Ε Ι Κ Ο Ν Ο Γ Ρ Α Φ Η Μ Ε Ν Ο

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ & ΠΛΗΡΕΣ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΦΗΜΗΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙΟΥ 18, 10671 ΑΘΗΝΑ www.papyrosonline.gr

Ε Ι Κ Ο Ν Ο Γ Ρ Α Φ Η Μ Ε Ν Ο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ & ΠΛΗΡΕΣ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

© 2003 COPYRIGHT ΤΗΣ ΠΑΠΥΡΟΣ ΓΡΑΦΙΚΑΙ ΤΕΧΝΑΙ Α.Ε. ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ Βουκουρεστίου 18,10671 Αθήνα

Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας του έργου ανήκουν στην Πάπυρος Γραφικαί Τέχναι Α.Ε. και προστατεύονται από τις διεθνείς συμβάσεις.

Κανένα τμήμα ή μέρος του έργου δεν επιτρέπεται να αναδημοσιευθεί ή να αναπαραχθεί ή να χρησιμοποιηθεί με καμιά μορφή και με οποιοδήποτε μέσο, ηλεκτρονικό ή μηχανικό, συμπεριλαμβανομένης και τής φωτοαντιγραφής ή τής εγγραφής σε μαγνητοταινία ή δίσκο, χωρίς την προηγούμενη άδεια τού εκδότου.

ISBN 960-8322-06-5

© LAROUSSE / VUEF 2003

ΟΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ, συνεπής στην παράδοση των μεγάλων εγκυ­κλοπαιδικών εκδόσεων που έχει δημιουργήσει εδώ και δεκαετίες, προσφέρει στο

αναγνωστικό κοινό το επίτομο Παπυράκι. Στόχος τής έκδοσης αυτής είναι να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική λεξικογραφία: τα μεγάλα ερμηνευτικά λεξικά τής νέας ελ­ληνικής γλώσσας που κυκλοφόρησαν την τελευταία δεκαετία ικανοποιούν εν πολλοίς τους όρους τής ολοκληρωμένης, βασισμένης σε σύγχρονες αντιλήψεις λεξικογράφησης τής γλώσσας μας, αλλά ώς σήμερα ο Έλληνας αναγνώστης δεν είχε τη δυνατότητα να ανατρέξει σε ένα χρηστικό επίτομο εγκυκλοπαιδικό λεξικό, που να συνδυάζει συγχρόνως τη γλωσσική με την εγκυκλοπαιδική πληροφορία. Από τη δεκαετία τού 1960, όταν ο Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος εξέδωσε το δίτομο Εγκυκλοπαιδικόν και Γλωσσικόν Λεξικόν -το οποίο άφησε εποχή, πραγματοποιώντας αλλεπάλληλες επανεκδόσεις-, δεν εμφανίστηκε μια ανάλογου χαρακτήρα και ανάλογης πληρότητας έκδοση. Το νέο Παπυράκι έρχεται λοιπόν να καλύψει το κενό αυτό, με τη φιλοδοξία να είναι ένα λεξικό που «συνομιλεί» με την εποχή του, που αποτυπώνει τη συλλογική μνήμη και συνάμα «φωτογραφίζει» στα κείμενα και στις εικόνες του τον κόσμο τού σήμερα σε όλες τις εκ­φάνσεις του.

ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Το Παπυράκι έχει πρότυπο του μια έκδοση μοναδική στο είδος της, το γαλλικό

Εικονογραφημένο Μικρό Λαρούς (Le Petit Larousse lllustre), το οποίο έχει πίσω του μια ιστο­ρία σχεδόν 100 ετών. Το Μικρό Λαρούς ήταν μια ιδέα που συνέλαβε το 1905 ο Κλωντ Ωζέ. Σκοπός του ήταν να εκδώσει «το πληρέστερο, καλύτερα ενημερωμένο και πιο ελκυστικό χρηστικό λεξικό». Το Μικρό Λαρούς διατηρεί μέχρι σήμερα την κατευθυντήρια αρχή τής σύλληψης και τής οργάνωσης του, να συνδυάζει «τη χρηστικότητα ενός λεξικού και την αναγνωστική απόλαυση ενός βιβλίου». Με την πάροδο τού χρόνου το Μικρό Λαρούς άλ­λαζε, καθώς διευρυνόταν τόσο το λεξιλόγιο τής γλώσσας όσο και ο κόσμος τον οποίο πε­ριγράφει. Οι αλλαγές ακολουθούσαν την επικαιρότητα, καταγράφοντας τα γεγονότα ιστορικής σημασίας που είχαν συμβεί ή τις λέξεις και τις νέες σημασίες που καθιερώνο­νταν από τη χρήση, αναθεωρώντας και ανασυντάσσοντας τα λήμματα ολόκληρων κλά­δων λόγω των ευρύτατων αλλαγών που σημειώνονταν στις επιστήμες, στις τεχνικές, στις πεποιθήσεις και στα ήθη.

Σε αυτές τις αρχές στηρίχτηκε και το Παπυράκι, το οποίο, πρέπει να τονιστεί, δεν είναι απλή προσαρμογή τού γαλλικού Μικρού Λαρούς στην ελληνική γλώσσα. Εκτός από το πλήρες λεξικό τής Νέας Ελληνικής, στις σελίδες του αποτυπώνεται κάθε πτυχή τού γεω­γραφικού χώρου, τής ιστορίας, τού πολιτισμού, τής πολιτικής και κοινωνικής πραγματικό­τητας τής Ελλάδας, ενώ δόθηκε έμφαση και στα στοιχεία τού γεωγραφικού και πολιτισμι­κού της περίγυρου, που βέβαια έλειπαν από τη γαλλική έκδοση τού Μικρού Λαρούς.

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΛΕΞΙΚΟ Το λημματολόγιο στο Παπυράκι δομείται με βάση την αυστηρά αλφαβητική λημματο-

γράφηση, έτσι ώστε να είναι εύκολο στον αναγνώστη να αναζητήσει την οποιαδήποτε λέξη με βάση το αρχικό της γράμμα. Σε ό,τι αφορά το καθαρά «γλωσσικό» μέρος τού λε­ξικού, επιδίωξη ήταν να μην παραλειφθούν λέξεις καθιερωμένες από τη χρήση, να απο­τυπωθεί όλος ο πλούτος τής «ζωντανής» ελληνικής γλώσσας σε όλα τα επίπεδα έκφρα­σης. Από την άλλη πλευρά, επειδή ο χαρακτήρας τού λεξικού είναι εγκυκλοπαιδικός, θε­ωρήθηκε ότι δεν θα έπρεπε να περιληφθούν αδιακρίτως τύποι και εκφράσεις που έχουν περιπέσει σε αχρησία, αλλά και τύποι διαλεκτικοί ή τής αργκό που θα είχαν θέση σε ένα λεξικό καθαρά γλωσσικού χαρακτήρα. Επίσης, δεν περιλήφθηκαν παράδοξοι νεολογι­σμοί τους οποίους τυχόν χρησιμοποιεί κάποιος μεμονωμένος συγγραφέας αλλά νεολογι-

σμοί που η συχνή χρήση τους τεκμηριώνεται ευρύτερα από τη βιβλιογραφία και τον γρα­πτό Τύπο. Ταυτόχρονα όμως το λημματολόγιο έχει πλουτιστεί με έναν θησαυρό επιστη­μονικών όρων και σημασιών αλλά και όρων από τους τομείς τής μουσικής, των καλών τεχνών, των φυσικών επιστημών, τής τεχνολογίας κ.λπ. που μόνο σε ειδικά λεξικά θα μπο­ρούσε να τα αναζητήσει κανείς. Συγκεντρώθηκαν πολλοί όροι από τα πεδία τής πληρο­φορικής, των πολυμέσων, τού Διαδικτύου που πια έχουν πάψει να αφορούν μόνο τους ειδικούς αλλά τους χρησιμοποιούμε καθημερινά εμείς οι ίδιοι στους χώρους εργασίας ή τα παιδιά μας στο σχολείο. Κατευθυντήρια αρχή τού λεξικού είναι να δώσει απάντηση στο εύλογο ερώτημα τού κάθε αναγνώστη: «Πώς γράφεται και τι σημαίνει αυτή η λέξη;».

Παράλληλα, πολλά λήμματα συνοδεύονται από εγκυκλοπαιδικό συμπλήρωμα, στο οποίο αναπτύσσεται περαιτέρω η σημασία τους, φωτίζονται όλες οι πτυχές τους, με σκο­πό να δοθεί στον αναγνώστη η πληρέστερη δυνατή πληροφόρηση. Το λεξικό δικαιώνει έτσι τον χρηστικό του χαρακτήρα, καθώς συνδυάζει τη γλωσσική με την εγκυκλοπαιδική πληροφορία. Επίσης, στις χαρακτηριστικές γαλάζιες σελίδες στο τέλος τού λεξικού έχουν αποθησαυριστεί σε καταλόγους νεοελληνικές παροιμίες, αρχαίες και λόγιες φράσεις και αποφθέγματα, λατινικές και ξενόγλωσσες παροιμιακές φράσεις, που ο αναγνώστης θα τις βρει έτσι συγκεντρωμένες και ομαδοποιημένες. Στην αρχή τής έκδοσης παρατίθενται οι σημαίες των κρατών και στο τέλος πλήρης κατάλογος των Βραβείων Νομπέλ.

Σε ό,τι αφορά τα λήμματα με καθαρά εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα, περιλαμβάνουν βι­ογραφίες (έχουν ενταχθεί σε αυτές ακόμη και γνωστοί λογοτεχνικοί ήρωες ή γνωστές σε όλους φιγούρες των κόμικς), τοπωνύμια (λήμματα γεωγραφικά -θάλασσες, ποταμούς, λί­μνες, όρη-, χώρες, πόλεις κ.λπ., όλους τους δήμους τής Ελλάδας, με στατιστικά στοιχεία για την έκταση και τον πληθυσμό, με πληροφορίες για το ανθρωπογενές και το φυσικό τους περιβάλλον, με κατατοπιστικά συμπληρώματα για τους σημαντικούς σταθμούς στην ιστορία τους), ιστορικές περιοχές, αρχαιολογικές θέσεις, ιστορικά γεγονότα (πολέ­μους, μάχες, επαναστάσεις, συνθήκες, πολιτισμούς τού παρελθόντος, χρονολογικές περι­όδους κ.λπ.), εθνωνύμια (αποτυπώνεται όλο το εθνολογικό μωσαϊκό τού κόσμου, ενώ έχουν συμπεριληφθεί και λαοί που έχουν πια εξαφανιστεί, αλλά άφησαν τη δική τους σφραγίδα στο ιστορικό γίγνεσθαι), ιδρύματα, εταιρείες, μνημεία, σημαντικά έργα τής λο­γοτεχνίας, τής μουσικής, των καλών τεχνών.

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Συστατικό στοιχείο τού λεξικού είναι η εξαιρετικά πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση

του, που εξυπηρετεί διττό στόχο: έχει χαρακτήρα διδακτικό και, συνάμα, κεντρίζει την περιέργεια τού αναγνώστη ώστε η πληροφορία να εγγράφεται ευκολότερα στη μνήμη του. Το Παπυράκι είναι συγχρόνως ένα «βιβλίο εικόνων»: φωτογραφίες προσώπων και πραγμάτων, ζώων και φυτών, λεπτομερή σχέδια και σχεδιαγράμματα, εικόνες ομαδοποι­ημένες σε θεματικούς πίνακες, χάρτες συνοδεύουν και φωτίζουν το κείμενο, καθιστώντας το έτσι άκρως ελκυστικό ανάγνωσμα. Σύμφωνα με τον γενικό κανόνα που ακολουθείται, η εικόνα τίθεται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο λήμμα με το οποίο συνδέεται. Σε πολ­λές βέβαια περιπτώσεις σε θεματικούς πίνακες και πλαίσια ενσωματώνονται στοιχεία διάσπαρτα στην αλφαβητική λημματογράφηση.

Όλα αυτά τα στοιχεία καθιστούν το Παπυράκι ένα έργο μοναδικό στο ελληνικό εκδο­τικό τοπίο, το οποίο μπορεί να δώσει απάντηση σε κάθε απορία τού μαθητή, τού σπου­δαστή, τού εκπαιδευτικού, τού μελετητή, για ζητήματα που αφορούν τη γλώσσα, αλλά και να βοηθήσει τον μη ειδικό να παρακολουθήσει τις νέες κατακτήσεις τής επιστήμης και τής τέχνης- ένα έργο που αποτυπώνει στην ελληνική γλώσσα τον πολιτισμό τής ανθρω­πότητας στην ιστορική του εξέλιξη και στη σημερινή του μορφή με τρόπο εύληπτο και σαφή, ανταποκρινόμενο παράλληλα στον γενικότερο στόχο κάθε επιμελημένης έκδο­σης: την απόλαυση τής ανάγνωσης.

Ο εκδότης

Γενική Εποπτεία Έκδοσης Ειρήνη ΠΟΥΡΝΑΡΑ

Διεύθυνση Έκδοσης Ανδρέας ΠΟΥΡΝΑΡΑΣ

Διεύθυνση Σύνταξης Χριστίνα ΣΑΡΑΦΟΠΟΥΛΟΥ, αρχαιολόγος

Αρχισυντάκτης Παναγιώτης ΣΟΥΛΤΑΝΗΣ, φιλόλογος

Σύνταξη - Υπεύθυνοι Τομέων

Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Παναγιώτης ΣΟΥΛΤΑΝΗΣ, φιλόλογος Γεράσιμος ΧΡΥΣΑΦΗΣ, καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Παν. Αθηνών Κώστας ΔΕΛΗΠΩΡΓΗΣ, φιλόλογος

Αρχαιογνωσία - Καλές Τέχνες Αγνή ΠΕΡΙΣΤΕΡΑΚΗ, αρχαιολόγος

Βιογραφίες Γιάννα ΔΟΥΡΑΜΠΕΗ

Βιολογία - Ιατρική Πολύκαρπος ΠΑΠΑΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ, ιατρός-χειρουργός, δρ Παν. Αθηνών

Βοτανική - Ζωολογία Δήμος ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ, βιολόγος Μαρκέλλα ΚΑΡΑΜΑΟΥΝΑ, δρ Βιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Γεωγραφία - Γεωλογία Νίκος ΚΟΥΜΠΙΑΣ, γεωλόγος

Φυσική - Τεχνολογία Γιάννης ΧΡΥΣΑΚΗΣ, μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος, μηχανικός ΟΣΕ Παναγιώτα ΤΣΟΥΡΟΠΛΗ, φυσικός

Διόρθωση Αριστέα ΑΚΡΙΤΙΔΟΥ, φιλόλογος Κλεοπάτρα ΚΑΛΑΦΑΤΑ, φιλόλογος Σπύρος ΚΑΡΑΜΠΑΛΗΣ, φιλόλογος

Γραμματεία Ύλης - Εικονογράφηση Βαρβάρα ΠΑΛΑΙΟΓΕΝΙΔΗ

Χαρτογράφηση Nadine MARTRES BARTHOLOMEW AFDEC Ελληνικοί χάρτες: ΤΕΡΡΑ Ε.Π.Ε. Επιμέλεια χαρτών: Λαμπρινή ΤΣΙΑΠΡΑΖΗ

Ειδικά ένθετα Philippe DE LA COTARDIERE Jean-Michel LECAT Michel MARGOTIN

Συντονισμός Παραγωγής Χαράλαμπος ΓΑΛΕΡΟΣ, ηλεκτρολόγος μηχανικός

Ηλεκτρονική Υποστήριξη Δεδομένων Σπύρος ΒΑΣΙΛΑΡΑΣ

Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση Χρυσούλα ΤΟΥΜΠΑ

Φωτοστοιχειοθεσία Παναγιώτα ΔΑΜΤΣΙΑ Βασιλική ΜΠΑΡΤΖΕΛΙΩΤΗ

ΤΟ ΠΑΠΥΡΑΚΙ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ

Η δομή των λημμάτων

Τα διαφορετικά ερμηνεύματα τού λήμματος δίνονται με αριθμητική σειρά (1,2,3...). Επιμέρους σημασίες δίνονται με αλφαβητική σειρά ία, β...).

Η λατινική αρίθμηση (Ι, II...) χωρίζει το λήμμα σε διακριτά μέρη. Στα ρήματα π.χ. δηλώνει τη χρήση τού ρήματος ως μεταβατικού (μετβ.) και αμετάβατου (αμετβ.).

Με μαύρο ρόμβο ( ♦ ) εισάγονται υποτεταγμένα λήμματα που η σημασία τους προκύπτει αβίαστα από το κυρίως λήμμα. Τα επιρρήματα και τα υποκοριστικά εμφανίζονται πάντοτε υποτεταγμένα· δίνεται ερμήνευμα μόνο όταν υπάρχουν σημασιολογικές διαφοροποιήσεις.

Η εικονογράφηση

Τα παραδείγματα στα γλωσσικά λήμματα δίνονται με πλάγια λευκά στοιχεία που ακολουθούν μετά το ερμήνευμα: για να μην επαναλαμβάνεται ο βασικός τύπος τού λήμματος, χρησιμοποιείται το σύμβολο ~ (δηλ. ~ ένστικτο = μητρικό ένστικτο). Τα παραδείγματα χωρίζονται μεταξύ τους με το σύμβολο Ι (εναλλακτικές χρήσεις) ή (διαφορετική χρήση).

Λέξεις ομόγραφες, με διαφορετικές σημασίες, διακρίνονται με αριθμητικό δείκτη (1,2,3...).

Τα εγκυκλοπαιδικά λήμματα (βιογραφίες, γεωγραφικά, ιστορικά κ.ά.) έχουν διαφορετική μορφή από τα γλωσσικά λήμματα. Στα ξένα ονόματα δίνεται σε παρένθεση ο ξενικός τύπος. Το επώνυμο ακολουθείται από το όνομα και τα τυχόν συνοδευτικά μόρια (δε, φον, βαν, ντε κ.λπ: δηλ. Σιλοέ, Χιλ δε = Χιλ δε Σιλοέ).

Στο ίδιο βιογραφικό λήμμα υποτάσσονται βιογραφίες προσώπων με συγγενική σχέση μεταξύ τους, ηγεμόνες τού ίδιου κράτους ή τής ίδιας δυναστείας ή άγιοι, πατριάρχες με κοινό όνομα.

Οι βραχυγραφίες με κεφαλαία στοιχεία αποτελούν εγκυκλοπαιδικές ενδείξεις και δηλώνουν επιστημονικό ή άλλον τομέα.

Για την παραπομπή σε άλλο λήμμα χρησιμοποιείται ο αστερίσκος (*), το βέλος (-->) ή η συντομογραφία βλ.λ. (βλέπε λήμμα). Όταν για την πλήρη κατανόηση ενός λήμματος είναι χρήσιμο ο αναγνώστης να συμβουλευτεί κάποιο άλλο λήμμα, αυτό δηλώνεται με τη συντομογραφία πρβλ. (παράβολε).

Μετά το όνομα τού βιογραφούμενου ακολουθεί με πλάγια λευκά στοιχεία ο τόπος και η χρονολογία γέννησης (και θανάτου). Η παρουσία τού ερωτηματικού; δηλώνει άγνωστο στοιχείο.

Το συμπλήρωμα με την ένδειξη ΕΓΚΥΚΛ. σε γλωσσικό λήμμα αποτελεί εγκυκλοπαιδική ανάπτυξη τής σημασίας ή μίας από τις σημασίες τού λήμματος.

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

ΑΕΡΟΝ. ΑΕΡΟΠ. ΑΘΛ. ΑΛΙΕΥΤ. ΑΝΘΡΩΠ. ΑΡΧ. ΑΡΧΑΙΟΛ. ΑΡΧΙΤ. ΑΣΤΡΟΛ. ΑΣΤΡΟΝ. ΑΣΤΡΟΝΑΥΤ. ΒΙΟΓΕΩΓΡ. ΒΙΟΛ. ΒΙΟΧ. ΒΛΗΤ. ΒΟΤ. ΓΕΩΓΡ. ΓΕΩΔ. ΓΕΩΛ. ΓΕΩΜ. ΓΕΩΜΟΡΦ. ΓΕΩΠ. ΓΕΩΡΓ. ΓΕΩΦ. ΓΕΩΧΡΟΝ. ΓΛΩΣΣ. ΔΗΜΟΓΡ. ΕΔΑΦΟΛ. ΕΘΝΟΛ. ΕΚΚΛ. ΕΛΛ. ΜΥΘ. ΕΡΑΛΔ. ΖΩΟΛ. ΖΩΟΤ. ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝ. ΗΛΕΚΤΡ. ΗΛΕΚΤΡΟΝ. ΘΕΑΤΡΟ ΘΕΟΛ. ΘΕΡΜΟΔ. ΘΡΗΣΚ. ΙΑΤΡ. Ι ΣΤ. ΚΑΛ. ΤΕΧΝ. ΚΙΝΗΜ. ΚΟΙΝΩΝ. ΚΡΥΣΤ. ΚΤΗΝ.

αεροναυτική αεροπορία αθλητισμός αλιευτική ανθρωπολογία αρχαιογνωσία αρχαιολογία αρχιτεκτονική αστρολογία αστρονομία αστροναυτική βιογεωγραφία βιολογία βιοχημεία βλητική βοτανική γεωγραφία γεωδαισία γεωλογία γεωμετρία γεωμορφολογία γεωπονία γεωργία γεωφυσική γεωχρονολογία γλωσσολογία δημογραφία εδαφολογία εθνολογία Εκκλησία ελληνική μυθολογία εραλδική ζωολογία ζωοτεχνία ηλεκτρομαγνητισμός ηλεκτρισμός ηλεκτρονική θέατρο, θεατρολογία θεολογία θερμοδυναμική θρησκειολογία ιατρική ιστορία καλές τέχνες κινηματογράφος κοινωνιολογία κρυσταλλογραφία κτηνιατρική

ΛΑΟΓΡ. ΛΟΓΟΤ. ΜΑΘ. ΜΕΤΑΛΛ. ΜΕΤΑΛΡΓ. ΜΕΤΕΩΡ. ΜΕΤΡΟΛ. ΜΗΧΑΝΟΛ. ΜΟΥΣ. ΜΥΘ. ΜΥΚΗΤ. ΝΑΥΤ. ΝΟΜ. ΟΙΚΟΔ. ΟΙΚΟΛ. ΟΙΚΟΝ. ΟΠΤ. ΟΡΓ. ΧΗΜ. ΟΡΥΚΤ. ΠΑΛΑΙΟΝΤ. ΠΕΤΡ. ΠΛΗΡΟΦ. ΠΟΛΙΤ. ΠΡΟΪΣΤ. ΠΥΡ. ΤΕΧΝΟΛ. ΠΥΡ. ΦΥΣ. ΣΙΔΗΡΟΔΡ. ΣΤΑΤΙΣΤ. ΣΤΡ. ΤΕΧΝΟΛ. ΤΕΧΝΟΛ. ΤΡΟΦ. ΤΗΛΕΠ. ΤΟΠΟΓΡ. ΤΥΠΟΓΡ. ΥΔΡΟΛ. ΥΦΑΝΤ. ΦΙΛΟΛ. ΦΙΛΟΣ. ΦΥΣ. ΦΩΤΟΓΡ. ΧΑΡΤΟΓΡ. ΧΗΜ. ΧΗΜ. ΤΕΧΝΟΛ. ΧΟΡΟΣ ΨΥΧΑΝ. ΨΥΧΟΛ. ΩΚΕΑΝ.

λαογραφία λογοτεχνία μαθηματικά μεταλλειολογία μεταλλουργία μετεωρολογία μετρολογία μηχανολογία μουσική μυθολογία μυκητολογία ναυτική τέχνη νομικά οικοδομική οικολογία οικονομία οπτική οργανική χημεία ορυκτολογία παλαιοντολογία πετρολογία πληροφορική πολιτική, πολιτειολογία προϊστορική αρχαιολογία πυρηνική τεχνολογία πυρηνική φυσική σιδηρόδρομοι στατιστική στρατιωτική ορολογία τεχνολογία τεχνολογία τροφίμων τηλεπικοινωνίες τοπογραφία τυπογραφία υδρολογία υφαντουργία φιλολογία φιλοσοφία φυσική φωτογραφία χαρτογραφία χημεία χημική τεχνολογία χορός ψυχανάλυση ψυχολογία ωκεανογραφία

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Α. αγγλ. αγγλοαμ. αιγυπτ. αιτ. αιτιολ. άκλ. ακρωτ. αλβ. αμερ. αμετβ. αντ. αόρ. αποθ. απόλ. Απρ. απρμφ. απρόσ. αραβ. αραμ. αριθμ. αρμεν. αρσ. αρχ. αρχαιοπρ. Αύγ. Β. ΒΑ. ΒΔ. βενετ. βλ. βλ.λ. βουλγ. γαελ. γαλλ. γεν. γενικότ. γενν. γερμ. γεωγρ. δ. Δ. δαν. Δεκ. δηλ. δημ. τραγ. διαλεκτ. δοτ. εβρ. ΕΓΚΥΚΛ. εδαφ. ειδικότ. εκ. εκατ.

Ανατολή, ανατολικός, ανατολικά αγγλικός αγγλοαμερικανικός αιγυπτιακός αιτιατική αιτιολογικός άκλιτος ακρωτήριο αλβανικός αμερικανικός αμετάβατος αντωνυμία αόριστος αποθετικός απόλυτος Απρίλιος απαρέμφατο απρόσωπος αραβικός αραμαϊκός αριθμητικός αρμενικός αρσενικός αρχαίος αρχαιοπρεπής / -ώς Αύγουστος Βορράς, βόρειος, βόρεια βορειοανατολικός, βορειοανατολικά βορειοδυτικός, βορειοδυτικά βενετικός βλέπε βλέπε λήμμα βουλγαρικός γαελικός γαλλικός γενική γενικότερα γεννήθηκε γερμανικός γεωγραφικός δήμος Δύση, δυτικός, δυτικά δανικός Δεκέμβριος δηλαδή δημοτικό τραγούδι διαλεκτικός δοτική εβραϊκός εγκυκλοπαιδικό συμπλήρωμα εδαφικός ειδικότερα εκατοστά εκατομμύριο / -α

έκδ. εκδ. εκφραστ. ελλ. / ελλην. εν. ενεργ. ενεστ. εξελλ. / εξελλην. επίθ. επίρρ. επίσ. επιστ. επιφ. εσφαλμ. εύσ. θηλ. Ιαν. ιαπ. ιδιωτ. ιδρ. Ιούλ. Ιούν. ιρλανδ. ισπ. ιταλ. κ. κ. (σε γεωγραφικό

λήμματα) Κ. κ.α. κ.ά. καθημ. κακόσ. κατάλ. καταχρ. κατ' επέκτ. κελτ. κ.εξ. κεφ. κινεζ. κλητ. κ.λπ. κν. κοινότ. κ.ο.κ. κορ. κπ.

κτ. κ.τ.ό. κυβ. κυρ. κυριολ. κυριότ.

έκδοση εκδόθηκε εκφραστικός, εκφραστικά ελληνικός ενικός ενεργητικός ενεστώτας εξελληνισμένος επίθετο επίρρημα επίσημος, επίσημα επιστημονικός επιφώνημα, επιφωνηματικός εσφαλμένος, εσφαλμένα εύσημος θηλυκός, θηλυκό Ιανουάριος ιαπωνικός ιδιωτικός ιδρύθηκε, ιδρυμένος Ιούλιος Ιούνιος ιρλανδικός ισπανικός ιταλικός και κάτοικοι

κεντρικός και αλλού και άλλοι, -ες, -α (σε) καθημερινή (χρήση) κακόσημος κατάληξη καταχρηστικά κατ' επέκταση κελτικός και εξής κεφαλαίο κινεζικός κλητική και λοιπά κοινός, κοινώς κοινότητα και ούτω καθεξής κορυφή κάποιον, (αιτιατική ουδ.) κάποιο /

κάποια κάτι (αιτιατική) και τα όμοια κυβικός κυρίως κυριολεκτικός, κυριολεκτικά κυριότερος

Συντομογραφίες

Αντιστοιχία λατινικού και ελληνικού αλφαβήτου

Τα λήμματα που έχουν καταχωριστεί με λατινικά στοιχεία λημματογραφούνται ως εξής:

a στο b στο c στο d στο e στο

α β κ δ ε

f g h i j

στο στο στο στο στο

φ γ. γκ χ ι ζ

κ Ι m n o

στο στο στο στο στο

κ λ μ ν ο

Ρ q r s t

στο στο στο στο στο

π κ ρ σ τ

u ν w χ

y Ζ

στο στο στο στο στο στο

υ

β β ξ υ ζ

κωμόπ. λ. λαϊκ. λατ. / λατιν. λιμ. λόγ. λογοτ.

μ-Μ. Μάρτ. μεγεθ. μειωτ. μέλλ. μεσοπαθ. μετβ. μτφ. μτχ· μ.Χ. ν. Ν. ΝΑ. ΝΔ. νεοελλ. νεολατ. ν.μ. Νοέμβρ. νορβ. οικ. οικογ. Οκτ. ολλ. ομόσπ. ονομ. ορθότ. ουγγρ. ουδ. ουσ. π. παθ. παλαιότ. παραπότ. παρατ. περ. περιληπτ. περιφ. περσ. πληθ. πολεοδ. πόλων. πορτογ. ποτ.

κωμόπολη λίμνη λαϊκός, λαϊκά (λαϊκός τύπος) λατινικός λιμάνι λόγιος, λόγια (σε λόγια χρήση) λογοτεχνικός, λογοτεχνικά (σε

λογοτεχνική χρήση) μέτρα Μέγας, Μεγάλος Μάρτιος μεγεθυντικό μειωτικά μέλλοντας μεσοπαθητικός μεταβατικός μεταφορικός, μεταφορικά μετοχή μετά Χριστόν νομός Νότος, νότιος, νότια νοτιοανατολικός, νοτιοανατολικ νοτιοδυτικός, νοτιοδυτικά νεοελληνικός νεολατινικός ναυτικά μίλια Νοέμβριος νορβηγικός οικείος οικογένεια Οκτώβριος ολλανδικός ομόσπονδος ονομαστική ορθότερος ουγγρικός ουδέτερο ουσιαστικό πόλη παθητικός παλαιότερος, παλαιότερα παραπόταμος παρατατικός περίπου περιληπτικά περιφέρεια περσικός πληθυντικός πολεοδομικός πολωνικός πορτογαλικός ποταμός

πράγμ. πρβλ. πρκμ. πρόθ. πρόσ. προστ. πρότ. προφ. πρωτ. π.χ. π.Χ. Ρ· ρουμ. ρωσ. σανσκρ. σελ. Σεπτ. σημ. σήμ. σημερ. σκωπτ. σουηδ. σπάν. σπανιότ. σύμβ. ΣΥΝ. σύνδ. συνεκδ. συνήθ. συντομ. τ.μ. τόμ. τοπ. τουρκ. τροπ. τσεχ. υβριστ. υπ' αριθμ. υποκ. υψόμ. Φεβρ. φινλ. φλαμανδ. φρ. Χ-χαϊδευτ. χερσ. χλγρ· Χλμ· χρον. χυδ.

πράγμα παράβολε παρακείμενος πρόθεση πρόσωπο προστακτική πρόταση προφορικός πρωτεύουσα παραδείγματος χάρη προ Χριστού ρήμα ρουμανικός ρωσικός σανσκριτικός σελίδα Σεπτέμβριος σημασία σήμερα σημερινός σκωπτικός σουηδικός σπάνιος σπανιότερος, σπανιότερα σύμβολο συνώνυμο σύνδεσμος συνεκδοχικά συνήθως συντομογραφία τετραγωνικά μέτρα τόμος τοπικός τουρκικός τροπικός τσεχικός υβριστικός, υβριστικά υπ' αριθμόν υποκοριστικό υψόμετρο Φεβρουάριος φινλανδικός φλαμανδικός φράση χωριό χαϊδευτικός χερσόνησος χιλιόγραμμο χιλιόμετρο χρονικός χυδαίο

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ,

ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ, ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ, ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ

Αγαθόν τό έξομολογεϊσθαι (Ψαλμοί 91,1) «είναι καλό να εξομο­λογείται κανείς»

Αγαπάτε αλλήλους (Κατά Ιωάννην ΙΕ'. 12 κ. 17) «να έχετε αγάπη μεταξύ σας»

Άγρόν ήγόρασα (Kατά Λουκάν ΙΔ'. 18) για κπ. που αδιαφορεί για κτ. σημαντικό, που δεν έχει συνειδητοποιήσει τη σοβαρότητα τής κα­τάστασης

Αγρός αίματος (Κατά Ματθαίον Κ7. 8) για κτ. που αποκτάται με άνομα μέσα

Αιδώς, Άργείοι (Ιλιάς Ε, 787) «ντροπή σας, Αργείοι» ως επίπληξη, απαξιωτική έκφραση για ανθρώπους που λένε ή κάνουν πράγματα ντροπιαστικά

Αίέν άριστεύειν και ύπείροχον έμμεναι άλλων (Ιλιάς Ζ, 208) «πάντα πρώτος να είσαι και ανώτερος απ' τους άλλους» η συμβουλή που έδωσε ο Ιππόλοχος από τη Λυκία στον γιο του Γλαύκο πριν φύγει για την Τροία να πολεμήσει τους Έλληνες

Ακουε πολλά, λάλει καίρια (Βίας Ι) «να ακούς πολλά, να μιλάς την κατάλληλη στιγμή»

Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων άλλα δέ θεός κελεύει (αρχαίο ρητό) «άλλα τα σχέδια των ανθρώπων κι άλλες οι προσταγές τού θε­ού»· για περιπτώσεις στις οποίες τα πράγματα δεν έχουν την τροπή που περιμένουμε

Άμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα (μεσαιωνικό γνωμικό) για τις αμαρτίες, τα σφάλματα των γονιών πληρώνουν τα παιδιά τους

αμ' έπος άμ' έργον (άμα έπος τε και έργον έποίει- Ηρόδοτος 3,135) «με το που είπε ό,τι είπε, έπραξε και το έργο» χωρίς καθυστέ­ρηση, το είπε και το 'κάνε

Ανάγκα και θεοί πείθονται (άνάγκαι δ' ουδέ θεοί μάχονται-Σιμωνίδης 139) «στην ανάγκη ακόμη και οι θεοί υποχωρούν» όταν σε μια δύσκολη κατάσταση υπάρχει μία μόνο διέξοδος, και οι πιο ανυπο­χώρητοι αναγκάζονται να την ακολουθήσουν

Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος (Θουκυδίδης Β, 43, από τον Επιτάφιο τού Περικλή) «των ένδοξων ανθρώπων τάφος είναι κάθε γη» ο θάνατος των επιφανών ανθρώπων έχει οικουμενική διάσταση

Άντί πινακίου φακής (Γενεσις KE'. 34) «για ένα πιάτο φακή»· από την ιστορία τού Ησαύ, που πούλησε τα πρωτοτόκια του για ένα πιάτο φακή· λέγεται για κπ. που πουλά ή παραχωρεί κτ. με ευτελές αντάλ­λαγμα

Άντί του μάννα χολήν (αντίφωνο ιβ' τής Μ. Πέμπτης) λόγια τού Χριστού προς τον λαό του λέγεται για κπ. που δείχνει αγνωμοούνη στον ευεργέτη του

Αποθανέτω ή ψυχή μου μετά τών αλλοφύλων (Κριται ΙΣΤ.

30) «ας πεθάνω κι εγώ μαζί με τους αλλόφυλους» φράση τού Σαμ­ψών πριν γκρεμίσει τον ναό των Φιλισταίων λέγεται όταν κάποιος εί­ναι έτοιμος να θυσιάσει και τον εαυτό του προκειμένου να καταστρέ­ψει τους εχθρούς του

Άπολωλός πρόβατον (Κατά Λουκάν Κ'. 6) «πρόβατο που χάθηκε» λέγεται για άνθρωπο που παραστράτησε ή για κπ αφελή, απονήρευ-το, χαζό

Αργία μήτηρ πάσης κακίας n αργία, n αδράνεια, n έλλειψη απασχόλησης είναι η αιτία κάθε κακής πράξης

Ά ρ ο ν άρον, σταύρωσον αυτόν (Κατά Ιωάννην ΙΘ'. 15) «πάρ' τον. πάρ' τον. σταύρωσε τον»· τα λόγια των Ιουδαίων προς τον Πιλάτο, να παραδώσει τον Ιησού για να σταυρωθεί· λέγεται για κπ. που άδικα έχει τεθεί στο στόχαστρο κάποιων, οι οποίοι επιδιώκουν να τον πλήξουν εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία του

Ά ρ ο ν τόν κράβατόν σου και περιπάτει (Κατά Ιωάννην Ε', 8) «σήκω από το κρεβάτι σου και περπάτα» τα λόγια τού Ιησού προς τον παράλυτο λέγεται ως παρακίνηση σε κπ. για να πάψει να αδρανεί

Αρχή άνδρα δείκνυσι (αρχή άνδρα δείξει, Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1130a ρήση που αποδίδεται στον Βίαντα τον Πριηνέα) η ικανότητα, ο πραγματικός χαρακτήρας ενός ανθρώπου αποκαλύπτεται όταν κληθεί να ασκήσει εξουσία

Ασθενής και οδοιπόρος άμαρτίαν ούκ έχει ο άρρωστος, που έχει ανάγκη το φαγητό, και ο οδοιπόρος, που δεν μπορεί να διαλέξει την τροφή του, δεν αμαρτάνομν όταν τρώνε αρτύσιμα σε περίοδο νη­στείας σε περιπτώσεις ανάγκης και οι κανόνες μπορούν να παραβια­στούν χωρίς τιμωρία

Αύξάνεσθε και πληθύνεσθε (Γένεσκ Α'. 28) να αποκτάτε παιδιά, απογόνους

Αυτός έφα «αυτός το είπε» φράση με την οποία επικαλούνταν τη διδασκαλία τού Πυθαγόρα οι μαθητές του λέγεται όταν κανείς προ­βάλλει ως αδιαμφισβήτητα τα λόγια κάποιου άλλου

Άφες αύτοίς· ού γάρ οίδασι τί ποιούσι (Κατά Λουκάν ΚΙ", 34) «συγχώρεσέ τους δεν ξέρουν τι κάνουν» λέγεται για ανθρώπους που δεν έχουν επίγνωση των πράξεων τους

Άχθος άρούρης (Ιλιάς Σ, 104) «βάρος τής γης» λέγεται για άνθρω­πο άχρηστο, ανάξιο

Βίος ανεόρταστος μακρά οδός άπανδόκευτος (Δημόκριτος 230) «ζωή χωρίς γιορτή είναι μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχείο»· χωρίς τη διασκέδαση η ζωή είναι μονότονη και κουραστική

Γαία πυρί μιχθήτω (έμού θανόντος γαία μιχθήτω πυρί Τραγι­κών Αδέσποτα 513) «κι ας ανακατεμτεί n γη με τη φωτιά» ας κατα­στραφούν όλα, ας γίνει ό,τι θέλει λέγεται όταν θέλει κανείς να εκ­φράσει την αδιαφορία του για ό,τι πρόκειται να συμβεί

1931

Αρχαίες ελληνικές φράσεις Γελά ό μωρός κάν τι μή γελοίον ή «ο ανόητος γελάει ακόμη και όταν δεν υπάρχει κάτι το αστείο»

Γηράσκω δ' αεί πολλά διδασκόμενος (Πλούταρχος. Σόλων 51, 7) -όσο γερνάω τόσο περισσότερα μαθαίνω»

Γλώσσα λανθάνουσα τ' αληθή λέγει (Μένανδρος) «γλώσσα που λαθεύει λέει την αλήθεια»· λέγεται όταν από βιασύνη ή από πα­ραδρομή λέει κανείς κτ. που θα ήθελε να το κρύψει, αλλά αυτό αντι­προσωπεύει την αλήθεια

Γνώθι σαυτόν (Χίλων Ι 65. 25) «γνώρισε τον εαυτό σου» επιγραφή στον ναό τού Απόλλωνα στους Δελφούς

Δει δή χρημάτων (Δημοσθένης, Ολυνθιακός Α. 20) «χρειάζονται χρήματα» ρήση τού Δημοσθένη προς τους Αθηναίους, στους οποίους δίνει τη συμβουλή να πάψουν να σκορπάνε το δημόσιο χρήμα και να προετοιμαστούν για πόλεμο

Δέσποτα, μέμνεο 'Αθηναίων «να θυμάσαι, κύριε, τους Αθηναί­ους» η φράση που ζήτησε από τον υπηρέτη του ο Δαρείος να του τη λέει τρεις φορές, όποτε του έφερνε το φαγητό του, οργισμένος για τη βοήθεια που πρόσφεραν οι Αθηναίοι στους Ίωνες όταν αυτοί επανα­στάτησαν λέγεται για κτ. που δεν πρέπει να το ξεχνά κανείς

Δεύρο έξω (Λάζαρε, δεύρο έξω- Κατά Ιωάννην ΙΑ', 43) «βγες έξω, εμφανίσου»

Διαρρηγνύω τα ιμάτια μου (τότε ό άρχιερεύς διέρρηξεν τά ιμάτια αυτού- Κατά Ματθαίον ΚΣΤ'. 65) «σχίζω τα ρούχα μου» (συ-νήθ. ειρων.) διαμαρτύρομαι έντονα υποστηρίζοντας ότι είμαι αθώος ή έχω δίκιο

Δια τόν φόβον τών Ιουδαίων [Κατά ΙωάννηνΖ', 13) για να τονί­σει κανείς ότι έχει πάρει τα μέτρα του, τις προφυλάξεις του ώστε να μη συμβεί κάτι κακό

Διεμερίσαντο τά ιμάτια αυτού (διαμεριζόμενοι τά ιμάτια αυτού έβαλλον κλήρον. Κατά Λουκάν ΚΓ. 34) «μοίρασαν τα ιμάτια του»· για περιπτώσεις στις οποίες κάποιοι σπεύδουν να μοιραστούν τα υπάρχοντα κάποιου εκμεταλλευόμενοι την απουσία ή την αδυνα­μία του

Διυλίζοντες τόν κώνωπα, τήν δέ κάμηλον καταπίνοντες (Κατά Ματθαίον ΚΓ', 24) για ανθρώπους που επιμένουν σε ασήμαντες λεπτομέρειες παραβλέποντας, εκούσια ή ακούσια, τα σοβαρά ζητή­ματα

Δρυός πεσούσης πάς ανήρ ξυλεύεται (Μένανδρος, Γνώμαι) «ό­ταν πέσει n βελανιδιά, τρέχουν όλοι να κόψουν ξύλα» όταν ένας ισχυ­ρός χάσει τη δύναμη του. όταν κανείς δυστυχήσει, τότε όλοι εκμεταλ­λεύονται την αδυναμία του

Έάλω ή Πόλις (Γ. Σφραντζής. Χρονικόν Γ. 64) «η Πόλη αλώθηκε» (ενν. η άλωση τού 1453) λέγεται για περιπτώσεις στις οποίες κατα­στρέφεται, υποκύπτει κάτι που θεωρείται προπύργιο μιας ιδεολογίας κλπ.

Εις οιωνός άριστος, άμύνεσθαι περί πάτρης (Ιλιάς Μ, 243) «ο καλύτερος οιωνός είναι ένας. να υπερασπιζόμαστε την πατρίδα» ρή­ση τού Έκτορα, όταν ο Πολυδάμας τον συμβούλευσε να αποφύγουν οι Τρώες τη μάχη γιατί οι οιωνοί δεν ήταν καλοί

Ελεύθερον τό εύψυχον (το δ' ελεύθερον το εύψυχον κρίνο­ντες. Θουκυδίδης Β, 43. από τον Επιτάφιο τού Περικλή) «η ευψυχία προϋποθέτει ελευθερία»

Ελληνες άεί παίδες (Πλάτων, Τίμαιος 22Β) «οι Έλληνες είναι πά­ντα παιδιά» τα λόγια ενός Αιγυπτίου ιερέα στον Σόλωνα

Εν οίδα ότι ουδέν οίδα «ένα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτε» ρήση που αποδίδεται στον Σωκράτη και αποτελεί επιτομή τής φιλοσοφί­ας του

Εξεστι Κλαζομενίοις άσχημονείν (Αιλιανός, Ποικίλη ιστορία ΙΙ, 15) «απ' τους Κλαζομένιους οι ασχήμιες είναι αναμενόμενες»· σχόλιο των εφόρων τής Σπάρτης όταν τους κατήγγειλαν ότι οι αντιπρόσωποι των Κλαζομενών λέρωσαν τους θρόνους τους στη Γερουσία με κα-πνιά· λέγεται για ανθρώπους από τους οποίους αναμένουμε να συ­μπεριφερθούν με σκαιό τρόπο

Εξις δευτέρα φύσις «η συνήθεια είναι δεύτερη φύση»

Επεα πτερόεντα (φράση που απαντά συχνά στα Ομηρικά Έπη· πρβλ. ΙλιάςΚ 201) «φτερωτά λόγια» λόγια τού αέρα, λόγια επιπόλαια

Εσσετ' ήμαρ (εσσετ' ήμαρ, όταν ποτ' όλώλη Ίλιος Ίρή- Ιλιάς Δ, 164) «θα' ρθει η μέρα που θα χαθεί n ιερή πόλη 'τής Τροίας» λέγεται κυρίως ως προειδοποίηση, ότι θα έρθει η στιγμή που ο άδικος θα κλη­θεί να λογοδοτήσει, που η αλήθεια θα βγει στο φως

Εστι δίκης οφθαλμός ός τά πάνθ' ορά (Μένανδρος, Μονόστι-χοι 179) «υπάρχει το μάτι τής δικαιοσύνης που βλέπει τα πάντα»· το άδικο δεν μένει ατιμώρητο

Εύρηκα! «το βρήκα!» αναφώνηση τού Αρχιμήδη όταν ανακάλυψε τον νόμο τού ειδικού βάρους· φράση με την οποία εκφράζει κανείς τον ενθουσιασμό του όταν ανακαλύπτει κτ.

Ηγγικεν ή ώρα (Κατά Ματθαίον ΚΣΤ' 45) «έφτασε n ώρα» λέγεται για σημαντικό γεγονός που επίκειται

Ηξεις άφήξεις (ήξεις άφήξεις ου θνήξεις έν πολεμώ- διφορού­μενη ρήση τής Πυθίας) «θα φτάσεις, θα επιστρέψεις, δεν θα πεθάνεις στον πόλεμο» ή «θα φτάσεις, δεν θα επιστρέψεις, θα πεθάνεις στον πόλεμο» λέγεται για κτ. διφορούμενο, ασαφές

Ηρξατο χειρών αδίκων (άρχειν χειρών άδικων Αντιφών 4,2.1) «άρχισε πρώτος να αδικοπραγεί» λέγεται για κπ που κάνει πρώ­τος μια άδικη, ανέντιμη πράξη

Ή τάν ή έπί τάς «ή αυτή ή πάνω σ' αυτή» (ενν. στην ασπίδα) τα λόγια με τα οποία οι Σπαρτιάτισσες αποχαιρετούσαν τα παιδιά τους που έφευγαν για τον πόλεμο εκφράζει τη σταθερή απόφαση να γίνει κάτι πάση θυσία

θάλαττα! θάλαττα! «Θάλασσα! Θάλασσα!» η κραυγή χαράς των Μυρίων όταν, με επικεφαλής τον Ξενοφώντα, αντίκρισαν τον Εύξεινο Πόντο επιστρέφοντας από τα βάθη τής Μικρός Ασίας λέγεται όταν κα­νείς βλέπει ένα σημάδι που προοιωνίζεται την ευτυχή κατάληξη των κόπων του

Θου, Κύριε, φυλακήν τώ στόματί μου (Ψαλμοί'140, 3) για κά­ποιον που προσπαθεί να συγκρατήσει τον εαυτό του για να μην εκστο-μίσει ύβρι ή βαριά μομφή

Ιδού ή Ρόδος, ιδού και τό πήδημα (από τους μύθους τού Αι­σώπου) απάντηση που έδωσε κάποιος σε έναν που καυχιόταν ότι στη Ρόδο είχε κάνει ένα καταπληκτικό άλμα λέγεται για κπ. που καλείται να αποδειξει στην πράξη την αξία του

Ιδού ό άνθρωπος (ίδε ό άνθρωπος· Κατά Ιωάννην ΙΘ', 6) φράση με την οποία ο Πόντιος Πιλάτος απευθύνθηκε στους Ιουδαίους δείχνο­ντας τον Ιησού, που φορούσε τον ακάνθινο στέφανο και τον πορφυρό μανδύα· λέγεται με την έννοια «ιδού σε τι τραγική κατάσταση περιήλ­θε ο άνθρωπος»

Ιδού ό νυμφίος έρχεται (Κατά Ματθαίον ΚΕ', 6) «ιδού, ο γαμβρός έρχεται»· ρήση που αναφέρεται στον Χριστό ως «νυμφίο» τής Εκκλησί­ας λέγεται όταν αναγγέλλεται η έλευση ενός προσώπου που με την παρουσία του θα κρίνει με αποφασιστικό τρόπο την έκβαση μιας προ­σπάθειας

Και σύ τέκνον, Βρούτε; φράση που απηύθυνε ο Καίσαρ στον Βρούτο όταν τον αναγνώρισε μεταξύ των δολοφόνων του λέγεται προς κάποιον που τον περιβάλλουμε με την αγάπη και την εμπιστοσύ­νη μας και αυτός αποδεικνύεται αναπάντεχα πως μας επιβουλεύεται

Κύμβαλον άλαλάζον (Α Προς Κορινθίους ΙΓ'. 1) «κύμβαλο που βγάζει θορύβους δίχως νόημα» για ανθρώπους κενούς, που μεταφέ­ρουν άκριτα τις απόψεις άλλων

Αάθε βιώσας (Επίκουρος 551) «να ζεις χωρίς να προβάλλεις τον εαυτό σου»

Λίθοι, πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως έρριμένα (λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμος ατάκτως έρριμένα- Ξενοφών. Απο­μνημονεύματα 3.1,7) «πέτρες, τούβλα και κεραμίδια πεταμένα σωρό» λέγεται για πράγματα χωρίς συνοχή, για καταστάσεις πλήρους αταξίας

Μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θά λάβεις (πάντες γαρ οι λα-βόντες μάχαιραν έv μαχαίρα άποθανούνται Κατά Ματθαίον ΚΣΤ'.

1932

Αρχαίες ελληνικές φράσεις 52) «όλοι όσοι πήραν μαχαίρι [εναντίον τού πλησίον χους) από μαχαίρι θα πεθάνουν» το ίδιο κακό που κάνεις στον άλλον θα βρει κι εσένα

(Μένω) στήλη άλατος (και έπέβλεψεν ή γυνή αύτού εις τά οπίσω και έγένετο στήλη άλατος· Γένεσις ΙΘ, 26) από την ιστορία τής γυναίκας τού Λωτ, που καθώς εγκατέλειπε τα Σόδομα και Γόμορρα έστρεψε πίσω το βλέμμα της, παρακούοντας την εντολή τού Θεού. με αποτέλεσμα να γίνει μια στήλη από αλάτι- λέγεται με την έννοια «μέ­νω άναυδος·, «μένω ακίνητος από την έκπληξη»

Μέτρον άριστον (Κλεόβουλος Ι, 63. 2) «καλύτερο το μέτρο» το καλύτερο είναι να ακολουθεί κανείς το μέτρο, να αποφεύγει τις ακρό­τητες

Μηδείς άγεωμέτρητος εϊσίτω «να μην μπει μέσα όποιος δεν ξέ­ρει γεωμετρία»· επιγραφή που βρισκόταν πάνω από την είσοδο τής πλατωνικής Ακαδημίας λέγεται για να αποτραπεί η πρόσβαση κάποιου αμύητου σε κπ. χώρο

Μηδένα πρό τού τέλους μακάριζε (φράση τού Σόλωνα. Ηρό­δοτος Ι, 32. 7) «κανέναν μην καλοτυχίζεις πριν δεις ηώς θα καταλήξει»

Μηδενί δίκην δικάσεις πριν άμφοίν μύθον ακούσης (Αρι­στοφάνης. Σφήκες 725) «μην καταδικάσεις κανέναν πριν ακούσεις την απολογία και των δύο αντιδίκων»

Μη κρίνετε ϊνα μη κριθήτε «ατά Ματθαίον!', 1) «μην κρίνετε τους άλλους νια να μη σας κρίνουν οι άλλοι» από την επί τού Όρους ομιλία τού Ιησού

Μή μου τους κύκλους τάραττε τα λόγια τού Αρχιμήδη όταν ένας Ρωμαίος στρατιώτης, ύστερα από την κατάληψη των Συρακου­σών, μπήκε στον χώρο μελέτης τού Έλληνα μαθηματικού και τον απέ­σπασε από τις σκέψεις του· λέγεται για κπ. που μας αποσπά από σοβα­ρή εργασία, από τις σκέψεις μας

Μολών λαβέ «έλα να τα πάρεις» η απάντηση τού Λεωνίδα όταν ο Ξέρξης ζήτησε από τους Έλληνες στις Θερμοπύλες να παραδώσουν τα όπλα· λέγεται όταν κανείς είναι διατεθειμένος να συγκρουστεί για να υπερασπιστεί το δίκιο του

Μωραίνει Κύριος όν βούλεται άπολέσαι μωραίνει ο Θεός αυ­τόν που θέλει να τον αφανίσει

Νίπτω τάς χείρας μου (ό Πιλάτος /.../ λαβών ύδωρ άπενίψα-το τας χείρας- Κατά Ματθαίον ΚΖ', 24) από την πράξη τού Πόντιου Πι­λάτου, ο οποίος έπλυνε τα χέρια του μπροστά στον ιουδαϊκό όχλο για να τους δείξει ότι δεν θα βαραίνει αυτόν το αίμα τού Ιησού· λέγεται από κπ. που θέλει να δηλώσει ότι αποποιείται κάθε ευθύνη για κτ., ότι αρνείται να έχει ανάμειξη σε κτ.

Νίψον άνομήματα μή μόναν όψιν (καρκινική επιγραφή χαραγ­μένη στον ναό τής Αγίας Σοφίας) «να ξεπλύνεις και τα ανομήματά σου, όχι μόνο το πρόσωπο σου»

Νόστιμον ήμαρ (Οδύσσεια α. 9 κ. 168) n ημέρα τής επιστροφής (στην πατρίδα)

Νους υγιής εν σώματι ύγιεϊ απόδοση τού λατ. mens sana in cor­pora sano (βλ. Λατινικές και ξενόγλωσσες παροιμιακές φράσεις)

Νυν υπέρ πάντων ό άγων (Αισχύλος, Πέρσαι 405) για υποθέσεις στις οποίες πρέπει να συστρατευτούν όλοι και να αγωνιστούν μέχρις εσχάτων

Ό αποθανών δεδικαίωται (ό γάρ αποθανών όεόικαίωται άπό τής αμαρτίας- Προς Ρωμαίους ΣΤ. 7) «ο νεκρός έχει κριθεί πια» παύει να εξετάζει κανείς αν αυτός που έχει πεθάνει έπραξε δίκαια ή άδικα

"Ο γέγονε γέγονε ό,τι έγινε έγινε

Ό έχων ωτα άκούειν ακουέτω (Κατά Λουκάν ΙΔ', 31) «όποιος έχει αφτιά να ακούει ας ακούει» ο νοών νοείτω, όποιος μπορεί να κα­ταλάβει ας καταλάβει

Οί έσχατοι έσονται πρώτοι (είσίν έσχατοι οι έσονται πρώτοι, και εϊσ'ι πρώτοι οι έσονται έσχατοι- Κατά Λουκάν ΙΓ. 30) «οι τελευ­ταίοι θα γίνουν πρώτοι» οι πιο ταπεινοί θα γίνουν πρώτοι στη βασιλεία των ουρανών

Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου (Ψαλμοί 103,15) «το κρα­σί ευφραίνει την καρδιά τού ανθρώπου»

Ό κύβος έρρίφθη απόδοση τού λατ. alea jacta est (βλ. Λατινικές και ξενόγλωσσες παροιμιακές φράσεις)

Όμοιος όμοίω αεί πελάζει (Πλάτων. Συμπόσιον 195b) «ο καθέ­νας συναναστρέφεται πάντοτε τον όμοιο του»

Ομφακές είσιν (από τον μύθο τού Αισώπου με την αλεπού και τα σταφύλια) «αγουρίδες είναι»· λέγεται για κπ. που δήθεν δείχνει περι­φρόνηση για κτ.. το οποίο δεν μπορεί όμως να αποκτήσει (όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια)

Οπερ έδει δείξαι (Ευκλείδης 1. 4) «ό,τι έπρεπε να αποδειχτεί απο­δείχτηκε»

Οπερ και έγένετο «όπως κι έγινε»

Ούαι τοις ήττημένοις απόδοση τού λατ. vae vlctls (βλ. Λατινικές και ξενόγλωσσες παροιμιακές φράσεις)

Ουαί υμίν, γραμματείς και φαρισαΐοι ύποκριταί (Κατά Ματ­θαίον ΚΓ. 23) «αλίμονο σας, γραμματείς και φαρισαίοι υποκριτές» λέ­γεται για τους διάφορους μεγαλόσχημους ή τους ηθικολόγους που χαρακτηριστικό τους είναι η υποκρισία

Ού γαρ έρχεται μόνον για τα γηρατειά, που δεν φθείρουν μόνο το σώμα αλλά και τον νου τού ανθρώπου

Ουδείς εκών κακός κανείς δεν είναι κακός με τη θέληση του

Ουδείς μονιμότερος εχθρός του εύεργετηθέντος ο χειρότε­ρος εχθρός κάποιου είναι ο ίδιος ο άνθρωπος τον οποίο έχει ευεργε­τήσει

Ουδείς προφήτης δεκτός έν τή πατρίδι αύτοϋ (Κατά Λουκάν Δ'. 24) «ουδείς προφήτης στον τόπο του», συνήθως η αξία ενός αν­θρώπου δεν αναγνωρίζεται από τους συμπατριώτες του

Ουδέν κρυπτόν ύπό τόν ήλιον (ουκ εστίν πάν πρόσφατον υπό τόν ήλιον Εκκλησιαστής Α'. 9) «τίποτα δεν μένει κρυφό κότω από τον ήλιο» έρχεται η στιγμή που όλα αποκαλύπτονται, που βγαίνει στο φως η αλήθεια

Ουδέν μονιμότερον του προσωρινού «τίποτα δεν είναι μονιμό­τερο από το προσωρινό»

Ούκ άν λάβοις παρά του μή έχοντος (Λουκιανός. Νεκρικοί Διά­λογοι, «Χάρων και Μένιππος») «δεν μπορείς να πάρεις από αυτόν που δεν έχει»

Ούκ εά με καθεύδειν τό τού Μιλτιάδου τρόπαιον «δεν με αφήνει να κοιμηθώ το τρόπαιο (η νίκη) τού Μιλτιάδη»· το σχόλιο τού Θεμιστοκλή όταν τον ρωτούσαν γιατί άλλαξε η ζωή του μετά τη νίκη τού Μιλτιάδη επί των Περοών στον Μαραθώνα λέγεται όταν η επιτυ­χία κάποιου άλλου γίνεται κίνητρο για εμάς

Ούκ έν τω πολλω τό εύ «το καλό δεν βρίσκεται στο πολύ»

Ούκ έπ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος (Κατά Ματθαίον Δ'. 4) «ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζει μόνο για το ψωμί του» ο άνθρωπος χρειάζεται και πνευματική τροφή

Όφθαλμόν αντί οφθαλμού (και οδόντα αντί οδόντος) (Έ­ξοδα; ΚΑ', 24, Κατά Ματθαίον Ε', 38) «(εκείνος που τραυμάτισε κπ. πρέπει να δώσει) μάτι αντί για το μάτι και δόντι αντί για το δόντι» η αρ­χή τής αντεκδίκησης, τής ανταπόδοσης τού κακού

Οψόμεθα ές Φιλίππους (Πλούταρχος, Βρούτος 36) «θα δούμε ίτι θα γίνει! στους Φιλίππους»· η φράση την οποία είπε το φάντασμα τού δολοφονημένου Καίσαρα στον Βρούτο πριν από τη Μάχη των Φιλίπ­πων, όπου ο Βρούτος νικήθηκε από τον Οκταβιανό και τον Αντώνιο και ύστερα αυτοκτόνησε· λέγεται με την έννοια «θα δούμε πώς θα εξελι­χτούν τα πράγματα, θετικά ή αρνητικά» ή «θα έρθει η στιγμή που θα λύσουμε τις διαφορές μας»

Πάντα ρει (Ηράκλειτος) τα πάντα μεταβάλλονται, τίποτα δεν μένει σταθερό και αναλλοίωτο

1933

Αρχαίες ελληνικές φράσεις Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος (Πλάτων, Κρατύλος 385e, 6) «μέτρο όλων των πραγμάτων είναι ο άνθρωπος·

Παρά θίν' αλός (ΙλιάςΑ. 526) στην ακρογιαλιά, πλάι στο κύμα

Παρελθέτω απ' έμού τό ποτήριον τούτο (Κατά Ματθαίον ΚΣΤ. 39) «ας περάσει από εμένα το ποτήρι αυτό Ιτού Πάθους!» από την προσευχή τού Ιησού προς τον Πατέρα στη Γεθσημανή (είθε να μην υποστώ αυτή τη δοκιμασία, να μην περάσω τέτοιο μαρτύριο)

Πάς μή Έλλην βάρβαρος βαρβάρους ονόμαζαν οι Έλληνες τους λαούς που μιλούσαν γλώσσα διαφορετική από τη δική τους· σή­μερα η ρήση χρησιμοποιείται περισσότερο με ειρωνική σημασία

Πάταξον μέν, άκουσον δέ «χτύπησε με. αλλά άκουοέ με» τα λό­για τού Θεμιστοκλή στον Σπαρτιάτη ναύαρχο Ευρυβιάδη όταν αυτός απείλησε να τον χτυπήσει οργισμένος επειδή ο Θεμιστοκλής επέμενε να γίνει η ναυμαχία στη Σαλαμίνα και όχι στον ισθμό λέγεται για την επιμονή και την υπομονή που πρέπει να δείχνει κανείς όταν θέλει να υποστηρίζει το σωστό

Πενία τέχνας κατεργάζεται (Θεόκριτος 21, 1) η φτώχεια κάνει τον άνθρωπο να μηχανεύεται διάφορα για να την αντιμετωπίσει

Πίστευε και μή έρευνα [πίστευε και μή ερεύνα τα τής πίστε­ως' ρήση από την πατερική παράδοση) μην επιδιώκεις να στηρίξεις την πίστη σου στη λογική σκέψη λέγεται όταν οι καταστάσεις δεν επι­τρέπουν να αναζητεί κανείς το πώς και το γιατί

Πόλεμος πάντων πατήρ (Ηράκλειτος 53) «πατέρας όλων είν' ο πόλεμος» n σύγκρουση, ο ανταγωνισμός γεννάει την εξέλιξη

Πριν αλέκτορα φωνήσαι {Πριν αλέκτορα φωνήσαι άπαρνήση με τρίς' Κατά Λουκάν KB', 61) «πριν λαλήσει ο πετεινός» τα λόγια τού Ιησού προς τον Πέτρο, ότι ο Πέτρος θα τον απαρνηθεί πριν ο πετεινός λαλήσει τρεις φορές λέγεται για κπ. που αυτοδιαψεύδεται, που κατα­πατά τους όρκους του σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ή για κτ. που επαληθεύεται ηολύ γρήγορα, σύμφωνα με τις προβλέψεις

Προφάσεις έν άμαρτίαις (Ψαλμοί 140, 4) νια περιπτώσεις κατά τις οποίες επιχειρεί κανείς να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα

Σαρξ έκ τής σαρκός μου {Γένεσις Β', 23) «σάρκα από τη σάρκα μου» κομμάτι από εμένα, παιδί μου, δικό μου γέννημα

Σοφόν τό σαφές (Ευριπίδης, Ορέστης 397) «η σαφήνεια είναι σοφία»

Σπεύδε βραδέως (ρήση των πυθαγορείων) να σπεύδεις να κάνεις πράξη τον σκοπό σου, όμως με σύνεση και επιφυλακτικότητα

Σύν 'Αθηνά και χείρα κίνει «μαζί με την Αθηνά κούνα και τα χέ­ρια» (από τους μύθους τού Αισώπου) αποστροφή ενός ναυαγού σε έναν άλλον ναυαγό που αντί να κολυμπάει προσευχόταν στην Αθηνά να τον σώσει λέγεται για κπ. που δεν πρέπει να περιμένει μόνο από τους άλλους να τον βγάλουν από τη δύσκολη θέση

Τ αγαθά κόποις κτώνται (Επίχαρμος) «με κόπους αποκτά κανείς τα αγαθά»

Τά άγια τοϊς κυσί {μή όώτε τό άγιον τοις κυσί- Κατά Ματθαίον Ζ', 6) «τα άγια στα σκυλιά»· μην εμπιστεύεστε πράγματα ιερά οε αν­θρώπους τιποτένιους

Τά έν οίκω μή έν δήμω «ό,τι γίνεται στο σπίτι σου να μην το μα­θαίνει ο κόσμος»

Τό τοΰ Καίσαρος τω Καίσαρι (άποδότε ούν τά Καίσαρος Καίσαρι και τά του Θεού τω Θεώ- Κατά Ματθαίον KB', 21) «στον Καίσαρα να αποδίδετε ό,τι αρμόζει οτον Καίσαρα και στον Θεό ό,τι αρ­μόζει στον Θεό» στον καθένα πρέπει να αποδίδουμε ό,τι του αξίζει ή του αρμόζει

(Τηρώ) σιγήν ιχθύος (άφωνότερος ιχθύων Λουκιανός) «μένω σιωπηλός σαν το ψάρι» αποφεύγω να μιλήσω, να σχολιάσω το παρα­μικρό

Τό άλας τής γής (Κατά Ματθαίον Ε'. 13) χαρακτηρισμός τού Ιησού για τους μαθητές του, που αποτελούν το πνευματικό άλας τής ανθρω­πότητας που εμποδίζει την ηθική σήψη ως χαρακτηρισμός για κη. / κτ. που θεωρείται μοναδικό, που δίνει στα πράγματα άλλη διάσταση

Τό δίς εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού «δεν είναι ίδιον οοφού ανθρώπου να κάνει κανείς δύο φορές το ίδιο σφάλμα»

Τό λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν το να μετράει κανείς τα λόγια του είναι δείγμα σοφίας

Τό μέν πνεύμα πρόθυμον, ή δέ σαρξ ασθενής {Κατά Μάρκον ΙΔ', 38) για κπ. που έχει τη θέληση να κάνει κτ., όμως οι σωματικές ή ψυχικές του δυνάμεις δεν του το επιτρέπουν

Των οικιών υμών έμπιμπραμένων αυτοί άδετε; «τα σπίτια σας καίγονται κι εσείς τραγουδάτε;» (από τους μύθους τού Αισώπου) τα λόγια ενός παιδιού όταν άκουσε τα σαλιγκάρια να τσιτσιρίζουν πά­νω στη φωτιά λέγεται για κάποιους που αμέριμνοι βαδίζουν στην κα­ταστροφή τους

Φθείρουσιν ήθη χρηστά όμιλίαι κακαί (Λ Προς Κορινθίους ΙΕ'. 33) «οι κακές συναναστροφές διαφθείρουν τα χρηστά ήθη»

Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας απόδοση τού λατ timeo Danaos et aona ferentes (βλ. Λατινικές και ξενόγλωσσες παροι­μιακές φράσεις)

Φωνή βοώντος έν τή έρήμω {Κατά Ματθαίον Γ, 3, ΗσαΤαςΜ'. 3) «φωνή ανθρώπου που βοά στην έρημο» λέγεται για κπ. που πασχίζει να συμβουλέψει και να προειδοποιήσει, όμως οι άλλοι αδιαφορούν

Χρόνου φείδου ιχίλων) «να μην ξοδεύεις τον χρόνο σου»

Ωδινεν όρος και έτεκε μύν (Λουκιανός, Πώς δει ιστορίαν συγ-γράψειν 23) «κοιλοπονούσε το βουνό και γέννησε ποντίκι» για περι­πτώσεις όπου γίνονται εντυπωσιακές εξαγγελίες, εφαρμόζονται μεγα­λεπήβολα σχέδια, αλλά το αποτέλεσμα είναι ανάξιο λόγου

Ω παίδες Ελλήνων ίτε... (Αισχύλος, Πέρσαι 402) «εμπρός παιδιά των Ελλήνων...» πρόσκληση στους Έλληνες πολεμιστές πριν από τη ναυμαχία στη Σαλαμίνα

1934

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Αγάλι αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι απαιτείται υπομονή και επι­μονή για να πετύχει κανείς τον στόχο του

Αγαπάει ο θεάς τον κλέφτη, αγαπάει και τον νοικοκύρη ο κλέφτης με την πάροδο του χρόνου θα αποκαλυφθεί

Αγάπα τον φίλο σου με τα ελαττώματα του τους φίλους μας πρέπει να τους δεχόμαστε και με τις αδυναμίες τους

Ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ' αλεύρι για ΚΠ. που ξοδεύει για ασήμαντα πράγματα και είναι τσιγκούνης στα χρήσιμα και τα ανα­γκαία για κπ. που παραβλέπει τα ουσιώδη και δίνει σημασία στα δευ­τερεύοντα

Αλλα λέει η θεια μου κι άλλα ακούν τ' αφτιά μου για να δηλω­θεί πλήρης ασυνεννοησία

Άλλαξε ο Μανολιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς όταν οι αλ­λαγές είναι μόνο για το φαίνεσθαι και η ουσία παραμένει ίδια

Άλλα τα μάτια τού λαγού κι άλλα τής κουκουβάγιας δεν είναι όλα τα πράγματα ίδια, δεν έχουν όλα την ίδια αξία

Άλλη καμιά δεν γέννησε, μόν' η Μαριώ τον Γιάννη γι' αυτούς που μεμψιμοιρούν ή που επαίρονται για πράγματα συνηθισμένα

Άλλος έχει τ' όνομα κι άλλος (έχει) τη χάρη άλλος φημίζεται για κτ. και άλλος αξίζει πραγματικά

Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννούν οι κότες όταν τα εν­διαφέροντα πράγματα δεν συμβαίνουν εκεί που είναι στραμμένη η προσοχή των πολλών

Αλλού τ' όνειρο κι αλλού το θάμα όταν άλλο περιμένει κανείς να γίνει κι άλλο γίνεται για περιπτώσεις στις οποίες πετυχαίνει αυτός που συγκέντρωνε τις μικρότερες πιθανότητες

Αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει αν δεν δείξεις εκτίμηση για τα δικά σου πρόσωπα ή πράγματα, τον δικό σου κόπο, θα βγεις χαμένος

Αν δεν ταιριάζαμε, δεν θα συμπεθεριάζαμε οι κοινές αντιλήψεις, η κοινή στάση είναι προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί σταθερή κοι­νωνική σχέση, συνεργασία

Αν είσαι και παπάς, με την αράδα σου θα πας n καθορισμένη τάξη δεν πρέπει να ανατρέπεται λόγω τής ιδιότητας ενός προσώπου

Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα ό,τι αποκτάται χωρίς κό­πο ή με άνομα μέσα εύκολα μπορεί και να χαθεί

Αν έχεις τέτοιους φίλους, τι τους θέλεις τους εχθρούς όταν ο φίλος συμπεριφέρεται χειρότερα κι από εχθρό

Αν έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτει ο τυχερός άνθρω­πος πάντα πετυχαίνει στη ζωή του, όποια πορεία κι αν ακολουθήσει

Άνθρωπος αγράμματος ξύλο απελέκητο ο αμόρφωτος, ο αγράμ­ματος άνθρωπος είναι άξεστος, ακαλλιέργητος

Απ' αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι κακοί γο­νείς μπορεί να γεννήσουν καλά παιδιά και το αντίστροφο αηό κάτι αρ­νητικό μπορεί να προκύψει κάτι θετικό και το αντίστροφο

Άπλωνε το πόδι σου κατά το πάπλωμα σου να ενεργείς σύμφω­να με τις δυνατότητες σου

Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα οι καλοκαιρίες τού Μαρτίου προαναγγέλλουν το καλοκαίρι και οι βροχές, οι άνεμοι τού Αυγούστου τον χειμώνα

Αηό μικρό / από παιδί κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια ο αφελής, ο αυθόρμητος άνθρωπος μπορεί να σου πει άθελα του την αλήθεια

Aπ' το ολότελα καλή κι η Παναγιώταινα εφόσον το τέλειο είναι ανέφικτο, εφόσον δεν μπορείς να έχεις τα πολλά, αρκέοου στα λίγα

Άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες / πιάσ' τ' αβγό και κού-ρευ' το για να δηλωθεί ότι κάποιος ματαιοπονεί

Αυτός κοιμάται και η τύχη του δουλεύει για κπ. που χωρίς να κά­νει το παραμικρό όλα του έρχονται ευνοϊκά

Βάλανε τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα όταν n ευθύνη για κτ. ανατίθεται οε κπ. που τα κίνητρα του είναι ιδιοτελή

Βασιλική διαταγή και τα σκυλιά δεμένα για εντολή, υποχρέωση που πρέπει να εκτελεστεί χωρίς καθυστέρηση

Βουνό με βουνό δεν σμίγει πάντοτε υπάρχει η πιθανότητα να συ­ναντηθούν δυο άνθρωποι, ακόμη κι αν αυτό φαίνεται απίθανο λόγω των συνθηκών

- Γεια σου Γιάννη / Τι κάνεις Γιάννη; - Κουκιά σπέρνω για πε­ριπτώσεις ασυνεννοησίας, όταν άλλα λέει ο ένας και άλλα ο άλλος

Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος πρέπει να αναμένει κανείς την τελική έκβαση μιας υπόθεσης πριν αρχίσει να θριαμβολογεί

Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει για ΚΠ. που φροντίζει μόνο τον εαυτό του

Για χάρη τού βασιλικού / Κοντά στον βασιλικό ποτίζεται κι η γλάστρα όταν κάποιος επωφελείται κι αυτός από το καλό που συμ­βαίνει σε κπ. άλλον

Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις για ΚΠ. που συμ­βουλεύει τους άλλους να κάνουν κτ. κι ο ίδιος κάνει το αντίθετο

Δείξε μου τον φίλο σου να σου πω ποιος είσαι ο χαρακτήρας τού καθενός φαίνεται από το ποιόν των φίλων του

1935

Παροιμίες Δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά κάθε φήμη έχει την αφετηρία της οε πραγματικά γεγονότα

Δεν χωράνε δυο καρπούζια στην ίδια μασχάλη δεν μπορεί να αντεπεξέλθει κανείς οε πολλές δουλειές ταυτόχρονα

Δούλεψε να φας / Δούλευε να τρως και κλέψε να 'χεις n μεγά­λη περιουσία δεν χτίζεται με νόμιμα μέσα η νόμιμη δουλειά εξασφα­λίζει μόνο τα προς το ζην

Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα γι' αυτούς που φιλο-νικούν για πράγματα που ανήκουν σε άλλον

Δώσε θάρρος στον χωριάτη και θ' ανέβει / να σ' ανέβει στο κρεβάτι αν δώσεις θάρρος στον αμόρφωτο, τον ξεδιάντροπο, τον ασυνείδητο άνθρωπο, μετά θα αποθρασυνθεί εντελώς

Εδώ καράβια χάνονται βαρκούλες αρμενίζουν τη στιγμή που η κατάσταση είναι σοβαρή, δεν είναι δυνατόν να ασχολείται κανείς με τα επουσιώδη

Είδε ο Γύφτος τη γενιά του κι αναγάλλιασε η καρδιά του ει­ρωνικό για κπ. που χαίρεται όταν βρίσκεται με ανθρώπους ίδιου χαρα­κτήρα, με παρόμοιες απόψεις

Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα για ΚΠ. που ειρωνεύεται τον άλλον για κπ. ελάττωμα, το οποίο όμως χαρακτηρίζει περισσότερο τον ίδιο

Έκανε κι η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο για κπ που μεγα-λοπιάνεται. που παίρνουν τα μυαλά του αέρα

Εκεί που μας χρωστούσανε μας πήραν και το βόδι όταν σε μια αδικία προστίθεται και άλλη

Έλα παππού μου / μπάρμπα μου να σου δείξω τ' αμπελοχώ-ραφά σου όταν κανείς κάνει τον έξυπνο, τον πολύξερο οε κπ. περισ­σότερο έμπειρο από αυτόν

Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη μόνο με συλλογική προσπά­θεια επιτυγχάνονται ουσιαστικά αποτελέσματα ένας άνθρωπος, όσο ικανός κι αν είναι, δεν αρκεί

Έξω απ' τον χορό πολλά τραγούδια ξέρεις για τους αυτόκλη­τους συμβούλους, ηου σπεύδουν να δώσουν συμβουλές χωρίς να θέ­λουν να αναλάβουν ευθύνη

Έχει κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια για να δη­λωθεί ότι κάποιος / κάτι δεν είναι μοναδικό, μπορεί εύκολα να υποκα­τασταθεί

Έχει ο καιρός γυρίσματα τα πάντα μπορεί να αλλάξουν, τα αν­θρώπινα πράγματα είναι αβέβαια

Ζήσε Μάη μου / μαύρε μου να φας τριφύλλι για κτ. που αναβάλ­λεται ή προβλέπεται να γίνει στο μακρινό μέλλον, με αποτέλεσμα να μην μπορεί κανείς να το υπολογίζει, να το λαμβάνει υπόψη του

Η αλεπού εκατό χρονών, τα αλεπουδάκια εκατόν δέκα για κπ. που θέλει να εμφανίζεται σαν γνώστης σε ανθρώπους μεγαλύτερους σε ηλικία και εμπειρότερους από αυτόν

Η αρχή είναι το ήμισυ τού παντός το σημαντικό για να πετύχει κανείς κτ., να πραγματώσει έναν στόχο, είναι να κάνει το πρώτο βήμα

Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει για να τονιστεί πόσο μεγάλη δύναμη έχει ο λόγος

Η γριά η κότα έχει το ζουμί n ώριμη γυναίκα είναι η καλύτερη ερωμένη ο ώριμος ή ο έμπειρος άνθρωπος μπορεί να προσφέρει κτ πραγματικά χρήσιμο

Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά για τη σημασία τής καθαριό­τητας όχι μόνο για την υγεία αλλά και για τη γενικότερη εικόνα τού αν­θρώπου

Η καλή μέρα απ' το πρωί φαίνεται από την αρχή φαίνεται πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα (κ. ειρων.) για κτ. που φαινόταν από την αρ­χή πως θα πήναινε στραβά

1936

Ή μικρός μικρός παντρέψου ή μικρός καλογερέψου καλύτερα να παντρεύεται κανείς νέος

Η ομόνοια χτίζει σπίτια και η διχόνοια τα χαλάει / τα γκρεμί­ζει όλοι βγαίνουν κερδισμένοι όταν έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους και όλοι πληρώνουν όταν μπει ανάμεσα τους η διχόνοια

Ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς δεν πρέπει κανείς να κάνει δια­φορετικά πράγματα συγχρόνως αλλά να αφοσιώνεται στο έργο του

Η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη όταν κανείς δουλεύει συνε­χώς, στο τέλος λυγίζει, δεν αντέχει, καταρρέει

Η σιωπή είναι χρυσός αυτός που σιωπά, που μετράει τα λόγια του. βγαίνει κερδισμένος

Ήτανε στραβό το κλήμα, το 'φάγε κι ο γάιδαρος για την κακή έκβαση μιας ήδη αρνητικής κατάστασης

Η τιμή τιμή δεν έχει (και χαρά στον που την έχει) n υπόληψη, η αναγνώριση, το κύρος δεν αποτιμώνται οε χρήμα

Η φτήνια τρώει τον παρά όταν οι τιμές στην αγορά είναι χαμηλές, τότε οι πελάτες είναι περισσότεροι, ξοδεύονται περισσότερα χρήματα

Η φτώχεια θέλει καλοπέραση n διασκέδαση, οι χαρές τής ζωής μετριάζουν το βάρος των βιοτικών δυσχερειών

Η φτώχεια φέρνει γκρίνια η φτώχεια προκαλεί διχόνοια, δυσαρέ­σκεια

Θα φάει η μύγα σίδερο και το κουνούπι ατσάλι για επικείμενο καβγά, για επικείμενη σύγκρουση

Θ' αφήσουμε τον γάμο να πάμε για πουρνάρια; το σημαντικό δεν μπορείς να το εγκαταλείψεις για κτ. ασήμαντο για κπ. που αγνοεί το ίδιο του το συμφέρον

Θέλει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο για κπ που τα θέλει όλα δικό του. χωρίς ο ίδιος να κάνει την παραμικρή υπο­χώρηση

Θεωρία επισκόπου και καρδία μυλωνά για κτ. που φαίνεται εντυ­πωσιακό, ενώ στην ουσία δεν αξίζει τίποτε

Καθαρός ουρανός αστραπές δεν φοβάται όποιος έχει καθαρή τη συνείδηση του. όποιος έπραξε το σωστό, δεν φοβάται οποιαδήποτε ανυπόστατη κατηγορία, δεν τρέμει τον έλεγχο

Κάθε αρχή και δύσκολη όταν κανείς ξεκινά κτ. καινούριο, το βέβαιο είναι πως θα αντιμετωπίσει δυσκολίες τον πρώτο καιρό

Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο κάθε πράγμα πρέπει να γίνεται στην ώρα του

Καινούριο κοσκινάκι μου και πού να σε κρεμάσω όλοι δείχνου­με ιδιαίτερη φροντίδα για τα καινούρια πράγματα που αποκτάμε

Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια το κάθε πράγμα πρέπει να γίνεται στην ώρα του

Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει ο κακός άνθρωπος δεν καταβάλλεται εύκολο

Κάλλιο αργά παρά ποτέ ον πρέπει να γίνει κάτι. ας γίνει έστω και καθυστερημένα

Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε καλύτερα να προ­νοείς παρά να έρχεσαι εκ των υστέρων να αντιμετωπίσεις μια αρνητι­κή κατάσταση

Κάλλιο να σου βγει το μάτι παρά τ' όνομα καλύτερα να σου μεί­νει κάποιο κουοούρι παρά να αποκτήσεις κακή φήμη

Κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτερεί είναι προτι­μότερο να αρκείται κανείς στα λίγα και σίγουρα παρό να αναζητεί τα πολλά αλλά αβέβαια

Κάλλιο πρώτος στο χωριό παρά δεύτερος στην πόλη καλύτερα

Παροιμίες να ξεχωρίζεις ανάμεσα σε Αίνους παρά να είσαι κατώτερος ανάμεσα σε πολλούς

Καλόμαθε η γριά στα σύκα νια κπ. που δεν έχει διάθεση να στερη­θεί κτ. ευχάριστο στο οποίο έχει συνηθίσει

Κάνε το καλό και ρίξ' to στον γιαλό δεν πρέπει να περιμένει κα­νείς ανταπόδοση νια το καλό που κάνει

Κάποιου χάριζαν γάιδαρο και τον κοίταζε στα δόντια γι' αυ­τούς που δεν εκτιμούν κάποια προσφορά

Κατά μάνα κατά κύρη κατά γιο και θυγατέρα νια παιδιά που ο χαρακτήρας τους είναι ίδιος με των γονιών τους

Κίνησε ο Εβραίος να πάει στο παζάρι και ήταν ημέρα Σάββα­το για κπ. που αποφασίζει να κάνει κτ., να πάει κάπου σε στιγμή απρό­σφορη, ή για κπ. που του τυχαίνει κάτι απρόβλεπτο το οποίο τον ανα­γκάζει να ματαιώσει ό,τι είχε προγραμματίσει

Κλαιν' οι χήρες, κλαίν' κι οι παντρεμένες για κπ. που μεμψιμοι­ρεί χωρίς να υπάρχει λόγος

Κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά εκτός από τους υπεύθυ­νους την πληρώνουν συχνά και οι αθώοι

Κοντά στον νου κι η γνώση για αυτονόητα πράγματα

Κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει ο κακός, ο πονηρός δεν βλά­πτει τον όμοιο του

Κύλησε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι για δύο ανθρώπους με τα ίδια, συνήθως αρνητικά χαρακτηριστικά, οι οποίοι γίνονται φίλοι, συνεργάτες ή παντρεύονται

Λαγός τη φτέρη έσειε, κακό τού κεφαλιού του για κπ που προ­κάλεσε ο ίδιος την καταστροφή του

Λείπει ο Μάρτης απ' τη Σαρακοστή; συνήθως ειρωνικά για κη. που δίνει σταθερά το παρών σε κοινωνικές εκδηλώσεις, που συμμετέ­χει ή παρευρίσκεται παντού

Μάθε τέχνη κι άσ' τηνε, κι αν πεινάσεις πιάσ' τηνε είναι χρήσι­μο να διευρύνει κανείς τις γνώσεις του, να αποκτά νέες δεξιότητες, γιατί σε περίπτωση που βρεθεί σε δύσκολη θέση ίσως του δώσουν τη λύση

Μαντζουράνα στο κατώι, γάιδαρος στα κεραμίδια για λόγια ασυνάρτητα, ανερμάτιστα

Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης για να τονιστεί πό­σο έντονα είναι τα κρύα τού Μαρτίου

Μάτια που δεν βλέπονται γρήγορα λησμονιούνται (νια φίλους, συγγενείς, αγαπημένους! ότον κάποιοι βρίσκονται μακριά και δεν συ­ναντιούνται συχνά γρήγορα ξεχνούν ο ένας τον άλλον, σβήνουν τα συναισθήματα που έτρεφαν ο ένας για τον άλλον

Μεγάλο καράβι μεγάλες φουρτούνες τα μεγάλα έργα, οι υπεύθυ­νες θέσεις συνεπάγονται ανάλογες δυσκολίες, έγνοιες

Με στραβό σαν κοιμηθείς το πρωί θ' αλληθωρίζεις για να δηλω­θεί ηόσο επηρεάζουν έναν άνθρωπο τα άτομα που συναναστρέφεται

Μην τάξεις τού άγιου κερί και τού παιδιού κουλούρι μην υπό­σχεσαι κτ. σε κπ που τό επιθυμεί πολύ γιατί ύστερα, αν δεν μπορείς να εκπληρώσεις την υπόσχεση σου, θα σου το ζητάει συνεχώς

Μια τού κλέφτη, δυο τού κλέφτη, τρεις και την κακή του μέ­ρα / τρεις και τόνε πιάσαμε φτάνει n στιγμή που ο απατεώνας, αυ­τός που παρανομεί συστηματικά, αποκαλύπτεται

Μόνο τού σπανού τα γένια δεν γίνονται ό,τι εξαρτάται από τον άνθρωπο και όχι από τη φύση είναι εφικτό

Μ' όποιον δάσκαλο καθίσεις τέτοια γράμματα θα μάθεις ο κα­θοδηγητής, ο δάσκαλος, ο έμπιστος ενός ανθρώπου επηρεάζει απο­φασιστικά τον χαρακτήρα του, τη συμπεριφορά του

Μπρος στα κάλλη τι είν' ο πόνος κυρίως για γυναίκα που υφίστα­ται ταλαιπωρίες για να βελτιώσει την εξωτερική της εμφάνιση

Να 'τανε η ζήλια ψώρα, θα γέμιζε όλ' η χώρα για να δηλωθεί πό­σο έντονο και πόσο κοινό πάθος είναι η Ζήλια

Νηστικό αρκούδι δεν χορεύει όποιος πεινά δεν μπορεί να αποδώ­σει στη δουλειά του δεν μπορεί κανείς να αποδώσει στο έργο του αν δεν ικανοποιούνται οι υλικές του ανάγκες

Ο βήχας κι ο έρωτας / κι ο παράς δεν κρύβονται όπως κανείς δεν μπορεί νσ συγκρατήσει τον βήχα του, έτσι δεν μπορεί να κρύψει και ότι είναι ερωτευμένος / ότι έχει οικονομική άνεση

Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται όποιος έχει αντιμετωπίσει πολλές αντιξοότητες δεν δειλιάζει μπροστά σε ό,τι πρόβλημα κι αν προκύψει

Ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια ποτέ δεν ξέρεις από πού πρέπει να περιμένεις κτ. κακό

Ο επιμένων νικά όποιος μένει προσηλωμένος στον στόχο του στο τέλος τον πετυχαίνει

Ο έρως χρόνια δεν κοιτά η μεγάλη ηλικία δύο ανθρώπων ή η μεγά­λη διαφορά ηλικίας τους δεν τους εμποδίζει να ερωτευτούν ο ένας τον άλλον

Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους οι ειλικρινείς και καθαρές δοσοληψίες βοηθούν να διατηρηθεί μια καλή σχέση

Ο καλός καλό δεν έχει τις πιο πολλές φορές τα βάσανα βρίσκουν τους ενάρετους ανθρώπους

Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται οτα δύσκολα δείχνει κανείς την αξία του, την ικανότητα του

Ο καλός ο μύλος όλα τ' αλέθει όποιος έχει γερό στομάχι μπορεί να φάει ό,τι θέλει

Ο καλός φίλος στην ανάγκη φαίνεται ο καλός φίλος κρίνεται απ' το πόσο σε στηριΖει στις δύσκολες στιγμές

Ο κόσμος το 'χει τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι για κτ που οι ενδιαφερόμενοι το κρατούν μυστικό ενώ είναι πλέον γνωστό στους πάντες

Όλα τα γουρούνια μία μύτη / την ίδια μούρη έχουνε (μειωτ ) άνθρωποι με κοινή προέλευση, κοινές ασχολίες, που ανήκουν στον ίδιο επαννελυατικό ή κοινωνικό χώρο έχουν παρόμοια συμπεριφορά ενίοτε λέγεται από γυναίκες για τους άνδρες

Όλα τα δάχτυλα δεν είναι ίσα όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν την ίδια αξία άλλοι είναι πιο ικανοί και άλλοι λιγότερο

Όλα τα 'χει η Μαριορή, ο φερετζές τής έλειπε για εκείνους που, ενώ στερούνται τα κύρια και απαραίτητα, επικεντρώνουν την προσοχή τους σε επουσιώδη και περιττά πράγματα

Όλα τού γάμου δύσκολα κι η νύφη γκαστρωμένη όταν στα ήδη συσσωρευμένα προβλήματα προστίθεται και ένα άλλο που κάνει την κατάσταση απελπιστική

Ο λόγος σου με χόρτασε και το ψωμί σου φα το αρκεί και μόνο η πρόθεση που εκδηλώνει κανείς να βοηθήσει κάποιον

Όλοι οι καλοί (μαζί) κι ο ψωριάρης χώρια για κπ που κάθεται μόνος του, χωριστά από τους άλλους εξαιτίας τής ιδιοτροπίας του. τής ανοησίας του

Ο λύκος έχει τ' όνομα κι η αλεπού τη χάρη πιο πολλά καταφέρ­νει κανείς με την πονηριά παρά με τη δύναμη

Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, ούτε τη γνώ­μη άλλαξε ούτε την κεφαλή του ο δόλιος, ο κακός άνθρωπος δεν αλλάζει χαρακτήρα όσος χρόνος κι αν περάσει

Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται οι επιτήδειοι εκμεταλ­λεύονται την αναταραχή, όταν η προσοχή είναι στραμμένη αλλού, για να πετύχουν τους στόχους τους

1937

Παροιμίες Ο Μανόλης με τα λόγια χτίζει ανώγια και κατώγια για κπ. που υπόσχεται πολλά, αλλά είναι μάλλον απίθανο να τα πραγματοποιήσει

Ο παθός μαθός το* πάθημα γίνεται μάθημα

Ο παπάς πρώτα βλογάει τα γένια του ο καθένας φροντίζει πρώτα για τον εαυτό του, για τα συμφέροντα του

Ο πεινασμένος / ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται ο καθένας επιθυμεί διαρκώς ό,τι του λείπει

Ο πνιγμένος απ' τα μαλλιά του πιάνεται όποιος κινδυνεύει θα κάνει το παν για να σωθεί, ακόμα κι αν δεν έχει ελπίδα

Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρων οι κότες όποιος αναμειγνύεται σε ύποπτες υποθέσεις, όποιος συναναστρέφεται αν­θρώπους χαμηλού επιπέδου, στο τέλος θα βρεθεί μπλεγμένος, θα πληρώσει το τίμημα

Όποιος δεν θέλει / βαριέται να ζυμώσει δέκα μέρες κοσκινί-ζει όποιος είναι οκνηρός, όποιος δεν θέλει πραγματικά να κάνει κτ.. το αναβάλλει συνεχώς, το καθυστερεί

Όποιος δεν μπορεί να δείρει τον γάιδαρο δέρνει το σαμάρι για κπ. που επειδή δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τους ισχυρούς στρέφεται εναντίον των αδυνάτων

Όποιος έχει τα γένια έχει και τα χτένια όποιος έχει υψηλές θέσεις και προνόμια αυτός πρέπει να επωμίζεται και τις ευθύνες όποιος αναλαμβάνει ένα έργο έχει και τη δυνατότητα να το φέρει σε πέρας

Όποιος θέλει / γυρεύει τα πολλά χάνει και τα λίγα ο πλεονέ-κτης, ο άπληστος χάνει στο τέλος και αυτά που έχει

Όποιος καεί με τον χυλό φυσάει και το γιαούρτι όποιος δεν προνόησε και έπαθε κτ. κακό μετά φυλάγεται και από τα πιο ακίνδυνα πράγματα

Όποιος μπαίνει στον χορό χορεύει όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με δύσκολη κατάσταση δεν μπορείς να μείνεις με σταυρωμένα τα χέρια

Όποιος νύχτα περπατεί λάσπες και σκατά πατεί όποιος εργά­ζεται τη νύχτα κάνει λάθη όταν κινείσαι στον κόομο τής νύχτας αντι­μετωπίζεις δυσάρεστες καταστάσεις

Όποιος πηδάει πολλά παλούκια χώνεται κι ένα στον κώλο του όταν αψηφάς συνεχώς τις δυσκολίες, όταν κάνεις συνεχώς παρά­τολμα πράγματα, κάποια στιγμή θα πληρώσεις γι' αυτό

Όποιος πρόλαβε τον Κύριο είδε για κτ. που δεν επαρκεί για όλους, με αποτέλεσμα όλοι να διαγκωνίζονται για το ποιος θα το απο­κτηθεί

Όποιος σκάβει τον λάκκο αλλουνού πέφτει ο ίδιος μέσα όποιος υπονομεύει τον άλλον ουσιαστικά βγαίνει ο ίδιος χαμένος

Όποιος σπέρνει ανέμους θερίζει θύελλες όταν κάποιος δημιουργεί αρνητικές καταστάσεις στο τέλος τον βρίσκουν ακόμη μεγαλύτερα κακά

Όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα και μικρό καλάθι να είσαι επιφυλακτικός στα μεγάλα λόγια, σε όσους υπόσχονται πολλά

Όπου γάμος και χαρά η Βασίλω πρώτη για ΚΠ. που δεν χάνει ευ­καιρία να βρεθεί σε κοινωνική εκδήλωση, πολλές φορές για να προ­βληθεί

Όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος αν κάποιος δεν παίρνει από λόγια, τότε θα συμμορφωθεί με τη βία

Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι αργεί να ξημερώσει n ανοργάνω­τη ομαδική δουλειά, όπου ο καθένας θέλει να λέει και να κάνει το δικό του, δεν φέρνει αποτελέσματα δύσκολα λύνονται τα προβλήματα όταν όλοι θέλουν να έχουν λόγο

Όπου φτωχός κι η μοίρα του όταν ΚΠ. αδύναμο, βασανισμένο, άτυχο άνθρωπο τον βρίσκουν νέες δυστυχίες

Όπως στρώσεις θα κοιμηθείς οι καρποί που θα δρέψεις, ό,τι απο­

κομίσεις είναι ανάλογο με τους κόπους σου- οι πράξεις σου καθορί­ζουν το μέλλον σου

Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια για ΚΠ. που προσπαθεί να μειώσει, να απαξιώσει κτ. που δεν μπορεί να το πετύχει ή να το αποκτήσει ο ίδιος

Όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος αρκεί μόνο μια στιγμή για να αλλάξουν τα πάντα

Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα (συνήθ ειρων.) προκειμένου να επιτευ­χθεί ένας υψηλός σκοπός, κάθε μέσο, ακόμη και ανήθικο, είναι θεμιτό

Όταν λείπει η γάτα χορεύουν τα ποντίκια όταν λείπει ο υπεύ­θυνος από έναν χώρο οι άλλοι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν

Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός δεν πρέπει να παρασύρεται κανείς από την εικόνα, από τις εντυπώσεις, γιατί μπορεί να διαψευστεί

Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις όπως* στρώσεις θα κοιμηθείς

Ο τρελός είδε τον μεθυσμένο και φοβήθηκε ο μεθυσμένος είναι πιο επικίνδυνος ή απρόβλεπτος ακόμα και από τρελό

Ούτε γάμος δίχως κλάματα ούτε κηδεία δίχως γέλια για στιγ­μές έντονα φορτισμένες, που μπορούν να φέρουν στην επιφάνεια τα πιο αντιφατικά συναισθήματα

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει όσο χειμω­νιάτικος κι αν είναι ο καιρός τον Φλεβάρη, το καλοκαίρι δεν θα αρ­γήσει

Ο φόβος φυλάει τα έρμα καλύτερα να παίρνει κανείς τα μέτρα του πριν του τύχει κάτι δυσάρεστο- η διστακτικότητα κάποιου να παραβεί τους κανόνες τον προφυλάσσει από δυσάρεστες συνέπειες

Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται δεν αργεί η στιγμή που ο άτιμος άνθρωπος καλείται να πληρώσει για τις πράξεις του

Παλιά μου τέχνη κόσκινο όποιος έχει πείρα γνωρίζει να κάνει καλά τη δουλειά του· για κτ. που το κάνει κανείς σχεδόν αυτόματα λόγω πείρας ή συνήθειας

Παπούτσι απ' τον τόπο σου κι ας είν' και μπαλωμένο καλύτε­ρα να βρίσκει κανείς τον σύντροφο του από τον τόπο του. ακόμη κι αν έχει μειονεκτήματα

Παρηγοριά στον άρρωστο (μέχρι να βγει η ψυχή του) νια κτ. που απλώς παρηγορεί κπ., καθώς δεν μπορεί να αποτρέψει κτ. αρ­νητικό

Παρ' τον στον γάμο σου να σου πει και τού χρόνου γι' αυτούς που από ανοησία εύχονται κακό αντί καλό. για κπ. που λέει κτ. εντε­λώς ανάρμοστο για την περίσταση

Πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος για κπ. που. αντίθετα με ό,τι προσδοκούσε, έχασε αντί να κερδίσει

Πιάσ' τ' αβγό και κούρευ' το άρμεγε* λαγούς και κούρευε χελώ­νες

Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά δεν πρέπει κανείς να βγάζει εύκολα συμπεράσματα στο* τέλος ξυρίζουν τον γαμπρό

Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος του πονεί για ΚΠ. που αναβάλλει συνεχώς να κάνει κτ επικαλούμενος ανύπαρκτα προβλήματα

Πρώτα βγαίνει η ψυχή κι ύστερα το χούι γιο να τονιστεί n δύνα­μη τής συνήθειας

Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να 'χει η πεθερά κι ο πεθερός όταν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι θέλουν να κάνουν κτ., n γνώ­μη των τρίτων δεν έχει σημασία

Σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση ειρωνικά γι' αυ­τούς που έχουν το όνομα Γιάννης

Σηκώθηκαν τα πόδια να χτυπήσουν το κεφάλι για κπ που συ-

1938

Παροιμίες νήθως αναιτιολόγητα εναντιώνεται οτον ανώτερο του. σε κπ ικανότε­ρο ή πιο έμπειρο από αυτόν κλπ.

Σήμερα είμαστε, αύριο δεν είμαστε για να δηλωθεί πόσο ευμετά­βλητα, πόσο μάταια και εφήμερα είναι τα ανθρώπινα πράγματα

Σκυλί που γαβγίζει δεν δαγκώνει όποιος εκδηλώνει την οργή του ή δείχνει αυστηρός είναι λιγότερο επικίνδυνος από εκείνον που δείχνει απαθής

Στερνή μου γνώση να σ' είχα πρώτα όταν κάποιος συνειδητοποιεί το λάθος του. είναι όμως αργά για να επανορθώσει

Στη βράση κολλάει το σίδερο δεν πρέπει να αναβάλλουμε κτ. που πρέπει να νίνει στην ώρα του

Στην αναβροχιά καλό και το χαλάζι όταν δεν είναι δυνατόν να έχει κανείς όλα όσο θα ήθελε, καλό είναι να αρκείται στα λίγα που βρίσκει

Στο καλάθι δεν χωρεί, στο κοφίνι περισσεύει για άνθρωπο που δεν ικανοποιείται με τίποτα

Στο σπίτι του κρεμασμε'νου δεν μιλάνε για σκοινί δεν πρέπει να θυμίζει κανείς σε κπ. επώδυνες εμπειρίες· αυτός που βαρύνεται με κάποιο παράπτωμα δεν μπορεί να κατηγορεί τους άλλους

Στο τέλος ξυρίζουν τον γαμπρό ας μην κρίνει κανείς πριν δει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στο τέλος γίνεται ο απολογισμός

Στού κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα γι αυτούς που ζη­τούν τη βοήθεια ανθρώπων ανάλγητων ή αδιάφορων για κπ. που αδια­φορεί για τις συμβουλές, τις προειδοποιήσεις των άλλων

Στους δυο τρίτος δεν χωρεί δύο σύντροφοι πρέπει να είναι αφοσι­ωμένοι ο ένας οτον άλλον η παρουσία τρίτου προσώπου θα κατα­στρέψει τη σχέση τους

Στους τυφλούς βασιλεύει ο μονόφθαλμος όταν όλοι είναι εντε­λώς ανάξιοι, ξεχωρίζουν όσοι έχουν τα ελάχιστα προσόντα

Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου για κτ. που επανα­λαμβάνεται συνεχώς, ανώφελα

Τα μεταξωτά βρακιά θέλουν κι επιδέξιους κώλους για να αντα­ποκριθείς οε απαιτητικές καταστάσεις πρέπει να έχεις και την ανάλογη ικανότητα, τα ανάλογα προσόντα

Τα μυαλά σου και μια λίρα και του μπογιατζή ο κόπανος για ΚΠ. που λέει ανοησίες, που παραλογίζεται

Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια τα πολλά λόγια είναι περιττά, ανώ­φελα

Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά η εικόνα που προβάλλει ένας άν­θρωπος δεν αρκεί για να κρίνει κανείς την αξιοσύνη του. την ικανότητα του ή τον χαρακτήρα του

Τα σιγανά ποταμάκια να φοβάσαι από τους χαμηλών τόνων αν­θρώπους όλα μπορείς να τα περιμένεις

Τής νύχτας τα καμώματα τα βλε'πει η μέρα και γελά n δουλειά που γίνεται νύχτα έχει πολλές ατέλειες

Τής φυλακής τα σίδερα είναι για τους λεβέντες ο θαρραλέος, αυτός που δεν σκύβει το κεφάλι, δεν φοβάται οποιαδήποτε τιμωρία

Τι είν' ο κάβουρας, τι είν' το ζουμί του για κτ που υπάρχει σε μι­κρή ποσότητα και δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες κάποιου

Το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη οι ανάγκες, n δουλειά είναι τα στοι­χεία που παρακινούν κπ. να δραστηριοποιηθεί

Το αίμα νερό δεν γίνεται οι δεσμοί τής συγγένειας είναι αδιάρρη­κτοι, δεν είναι δυνατόν να ξεχάσει κανείς τον συγγενή του

Το γινάτι βγάζει μάτι το πείσμα δεν βγάζει σε καλό

Το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται όποιος θέλει να κάνει τον έξυπνο στο τέλος βγαίνει χαμένος, την πληρώνει

Το καλό πράγμα αργεί να γίνει χρειάζεται κόπος και χρόνος για να δημιουργήσει κανείς κτ. αξιόλογο

Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι ο ικανός, ο εύστρο­φος άνθρωπος βρίσκει τον τρόπο να ξεπερνάει κάθε πρόβλημα

Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό κερδισμένος, νικητής βγαίνει πά­ντα ο ισχυρότερος

Το μήλο κάτω απ' τη μηλιά θα πέσει το παιδί ακολουθεί τα βήμα­τα των γονιών του στη ζωή

Το μοναστήρι να 'ν' καλά (κι από καλόγερους) όσο μας παρέχει κανείς ό,τι χρειαζόμαστε χωρίς να κοπιάζουμε, μπορούμε να είμαστε ήσυχοι

Τον αράπη κι αν τον πλένεις το σαπούνι σου χαλάς ο χαρακτή­ρας τού ανθρώπου δεν αλλάζει όσο κι αν προσπαθεί γι αυτό κάποιος άλλος

Το 'να χέρι νίβει τ' άλλο και τα δυο το πρόσωπο όταν δυο άν­θρωποι βοηθούν ο ένας τον άλλον το όφελος είναι κοινό

Το πάθημα (γίνεται) μάθημα όποιος πληρώσει για την απρονοη­σία του αποφεύγει να ξανακάνει το ίδιο λάθος

Το πολύ το Κύριε ελέησον το βαριέται κι ο παπάς η επανάλη­ψη των ίδιων πραγμάτων, η εμμονή στα ίδια και στα ίδια, γίνεται κου­ραστική

Τού παιδιού μου το παιδί δυο φορές παιδί για να δηλωθεί η με­γάλη αγάπη που νιώθουν οι παππούδες για τα εγγόνια τους

Το ψάρι βρομάει απ' το κεφάλι οι διοικούντες, οι επικεφαλής έχουν το κύριο μερίδιο τής ευθύνης για τη δυσλειτουργία, τα αρνητικό φαινόμενα σε κπ, τομέα

Τρεις λαλούν και δυο χορεύουν για πλήρη ασυνεννοησία

Τρελός παπάς σε βάφτισε; για ΚΠ. που λέει πράγματα παράλογα

Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν τον προνοητικό άνθρωπο τίποτε δεν τον βρίσκει απροετοίμαστο

Τώρα που βρήκαμε παπά να θάψουμε πέντ' έξι όταν κάποιος κάνει κατάχρηση τής ευκαιρίας που του προσφέρεται

Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι για να δηλωθεί η αξία τής αποταμίευσης

Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο για ΚΠ. που δεν μπορεί να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί, που μόνο να το βλέπει μπορεί και όχι να το χαίρεται

Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη για περι­πτώσεις όπου ο ένας βλέπει τον άλλον σαν αντίπαλο δέος

Φύλαγε τα ρούχα σου για να 'χεις τα μισά να παίρνεις πάντοτε τα μέτρα σου έτσι ώστε, αν έρθει κάποια καταστροφή, να μην τα χά­σεις όλα

Φωνάζει ο κλέφτης να φύγει ο νοικοκύρης για κπ. που αμφισβη­τεί με θρασύτητα τα δικαιώματα κάποιου άλλου

Φωνή λαού οργή θεού στη δύναμη τής κινητοποίησης τού λαού υποκύπτουν οι πάντες

Χέρι που δεν μπορείς να το δαγκώσεις φίλησε το όταν δεν μπο­ρείς να συγκρουστείς με κπ.. πήγαινε καλύτερα με τα νερά του. παρ' τον με το καλό

Χωριό που φαίνεται κολαούζο δεν θέλει δεν χρειάζεται να εξηγεί κανείς τα αυτονόητα, τα αυταπόδεικτα

1939

ΛΑΤΙΝΙΚΕΣ ΧΡΗΣΤΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ

ah absurdo διά τού ατόπου, διά τής εις άτοπον απαγωγής ab aeterno ανέκαθεν, πάντοτε

(ab) imo pectore εκ βάθους καρδίας, με κάθε ειλικρίνεια

ab initio εξαρχής

ab irato εν βρασμώ ψυχής

ab origine απαρχής

a contrario εκ τού αντιθέτου

ad gloriam προς δόξαν

ad hoc επί τούτω, ειδικά γι' αυτό

ad honores τιμητικώς

ad infinitum στο άπειρο, χωρίς τέλος

ad Kalendas Graecas στις ελληνικές καλένδες

ad libitum κατά βούληση

ad litteram κατά γράμμα, κατά λέξη

ad nauseam μέχρι ναυτίας

ad rem στο θέμα, ακριβώς

ad unum μέχρις ενός

ad usum σύμφωνα με τη χρήση, κατά το έθιμο

ad valorem κατ' αξίαν, σύμφωνα με την αξία

ad vitam aeternam στην αιώνια ζωή, αιώνια, για πάντα

aequo animo με αταραξία, με γαλήνη ψυχής, με απάθεια

a fortiori περισσότερο, διά μείζονα λόγον

altera pars η άλλη πλευρά alter ego ο άλλος εαυτός μου, το άλλο μου εγώ

amantes amentes οι ερώντες άφρονες apertn l i b r o πρόχειρα, χωρίς προετοιμασία

a posteriori εκ των υστέρων, για κρίσεις που γίνονται με βάση την εμπειρία

a priori εκ των προτέρων, για κρίσεις που γίνονται πριν από την εμπειρία, πριν από το γεγονός

bona fide με καλή πίστη, καλή τη πίστει

casu κατά σύμπτωση

codex κώδικας, βιβλίο, χειρόγραφο corpus delicti το σώμα τού εγκλήματος, το αντικείμενο που αποδεικνύει το έγκλημα

corrigenda αβλεψίες, διορθωτέα (συνήθ. στο τέλος έκδοσης πρβλ. errata) curriculum πρόγραμμα σπουδών curriculum vitae βιογραφικό σημείωμα

de facto έργω, εμπράκτως

de jure κατά το δίκαιον, αυτοδικαίως

de novo εκ νέου deo volente Θεού θέλοντος de profundis εκ βαθέων

errata παροράματα. σφάλματα (πρβλ. corrigenda) et cetera (etc.) και τα λοιπά

et passim και άλλα διάσπαρτα σε άλλες σελίδες (σε παραπομπές βιβλίου) ex cathedra από καθέδρας, κατηγορηματικά

1940

Λατινικές χρηστικές φράσεις exempli gratia ι e.g.; παραδείγματος χάρη

ex libris εκ τής βιβλιοθήκης (επιγραφή σε βιβλίο, με τα στοιχεία, το μονόνραμμα. το έμβλημα του κατόχου)

ex officio από θέσεως, εξ αξιώματος fragmentum απόσπασμα κειμένου (πληθ. fragmenta) gratis δωρεάν hic et nunc εδώ και τώρα honoris causa / gratia τιμής ένεκεν ibid, (ibidem) αυτόθι, στο ίδιο έργο id. (idem) ο ίδιος συγγραφέας imperium ηγεμονία, κοσμοκρατορία in absentia εν απουσία in abstracto θεωρητικά, στη θεωρία in esse εν τω γίγνεσθαι in extenso εκτενώς in extremis την τελευταία στιγμή, την έσχατη ώρα in fine στο τέλος (παραγράφου / κεφαλαίου) in memoriam εις μνήμην in perpetuum για πάντα, εσαεί in situ στη θέση όπου βρίσκεται ή βρισκόταν κάτι ipso facto με βάση το γεγονός αυτό καθαυτό jure et facto δικαίω και πράγματι, εκ τού νόμου και εκ των πραγμάτων jus privatum Ιδιωτικό Δίκαιο jus publicum Δημόσιο Δίκαιο lapsus calami παραδρομή τής πένας, τυπογραφικό λάθος lapsus linguae παραδρομή τής γλώσσας, γλωσσικό σφάλμα loco citato doc. cit.) στο προαναφερθέν χωρίο (ό.π., όπου παραπάνω) mea culpa δικό μου το σφάλμα mediocritas aurea χρυσή μετριότητα

modus operandi τρόπος δράσης, τρόπος τού ενεργείν

modus vivendi τρόπος τού ζην

mutatis mutandis τηρουμένων των αναλογιών

nolens, volens εκών άκων, θέλοντας και μη

pax romana ρωμαϊκή ειρήνη perse καθ' εαυτόν

persona grata / non grata πρόσωπο αρεστό / ανεπιθύμητο post scriptum (P.S.) υστερόγραφο

postulatum Ζητούμενο, αίτημα

prima facie εκ πρώτης όψεως primus inter pares πρώτος μεταξύ ίσων quo vadis? πού πηγαίνεις;

ratio λόγος, μέθοδος, τάξη, αιτία

res πράγμα, αντικείμενο

res agitur επί ξυρού ακμής

res gestae πεπραγμένα sic έτσι sic et non ναι και όχι

sine qua non εκ των ων ουκ άνευ

sui generis ιδιόρρυθμος

tabula rasa άγραφος πίνακας terminus ante quem όριο πριν από το οποίο (βρίσκεται κατά προσέγγιση η χρονολογία γεγονότος η οποία δεν είναι γνωστή με ακρίβεια)

terminus post quem όριο μετά το οποίο (βρίσκεται κατά προσέγγιση η χρονολογία γεγονότος)

testimonium μαρτυρία

unum et idem ένα και το αυτό urbi et orbi παντού

vice versa και αντιστρόφως

ΛΑΤΙΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΑΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ

Ab ove Από το αβγό

Ab urbe condita Από κτίσεως πόλεως (ενν. τής Ρώμης)

Abusus non tollit usum Η κατάχρηση δεν αποκλείει τη χρήση

Acta est fabula Η παράσταση τελείωσε

Ad augusta per angusta Στα έξοχα μέσω των στενωπών (τ' αγαθά κόποις κτώνται)

Ad usum Delphini Προς χρήσιν τού Δελφίνου

Alea jacta est Ο κύβος ερρίφθη

Alma mater ή Alma parens Θετή μητέρα

Ars longa, vita brevis Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρά

Asinus asinum fricat 0 γάιδαρος τον γάιδαρο τρίβει

Audaces fortuna juvat Η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς

Auri sacra fames! Καταραμένη η πείνα για χρυσάφι!

Aut Caesar, aut nihil Ή καίσαρ ή τίποτε

Ave Caesar, morituri te salutant Χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν

Carpe diem Άδραξε τη μέρα

Castigat ridendo mores Διά τού γέλωτος αναμορφώνει τα ήθη

Caveant consules! Ας προσέξουν οι ύπατοι!

Cave canem Φυλάξου από τον σκύλο

Οράτιος (Ποιητική τέχνη 147). Υπαινιγμός για το αβγό τής Λήδας, από το οποίο ξεπρόβαλε η Ελένη. Ο Όμηρος θα μπορούσε να αναφερθεί σε αυτό αν ήθελε να αφηγηθεί ab ονο τον Τρωικό Πόλεμο. Ο Οράτιος όμως τον επαινεί ακριβώς γιατί συνέλαβε την Ιλιάδα με αφετηρία ένα και μόνο επεισόδιο τής πολιορκίας, την μήνιν τού Αχιλλέως, δίχως να ανατρέξει στη γέννηση τής Ελένης.

Αφετηρία τού χρονολογικού συστήματος των Ρωμαίων ήταν η ίδρυση τής Ρώμης το 753 π.Χ, Οι λέξεις αυτές δηλώνονται συχνά με τα αρχικά U.C Το έτος 532 U.C., για παράδειγμα, είναι το έτος 532 από κτίσεως Ρώμης.

Αξίωμα τού Δικαίου κατά την Αρχαιότητα. Η κατάχρηση κάποιου πράγματος δεν επιβάλλει και την αποχή από τη χρήση του.

Με τα λόγια αυτά αναγγελλόταν στο αρχαίο θέατρο το τέλος τής παράστασης. «Acta est fabula» ήταν τα τελευταία λόγια τού Αυγούστου στη νεκρική του κλίνη.

Σύνθημα των συνωμοτών στην τέταρτη πράξη τού Ερνάνη τού Β. Ουγκώ.

Λέγεται για εξαίρετες εκδόσεις των Λατίνων κλασικών που ετοιμάστηκαν νια λογαριασμό τού Δελφί­νου (διαδόχου), γιου τού Λουδοβίκου ΙΔ', από τις οποίες όμως είχαν αφαιρεθεί ακατάλληλα χωρία. Η διατύπωση αυτή χρησιμοποιείται ειρωνικά για εκδόσεις που έχουν υποστεί σκόπιμες επεμβάσεις, λο­γοκρισία.

Περίφημη ρήση που αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα (Σουητώνιος. Καίσαρ 32) ενώ ετοιμαζόταν να διαβεί τον Ρουβίκωνα μαζί με τον στρατό του. επειδή ένας νόμος απαιτούσε από κάθε στρατηγό που εισερχόταν στην Ιταλία από τον Βορρά να διαλύσει τον στρατό του προτού διαβεί αυτό το ποτάμι. Η φράση αυτή χρησιμοποιείται όταν παίρνει κανείς μια απόφαση σημαντική και τολμηρή, ξεπερνώντας τους ενδοιασμούς του.

Εκφράσεις με τις οποίες οι Λατίνοι ποιητές χαρακτήριζαν την πατρίδα. Πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς αποκαλούν έτσι το πανεπιστήμιο.

Λατινική απόδοση τού πρώτου ιπποκράτειου αφορισμού.

Λέγεται για πρόσωπα που ανταλλάσσουν μεταξύ τους υπερβολικούς επαίνους.

Βεργίλιος (Αινειάς Χ. 284).

Βεργίλιος {Αινειάς ΙΙΙ, 57).

Φράση που αποδίδεται στον Καίσαρα Βοργία.

Λόγια που κατά τον Σουητώνιο (Κλαύδιος, 21) αναφωνούσαν οι Ρωμαίοι μονομάχοι παρελαύνοντας πριν από τον αγώνα ενώπιον τού βασιλικού θεωρείου.

Οράτιος (Ωδές Ι. 11. 8). Λόγια που υπενθυμίζουν πως η ζωή είναι σύντομη και πρέπει να βιαστούμε να τη χαρούμε.

Ορισμός τής κωμωδίας τον οποίο διατύπωσε ο ποιητής Σαντέλ (Παρίσι 1630 - Ντιζόν 1697), και ο αρλεκίνος Ντομινίκ (Μπολόνια 1640 - Παρίσι 1688) τον ανάρτησε ως επιγραφή στην αυλαία τού θεάτρου του.

Οι πρώτες λέξεις από μια φράση που συνεχίζεται ως εξής: «ne quid detrimenti respublica capiat» («ούτως ώστε η δημοκρατία να μην υποστεί ουδεμία ζημία»). Με τη φράση αυτή η ρωμαϊκή Σύ­γκλητος παραχωρούσε στους υπάτους την απόλυτη εξουσία στις κρίσιμες περιόδους.

Λόγια που οι Ρωμαίοι έγραφαν μερικές φορές στην πόρτα τού σπιτιού τους.

1942

Λατινικές και ξενόγλωσσες παροιμιακές φράσεις Cedent arma togae Τα όπλα οφείλουν να υποκλιθούν στην τήβεννο

Chi va piano, va sano Όποιος πάει αργά, πάει στα σίγουρα

Cogito ergo sum Σκέφτομαι άρα υπάρχω

Contraria contrariis curantur Τα αντίθετα διά των αντιθέτων θεραπεύονται Credo quia absurdum Πιστεύω γιατί είναι παράλογο

Cujus regio, ejus religio Κατά το θρήσκευμα τού μονάρχη και το θρήσκευμα τής χώρας τού ηγεμόνος το θρήσκευμα

De gustibus (et coloribus) non disputandum Περί ορέξεως (και χρωμάτων) ουδείς λόγος

Delenda Carthago Η Καρχηδών πρέπει να καταστραφεί

De minimis non curat praetor Ο πραίτωρ δεν ασχολείται με τα ασήμαντα

De omni re scibili, et quibusdam aliis Για όλα αυτά τα οποία μπορεί κανείς να γνωρίζει και για πολλά άλλα

Desinit in piscem Καταλήγει σε ουρά ψαριού

Πρώτο ημιστίχιο από έναν στίχο που αναφέρει ο Κικέρων (Περί καθηκόντων Ι, 22). Η φράση αυτή χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι η στρατιωτική διακυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τα όπλα, οφείλει να παραμερίσει εμπρός στην πολιτική διακυβέρνηση που εκπροσωπείται από την τήβεννο, ή να υποταχθεί σε αυτή.

Ιταλική παροιμία. Συμπληρώνεται με το «chi va sano. va lontano» («όποιος πάει στα σίγουρα, φτάνει μακριά»). Ο Ρακίνας έλεγε: «Qui veut voyager loin menage sa monture» («όποιος θέλει να πάει μακριά, φροντίζει για το υποζύγιο του»).

Φράση τού Καρτέσιου.

Αξίωμα τής κλασικής ιατρικής, σε αντίθεση με αυτό τής ομοιοπαθητικής: «Similia simillbus curantur» («Τα όμοια διά των ομοίων θεραπεύονται»).

Λόγια τα οποία ανακριβώς μετέφερε ο Τερτυλλιανός (De Carne Christi) και αποδίδονται εσφαλμένα στον Άγιο Αυγουστίνο, ο οποίος διδάσκει απλώς ότι χαρακτηριστικό τής πίστης είναι να πιστεύεις χωρίς να χρειάζεσαι έλλογες αποδείξεις.

Αρχή που καθιερώθηκε με την Ειρήνη τού Αουγκσμπουργκ (1555). η οποία αναγνώριζε τη θρησκευτι­κή ελευθερία στις προτεσταντικές χώρες.

Dignus est intrare Άξιος να εισέλθει

Divide ut regnes Διαίρει και βασίλευε

Ductus cum libro Σοφός με το βιβλίο

Donec eris felix, multos numerabis amicos Ευτυχισμένος όσο θα' σαι. φίλους θε να μετράς

Dulce et decorum est pro patria mori Γλυκύς και ωραίος ο θάνατος για την πατρίδα Dura lex, sed lex Σκληρός ο νόμος, αλλά νόμος Ecce homo Ίδε / Ιδού ο άνθρωπος Ejusdem farinae Από την ίδια πάστα Ense et aratro Με το ξίφος και το άροτρο Eppur (ή Ε pur), si muove! Και όμως κινείται!

Errare humanum est Ανθρώπινον το πλανάοθαι Exegi monumentum aere perennius Αφησα μνημείο που θ' αντέξει περισσότερο κι απ' τον χαλκό

Ex nihilo nihil Εκ τού μηδενός μηδέν

Fama volat Η φήμη πετά Felix qui potuit rerum cognoscere causas Ευτυχής όποιος κατόρθωσε να μάθει τις αιτίες των πραγμάτων

Αρχή των σχολαστικών τού Μεσαίωνα. 0 καθένας είναι ελεύθερος να σκέπτεται και να δρα κατά τις προτιμήσεις του.

Φράση με την οποία ο Κάτων ο Πρεσβύτερος έκλεινε τους λόγους του. Χρησιμοποιείται για να δηλω­θεί έμμονη ιδέα, σταθερή απόφαση.

Αξίωμα με το οποίο επισημαίνεται ότι ένας άνθρωπος με υψηλά καθήκοντα δεν πρέπει να ασχολείται με ασήμαντα θέματα. Λέγεται επίσης: «Aqulla non caplt muscas» («o αετός δεν κυνηγάει μύγες»).

«De omni re scibili» ήταν το έμβλημα τού περίφημου Πίκο ντέλα Μιράντολα, που καυχιόταν ότι ήταν παντογνώστης. To «et quibusdam aliis» προστέθηκε ως αστείο, αηό τον Βολταίρο ίσως, που ψέ-γει έτσι την αλαζονεία τού νεαρού σοφού. Το ρητό καθιερώθηκε ως παροιμία μαζί με το συπλήρω-μά του και χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει τον αλαζόνα που νομίζει ότι είναι παντογνώστης.

Αναφορά στον τέταρτο στίχο τής Ποιητικής τέχνης τού Οράτιου, όπου ο ποιητής συγκρίνει ένα έργο τέχνης χωρίς ενότητα με το ωραίο μπούστο μιας γυναίκας που θα κατέληγε σε ουρά ψαριού: «Desinit in piscem muller formosa superne». Χρησιμοποιείται με την έννοια ότι το τέλος ενός πράγματος δεν είναι αντάξιο τής αρχής του.

Διατύπωση παρμένη από την γκροτέσκα τελετή τού Κατά φαντασίαν ασθενούς τού Μολιέρου, που χρησιμοποιείται πάντα ως αστείο όταν πρόκειται να γίνει κανείς δεκτός σε όμιλο ή συντεχνία.

Αξίωμα που διατυπώθηκε από τον Μακιαβέλι και έμβλημα τής ρωμαϊκής Συγκλήτου, τού Λουδοβίκου ΙΑ', τής Αικατερίνης των Μεδίκων Αναφέρεται επίσης και ως «Divide ut Imperes» ή «Divide et impera».

Λέγεται για όσους, ανίκανοι να σκεφτούν μόνοι τους, επιδεικνύουν δανεική σοφία και αντλούν τις ιδέες τους από το έργο των άλλων.

Στίχος τού Οβίδιου (θλίψεις 1,9.5) που τον εξόρισε ο Αύγουστος και τον εγκατέλειψαν οι φίλοι του. Συ­νήθως προστίθεται και ο δεύτερος στίχος: «Tempora si fuerint nubila. solus eris» («αν τα σύννεφα σκε­πάσουν τα ουράνια, μονάχος θ' απομείνεις»).

Στίχος τού Οράτιου (Ωδές III, 2,13) που απευθύνεται στους νεαρούς Ρωμαίους συμβουλεύοντας τους να μιμηθούν τις αρετές των προγόνων τους και ειδικά το θάρρος τους στη μάχη.

Αξίωμα που μνημονεύουμε μιλώντας για έναν σκληρό κανόνα στον οποίο θα πρέπει να υποταχθούμε

Βλ. Ιδού ο άνθρωπος (Αρχαίες ελληνικές φράσεις).

Λέγεται σε περίπτωση σύγκρισης ανάμεσα σε ανθρώπους με τα ίδια ελαττώματα, τα ίδια μειονεκτή­ματα κλπ.

Σε καιρό πολέμου θα πρέπει να υπηρετείς την πατρίδα με το ξίφος, σε καιρό ειρήνης με την παραγω­γική σου εργασία.

Φράση τού Γαλιλαίου ο οποίος υποχρεώθηκε σε δημόσια ομολογία τού σφάλματος του να διακηρύξει, μετά τον Κοπέρνικο, ότι η Γη στρέφεται γύρω από τον άξονα της. σε αντίθεση με το περιεχόμενο των Γραφών.

Χρησιμοποιείται για να δικαιολογηθεί παράπτωμα, ηθική παρεκτροπή Συχνά προστίθεται η φράση «perseverare diabolicum» («διαβολικόν το εηιφυλάσσεσθαι»).

Πρώτος στίχος τής 30ής και τελευταίας ωδής από το 3ο βιβλίο των Ωδών τού Οράτιου Καθώς ο ποι­ητής τελειώνει τη συλλογή των τριών πρώτων βιβλίων του. υπόσχεται στο έργο του την αθανασία Συχνά αναφέρεται το πρώτο ή το δεύτερο ήμισυ τού στίχου.

Περίφημος αφορισμός που συνοψίζει τη φιλοσοφία τού Λουκρήτιου και τού Επίκουρου, προέρχεται όμως από έναν στίχο τού Πέρσιου (Σάτιρες III, 84) που αρχίζει με το «De nihilo nihil» («εκ τού μηδενός μηδέν προκύπτει», δηλαδή τίποτα δεν δημιουργήθηκε, όλα όμως τα όντα υπήρχαν ήδη αιωνίως, με τη μία ή την άλλη μορφή).

Έκφραση τού Βεργίλιου (Αινειάς ΙΙΙ. 121) για να υποδηλώσει πόσο γρήγορα διαδίδεται μια είδηση.

Στίχος τού Βεργίλιου (Γεωργικά II. 489) που εγκωμιάζει την ευτυχία αυτών που το ρωμαλέο πνεύμα τους διεισδύει στα μυστήρια τής φύσης, υπερνικώντας έτσι τις προκαταλήψεις.

1943

Λατινικές και ξενόγλωσσες παροιμιακές φράσεις Festina lente Σπεύδε βραδέως

Fiat lux! Γενηθήτω φως!

Finita la musica, passata la fiesta Σταμάτησε π μουσική, τελείωσε η γιορτή

Fluctuat nee mergitur Το χτυπούν τα κύματα, μα δεν βουλιάζει

Gloria victis! Δόξα τοις ηττημένοις!

Hannibal ante portas Ο Αννίβας προ των πυλών Hoc erat in votis Να τι επιθυμούσα

Homo homini lupus Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος

Homo sum: humani nihil a me alienum puto Είμαι άνθρωπος, τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο

Horresco refcrens Φρίττω που το αφηγούμαι

Ignoti nulla cupido Ό,τι δεν ξέρεις δεν το λαχταράς

In cauda venenum Στην ουρά βρίσκεται το δηλητήριο

In cha' Allah! (Ινσαλάχ!) Αν θέλει ο Θεός!

In medias res Στο μέσο τής υπόθεσης

In medio stat virtus Η αρετή βρίσκεται στο μέσον

In saecula saeculorum Εις τους αιώνας των αιώνων In vino Veritas Η αλήθεια βρίσκεται στο κρασί

Ira furor brevis est Ο θυμός είναι μια σύντομη τρέλα

Is fecit cui prodest Όποιος είχε κάτι να κερδίσει, αυτός το έκανε

Ita diis placuit Ούτω έδοξεν τοις θεοίς (αυτό ήταν το θέλημα των θεών)

Italia (L') fara da se Η Ιταλία θα τα καταφέρει μόνη της

Ite, missa est Υπάγετε, η λειτουργία έληξε

Jus est ars boni et aequi To Δίκαιο είναι η τέχνη τού αγαθού και τού ορθού

Labor omnia vincit improbus Η πείσμων εργασία τα πάντα υπερνικά

Last but not least Τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο

Major e longinquo reverentia Η απομάκρυνση αυξάνει τον σεβασμό

Malesuada fames Κακός σύμβουλος η πείνα

Mehr Licht! Περισσότερο φως!

Mens sana in corpore sano Νους υγιής εν σώματι υγιεί

Φράση τού Αυγούστου κατά τον Σουητώνιο (Αύγουστος. 25). Πηγαίνετε αργά για να καταλήξετε γρηγορότερα οε ένα καλά καμωμένο έργο. Το ίδιο είπε και ο Μπουαλώ. «Hate2-vous lentement» («σπεύδετε βραδέως»),

Γένεσις (Α', 3). Χρησιμοποιείται οχετικά με μια μεγάλη ανακάλυψη που κάνει ένα πράγμα να περάσει από το σκοτάδι στο φως. από την ανυπαρξία στην ύπαρξη.

Ιταλική φράση που χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι έληξε οριστικό κάτι.

Έμβλημα τής πόλης τού Παρισιού που ως θυρεό της έχει ένα καράβι.

Το αντίθετο τού αφορισμού «Vae victis!» («Ουαί τοις ηττημένοις !»). Υπάρχουν ήττες που αξίζουν τη δόξα

Κικέρων (Περί των ορίων IV. 9). Η κραυγή απόγνωσης των Ρωμαίων μετά τη Μάχη των Καννών. Λέγεται για άμεσο κίνδυνο.

Φράση τού Οράτιου (Σάτιρες II. 6. 1) που λέγεται για μιο ευχή η πραγματοποίηση τής οποίας κάλυψε όλες μας τις επιθυμίες.

Φράση τού Πλαύτου (Asinaria II, 4, 88) που επαναλήφθηκε και δοξάστηκε από τους φιλοσόφους Μπέικον και Χομπς σημαίνει ότι ο άνθρωπος κάνει συχνά μεγάλο κακό στους ομοίους του.

Στίχος τού Τερέντιου (Εαυτόν τιμωρούμενος Ι,1, 25) που εκφράζει το αίσθημα τής ανθρώπινης αλλη­λεγγύης.

Επιφωνηματική φράση τού Αινεία ενώ αφηγείται τον θάνατο τού Λαοκόωντα (Βεργίλιος, Αινείας II. 204).

Αφορισμός τού Οβίδιου (Ερωτική τέχνη III. 397). Η αδιαφορία γεννιέται από διάφορες αιτίες, συχνότε­ρα δε από την άγνοια.

Παροιμία με την οποία οι Ρωμαίοι αναφέρονταν στο τελευταίο μέρος επιστολής, λόγου, που άρχιζε με τόνο αθώο και είχε κατάληξη δραματική και αναπάντεχη (όπως ο σκορπιός που το δηλητήριο του βρίσκεται στην ουρά).

Αραβικός αφορισμός που χρησιμοποιείται για να επισημάνει ότι ο άνθρωπος υφίσταται τη μοίρα που του όρισε ο θεός.

Στο μέσο τής δράσης. Έκφραση τού Οράτιου (Ποιητική τέχνη 148) που εξηγεί ότι ο Όμηρος οδηγεί τον αναγνώστη του in medias res από την αρχή τού βιβλίου.

Παν μέτρον άριστον.

Χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη μεγάλη διάρκεια κάποιου πράγματος (από τη λατινική λειτουργία).

Ο άνθρωπος γίνεται εκδηλωτικός όταν πιει κρασί. Τότε του ξεφεύγει η αλήθεια που. νηφάλιος, δεν θα την έλεγε.

Αξίωμα τού Οράτιου (Επιγράμματα Ι. 2. 62). Ο θυμός, όπως όλα τα βίαια πάθη. είναι μια παροδική εκ­δήλωση παραφροσύνης.

Ο ένοχος είναι κατά κανόνα αυτός που ωφελείται από το έγκλημα.

Οταν έχει συμβεί κάτι ανεπανόρθωτο, δεν υπάρχει λόγος να επανερχόμαστε σε αυτό.

Η Ιταλία δεν έχει ανάγκη κανέναν. Το αγαπημένο σύνθημα των Ιταλών την εποχή που προχωρούσε η ενοποίηση τής Ιταλίας.

Όρος τής λατινικής λειτουργίας ο οποίος ακολουθεί την τελική ευλογία που δίνεται από τον ιερέα σύμφωνα με το λατινικό τυπικό.

0 ορισμός τού Δικαίου που διατυπώνεται στους Πανδέκτες.

Παροιμία που προέρχεται από δύο στίχους των Γεωργικών τού Βεργίλιου (Ι,145-146).

Αγγλική φράση που χρησιμοποιείται σε επιχειρηματολογία για να τονίσει το τελικό επιχείρημα, ή σε απαρίθμηση για να υπογραμμίσει τη σημασία τού τελευταίου όρου.

Περίφημη φράση τού Τάκιτου (Χρονικά Ι. 47) καταλήγουμε να θαυμάζουμε ανεπιφύλακτα αυτόν που βρίσκεται μακριά μας στον χώρο ή στον χρόνο.

Βεργίλιος (Αινειάς VI. 276).

Γερμανική φράση. Τα τελευταία λόγια τού Γκαίτε που ζητούσε να ανοίξουν ένα παράθυρο για να φωτιστεί περισσότερο το δωμάτιο χρησιμοποιείται με την έννοια «περισσότερη πνευματική διαύγεια, περισσότερη γνώση και αλήθεια!».

Αξίωμα τού Ιουβενάλη (Σάτιρες Χ, 356). Ο πραγματικά γνωστικός άνθρωπος, λέει ο ποιητής, δεν ζη­τά από τον ουρανό παρά «την υγεία τής ψυχής και την υγεία τού σώματος». Χρησιμοποιείται με την έν­νοια ότι η σωματική υγεία είναι σημαντική προϋπόθεση τής πνευματικής υγείας.

1944

Λατινικές και ξενόγλωσσες παροιμιακές φράσεις Mors ultima ratio Ο θάνατος έχει τον τελευταίο λόγο Natura non facit saltus Η φύση δεν κάνει άλματα Nec pluribus impar Υπέρτερος όλων Nil admirari Τίποτα να μη σε συγκινεί Non bis in idem Ουδείς δικάζεται δις διά το αυτό αδίκημα Non, nisi parendo, vincitur Ηττάται μόνο με την υποταγή Nulla dies sine linea Ούτε μέρα χωρίς γραμμή

Nutrisco et exstinguo Εγώ (την) τρέψω κι εγώ ΐτη) σβήνω

Oderint, dum metuant Ας με μισούν, αρκεί να με φοβούνται Oleum perdidisti Σπατάλησες το λάδι σου

Omnia vincit amor Ο έρωτας νικά τα πάντα Ο tempora! o mores! Ω καιροί! Ω ήθη! Panem et circenses Άρτον και θεάματα Plaudite, cives! χειροκροτήστε, πολίτες! Post hoc, ergo propter hoc Κατόπιν αυτού, άρα εξαιτίας αυτού Potius mori quam foedari Προτιμότερος ο θάνατος από την ατίμωση

Primum vivere, deinde philosophari Πρώτα να ζεις και μετά να φιλοσοφείς Prolem sine mat re creatam Παιδί που γεννήθηκε χωρίς μητέρα

Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, quando? Ποιος, τι, πού. με ποια μέσα, γιατί, πώς, πότε; Res judicata pro veritate habetur To δεδικασμένο εκλαμβάνεται ως αλήθεια Res, non verba Έργα, όχι λόγια Rule, Britannia Κυβέρνα, Βρετανία Salus populi supreme lex esto Η σωτηρία τού λαού οφείλει να είναι ο ύψιστος νόμος Se non e vero, e bene trovato Κι αλήθεια να μην είναι, είναι σωστά ειηωμένο Servum pecus Δουλικό κοπάδι Sic transit gloria mundi Ούτω παρέρχεται η δόξα τού κόσμου Si vis pacem, para bellum Εάν θέλεις ειρήνη, προετοίμαζε πόλεμο

Sol lucet omnibus Ο ήλιος λάμπει για όλους Struggle for life Αγώνας για ζωή

Τα πάθη και τα μίση σβήνουν όλα με τον θάνατο.

Η φύση δεν δημιουργεί ούτε είδη ούτε γένη αποκομμένα μεταξύ τους. Όλα συνδέονται με κάποιο διάμεσο. Επιστημονικός αφορισμός που διατυπώθηκε από τον Λάιμπνιτς (Νέα δοκίμια IV, 16).

Ανώτερος όλων, υπεράνω των υπολοίπων. Αφορισμός τού Λουδοβίκου ΙΔ', που ως έμβλημα του είχε τον ήλιο. Φράση τού Οράτιου (Επιγράμματα Ι, 6.1). Το αξίωμα αυτό των Στωικών αποτελεί κατά τον Οράτιο τη βάση τής ευτυχίας. Χρησιμοποιείται συχνά με την έννοια «τίποτα να μη σε εκπλήσσει». Νομική αρχή σύμφωνα με την οποία κανείς δεν δικάζεται δύο φορές για το ίδιο έγκλημα.

Αξίωμα που ο φιλόσοφος Φράνσις Μπέικον διατυπώνει για τη φύση: «για να εξυπηρετήσει η φύση τις ανάγκες τού ανθρώπου, θα πρέπει να υποταχθούμε στους νόμους της». Φράση τού Πλίνιου (Φυσική ιστορία 35-36) αναφερόμενη στον Απελλή, που δεν περνούσε ούτε μέρα χωρίς να τραβήξει έστω και μία γραμμή, χωρίς δηλαδή να ζωγραφίσει. Η έκφραση αυτή χρησιμοποιεί­ται κυρίως για συγγραφείς. Έμβλημα που συνόδευε τη σαλαμάνδρα πάνω στα όπλα τού Φραγκίσκου Α', σύμφωνα με μια παλιά δοξασία κατά την οποία οι σαλαμάνδρες μπορούν να ζουν μέσα στη φωτιά, να τη ζωηρεύουν και να τη σβήνουν.

Έκφραση τού τραγικού ποιητή Ακκιου (Ατρέας) που παραδίδεται από τον Κικέρωνα (Περί καθηκόντων Ι, 28. 97). Εμβληματική ρήση αυταρχικών ηγεμόνων. Χαράμισες τον χρόνο σου και τον κόπο σου. Οι αρχαίοι έλεγαν για έναν λόγο ή για ένα βιβλίο, που θα πρέπει να στοίχισε πολύ κόπο στον δημιουργό του, ότι μυρίζει λάδι. Αν δεν άξιζε τίποτα, τότε ο συγγραφέας «είχε σπαταλήσει το λάδι του». Πρώτη φράση ενός στίχου τού Βεργίλιου (Εκλογές Χ, 69). Πρόκειται για την προσωποποίηση τού Έρωτα, τυράννου θεών και ανθρώπων. Επιφωνηματική φράση με την οποία ο Κικέρων εξεγείρεται κατά των διαστροφών των συγχρόνων του (Κατά Κατιλίνα Ι. Ι). Περιφρονητικό λόγια που ο Ιουβενάήης (Σάτιρες Χ, 81) απευθύνει στους Ρωμαίους, καθώς το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι η δωρεάν διανομή σιταριού και οι αγώνες τού ιπποδρόμου.

Λόγια με τα οποία οι ηθοποιοί τής Ρώμης ζητούσαν το χειροκρότημα τού κοινού στο τέλος μιας πα­ράστασης κωμωδίας. Διατύπωση με την οποία καθοριζόταν, σύμφωνα με τη σχολαστική φιλοσοφία, το λάθος που συνίστα­ται στο να εκλάβουμε ως αιτία ό,τι ήταν απλώς προγενέστερο. Αποδίδεται στον καρδινάλιο Ιάκωβο τής Πορτογαλίας (πέθανε το 1459). Με κάπως διαφορετική μορ­φή, υπήρξε έμβλημα τής Άννας τής Βρετάνης και τού Φερδινάνδου τής Αραγώνας: «Malo mori quam foedari».

Λεγόταν από τους αρχαίους για εκείνους που αναλώνονται σε φιλοσοφικές συζητήσεις ενώ είναι ανί­κανοι να κερδίσουν τα προς το ζην. Ο Μοντεσκιέ έβαλε αυτό το επίγραμμα, που το δανείστηκε από έναν στίχο τού Οβίδιου (Μεταμορφώ­σεις II. 553), στην προμετωπίδα τού έργου του Το πνεύμα των νόμων, για να τονίσει ότι ο ίδιος δεν διέθετε κάποιο πρότυπο. Εξάμετρο που συνοψίζει τα στοιχεία μιας πράξης στη ρητορική το πρόσωπο, το γεγονός, τον τόπο. τα μέσα. τα κίνητρα, τον τρόπο και τον χρόνο Συνοψίζει έτσι όλη την ανακριτική διαδικασία: «Ποιος ο ένοχος; Ποιο το έγκλημα; Ποιος το διέπραξε; Με ποια μέσα ή με ποιους συνενόχους. Γιατί; Με ποιον τρόπο; Σε ποια χρονική στιγμή,» Παραδίδεται από τον Κοϊντιλιανό. Αξίωμα τού αρχαίου Δικαίου, που εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα: το δεδικασμένο θεωρείται απο­δεδειγμένο, η δικαστική απόφαση επέχει θέση αυθεντικού εγγράφου. Λατινική φράση που χρησιμοποιείται με την έννοια ότι κάποιος ή και οι ίδιες οι περιστάσεις απαιτούν αποτελέσματα, πράξεις, όχι λόγια. Τα πρώτα λόγια από ένα αγγλικό πατριωτικό τραγούδι που υμνούσε τη βρετανική θαλασσοκρατορία.

Αξίωμα τού Δημοσίου Δικαίου στη Ρώμη. Όλοι οι επιμέρους νόμοι θα πρέπει να παραμεριστούν αν πρόκειται για τη σωτηρία τής πατρίδας.

Ιταλική παροιμία.

Λόγια με τα οποία ο Οράτιος (Επιγράμματα Ι.19,19) καυτηρίαζε τους μιμητές άλλων λογοτεχνών, και συγκεκριμένα τους κόλακες και τους λογοκλόπους. Λόγια που απευθύνονται στον πάπα κατά τη στέψη του, υπενθυμίζοντας του πόσο εύθραυστη είναι η ανθρώπινη εξουσία. Για να μη δεχτείς επίθεση, φρόντισε να βρίσκεσαι σε θέοη άμυνας. Ο Βεγέτιος (Πραγματεία περί πο­λεμικής τέχνης III, Πρόλογος) λέει «Qui desiderat pacem, praeparet bellum» («όποιος επιθυμεί την ει­ρήνη, ας ετοιμάζεται για πόλεμο»). Οι πάντες δικαιούνται να απολαμβάνουν ορισμένα φυσικά πλεονεκτήματα.

Αγγλικός αφορισμός που υιοθετήθηκε από τον Δαρβίνο ως ένας από τους νόμους τής θεωρίας του για την επιλογή των ειδών.

1945

Λατινικές και ξενόγλωσσες παροιμιακές φράσεις Summum jus, summa injuria Ακρα δικαιοσύνη, άκρα αδικία Sutor, ne supra crepidam Παπουτσή, όχι παραπάνω από το σανδάλι

Tempus edax rerum Ο χρόνος καταστροφέας των πάντων Terra incognita Άγνωστη γη, άγνωστος τόπος Testis unus, testis nulius Εις μάρτυς, ουδείς μάρτυς The right man in the right place Ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση Time is money Ο χρόνος είναι χρήμα Timeo Danaos et dona ferentes Φόβου τους Δαναούς και δώρα φέροντας

Timeo hominem unius libri Φοβάμαι τον άνθρωπο τού ενός βιβλίου

To be or not to be, that is the question Να ζει κανείς ή να μη ζει. ιδού η απορία

Tolle, lege Πάρε, διάβασε

Traduttore, traditore Μεταφραστής, προδότης Tu duca, tu signore e tu maestro Συ ο οδηγός μου, ο κύριος μου και ο δάσκαλος μου Tu quoque, fill! Και συ τέκνον (Βρούτε;) Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant Όπου φτιάχνουν μιαν έρημο, λένε πως έφεραν την ειρήνη Ultima forsan Η τελευταία ίσως Vae victis! Ουαί τοις ηττημένοις!

Vedi Napoli, e poi muori! Τη Νάπολη να δω, κι ας πεθάνω! Veni, vidi, vici Ήλθον. είδον, ενίκησα

Verba volant, scripta manent Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν Vox populi, vox Dei Φωνή λαού. φωνή Θεού Vulnerant omnes, ultima necat Όλες πληγώνουν, η τελευταία σκοτώνει

Αξίωμα τού Ρωμαϊκού Δικαίου που παραθέτει ο Κικέρων (Περί καθηκόντων 1.10. 33). Με την αυστηρή εφαρμογή τού νόμου συχνά διαπράττονται αδικίες.

Λόγια τού ζωγράφου Απελλή σε έναν σανδαποποιό που. αφού σχολίασε αρνητικά σε έναν από τους πίνακες του ένα σανδάλι, θέλησε να κρίνει και τα υπόλοιπα (Πλίνιος. Φυσική ιστορία 35-36). Το από­φθεγμα αυτό απευθύνεται σε όσους θέλουν να μιλήσουν ως ειδήμονες για πράγματα εκτός των αρ­μοδιοτήτων τους. Έκφραση τού Οβίδιου (Μεταμορφώσεις Μ. 234).

Δηλώνει μεταφορικά το ανεξερεύνητο πεδίο.

Αξίωμα τής νομολογίας σύμφωνα με το οποίο η μαρτυρία ενός και μόνο ατόμου δεν αρκεί για την απόδειξη τής αλήθειας. Αγγλική φράση για κάποιον που ταιριάζει απόλυτα στη θέση για την οποία τον προορίζουν.

Αγγλική παροιμία. 0 χρόνος που αξιοποιείται σωστά είναι κέρδος.

Λόγια που ο Βεργίλιος (Αινειάς II, 49) βάζει στο στόμα τού αρχιερέα Λαοκόωντα για να μεταπείσει τους Τρώες που ήθελαν να φέρουν μέσα στα τείχη τής Τροίας τον Δούρειο Ίππο. Εκφράζουν την ιδέα ότι θα πρέπει πάντα να δυσπιστεί κανείς απέναντι σ' έναν εχθρό, ακόμα και αν δείχνει φιλικές διαθέσεις.

Συλλογισμός τού Θωμά τού Ακινάτη. Ο άνθρωπος που δεν γνωρίζει παρά μόνο ένα βιβλίο, αλλά το κατέχει στην εντέλεια, είναι επίφοβος αντίπαλος. Μερικές φορές έχει και την έννοια: «φοβάμαι τον άνθρωπο που διάλεξε ένα βιβλίο και κρίνει με βάση αυτό». Πρώτοι στίχοι από τον μονόλογο τού Άμλετ (III, 1) στο ομώνυμο δράμα τού Σαίξπηρ. Χαρακτηρίζει μια κατάσταση όπου διακυβεύεται η ίδια η ύπαρξη ενός ατόμου ή ενός έθνους. Το τέλος τού στίχου χρη­σιμοποιείται μερικές φορές μόνο του για να χαρακτηρίσει μια αμφίβολη κατάσταση.

Μια μέρα που ο Άγιος Αυγουστίνος, τυραννισμένος από τους δισταγμούς που προηγήθηκαν τής μετα­στροφής του, είχε καταφύγει σε ένα άλσος για να αυτοσυγκεντρωθεί, άκουσε μια φωνή να προφέρει αυτά τα λόγια: «Πάρε, διάβασε». Ρίχνοντας το βλέμμα του στο βιβλίο που διάβαζε ο φίλος του Αλύ-πιος. έπεσε πάνω σε ένα χωρίο τού Αποστόλου Παύλου (Προς Ρωμαίους ΙΓ, 13-14), που ήταν ο κα­θοριστικός παράγων για τη μεταστροφή του.

Ιταλικός αφορισμός που σημαίνει ότι κάθε μετάφραση είναι μοιραίο να μην είναι πιστή και. κατά συ­νέπεια, προδίδει τη σκέψη τού συγγραφέα τού πρωτοτύπου

Λόγια τού Δάντη στον Βεργίλιο, που τον παίρνει ως οδηγό κατά την κάθοδο του στην Κόλαση (Θεία Κωμωδία. «Κόλαση» II, 40).

Βλ. Και ου τέκνον, Βρούτε, (Αρχαίες ελληνικές φράσεις).

Φράση που ο Τάκιτος (Αγρίκολας. 30) βάζει στο στόμα τού ήρωα του Γαλγάκου, ήρωα τής Καρχηδό­νας, ο οποίος καταγγέλλει τις ακρότητες των Ρωμαίων. Τα λόγια αυτά ισχύουν για τους κατακτητές που επιχειρούν να δικαιολογήσουν τις καταστροφές τους ισχυριζόμενοι ότι φέρνουν τον πολιτισμό.

Επιγραφή που έβαζαν κάποτε στις πλάκες των ρολογιών: «Κοιτάς την ώρα ultima forsan».

Λόγια που απηύθυνε στους Ρωμαίους ο Βρέννος τη στιγμή που έριχνε το ξίφος του πάνω στη ζυγα­ριά όπου ζυγιζόταν το χρυσάφι με το οποίο θα εξαγόραζαν οι Ρωμαίοι την αποχώρηση των Γαλατών, που το 390 π.Χ. περίπου κατέλαβαν τη Ρώμη (Τίτος Λίβιος V, 48). Υποδηλώνουν ότι ο ηττημένος βρί­σκεται στο έλεος τού νικητή.

Παροιμία με την οποία οι Ιταλοί εκφράζουν τον θαυμασμό τους για τη Νεάπολη και τον κόλπο της.

Περίφημα λόγια με τα οποία ο Ιούλιος Καίσαρ περιέγραφε στη Σύγκλητο την αστραπιαία νίκη του επί τού βασιλιά τού Πόντου Φαρνάκη στη Ζέλα (47 π.Χ.). Δηλώνουν την εύκολη και γρήγορη επι­τυχία, επικράτηση. Λατινική παροιμία για την αξία τής γραπτής μαρτυρίας.

Η στάση τής πλειονότητας παίζει καταλυτικό ρόλο.

Περί ωρών ο λόγος. Λατινική επιγραφή που αναγραφόταν στις πλάκες των ρολογιών των εκκλησιών ή των δημόσιων μνημείων.

1946

ΒΡΑΒΕΙΑ ΝΟΜΠΕΛ

ΦΥΣΙΚΗΣ

1901 1902

1903

1904 1905 1906 1907 1908 1909

1910

1911 1912 1913

1914 1915

1916 1917

1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924

1925

1926 1927

1928

1929 1930 1931

Β.Κ. Ραίντγκεν (Γερμ.) Χ.Ά. Λόρεντς (Ολλ.) Π. Ζέεμαν (Ολλ.) Α. Μπεκερέλ (Γαλλ.) Π. Κιουρί (Γαλλ.) Μ. Κιουρί (Γαλλ.) Τζ,Γ.Σ. Ρέυλη (Μ. Βρετ.) Φ.Ε.Α. Λέναρντ (Γερμ.) Τζ.Τζ. Τόμοον (Μ. Βρετ.) Ά.Ά. Μάικελσον (Η ΠΑ) Γκ. Λιπμάν (Γαλλ.) Γκ. Μαρκόνι (Ιταλ.) Κ.Φ. Μπράουν (Γερμ.) Γ.Ντ. Βαν ντερ Βάαλς

(Ολλ.) Β. Βην (Γερμ.) Ν.Γκ. Νταλέν (Σουηδ.) Χ. Κάμερλινγκ Όνες

(Ολλ.) Μ. ψον Λάουε (Γερμ.) Γ. Μπραγκ (Μ. Βρετ.) Λ. Μπραγκ (Μ. Βρετ.) (δεν απονεμήθηκε) Τσ.Γκ. Μπάρκλα

(Μ. Βρετ.) Μ. Πλανκ (Γερμ.) Γ. Σταρκ (Γερμ.) Σ.Ε. Γκιγιώμ (Ελβ.) Ά. Αϊνστάιν (Ελβ.. Γερμ.) Ν. Μπορ (Δαν.) Ρ.Ά. Μίλικαν (Η ΠΑ) Μ.Ζήγκμπαν

(Σουηδ.) Τζ. Φρανκ. Γκ Χερτς (Γερμ.) Ζ. Περέν (Γαλλ.) Άχ.Χ. Κόμπτον (ΗΠΑ) Τα.Τ.Ρ. Γουίλσον

(Μ. Βρετ.) Ό.Γ. Ρίτοαρντσον

(Μ. Βρετ.) Λ. ντε Μπρολί (Γαλλ.) Τσ.Β. Ράμαν (Ινδία) (δεν απονεμήθηκε)

1984

1985 1986

1987

1988

1989

1990

1991 1992 1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

Κ. Ρουμπία (Ιταλ.) Σ. Βαν ντερ Μέερ (Ολλ.) Κ. φον Κλίτσινγκ (ΟΔΓ) Ε. Ρούσκα (ΟΔΓ) Γκ. Μπίνιχ (ΟΔΟ Χ. Ρόρερ (Ελβ.) Γ.Γκ. Μπέντνορτς (ΟΔΓ) Κ.Α. Μύλερ (Ελβ.) Α. Λέντερμαν (ΗΠΑ) Μ. Σουώρτς (ΗΠΑ) Τζ. Σταϊνμπέργκερ

(ΗΠΑ) Ν.Φ. Ράμσυ (ΗΠΑ) Χ.ΓΚ. Ντέμελτ (ΗΠΑ) Β. Πάουλ (ΟΔΓ) Τζ.Α. Φρήντμαν (ΗΠΑ) Χ.Γ. Κένταλ (ΗΠΑ) Ρ.Έ. Τέυλορ (Καναδ.) Π.Ζ. ντε Ζεν (Γαλλ.) Ζ. Σαρπάκ (Γαλλ.) ΡΑ. Χαλς (ΗΠΑ) Τζ.Χ. Τέυλορ (ΗΠΑ) Κ.Γκ. Σολ (ΗΠΑ) Μπ.Ν. Μπρόκχαους

(Καναδ.) Μ.Λ. Περλ (ΗΠΑ) Φ. Ρέινς (ΗΠΑ) Ντ. Λη (ΗΠΑ) Ντ. Όσεροφ (ΗΠΑ) Ρ. Ρίτοαρντσον (ΗΠΑ) Σ. Τσου (ΗΠΑ) Γ.Ντ. Φίλιπς (ΗΠΑ) Κ. Κοέν-Τανουτζί (Γαλλ.) Ρ.Μπ. Λάφλιν (ΗΠΑ) Χ.Λ. Στέρμερ (Γερμ.) Ντ.Το. Τσούι (ΗΠΑ) Μ. Βέλτμαν (Ολλ.) Χ. 'Τ Χόοφτ (Ολλ.) ΣΙ. Αλφερόβ (Ρωσ.) Χ. Κρέμερ (ΟΔΓ) Τζ.Σ. Κίλμπυ (ΗΠΑ) Ε.Α. Κορνέλ (ΗΠΑ) Β. Κέτερλε (ΟΔΓ) Κ.Ε Γουίμαν (ΗΠΑ) Ρ. Ντέιβις ο Νεότερος

(ΗΠΑ) Κοσίμπα Μασατόσι (Ιαπ.) Ρ. Τζακόνι (ΗΠΑ)

1947

1932 1933

1934 1935 1936

1937

1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951

1952

1953 1954

1955

1956

1957

1958

1959

1960 1961

Β. Χάιζενμπεργκ (Γερμ.) Π.Α.Μ. Ντιράκ (Μ. Βρετ.) Έ. Σρέντινγκερ (Αυσιρ.) (δεν απονεμήθηκε) Τζ. Τσάντγουικ (Μ. Βρετ.) Β. Ες (Αυοτρ.) Κ.Ντ. Άντερσον (ΗΠΑ) Κ.Τζ. Ντέιβισον (ΗΠΑ) Τζ.Π. Τόμσον (Μ. Βρετ.) Ε. Φέρμι (Ιταλ.) Έ.Ο. Λώρενς (ΗΠΑ) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Ό. Στερν (ΗΠΑ) ΙΑ Ράμπι (ΗΠΑ) Β. Πάουλι (Αυοτρ.) Π.Γ. Μπρίτζμαν (ΗΠΑ) Ε.Β. Άπλετον (Μ. Βρετ.) Π.Μ.Σ. Μπλάκετ (Μ. Βρετ.) Πουκάβα Χιντέκι (Ιαπ.) Σ.Φ. Πάουελ (Μ. Βρετ.) Τζ.Ντ. Κόκροφτ

(Μ. Βρετ.) Ε.Τ.Σ. Γουόλτον (Ιρλ.) Φ. Μπλοχ (ΗΠΑ) Έ.Μ. Πέρσελ (ΗΠΑ) Φρ. Ζέρνικε (Ολλ.) Μ. Μπορν (Μ. Βρετ.) Β. Μπότε (ΟΔΓ) Γ Γ. Λαμ(ΗΠΑ) Π. Κους (ΗΠΑ) Γ. Σόκλυ (ΗΠΑ) Τζ. Μπαρντήν (ΗΠΑ) Γ.Χ. Μπράταιν (ΗΠΑ) Τσουνγκ-ντάο Λη

(Κίνα. ΗΠΑ) Τσεν Νινγκ Γιανγκ

(Κίνα. ΗΠΑ) Π.Α. Τσερενκόφ (ΕΣΣΔ) Ι.Μ. Φρανκ (ΕΣΣΔ) Ι Γ. Ταμ (ΕΣΣΔ) Ε. Σεγκρέ (ΗΠΑ) Ο. Τσάμπερλαιν (ΗΠΑ) Ντ.Α. Γκλέιζερ (ΗΠΑ) Ρ. Χόφστατερ (ΗΠΑ) Ρ. Μέομπαουερ (ΟΔΓ)

1962 1963

1964

1965

1966 1967 1968 1969 1970

1971 1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982 1983

Λ.Ντ. Λάνταου (ΕΣΣΔ) Χ.Ντ. Γένσεν (ΟΔΓ) Μ. Γκέπερτ-Μάγιερ (ΗΠΑ) Γ.Π. Γουίγκνερ (ΗΠΑ) Τσ.Χ. Τάουνς (ΗΠΑ) Ν.Γκ. Μπάοοφ (ΕΣΣΔ) A.M. Προχόροφ (ΕΣΣΔ) Τζ.Σ. Σουίνγκερ (ΗΠΑ) Ρ.Φ. Φάυνμαν (ΗΠΑ) Τομονάγκα Σινιτσίρο

(Ιαπ.) Α. Καστλέρ (Γαλλ.) Χ.Ά. Μπέτε (ΗΠΑ) Λ. Άλβαρεζ (ΗΠΑ) Μ. Γκελ-Μαν (ΗΠΑ) Χ. Αλβέεν (Σουηδ.) Λ. Νεέλ (Γαλλ.) Ντ. Γκάμπορ (Μ. Βρετ.) Τζ. Μπαρντήν (ΗΠΑ) Λ.Ν. Κούπερ (ΗΠΑ) Τζ.Ρ. Σρήφερ (ΗΠΑ) Λ. Εσάκι (Ιαπ.) Ί. Γέιβερ (ΗΠΑ) Μπ.Ντ. Τζόζεφσον

(Μ. Βρετ.) Σ.Μ. Ράυλ(Μ. Βρετ.) Ά. Χιούις (Μ. Βρετ.) Ώ. Μπορ (Δαν.) Μπ.Ρ. Μότελοον (Δαν.) Λ.Τζ. Ραίηνγουοτερ

(ΗΠΑ) Μπ. Ρίχτερ (ΗΠΑ) Σ.Τσ.Το. Τινγκ (ΗΠΑ) Φ.Γ. Άντερσον (ΗΠΑ) Ν.Φ. Μοτ (Μ. Βρετ.) Τζ.Χ. Βαν Βλεκ (ΗΠΑ) Π.Λ. Καπίτσα (ΕΣΣΔ) Ά.Α. Πένζιας (ΗΠΑ) Ρ.Γ. Γουίλσον (ΗΠΑ) Σ.Λ. Γκλάσοου (ΗΠΑ) Α. Σαλάμ (Πακιστάν) Σ. Γουάινμπεργκ (ΗΠΑ) Τζ.Γ. Κρόνιν (ΗΠΑ) Β.Λ. Φιτς (ΗΠΑ) Κ. Ζήγκμπαν (Σουηδ.) Ν. Μπλέμπεργκεν (ΗΠΑ) Α.Λ. Σώλοου (ΗΠΑ) Κ.Γκ. Γουίλσον (ΗΠΑ) Σ. Τσαντρασεχάρ (ΗΠΑ) Γ.Ά. Φάουλερ (ΗΠΑ)

2003 Α.Α. Αμπρικόσοφ (Ρωσ., ΗΠΑ)

Β.Λ. Γκίνσμπουργκ (Ρωσ.)

Α.Τζ. Λέγκετ (ΗΠΑ)

ΧΗΜΕΙΑΣ

1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908

1909 1910 1911 1912

1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929

1930 1931

1932 1933 1934 1935

1936 1937

1938 1939

1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946

Γ.Χ. Βαντ Χοφ (Ολλ.) Έ.Χ. Φίοερ (Γερμ.) ΣΑ. Αρένιους (Σουηδ.) Γ. Ράμου (Μ. Βρετ.) Ά. φον Μπαι'γερ (Γερμ.) Α. Μουασάν (Γαλλ.) Έ. Μπούχνερ (Γερμ.) Έ. Ράδερφορντ, λόρδος

τού Νέλσον (Μ. Βρετ.) Β. Όοτβαλτ (Γερμ.) Ό. Βάλαχ (Γερμ.) Μ. Κιουρί (Γαλλ.) Β. Γκρινιάρ (Γαλλ.) Π. Σαμπατιέ (Γαλλ.) Ά. Βέρνερ (Ελβ.) Θ.Γ. Ρίτσαρντς (ΗΠΑ) Ρ. Βίλσταιτερ (Γερμ.) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Φ. Χάμπερ (Γερμ.) (δεν απονεμήθηκε) Β. Νερνστ (Γερμ.) Φ. Σόντυ (Μ. Βρετ.) Φ. Άστον (Μ. Βρετ.) Φ. Πρεγκλ (Αυστρ.) (δεν απονεμήθηκε) Ρ. Ζίγκμοντυ (Αυστρ.) Τ. Σβέντμπεργκ (Σουηδ.) Χ. Βήλαντ (Γερμ.) Α. Βίνταους (Γερμ.) Ά. Χάρντεν (Μ. Βρετ.) Χ. φον Όουλερ-Κέλπιν

(Γερμ.) Χ. Φίσερ (Γερμ.) Κ. Μπος (Γερμ.) Φ. Μπέργκιους (Γερμ.) Έ. Λάνγκμουιρ (ΗΠΑ) (δεν απονεμήθηκε) Χ.Κ. Γιούρυ (ΗΠΑ) Ζ.Φ. Ζολιό-Κιουρί (Γαλλ.) Ι.Ζολιό-Κιουρί(Γαλλ) Π. Ντεμπάι (Ολλ.) Γ.Ν. Χέιγουερθ (Μ. Βρετ.) Π. Κάρερ (Ελβ.) Ρ. Κουν (Γερμ.) Ά. Μπούτεναντ (Γερμ.) Λ. Ρούζιτσκα (Ελβ.) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Γκ. φον Χέβεσυ (Σουηδ.) Ό. Χαν (Γερμ.) Α.Ι. Βιρτάνεν (Φινλ.) Τζ.Μπ. Σάμνερ (ΗΠΑ) Τζ.Χ. Νόρθροπ (ΗΠΑ) Γ.Μ. Στάνλυ (ΗΠΑ)

1948

Βραβεία Νόμπελ 1947 1948 1949 1950

1951

1952

1953 1954 1955 1956

1957 1958 1959 1960 1961 1962

1963

1964 1965

1966 1967

1968 1969

1970 1971

1972

1973

1974 1975

1976 1977 1978 1979

1980

1981

1982 1983 1984 1985

Ρ. Ρόμπινσον (Μ. Βρετ.) Α. Τιζέλιους (Σουηδ.) Γ.Φ. Τζιόουκ (ΗΠΑ) Ό. Ντηλς (ΟΔΓ) Κ. Άλντερ (ΟΔΓ) Έ.Μ. Μακμίλαν (ΗΠΑ) Γκ.Θ. Σήμποργκ (ΗΠΑ) Α.Τζ.Π. Μάρτιν

(Μ. Βρετ.) Ρ.Λ.Μ. Συνγκ (Μ. Βρετ.) Χ. Στάουντινγκερ (ΟΔΓ) Λ.Κ. Πώλινγκ (ΗΠΑ) Β. Ντυ Βίνιω (ΗΠΑ) Ν.Ν, Σεμιόνοφ (ΕΣΣΔ) Σ.Ν. Χίνσελγουντ

(Μ. Βρετ.) Α.Ρ. Τοντ (Μ. Βρετ.) Φ. Σάνγκερ (Μ. Βρετ.) Γ. Χεύρόφσκυ (Τσεχ.) Γ.Φ. Λίμπυ (ΗΠΑ) Μ. Καλβιν (ΗΠΑ) Τζ.Κ. Κεντριού (Μ. Βρετ.) Μ.Φ. Περούτς (Μ. Βρετ.) Τζ. Νότα (Ιταλ.) Κ. Τσήγκλερ (ΟΔΓ) Ντ.Μ. Χότζκιν (Μ. Βρετ.) Ρ.Μπ. Γούντγουορντ

(ΗΠΑ) Ρ. Σ. Μάλικεν (ΗΠΑ) Μ. Αιγκεν (ΟΔΓ) Ρ.Τζ,Ρ. Νόρις (Μ. Βρετ.) Τζ. Πόρτερ (Μ. Βρετ.) Λ. Όνσαγκερ (ΗΠΑ) Ντ.Χ.Ρ. Μπάρτον

(Μ. Βρετ.) Ο. Χάσελ (Νορβ.) Λ.Φ. Λελουάρ (Αργεντ.) Γκ. Χέρτσμπεργκ

(Καναδ.) Κ.Μπ. Άνφινσεν (ΗΠΑ) Σ. Μουρ (ΗΠΑ) Γ. Στάιν (ΗΠΑ) Ε.Ο. Φίσερ (ΟΔΓ) Τζ. Γουίλκιναον

(Μ. Βρετ.) Π.Τζ. Φλόρυ (ΗΠΑ) Β. Πρέλογκ (Ελβ.) Τζ.Γ. Κόρνφορθ

(Αυοτραλ.) Γ.Ν. Λίπσκομπ (ΗΠΑ) Ι. Πριγκόζιν (Βέλγ.) Π.Ντ. Μίτσελ (Μ. Βρετ.) Χ,Τσ. Μπράουν (ΗΠΑ) Γκ. Βίτιχ (ΟΔΓ) Π. Μπεργκ (ΗΠΑ) Γ. Γκίλμπερτ (ΗΠΑ) Φ. Σάνγκερ (Μ. Βρετ.) Φουκούι Κενίσι (Ιαπ.) Ρ. Χόφμαν (ΗΠΑ) Ά. Κλουκ (Μ. Βρετ.) Χ. Τάουμπ (ΗΠΑ) Μπ. Μέριφηλντ (ΗΠΑ) Χ.Ε. Χάουπτμαν (ΗΠΑ) Τζ. Καρλ (ΗΠΑ)

1986

1987

1988

1989

1990 1991 1992 1993

1994 1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Ντ.Ρ. Χέρσμπακ (ΗΠΑ) Γ.Τσ. Λη (ΗΠΑ) Τζ.Τσ. Πόλανυϊ

(Καναδ.) Ντ.Τζ. Κραμ (ΗΠΑ) Τσ.Τζ. Πέντερσεν (ΗΠΑ) Ζ.-Μ. Λεν (Γαλλ.) Γ. Ντάιζενχοφερ (ΟΔΓ) Ρ. Χούμπερ (ΟΔΓ) Χ. Μίχελ (ΟΔΓ) Σ. Ώλτμαν (Καναδ., ΗΠΑ) Τ.Ρ. Σητς (ΗΠΑ) Η.Τζ. Κόρυ (ΗΠΑ) P.P. Ερνστ (Ελβ.) Ρ.Ά. Μάρκους (ΗΠΑ) Κ.Μπ. Μάλις (ΗΠΑ) Μ. Σμιθ (Καναδ.) Γκ.Α. Όλαχ (ΗΠΑ) Π. Κρούτσεν (Ολλ.) Φ.Σ. Ρόουλαντ (ΗΠΑ) Μ. Μολίνα (ΗΠΑ) Ρ. Κερλ (ΗΠΑ) Χ. Κρότο (Μ. Βρετ.) Ρ.Ε. Σμώλυ (ΗΠΑ) Π.Ντ. Μπόγερ (ΗΠΑ) Τζ.Η. Γουόκερ (Μ. Βρετ.) Γ. Σκου (Δαν.) Γ. Κον (ΗΠΑ) Τζ.Α. Ποπλ (Μ. Βρετ.) Α.Χ. Ζεουάιλ (Αίγυπτ.. ΗΠΑ) Α.Τζ. Χήγκερ (ΗΠΑ) Τζ. Μακντιάρμιντ (ΗΠΑ) Σιρακάουα Χιντέκι (Ιαπ.) Γ.Σ. Νόουλς (ΗΠΑ) Νογιόρι Ρυότζι (Ιαπ.) Κ. Μπ. Σάρπλες (ΗΠΑ) Τζ.Μπ. Φεν (ΗΠΑ) Τανάκα Κόιτσι (Ιαπ.) Κ. Βύτριχ (Ελβ.) Π. Άγκρε (ΗΠΑ) Ρ. Μακίνον (ΗΠΑ)

ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

1901 1902 1903 1904 1905 1906

1907 1908

1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917

Ε. φον Μπέρινγκ (Γερμ.) Ρ. Ρος (Μ. Βρετ.) Ν.Ρ. Φίνσεν (Δαν.) Ι.Π. Παβλόφ (Ρωσ.) Ρ.Κοχ(Γερμ.) Κ. Γκόλτζι (Ιταλ.) Σ. Ραμόν υ Καχάλ (Ισπ.) Α. Λαβεράν (Γαλλ.) Π. Έρλιχ (Γερμ.) II. Μέτσνικοφ (Ρωσ.) Ε.Τ. Κόχερ (Ελβ.) Ά. Κόσελ (Γερμ.) Ά. Γκούλστραντ (Σουηδ.) Α. Καρέλ (Γαλλ.) Σ. Ρισέ (Γαλλ.) Ρ. Μπάρανυ (Αυστρ.) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε)

1918 1919 1920 1921 1922

1923

1924 1925 1926 1927

1928 1929

1930 1931 1932

1933 1934

1935 1936

1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943

1944

1945

1946 1947

1948 1949

1950

1951 1952 1953

1954

1955 1956

(δεν απονεμήθηκε) Ζ. Μπορντέ (Βέλγ.) Α. Κρογκ (Δαν.) (δεν απονεμήθηκε) Α.Β. Χιλ (Μ. Βρετ.) Ό. Μάγερχοφ (Γερμ.) Φ.Γκ. Μπάντινγκ (Καναδ.) Τζ. Μακλάουντ (Μ Βρετ.) Β. Έιντχοφεν (Ολλ.) (δεν απονεμήθηκε) Γ. Φίμπιγκερ (Δαν.) Γ. Βάγκνερ-Γιάουρεγκ

(Αυστρ.) Σ. Νικόλ (Γαλλ.) Κ. Έικμαν (Ολλ.) Φ.Γκ. Χόπκινς (Μ. Βρετ.) Κ. Λαντστάινερ (Αυστρ.) Ό. Βάρμπουργκ (Γερμ.) Έ.Ντ. Έιντριαν (Μ. Βρετ.) Τσ. Σέρινγκτον (Μ. Βρετ.) Τ.Χ. Μόργκαν (ΗΠΑ) Τζ. Μάινοτ (ΗΠΑ) Γ. Μέρφυ (ΗΠΑ) Τζ. Χουίπλ (ΗΠΑ) Χ. Σπέμαν (Γερμ.) Χ. Ντέιλ (Μ. Βρετ.) Ό. Λέβι (Γερμ.) Ά. Σεντ Ντγέρντγι (Ουγγ.) Κ. Χέυμανς (Βέλγ.) Γκ. Ντόμαγκ (Γερμ.) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Χ. Νταμ (Δαν.) Έ.Α. Ντόιζι (ΗΠΑ) Τζ. Ερλάνγκερ (ΗΠΑ) Χ.Σ. Γκάσερ (ΗΠΑ) Α. Φλέμινγκ (Μ. Βρετ.) Ε.Μπ. Τσαίην (Μ. Βρετ.) Φ. Γ. Φλόρυ

(Αυστραλ.. Μ. Βρετ.) Χ.Τζ. Μάλερ (ΗΠΑ) Κ.Φ Κόρι, Γκ. Τ. Κόρι

(ΗΠΑ) Μπ. Ουσάυ (Αργεντ.) Π.Χ. Μύλερ (Ελβ) Β.Ρ. Ες (Ελβ.) Α.Κ. Μονίζ-Έγκαζ

(Πορτ.) Φ.Σ. Χεντς (ΗΠΑ) Έ.Κ. Κένταλ (ΗΠΑ) Τ. Ράιχοτάίν (Ελβ.) Μ. Τάιλερ (Ν. Αφρ.) Σ.Έ. Γουόκσμαν (ΗΠΑ) Φ.Α. Λίπμαν (ΗΠΑ) Χ.Α. Κρεμπς (Μ. Βρετ.) Τζ. Έντερς (ΗΠΑ) Τ. Γουέλερ (ΗΠΑ) Φ. Ρόμπινς (ΗΠΑ) Α.Χ. Τεορέλ (Σουηδ.) Β. Φόρσμαν (ΟΔΓ) Ντ.Γ. Ρίτσαρντς (ΗΠΑ) Α. Κουρνάν (ΗΠΑ)

Βραβεία Νόμπελ 1957 1958

1959

1960

1961 1962

1963

1964

1965

1966

1967

1968

1969

1970

1971 1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

Ντ. Μποβέ (Ιταλ.) Τζ. Μπηντλ (ΗΠΑ) Ε. Τέιταμ (ΗΠΑ) Τζ. Λέντερμπεργκ

(ΗΠΑ) Σ. Οτσόα (ΗΠΑ) Α. Κόρνμπεργκ (ΗΠΑ) Μ. Μπερνέτ (Αυστραλ.) Π. Μήνταγουερ

(Μ. Βρετ.) Γκ. φον Μπέκεσυ (ΗΠΑ) Φ.Κ. Κρικ (Μ. Βρετ.) Τζ. Γουότσον (ΗΠΑ) Μ. Γουίλκινς (Μ. Βρετ.) Τζ.Κ. Εκλζ (Αυστραλ.) Ά. Χότζκιν (Μ. Βρετ.) Α.Φ. Χάξλεϋ (Μ. Βρετ.) Κ. Μπλοχ (ΗΠΑ) Φ. Λύνεν (ΟΔΓ) Φ. Ζακόμπ (Γαλλ.) Ζ. Μονό (Γαλλ.) Α. Λβοφ (Γαλλ.) Τσ. Χάγκινς (ΗΠΑ) Π. Ράους (ΗΠΑ) Χ.Κ. Χάρτλαίν (ΗΠΑ) Τζ. Γουόλντ (ΗΠΑ) Ρ. Γκράνιτ (Σουηδ.) Ρ.Γ. Χόλυ (ΗΠΑ) Χ.Γκ. Κορόνα (ΗΠΑ) Μ. Νίρενμπεργκ (ΗΠΑ) Μ. Ντέλμπρυκ (ΗΠΑ) Ά.Ντ. Χέρσυ (ΗΠΑ) Σ. Λούρια (ΗΠΑ) Τζ. Αξελροντ (ΗΠΑ) Μπ. Κατς (Μ. Βρετ.) Ου. φον Όυλερ

(Σουηδ.) Ε.Γ. Σάδερλαντ (ΗΠΑ) Τζ.Μ. Έντελμαν (ΗΠΑ) P.P. Πόρτερ (Μ. Βρετ.) Κ. φον Φρις (Αυοτρ.) Κ. Λόρεντς (Αυστρ.) Ν. Τίνμπεργκεν

(Μ. Βρετ.) Α. Κλωντ (ΗΠΑ, Βέλγ.) Κ. ντε Ντυβ (Βέλγ.) Τζ. Παλάντε (ΗΠΑ) Ρ. Ντουλμπέκο (ΗΠΑ) Χ. Τέμιν (ΗΠΑ) Ντ. Μπάλτιμορ (ΗΠΑ) Μπ. Μπλάμπεργκ (ΗΠΑ) Κ. Γκάιντουσεκ (ΗΠΑ) Ρ. Γιάλοου (ΗΠΑ) Ρ. Γκιγεμέν (ΗΠΑ) Α. Σάλυ (ΗΠΑ) Β. Άρμπερ (Ελβ.) Ντ. Νέιθανς (ΗΠΑ) Χ. Σμιθ (ΗΠΑ) Ά.Μ. Κόρμακ (ΗΠΑ) Γκ.Ν. Χάουνσφηλντ

(Μ. Βρετ.) Μπ. Μπενασέραφ (ΗΠΑ) Τζ,Ντ. Σνελ (ΗΠΑ) Ζ. Ντωσέ (Γαλλ.) Ρ.Γ. Σπέρυ (ΗΠΑ) Τ.Ν. Βήσελ (Σουηδ.) Ντ.Χ. Χάμπελ (ΗΠΑ)

1982

1983 1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997 1998

1999 2000

2001

2002

2003

Σ.Κ. Μπέργκοτρεμ (Σουηδ.)

Μπ. Σάμιελσον (Σουηδ.) Τζ,Ρ. Βέιν (Μ. Βρετ.) Μπ. Μακλίντοκ (ΗΠΑ) Ν. Γέρνε (Δαν.) Γκ.Γ.Φ. Κέλερ (ΟΔΓ) Σ. Μίλσταϊν

(Αργεντ., Μ. Βρετ.) Μ.Σ. Μπράουν (ΗΠΑ) Τζ.Λ. Γκόλντοτην (ΗΠΑ) Σ. Κοέν (ΗΠΑ) Ρ. Λέβι-Μονταλτσίνι

(Ιταλ.. ΗΠΑ) Τονεγκάβα Σουσούμου

(Ιαπ.) Τζ. Μπλακ (Μ. Βρετ.) Γκ. Έλιον (ΗΠΑ) Τζ.Χ. Χίτσινγκς (ΗΠΑ) Μ. Μπίσοπ (ΗΠΑ) Χ. Βάρμους (ΗΠΑ) Τζ.Ε. Μάρεϋ (ΗΠΑ) Ε.Ντ. Τόμας (ΗΠΑ) Έ. Νέ(χ)ερ (ΟΔΓ) Μπ. Ζάκμαν (ΟΔΓ) Έ. Φίσερ (ΗΠΑ) Ε. Κρεμπς (ΗΠΑ) Τζ. Ρόμπερτς (Μ. Βρετ.) Φ. Σαρπ (ΗΠΑ) Ά. Γκίλμαν (ΗΠΑ) Μ. Ρόντμπελ (ΗΠΑ) Έ.Μπ.Λιούις(ΗΠΑ) Έ.Φ. Βήσχαους (ΗΠΑ) Κ. Νύολαϊν-Φόλχαρτ

(ΟΔΓ) Π. Ντόχερτυ (Αυστραλ.) Ρ. Τσίνκερναγκελ (Ελβ.) Σ.Μπ. Προύζινερ (ΗΠΑ) Ρ.Φ. Φέρτσγκοτ (ΗΠΑ) Φ. Μουράτ (ΗΠΑ) Λ.Τζ. Ιγκνάρο (ΗΠΑ) Γκ. Μπλόμπελ (ΗΠΑ) Ά. Κάρλσον (Σουηδ.) Π. Γκρήνγκαρντ (ΗΠΑ) Έ.Ρ. Κάντελ (ΗΠΑ) Λ.Χ. Χάρτγουελ (ΗΠΑ) Ρ.Τ. Χαντ (Μ. Βρετ.) Π.Μ. Νερς (Μ. Βρετ.) Σ. Μπρένερ (Μ. Βρετ.) Ρ. Χόρβιτς (ΗΠΑ) Τζ. Σάλστον (Μ. Βρετ.) Π. Λώτερμπερ (ΗΠΑ) Π. Μάνσφηλντ (Μ. Βρετ.)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

1969

1970 1971 1972

1973 1974

Ρ. Φρις (Νορβ.) Γ. Τίνμπεργκεν (Ολλ.) Π.Α. Σάμιουελσον (ΗΠΑ) Σ. Κούζνετς (ΗΠΑ) Τζ.Ρ. Χικς (Μ. Βρετ.) Κ.Τζ. Άροου (ΗΠΑ) Β. Λεόντιεφ (ΗΠΑ) Κ.Γκ. Μύρνταλ (Σουηδ.) Φ.Α. φον Χάγεκ

(Μ. Βρετ.)

1975

1976 1977

1978 1979

1980 1981 1982 1983 1984

1985 1986 1987 1988 1989 1990

1991 1992 1993

1994

1995 1996

1997

1998 1999 2000

2001

2002

2003

Λ.Β. Καντόροβιτς (ΕΣΣΔ) Τζ. Κούπμανς (ΗΠΑ) Μ. Φρήντμαν (ΗΠΑ) Μπ. Όλιν (Σουηδ.) Τζ.Έ. Μηντ (Μ. Βρετ.) Χ.Α. Σάιμον (ΗΠΑ) Γ.Α. Λιούις (Μ. Βρετ.) θ.Γ. Σουλτς (ΗΠΑ) Λ.Ρ. Κλαιν (ΗΠΑ) Τζ. Τόμπιν (ΗΠΑ) Τζ.Τζ. Στίγκλερ (ΗΠΑ) Ζ. Ντεμπρέ (ΗΠΑ) Τζ.Ρ.Ν. Στόουν

(Μ. Βρετ.) Φ. Μοντιλιάνι (ΗΠΑ) Τζ.Μ. Μπιουκάναν (ΗΠΑ) P.M. Σόλοου (ΗΠΑ) Μ. Αλαί (Γαλλ.) Τ. Χααβέλμο (Νορβ.) Χ.Μ. Μάρκοβιτς (ΗΠΑ) Μ.Χ. Μίλερ (ΗΠΑ) Γ. Σαρπ (ΗΠΑ) Ρ. Κόουζ (Μ. Βρετ.) Γκ.Σ. Μπέκερ (ΗΠΑ) Ρ.Γ. Φόγκελ (ΗΠΑ) Ντ.Σ. Νορθ (ΗΠΑ) Τζ.Τσ. Χάρσανυ (ΗΠΑ) Ρ. Ζέλτεν (ΟΔΓ) Τζ.Φ. Νας (ΗΠΑ) Ρ.Έ. Λούκας (ΗΠΑ) Γ. Βίκρυ (Καναδ.) Τζ. Μίρλης (Μ. Βρετ.) Ρ. Μέρτον (ΗΠΑ) Μ.Σ. Σκόουλς (ΗΠΑ) Αμάρτυα Σεν (Ινδία) Ρ.Α. Μάντελ (Καναδ.) ΤζΤζ. Χέκμαν (ΗΠΑ) Ντ.Λ. Μακφάντεν (ΗΠΑ) Τζ. Έικερλοφ (ΗΠΑ) Μ. Σπενς (ΗΠΑ) Τζ. Στίγκλιτς (ΗΠΑ) Ντ. Κάνεμαν (ΗΠΑ, Ισρ.) Β.Λ. Σμιθ (ΗΠΑ) Ρ.Φ. Ενγκλ (ΗΠΑ) Κ.Γ.Τζ. Γκρέντζερ

(Μ. Βρετ.)

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

1901 1902 1903 1904

1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913

Ρ. Συλύ Πρυντόμ (Γαλλ.) Τ. Μόμσεν (Γερμ.) Μπ. Μπγέρνσον (Νορβ.) Φ. Μιστράλ (Γαλλ.) Χ. Ετσεγκαράυ (Ισπ.) Χ. Σιένκεβιτς (Πόλων.) Τζ. Καρντούτσι (Ιταλ.) Ρ. Κίπλινγκ (Μ. Βρετ.) Ρ. Όυκεν (Γερμ.) Σ. Λάγκερλεφ (Σουηδ.) Π. φον Χάυζε (Γερμ.) Μ. Μαίτερλινκ (Βέλγ.) Γκ. Χάουπτμαν (Γερμ.) Ρ. Ταγκόρ (Ινδία)

1914 1915 1916

1917

1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932

1933 1934 1935 1936 1937

1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958

1959 1960 1961 1962 1963 1964

1965 1966

1967

(δεν απονεμήθηκε) Ρ. Ρολάν (Γαλλ.) Β. φον Χέιντενσταμ

(Σουηδ.) Κ. Γκέλερουπ (Δαν.) Χ. Ποντόπινταν (Δαν.) (δεν απονεμήθηκε) Κ. Σπίτελερ (Ελβ.) Κ. Χάμσουν (Νορβ.) Α. Φρανς (Γαλλ.) Χ. Μπεναβέντε (Ισπ.) Γ.Μπ. Γέιτς (Ιρλ.) Β. Ρέυμοντ (Πολων.) Τζ.Μπ. Σω (Ιρλ.) Γκ. Ντελέντα (Ιταλ.) Α. Μπερξόν (Γαλλ.) Σ. Ούνσετ (Νορβ.) Τ. Μαν (Γερμ.) Σ. Λιούις (ΗΠΑ) Έ.Ά. Κάρλφελντ (Σουηδ.) Τζ. Γκάλσγουερδυ

(Μ. Βρετ.) Ι,Α. Μπούνιν (ΕΣΣΔ) Λ. Πιραντέλο (Ιταλ.) (δεν απονεμήθηκε) Ευ. Ο'Νηλ (ΗΠΑ) Ρ. Μαρτένντυ Γκαρ

(Γαλλ.) Π. Μπακ (ΗΠΑ) Φ.Έ. Σίλανπε (Φινλ.) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Γ.Β. Γένσεν (Δαν.) Γκ. Μιστράλ (Χιλή) Χ. Έσε (Ελβ.) Α. Ζιντ (Γαλλ.) Τ.Σ. Έλιοτ (Μ. Βρετ.) Γ. Φώκνερ (ΗΠΑ) ΜΠ. Ράσελ (Μ. Βρετ.) Π. Λάγκερκβιστ (Σουηδ.) Φ. Μωριάκ (Γαλλ.) Γ. Τσώρτσιλ (Μ. Βρετ.) Έ. Χέμινγουεϋ (ΗΠΑ) Χ. Λάξνες (Ισλ.) Χ.Ρ. Χιμένεθ (Ισπ.) Α. Καμύ (Γαλλ.) Μπ.Λ. Παστερνάκ

(ΕΣΣΔ) Σ. Κουαζιμόντο (Ιταλ.) Σαιν-Τζων Περς (Γαλλ.) Ί. Αντριτς (Γιουγκ.) Τζ. Στάινμπεκ (ΗΠΑ) Γ. Σεφέρης (Ελλ.) Ζ.-Π. Σαρτρ (Γαλλ.) [αποποιήθηκε το βραβείο] Μ.Α. Σόλοχοφ (ΕΣΣΔ) Σ.Γ. Αγκνον (Ισραήλ) Ν. Ζαξ (Σουηδ.) Μ.Ά. Αστούριας (Γουατ.)

1949

Βραβεία Νόμπελ 1968

1969 1970 1971 1972 1973 1974

1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982

1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Καβαμπάτα Γιασουνάρι (Ιαπ.)

Σ. Μπέκετ (Ιρλ.) Α. Σολζενίτσιν (ΕΣΣΔ) Π. Νερούδα (Χιλή) Χ. Μπελ (ΟΔΓ) Π. Χουάιτ (Αυστραλ.) Έ. Γιόνσον (Σουηδ.) Χ. Μάρτινσον (Σουηδ.) Ε. Μοντάλε (Ιταλ.) Σ. Μπέλοου (ΗΠΑ) Β Αλεϊχάντρε(1ση.) Α.Μπ.Σίνγκερ(ΗΠΑ) Ο. Ελύτης (Ελλ.) Τσ. Μίλος (ΗΠΑ) Ε. Κανέτι (Μ. Βρετ.) Γκ. Γκαροία Μάρκες

(Κολομβ.) Γ. Γκόλντινγκ (Μ. Βρετ.) Γ. Σέιφερτ (Τσεχ.) Κ. Σιμόν (Γαλλ.) Ου. Σογίνκα (Νιγηρία) Τζ. Μπρόντσκυ (ΗΠΑ) Ν. Μαχφούζ (Αίγυπτ.) Κ.Χ. Θέλα (Ισπ.) Ο. Πας (Μεξ.) Ν. Γκόρντιμερ (Ν. Αφρ.) Ντ. Γουόλκοτ

(Σαιντ Λούτσια) Τ. Μόρισον (ΗΠΑ) Όε Κενζαμπούρο (Ιαπ.) Σ. Χήνυ (Ιρλ.) Β. Συμπόρσκα (Πόλων.) Ντάριο Φο (Ιταλ) Ζ. Σαραμάγκου (Πορτ.) Γκ Γκρας (ΟΔΓ) Γκάο Ξινγκγιάν (Γαλλ.) Β.Σ. Νάιπωλ (Μ. Βρετ.) Ί. Κέρτες (Ουγγ.) Τζ.Μ. Κουτοί (Ν. Αφρ.)

ΕΙΡΗΝΗΣ

1901

1902

1903 1904

Ε. Ντυνάν (Ελβ.) Φ. Παού (Γαλλ.) Ε. Ντυκομέν (Ελβ.) ΣΑ. Γκομπά (Ελβ.) Γ.Ρ. Κρέμερ (Μ. Βρετ.) Ινστιτούτο Διεθνούς Δικαίου τής Γάνδης

1950

1905

1906 1907

1908

1909

1910 1911

1912 1913 1914 1915 1916 1917

1918 1919 1920 1921

1922 1923 1924 1925

1926

1927

1928 1929 1930

1931

1932 1933 1934 1935 1936

1937

1938

1939

Μπ. φον Ζούτνερ (Αυστρ.)

Θ. Ρούζβελτ (ΗΠΑ) Ε.Τ. Μονέτα (Ιταλ.) Λ. Ρενώ (Γαλλ.) Κ.Π. Άρνουλντσον

(Σουηδ.) Φ. Μπάγερ (Δαν.) Π. ντ' Εστουρνέλ (Γαλλ.) Ω. Μπερνάρτ (Βέλγ.) Διεθνές Γραφείο Ειρήνης Τ.Μ.Κ. Άοερ (Ολλ.) Α.Χ. Φρητ (Αυστρ.) Έ. Ρουτ (ΗΠΑ) Α. Λαφονταίν (Βέλγ.) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού (δεν απονεμήθηκε) Τ.Γ. Γουίλσον (ΗΠΑ) Λ. Μπουρζουά (Γαλλ.) Γ. Μπράντινγκ (Σουηδ.) Κ.Λ. Λάνγκε (Νορβ.) Φ. Νάνσεν (Νορβ.) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Ώ. Τσάμπερλαιν

(Μ. Βρετ.) Τσ.Γκ. Ντωζ (ΗΠΑ)

Α. Μπριάν (Γαλλ.) Γκ. Στρέζεμαν (Γερμ.) Φ. Μπυϊσόν (Γαλλ.) Λ. Κβίντε (Γερμ.) (δεν απονεμήθηκε) Φ.Μπ. Κέλογκ (ΗΠΑ) Ν.Σέντερμπλουμ

(Σουηδ.) Τζ. Άνταμς (ΗΠΑ) Ν.Μ. Μπάτλερ (ΗΠΑ) (δεν απονεμήθηκε) Ν. Έιντζελ (Μ. Βρετ.) Α. Χέντερσον (Μ. Βρετ.) Κ. φον Οσήτσκυ (Γερμ.) Κ. Σααβέδρα Λάμας

(Αργεντ.) Ε. Σέσιλ τού Τσέλγουντ

(Μ. Βρετ.) Διεθνές Γραφείο Νάνσεν για τους Πρόσφυγες (δεν απονεμήθηκε)

1940 1941 1942 1943 1944

1945 1946

1947

1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954

1955 1956 1957 1958 1959

1960 1961

1962 1963

1964 1965 1966 1967 1968 1969

1970 1971 1972 1973

1974

1975

(δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού Κ. Χαλ (ΗΠΑ) Έ.Γκ. Μπολτς (ΗΠΑ) Τζ.Ρ. Μοτ (ΗΠΑ) Συμβούλιο Διακονίας των Κουάκερων (Μ. Βρετ.) Επιτροπή Διακονίας Αμερικανών Κουάκερων

(ΗΠΑ) (δεν απονεμήθηκε) Τζ. Μπόυντ-Ορ (Μ. Βρετ.) Ρ. Μπαντς (ΗΠΑ) Λ. Ζουώ (Γαλλ.) Ά. Σβάιτσερ (Γαλλ.) Τζ.Κ. Μάρσαλ (ΗΠΑ) Ύπατη Αρμοστεία τού ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Λ.Μπ. Πήρσον (Καναδ.) Ντ.Ζ. Πιρ (Βέλγ.) Φ.Τζ. Νόελ-Μπέικερ

(Μ. Βρετ.) Α. Λουτούλι (Ν. Αφρ.) Ντ. Χάμεροκελντ

(Σουηδ.) Λ.Κ. Πώλινγκ (ΗΠΑ) Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού Ένωση Οργανώσεων Ερυθρού Σταυρού Μ.Λ. Κινγκ (ΗΠΑ) Γιούνισεφ (δεν απονεμήθηκε) (δεν απονεμήθηκε) Ρ. Καοέν (Γαλλ.) Διεθνής Οργάνωση Εργασίας Ν.Ε. Μπόρλωγκ (ΗΠΑ) Β. Μπραντ (ΟΔΓ) (δεν απονεμήθηκε) Χ. Κίσινγκερ (ΗΠΑ) Λε Ντουκ Θο (Β. Βιετνάμ) Σάτο Ειζάκου (Ιαπ.) Σ. Μάκμπραϊντ (Ιρλ.) Α. Ζαχάροφ (ΕΣΣΔ)

1976

1977 1978

1979 1980

1981

1982

1983 1984 1985

1986 1987

1988

1989 1990 1991

1992 1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999 2000

2001

2002 2003

Μ. Κόριγκαν (Ιρλ.) Μπ. Γουίλιαμς (Ιρλ.) Διεθνής Αμνηστία Μ. Μπέγκιν (Ισραήλ) Α. ελ-Σαντάτ (Αίγυπτ.) Μητέρα Τερέζα (Ινδ.) Α. Πέρες Εσκιβέλ (Αργεντ.) Ύπατη Αρμοστία τού ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Ά. Μύρνταλ (Σουηδ.) Ά. Γκαρσία Ρόμπλες

(Μεξ.) Λ. Βαλέσα (Πόλων.) Ντ. Τούτου (Ν. Αφρ.) Διεθνής Οργάνωση «Γιατροί για την Αποφυγή Πυρηνικού Πολέμου» Ε. Βήσελ (ΗΠΑ) Ό. Αρίας Σάντοες

(Κόοτα Ρίκα) Ειρηνευτικές Δυνάμεις τού ΟΗΕ Τενζίν Γκυάτσο (Θιβέτ) Μ. Γκορμπατσόφ (ΕΣΣΔ) Αούνγκ Σαν Σούου Κύι

(Βιρμ.) Ρ. Μεντσού (Γουατ.) Φ.Β. Ντε Κλερκ

(Ν. Αφρ.) Ν. Μαντέλα (Ν. Αφρ.) Γ. Αραφάτ (Παλαιστίνη) Γ. Ραμπίν (Ισραήλ) Σ. Πέρες (Ισραήλ) Τζ. Ρότμπλατ (Μ. Βρετ.) Οργάνωση Πάγκουας Χ. Ράμος-Όρια

(Α. Τίμορ) Κ.Φ.Χ. Μπέλο (Α. Τίμορ) Τζ. Γουίλιαμς (ΗΠΑ) Διεθνής εκστρατεία για την απαγόρευση χρήσης ναρκών κατά προσωπικού Τζ. Χιουμ (Β. Ιρλ.) Ντ. Τριμπλ (Β. Ιρλ.) Γιατροί Χωρίς Σύνορα Κιμ Ντάε Γιουνγκ

(Ν. Κορέα) Ο ΟΗΕ και ο γενικός γραμματέας του Κ. Άναν (Γκάνα) Τζ. Κάρτερ (ΗΠΑ) Σ. Εμπάντι (Ιράν)