξουμε το ζώο το οποίο είναι και προστατευόμενο είδος. Η μεσογειακή φώκια προστατεύεται, γιατί ο πληθυσμός της έχει μειωθεί και έχουν απομείνει ελάχιστα άτο-μα. Το Θαλάσσιο Πάρκο Σποράδων έχει δημιουργηθεί για να διαφυλάξει τον πληθυσμό

194

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

της μεσογειακής φώκιας που κινδυνεύει από τον τουρισμό, από την υπερβολική αλιεία και τους ψαράδες που τη σκοτώνουν επειδή μπλέκεται στα δίχτυα τους και τα κατα-στρέφει, αλλά και από την υπερβολική ρύπανση.

Σαν απομακρυνθήκαμε από τη σπηλιά, η εικόνα της ολοζώντανης φώκιας δεν μπο-ρούσε να φύγει απ’ τη σκέψη μου. Αυτό το καταπληκτικό θέαμα θα μείνει για πάντα χα-ραγμένο στο μυαλό μου.

3. � Γυρίζει γύρω γύρω από το δόλωμα → σπάρος� Τσιμπάει το αγκίστρι μαλακά → τσιπούρα� Ορμάει δυνατά → κεφαλόπουλο

Ο σπάρος γυρίζει γύρω γύρω από το δόλωμα.Η τσιπούρα τσιμπάει το αγκίστρι μαλακά.Το κεφαλόπουλο ορμάει δυνατά.

4. � Η Σοφία λατρεύει το χειμώνα για τις χειμωνιάτικες νύχτες γύρω από το τζάκι.� Ο Πέτρος λατρεύει το φθινόπωρο για τα φθινοπωρινά φρούτα.� Η Μυρτώ λατρεύει την άνοιξη για τις ανοιξιάτικες βόλτες στην εξοχή.

5. Ουσιαστικά Ρήματα Επίθετα Άρθρα

μέρα περνούσαμε γαλάζια τηΜοίρα Μαζεύαμε μεγάλα τιςΔάφνη ζωγραφίζαμε άσπρα τηςθάλασσα ήταν όλες ηκοχύλια καούν δυνατό οιβότσαλα τσιμπήσει αλμυρή Τοννερομπογιές έφευγαν Οιπλάκες τοαυλής στο (σε + το)στενοχώρια στην (σε + την)ώμοι τηςήλιομέλισσαμέρεςνερόγεύση


1. Καλοκαιρινές αναμνήσειςΟι φετινές καλοκαιρινές μου διακοπές ήταν υπέροχες. Πήγα με τους γονείς μου σ’ ένα όμορφο κυκλαδίτικο νησί, στην Αμοργό. Το μέρος που μείναμε ήταν ένα ήσυχο χω-ριουδάκι κοντά στη θάλασσα.

Από την πρώτη κιόλας μέρα γνωρίστηκα με το Θάνο, το Νίκο, την Ευγενία, τη Φιλιώ και άλλα συνομήλικα παιδιά, που έκαναν κι εκείνα διακοπές στο νησί.

Περνούσαμε πολλές ώρες μαζί. Κολυμπούσαμε και κάναμε μακροβούτια στα πε-

195

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

ντακάθαρα νερά. Φορούσαμε τις μάσκες και κάναμε καταδύσεις στο βυθό μιμούμενοι τους δύτες και εξερευνούσαμε τις σπηλιές που υπήρχαν σε κοντινή απόσταση.

Όταν βγαίναμε στην ακτή παίζαμε βόλεϊ ή ρακέτες στην αμμουδιά, φτιάχναμε αυ-τοσχέδια καραβάκια, με τα οποία κάναμε φανταστικά ταξίδια και τα φορτώναμε με τους μικρούς θησαυρούς από κοχύλια, πέτρες, αστερίες και αλογάκια της θάλασσας που είχαν βγάλει τα κύματα.

Εκείνο όμως που με ενθουσίασε και μου έμεινε αλησμόνητο ήταν το ψάρεμα με την παλιά ξύλινη βάρκα του κυρ Σταμάτη. Είχε μαζί του πετονιές, αγκίστρια και δολώμα-τα. Ανοιχτήκαμε αρκετά και όταν το έμπειρο βλέμμα του κυρ Σταμάτη έπεσε πάνω στα αρυτίδωτα γαλαζοπράσινα νερά, ρίξαμε τα αγκίστρια και περιμέναμε υπομονετικά να «τσιμπήσουν» τα ψάρια. Ήμουν τυχερός και όταν ένιωσα κάτι να τραβάει τ’ αγκίστρι, το τράβηξα απότομα και είδα να είναι πιασμένο ένα όμορφο ψάρι. Ήταν ένα μυλοκό-πι, όπως μας είπε ο κυρ Σταμάτης. Η χαρά μου ήταν απερίγραπτη. Συνεχίσαμε να ψα-ρεύουμε και ύστερα από κάμποση ώρα όλα τα παιδιά είχαμε πιάσει αρκετά ψάρια. Ο κυρ Σταμάτης είπε: «ώρα να επιστρέψουμε». Χτυπήσαμε τα κουπιά της βάρκας κι εκεί-νος άρχισε να μας διηγείται θαλασσινές ιστορίες για σπουδαίους ψαράδες και ριψοκίν-δυνους ναυτικούς που έκαναν θαυμάσια πράγματα στη ζωή τους. Εμείς τον ακούγα-με με κομμένη την ανάσα και ζούσαμε με τη φαντασία μας τις περιπέτειες αυτών των γενναίων ανθρώπων.

Όταν έπεφτε ο ήλιος συναντιόμαστε στην παραλία. Ξαπλώναμε στην αμμουδιά, απο λαμβάναμε την ηρεμία της θάλασσας και συζητούσαμε κάτω απ’ το λιγοστό φως του φεγγαριού. Δε θέλαμε ν’ αποχωριστούμε, αν ήταν δυνατόν θα θέλαμε να κοιμη-θούμε εκεί. Ακούγαμε τις φωνές των γονιών μας που μας καλούσαν και δίναμε ραντε-βού για την άλλη μέρα.

Σαν έπεφτα στο κρεβάτι σκεπτόμουν πόσα πολλά αγαθά μάς χαρίζει η θάλασσα και η ψυχή μου πλημμύριζε από ευγνωμοσύνη. Αναρωτιόμουν όμως και τις δυσκολίες και τους κινδύνους που αντιμετώπιζαν οι ψαράδες. Επίσης, προβληματιζόμουν καθώς θυμόμουν τα λόγια του κυρ Σταμάτη, που μας έλεγε πως η μόλυνση της θάλασσας και η υπεραλίευση έχουν μειώσει τον αριθμό των ψαριών και σε πολλές περιοχές οι ψα-ράδες παλεύουν να επιβιώσουν, ενώ οι αμοιβές τους δεν είναι ικανοποιητικές. Παρόλα αυτά οι ψαράδες εξακολουθούν να αγαπούν τη θάλασσα και δεν την αποχωρίζονται, γι αυτό και τους θαυμάζω.

2. Ο Πέτρος έχει ξανθά μαλλιά και καστανά μάτια.Ο Τζον έχει καστανά μάτια και σγουρά κόκκινα μαλλιά.Η Μυρτώ έχει ξανθά μαλλιά και μπλε μάτια.Η Σοφία έχει καστανά μάτια και καστανά μαλλιά.� Καστανά μάτια έχουν ο Πέτρος, ο Τζον και η Σοφία.� Ξανθά μαλλιά έχουν ο Πέτρος και η Μυρτώ.

Ένα ακόμα σκαλί


1. α. Κυκλώνουμε: Σ) Ένας μαθητής και ο επιστάτης.β. Κυκλώνουμε: Κ) Στην Τετάρτη τάξη.γ. Κυκλώνουμε:

196

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

Α) Στο ισόγειο.δ. Κυκλώνουμε: Λ) Ήταν μαθητής των μικρών τάξεων.ε. Κυκλώνουμε: Ι) Είναι πια μαθητής των μεγάλων τάξεων.

Λέξη: ΣΚΑΛΙ2. � Από τότε που πρωτοπήγα στο σχολείο, κρυφοκοιτάζω τη σκάλα με λαχτάρα. Μια

φορά μάλιστα την ανέβηκα στα κρυφά.� Σήμερα όμως μπορώ να την ανέβω φανερά. Πατώ καθένα σκαλοπάτι, σιγά σιγά,

καμαρωτά. – Για πάνω, του απαντώ και χτυπάει η καρδιά μου. Για πάνω, λέω ξανά, για να το ακού-σει πιο καλά. Μα ξέρω πως το είπα δυνατά πιο πολύ για να το ακούσω εγώ ο ίδιος.

3. Γ) Σωστή.Η συμπεριφορά του επιστάτη ήταν σωστή. Έδινε οδηγίες στα μεγαλύτερα παιδιά

για να ανεβαίνουν τις σκάλες προσεκτικά και χωρίς να τρέχουν, ενώ δεν επέτρεπε στα μικρότερα παιδιά να τις ανέβουν. Η στάση του δείχνει ότι ήταν υπεύθυνος και ενδια-φερόταν για την ασφάλειά τους, μιλώντας τους πάντα με το χαμόγελο στα χείλη, χωρίς εκνευρισμούς, φωνές και εντάσεις.

4. � Ο μαθητής έγραψε λάθος τις λέξεις: δυώροφο, δύωρο και δισάρεστο, οι οποίες έπρεπε να γραφτούν ως εξής: διώροφο, δίωρο και δυσάρεστο.

� – Στην Αφρική έγινε ένα μεγάλο αεροπορικό δυστύχημα.– Η λέξη «γάτα» είναι δισύλλαβη.– Το έτος 2004 ήταν δίσεκτο (το έτος που έχει 336 μέρες).– Η δυσοσμία από τα σκουπίδια έφτανε ως τον τρίτο όροφο.– Η τοπική εφημερίδα δημοσίευσε ένα δίστηλο άρθρο για τη σχολική μας παράσταση.– Ο ξενοδόχος μάς είπε πως έχει ελεύθερο μόνο ένα δίκλινο δωμάτιο (το δωμάτιο που έχει δύο κρεβάτια).


1. Τώρα που πηγαίνω στην Τετάρτη τάξη, νιώθω πολύ χαρούμενος!Έχουμε δύο καινούριους συμμαθητές στην τάξη μας.Τα θρανία που έχει η τάξη μας είναι καθαρά.Ακούμε προσεκτικά τον καινούριο δάσκαλό μας.Ρωτάμε το δάσκαλο για τις απορίες που έχουμε.Τα φυτά που υπάρχουν στις γλάστρες ομορφαίνουν την τάξη μας.Η τάξη μας έχει μεγάλα παράθυρα.

Τα σκουπίδια τα πετάμε στο καλαθάκι.Ανοίγουμε τα παράθυρα για να αεριστεί η τάξη μας.Ξεφυλλίζουμε τα καινούρια μας βιβλία.Η βιβλιοθήκη έχει πολλά ράφια, στα οποία είναι τοποθετημένα βιβλία.

2. Στο κείμενο υπογραμμίζουμε τα:� Ουσιαστικά: παιδιά, νηπιαγωγείου, κούνιες, τσουλήθρες, μύλο, φωνή, παιχνίδια,

σχολειού, λαχτάρα, μάγουλα, μέση, αυλής, πεύκο, σκιά, μαθητές, πάγκους, μέρα, Οκτώβρη, ζέστη, καρδιά, καλοκαίρι, φθινόπωρο.

197

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

� Ρήματα: ήτανε, γυρνούσε, αντηχούσε, Είχανε νοσταλγήσει, ξανάβρισκαν, ρόδιζε, ορθωνόταν, συζητούσαν, έκανε, δεν έκανε, να φύγει, ν’ αρχίσει.

� Επίθετα: μικρά, μεγάλο, πολλοί, όρθιοι, δυο (αριθμ. επίθ.), ξύλινους, Πρώτη (αριθμ. επίθ.), πολλή.

� Άρθρα: Τα, του τις, τις, το, Η, τα, του, μια, τα, Στη (σύνθετο άρθρο), της, ένα, Στη (σύνθ. άρθρ.), στους (σύνθ. άρθρ.), του, στο (σύνθ. άρθρ.), το.

3. � Αριστερό «συννεφάκι»: Πόσο θα ήθελα να κάνω ταξίδια σ’ όλο τον κόσμο και να γνωρίσω από κοντά πολλά αξιοθέατα, όπως τις Πυραμίδες της Αιγύπτου, τον Πύρ-γο του Άιφελ στο Παρίσι, το ρολόι του Μπιγκ Μπεν στο Λονδίνο, να ταξιδέψω με τη γόνδολα στα κανάλια της Βενετίας και να γνωρίσω τις συνήθειες άλλων λαών.

� Δεξιό «συννεφάκι»: Θα μου άρεσε πολύ να κάνω γυμναστική σε κρίκους και να αι-σθάνομαι ότι πετάω ελεύθερα όπως το πουλί στον αέρα.

� Στο διάλειμμα τα παιδιά σχεδίαζαν την ημερήσια εκδρομή τους. � Πολύ συχνά ονειρεύομαι τις καλοκαιρινές μας διακοπές. � Ο Σπίθας, το σκυλάκι μου, χαίρεται όταν με βλέπει να γυρίζω από το σχολείο.� Ο τροχονόμος έλεγξε το σχολικό λεωφορείο. � Το Σάββατο, πριν ανοίξουν τα σχολεία, πήγαμε στην αγορά για να ψωνίσουμε.

Ξημερώνει μια νέα μέρα. Ώρα για σχολείο…


1. � Τα παιδιά στα αρχαία χρόνια πήγαιναν σχολείο το απόγευμα. Λ� Ο «παιδαγωγός» συνόδευε τα παιδιά στο σπίτι του «γραμματιστή». Σ� Τα παιδιά χρησιμοποιούσαν τη «γραφίδα» για να γράφουν και να σβήνουν. Σ� Στο μέλλον οι μαθητές θα χρησιμοποιούν, αντί για τσάντες, λεπτές οθόνες

υπολογιστών. Σ

� Στο σχολείο του μέλλοντος δεν θα υπάρχουν βιβλία. Λ� Ένας διάσημος ιστορικός είναι μέσα στην τάξη και παρακολουθεί το μά-

θημα της Ιστορίας. Σ

2. Με το πρώτο φως του ήλιου τα παιδιά (όσα ήταν πάνω από 7 χρονών) είναι στο πόδι. Τρώνε ένα λιτό πρωινό, με σταρένιο ή κριθαρένιο ψωμί, και μετά γραμμή για το σχο-λείο. Παρέα με τον «παιδαγωγό» –ένα δούλο που καθήκον του είναι να συνοδεύει πα-ντού το παιδί– πηγαίνουν στο σπίτι του «γραμματιστή».

Γραμματιστής ονομάζεται ο δάσκαλος που μαθαίνει στα παιδιά γραφή, ανάγνωση και αριθμητική – αργότερα, τα βάζει να μελετούν στίχους από τα έπη του Ομήρου. Τα παιδιά κάθονται σε σκαμνάκια, ακουμπούν στα γόνατά τους σκληρές πλάκες από κερί ή κομμάτια παπύρου, και πάνω τους χαράζουν με τη μυτερή άκρη ενός ειδικού εργαλεί-ου, της «γραφίδας». Την άλλη άκρη της γραφίδας, που είναι πλατιά και στρογγυλεμένη, τη χρησιμοποιούν για να σβήνουν.

Οι δάσκαλοι κάθονται στους «θρόνους», δηλαδή σε καρέκλες με πλάτη και κυρτω-μένα πόδια. Όση ώρα διαρκεί το μάθημα, ο παιδαγωγός μένει στην αίθουσα διδασκα-λίας. Θέλει δε θέλει, ακούει κι αυτός την παράδοση κι αργότερα στο σπίτι μπορεί να βο-ηθήσει το παιδί στα μαθήματά του.

198

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

3. Η «ηλεκτρονική σχολική τσάντα του παιδιού» θα είναι ένας υπολογιστής, που θα περι-έχει την ύλη των απαραίτητων βιβλίων, με κείμενο, βίντεο, ήχο και φωτογραφίες. Με ένα ηλεκτρονικό στιλό, ο μαθητής θα μπορεί να υπογραμμίζει και να κρατά σημειώ-σεις, ανοίγοντας ένα «παράθυρο» στην οθόνη της «τσάντας» που θα αναγνωρίζει φυ-σικά τον γραφικό χαρακτήρα του. Η «τσάντα» θα είναι άθραυστη και αδιάβροχη, θα αντέχει κάθε είδους κακομεταχείριση.

4. Στο αρχαίο σχολείο Στο σημερινό σχολείο Στο σχολείο του μέλλοντος

Ο δάσκαλος μάθαινε στα παιδιά γραφή, ανάγνωση και αριθμητική.

Ο δάσκαλος μαθαίνει στα παιδιά γραφή, ανάγνωση και αριθμητική.

Ο δάσκαλος θα μαθαίνει στα παιδιά γραφή, ανάγνω-ση και αριθμητική.

Οι μαθητές έσβηναν με το πί-σω μέρος της γραφίδας.

Οι μαθητές σβήνουν με τη γό-μα.

Οι μαθητές θα σβήνουν με την ηλεκτρονική γόμα.

Ο μαθητής είχε σκληρές κέ-ρινες πλάκες και έγραφε πά-νω σ’ αυτές με γραφίδα.

Ο μαθητής έχει τετράδια για να γράφει.

Ο μαθητής θα έχει μια ηλεκτρονική «οθόνη» για να γράφει.

5. α) Ο δάσκαλος έστειλε στον πατέρα του Κώστα ένα ηλεκτρονικό μήνυμα.β) Τα παιδιά στο αρχαίο σχολείο μάθαιναν αριθμητική, γραφή και ανάγνωση από τον

«γραμματιστή».γ) Τα παιδιά έγραφαν πάνω στις κέρινες πλάκες με ένα ειδικό εργαλείο, που το έλεγαν

γραφίδα.δ) Ο παιδαγωγός έμενε στην αίθουσα διδασκαλίας κατά τη διάρκεια του μαθήματος.ε) Το βιβλίο της Ιστορίας συνοδεύεται από ένα σιντιρόμ (CD-ROM).στ) Οι μαθητές ανοίγοντας την οθόνη της σχολικής τους τσάντας, βλέπουν τον Παρθε-

νώνα.


1. Ενεστώτας Παρατατικός Εξακολουθητικός Μέλλοντας

διαβάζει διάβαζε θα διαβάζειτρέχουμε τρέχαμε θα τρέχουμελύνετε λύνατε θα λύνετεσυμπληρώνεις συμπλήρωνες θα συμπληρώνειςανοίγουν άνοιγαν θα ανοίγουνζωγραφίζω ζωγράφιζα θα ζωγραφίζω

2. � Η δημοσιογράφος έγραψε αυτό το άρθρο στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ για να τονίσει το μεγάλο αριθμό των σχολικών ειδών που προμηθεύονται οι μαθητές στην αρχή της σχολικής χρονιάς, ώστε τα παιδικά δωμάτια να μετατρέπονται σε χαρτοπωλεία, όπου μπορεί να δει κανείς πολλά είδη τετραδίων, φακέλους, ντοσιέ, κόλλες, στιλό, σετ οργάνων Γεωμετρίας, ξυλομπογιές, κηρομπογιές και μαρκαδόρους.

Επίσης η δημοσιογράφος βλέποντας αυτά τα σχολικά είδη τα θαυμάζει, και συγ-χρόνως θυμάται τη δική της παιδική ηλικία, που οι γονείς της ξόδευαν πολύ λίγα χρήματα για να αγοράσουν μόνο τα απαραίτητα σχολικά είδη, ενώ οι σημερινοί γο-νείς δαπανούν για τον ίδιο λόγο περισσότερα χρήματα.

199

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

� Το σκίτσο που συνοδεύει το άρθρο δείχνει ένα μικρό μαθητή που προσπαθεί να μεταφέρει στο σχολείο του μια πολύ βαριά σάκα, μεγαλύτερη απ’ το ανάστημά του και γεμάτη βιβλία, τετράδια και άλλα σχολικά είδη. Ο ιδρώτας κυλά στο μέτωπό του από την υπερπροσπάθεια που καταβάλλει να σηκώσει και να μεταφέρει την πε-λώρια, σχεδόν ασήκωτη από το βάρος, σάκα του. Το σκίτσο προκαλεί χιούμορ και ταυτόχρονα μας προβληματίζει για το πόσο απαραίτητα είναι όλα αυτά τα σχολικά είδη που καθημερινά είναι υποχρεωμένοι να μεταφέρουν οι μικροί μαθητές από το σπίτι τους στο σχολείο και αντίστροφα.

� Κάθε μαθητής ανοίγει την τσάντα του και βλέπει πόσα πράγματα απ’ αυτά που υπάρ-χουν σ’ αυτή χρησιμοποίησε. Από τη συζήτηση που θα γίνει, οι μαθητές αντιλαμβά-νονται ότι κάθε μέρα πρέπει να βάζουν μέσα στην τσάντα τους μόνο τα απαραίτητα πράγματα, ώστε να μη μεταφέρουν σχολικά είδη που δεν τους χρειάζονται.

Αστραδενή


1. Η μητέρα βοήθησε την Αστραδενή να ετοιμαστεί για το σχολείο. 3

Αυτή η μέρα είναι σημαντική για την Αστραδενή, αφού θα πάει στο καινού-ριο της σχολείο στην Αθήνα.

1

Την πρώτη φορά, η Αστραδενή έπρεπε να πάει στο σχολείο με τον πατέρα της και μια γειτόνισσα.

4

Το σχολείο της Αστραδενής στη Σύμη μπορεί να ήταν μικρό, είχε όμως ένα μεγάλο κήπο με λουλούδια.

2

Η Μαρία είχε τις αποδείξεις ότι η Αστραδενή πραγματικά έπρεπε να πάει σ’ αυτό το σχολείο κι όχι σε άλλο.

5

2. � Ο πατέρας ψάχνει να βρει το χαρτί που έδωσε ο διευθυντής του σχολείου της Σύμης, που είναι απαραίτητο για τη μετεγγραφή της κόρης του στο καινούριο της σχολείο.

� Ένας μαθητής αλλάζει σχολείο:α) γιατί οι γονείς του έφτιαξαν το δικό τους σπίτι σε κάποια άλλη περιοχή και απο-

φάσισαν να μείνουν εκεί.β) γιατί οι γονείς του παίρνουν μετάθεση σε άλλους τόπους, επειδή είναι δημόσιοι

υπάλληλοι.γ) γιατί κάποιο μέλος της οικογένειας αντιμετωπίζει σοβαρό χρόνιο πρόβλημα

υγείας και πρέπει να ζήσει σε κάποιο αστικό κέντρο, όπου υπάρχει νοσοκομείο.δ) γιατί οι γονείς του είναι άνεργοι ή βρήκαν εργασία σε άλλο τόπο.

4. Η περιγραφή του σχολείου γίνεται στη δεύτερη και τρίτη παράγραφο του κειμένου.2η παράγραφος: πέτρινος -η -ο, πελεκητός -ή -ό, κεραμιδένιος -α -ο, τρίγωνος -η -ο, στρογγυλός -ή -ό, σιδερένιος -α -ο, σκαλιστός -ή -ό, παλιός -ά -ό.3η παράγραφος: πολύς -ή -ύ, μεγάλος -η -ο, ωραίος -α -ο, περίεργος -η -ο.

5. � Υπογραμμίζουμε τα επίθετα: υπέροχος, γυάλινη, γεμάτη, φρέσκα, κίτρινα, μεγάλα, κόκκινα, ζουμερά.

� Στην κουζίνα μας κρεμόταν ένας πίνακας με μια φρουτιέρα, με λεμόνια και σταφύλια.� Παραλείποντας τα επίθετα, παρατηρούμε ότι το κείμενο είναι απλό και η περιγρα-

φή δεν έχει ποικιλία, ζωντάνια και παραστατικότητα, γιατί δεν υπάρχουν εκείνες οι

200

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

πληροφορίες που το «στολίζουν» και δίνουν την ακριβή εικόνα αυτών που περι-γράφονται στο κείμενο.

�

Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο

ο υπέροχος η υπέροχη το υπέροχοτο γυάλινο τη γυάλινη το γυάλινοτον γεμάτο τη γεμάτη το γεμάτοτους φρέσκους τις φρέσκες τα φρέσκατους κίτρινους τις κίτρινες τα κίτρινατους μεγάλους τις μεγάλες τα μεγάλατους κόκκινους τις κόκκινες τα κόκκινατους ζουμερούς τις ζουμερές τα ζουμερά

6. Στις καλοκαιρινές εκπτώσεις η Νίκη αγόρασε μια δερμάτινη τσάντα. Όλοι στο ορεινό χωριό περίμεναν με λαχτάρα τη φθινοπωρινή βροχή.Ο βραδινός επισκέπτης χτύπησε την ξύλινη πόρτα δυνατά.Η φωτεινή πινακίδα μάς προειδοποιούσε για την επικίνδυνη στροφή του δρόμου.Τοποθετήσαμε τα γυάλινα βαζάκια σε χάρτινες συσκευασίες.

7. � Η Αστραδενή πριν φύγει για το σχολείο χτένισε τα μαλλιά της, φόρεσε την ποδιά της και πήρε την τσάντα και το κουλούρι της.

� Η γιαγιά τής έδωσε μια κόκκινη κορδέλα.Η φίλη της η Μαρία τής χάρισε ένα ασημένιο βραχιόλι.Ο συμμαθητής της ο Πάνος τής έδωσε ένα μουσικό κουτί.Η δασκάλα της της χάρισε ένα λογοτεχνικό βιβλίο.Ο θειος της ο Αντώνης της αγόρασε μια δερμάτινη τσάντα.


1. Πού βρίσκεται; Σε ένα νησί της Δωδεκανήσου, στη Σύμη.Πώς είναι εξωτερικά; Είναι παλιό ή καινού-ριο;

Είναι πέτρινο, με κεραμιδένια στέγη και είναι πολύ παλιό, αφού, όπως μας πληροφορεί μια σκαλιστή πέτρα στη σιδε-ρένια εξώπορτα, έχει κατασκευαστεί το 1876.

Ποιο είναι το πιο εντυ-πωσιακό στοιχείο της εμφάνισής του;

Η σιδερένια εξώπορτα, που έχει μια σκαλιστή πέτρα, στην οποία αναγράφεται η ημερομηνία κατασκευής του σχολεί-ου: «Αυγούστου 31, του 1876».

Με τι υλικά είναι κα-τασκευασμένο;

Είναι κατασκευασμένο από πέτρες, άμμο, ασβέστη, κερα-μίδια, ξύλο και σίδηρο.

Πώς είναι ο εξωτερι-κός χώρος του σχο-λείου;

Η αυλή του είναι στρωμένη με βότσαλα που έχουν λιώσει και γύρω γύρω υπάρχουν παρτέρια, στα οποία είναι φυτε-μένα λουλούδια.

� Το σχολείο μουΠοιο είναι το όνομά του;Πού βρίσκεται;Πότε χτίστηκε;Ποια είναι η ιστορία του;

Το σχολείο μου βρίσκεται στην πόλη της Μυρτιάς. Είναι το 45ο Δημοτικό σχολείο του δήμου και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το έτος 2005. Χτίστηκε ακριβώς στην ίδια θέση που βρισκόταν το παλιό πέτρινο κτίριο, το οποίο είχε ιστορία εκατόν είκοσι πέντε χρόνων.

201

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

Πώς είναι απ’ έξω; Το σχολείο είναι διώροφο και έχει σχήμα ορθογώνιο. Είναι κατασκευασμένο από τσιμέντο, σίδερα, τούβλα, ασβέστη και ξύλα. Στο κέντρο του κτιρίου υπάρχει επιγραφή με την ονομασία του σχολείου, ενώ δίπλα της κυματίζει η γαλανό-λευκη σημαία. Είναι φρεσκοβαμμένο και έχει μεγάλα παρά-θυρα. Το προαύλιο είναι μεγάλο, ενώ στη δυτική πλευρά υπάρχει ο κήπος, που είναι φυτεμένος με όμορφα λουλού-δια και θάμνους. Στη νότια πλευρά του υπάρχουν γήπεδα μπάσκετ και βόλεϊ και στην απέναντι πλευρά οι βρύσες.

Πώς είναι από μέσα; Για να φτάσει κανείς στο ισόγειο ανεβαίνει 2-3 σκαλιά. Εκεί υπάρχουν οι αίθουσες της Α και Β΄ τάξης, η αίθουσα εκδη-λώσεων του σχολείου, το γυμναστήριο, αποθήκες, το κυλι-κείο και το γραφείο του Διευθυντή του σχολείου. Στον πρώ-το όροφο φτάνεις ανεβαίνοντας τα μαρμάρινα σκαλιά, ενώ λειτουργεί και ανελκυστήρας. Εδώ υπάρχουν οι αίθουσες των μεγαλύτερων τάξεων, η βιβλιοθήκη, η αίθουσα φυσικής και χημείας, το γραφείο των δασκάλων και αποθήκες.

Πώς νιώθετε όταν βρί-σκεστε στο σχολείο σας;Ποιες αναμνήσεις σας συν δέουν με αυτό;

Το σχολείο μου είναι όμορφο και μ’ αρέσει πολύ. Εκεί συνα-ντώ τους φίλους μου και περνάμε ευχάριστες ώρες στους καθαρούς και φιλόξενους χώρους του. Οι δάσκαλοι είναι ευγενικοί και πρόθυμοι για ό,τι τους ζητήσουμε. Πάντα θυ-μάμαι την πρώτη μέρα, όταν πρωτοπήγα στην πρώτη τά-ξη. Έκλαιγα και δεν ήθελα να φύγει από κοντά μου η μητέρα μου. Η δασκάλα μου με πλησίασε, με χάιδεψε και κατάφε-ρε με την καλοσύνη και την αγάπη της να με βάλει στην τά-ξη. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το σχολείο μου, τις χαρές, τα γέλια, τους τσακωμούς, τα παιχνίδια, τις φιλίες. Ήταν για όλους μας το δεύτερο σπίτι μας.

2. Η Σύμη βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του Αιγαίου πελάγους, βόρεια της Ρόδου και κο-ντά στα παράλια της Μικράς Ασίας.Για να φτάσει κανείς στη Σύμη μπορεί:� να ταξιδέψει απευθείας με πλοίο από τον Πειραιά.� να ταξιδέψει με πλοίο ή αεροπλάνο ως τη Ρόδο και από εκεί με πλοίο να φτάσει στη

Σύμη.� να ταξιδέψει με πλοίο από την Κρήτη, τις Κυκλάδες και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα

(κατά τους καλοκαιρινούς μήνες).

Ενδεικτικά: Έστω ένας μαθητής που θέλει να ταξιδέψει από τη Λάρισα στη Σύμη:Από τη Λάρισα μπορεί να ταξιδέψει ως την Αθήνα με αυτοκίνητο Ι.Χ., λεωφορείο,

τρένο ή αεροπλάνο. Από εκεί είτε με το αυτοκίνητο ή κάποιο άλλο μέσο μεταφοράς (ταξί, προαστιακός) θα πάει στο αεροδρόμιο «ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ» και από εκεί με αεροπλάνο στη Ρόδο και από τη Ρόδο με πλοίο στη Σύμη.

Μπορεί ακόμα με το αυτοκίνητο Ι.Χ. ή το τρένο να πάει στον Πειραιά (ή στην περί-πτωση που χρησιμοποίησε το λεωφορείο από τη Λάρισα ως την Αθήνα, να πάει στον Πειραιά με ταξί ή κάποιο άλλο μέσο μαζικής μεταφοράς) και από εκεί με πλοίο απευ-θείας στη Σύμη.

202

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

3. σιδερένια αυλόπορτα, πολλές βρύσες, πανύψηλος πλάτανος, μεγάλοι κάδοι, πολύχρω-μα παρτέρια, ξύλινο υπόστεγο

Για να μπει κανείς στο προαύλιο του σχολείου περνά από μια σιδερένια αυλόπορτα. Στη μια πλευρά του προαυλίου υπάρχουν πολλές βρύσες, ενώ στην άλλη ένα ξύλινο υπό-στεγο. Σε διάφορα σημεία στο προαύλιο είναι τοποθετημένοι μεγάλοι κάδοι σκουπι-διών και πολύχρωμα παρτέρια. Στη μέση ένας πανύψηλος πλάτανος χαρίζει τη σκιά του τις ζεστές μέρες.

4.Μυρτώ

Η Μυρτώ κοιτάζει τον αστερία. ΥΟ Φώτης φώναξε τη Μυρτώ. Α

γιορτήΟι γονείς παρακολούθησαν με συγκίνηση τη γιορτή του σχολείου.

Α

Η γιορτή του σχολείου είχε μεγάλη επιτυχία. Υ

ΦώτηςΤα ωραιότερα κοχύλια τα μάζεψε ο Φώτης. ΥΌλοι θαύμασαν το Φώτη για τη συλλογή του. Α

γατάκιΗ Σοφία τάισε το πεινασμένο γατάκι ένα ψάρι. ΑΌλο το ψάρι το έφαγε το πεινασμένο γατάκι. Υ

5. Για τη μετεγγραφή ενός μαθητή σε άλλο σχολείο πρέπει ο πατέρας ή η μητέρα, έχο-ντας μαζί τους την αστυνομική τους ταυτότητα, να πάνε στο Διευθυντή του Σχολείου, στο οποίο φοιτά ο μαθητής και να συμπληρώσουν και υπογράψουν μια αίτηση στην οποία θα αναφέρονται οι λόγοι μετεγγραφής στο καινούριο σχολείο.Π.χ.

ΑΙΤΗΣΗΤου Μίνη Νικολάουκατοίκου Λιβαδειάςοδός Μυρτώςαριθμ. 25

«Μετεγγραφή»

Ημερομηνία5-9-2007

ΠΡΟΣΤον κ. Διευθυντή του 96ου Δημοτικού Σχολείου Θεσ-σαλονίκης

Παρακαλώ να επιτρέψετε τη μετεγγραφή της Μίνη Θε-οδώρας, μαθήτριας της Τετάρτης (Δ΄) τάξης του Σχο-λείου σας, στο 96ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης, επειδή αλλάξαμε τόπο κατοικίας.

Ο ΑΙΤΩΝ

Λεξιλόγιο της ενότητας

Ρήματα Επίθετα Ουσιαστικά

κατεβαίνω ολόχρυσος -η -ο φύλλαχτυπώ χάρτινος -η -ο σάκαανοίγω φωτεινός -ή -ό σύννεφοψαρεύω διώροφος -η -ο Σεπτέμβρηςκρυφοκοιτάζω καλοκαιρινός -ή -ό Οκτώβρηςανεβαίνω ορεινός -ή -ό ισόγειο

203

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

υπογραμμίζω ηλεκτρονικός -ή -ό σταγονίτσασχολικός -ή -ό συμμαθητής

μακροβούτικοχύλικύματαφωνήεπιστάτηςανάγνωσηαριθμητικήμήνυμα

Το εργαστήρι της γλώσσας


1. � Η λέξη που απαντά στην ερώτηση «τι; ποιον; ποια; ποιους; ποιες; ποια;» και είναι σε πτώση αιτιατική είναι το αντικείμενο του ρήματος της πρότασης.

� Η λέξη που απαντά στην ερώτηση «ποιος; ποια; ποιο; ποιοι; ποιες; ποια;» και είναι σε πτώση ονομαστική είναι το υποκείμενο του ρήματος της πρότασης.

Ο πατέρας φόρεσε βιαστικά το πουκάμισό του. Όλα τα πουλιά γεννούν αυγά. Η Ισμήνη και ο Νίκος ποτίζουν τις γλάστρες. Τις τριανταφυλλιές μας τις ποτίζει η γιαγιά κάθε πρωί. Ο ηλεκτρολόγος έφτιαξε τη βλάβη της παγωτομηχανής.

2. � Ένα ρήμα που αναφέρεται σε κάτι που γίνεται τώρα (αυτή τη στιγμή που μιλάμε) λέμε ότι βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα.

� Ένα ρήμα που αναφέρεται σε κάτι που γινόταν στο παρελθόν και είχε κάποια διάρ-κεια λέμε ότι βρίσκεται σε χρόνο παρατατικό.

� Ένα ρήμα που αναφέρεται σε κάτι που θα γίνει στο μέλλον και θα έχει κάποια διάρ-κεια λέμε ότι βρίσκεται σε χρόνο εξακολουθητικό μέλλοντα.

� Ο Φώτης, η Μυρτώ και ο Πέτρος κάνουν διακοπές στο ίδιο νησί. Ο Πέτρος κάθε πρωί πηγαίνει στην άκρη του λιμανιού και ψαρεύει. Η Μυρτώ και ο Φώτης αγναντεύ-ουν τις βάρκες που μπαίνουν και βγαίνουν από το λιμάνι.

� Ο Φώτης, η Μυρτώ και ο Πέτρος έκαναν διακοπές στο ίδιο νησί. Ο Πέτρος κάθε πρωί πήγαινε στην άκρη του λιμανιού και ψάρευε. Η Μυρτώ και ο Φώτης αγνάντευ-αν τις βάρκες που έμπαιναν και έβγαιναν από το λιμάνι.

� Ο Φώτης, η Μυρτώ και ο Πέτρος θα κάνουν διακοπές στο ίδιο νησί. Ο Πέτρος κάθε πρωί θα πηγαίνει στην άκρη του λιμανιού και θα ψαρεύει. Η Μυρτώ και ο Φώτης θα αγναντεύουν τις βάρκες που θα μπαίνουν και θα βγαίνουν από το λιμάνι.

3. Οι φετινές διακοπές μας στο νησί άρχισαν με μια περιπέτεια. Δυστυχώς χάσαμε το πρώτο πλοίο και έπρεπε να περιμένουμε πολλές ώρες για το επόμενο. Όταν φτάσα-με αργά το βράδυ στο φωτεινό διώροφο ξενοδοχείο, πληροφορηθήκαμε ότι υπήρχε μόνο ένα φτηνό δίκλινο δωμάτιο, αντί για δύο που είχαμε κλείσει. Η υπεύθυνη υπάλ-

204

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

ληλος του ξενοδοχείου μάς είπε ότι δεν έλαβε ποτέ το ηλεκτρονικό μας μήνυμα. Μας έδειξε όμως μια αίθουσα στο ισόγειο που θα τη χρησιμοποιούσαμε σαν υπνοδωμάτιο. Την επομένη μέρα το φως του ολόχρυσου ήλιου και η καταγάλανη θάλασσα μάς έκα-ναν να τα ξεχάσουμε όλα. Η Αριθμητική και η Ανάγνωση έπρεπε να περιμένουν μέχρι το Σεπτέμβρη.

4. Αρσενικά Θηλυκά Ουδέτερα

οι φετινοί οι φετινές τα φετινάτο φωτεινό τη φωτεινή το φωτεινότο φτηνό τη φτηνή το φτηνόο υπεύθυνος η υπεύθυνη το υπεύθυνοτον ηλεκτρονικό την ηλεκτρονική το ηλεκτρονικό

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Ρώτα το νερό… τι τρέχει

Το νερό συστήνεται


1. Οι παράγραφοι που έχουν σχέση με τον κύ-κλο του νερού είναι: η τρίτη και η τέταρτη. Στην τρίτη παράγρα-φο κυκλώνουμε τις λέ-ξεις: Γεννιέμαι, κίνηση, ατμόσφαιρα, θάλασ-σα, λίμνες, ποτάμια, εξα-τμίζομαι, ατμός, θερμο-κρασίας, σύννεφο. Στην τέταρτη παράγραφο κυκλώνουμε τις λέξεις: βροχή, χαλάζι, χιόνι, υπό-γειο νερό, λίμνες, ποτά-μια.

3. Οι κινήσεις της είναι αργές → χελώναΗ ουρά του είναι φουντωτή → σκίουροςΤα πίσω του πόδια είναι μακριά → λαγόςΤο καβούκι της γίνεται σκληρό , όσο μεγαλώνει → χελώναΤο τρίχωμά του είναι κοκκινωπό → σκίουροςΗ φωλιά του είναι κρυμμένη στο χώμα → λαγός

Οι μικρές σταγόνες νερού των θαλασσών, λιμνών και ποτα-μών ζεσταίνονται από τον ήλιο και γίνονται ατμός. Με τη βοή-θεια της θερμοκρασίας του αέρα και του ανέμου, ανεβαίνουν

ψηλά και γίνονται σύννεφα.

Τα σύννεφα μετακινούνται προς τα βουνά και το νερό πέφτει στη γη είτε ως βροχή

είτε ως χαλάζι είτε ως χιόνι. Ένα μέρος του νερού το ρουφάει η γη και γίνεται υπόγειο νερό και το υπόλοιπο επιστρέφει στη

θάλασσα, στις λίμνες και στα ποτάμια.

205

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

4. ωφελώωφέλιμος = αυτός που είναι χρήσιμοςωφέλεια = η χρησιμότητα, το κέρδοςανώφελος = αυτός που δεν είναι χρήσιμοςοφείλωοφειλέτης = αυτός που χρωστάει κάτιοφειλή = ό,τι χρωστάει κανείςόφελος = το κέρδος


1. Είμαι το καταπράσινο δάσος που σας δροσίζει. Είμαι το δάσος που χαίρεστε όλες τις εποχές του χρόνου. Είμαι πνεύμονας ζωής. Αγαπώ όλα τα πλάσματα της φύσης, τα έντομα, τα πουλιά, τα ζώα και τους ανθρώπους. Τους δίνω οξυγόνο και αναπνέουν, τους εξασφαλίζω τροφή, στέγη και ξυλεία για να φτιάχνουν έπιπλα και άλλα ξύλινα αντικείμενα. Είμαι το δάσος που σας προστατεύει από τις πλημμύρες και τους ανέμους και κοντά μου ξεκουράζεστε και ηρεμείτε. Είμαι το ευλογημένο δάσος που καθαρίζει το μολυσμένο αέρα, είμαι το δάσος της αναψυχής. Είμαι η πόα, ο θάμνος, το δέντρο, είμαι το ΔΑΣΟΣ!

2. 1. Ο ωκεανός είναι απέραντος ↓ ↓ ↓

(Υ) (Ρ) (Κ)

2. Το νερό δροσίζει τους ανθρώπους. ↓ ↓ ↓

(Υ) (Ρ) (Α)

3. Οι σταγόνες έγιναν ένα κάτασπρο σύννεφο. ↓ ↓ ↓

(Υ) (Ρ) (Κ)

4. Ο δρόμος ήταν βρεγμένος. ↓ ↓ ↓

(Υ) (Ρ) (Κ)

5. Το ποτάμι δε φαίνεται τρομερό! ↓ ↓ ↓

(Υ) (Ρ) (Κ)

6. Ένα χιονάνθρωπο έφτιαξαν τα παιδιά. ↓ ↓ ↓

(Α) (Ρ) (Υ)

3. 1. Ο Ειρηνικός και ο Ατλαντικός είναι οι δύο μεγαλύτεροι ωκεανοί της γης.2. Στην εποχή των παγετώνων μεγάλες εκτάσεις της γης καλύπτονταν από πάγο.3. Οι πηγές του Αχελώου είναι στην Πίνδο.4. Οι σταγόνες της βροχής χτυπούσαν στο τζάμι.5. Οι παραλιακές πόλεις έχουν πολλή υγρασία.6. Οι εξατμίσεις των αυτοκινήτων μολύνουν συνεχώς την ατμόσφαιρα.7. Το χαλάζι κατάστρεψε τη φετινή σοδειά.

206

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

8. Τον προηγούμενο χειμώνα αποκλειστήκαμε δυο φορές από τα χιόνια. 9. Η δυτική Ελλάδα έχει πολλά ποτάμια. 10. Τα βατράχια προτιμούν τα ήρεμα νερά των λιμνών.

Ω Δ Α Χ Ι Ο Ν Ι Γ Ο Ν Ε ΠΠ Ο Τ Α Μ Ι Ο Λ Ζ Ρ Ε Μ ΕΗ Ε Ε Λ Η Μ Α Α Ε Κ Λ Ι ΞΓ Ζ Τ Α Τ Μ Ο Σ Φ Α Ι Ρ ΑΗ Θ Ι Ζ Ν Α Τ Ε Ρ Ζ Μ Ο ΤΧ Α Ρ Ι Μ Ο Υ Ζ Α Μ Ν Σ ΜΩ Κ Ε Α Ν Ο Σ Ο Σ Υ Η Θ ΙΥ Γ Ρ Α Σ Ι Α Ε Ψ Α Ν Ι ΣΝ Α Ε Ζ Β Χ Σ Υ Β Ρ Ο Χ ΗΥ Τ Ο Π Α Γ Ε Τ Ω Ν Ε Σ Δ

Το ποτάμι τρέχει να συναντήσει τη θάλασσα


1. � Η αρχή (πηγές του ποταμού) βρίσκεται σε μιαν απάτητη βουνοκορφή και το τέλος (εκβολή) είναι μια γαλάζια θάλασσα.

� Οι πηγές του ποταμού βρίσκονται στις πλαγιές των βουνών. Στα νερά των πηγών προστίθενται τα νερά της βροχής που πέφτει και του χιονιού που λιώνει. Το νερό κυλά από τα ψηλότερα στα χαμηλότερα εδάφη άλλοτε ομαλά και άλλοτε με ορμή και ανυπομονεί να φτάσει στην ολάνοιχτη, πελώρια αγκαλιά της αγαπημένης του θάλασσας.

� Στο ποίημα επαναλαμβάνεται το ρήμα «κυλάω», γιατί η ποιήτρια (Μάρω Λοΐζου) θέλει να δώσει έμφαση, δηλαδή να τονίσει την κίνηση του νερού του ποταμού, η οποία ποτέ δε σταματά.

2. Συμπληρώνουμε τα συννεφάκια με τις λέξεις: βουνά, φαράγγια, κοιλάδες, πεδιάδες, δάση, πολιτείες και χωριά, παραπόταμους, πέτρες και χαλίκια, θάλασσα.

3. � Το μακρύ κορμί του ποταμού άλλοτε μοιάζει με ίσια γραμμή, άλλοτε με περισπωμέ-νη και άλλοτε με ατέλειωτο μαίανδρο.

� Η λέξη «σαν» είναι αυτή που δείχνει τη σύγκριση.� Τρέχει γρήγορα σαν λαγός. (Τρέχει γρήγορα λες και είναι λαγός.)

Τραγουδάει γλυκά σαν αηδόνι. (Τραγουδάει γλυκά λες και είναι αηδόνι.)Είναι ψηλός σαν κυπαρίσσι. (Είναι ψηλός λες και είναι κυπαρίσσι.)Κολυμπάει σαν ψάρι. (Κολυμπάει λες και είναι ψάρι.)Πεινάει σαν λύκος. (Πεινάει λες και είναι λύκος.)Είναι ελαφριά σαν πούπουλο. (Είναι ελαφριά λες και είναι πούπουλο.)

4. � Ο ποταμός γλιστρά(ει) σε στρογγυλεμένα χαλίκια κι όταν κατρακυλά(ει) σε απότο-μους βράχους, κυλά(ει).

� Ο ποταμός στο ταξίδι του συνέχεια γλιστρούσε (γλίστραγε) σε στρογγυλεμένα χαλί-κια κι όταν κατρακυλούσε (κατρακύλαγε) σε απότομους βράχους, κυλούσε (κύλαγε).

207

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

5. Υπογραμμίζουμε τα ρήματα: ξυπνάω, κοιτάω, να πετάνε, να κελαηδάνε, ξεχνάω, χτυπάει.

6. � Το ποτάμι κυλά(ει) και δε σταματά(ει) πουθενά. Περνά(ει) μέσα από φαράγγια και γλιστρά(ει) ανάμεσα σε όμορφες κοιλάδες. Κατρακυλά(ει) από βράχους και χτυ-πά(ει) πάνω σε στρογγυλές πέτρες και χαλίκια. Ποτέ δε γυρνά(ει) πίσω, αλλά συνέ-χεια τραγουδά(ει) το ξεχωριστό του τραγούδι μέχρι να συναντήσει τη θάλασσα.

� Το ποτάμι κυλούσε (κύλαγε) και δε σταματούσε (σταμάταγε) πουθενά. Περνούσε (πέρναγε) μέσα από φαράγγια και γλιστρούσε (γλίστραγε) ανάμεσα σε όμορφες κοι-λάδες. Κατρακυλούσε (κατρακύλαγε) από βράχους και χτυπούσε (χτύπαγε) πάνω σε στρογγυλές πέτρες και χαλίκια. Ποτέ δε γυρνούσε (γύρναγε) πίσω, αλλά συνέχεια τραγουδούσε (τραγούδαγε) το ξεχωριστό του τραγούδι μέχρι να συναντήσει τη θά-λασσα.

7. Λέξεις με δύο όμοια σύμφωνα είναι: γραμμή, πλημμυρίζει, φαράγγια, στρογγυλεμένα, χείμαρρος, μέλισσα, αμμουδιά, εκκλησία, πολλά, Σάββατο, Υβόννη, ιππόδρομος, ήττα.


1. Ο ποταμός ΒοϊδομάτηςΠοιο είναι το όνομά του; Πού βρίσκεται αυτό το μέρος;

Ο ποταμός Βοϊδομάτης πηγάζει από το φαράγγι του Βίκου και συναντάει τον ποταμό Αώο στον κάμπο της Κόνιτσας. Βρίσκε-ται στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ηπείρου.

Τι ξέρετε για την ιστορία του;

Ο Βοϊδομάτης πήρε το όνομά του από τη σλαβική λέξη «βόδα» που σημαίνει νερό και τη λέξη «μάτι» που σημαίνει πηγή.

Πώς και πότε το επι-σκεφτήκατε; Τι είναι αυτό που εντυπω-σιάζει με την πρώτη ματιά τον επισκέπτη;

Τα Ζαγοροχώρια στην Ήπειρο τα επισκεφτήκαμε το περσινό καλοκαίρι μαζί με τους γονείς μου. Τα πανέμορφα Ζαγοροχώ-ρια είναι σκαρφαλωμένα στα βουνά και μαγεύουν τους επι-σκέπτες τόσο με τη μοναδική φυσική ομορφιά τους όσο και με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους. Γύρω τους απλώνο-νται καταπράσινες βουνοπλαγιές, τρεχούμενα νερά, επιβλητι-κά φαράγγια και μαγευτικές λίμνες.

Περιγράψτε το τοπίο με λεπτομέρεια: τη ζωή μέσα σ’ αυτό το χώρο (ζώα, φυτά, τις αλλαγές που συμβαί-νουν με τις εποχές ή με την ώρα).

Ο ποταμός Βοϊδομάτης αποτελεί ένα από τα μαγευτικά τοπία της περιοχής. Φτάνοντας εκεί είδαμε τα πεντακάθαρα νερά να κυλούν στην κοίτη του άλλοτε ήρεμα και άλλοτε να πέφτουν από ψηλά, να αφρίζουν και να σχηματίζουν μικρούς καταρ-ράχτες. Η θερμοκρασία τους είναι σταθερή 4 °C όλο το χρόνο. Στα γαλανά νερά ζουν πέστροφες, χέλια, κέφαλοι, μαρίτσες. Τις όχθες του πνίγουν πανύψηλα πλατάνια, ιτιές, σκλήθρα. Τα που-λιά, τα μικρά ζώα και τα έντομα κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Περπατώντας στα μονοπάτια που υπάρχουν στις όχθες του συναντάς παραδοσιακά πέτρινα γεφύρια. Το φθινόπωρο τα φύλλα των φυλλοβόλων φυτών κιτρινίζουν και το τοπίο αλλάζει όψη. Αφού περάσει ο σιωπηλός χειμώνας, την άνοιξη πάλι όλα πρασινίζουν και το τοπίο αποκτά και πάλι μια μοναδική ομορ-φιά. Καθώς περπατούσαμε ο ουρανός γέμισε μαύρα σύννεφα και οι πρώτες ψιχάλες άρχισαν να πέφτουν. Σταθήκαμε για λίγη ώρα κάτω από ένα πλατάνι και όταν ο ήλιος βγήκε πάλι συνεχί-σαμε την πορεία μας. Πιο πάνω είδαμε ανθρώπους να κάνουν ράφτιγκ, κανόε, καγιάκ και να διασκεδάζουν με την ψυχή τους.

208

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

Γράψτε τα συναισθή-ματα και τις σκέψεις σας γι’ αυτόν τον τό-πο.

Σαν πήραμε το δρόμο της επιστροφής, μια μελαγχολία άρχι-σε να με κυριεύει που αποχωριζόμουν αυτό το όμορφο ποτά-μι. Η ηρεμία και η γαλήνη που προσφέρει ο Βοϊδομάτης είναι μοναδική. Ένιωσα περισσότερο από ποτέ ότι βρέθηκα κοντά στη φύση και στην εξαίσια ομορφιά της. Έδωσα την υπόσχε-ση ότι και του χρόνου θα επισκεφθώ το ποτάμι για να απολαύ-σω μαγευτικές στιγμές.

2. � Πνίγεται σε μια κουταλιά νερό.Αδυνατεί να αντιμετωπίσει και την παραμικρή δυσκολία, δεν μπορεί να αντεπεξέλ-θει και στις πιο ασήμαντες δυσχέρειες.

� Κάνω μια τρύπα στο νερό.Δεν καταφέρνω τίποτα, ματαιοπονώ.

� Μπήκε το νερό στο αυλάκι.Αρχίζει κάτι να λειτουργεί σωστά, να ακολουθεί τη σωστή πορεία.

Άλλες εκφράσεις με το νερόα) σηκώνει νερό → το λέμε για κάτι που είναι διφορούμενο, ασαφές, που επιδέχεται

πολλές ερμηνείεςβ) είμαι έξω απ’ τα νερά μου → αισθάνομαι αμηχανία λόγω αλλαγής περιβάλλοντος

ή μεταβολής των συνθηκών στις οποίες έχω συνηθίσει να ζω και να κινούμαι, είμαι έξω απ’ το στοιχείο μου

γ) πάω με τα νερά του → συμμορφώνομαι με τις απόψεις κάποιου, ενεργώ σύμφωνα με τις επιθυμίες του

δ) θολώνω τα νερά → προκαλώ σκόπιμη ασάφεια σχετικά με κάτι, για να παραπλανή-σω, να αποπροσανατολίσω

ε) λέω το νερό νεράκι → διψώ πολύστ) όσα είπαμε νερό κι αλάτι → τέλος οι παρεξηγήσεις και οι διαφορές μεταξύ μας· ας

γίνουμε ξανά φίλοιζ) (μες) στο νερό → σίγουρα, τουλάχιστονη) κουβαλάω νερό στο μύλο (κάποιου) → συμβάλλω στην εξυπηρέτηση των συμφε-

ρόντων κάποιουθ) είναι σαν τα κρύα τα νερά → άτομα που είναι νέα, όμορφα και γεμάτα ζωντάνιαι) δε δίνει του αγγέλου του νερό → είναι πολύ τσιγκούνηςια) μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό → είναι ολόιδιοιιβ) το αίμα νερό δε γίνεται → οι συγγενείς στηρίζουν ο ένας τον άλλο και δεν ξεχνούν

τους συγγενικούς τους δεσμούςιγ) πίνω το αμίλητο νερό → σταματάω να μιλάωιδ) βάζω νερό στο κρασί μου → συμβιβάζομαι, υποχωρώ σε κάτι

3. � Η γιαγιά μου για να διαβάσει το λογαριασμό του νερού φορά(ει) τα γυαλιά της.� Χθες το μεσημέρι ο υπουργός μιλούσε (μίλαγε) για δυο ώρες στους δημοσιογρά-

φους για το καινούριο φράγμα.� Επειδή γίνονται έργα στη γέφυρα, οι τροχονόμοι σταματούσαν (σταμάταγαν) την

κυκλοφορία των αυτοκινήτων κάθε δύο ώρες.� Όταν γυρνούσαμε (γυρνάγαμε) από την εκδρομή στη λίμνη Πλαστήρα, τραγουδού-

σαμε (τραγουδάγαμε) τα αγαπημένα μας τραγούδια.� Τα περισσότερα παιδιά αγαπούν (αγαπάνε) το κολύμπι.� Πόση ώρα περπατάτε για να φτάσετε από το σπίτι σας στη θάλασσα;

209

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

4. � Το σύκο είναι γλυκό σαν μέλι.� Το πρόσωπό του είναι κόκκινο σαν παπαρούνα.� Περπατούσε αργά σαν χελώνα.� Έτρεμε από το φόβο του σαν φύλλο.� Τα μαλλιά του παππού είναι άσπρα σαν βαμβάκι.

Το νερό στη θρησκεία, στους μύθους και στις παραδόσεις


1. � Η Εκκλησία χρησιμοποιεί το νερό:α) Στο Μυστήριο του Βαπτίσματος. Το νερό του Βαπτίσματος έχει καθαρτικές ιδι-

ότητες (από τις αμαρτίες) και συμβολίζει τον τάφο. Ο πιστός εισέρχεται σε αυτό, γίνεται η ταφή του με μυστικό τρόπο και όταν βγαίνει απ’ αυτό δημιουργείται ένας νέος αναγεννημένος άνθρωπος.

β) Στον αγιασμό των υδάτων στη γιορτή των Θεοφανίων. Στον μικρό και μεγάλο αγιασμό των υδάτων την παραμονή και ανήμερα των Θεοφανίων το νερό ευλο-γείται. Οι χριστιανοί παίρνουν το αγίασμα και είτε το πίνουν είτε νίβουν το πρό-σωπο ή κάποιο άλλο σημείο του σώματος για την καλή υγεία του σώματος. Επί-σης αγιασμό σκορπούν στα σπίτια, στα χωράφια κ.α.

γ) Στους αγιασμούς που γίνονται στη θεμελίωση κατοικιών και εκκλησιών, στην έναρξη της σχολικής χρονιάς και στους αγιασμούς που γίνονται κάθε πρωτομη-νιά κτλ.

δ) Στο ζέον. Είναι το ζεστό νερό που ο ιερέας προσθέτει μαζί με το κρασί μέσα στο Άγιο Ποτήριο. Το κρασί συμβολίζει την ενότητα των πιστών, γιατί για να κάνεις κρασί παίρνεις πολλά και διαφορετικά σταφύλια, ενώ το νερό συμβολίζει τη ζέ-ση (θέρμη) της πίστης που οφείλει να έχει ο πιστός όταν κοινωνά. Η λειτουργική αυτή πράξη γίνεται σε ανάμνηση του θερμού αίματος και ύδατος που ανάβλυζε από την πλευρά του Εσταυρωμένου.

ε) Στο έθιμο της τελετής του Ιερού Νιπτήρα. Πρόκειται για την αναπαράσταση της πράξης του Ιησού να πλύνει με νερό τα πόδια των μαθητών του, θέλοντας να τους διδάξει να είναι ταπεινοί και να υπηρετούν τους συνανθρώπους του. Η τε-λετή γίνεται κάθε χρόνο το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης.

στ) Στα καντήλια των εκκλησιών εκτός από το λάδι χρησιμοποιείται και νερό.ζ) Στη χειροτονία, στην τελετή κατά την οποία κάποιος γίνεται κληρικός, οι ιερείς

πλένουν τα χέρια τους με νερό.

Σε όλες τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου, το νερό θεωρείται σύμβολο της Θείας Χάριτος.

Κάθε μουσουλμάνος οφείλει να επισκεφτεί την ιερή πόλη της Μέκκας και να προσκυνήσει την Καάμπα, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του. Για τους μουσουλ-μάνους η Καάμπα είναι ο οίκος του Θεού. Αφού προσκυνήσουν, πρέπει να πιουν νε-ρό από τη μοναδική πηγή που υπάρχει στην περιοχή. Επίσης, το νερό της πηγής με-ταφέρεται ως δώρο στην οικογένεια και σε φίλους των προσκυνητών.

Η προσευχή «Σαλάτ» για τους μουσουλμάνους είναι υποχρεωτική και επανα-λαμβάνεται πέντε φορές την ημέρα. Πριν από το «Σαλάτ» οι πιστοί νίβουν με νερό το πρόσωπο, τα χέρια μέχρι τους αγκώνες και τα πόδια μέχρι τους αστραγάλους, ενώ όταν δεν υπάρχει νερό χρησιμοποιούν λεπτή άμμο.

210

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

Σε όλους τους ναούς οι ινδουιστές συνηθίζουν να γιορτάζουν τις ετήσιες γιορτές με φαντασμαγορικό και πολύπλοκο τρόπο. Τα είδωλα ή τα σύμβολα της θεότητας, σε πομπή πάνω σε άρματα διακοσμημένα, οδηγούνται σε γειτονικό ποταμό, όπου τα λούζουν με τρόπο πανηγυρικό.

Η κατεξοχήν ιερή πόλη των Ινδών είναι το περίφημο Βαρανάσι, γνωστό και ως Μπενάρες, στις όχθες του Γάγγη. Εκεί κήρυξαν οι μεγάλοι σοφοί και προφήτες του Ινδουισμού. Θεωρείται το κέντρο του κόσμου και έχει χιλιάδες ναούς και βωμούς. Πλήθη προσκυνητών συρρέουν καθημερινά στις όχθες του ιερού ποταμού για να τελέσουν το τελετουργικό τους λουτρό. Οι Ινδοί πιστεύουν ακόμα ότι καθαρίζονται από τις αμαρτίες τους, όταν λουστούν στα νερά του ποταμού.

Σύμφωνα με την ιουδαϊκή θρησκεία, η νύφη πριν από το γάμο πλένεται από ιε-ρείς στο λουτρό της σε ειδικό εξαγιασμένο χώρο. Επίσης πριν από την ταφή γίνεται η πλύση των νεκρών.

� Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρεψαν τις πηγές, τα ποτάμια και τις λίμνες σαν θεότητες, για-τί αναγνώρισαν τη μεγάλη αξία του νερού για την ύπαρξη και τη ζωή του ανθρώ-που, αλλά και επειδή ήταν δύσκολο να το δαμάσουν. Το νερό είναι το απαραίτητο στοιχείο για τη ζωή των φυτών και των ζώων. Χάρη σ’ αυτό επιβιώνουν οι υπόλοι-ποι οργανισμοί, γι’ αυτό και τιμήθηκε και θεοποιήθηκε τόσο πολύ από τους αρχαί-ους Έλληνες.

� Ποτάμια και λίμνες που έχουν αρχαίο όνομα: Ασωπός, Αλφειός, Ιλισός, Αχέροντας, Νέδα, Αχελώος, Μελισσάνη.

Αλφειός Η Αρέθουσα, μια Νύμφη της Αχαΐας, γυρνούσε από τη Στυμφαλία, όπου είχε πάει για κυ-νήγι. Κουρασμένη όπως ήταν, αποφάσισε να λουστεί στα νερά του Αλφειού για να δροσιστεί. Μόλις την αντίκρισε ο Αλφειός, θαμπώθηκε από την ομορφιά της και την ερωτεύτηκε. Της φα-νέρωσε το αίσθημά του, όμως εκείνη δεν ανταποκρίθηκε και για να γλιτώσει αναγκάστηκε να το βάλει στα πόδια. Όταν έφτασαν τρέχοντας στην Ηλεία, η Αρέθουσα δεν άντεχε άλλο. Ο κίν-δυνος να πέσει στα χέρια του μεγάλωνε από στιγμή σε στιγμή, και τότε απελπισμένη ζήτησε τη βοήθεια της Άρτεμης. Η θεά την τύλιξε σ’ ένα σύννεφο και την έφερε στο νησί Ορτυγία κοντά στις Συρακούσες της Σικελίας. Εκεί τη μεταμόρφωσε σε πηγή. Ο Αλφειός δε δίστασε να διασχί-σει το πέλαγος για να φτάσει σιμά της. Στο δρόμο πρόσεχε να μην ανακατέψει τα νερά του με το αρμυρό νερό της θάλασσας, για να μπορέσει να τα ενώσει με τα καθαρά νερά της Αρέθουσας όταν θα έφτανε στον προορισμό του.

Αχελώος Σύμφωνα με το μύθο, ο Ηρακλής συνάντησε το Μελέαγρο, τον αδερφό της Δηιάνειρας και γιο του βασιλιά Οινέα. Ο Μελέαγρος ζήτησε από τον Ηρακλή να παντρευτεί την αδερφή του. Ο Ηρακλής δέχτηκε την πρόταση και πήγε στην Καλυδώνα, όπου βασίλευε ο Οινέας. Όμως εκεί βρισκόταν ο Αχελώος που ζητούσε την κόρη του Οινέα παίρνοντας διάφορες μορφές. Οι δύο άντρες μονομάχησαν. Ο Αχελώος πήρε τη μορφή του ταύρου, αλλά ο Ηρακλής κατάφερε να του κόψει το δεξί του κέρατο και το έδωσε στον Οινέα ως γαμήλιο δώρο. Έτσι ο Ηρακλής νυμ-φεύτηκε τη Δηιάνειρα.

2. Οι λαλίτσες είναι πήλινες σφυρίχτρες που γεμίζονται με νερό, γνωστές από πολύ παλιά στην Ελλάδα. Τα παιδιά με αυτές μιμούνται ήχους πουλιών. Το σχήμα τους μοιάζει μερι-κές φορές με πουλί. Έχει ένα μακρύ στόμιο για φύσημα, σαν ράμφος, και ένα άκρο για να κρατιέται, σαν ουρά.

211

ΓΛΩ

ΣΣ

Α


1. � Ένα έθιμο που αναβιώνει ως σήμερα και έχει σχέση με το νερό είναι το «ΜΑΣΤΕΛΟ» στην Κέρκυρα. Στην «Pinia», το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης και κάτω από τη μεταλλική κουκουνάρα που κρέμεται ασάλευτη ακόμα στη διασταύρωση Νικηφό-ρου Θεοτόκη και Φιλαρμονικής, μαζεύονται οι Φακίνοι (έτσι ονομάζονταν παλιό-τερα οι αχθοφόροι της πόλης), οι οποίοι τοποθετούν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στολίζουν με μυρτιές και βέρντε, το γεμίζουν νερό και σκορ-πίζονται στο γύρω χώρο, και παρακαλούν τους περαστικούς, που εκείνη την ώρα είναι πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησιάζει η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Φακίνοι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνη-γούν να βρουν κάποιον για να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι βρέχει τον κόσμο γύρω του, ενώ η μπάντα περνά παίζοντας το «Μη φοβάστε Γραικοί». Στο τέ-λος βγαίνει ο βρεγμένος από το βαρέλι με γέλια και χαρές και παίρνει τα χρήματα που είναι μέσα στο βαρέλι.

� Συνέντευξη με κάποιον ηλικιωμένο για ένα έθιμο:– Θυμάστε κάποιο έθιμο που είχατε παλιά στον τόπο σας;– Και βέβαια, θυμάμαι πολλά.– Θέλετε να μας μιλήσετε για ένα απ’ αυτά;– Θα σας διηγηθώ το έθιμο του «αμίλητου νερού». Το έθιμο αυτό ήταν γνωστό

σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Αναφερόταν κυρίως στο γάμο και στη μαντική. Τις μέ-ρες του Κλήδονα, την παραμονή εορτασμού του Ιωάννη του Πρόδρομου, στις 24 Ιουνίου, μια νέα κοπέλα, που ζούσαν και οι δύο γονείς της, πήγαινε σε μια πηγή ή μια βρύση ή ένα πηγάδι. Από εκεί έπαιρνε νερό, το οποίο έπρεπε να το μεταφέρει σ’ ένα σπίτι του χωριού που είχε προσυμφωνηθεί. Το νερό αυτό έπρεπε να είναι αμί-λητο, δηλαδή η νέα κοπέλα που θα το μετέφερε δεν έπρεπε να μιλήσει καθόλου κα-τά τη διάρκεια της μεταφοράς.

– Αν κατά λάθος έλεγε μια λέξη τι συνέβαινε;– Τότε έχυνε το νερό, γυρνούσε πίσω και έπαιρνε άλλο νερό.– Πώς μετέφερε το «αμίλητο νερό»;– Το «αμίλητο νερό» το έβαζε μέσα σε ένα σταμνί, που είχε στενό στόμιο, στο

οποίο έριχνε ένα ριζικάρι, δηλαδή ένα φρούτο ή ένα προσωπικό μικροαντικείμενο (δαχτυλίδι, σκουλαρίκι κτλ.), το οποίο είχε κάποιο χαρακτηριστικό σημάδι για να ξέ-ρουν σε ποιον ανήκει. Την ώρα που τοποθετούσαν στο σταμνί το ριζικάρι, τραγου-δούσαν το δίστιχο: «Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ’ Αϊ-Γιαννιού τη χάρη / κι όποια ‘χει καλό ριζικό, να δώσει να το πάρει».

– Πού πήγαινε η κοπέλα το σταμνί με το «αμίλητο νερό»;– Το σταμνί με το ριζικάρι το τοποθετούσαν σκεπασμένο με κόκκινο πανί στον

κήπο και έμενε εκεί όλη τη νύχτα, για να επιδράσουν πάνω του η μαγική δύναμη των αστεριών και οι ουράνιες δυνάμεις. Από τον κήπο, το έπαιρναν λίγο πριν από την ανατολή του ήλιου. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας τοποθετούσαν το σταμνί στη μέση ενός δωματίου και γύρω απ’ αυτό κάθονταν τα νέα κορίτσια που έπαιρναν μέρος στο έθιμο. Τα κορίτσια τραγουδούσαν και έκαναν προγνώσεις για την τύχη τους. Όταν ολοκληρωνόταν το έθιμο και το «αμίλητο νερό» είχε πια μιλήσει, τα κο-ρίτσια έπλεναν το πρόσωπό τους με το νερό αυτό και έβγαιναν στο δρόμο. Ο πρώ-τος άντρας που θα συναντούσαν ήταν πιθανότατα ο μελλοντικός σύζυγός τους.

2. � Αν διαβάσουμε τις προτάσεις παραλείποντας τις λέξεις που είναι χρωματισμένες,

212

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

παρατηρούμε ότι χάνονται σημαντικές πληροφορίες που συμπληρώνουν το νόη-μα και είναι απαραίτητες για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου. Οι χρωματι-σμένες λέξεις που βρίσκονται ανάμεσα σε δύο κόμματα ή μέσα σε παρένθεση ή σε διπλή παύλα διευκρινίζουν και δίνουν περισσότερες πληροφορίες σ’ αυτά που ανα-φέρονται στις προτάσεις.

� Ήρθε μαζί μας ο Κώστας, ο ξάδερφος της Μαρίας. (κόμμα)� Οι αρχαίοι λαοί (Έλληνες, Ρωμαίοι, Αιγύπτιοι) λάτρευαν πολλούς θεούς. (παρένθεση)� Η Πηνελόπη, η αγαπημένη μου θεία, μου έφερε ένα βιβλίο για το νερό. (κόμματα)� Πήραμε μαζί μας στην εκδρομή –παρόλο που δε συμφώνησαν όλοι– και το σκύλο

μας τον Αζόρ. (διπλή παύλα) � Ο κύριος Νίκος, ο μανάβης, έτρεξε πρώτος να σβήσει τη φωτιά. (κόμματα)

Ο νερουλάς


1. � Οι νερουλάδες χρησιμοποιούσαν ζώα στη δουλειά τους. 2� Από τις αρχές της δεκαετίας του ’30 χάθηκε το επάγγελμα του νερου-

λά.5

� Το χειμώνα δεν ήταν απαραίτητοι οι νερουλάδες. 3� Η δουλειά του νερουλά. 1� Νερουλάδες υπήρχαν μόνο στις πόλεις. 4

2. «Αυτή η δουλειά γινόταν από την άνοιξη και μέχρι το φθινόπωρο. Το χειμώνα ο κόσμος έπαιρνε νερό από τα ρυάκια, που σχηματίζονταν από τις βροχές και τα χιόνια».

3. � Υπογραμμίζουμε στο κείμενο τις λέξεις: του νερουλά, το νερουλά, ο νερουλάς, νε-ρουλάδες.

� Παρατηρούμε ότι το ουσιαστικό στον ενικό αριθμό έχει τρεις συλλαβές, ενώ στον πληθυντικό έχει μια ακόμα συλλαβή (τέσσερις συλλαβές), δηλαδή είναι ανισοσύλ-λαβο.

� Το καλοκαίρι οι νερουλάδες γέμιζαν τους τενεκέδες με νερό.Οι κάτοικοι του νησιού έκαναν μεγάλο αγώνα για να έχουν νερό το καλοκαίρι.Πρέπει να μάθεις πρώτα τους κανόνες του παιχνιδιού για να παίξεις σωστά.Τα δίχτυα των ψαράδων γέμισαν ψάρια.Ήρθε ο χειμώνας και άναψε η φουφού του καστανά.

4. δίκτυο ύδρευσης, βρύση, πλύσιμο, ρυάκια, σωλήνας, βυτίο, εμφιαλωμένο νερό, υδρο-φόρα


1. � Το επάγγελμα του παγοπώλη υπήρχε αρκετές δεκαετίες πριν, όταν δεν είχαμε ακό-μη τα σύγχρονα ψυγεία που λειτουργούν με ηλεκτρική ενέργεια.

� Ο παγοπώλης εξυπηρετούσε καταστήματα τροφίμων (μπακάλικα), επαγγελματίες (κρεοπώλες, ιχθυοπώλες κτλ.) αλλά και νοικοκυριά.

� Για τη διανομή του πάγου ο παγοπώλης χρησιμοποιούσε μια τρίκυκλη μοτοσικλέ-

213

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

τα ή ένα καρότσι, που το έσερνε ο ίδιος ή κάποιο ζώο, ένα πριόνι για να κόβει τον πάγο, μια λαβίδα ή τσιμπίδα, με την οποία έπιανε τον πάγο για να τον μεταφέρει ως την πόρτα του σπιτιού ή του καταστήματος, και γάντια για να πιάνει τον πάγο χω-ρίς να παθαίνει κρυοπαγήματα.

� Σήμερα το επάγγελμα του παγοπώλη έχει χαθεί, γιατί τα σύγχρονα ψυγεία λειτουρ-γούν με ηλεκτρικό ρεύμα και όχι με πάγο. Σήμερα υπάρχουν μόνο λίγα παγοποιεία, από τα οποία οι ψαράδες προμηθεύονται πάγο για τη συντήρηση των ψαριών.

� Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο παγοπώλης μπορεί να τα δει κανείς σήμερα σε μουσεία λαϊκής τέχνης, σε παλαιοπωλεία, αλλά και σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες εκείνης της εποχής.

Το νερό ταξιδεύει


1. � Το νερό από τους ταμιευτήρες του Ευήνου μεταφέρεται πρώτα μέσω της σήραγ-γας του Ευήνου, μήκους 29,4 χλμ., στους ταμιευτήρες Μόρνου και από εκεί με σή-ραγγα και κανάλια στο υδραγωγείο Μόρνου και στη συνέχεια με κανάλι ελεύθερης ροής μεταφέρεται είτε στο Ενωτικό Υδραγωγείο Μόρνου - Υλίκης και από εκεί στη Μ.Ε.Ν. Πολυδενδρίου και στον ταμιευτήρα του Μαραθώνα είτε στις Μ.Ε.Ν. Ασπρο-πύργου, Αχαρνών και Γαλατσίου. Στις Μ.Ε.Ν., το νερό διυλίζεται και κατόπιν με αγω-γούς φτάνει σε όλα τα κτίρια του νομού Αττικής.

� Η πόλη της Αθήνας προμηθεύεται ακόμα νερό από τη λίμνη Υλίκη, το νερό της οποίας πρώτα μεταφέρεται με κανάλια στο Υδραγωγείο της Υλίκης και στη συνέ-χεια στο Ενωτικό Υδραγωγείο Μόρνου - Υλίκης, απ’ όπου μεταφέρεται πρώτα στη Μ.Ε.Ν. Πολυδενδρίου και από εκεί στον ταμιευτήρα του Μαραθώνα και στη συνέ-χεια στη Μ.Ε.Ν. Γαλατσίου.

2. Αφαιρούμε από τη σημερινή χρονολογία το έτος αποπεράτωσης της κατασκευής του φράγματος του Μόρνου, το 1979.Π.χ. 2007 - 1979 = 28 χρόνια

3. αρ. = αριθμόςπ.χ. = παραδείγματος χάρηδηλ. = δηλαδήκτλ. = και τα λοιπάτηλ. = τηλέφωνο

π.Χ. = προ Χριστού (πριν από τη γέννηση του Χριστού)τ.μ. = τετραγωνικά μέτραμ. = μέτραπ.μ. = προ μεσημβρίας (πριν από το μεσημέρι)μ.μ. = μετά μεσημβρίαν (μετά το μεσημέρι)

4. υδραγωγείο (ύδωρ + αγωγός) = η δεξαμενή όπου συγκεντρώνεται νερό και διοχετεύ-εται με αγωγούς σε δίκτυα ύδρευσης, το σύνολο των συστημάτων που χρησιμοποιού-νται για τη μεταφορά νερού από έναν τόπο σε δεξαμενή συγκέντρωσης και τη διοχέ-τευσή του μέσω αγωγών στο αστικό ή αγροτικό δίκτυο.

5. 1. Στα μικρά νησιά, που είναι δύσκολο να φτιαχτεί αεροδρόμιο, πηγαίνουμε με το υδρο-πλάνο.

2. Η υδατοσφαίριση είναι ολυμπιακό άθλημα.3. Οι υδρατμοί δημιουργούνται από την εξάτμιση του νερού.4. Ο υδραυλικός επισκεύασε το χαλασμένο σωλήνα του υδραγωγείου.5. Στην πόλη μας κατασκευάστηκε καινούριο δίκτυο ύδρευσης.

214

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

6. Στην τάξη μας έχουμε μια υδρόγειο σφαίρα.7. Οι υδροφόρες των Δήμων αντικατέστησαν τους νερουλάδες.8. Η μόλυνση των λιμνών απειλεί τα υδρόβια πουλιά.

6. ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑΣ ΕΥΗΝΟΥ = ταμιευτήρας ΕυήνουΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΥΛΙΚΗΣ = υδραγωγείο ΥλίκηςΦΩΚΙΔΑ = ΦωκίδαΒΟΙΩΤΙΑ = ΒοιωτίαΠΕΙΡΑΙΑΣ = ΠειραιάςΣΑΡΩΝΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ = Σαρωνικός κόλποςΜΟΝΑΔΑ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ = μονάδα Ασπροπύργου

7. Το δίκτυο ύδρευσης στο χωριό μας κατασκευάστηκε πριν από περίπου τριάντα χρό-νια. Το υδραγωγείο βρίσκεται σ’ ένα λοφίσκο, στο ψηλότερο μέρος του χωριού. Πριν από την κατασκευή του δικτύου οι κάτοικοι έπαιρναν νερό από τη βρύση που υπάρχει στην πλατεία του χωριού, αλλά και από πηγάδια που είχαν.

Το νερό μεταφέρεται από το υδραγωγείο με μεγάλους αγωγούς (σωλήνες) ως τα πρώτα σπίτια του χωριού. Ύστερα περνάει σε μικρότερους αγωγούς σε όλους τους δρόμους και από εκεί με άλλους ακόμα μικρότερους σωλήνες φτάνει στα κτίρια και σε όλα τα σπίτια.

Το νερό που φτάνει στο υδραγωγείο ελέγχεται τακτικά από την αρμόδια υπηρεσία της Νομαρχίας. Έτσι εμείς πίνουμε καθαρό νερό και η υγεία μας δεν κινδυνεύει.


1.

2. � Τ.Κ.: Ταχυδρομικός Κώδικας Φ.Π.Α.: Φόρος Προστιθέμενης Αξίας� Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων = Ι.Κ.Α. Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος = Ο.Τ.Ε. Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία = Ε.Μ.Υ. Ευρωπαϊκή Ένωση = Ε.Ε.

215

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

3. � Όταν πλένεις τα δόντια σου να κλείνεις τη βρύση όση ώρα τα βουρτσίζεις και ύστε-ρα να την ανοίγεις και να ξεπλένεις την οδοντόβουρτσα και το στόμα σου.

� Όταν πλένεις τα πιάτα να χρησιμοποιείς λεκάνη και να τα πλένεις μέσα σ’ αυτή και όταν θέλεις να τα ξεπλύνεις να ανοίγεις το νερό της βρύσης.

� Όταν κάνεις μπάνιο να μη γεμίζεις τη μπανιέρα με νερό, αλλά να κάνεις ντους.� Όταν περισσεύει νερό στο ποτήρι που πίνεις να το ρίχνεις στις γλάστρες ή σε κά-

ποιο φυτό του κήπου.

Λεξιλόγιο της ενότητας

Αατμόσφαιρα, ατμός, αμμουδιά, αλμυρός -ή -ό, αντλία

Ββάφτιση, βαφτίζομαι

Γγλυκός -ιά -ό

Δδροσίζω, δίκτυο, δεξαμενή, δοχείο, διάφανος -η -ο

Εεξάτμιση, εξατμίζομαι, εμφιαλωμένος -η -ο

Ζ Η Θ

Ι Κκυλάω, κοιλάδα, κολυμπήθρα

Λλίμνες

Μ

Ννερουλάς

Ξξεδιψώ

Ο Ππαγετώνες, πηγές, πέλαγος, πλημμυρίζω, παγώνω, πλύσιμο, πόσιμος -η -ο, πηγάδια

Ρρυάκια

Σσωλήνας

Τ Υυγρασία, υδρατμοί, υγρός -ή -ό, υπόγειος -α -ο, ύδρευση, υδροφόρα, υδραγωγείο

Φ Χχαλάζι, χείμαρρος, χύνομαι

Ψ Ωωκεανός

Το εργαστήρι της γλώσσας

1. ύδρευση υδραγωγείο ατμόσφαιρα υγρασία εξάτμιση ωκεανός υδρατμοί παγετώνες ωφέλιμος οφείλω οφειλή ωφελώ βρύση υδροφόρα σωλήνας δίκτυο εμφιάλωση υδραυλικός υδρόγειος κυλάω πλημμυρίζω πλύσιμο δοχείο κολυμπήθρα βάφτιση υπόγειος πηγές ρυάκια

216

ΓΛΩ

ΣΣ

Α

2. Η λέξη που δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο του ρήματος της πρότασης λέγεται κα-τηγορούμενο.� Η συζήτηση ήταν ευχάριστη.

↓ ↓ ↓ (Υ) (Ρ) (Κ)

� Ο Βαγγέλης χαϊδεύει το σκύλο του. ↓ ↓ ↓ (Υ) (Ρ) (Α)

� Η Αλεξάνδρα έγινε γιατρός. ↓ ↓ ↓ (Υ) (Ρ) (Κ) � Ο αρχιτέκτονας σχεδίασε το σπίτι. ↓ ↓ ↓ (Υ) (Ρ) (Α)

� Η Ισμήνη φαίνεται λυπημένη. ↓ ↓ ↓ (Υ) (Ρ) (Κ)

� Οι εργάτες έφτιαξαν το δρόμο. ↓ ↓ ↓ (Υ) (Ρ) (Α)

3. � Η φωνή της δασκάλας μας ήταν σαν μουσική απαλή και αρμονική. Π � Όταν ξημέρωσε, ξεκινήσαμε για το χωριό. � Να ζήσεις σαν τα ψηλά βουνά. Π � Ήταν τόσο όμορφα τα τριαντάφυλλα λες και ήταν ψεύτικα. Π � Λες να έχει καλό καιρό αύριο;

4. � Από τη βεράντα του σπιτιού μου κοιτώ(άω) τα παιδιά που παίζουν.� Η Γεωργία χαιρετά(ει) τη μητέρα της που φεύγει για τη δουλειά.� Η μητέρα βαστά(ει) το μωρό στην αγκαλιά της.� Με πονά(ει) τόσο πολύ το δόντι μου, που έχω μια εβδομάδα να πάω σχολείο.

� Από τη βεράντα του σπιτιού μου κοιτούσα (κοίταγα) τα παιδιά που έπαιζαν.� Η Γεωργία χαιρετούσε (χαιρέταγε) τη μητέρα της που έφευγε για τη δουλειά.� Η μητέρα βαστούσε (βάσταγε) το μωρό στην αγκαλιά της.� Με πονούσε (πόναγε) τόσο πολύ το δόντι μου, που είχα μια εβδομάδα να πάω στο

σχολείο.

5. ο άντρας των αντρών τους άντρες ο παπάς των παπάδων τους παπάδες ο βοριάς των βοριάδων τους βοριάδες ο τουρίστας των τουριστών τους τουρίστες ο σφουγγαράς των σφουγγαράδων τους σφουγγαράδες

6. Ενοικιάζεται δυάρι 70 τ.μ., στον τρίτο όροφο πολυκατοικίας, οδ. Χρυσανθέμων 3, 150 μ. από την πλατεία Ελευθερίας. Πληροφορίες στον κ. Κώστα, τηλ. 2910335114, ώρες από 10 π.μ. έως 1 μ.μ.

002 glossa d - Publicmedia.public.gr/Books-PDF/9789601623849-0272652.pdf · 2017-07-31 · 193...

Documents

Transcript of 002 glossa d - Publicmedia.public.gr/Books-PDF/9789601623849-0272652.pdf · 2017-07-31 · 193...