Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

146

description

Η βασική θέση αυτού του βιβλίου μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: οι εξαντλητικοί αγώνες που οι επαναστάτες όλου του κόσμου διεξάγουν σε πολλά μέτωπα έχουν σαν επακόλουθο να βλέπουν την ανθρώπινη ζωή μονάχα από την άποψη της ιδεολογίας τους είτε να αναγνωρίζουν αυτά μονάχα τα γεγονότα της κοινωνικής ζωής που σχετίζονται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό με τη σκέψη και τη δράση τους. [...] (από τον πρόλογο του συγγραφέα)

Transcript of Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Page 1: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 2: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 3: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 4: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

WILHELM REICH

ΤΑΞΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ KAI ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

Μετάφραση: Θέμης Μιχαήλ

ΠΕΜΠΤΗ ΕΚΔΟΣΗ

«ΔΙΕΘΝΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ»

Page 5: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Το βιβλίο ROÜ WIUIKLM RKICII Ταξική Συνείδηση και Σεξουαλική Χει-ραφέτηση, ffè μετάφραση τοΰ Θέμη Μι/αήλ, έκδόθτρ« από τη «ΔΙΕΘΝΗ ΒΙΒΛΙΟΘΙΙΚΗ» ΤΟ Νοέμβριο τοΟ 1972.

Τίτλος πρωτοτύπου: What is Class Consciousness?

Τυπογράφε to: Λουκά Γιοβάνη, Βαλτετσίου 35, ΆΘήνα.

Πέμπτη Έκίοση: Σεπτέμβριος 1999.

Κεντρική Διάθεση: Βιβλιοπωλείο « Μ Α Γ Ρ Ο Ρ Ο Δ Ο » , Δελφών 2 και Διδότου, Τ.Κ. 106 80, ΆΟήνα· τηλ.-fax 36.08.635.

Page 6: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Δυνάμει τον 'Ε&νιχοϋ Διατάγματος της 4-2-33» αί δημοσιεύσεις «ΤΙ είναι ή ταξική συνείδηση» ύπό Ernst Pareil xal «Δ ιαλεχτ ιχός υλισμός teal ψυχανά-λυση» vnà Wilhelm Beich, νπ αύξοντα άριβμύν 1 χαί 2 της πολιτιχο-φνχολογιχης σειράς τον Σε-ξουαλιχοϋ Πολιτιχοϋ Τύπου, Κοπεγχάγη-Πράγα-Ζυρίχη, όμοϋ μεθ' άπασων των δημοσιεύσεων τής ώς Λνω σειράς, άποσύρονται χαί κατάσχονται, ώς θέτονσαι έν χινδύνφ τήν δημοσίαν τάξιν xal άσφά λειαν.

41230-35 11 2 Β Βερολϊνον 9-4-35 GESTAPO

Page 7: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 8: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Ή βασική θέση αύτοΰ τοΰ βιβλίου μπορεί νά συνοψιστεί ώς έξης : of έξαντλητιχοί άγώνες τιού ol έπαναστάτες δλου τοΰ κό-σμου διεξάγουν σέ πολλά μέτωπα Ιχουν σάν έπακόλουθο νά βλέ-πουν τήν άνθρώπινη ζωή μονάχα άπό τήν άποψη της Ιδεολογίας τους είτε νά άναγνωρίζουν αϋτά μονάχα τά γεγονότα της κοινω-νικής ζωής πού σχετίζονται σέ μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό μέ τή σκέψη καΐ τή δράση τους. "Ομως οί περισσότεροι κάτοικοι τής γης, γιά λογαριασμό των όποίων Αγωνίζονται, γνωρίζοντας έλά-χιστα η τίποτα γιά τούς άγώνες τους, τΙς θυσίες καΐ τή σκέψη τους ζουν την καταπιεσμένη τους ύπαρξη χωρίς νά έχουν συνείδηση τής κστάστασής τους, υποστηρίζοντας έπομένως τήν κυριαρχία τοΰ κε-φαλαίου. 'Εάν κανείς τιροσπαθήσει νά άνακαλύφει πόσοι άπό τά 40 έκατομμύρια ένηλίκων γερμανών πολιτών πραγματικά σοκάρον-ται άπό τΙς έκτελέσεις τών γερμανών έπαναστατών καΐ πόσοι δια-βάζουν Αδιάφορα τήν εϊδηοεαγραφία τών έφημερίδοιν, θά καταλάβει άμέσως τό σκοπό αύτοΰ τοΰ έργου : τόν ένσρμονιομό τής συνείδησης τής έπαναστστικής πρωτοπορίας μέ αυτήν τής μέσης άνθρώπινης ύπαρξης. 'Εμείς θά περιοριστούμε νά δώσουμε ένδείξεις καΐ νά θέ-σουμε έρωτήματα πού μέχρι τώρα 7ΐαραβλέφθηκαν άπό τό έργα-τικό κίνημα. Μπορεί νά ύπιίρχουν δευτερεύοντα σφάλματα, dibi £νας άπό τούς λόγους τής άποτυχίας τοΰ έπαναστατικοΰ κινήματος βρίσκεται άχριβώς στό δτι ή πραγματική ζωή τών άτόμων διαδρα-ματίζεται σε έπίπεδο διαφορετικό άπό αύτό πού πιστεύουν ol πρω-τεργάτες τής κοινωνικής έπανάστασης πού βασίζονται σέ μιά βαθύ-τερη γνώση τοΰ κοινωνικού είναι. Εϊθε αύτό τό έργο νά έρμηνευθεϊ σάν μιά έκκληση τών μέσων άπολιτικών άτόμων πρός τούς μέλ-λοντες ήγέτες τής έπανάστασης γιά περισσότερη κατανόηση : μιά έκκληση δτι θά πρέπει νά ζητούν λιγότερη γνώση τής «πορείας τής Ιστορίας» καΐ νά έκφράζουν καλύτερα τά δεινά καΐ τΙς έπιθυμίβς τους, 6τι θά πρέπει νά μιλούν λιγότερο θεωρητικά γιά τόν «ύποκει μενικό παράγοντα» τής Ιστορίας καΐ νά τόν κατανοούν καλύτερα αάν τή ζωή τών μαζών.

Page 9: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 10: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

'Αντί γιά πρόλογο στή Γερμανική Ιχδοση

Α. ΡΑΝΝΕΚΟΕΚ

Δέν βρισκόμαστε παρά μονάχα στίς άπαρχές ένός νέου έργα-τικοϋ κινήματος. Τό παλιά κίνημα Ενσαρκώνεται στα κόμματα, xal ή πίστη στό κόμμα άποτελεΐ σήμερα τήν Ισχυρότερη τροχοπέδη στήν Ικανότητα βράσης της έργατικής τάξης. Γι' αύτό τό λόγο δέν έπιζητοϋμε νά δημιουργήσουμε Ινα νέο κόμμα. βχι γιατί είμαστε ελάχιστα πολυάριθμοι — Ινα όποιοδήποτε κόμμα είναι στήν άρχή άριθμητικά περιορισμένο — άλλά γιατί σήμερα ίνα χόμμα δέν μπορεί νά είναι παρά μια δργάνωση πού Ιχει oà στό-χο νά διβνθύνει xal νά έξουσιάσει τό προλεταριάτο. Σ ' αυτό τόν τύπο όργάνωσης Αντιπαραθέτουμε τήν άκόλουθη άρχή : ή έργα-τική τάξη δέν θά μπορέσει νά έπιβεβαιωθεΐ σαν τάξη καΐ νά νική-σει παρά μέ τόν βρο νά πάρει τΙς τύχες της στά Ιδια της τά χέρια. Καθήκον των έργατών δέν είναι νά Αποδέχονται τά συνθήματα μιας όποιασδήποτε όμάδας — καΐ τά δικά μας δεν άποτελοϋν έξαίρεση —, άλλά νά σκέφτονται Από μόνοι τους, νά Αποφασίζουν καΐ νά ένερ-γοϋν αύτοί οΐ Ιδιοι. Γι' αύτό τό λόγο, σ' αύτή τή μεταβατική πε-ρίοδο, θεωρούμε σάν τά φυσικά βργανα διαφωτισμού τους τΙς όμΑ-8ες έργασίας, τούς κύκλους μελέτης καΐ συζήτησης, που σχημα-τίσθηκαν άπό μάνες τους καΐ ψάχνουν μόνες νά βρουν -ri δρόμο τους.

Αύτός 6 τρόπος Αντίληψης των πραγμάτων βρίσκεται σέ όξεία άντίφαση μέ τΙς παραδοσιακές Ιδέες γιά τό ρόλο τοϋ κόμματος σάν Απαραίτητου όργάνου διαφώτισης τοϋ προλεταριάτου. Άπό έδώ πηγάζει ή Αντίσταση πού συναντά καΐ ή άπόρριψή του άπό πολυ-άριθμους κύκλους πού, παρόλα αύτά, δέν θέλουν πιά νά (χουν καμ-μιά σχέση OÖTC μέ τό σοσιαλιστικό Κόμμα οδτε μέ τό κομμουνι-στικό Κόμμα. "Ως (να μέρος, αυτό χωρίς Αμφιβολία όφείλεται στή δύναμη πού διατηρεί ή παράδοση : 6ταν κάποιος Ανέκαθεν ίβλαιε την πάλη των τάξεων σάν μιά πάλη κομματική καΐ μιά πά-λη μεταξύ κομμότων, τον είναι πολύ δύσκολο νά δει τά πράγματα κάτω άπό τήν άποχλίειστιχή όπτιχή γωνία της τάξης καΐ της τα-ξικής πάλης. 'Αλλά έπίσης ώς Ινα μέρος βρισκόμαστε μπροστά στήν απερίφραστη Αντίληψη 8τι, παρόλα αύτά, άναλογεΐ στό κόμμα Ινας ρόλος Αποφασιστικός μέσα στήν πάλη τοϋ προλεταριάτου γιά τή χειραφέτησή του. Στή συνέχεια θά έξετάσουμε πιό λεπτομερειακά αύτή τήν άντίληψη.

Πρόκειται, μέ δυό λόγια, γιά τήν άκόλουθη διάκριση : ένω τό κόμμα είναι μιά ίνωση άτόμων πάνω σέ μιά βάση Ιδεών, ή τάξη είναι μιά Ινωση πάνω στή βάση κοινών συμφερόντων. Τό Αν κάποιος Ανήκει σέ μιά τάξη προσδιορίζεται άπό τή λειτουργία του στό προτσέσσο παραγωγής, λειτουργία πού Ιχει σάν έπακάλουθο κ α-θ ο ρ ι σ μ έ ν α σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α . Στήν περίπτωση τοϋ κόμμα-

9

Page 11: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τος, ή σύνδεσή του μέ άλλα πρόσωπα προϋποθέτει τ α υ τ ό σ η μ ε ς ά π ό ψ c ι ς σχετικά μέ τά θεμελιώδη κοινωνικά ζητήματα.

Κάποτε πιστεύονταν, γιά λόγους θεωρητικούς καΙ πρακτικούς, ότι αύτή ή θεμελιώδης διαφορά θά έξαφανίζονταν μέσα στούς κόλ-πους τοΰ ταξικού κόμματος, τοΰ «έργατικοΰ κόμματος». Κατά τήν περίοδο Ανάπτυξης της σοσιαλδημοκρατίας, κυριαρχούσε ή Εντύπωση β τι αυτό τό χόμμα θά έγκΑλιαζε προοδευτικά όλους τούς έργαζομένους, είτε σάν μέλη είτε σάν συμπαθούντες. ΚαΙ, χαθώς ή θεωρία Ανήγγελλε βτι ταυτόσημα συμφέροντα γεννούν Αναγκα-στικά ταυτόσημες Ιδέες καΙ σκοπούς, ή διάκριση Ανάμεσα στήν τάξη καΙ τό κόμμα, β πως πιστεύονταν, θά έξαλείφονταν σέ δλοένα αυξανόμενο βαθμό. "Ομως τίποτα παρόμοιο δέν συνέβη. Ή σο-σιαλδημοκρατία παρέμεινε μειοψηφία, καΙ μάλιστα έκτεθειμένη στίς έπιθέσεις νέων έργατικών όμάδων ' γνώρισε όρισμένα σχί-σματα, ένώ δ ίδιος της ό χαρακτήρας ύφίστατο μιά μεταμόρφωση καΙ μερικά Αρθρα τοΰ προγράμματός της είτε Αναθεωρήθηκαν είτε έρμηνεύθηκαν μέ όλότελα διαφορετική έννοια. Ή κοινωνία δέν Αναπτύσσεται κατά τρόπο εύθύγραμμο, χωρίς Αλματα καΙ όπισθο-χωρήσεις, Αλλά μέσα Από Αγώνες καΙ Ανταγωνισμούς. Ταυτόχρονα μέ τή διεύρυνση της έργατικής πάλης, αύξάνεται ή δύναμη τοΰ έχ-θροϋ : ή Αβεβαιότητα καΙ ή Αμφιβολία, ίσον Αφορά τήν έκλογή τοΰ δρόμου πού πρέπει νά Ακολουθηθεί, Αναγεννώνται άβια κοπα ο ιύ πνεϋμα των Αγωνιστών. ΚαΙ ή Αμφιβολία συντελεί στα σχίσματα, στίς έμφύλιες διαμάχες καΙ στίς συγκρούσεις τάσεων μέσα στούς κόλπους τοΰ έργατικοΰ κινήματος.

Είναι μάταιο νά θρηνούμε γι' αυτές τΙς διαιρέσεις καΙ γι' αύτούς τούς φραξιονιστικούς Αγώνες, θεωρώντας τα σάν κάτι όλέθριο πού δέν θά ίπρεπε νά ύπάρχει καΙ καταδικάζει τούς έργάτες στήν Αδυναμία. Έχει συχνά υπογραμμισθεί Από τΙς στήλες αύτης της έπιθεώρησης : ή έργατική τάξη δέν είναι Ανίσχυρη έπειδή είναι διαιρεμένη. Αλλά Αντίθετα είναι διαιρεμένη έπειδή είναι Αν-ίσχυρη. ΚαΙ ό λόγος γιά τόν όποιο τό προλεταριάτο πρέπει vi Αναζητήσει νέους δρόμους συνίσταται σέ τοΰτο, βτι ό Αντίπαλος έχει τόση δύναμη ώστε νά χάνουν οι παλιές μέθοδοι τήν Αποτελε-σματικότητΑ τους. Ή έργατική τάξη δέν θά βρει αύτούς τούς δρό-μους ώς διά μαγείας. Αλλά μέ σκληρές προσπάθειες καΙ μέ έντονο προβληματισμό, μέσα Από τή σύγκρουση Αντιτιθέμενων Απόψεων καΙ τΙς Αδυσώπητες μάχες Ιδεών. Είναι δικό της ϊργο νά βρει τό δρόμο της, κι' αύτός είναι ό λόγος ύπαρξης τών διχογνωμιών καΙ τών έσωτερικών Αγώνων. Είναι υποχρεωμένη νά Απορρίψει τΙς Απαρχαιωμένες Ιδέες, τΙς παλιές χίμαιρες καΙ Ακριβώς ή δυσκολία αύτοΰ τοΰ καθήκοντος προκαλεί τίς τόσο μεγάλες διαιρέσεις.

Είναι έξίσου Αναγκαίο νά άποφύγουμε νά τρεφόμαστε μέ τήν αύτ απάτη βτι αύτοί ol Αδυσώπητοι κομματικοί Αγώνες καΙ οι συγκρούσεις Απόψεων είναι φυσιολογικές μονάχα σέ μεταβατική περίοδο, 8πως τώρα, καΙ βτι θά έξχφανισθοϋν στή συνέχεια, γιά νά ένισχυθεϊ ή ένότητα περισσότερο Από ποτέ. Βέβαια, στήν έξέλιξη

10

Page 12: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

της ταξικής πάλης, κάποτε συμβαΐνιι β λες ol δυνάμεις νά συνενώ-νονται γιά νά κατακτηθεί μιά μεγάλη νίκη καΐ ή ένάτητα πού πραγμα-τοποιείται μ' αύτύ τύν τρόπο νά {χει σαν έπακόλουθο τήν έπανά-σταση. 'Αλλά σ' αύτή τήν περίπτωση, παρόμοια βπως καΐ μετά άι& κάθε νίκη, παρουσιάζονται άμέσο>ς διχογνωμίες σχετικά μέ τύν καθορισμό των νέων Αντικειμενικών στόχων. Γιατί τότε τύ προλεταριάτο ξαναβρίσκει άναπότρεπτα στύ δρόμο του τά πιό δύσκολα καθήκοντα : νά συντρίψει όλοκληρωτικά τόν έχθρό, νά όργανώσει τήν παραγωγή, νά δημιουργήσει μιά νέα τάξη πραγμά-των. Είναι Αδύνατον ίλοι ol έργαζόμενοι, 8λες ol κατηγορίες καΐ δλες ol όμάδες, πού συχνά τά συμφέροντά τους Απέχουν πολύ άκόμα άιΛ τό νά είναι όμοιογενη, νά σκέφτονται καΐ νί αισθάνονται μέ τύν Ιδιο τρόπο καΐ νά βρίσκονται σέ όμοφωνία, άπό τήν πρώτη στιγμή καΐ Από μόνοι τους, 8σον άφορα τΙς μελλοντικές τους ένέργειες. 'Επειδή άκριβώς είναι προορισμένοι νά άνακαλύψουν μόνοι τδ δρό-μο τους, γι* αύτϊ δημιουργούνται ol πιό ίντονες διχογνωμίες, Αντι-μάχονται ό (νας τόν ίλλο κα(, μ' αύτό τόν τρόπο, κατορθώνουν έπιτέλους νά Αποσαφηνίσουν τΙς Ιδέες τους.

Βέβαια, έάν όρισμένα πρόσωπα μέ κοινές άντιλήψεις συγκεν-τρωθούν για νά έξετάσουν Από κοινοΰ τΙς προοπτικές δράσης, γιά νά έπιτύχουν μιάν Αποσαφήνιση μέ τή συζήτηση, γιά νά προπαγαν-δίσουν τΙς Ιδέες τους, μπορούμε, άν θέλουμε, νά δώσουμε σ' αυτές τΙς όμάδες τό βνομα «κόμματα». Τ4 όνομα δέν έχει σημασία, μέ τύν 8ρο 8τι αΰτά τά κόμματα θά όρίσουν στόν έαυτό τους ίνα ρόλο όΧάτεΧα διαφορετικό Από αυτόν πού όποσχοπονν νά παίξουν τά σύγχρονα κόμματα. Ή πρακτική δράση, ή συγκεκριμένη πάλη, είναι ύπόθεση των Ιδιων των μαζών, πού δρουν σάν σύνολο μέσα στούς κόλπους τών φυσικών σχηματισμών τους, καΐ είδικώτερα τών όμάδων έργατών βπως διαμορφώνονται μέσαστήν παραγωγική διαδικασία, ot όποιες Αποτελούν τΙς μονάδες της πραγματικής μά-χης. θά ήταν παραλογισμός νά βλέπαμε τούς Αγωνιστές μιας τά σης νά Απεργούν ένώ ol Αγωνιστές μ ιός ίλλης έπιμένουν νά έργά ζονται. Σ ' αύτή τήν περίπτωση, ot Αγωνιστές τών δύο τάσεων πρέπει νά πάνε νά έκθέ σουν τΙς Απόψεις τους στή γενική συνέλευση τοϋ έργο στασίου, ώστε νά μπορέση τό σύνολο τών έργατων νά Αποφασίσει Αφοϋ λάβει ύπ* 8ψη 8λα τά στοιχεία τοϋ ζητήματος. Δεδομένου τοΰ άπεριόριστου χαρακτήρα της πάλης καΐ της τεράστιας Ισχύος τοϋ έχθροϋ, πρέπει, γιά νά κατακτηθεί ή νίκη, νά έπιστρατευθοϋν ύλες ol δυνάμεις τών μαζών, 8χι μονάχα ή ύλική καΐ ήθική δύναμη μέ τήν προοπτική της δράσης, ή ένότητα καΐ ό ένθουσιασμός. Αλλά έπίσης ή πνευματική ένεργητικοτητα πού προκύπτει άπό τή διαύ-γεια της σκέψης. ΚαΙ ή σπουδαιότητα αύτών τών κομμάτων ή «όμάδων γνώμης» συνίσταται σέ τοϋτο, 8τι συμβάλλουν στή γέ-νεση αύτης της όξυδέρκειας μέ τΙς Αναμεταξύ τους διαμάχες, τΙς συζητήσεις τους, τήν προπαγάνδα τους. Μέσω αύτών τών όργάνων αύτο - Αποσαφήνισης, ή έργατική τάξη κατορθώνει νά διακρίνει, γιά δικό της λογαριασμό, τό δρόμο της έλευθερίας.

11

Page 13: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Νά γιατί τά κόμματα μ' αύτή τήν έννοια (καΐ παρόμοια it Ιδια ή σύλληψή τους) δέν χρειάζονται χαθόλου τΙς άκαμπτες καϊ άναλλοίωτες δομές. "Απέναντι σέ κάθε μεταβολή της κατάστασης, σέ κάθε καινούργιο καθήκον, τά πνεύματα άποχωρίζονται γ là νά ξανασυγκεντρωθοϋν μί διαφορετικό τρόπο ' έμφανίζονται Αλλες όμάδες μέ Αλλα προγράμματα. Δεδομένου τοϋ ρευοτοϋ χαρακτή-ρα τους, είναι πάντοτε Ικανά νά προσαρμοσθούν στήν καινούργια κατάσταση.

Τά σύγχρονα ίργατικά κόμματα ϊχουν ίνα Βιαμετρικά άντί-θετο χαρακτήρα. "Εχουν Αλλωστε διαφορετικό σκοπό : νά πάρουν τήν έξουσία καϊ νά την άσκήσουν άποκλειστικά γιά Βικό τους 6φε-λος. Μακριά από τό νά έπιζητοϋν νά συμβάλουν στή χειραφέτηση της ίργατικής τάξης, έννοοΰν νά κυβερνήσουν αύτά τά tola καϊ πα-ρονσιάζουν αύτά το πράγμα κάτω άπό τά μανδύα της άπελευθέρώ-σης τοϋ προλεταριάτου. Ή σοσιαλδημοκρατία, πού τήν άνάπτυξή της πρέπει νά άναζητήσουμε στύ χρυσή έποχή τοϋ Κοινοβουλίου, άντιλαμβάνεται αύτή τήν έξουσία μέ τή μορφή μιας κυβέρνησης στηριγμένης σί μιά κοινοβουλευτική πλειοψηφία. "Οσο γιά TO κομμουνιστικό Κόμμα, αύτό ωθεί τή θέληση της κυριαρχίας μέχρι τΙς πιό άκραϊες της συνέπειες : τή δικτατορία τοϋ Κόμματος.

'Αντίθετα μέ τά κόμματα πού περιγράψαμε προηγουμένως, τά κόμματα αύτί είναι άπϊ τή φύση τους σχηματισμοί μέ δχαμ-τττες δομές πού ή όμοιογένειά τους ίξασφαλίζεται μέσω των κατα-στατικών, των πειθαρχικών μέτρων, τών διαδικασιών εΙσΒοχής καϊ διαγραφής. "Οντας μηχανισμοί κυριαρχίας άγωνίζονται γιά τήν έξουσία διατηρώντας τούς άγωνιστίς στήν «εύθεία όϋό» μέ τή βοήθεια τών έξουσιαστιχών στοιχείων πού διαθέτουν κυριαρχικά, ένώ ταυτόχρονα προσπαθούν νά εντείνουν διαρκώς τήν επέκτασή τους, νά διευρύνουν τή σφαίρα ίπιρροής τους. Δέν θέτουν στύν έαυτό τους τό καθήκον νά μάθουν τούς έργάτες νά σκέφτονται άπ& μόνοι τους, άλλά άντίθετα νά τούς έκγυμνάσουν νά τούς μεταμορ-φώσουν σί πιστούς καϊ άφοσιωμένους όπαδούς τών θεωριών τους. Ένώ ή ίργατική τάξη, γιά νά ένισχύσει τΙς δυνάμεις της καϊ νά νι-κήσει, χρειάζεται μιάν άπεριόριστη ίλευθερία πνευματικής άνά-πτυξης, ή ισχύς τον κόμματος βασίζεται στήν καταστολή δλωτ τών άηάφεων πού δέν είναι σύμφωνες μέ τή γραμμή. Στό έσωττ-ρικό τών «δημοκρατικών» κομμάτων, αύτό τό άποτέλεσμα έπι-τυγγάνεται μέ μεθόδους πού διασώζουν τά προσχήματα της έλευ-θερίας, στά δικτατορικά κόμματα μέ τή θηριώδη καϊ άπροσχημά-τιστη καταστολή.

'Ορισμένοι έργαζόμενοι ήδη άντΛαμβάνονται Ατι ή κυριαρχία τοϋ σοσιαλιστικού Κόμματος ή τοϋ κομμουνιστικού Κόμματος δέν θά σήμαινε παρά τήν ήγεμονία, μέ καμουφλαρισμένη μορφή, μιας άστικής τάξης, καϊ (τσι θά διαιώνιζε τήν έκμετάλλευση καϊ τήν ύποδούλωση. 'Αλλά, κατά τή γνώμη τους, θά ϊπρεκε νά οίκο-δομήσουμε στή θέση τους (να «έπαναστατικό Κόμμα» πού θά άπέβ-λεπ* πραγματικά στήν άγχαθ Ιδρυση τής προλεταριακής έξουσίας

12

Page 14: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

χαΐ της κομμουνιστικής κοινωνίας. Στήν περίπτωση αύτή δέν πρό-κειται καθόλου γιά (να κόμμα μέ τήν έννοια πού καθορίστηκε προηγουμένως, γιά μιά όμάβα έπεξεργασίας καΐ έκφρασης Από-ψεων πού μοναδίχος της στόχος είναι νά διαφωτίσει. Αλλά πρόκει-ται γιά fva κόμμα μέ τή σύγχρονη έννοια τοϋ βρου, fva κόμμα πού Αγωνίζεται γιά νά κατακτήσει τήν έξουσία και νά τήν έξασκήσει αύτό τό Ιδιο μέ σκοπό νά τή χρησιμοποιήσει γιά τήν Απελευθέρωση της έργατικής τάξης, καΐ αυτό μέ τήν Ιδιότητά του της πρωτοπορίας, της όργάνωσης της συνειδητής έπαναστατικής μειοψηφίας.

Ή ίδια ή έκφραση «έπαναοτατιχό Κόμμα» Αποτελεί όξύ-μωρο αχήμα, περιέχει μιαν έννοιολογιχή άπίφαση Ένα κόμμα τέτοιου είδους δέν μπορεί νά είναι έπαναστατικό. 'Εάν είναι, τότε είναι μέ τήψ ίδια bvota πού δίνουμε τό βνομα «έπανάσταση» σέ μιά κυβερνητική μεταβολή πού πραγματοποιείται σάν έπακόλουθο σχετικά βίαιων πιέσεων, βπως γιά παράδειγμα ή γένεση τοϋ Τρίτου Ράΐχ. Φυσικά, δταν έμεΐς μιλάμε γιά έπανάσταση, έχουμε ύπ' βψη τήν προλεταριακή έπανάσταση, τήν κατάκτηση τής έξουσίας άπό τήν έργατική τάξη.

Τό «έπαναστατικό Κόμμα» έχει σάν θεμέλιο τήν Αντίληψη δτι ή έργατική τάξη δέν μπορεί νά κατορθώσει τίποτα χωρίς μιά 4μάδα Αρχηγών (κανών νά νικήσουν. Αντί γι' αυτήν καΐ στή θέση της, τή μπουρζουαζία καΐ νά σχηματίσουν μιά νέα κυβέρνηση, μέ Αλλα λόγια τήν πεποίθηση βτι ή έργατική τάξη είναι Ανίκανη νά πραγματοποιήσει ή Ιδια τήν έπανάσταση. Πάντα σύμφωνα μ' αύτή τή θεωρία, ol Αρχηγοί θά δημιουργήσουν τήν κομμουνιστική κοι-νωνία μέ διατάγματα δηλαδή ή έργατική τάξη είναι Ακόμα Ανίκανη νά διευθύνει καΐ νά όργανώσει ή ίδια τήν έργασία της καΐ τήν παρα-γωγή της.

Αύτή ή θέση δέν είναι ώς fva σημείο βάσιμη, τουλάχιστον πρός τό παρόν; Δεδομένου δτι σήμερα ή έργατική τάξη, σάν μάζα. Αποδείχνεται Ανίκανη νά κάνει τήν έπανάσταση, δέν είναι Αναγκαίο νά τήν κάνει Αντί γι' αυτήν καΐ στή θέση της ή έπαναστατική πρωτο-πορία, τό κόμμα; Kai αύτό δέν θά Ισχύει δσο ol μάζες θά υπομένουν Αγόγγυστα τόν καπιταλισμό ;

Αυτός ό τρόπος Αντίληψης τών πραγμάτων θέτει άμεσα καΐ Αλλα έρωτήματα : Ποιόν τύπο έξουσίας θά έγκαθιδρύσει fva τέ-τοιο κόμμα μέσω της έπανάστασης; Πώς θά κατορθώσει νά νικήσει τήν καπιταλιστική τάξη; Ή Απάντηση έρχεται Από μόνη της : έπειδή θά έξεγερθοΰν ol μάζες πράγματι, μόνο ol έπιθέσεις τών μαζών, οί μαζικοί Αγώνες καΐ Απεργίες, επιτρέπουν τήν Ανατροπή της παλιάς κυριαρχίας- Έτσι, τό ((έπαναστατικό Κόμμα» δέν θά κατορθώσει ποτέ τίποτα χωρίς τήν έπέμβαση τών μαζών.

Εφόσον τά πράγματα έχουν Ιτσι, θά συαβεΐ Ινα Από τά Ανο ένδεχόμενα. Είτε οί μάζες έπιμένουν στήν ανάπτυξη της δράσης τους : Μακριά Από τό νά έγκαταλείψουν τόν Αγώνα γιά νά Αφήσουν τό νέο κόμμα νά κυβερνήσει Ανενόχλητο, όργανώνουν τήν έξουσία

13

Page 15: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τους ατά έργοστάσια καϊ ατά έργαστήρια καϊ προετοιμάζονται γιά νέους άγώνες, μέ στόχο αύτή τή φορά τήν όριστική συντριβή της κυριαρχίας τοϋ Κεφαλαίου. Μέσω τών έργατικών συμβουλίων, σχηματίζουν μιά κοινότητα ίλο καϊ περισσότερη συμπαγή καϊ, μ' αύτό τόν τρόπο. Ικανή νά άναλάβει τή όιενβννση της κοινωνίας βτό σύνολό της. Μέ δυό λόγια, ol μάζες άποδείχνουν 6τι δέν ήταν τόσο άκατάλληλες γιά νά κάνουν τήν έπανάσταση ίσο πολλοί Ισχυρί-ζονταν. 'Από τή στιγμή αύτή, δημιουργείται Αναπότρεπτα μιά δια-μάχη άνάμεσα στίς μάζες καϊ τό νέο κόμμα πού διεκδικεί γιά τόν έαυτό του τό μονοπώλιο της έξουσίας καϊ πού είναι πεπεισμένο χάρη στή θεωρία δτι τό κόμμα πρέπει νά άποτελεΐ τήν ήγεσία της έργατικής τάξης, 6τι ή αυτενέργεια τών μαζών δέν είναι παρά παρά-γοντας άταξίας καϊ άναρχίας. Είναι τότε ένδεχόμενο τό ταξικό κί-νημα νά {χει άποκτήσει τόση δύναμη πού νά τοϋ έπιτρέψει νά παρα-κάμψει τό κόμμα. 'Αλλά ένδέχεται έπίσης τό κόμμα, συμμαχώντας μέ άστικά στοιχεία, νά συντρίψει τούς έργαζόμενους. "Οπως καϊ νά ίχει τό πράγμα, τόσο στή μιά περίπτωση 6σο καϊ στήν άλλη, τό κόμμα αποκαλύφθηκε αάν έμπάύιο στήν έπανάσταση. 'Επειδή θέλει νά είναι κάτι άλλο άπό όργανο προπαγάνδας καϊ διαφωτισμού. 'Επειδή όρίζει στόν έαυτό του σάν Ιδιαίτερη άποστολή του νά διευ-θύνει καϊ νά κυβερνήσει.

Είτε, στή δεύτερη περίπτωση, ol έργατικές μάζες συμμορφώ-νονται μέ τή θεωρία τοϋ κόμματος καϊ τοϋ έγκαταλείπουν τή διεύ-θυνση της πορείας τών πραγμάτων ' άκολουθοϋν τά συνθήματα πού ίρχονται έκ τών άνω καϊ, πεπεισμένες (βλέπε Γερμανία 1918) 6τι ή νέα κυβέρνηση θά πραγματοποιήσει τό σοσιαλισμό ή τόν κομμου-νισμό, ξαναπαίρνουν τό δρόμο της έργασίας. Ή μπουρζουαζία κινη-τοποιεί έπΐ τόπου 6λες τΙς δυνάμεις της, πού ol ταξικές τους ρίζες δέν ϊχουν άκόμα καταστραφεί : τήν οίκονομική της δύναμη, τήν τεράστια πνευματική έξουσία της, τήν οίκονομική της ήγεμονία στά έργοστάσια καϊ στίς μεγάλες έπιχειρήσεις. Τό κόμμα πού κυβερνά, πολύ άδύναμο γιά νά άντισταθεΐ σ' αύτή τήν έπίθεση, δέν μπορεί νά διατηρηθεί στήν έξουσία παρά μονάχα δείχνοντας μετριοπάθεια, πολλαπλασιάζοντας τΙς παραχωρήσεις καϊ τΙς όπισθοχωρήσεις. Τότε διακηρύσσουν δτι elvai άύύνστο νά γίνει κάτι καλύτερο πρός τύ παρόν, δτι θά ήταν τρέλλα άπό μέρους τών έργατών νά θέλουν νά έπιβάλουν ούτοπικές διεκδικήσεις με τή βία. Καϊ (τσι τό κόμμα, στερημένο άπό τή μαζική δύναμη πού χαρακτηρίζει μιάν έπαναστα-τική τάξη, μεταμορφώνεται ai πράκτορα συντήρησης της άστι-χης έξουσίας.

Λέγαμε μόλις προηγουμένως 6τι, σέ σχέση μέ τήν προλετα-ριακή έπανάσταση, ίνα «έπαναστατικό Κόμμα» άποτελεΐ όξύμωρο σχήμα, θ ά μπορούσαμε νά διατυπώσουμε το Ιδιο πράγμα μέ διά-φορο τρόπο : στήν (κφραση «έπαναστατικό Κόμμα», ό όρος «έπα-ναστατικό» ύποδηλώνει άναγκαστικά μιάν άστική έπανάσταση. Πράγματι, κάθε φορά πού ol μάζες έπενέβησαν γιά νά άνατρέιρουν μιά κυβέρνηση καϊ στή συνέχεια έμπιστεύ&ηκαν τήν έξουσία σ* ίνα

14

Page 16: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νέο χόμμα, βρεθήκαμε μπροστά ai μιαν άστιχή in ανάσταση, παρα-κολουθήσαμε τήν άντιχατάσταση ένός κυρίαρχου στρώματος άπό ένα άλλο, καινούργιο κυρίαρχο στρώμα. Αυτό συνέβη στό Παρίσι, δταν τό 1830 ή μπουρζουαζία τοϋ χρήματος διαδέχθηκε τούς μεγάλο γαιοκτήμονες, βταν τό 1848 ή βιομηχανική μπουρζουαζία κατέλαβε τή θέση της χρηματιστικής μπουρζουαζίας— ένώ τό 1870, τό σύνολο της μπουρζουαζίας, μεγάλη καΐ μικρή, έγκαθίστατο στήν έξουσία. Αύτό συνέβη καΐ κατά τή ρωσσική έπανάσταση, όταν ή κομματική γραφειοκρατία άρπαξε τήν έξουσία με τήν Ιόιότητα τοϋ διευθυντικού στρώματος. 'Αλλά στίς μέρες μας, τόσο στή δυτική Εύρώπη δσο καΐ στήν 'Αμερική, ή μπουρζουαζία έχει πολύ γερές καί σταθερές ρίζες στά έργοστάσια καί στις τράπεζες γιά νά μπορέσει μιά κομματική γραφειοκρατία νά τήν άποδιώξει καί νά πάρει τή θέση της. Τό μόνο μέσο γιά νά νικηθεί ή μπουρζουαζία παραμένει πάντοτε ή δράση των μαζών, ή άπό μέρους τους κατάληψη των έργοστασίων καί οικοδόμηση της συμβουλιακής τους όργάνωσης. Πάντως, σ' αύτή τήν περίπτωση, φαίνεται ξεκάθαρα δτι ή πραγμα-τική δύναμη βρίσκεται στίς μάζες, πού άφανίζουν τήν κυριαρχία τοϋ Κεφαλαίου στό μέτρο πού ή ίδια τους ή δράση έπεκτείνεται σέ πλάτος καί σέ βάθος.

"Οσοι λοιπόν όραματίζονται £να «έπαναστατικό Κόμμα» δέν κατανοούν παρά σέ περιορισμένο μονάχα βαθμό τά διδάγματα τοϋ παρελθόντος. Λαμβάνοντας ύπ' βψη δτι τά έργατικά κόμματα, τό σοσιαλιστικό καί τό κομμουνιστικό Κόμμα, έγιναν δργανα κυριαρ-χίας πού συμβάλλουν στή διαιώνιση τ»]ς έκμετάλλευσης, άρκοΰνται νά συμπεράνουν δτι : «χρειάζεται νά τά καταφέρουμε καλύτερα !» Μ' αύτό τόν τρόπο ίθελοτυφλονν μπροστά στό γεγονός δτι ή Απο-τυχία των διαφόρων κομμάτων όφείλεται σέ μιά πολύ γενικώτερη αίτια, καί συγκεκριμένα στή θεμελιώδη άντίφαση πού ύπάρχει άνάμεσα στή χειραφέτηση της τάξης, στό σύνολό της καί μέ τΙς Ιδιες της τΙς δυνάμεις, καί τήν έκμηδένιση της δραστηριότητας τών μαζών άπό μιά φιλεργατική νέα έξουσία. 'Απέναντι στήν παθη-τικότητα καί τήν Αδιαφορία τών μαζών, αύτοαναχηρύσσονται σέ έπαναστατική πρωτοπορία. 'Αλλά έάν οί μάζες παραμένουν Αδρα-νείς, αίτία είναι δτι δέν κατορθώνουν Ακόμα νά διακρίνουν τό δρόμο τοϋ Αγώνα, της ταξικής ένότητας, ένώ προαισθάνονται ένστικτώδικα τόσο τήν κολοσσιαία δύναμη τοΰ έχθροϋ δσο καί τό γιγάντιο χαρα-κτήρα τών καθηκόντων πού τίθενται μπροστά τους. Πάντως, δταν οί περιστάσεις θά Ης έχουν ωθήσει σέ δράση, θά πρέπει νά έκπλη-ρώσουν αύτό τό καθήκον : νά όργανωθοΰν κατά τρόπο αύτόνομο, νά πάρουν στά χέρια τους τά μέσα παραγωγής, νά έξαπολύσουν τήν έπίθεση ένάντια στήν οίκονομική έξουσία τοΰ Κεφαλαίου. Καί γιά μιάν Ακόμα φορά θά φανεί ξεκάθαρα δτι κάθε ύποτιθέμενη πρω-τοπορία, πού έπιδιώκει, σύμφωνα μέ τό πρόγραμμά της, νά διευ-θύνει καί νά έξουσιάσει τΙς μάζες μέσω ένός «έπαναστατικοϋ Κόμ-ματος», Αποτελεί Ιναν άντιδραστικό παράγοντα, Από τήν Ιδια τή φύση αύτης της Αντίληψης.

15

Page 17: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 18: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

•Γύρω στό 1930 δέν είχο άκόμα τήν παραμικρή Ιδέα γιά τΙς φυσικές δημοκρατικές σχέσεις πού άνοπτύσσονται άνάμεσα ατούς έργαΖομένους στόν τόπο της δουλειάς TOUC. Ol τότε πρόσφατες σε£ο-οΙκονομικές θεωρήσεις σχετικά μέ τόν άνθρώπινο δομικό σχη-ματισμό τοποθετούνταν μέσα ατό πλαίσια της σκέψης τών Μαρξι-στικών κομμάτων. Τόν καιρό έκείνο έργαΖόμουν σέ Φιλελεύθερες, Σοσιαλιστικές καΙ Κομμουνιστικές πολιτιστικές όργανώσεις καΙ 6-τον παρουσίαζα τή σεΕο-ο(κονομ·'ο πίε£ο τόν έαυτό μου νά χρησι-μοποιώ τά τρέχοντα Μαρξιστικά κοινωνιολογικά συνθήματα. Ή τεράστια διάσταση άνάμεσα στή αεΕο-οίκονομική κοινωνιολογία καΙ τό χυδαίο οίκονομισμό ήδη γίνονταν αίσθητή αέ πολλές έπΙπονες άντοκλήσεκ: μέ διάφορους κομματικούς άΕιωματούχους. 'Αλλά έ-φόσον άκόμα πίστευα στή βασικά Επιστημονική φύση τών Μαρξ ι στικών κομμάτων, ένα μονάχα πρόγμα δέν μπορούσα νά κατα-λάβω: γιατί ol άνθρωποι τοϋ Κόμμοτος καταπολεμούσαν τά κοινω-νικά έπακόλουθα της Ιατρικής μου έργασίας μέ ιδιαίτερη βιαιότητα τή στιγμή άκριβώς πού μάΖες ύπαλλήλων, βιομηχανικών έργστών, μικροεπιχειρηματιών, σπουδαστών κλπ., έρχονταν διψασμένες γιά τή γνώση της Ζωής στίς όργσνώοεις μέ οεΕο-σίκονομικό προσανα-τολισμό.

"Οσο σημαντικώτερα ήταν τά κοινωνικά έπακόλουθα τοϋ μα-Ζικοΰ-ψυχολογικοΰ έργου, τόσο βιαιότερα γίνονταν τά άντίμετρα τών κομματικών πολιτικών. "Ηδη τό 1932 τόσο ol Σοσιαλιστικές ό-σο καΙ ol Κομμουνιστικές όργανώοεις, πορά τΙς έντονες διαμαρτυ-ρίες τών ίδιων τους τών μελών, απαγόρεψαν τή διανομή τών έρ-γων που δημοσίευε ή Verlag fur Sexualpolitik, μέ έδρα τότε τό

17

Page 19: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Βερολίνο. Απειλήθηκα μέ έκτέλεση μόλις ό Μαρξισμός θά έπαιρ-νε τήν έΕουσία απτή ΓερμσνΙο Τό 1932, αέ όντϊθεση μέ τήν εκφρο-σμένη θέληση τών μελών τους, oi Κομμουνιστικές όργανώσεις στη Γερμανία άπέκλεισαν τους σεΕο-οίκονομικούς πολιτικούς άπο τις συγκεντρώσεις τους, όπως είχαν κάνει καΙ ο< Σ οσιαλ-δημοκράτες οπτήν Αύοτρία ήδη άπό τό 1Θ2Θ κοΙ τό 1930 Διώχθηκα καΙ άπό τΙς δύο όργονώσεις έπειδή εΙσήγαγα τή σεΕολογ'α οπτήν κοινωνιο-λογία κοΙ ύπέδειΕα τά διδόγμστό της σχετικά μέ τόν άνθρώπινο δομικό σχηματισμό. 'Ανάμεσα στό 1934 καΐ τό 1937, ήτσν ol όζκ ωματοϋχοι τών Κομμουνιστικών Κομμάτων πού έπονειλημμένσ ύ-πενθύμιΖαν απτούς φασιστικούς κυκλους τής Ευρώπης τόν ·έπικΐν-δυνο· χαρακτήρα τής σεΕο-οίκσνομΙας. ΤΙς σεΕο-οικσνομικές δη-μοσιεύσεις Τΐς σταμάταγαν στά σύνορα τής Σοβιετικής Ρωσσια«. καΙ τΙς έστελναν πίσω, παρόμοια όπως καΐ τ κ; μάΖες τών φυγάδων πού προσπαθούσαν νά άποφύγουν τό Γερμανικό φασισμό. Αύτά εί-ναι γεγονότα πού δέ μπορεί νά άντικρούσει κανένο έπιχείρημα».

Βίλχελμ Ράιχ Πρόλογος στήν τρίτη έκδοση τής

«Μαζικής Ψυχολογίας τον Φασισμού», 1945

Ή μελέτη πού άκολουθεΐ γράφτηκε άπό τόν ΡάΙχ, μέ τό ψευδώνυμο "Ερνστ Πάρελλ, τό 1933 στή Δανία άπου είχε βρεθεί èEôpKKOC άπό τή Γερμανία. Τό Γενάρη αΰτοϋ τοΰ χρόνου ό "Αν-ταΛφ Χίτλερ έγινε ό τελευταίος καγκελλάριος τής Δημοκρατίας τής Βαϊμάρης καΐ δρχιΖε ή κυριαρχία τών Γερμανών ΝαΖΙ. Μιά σύντομη σκιαγράφηση τής διομόρφακ^ς τής Ιστορικής συγκυρίας μέσο στήν άποΐα γράφτηκε, θά ρΙΕει κάποιο φως πάνω στά έπιχε»-ρήματσ κα) τά ένδιαφέροντα τοΰ Ρόΐχ.

Ή ή TTC* τής δεύτερης Γερμανικής ΑύτοκρστορΙας τό 1918 άφησε ένα κενο έΕουσΙας στή Γερμανία, Απου γιά μισόν αΙώνα ή αΙκσνομική άνάπτυΕ'η (καΙ ε<δικώτερο ή έκβιομηχάνηη) είχε προ-πορει/τεί άπά τήν πραγματική πολιτική όργόνωση τής κοινωνίας. Ή άποτυχημένη άστική έπανάστοση τοΰ 1θ4β καΙ τό έπακόλουθά της, ή προκατασκευασμένη Βισμαρκιανή «έπανάστοση έκ τών άνω·, έΕοσφόλκ*σν τήν έπιβϊωοη καΙ τήν άνάπτυΕη μιάς συντηρητικής μπουρΖαυσΖΙας πού κρατούσε άβέθακι τά ήνία τής έΕουσΙας σέ <ΜμμοχΙα μέ τούς γαιοκτήμονες Γιοϋνκερς. Τά κράτος ήταν στήν

18

Page 20: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

άντίληψη τών έργατών καϊ μικροαστών μιά ξέχωρη κοινωνική δύ-

νομη στήν κορυφή της πυραμ.δας (έφόσον ό τρόπος της όιομορ-

φωσής του είχε ένιαχύσει τήν άστική ιδεολογία που έντυνε τό

κράτος μέ τόν κάλπικο μανδύα τοϋ ξέχωρου και ύπερταξικού κοι-

νωνικού θεσμού) — μιά κοινωνική δύναμη πού υποστήριζε τόν μο-

νόρχη καϊ ύ no στηρίζονταν άπό τή δύναμη ένός καλογυμνασμένου

μόνιμου στρατού και ένός συγκεντρωτικού διοικητικού μηχανισμού.

Ή έπιθιωοη της έξουσίος της ταξικής συμμαχίας πού διαχειρίζον-

ταν τό κράτος έγινε θρύψαλα κατό τόν πόλεμο τοϋ 1914-18, έναν

πόλεμο, πού είχε πάντως υποχρεωθεί νά έξαπολύσει γιά χάρη τών

συμφερόντων της.

Τό Σοοιαλ-δημοκρατικό Κόμμα (SPD) ιδρύθηκε τό 1869 μέ

τή δραστήρια ύποοΓήριξη τών πρόοφστα δημιουργημένων συνδικά-

των, κοΙ γιά μερικά χρόνια είχε ποραμείνει ήμιποράνομο. 'Αντιπρο-

σώπευε τήν πάλη του όλοένα αυξανόμενου βιομηχανικού προλετα-

ριάτου γιά τά άστικοδημοκρστικό -δικαιώματα· πού δέν κατορθώ-

θηκε νά έξοαφαλιστοϋν τό 1646, και στίς δυό τελευταίες δεκαε-

τίες του 19ου αίωνα άσπάστηκε μιάν Ιδιαίτερα ντετερμινιστική άνα-

θεώρηση του Μαρξισμού, πού άνταποκρίνονταν ατό χαμηλό έπίπε-

δο της πολιτικής Σωής της γερμανικής τάξης ούτής τής έποχής

'Από δποψη ύποστήριξης έγινε μαΖικό κόμμα κατά τήν πρώτη δε-

κοετία του 20ου αΙώνα. Ή άρνηση του SPD νά άντιτα-

χθεϊ στήν άπόφααη τών στρατοκρατών κοΙ βιομηχάνων γιά τήν δι-

εξαγωγή πολέμου τό 1914 είχε αάν έπακόλουθο τήν έμφόνιση έ-

νός àντκιολεμικοΰ κινήματος ατά άριστερά του SPD, τό όπαϊο

περιλάμβανε στους κόλπους του έπσναστάτες, είρηνιοτες καϊ προ-

χωρημένα τμήματα τής έργατικής τάξης. Αύτό τό κίνημα άντιπρο-

σωπεύονταν ατό πολιτικό πεδίο άπό τό Ανεξάρτητο Σοαιαλ-δημο-

κρβτικό Κόμμα ( U S P D ) πού άποσχίστηκε άπό τό S P D τό 1917

καϊ παρέσυρε μαΖΙ ταυ τό 40% τών μελών του τελευταίου, άλλά ή

πραγματική όργανωτική του έκφραση ήταν οί άντιπαλεμικές διαδη-

λώσεις καϊ οί άπεργίες πού παρέλυαν τήν πολεμική παραγωγή.

Αύτά τά κινήματα αναπτύχθηκαν σημαντικά τό 1916, όταν ή φυ-

λάκιση του Σπαρτιοκιστή άντιμιλιταριστή ήγέτη Λίμπκνεχτ μέ τήν

κατηγορία τής προδοσίας όδήγησε αέ μιάν άπεργία 50.000 έργα-

των.

Τό 1917 ή Γερμανία καλύφθηκε άπό έργοατσσιακά συμβού-

λια πού όργανώθηκαν άπό τούς έργάτες στους τόπους έργσσίας

κοΙ τά όποια κοθοδήγηααν χιλιάδες έργατών στή συνέχιση τής πο-

19

Page 21: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ραγωγής σέ όριομένους τομείς κοΙ oè μσΖικές άντιπαλεμικές άπερ-γΙες oè Αλλους. Στ6 Κίελο οί ναύτες τοϋ στύλου τής Βαλτικής, έτκ>ρρεοομένο« θαθειό άπό τή δράση των Ρώοσων συντρόφων τους, στασίασαν μέ έπιτυχία ένάντιο στούς άΕιωματικούς τους καί, ένώ στά πολεμικό πλοίο κυμάτιζαν κόκκινες σημαίες, σχη-μάτιοον έπανοστοτικό συμβούλια καί êfieiaav τά στρατεύματα πού στάλθηκαν γιά νά συντρίψουν τήν έΕέγεροη νά ένωθοϋν μαΖί τους. ΟΙ βιομηχανικοί έργάτες κήρυΕαν γενική άπεργία αέ ύποστήριΕη τών ναυτών τοϋ Κιέλου, ένώ έγιναν λαϊκές έΕεγέρσεις κστα μή-κος τής Βαλτικής ακτής στό 'Αμβούργο, στή Βρέμη καί στό Λού-μπεκ. Ένα μήνα άργότερα ό λαός τοϋ Μονάχου άνοκηρυΕε τή σο· οιαλκττΜή δημοκρατία μέ πρόεδρο τόν δημοφιλή ήγέτη τοΰ USPD Κούρτ "Αίσνερ. Καταλήφθηκαν δημόσια κτίρια κ<ϋ έγκαταστάσεις έφημερίδων, κοί σχηματίστηκαν έργατοαγροτικά συμβούλια κστα τό πρότυπο τών Ρωσσικών σοβιέτ. Στό Βερολίνο οί έργάτες ά-καλούθησαν τήν έκκληση τοϋ USPD (καί εΙδ:κώτερα τής Σπαρτα-κκττικής του πτέρυγας) γιά τήν έγκαθίδρυση μιας δημοκρατίας βα-σισμένης πάνω στήν έΕουσΙα τών έργοστοσιακών συμβουλίων.

Τό SPD, υπό τήν ήγεσία τοϋ "Εμπερτ, πού είχε διαπραγμα-τευθεί μέ τό στρατό καί τάν αυτοκράτορα τό σχηματισμό κυβέρ-νησης, πανικοβλήθηκε καί όνοκήρυΕε τή δημοκρατία σέ μιά προ-σπάθεια νά συγκρατήσει τήν έικκαστοτική πολίρροο. Τό δτι οί άστικές πολπ·ικές προοπτικές τής κονοβουλευτικής δημοκρατίας, τών άστικών δικαιωμάτων καί τής καθολικής ψηφοφορίας, πού τό SPD είχε θέσει σάν στόχους του, ήταν σέ θέση νά προσελκύσουν τήν ύποστήριΕη ένός μεγόλου τμήματος τών γερμανών Αργατών, άκόμα κοί δταν ούτοΙ έπαιρναν ένεργό μέρος στό κίνημα τών έρ-γατικών συμβουλίων, μπορεί νό έΕηγηθεϊ μονάχα άπό τήν έλλειπε-ατατη ικανότητα πολιτικής έκφρασης τών συμφερόντων τους, πού είχε κληρονομηθεί όπό τή Δεύτερη Αύτοκρστορία, καί άπό τή συμ-μαχία όνάμεσα στό SPD καί τούς ήγέτες τοΰ ήττημένου γερμανι-κού στροτοΰ, πού νομιμοποιούσε τό ρόλο τοΰ SPD στήν κρίση καί ταυτόχρονα έπέτρεπε στή νέα κυβέρνηση νό καταστέλλει βίαια τΙς έκφράσεις τής λαϊκής εΕουσίος.

Τό USPD συνεργάστηκε προσωρινό μέ τό SPD γιά τό σχη-ματισμό μιάς υπηρεσιακής κυβέρνησης όλλό άποχώρηοε τόν έπο· μενο μηνα, τό Δεκέμβρη τοϋ 1918, διαφωνώντας μέ την όπόφαση τοΰ "Εμπερτ νό χρησιμοποιήσει τό στρατό γιό νά έκδιώΕει μερικούς έοαναστάτες ναύτες πού είχαν καταλάβει τό πρώην αύτοκρατορικό

20

Page 22: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Ανάκτορο τοϋ Βερολίνου. Τ6 USPD έΕακολούθησε νά άοκεϊ πίεση γιά νά γίνουν τά συμβούλιο τά πραγματικά όργανα τής πολιτικής εΕουσίας, άλλά ό δισταγμός του σχετικά μέ τό όν θά ύποστήριΖε τό SPD τό έκανε νά χάσει τήν πολιτική πρωτοθουλΙσ κα4 κατά τά τέλη τοϋ Δεκέμβρη τό πιό ριζοσπαστικό του τμήμσ, οί Σ πορτάκι στές, άποχώρησαν άπό τό USPD γιά νά ιδρύσουν τό Γερμανικά Κομμουνιστικό Κόμμα (KPD) . Έτσι ή βαθειό έχθρα άνάμεσα στο SPD κοΐ τό KPD γεννήθηκε άπό τις ίδιες τις περιστάσεις τοϋ σχη-ματισμού τοϋ τελευτο:ου, τό όποιο διακήρυσσε άτι τό USPD είχε •χάσει τό δικαίωμά του νά άποχαλεϊται σημαιοφόρος τών έπανο στατημένων μοΖών» (ένώ θεωρούσε όρθά ότι τό SPD είχε που-λήσει τό λαό άπροσχημάτκττσ). Αύτό τόν ίδιο μήνσ, τό συνέδριο τών έργατικών συμβουλίων που συνήλθε στό Βερολίνο ψήφισε μέ 400 ψήφους έναντι 75 τήν έγκατόλειψη κάθε άΕίωσης γιά τήν πολπική έΕουσία, μιά άπόφαση που όψείλοντον αέ μεγόλο βαθμό στήν έπιρροή τοϋ SPD μέσα ατά συμβούλια.

Ή πλειοψηφία τών Σπαρτακκττών ψήφισε στό KPD υπέρ μιας έκκλησης γιά μιά λαϊκή έΕέγερση, παρά τήν όντίθετη γνώμη δύο ήγετών τους, τοϋ Κΐάρλ Λίμπκνεχτ καΙ της ΡόΖας ΛούΕεμ-πουργκ, που είχαν θεωρήσει τη σχέση τών κοινωνικών δυνάμεων σάν άνωριμη γώ μιά τέτο:α απόπειρα Παρολο αύτό οί τελευταίοι άποδέχτηκαν τήν άπόφαση τής πλειοψηφίας. Ή έΕέγερση πνίγηκε στό αίμα άπό τό στρατό, άκολούθησε ή σύλληψη καΙ ή θηριώδης δολοφονία τοϋ Λίμπκνεχτ κα! τής ΛούΕεμπουργκ.

Μέ τήν άνασΰστοοη μιας ουμμσχίας τών κυρίαρχων τάΕεων, ή έΕουσία τής γερμανικής έργοτικής τάΕης είχε μπει στό Ζυγο γιά νά πραγματοποιηθεί μιά άργοπορημένη άστική έπανάσταση. Ή Δημοκρατία τής ΒΟΙμάρης βοσίΖοντον πάνω στό θρεττανικό Bille of Rights καΙ τό Γαλλικό Σύνταγμα. Ό μ ω ς ποτέ δέν άγκάλιασε τά συμφέροντα σρκετών τμημάτων τοϋ Γερμανικού λαού ώστε νά Ζωογονηθούν οί σκιώδεις έλευθερίες της. Ό φιλελεύθερος δικα-στικός Preuss, πού ήταν ό έπικεφσλής τής όμάδας πού έπεΕερ· γάστηκε τό σύνταγμα, έγραφε: ·Παντού συναντάμε τήν καχυπο-ψία. Οί Γερμανοί δέν μπορούν νά ànorwàEouv τήν παλιά πολιτική roue δειλία καΙ τό σεβασμό τους γιά τό αυταρχικό κράτος». Ή δημοκρατία βρέθηκε άμέσως άντιμέτωπη μέ τή Συνθήκη τών Βερ-σαλλιών σύμφωνα μέ τήν όποιο ή Γερμανία έπρεπε νά πληρώσει τεράστια ποσά στους Συμμάχους γιά πολεμικές έπανορθώσεις, νά

21

Page 23: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

άποδεχθεϊ τήν εύθύνη γ τ ή ν έΕαηάλυοη τοϋ πολέμου, νά χάσει Tic ànoHttec της καϊ νά πβριορΙοει Tic ένοπλες δυνάμεις της σέ 100.000 δνδρες. Οί άντιπρόσωηοι τών πιό προχωρημένων ομάδων τοϋ διεθνούς κεφαλαίου όνηούχησσν γιά τά πιθανά Επακόλουθα πού βό είχε πάνω στόν παγκόσμιο καπιταλισμό τό στοιχείο τής έ-θνικιστικής έκδίκησης τής Συνθήκης (πού κστά κύριο λόγο όΕίωνε ή Γαλλία). ΣτΙς «Οικονομικές Συνέπειες τής ΕΙρήνης» ό Κέϋνς όποκάλ-εσε τή συμφωνία «μηχανισμό αυταπάτης» μέ όρους πού ή-ταν «άτιμωτικοί, προσβλητικοί, άπεχθείς καϊ άποτροπραστικοί». 'Ε-πίσης τήν άποκάλεσε πράΕη «άπβρΙοκεπτης πλεσνεΕΙας» πού «έπέ-θαλλε στή Γερμανία μιά κατάσταση υποτέλειας·. Άποτέλεσμο τής Συνθήκης ήταν νά τεθεί ή δυναμική τής Γερμανικής καπιταλιστικής έπέκτασης κάτω άπό άκόμο Ισχυρότερη πίεση άπ' όσο riplv τό 1Θ14. Γράφοντος τό 1Θ30, ά Τρότακυ χαρακτήρισε αυτή τήν κατά-σταση πραγμάτων σάν τό «Αλυτο Ευρωπαϊκό δίλημυα» :

•Καθώς ol παραγωγικές δυνάμεις τής Γερμανίας όλοένα άναπτύσοονται καϊ άσο περισσότερη έπεκτατική δυναμική άπο-κτοϋν, τόσο περισσότερο άσφυκτιοϋν μέσα στά πλαίσια τοϋ κρατικού συστήματος τής Εύρώπης — ένός συστήματος πού μοιάΖει μέ τό «σϋστημο» τών κλουβιών ο' ένα φτωχό έπαρ-χιακό Ζωολογικό κήπο.Σέ κάθε καμπή τής συγκυρίας ό Γερ-μανικός κοπιτΟλομός βρίσκεται άντιμέτωπος μέ αύτά άκρι-βώς τά προβλήματα πού είχε προσπαθήσει νά έπιλύσει μέ τόν πόλεμο·.

Μετά τήν κατάληψη τοϋ Ρούρ άπό τούς Γάλλους, τόν μακρό-χρονο άποκλεισμό τής ΓερμσνΙος άπό τή Βρεττανίο, τήν κατάρρευ-ση τοϋ ήθικοΟ τών Γ ορμονών έΕαιτΙας τής Συνθήκης τών Βερσαλ-λιών, ήρθε ή μαΖική πληθωριστική κρίση τοϋ 1923 - ή ειρήνη σή-μαινε άκόμο μεγαλύτερες δοκιμασίες γιά τις ήδη έΕαντλημένες άπό τόν πόλεμο λαϊκές μάΖες:

«Αυτούς τούς μήνες ό λοός τοϋ Βερολίνου δέν μπορούσε νά κλείσει μάτι. Ό φόβος τής άβεβαιάτητας κρατοϋαε τους άνθρώπους Εάγριχτνους, κανείς δέν μπορούσε νά μείνει σπίτι. 'Ηταν μιά οΜ*|ση παράλυσης συνδυασμένη μέ τήν άέναη κί-νηση: ήσουν ψόφιος άπό κούραση κι όμως τά μάτια σου ή-ταν άρθάνοιχτα. Ό λ ε ς οί άνθρώπινες σχέσεις διαλύθηκαν, ή Ζωή είχε γίνει ένα άκστανόητο συνοθύλευμα άριθμών, καϊ κανείς δέν είχε τό κουράγιο νά βρει τί σήμαιναν.

•"Ετσι, όλοι συνωστίζονταν ατά καφενεία, οτά μπάρ, ατά

22

Page 24: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νάΐτ—κλάμη. Κάθε μέρο Εεφύτρωνε καΙ μιά καινούργια «έταιρία...», καΙ δλο τά μέρη ήταν κατάμεστο άπό κόσμο. 'Εφόσον ένα τέταρτο τοϋ πληθυσμού είχε πουλήσει δ,τι είχε καΙ δέν είχε, κ α) Αλλο ένα είχε άνταλλάΕει τά δολλάριά του μέ «χειροπιαστά άγαθά». Αρχισε ένα γενικό Εεπούλημα αν-θρώπινων ύπάρΕεων. Παρόμοια Απως στοάς άμαλους και-ρούς οι Ανθρωποι πουλάνε τήν έιργοσίο τους, τή δύναμή τους ή τή νοημοσύνη τους έτσι τώρα πουλούσαν τόν έαιττό τους, ψυχή καΙ σώμα. "Ανθρωποι πού τήν ήμέρα κερδοσκο-πούσαν στά πολύτιμα μέταλλο ή στά δέρματα, τή νύχτα έμ-πορεύονταν γυναίκες καΙ Αντρες, έρωτα καΙ βίταιο. Καθε τι είχε τήν τιμή του καΙ, μέ τό δολλάρκ» στά δύο έκατομμϋρια μάρκο, ή τιμή αύτή ήταν πολύ χαμηλή· (όπόσποσμα άπό τά «Σήμερα Είμαστε Αδέρφια- τού Λέο Λάνιο, ένα μυθιστόρημα τής έποχής)».

'Από τό 1924 ΑρχιΖε μιά μαΖική οικονομική άνόρθωση της Γερ-μανίας. ΟΙ σύγχρονες μέθοδοι μαΖικής παραγωγής, ή τυποποίηση, ol σύγχρονες μηχανικές έγκαταστάσεις καΐ ή διαφημιστική τεχνική έπαιΕσν μεγάλο ρόλο σ' αύτή τήν άνάκαμψη, όπως έπίοης καΙ ol βελτιωμένες συλλογικές διαπραγματεύσεις καΙ ή αΟΕηση τών πρα-γματικών μισθών. Τό σύστημα τών καρτέλ, παύ υπήρχε άπό δεκα-ετίες, άναπτύχθηκε σημαντικά καΙ όδήγηοε στά Ισχυρά βιομηχα-νκά κομπάϊν: HAPAG (ναυτιλ'α), SIEMENS (κατασκευές), VEREINIGTE STARYWERKE (χάλυβας) καΙ I.G. FARBEN, τό μεγαλύτερο κομπάϊν τοϋ κόσμου τήν έποχή ούτή, πού έλεγχε 4.000 γερμανικές έταιρίες καΐ 500 Εένες έπιχειρήαεις τό 1925. 'Αλλά πίσω άπά αύτή τήν οικονομική άνόρθωση βρίσκονταν μιά τεραστία είαροή άμερικσνικών κεφαλαίων, πού διστίθενταν εκτός τών άλλων γιά δημόοισ έργα, γιά άγροτικές έπιχορηγήσεις, γιά τήν έπέκταση τών κοινωνκών υπηρεσιών. 'Αποτέλεσμα τής καπιταλιστικής κρίσης τοϋ 1929 καΙ τής κατάρρευσης τής WALL STREET, ήταν νά άπο-ουρθοϋν τά βραχυπρόθεσμα άμερικσνικά δάνειο, πάνω στά όποια είχε στηριχτεί ή Γερμανική εύημερία. Γιά τή Γερμανία έπακολούθη-σε ή κοινωνική καταστροφή. ΣτΙς άρχές του 1929 ύπήρχαν δύο έκατομμύρια Ανεργοι, στις άρχές τοϋ 1932 ό άριθμός τους έφτασε τά 6 έκστομμύρια καΙ κατά τά τέλη ταϋ ίδιου χρόνου μόλις λιγώ-τεροι άπό τό μισά τοϋ έργατικοϋ πληθυσμού ήταν Ανεργοι.

Τό 1922 ή Γερμανική κυβέρνηση είχε ύπσγράψει τή Συνθήκη τοϋ Ρσπάλλο μέ τήν ΕΣΣΔ, ούμφωνα μέ τήν όπο(α ο) δύο ήττημέ-

23

Page 25: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νοι τοϋ πολέμου έγκαθίδρυαν στενές διπλωματικές καΙ οικονομικές σχέσεις. Ό Βικτόρ ΣέρΖ, πού βρίσκονταν τότε ατό Βερολίνο και δούλευε γιά τήν Κομιντέρν, έγραψε άργότερα τά άκόλουθα:

•Είδωμένη άπό έδώ, ή Ρωσαική Επανάσταση φάνηκε σάν ένα λαμπρό κατόρθωμα. Διατηρούσε όλη σχεδόν τή λάμψη της γιά πρωτοφανέρωτη δικαιοσύνη και κοινωνική όργάνωοη καθώς και γιά χωρίς προηγούμενο δημοκρατία. Αυτό ίσχυε τόσο γιά μας άσο κα4 γιά τό πλοτύ κο:νό κα όκομα και γιά μερικούς όντιδροστικούς. Οί σοσιαλδημοκράτες ήταν οί μονοί πού δέν έβλεπαν τίποτε άλλο άπό τό πόσο κόστισε ή 'Επανά-σταση, τό δεσποτικό της χοροκτήρσ, τήν πείνα και τους μα-κρόχρονους πολέμους» ('Απομνημονεύματα ένός 'Επανα-στάτη»).

"Ομως παρόλα αύτά τό SPD συνεργάζονταν μέ τή Σοβιετική Ρωσσία γιά τή σύναψη έμπορικών συμφωνιών, πού περιλάμβαναν τή μυστική παραγωγή Γερμανικών πολεμικών ειδών, άπαγορευμένη άπό τή Συνθήκη τών Βερσαλλιών, σέ Ρωσσκό έδαφος, μακρια άπό τά μάτια τών σχολαστικών συμμάχων.

Ή Ιστορία τοϋ KPD άπό τήν ϊδρυσή του μέχρι τή διάλυαή τοο άπό τους ΝαΖΙ είναι ή Ιστορία τοϋ μεγαλύτερου προπολεμικού Κομ μουνιστικοϋ Κόμματος στήν Ευρώπη κα4 ταυτόχρονα τοϋ λιγωτερο Αποτελεσματικού άπό πολιτική άποψη. Στερημένα άπό έναν έπα νΟστστικό θρίαμβο τό 1919 καΙ μέ τήν πρώτη του ήγεαία δολοφο-νημένη, προσπάθησε χωρίς έπιτυχία νά ήγηθεϊ νέων έΕεγέροεων τά 1921 (ή «Δρόση τοϋ Μάρτη») καΙ τό 1923:

« Ό Τρότσκυ έΕηγεϊ τή Γερμανική ήττα μέ τήν «κρίση τής έπσναστστικής ήγεσ'ας», όλλά αύτή ή κρίση είναι έκφροοη δύο άλλων κρίσεων: τής κρίσης τής λαϊκής συνείδησης καΙ τής κρίσης μιας ήδη γραφειοκρατικοποιημένης Διεθνούς... "Επρεπε νό βρεθούν άποδιοποριαϊοι τράγοι. Άπό τήν ήττα προέκυψε τό ψεύδος, οί κυρώσεις, ή πειθαρχία πού διαφθείρει συνειδήσεις. Κανείς δέν μιλούσε γιά τό θεμελιώδες σφάλμα. Ό λ ο τό Κόμμα Ζούσε μέ την άθέλητη μπλόφα τών μόνιμων στελεχών πού ή κύρια Φροντίδα τους ήταν νά μήν έρθουν σέ άντίθεση μέ τους άνωτέρους τους. Ή ψευδής πληροφόρηση άρχιΖε άπό τή βάση της γραφειοκρατικής πυραμίδας χ όρη στό προσωπικό συμφέρον τοϋ φτωχού υπαλλήλου τού κόμμα-τος ό όποιος, άπλώς γιά νά χάσει τή δουλειά του, βεβαίω-

24

Page 26: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ve τόν όργσνωτή της Κεντρικής Επιτροπής δτι πράγματι είχε στή διάθεσή του πενήντα άνθρωπους καί δτι τά πενήντα μάου-Ζερ είχαν άγορσστεί — ένώ στήν προγμστικότητα είχε δεκα άνθρώπους καί έψαχνε μάταια νά Opei μάουΖερ για νά άγο-ράοει Ή ψευδής πληροφορηση άνέβαινε άπά βαθμίδα σέ βαθμίδα μέσω τής δλης ίεραρχίος τών γραμματέων, έται που τελικά ό εκπρόσωπος τής Κεντρικής 'Επιτροπής τοϋ KPD μπορούσε νά πεϊ στάν Προεδρο τής Διεθνούς «Είμαστε έτοι-μοι··, τή στιγμή πού τ'ηοτα δέν ήταν έτοιμο κοϊ όλοι τά ήΕε-ρσν μέσα στά Κάμμα εκτός άπά τούς συντάκτες τών εμπι-στευτικών έκθέσεων· (Βικτάρ ΣέρΖ, στά ίδιο).

Μετά άπά αύτές τίς ήττες, τά KPD άπέτυχε νά διαμορφώσει μιά δική του πολιτική προσαρμοσμένη στις συνθήκες μιας «άμαλής· περιόδου. Έχοντας μπολσεβικοποιηθεί τά 1Θ23 μέ ντιρεκτίβες τής Μόσχας, άκολουθοϋσε κατά γράμμα τή γραμμή τής Κομιντέρν δλη αύτή τήν δεκαετία, καί κατάληΕε νά μήν είναι ουσιαστικά τίποτα περισσοτερο άπά πράκτορος τής Σοβιετικής έΕωτερικής πολιτικής. "Οτι αύτάς ά ρόλος ήταν άλότελα άουμβίβαοτος μέ τήν άντιπρο-οώπβυαη καί υπεράσπιση τών συμφερόντων τής Γερμανικής έργατι-κής τάΕης, έγινε σύντομα φανερό. Έ ν α μικρά παράδειγμα: τό 1Θ21 ά Κ ράσα ιν λαϊκάς έπίτροπος έΕωτερικού έμπ ορίου τής ΕΣΣΔ, προειδοπο'ησε σέ μιά συνέντευΕη μέ τή «Rote Fahne» (τήν ήμε-ρήσια έφημερ δα τοϋ KPD) δτι μιά ένδεχόμενη άποργία τών Βερο-λινέΖων έργοστοσιακών έργατών θά παρεμπάδιΖε τήν παραδοστ) μηχανικού έΕοπλισμοΰ στήν ΕΣΣΔ... .

Τά Γερμανικό 'Εργατικά Κομμουνιστικά Κάμμα (KAPD) Ιδρύ-θηκε τάν 'Απρίλη τοΰ 1920 άπά μιά όμάδα άναρχικών, συνδικαλι-στών Kai άντιεΕσυσιασΓΐκών μαρΕκττών πού άντιτάσοονταν στήν πρόθεση τοϋ KPD νά πάρει μέρος στίς κοινοβουλευτικές έκλογές (τή χρονιά αύτή τά KPD πήρε μισά έκαταμμύριο ψήφους). Μετά άπ' αύτό ή Ιστορία τοϋ KAPD ουοκοτίΖετο». Ή προοπάθειά του νά θεμελιώσει σέ θκ>ι·Ίχανική βάση, τήν πολιτική έΕουσία, μέοα στά πνεύμα τών πιά προχωρημένων τμημάτων τοϋ κινήματος τών συμ-βουλίου/ τοΰ 1917 είχε ήδη υπονομευτεί άπό τίς κατοπινές πολιτι-κές έΕελΙΕεις. Πάντως ή Ιστορία του καί ή έηιρροή του δέν είναι εύκολο νά έκτιμηθοϋν γιά τάν Ιδια λόγο πού είνυι δύακολο νά ά-ποκαλυφθεϊ ή Ιστορία τοϋ ρόλου τών άναρχικών και τής κολλεκτκ βοποίηοης «ατά τάν 'Ισπανικά Εμφύλιο Πόλεμο — δ,τι δέν «πα-ρέβλεψε· ή άστική Ιντελλιγκέντσκι τών δυπκων πανεπιστημίων έ-

25

Page 27: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

χει σέ μεγάλο βαθμό καταπνιγεί άπό τό ènlwipo παγκόσμιο -κομ-μουνιστικό» κίνημα. Π όντως είναι γνωστό δτι τό KAPD συνεργά-ζονταν οτενά μέ τήν AAUD (Γενική Εργατική "Ενωση τής Γερ-μανίας), μιάν όμοσπονδιακή ένωση τών καταλοίπων τών έργοστο-σισκών συμβουλίων μετά τό 1920, όπότε είχε έκδοθεϊ ένας ναμος πού περιόριΖε τΙς δραστηριότητες τών έργοστασισκών ΛίμβουλΙων στήν έκφραση γνώμης μέ συμβουλευτικό χαρακτήρα γιά τις διευ-θύνσεις τών έργοστασίων. (Τό KPD δέν έκανε πατέ οΙ<Λητή τήν παρουοία ταυ οτό συνδικαλιστικό κίνημα και στρατολογούσε τά μέλη του κατά κύριο λόγο άπό τους Ανεργους — 80ο) ο τών μελών του τό 1932 ήταν Ανεργοι. Τό SPD συνεργάζονταν στενά μέ τή συνδικαλιστική γραφειοκρατία κστά τή διάρκεια δλης τής δεκαετίας τοϋ 1920). Προσηλωμένα σέ μιά πολιτική έΕω-κοινοθουλευτισμοϋ, βρισκόμενο σέ άντίθεση μέ τά σοσιαλδημοκρατικά συνδικάτα πού βασΙΖσνταν ατό SPD και χωρίς νά είναι ευπρόσδεκτο οτήν Κομμου-νιστική Διεθνή, έΕαιτΙας τής Αρνηοής του νά θέαει τά συμφέροντα τοϋ Μπολσεβίκικου Κόμματος υπεράνω τών συμφερόντων τοϋ γερ-μανικού προλεταριάτου, τό KAPD παρέμεινε έΕω άπό τά σημαντικά πεδία πολιτικής (χιΖήτησης, άποδυνομώθηκε, κθ) κατά τό τέλος τής δεκαετίας δέν ήταν παρά μιά μικρή θεωρητική όμάδα. ( Ό έκπρό-οωηος τοϋ KAPD οτό Συνέδριο τής Μόσχας τοϋ 1921 τάχθηκε με τή Ρωσσική 'Αριστερή 'Αντιπολίτευση καί φυγάδεψε τό κείμενο τοϋ λόγου τής Κολλοντάϊ ατό Συνέδριο σχετικά μέ τήν 'Εργατική 'Αν-τιπολίτευση στή Ρωσσία, μέ άποτελεσμα νά βγεϊ ατό Βερολίνο μιά γερμανική έκδοση τοϋ κειμένου),

Ή πολιτική τής Κομιντέρν, πού κατηύθυνε ό Στάλιν (κο) ό Μπουχάριν μέχρι τό 1928 όπότε •έκκοθαρίστηκε), ύποδιαιρεϊται αέ μιά σειρά Εεχωριστών «περιόδων». Ή «πρώτη περίοδος» (1917-1921) τής καπιταλιστικής άστάθειας άκοΛουθήθηκε άπό τή «δεύτε-ρη περίοδο» τής καπιταλιστικής σταθεροποίησης, κατό τήν όποΐα ή πολιτική τής Κομιντέρν ευνοούσε τό σχηματισμό στρατηγικών συμ-μαχιών μέ τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Τή διαδέχτηκε τό 192Θ ή «τρίτη περίοδος» τής γενικής καπιταλιστικής κρίοης κοί τής ριΖο-απαστικοπο'ησης τών μαΖών Σχετικά μέ τήν πολιτική τής Κομιν-τέρν, ό Τρότσκυ γράφει:

«Μπορεί νά λεχθεί άδίστακτο: κάνοντας άρχή όπό τό 1923, ούτε μιά στροφή τακτικής δέν έγινε έγκαιρο άπο τήν Κομιντέρν κάτω άπό τήν έπίδραοη μιας όρθής έκτίμηοης τής μεταβολής τών άντκειμενικών ουνθί^κών. 'Αντίθετα κόθε

26

Page 28: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

στροφή ήταν Αποτέλεσμα τής Ανυπόφορης όξυνσης τών αντι-φάσεων άνάμεσα στή γραμμή τής Καμιντέρν κοΙ τήν Αντικει-μενική κατάστοση»,

καΙ δτι «ή ήγεσία τής Κομιντέρν στάθηκε ανίκανη νά πρσβλεψει ή νά προλάβει οτιδήποτε. Τ6 μόνο πού μπορεί νά κάνει είναι νά καταγράψει -rie ήττες. ΟΙ άποφάσεις της καί τά άλλα ντοκουμέντα είναι, δυστυχώς, μονάχα κωμικές τα-χυδακτυλουργίες πίσω άπά τή ράχη τοϋ Ιστορικού προτσεά-σου».

Ή ήγεσία τοϋ KPD Ακολούθησε μιά καθοδική πορεία άπά Α-ποψη ποιότητος στό μέτρο πού τό Γερμονικό Κόμμα παραιτούνταν μέ όλοένα έππαχυνόμενο ρυθμό άπά τήν πολιτική αυτονομία του άπένσντι στή Μόσχα. «Ή γραμμή άπό τόν ΛΙμικνεχτ κοΙ τή Λού-Εβιχκχιργκ, μέσω τών ΛεβΙ και Μέγιερ, Μπράντλερ καΙ Ταλχόιμερ, Ρούθ ΦΙαερ καΙ Μάαλοου, ατόν Τέλμαν και τήν όμάδα του είναι μιά άλοφάνερη καθοδική γ ρ ^ μ ή άπό Αποψη γενικής πολιτικής Ι-κανότητας, öv καΙ όχι άπά Αποψη κουράγιου και αφοσίωσης. Αυτά τά πράγμα δέν Ισχύει καθόλου γιά όλα τά Αλλα Κομμουνιστικά Κάκιστα» (Eric Hobsbawm, New Left Review, Μάης 1Θ70).

Ή «τρπ-οπεριοδίτικη» γραμμή τής Κομιντέρν οχετικα με τό «σοσιαλφασιομό· ταϋτιΖε τή σοσιαλδημοκρατία και τό φασισμό σάν δίδυμες και έξΙσου έτιικίνδυνες Απειλές γιά τΙς δυνάμεις τής διε-θνούς προλεταριακής έπ ανά στάσης. Παρόλο πού είχε νά άντιμε-τωπΙαει μιά φασιαπκή δύναμη άλότελο ξέχωρη άπό αύτή τών σο-σιαλδημοκρατών, τό KPD όποδέχτηκε αύτή τή γραμμή πού στήν πράξη άπέκλειε τό σχηματισμό ένός έ ν κι (ου μετώπου KPDISPD ένοντίον τών ΝαΖΙ — ένα Αμυντικό μέτρο που έτσι κΓ Αλλιώς ή φυακή του έχθρότητα γιά τούς σοσιαλδημοκράτες ουσιαστικά Α-πέκλειε.

Κατά τό 1930 τό KPD είχε 124.000 μέλη και πήρε 4.590.000 ψήφους στίς έκλογές αύτής τής χρονιάς. ΣτΙς Ιδιες έκλογες, ol ψήφοι τών Ναΰ διογκώθηκαν σέ θ.000.000 Από 800.000 τά 1928, ένώ τό SPD πήρε 8.000.000 ψήφους. ΚαΙ βμως τά KPD εί-δε αύτές τΙς έκλσγές πάνω Απ' όλα σάν δκή του νίκη. Ή «Rote Fahne» περιέγραψε τά έκλογικά Αποτελέσματα τών ΝαΟ σάν «τήν Αρχή τοΟ τύλους» τους καΙ αΑν «τΑ Αποκορύφωμα τοϋ Έθνικοοο-σιαλιαπκοΟ Κινήματος στή Γερμανία. Αύτό πού ΘΑ έπακολουθήσει δέν jaiopel νό riva» παρΑ μονάχο ηοροκμΊ και πτώση». ΤΑ 1931 *Α ΚΡΟ έφτασε μέχρι τά σημείο νά υποστήριξε» τούς ΝαΖΙ στήν

27

Page 29: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

προσπάθειά τους νά πάρουν τή θέση τών σοσιαλδημοκρατών στήν Πρωσσία (πού τά SPD είχε κερδίσει ark; έκλογές). 'Ανίκανο νά άναλάβει πολιτκή πρωτοβουλία μπροστά στάν κίνδυνο τής άνερχά-μενης ναΖκττικής δύναμης, δέν δίστασε νά υποστηρίξει άτι ή κυ-ριαρχία τών ΝαΖΙ θά ήταν βραχύβιο καί θά χρηαίμευε γιά νά συν-τριβεί ή δύναμη τοϋ SPDI Αύτη τήν έποχή ά Τρότοκυ έγραφε τά έξής γιά τήν πολιτκή τοϋ KPD :

• Πρέπει νά πούμε ατούς προχωρημένους έργάτες μέ δυνα-τή φωνή καϊ άπερίφραστο: μετά τήν «τρ.τη περίοδο· τοϋ τυχοδιωκτισμού καί τής κουχησιοΑσγίας, άρχισε ή «τέταρτη περίοδος· — περίοδος mwiKoü καί συνθηκολόγησης·.

"Ο Reimut Reiche πορστηρεϊ άτι κστά τά 1928, Οταν 6 Βίλχελμ Ράιχ μπήκε ατά KPD (στήν πραγμοτικάτητα ά Ράιχ προσ-χώρησε ατά Αυστριακό Κομμουνιστικά Κάμμο τά 1927 καί ατά KPD δτσν έγκαταστάθηκε ατά Βερολίνο τά 1930), ·ή άμοιογένεια με-λών, ήγοσίας καϊ μοΖών, σάν μιας ένιαιας άγωνιστικής μονάδτς, είχε πάρει τάν κατήφορο». Μέ τήν δνδρωοή του οέ στιγμές ήττας τής έπσνάσταοης, μέ τήν έλλειψη πολιτικής εύκαμψίας πού τά διέ-κρινε Kai μέ τήν αυξανόμενη υποταγή του ànévcwn στήν πολιτική τοϋ Στάλιν, δέν υπάρχουν πολλές ένδείξεις δτι τά KPD άπστέλεσε ποτέ μιάν ·ένιαία άγωνιοτική μονάδα· («Σεξουαλικότητα καί Πάλη τών Τάξεων·, New Left Books, 1970).

Τό Γενάρη τοϋ 1932, ό Χίτλερ προσφώνησε αέ μιά μεγάλη ουγ-κέντρωση βιομηχάνων ατό Ντύσοελντορφ καί έξοσφάλισε τήν υ-ποστήριξη καί τή χρηματοδότηση μιας μεγάλης μερίδας τοϋ γερ-μσνκοϋ κεφαλαίου — τό ούσιωδέστερο τμήμα τοϋ λόγου του, οέ συμπυκνωμένη μορφή, είχε ώς έξης:

• Ό Κομμουνισμός είναι κάτι περισσότερο άπό έναν όχλο που περιφέρεται ατούς Γερμανικούς δρόμους μας. Κατακτάει όλόκληρο τόν Άντατικό κόσμο. Ή άνεργία ώβεϊ έκαταμμύ-ρια Γερμανούς νά βλέπουν τάν Κομμουνισμό σάν τό λογικό θεωρητικό τοίρι τής πραγματικής οίκονομικής τους κατάστα-σης. Αύτή εϊνοι ή ουσία τοϋ Γερμανικού προβλήματος. Δέν μπορούμε νά θεραπεύσουμε αύτή τήν κατάσταση μέ έκτακτο διατάγματα.

•Μονάχα μιά ριΖική λύση μπορεί νά βρεθεί — ή άναγνώρι-ση δτι μιά άνθηρή οίκονομκή Ζωή πρέπει νά προστατεύεται άπό ένα άνθηρο, ισχυρό κράτος. Πίσω άπό αύτή τήν οικονο-μική Ζωή πρέπει νά βρίακετοι ή άμετάκληττη πολιτική θέλη-

28

Page 30: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

oil τοϋ έθνους έτοιμη νά χτυηήοει, κοί νά χτυπήσει σκλη-

ρά·. "Οπως παρατηρεί ô Peter Sedgwick σέ μ:ά πρόσφατη βι-

βλιΟΝρπΊκή τών θεωριών γ ιό τό φασισμό: •ΟΙ σοσιαλιστές έπρεπε νά σταματήσουν τΙς προοπάθειές

τους νά άποδεϊξουν 6τι ό Χ.τλερ ήταν μιά μορισνέττα τοϋ κεφαλαίου καί, άντίθετα, νά τόν δοϋν σάν τόν προδρομο τής διαρκούς πολεμικής οικονομίας καί τοϋ κορπορστιστικοϋ σχε-διοσμοϋ·. (·Τό πρόβλημα τοϋ Φασισμού·, International Socialism 42, Φλεβάρης 1870).

Τό γεγονός δτι τά οίκοναμ:κά καί πολιτικά συμφέροντα μιδς τάΕης τίθενται συνώνυμα, καί δτι ή διάσταση άνάμεοά τους υπήρξε ή πηγή τής κοινωνικής άστόθειας άπό τό 1848 — αϋτό τό γεγο-νός φάνηκε τό 1917 μέ τό σύνθημα «δλη ή έξουσία στά σοβιέτ· καί τώρα έτΙθετο κατά τόν άντίστροφο τρόπο μέ τήν άνοδο τών ΝαΖΙ.

•Κανένα κίνημα χωρίς ένα είδος Ιδεολσγχοϋ παραλληλι-σμού μέ τόν μαρξιαμό δέν μπορούσε νά έλπίσει νό κρατήσει τά ή νια μιας κοινωνίας όπως ή Γερμανική, δπου τά δρια τοϋ ταξικού διαχωρισμού ήταν τόσο έντονα χαραγμένα... "Ολη ή άγωνισπκότητα καί αύτοθυσ'Λ, δλο τό μίσος γιά τό προ-νόμιο καί τή διαφθορά, δλη ή άπόφαση γιά τήν οικοδόμηση ένός καλύτερου καί ύγειέστερου κόσμου, πού στους έπο-νοστότες σοσιαλιστές συνδέονταν μέ μιά ταξική προοπτική γιά τήν κοινωνία, χαρακτήριζαν καί τους πρόδρομους τοϋ ναΖιστικοϋ κινήματος, μονάχα πού συνδέονταν μέ μιά φυλε-τική θεώρηαη. Ή δημαγωγία καί ή έξαπάτηοη έφαρμόΖονταν διαρκώς καί ένσυνειδητό, άλλά μέσα στά δρια μιας τρομερής είλκρίνειας. Pessima Corruptio Optimi: ol χειρότε-ρες διαστροφές γβννιώντοι άπό τή διαφθορά τών εύγενέ-στερων ένστίκτων — κοί ol χειρότερες κτηνωδίες όπό τή διοχέτευαη τής τοξικής άγωνκτπκότητας πάνω σέ μή-τα£ικούς στόχους· (στό Ιδιο).

"Ολα οώτά φαίνονται καθαρότερα βν άναλσγκττοϋμε δτι μο-νάχα ένα παλπκό κίνημα μέ άναπτιιγμένη κστ<*ίόηση τής κοινω-νικής όλότητας μπορούσε νά ριΖώσει τόσο σταθερά σέ τμήματα Αλων τών τάξεων τής γερμανικής κοτνωνίος. Το γεγονός δτι οί ΝαΟ τό κατάφεραν ένώ οί προοπτικές τοϋ KPD πορέμειναν τόσο περιορισμένες καί άπρόσπες, cFva» ένα θέμα με τό όποιο κστα-

29

Page 31: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

πιάνεται ά Ράιχ σ' αύτή τή μελέτη: «Ένώ έμεϊς παρουσιάζαμε OTIC μάΖες μεγαλοπρεπείς Ιστορικές άναλύοεις κοΙ οικονομικά έπιχει-ρήμΟτα σχετκά μέ Tic άντκράσεις τοϋ Ιμπεριαλισμού, ά Χίτλερ έ-θιγε τΙς έσώτερες χορδές τους·. Kol τά 1030 ά Emst Bloch έγραφε στήν «Κληρονομιά τοϋ Καιρού μας· : «ΟΙ χυδαίοι μαρξι-στές δέν δίνουν άρκετή προσοχή σέ δ,τι συμβαίνει στίς πιά πρω-τόγονες καΙ ουτοπικές παρορμήσεις. ΟΙ ΝαΖΙ ήδη έχουν ύπό τήν κατοχή τους αύτό τόν τομέα, καΙ θά άποδειχθεί όπωοδήπστε πολυ σημαντικός». "Αλλά τό μόνο άντιδοτο, έκτός άπό ένα όμυντικά καταπραϋντικό, στήν κρίση τής γερμανικής κοινωνίας πού έφερε τούς ΝαΖΐ στήν έΕουσία θά ήταν μιά προλεταριακή έπανάστοση — καΐ κομμιά τέτοια· πραγματική «λύση» δέν δια φαίνονταν, έπειδή άπό τούς άνθρώπους σάν τόν Ράιχ πού έφεραν μέσα στίς κριτικές τους τό πνεύμα τών προλεταριακών έΕεγέρσεων τοϋ 1917 έλλειπε είτε ή πολιτική καΙ πάνω άπ' δλα στρατηγική έμπειρία, είτε ή πολιτική βάση μέ τήν όποία ol άντιληψεις τους θά άποκτοϋοσν μεγαλύτερη πολιτική άπατελεομστικότητα. Παρό τΙς όνεπόρκειές του, τό KPD κυριάρχησε στή σκηνή τών έπσναστστικών δυνατοτήτων τής γερ-μανικής έργατικής τόΕης μέχρι τό 1925.

Έχοντας έργαστεί στή Βιέννη πόνω στήν ψυχανάλυση κοντά ατό Φρόυντ όπό τό 1920, ό Ράιχ είχε όλοένα καΐ περισσότερο ριΖο-απαστικοποιηθεί τόσο χάρη στήν άνάπτυΕη τής δικής του έπιοτη-μονικης δουλειάς όσο καΐ χάρη ατό γεγονότα που διαδραματίζον-ταν γύρω του, είδικώτερα τή μαΖική σφαγή τών ΒιεννέΖων έργα-τών πού είχαν κατέβει σέ γενική άπεργία τό 1927, στήν όποία ή-ταν αυτόπτης μάρτυρας. Είναι όμως άμφίβολο κατά πόσο ό Ράιχ κατανόησε τήν Ιστορική σημασία τής όπστυχίσς τής επανάστασης στήν κρίαιμη μεταιολεμική πολιτική συγκυρία στή Γερμανία, καΙ αυτά φαίνεται είδικώτερα άπό τό γεγονός άτι στή μελέτη του «Τί είναι ή ΤαΕική Συνείδηση» θέτει τήν όργανωτική δομή καί τόν τρόπο δουλειάς τοϋ ΣεΕ-πόλ σάν μιά έναλλακτική λυση à π έναντι οτήν Ιεραρχική καΙ άρτηριοσκληρωμένη δομή τοϋ KPD, ένώ πορο-λείπει νά άναφερθεί <ττό πρόσφατο κύριο όργσνωτικό προηγούμενο τοϋ πρώτου, τό κίνημα τών έργοστασιακών συμβουλίων. Πραγματι-κά, ά Ράιχ δέν κατανόησε άτι οτό γραφειοκρατισμό καΙ τήν άντι-δροστικότητο τών οταλκικών κομμάτων δέν μπορεί νά άντπσχθεϊ μιά όργανωτική δομή πού ήδη περιέχει, σέ έμβρυώδη έοτω κατά-σταση, αύτό πού θέλουμε νό άποφύγουμε. Δέν κατανόησε άτι δεν

30

Page 32: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

μπορούμε νά στηριχθούμε στό ν «έπαναστατικό· γροφειοκρατισμο και τή «λογική· Ιεράρχηση ένός «έπανοστστικού· κόμματος. Είναι όμως φανερό ότι τό μόνο ριέικό άντίδοτο στό κόμματα πού διψούν γιά πολιτική έΕουσία είναι ή δημοκρατική όργάνωση τών έ ρ γατών σέ έπΓτροπές δράσης και, τελικά, σέ έργατικά συμβούλιο — γενι-κές συνελεύσες της βόσης Καί άκόμο ότι ή όργανωτική Εομή τών τελευταίων είναι τό μόνο είδος προτύπου γιά τήν οποιαδήποτε μορ-φή συντροφικής συνεργασίας (ή άν θέλετε «οργάνωσης·) τών έπαναστατών έργατών.

Τό ΣεΕ-πόλ, τό Κίνημα γιά τή ΣεΕουολκη Οίκον ομΙο και Πο-λιτική (πού πρωτοίδρύθηκε στήν Αύστρία τό 1028, άλλά μέ τό όνομα Σοσιαλιστική Εταιρεία γιά τή ΣεΕουαλική Μελέ-τη καΙ Πληροφόρηση), ήταν τό 1830 μιά όμάδα πού δρού-σε μέσα στό έργστικό κίνημα. Ό Ράιχ ήταν ένα άπό τό ιδρυτικά μέλη του. Ένας μεγάλος άριθμός όμάδων νεολαίας, Ιατρικών συμ-βουλευτικών κέντρων και όμάδων δοοκάλων κοί γιατρών άνηκαν στό ΣεΕ-πόλ' όργάνωσαν όμάδες έργασίας, νυχτερινες μορφωτικές συνεδριάσεις καΙ συγκεντρώσεις σεΕουαλικής διαπαιδαγώγησης, άρχικά στις έργστικές συνοικίες τής Βιέννης και άργότερα σέ άλ-λες πόλεις. Τά κυριώτερο θέμστο ήταν ή στέγαση, ή σεΕουαλική υγιεινή, ή πρόληψη τής σύλληψης καΙ ή έκτρωση, θέματο πού εί-χαν όλα τήν έποχή έκείνη άμεση ριζοσπαστική πολιτική σημασία.

• Ήταν δυνατό γιά τόν Ράιχ στήν έποχή του να συνδέει κάθε αίτημα γιά τήν άπελευθέρωση τής σεξουαλικότητας άπό τό σύμπλεγμα τών δυνάμεων πού τήν κσταπίεΖαν οτό καπι-ταλιστικό σύστημα μέ ένο πολιτικό αίτημα πού κστοφερονταν άμεσα ένάντια στίς οικονομικές ρίΖες τού συστήματος. ΠαΤ" είναι άντικαμενικό γεγονός ότι τήν έποχή έκείνη κάθε βή-μα πρός τήν κατεύθυνση τής έλεΰθβρης σεξουαλικότητας εί-τε καταστέλλονταν άνοιχτά είτε πορειηοδΙΖοντσν άπό άμεσα αίσθητά αίτιο όπως ή έλλειψη σπιτιών και ή άκρίβεια τών άντισυλληπτικών. Ή οικονομική, φυσιολογική και ουτοπική λειτουργία που ό Ράιχ άπέδΰε στή σεξουαλικότητα μέσα στό πλαίσια τής άντίληψής του γιά τόν τρόπο έπίτευΕης τής άν-θρώπινης έλευθερίας ήταν άναμφίβολα άπαράδεκτα μηχανι-στική άπό πολλές άπάψεις, και μερικά άπό τά συμπεράσμστά του μπορούν νά άποδειχθοϋν λαθεμένα 'Εππλέαν, πρέπει νά άναγνωριστεΤ ότι μέσα στίς σημερνές συνθήκες είναι δύσκο-λο νά συνδεθεί ή ποσοτικά μεγαλύτερη σεξουαλική έλευθερΐα

31

Page 33: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

μέ ρ£οοποστικά καί συνειδητά τοΕκά <*τήμστα, καί μάλιστα σέ πολλές περιπτώσεις αύτό έγινε Ιστορικά άδύνστο. Ταυ-τόχρονα είναι τώρα πολύ δυσκολώτερο νά γίνει ή ποιοτική διάκριση άνάμεοα στη φαινομενική καί τήν πραγματική σε-ξουαλική έλευθερία· (Reimut Reiche, στά Ιδιο).

Ό Ράιχ έγινε άντικεΐμενο άλοένσ μεγαλύτερων πολιτικών πιέσεων έξαιτίας τής αυξανομένης έπιρροής τοϋ Σεξ-πόλ, πιέσεων πού προέρχονταν τόσο μέσα άπό τά Αυστριακό Κομμουνιστικά Κόμ-μα όσο κοΙ έξω άπ' αύτό. Τελικά έγκσταστάθηκε στά Βερολίνο άπου οικοδόμησε τό Σεξ-πόλ άπό τήν όρχή. Αλλά τό 1932 διώ-χθηκε άπό τό KPD καί, λίγο όργοτερο, άπό τή Διεθνή Ψυχαναλυτι-κή "Ενωση. Ό Πήκ, μιλώντας στ" όνομα τής κεντρικής έπιτροπής τοϋ KPD, δήλωνε: ·Έσεϊς άρχΙΖετε άπό τήν κατανάλωση καί έμεϊς άπό τήν παραγωγή, έπομένως δέν είσαστε μορξκττές·. "Από τήν άλλη μεριά, τά μέλη τής Διεθνούς Ψυχανολυτικής "Ενωσης κατέ-φευγαν, μπροστά στήν Ανοδο τοϋ φασισμού, στήν άτομική θερα-πευτική καί τήν άστική έπαγγελματική εύυτιοληψ α καί θεωρούσαν άπαράδεκτη τή σημασία πού έδινε ό Ράιχ στά κοινωνικά κ α) οικο νομικά παρεπόμενα τής ψυχαναλυτικής πρακτικής. Ό Ράιχ είχε κάνει το έγκλημα νό άναγνωρίέει δτι, έκτός Αν υποστηρίζεται από ένα Ισχυρό πολιτικό κίνημα, ή ψυχονάλυαη δέν μπαρεϊ στήν καλύ-τερη περίπτωση παρά νά έπιδιώκει τήν άτομική θεραπεία, πού τις πε-ρισσότερες φορές έξουδετερώνεται άπό τήν άμετάβλητη πραγματι-κότητα τής καπιταλιστικής κοινωνίας όπου Ζει ό «θεροπευμένας· ά<£ενής. Σχετικά μέ αύτό τό θέμα, ά γάλλος ψυχαναλυτής Maud Mannoni πορατήρησε γιά τά γεγονότα τού Μάη τά έξής: «Προ-κάλεσε κακή έντύπωση τό νά άποκαλέσουν μερικοί ψυχαναλυτές αύτή τήν άνσταρσχή σάν έπιστροφή στήν ύγεία», καί παρακάτω δτι: • Ή έμπε,ρ'ο τής άμφισθή~π>σης, δπως καί ή ψυχαναλυτική έμπει-ρ'α, άποβλέπει ατή ν έπικράτηση μ ιός ειλικρινούς γλώσσας ο τήν έπικοινωνία μετοξυ τών άνθρώπων· («Ή ψυχανάλυση και ή έ-πανάσταση τοϋ Μάη·, ατό «Reflections on the Revolution in France·, Ιθββ) .

Ή άπόπειρο τοϋ Ράιχ νά άναπτύξει άπό τήν ψυχαναλυτική πρακτική του μιόν έπσναστστική κριτική τής άστικής οκσγενεισς (γι' ούτόν ή ά ο τ ι κ ή ο ι κ ο γ έ ν ε ι α ε ί ν α ι « έ ν α έ ρ γ ο ο τ ό ο ι ο π α ρ ο γ ω γ ή ς έ ξ ο υ ο ι α ο τ ι κ ώ ν Ι-δ ε ο λ ο γ ι ώ ν κ α ί σ υ ν τ η ρ η τ ι κ ώ ν δ ο μ ώ ν · ) καί τά διδάγμστό του σχετικό μέ τά πολιτικά έπσκόλουθα σϋτοϋ τοϋ

32

Page 34: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

προτσέοσου («ή σεξουαλική κοταπιεση βοηθάει τήν πολιτική άντί-δραση, όχι μονάχα μέσω τοϋ προτσέοσου πού κάνει τά μοΖικά ά-τομο παθητικά και άπολιτικά, άλλά έηίσης δημιουργώντος ατή δάμτ|σή του συμφέρον γιά την ένεργά υποστήριξη μιός έξουαιοστι-κής τάξης πραγμάτων·) — το έργο του ούτά συνδυοσμένο στά τέλη τής δεκοετιος τοϋ 1920 μέ την ένεργό συμμετοχή του πρώτα στά Αύστριοκό κοϊ μετά στό Γερμανικό 'Εργατικά κίνημα, τάν τοποθέτησαν στή συνέχεια ε ζω άπά τά πλαίσια τής όρθοδοξιος τών έπογγελματικών και πολιτικών όργανώσεων πού ίαχυριΖοντον δτι άντιπροσωπευουν τά συμφέροντα τών έργατών. Π όντως ή άπά μέρους του άνάλυοη αυτών τών συμφερόντων δέν έξαρτιώνταν από τήν αναγνώριση κοί τήν προσυπογραφή τής μιας ή τής άλλης όργάνωσης.

Είναι φανερό δτι, ή οημοντική έπιρροή του Ράιχ πάνω στήν κομμουνιστική όργάνωοη νεολαίας, έπιρροή πού άπέδιδε ένα κυρι-αρχικό στρατηγικά ρόλο στήν έννοια τής σεξουαλικής ελευθερίας κοί άναπάφευγα ένθάρρυνε μιά μεγαλύτερη αυτονομία και μιά κρι-τική στάση τών τοπικών τμημάτων τοϋ Κομμστος, ήταν γιά τήν ή-γεοία τοϋ KPD θεωρητική άπλοίκάτητα καί παρέκκλιση, κοί στήν πράξη μιά άπειλή γιά τήν έξουσ'α τής έκτελεστικής έπιτροπής τοϋ Κόμματος. Ένα παράδειγμα είναι ή άπά μέρους τοϋ Ράιχ ύποστή-ριξη συμμαχιών στή βάση μετοξύ κομμου\αστών και σοσιαλιστών όργστών, πράγμα πού βρ'σκσντον σέ κατάφωρη άντίθεση μέ τή γραμμή τοϋ κόμματος γ:ά τά «σοσιαλφοαισμά· Άπά τή μεριά του ό Ράιχ, δπως θά δείξει αυτή ή μελέτη, έβλεπε τήν έφορμογή τής μαρ ξιστικής θεωρίας άπά τούς Ιδεολόγους τοϋ KPD σάν άθερόπευ-Ό αΙκανομιστική στήν παρέκκλισή της, κα4 τήν πρακτική τους σάν κυριαρχημένη άπό άστικές πολιτ,στκές άξιες.

Παρόλα ούτά, άφοϋ υπογραμμίσαμε τάν καθορά άντιδραστιχό χαρακτήρα τής έκδίωξης τοϋ Ρά'χ οπό τά KPD κοί τής προσπάθειος τοϋ τελευταίου νά παρεμποδίσει μέ κάθε τρόπο τήν έπαφή των μβλών του μέ τά γραφτά τοϋ Ράιχ, πρέπει νά σημειώσουμε δτι υπήρχε ένα κενό στήν άντίληψή του γιά τήν άφομοίωαη τής ψυ-χαναλυτικής πρακτικής άπά τήν πολιτική πρακτική κσΐ άντίατροφα, πράγμα πού τάν έμπόδισε νά συλλάβει τήν πρώτη μεσα άπά μιά στρατηγική (πολιτική) δποψη καΐ άποτελοϋαε μιά ένδειΕη γιά τήν κατοπινή έγκστάλειψη τών έπαναστστικών άρχων.

'Απά αύτή τήν δποψη, ή κριτική τοϋ ΣέρΖ γιά τήν άνάλυαη τοϋ Τράτσκυ σχετικά μέ τήν άπστνχία τής πολιτικής τής Κομιντέρν

33

Page 35: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

1*ιορεϊ νά βρεί έφαρμογή και στήν περίπτωση τής φ ε τ ι χ ο-π ο ί η α η c ά π ό τ 6 Ρ ά ι χ τ ο ϋ ρ ό λ ο υ τ ή c π ο λ ι τ ι κ ή ς ή γ ε σ Ι α ς στή μελέτη πού άκολουθεϊ. 'Αλλά παρά Tic σημαντικές όμοιάτητες τής άνάλυσης τοϋ Τρότσκυ καί τοϋ Ράιχ σχετικά μέ τήν άνοδο τών ΝοΖι, κο) είδικώτερο σέ σχέση μέ τόν κεντρικό Ιστορικό ρόλο μέσα σέ αύτά τά γεγονότα πού και ol δύο άποδίδουν στή μικρομπουρΖουσΰο, ό Ράιχ έλάχκπη παρηγο-ριά βρήκε στίς πολιτικές συνταγές τών τροτσκυστικών όμάδων πού τόν πλησίασαν μετά τήν άποχώρησή του άπό τό KPD καί τή φυγη του άπό τή Γερμανία. Μάλιστα, κρατούσε Ιδιαίτερα κρτπκή οτάαι άπ έναντι ατό ρόλο τοϋ «είσοδισμού» (entism) στή στρατηγική τους.

Γιά μερικούς μήνες μετά τή φυγή του στή Δανία, όπου ολο-κλήρωσε τό κύριο έργο του ·ΜοΖική ψυχολογία τοϋ Φασισμού· τό 1033, περιπλανήθηκε στήν Εύρώπη, άπό τή Δανία στή Σουηδία, γιά λίγο στήν ΑύστρΙα, στήν 'Ελβετία, κατόπιν στήν 'Αγγλία καί ΓαλλΙο, κο) μετά πάλι πίσω στή Δανία.

ΟΙ στερήσεις τής έΕορίας, οί έπιθέσεις ένάντισ στό έργο του κοί ή πολιτική του άπομόνωοη συνέβαλαν ώστε νά όΕυνθεί ή άντΙ-φαση άνάμεσα στήν έπαγγβλματική καί πολιτική του διαμόρφωση καί τΙς βλέψεις του. Μέ τή μετάβσσή του στή σχετική «έλευθερία» τών ΕΠΑ, καί τήν αύΕσνόμενη έμφαση πάνω στή δυνατότητα καθα-ρό σωματικής θεραπείας μέ τή χρήση τής ένέργειας τής ·όργό-νης» ο) πολιτικές του βλέψεις όλοένα καί περισσότερο προ-σωποπικοποιήθηκαν καί έσωτερικοποιήθηκαν, πράγμα πού έκ-Φράστηκε στήν άπόρριψη του μαρΕιομοΰ σάν τέτοιου καί στήν άΕυνση του συμπλέγματος καταδίωΕής του (δές τό βιβλιαράκι του •Listen Little Man·. 1945) — βέβαια είναι γεγονός άτι πρά-γματι καταδιώκονταν όπό τΙς άμερικάνικες ύγβιονομικές άρχές.

04 γερμανό) οπουδαοτές, πού άπό τή δική τους πρόσφατη άνστύπωοη έγινε αύτή ή μετάφραση, παρατηρούν σχετικό με ο,τι άποκαλούν «ή τρομερή καί αύτοκαταστροφίκή άναθεώρησή· του, άτι είναι σό νά σκέφτηκε ό Ράιχ μέ τόν άκάλουθο τρόπο: ·Έάν οί μάΖες παραμένουν πολύ άδύνομες γιό νά κάνουν τήν έπανάστα-ση μέσο στίς συνθήκες τοϋ καπιταλισμού, πολύ άδύναμες ακόμα καί γιά νό σταματήσουν τό φασισμό, ή συνείδηση πρέπει νό άπε-λευθερωθεί μέ μέθοδες διοφορετικές άπό τΙς έπαναστατικές, έόν ή ψυχική γενετική άδυναμία καί ή πολιτική καταπίεση μπαίνουν συνε-χώς τροχοπέδη στη γενετική αυτονομία, τότε αύτό τό κίνημα πρός

34

Page 36: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τήν αυτονομία πρέπει νά ξεκινήσει μέ όργανικά μέσα μέσω τών όργονών.

Σημείωμα τοϋ Μεταφραστή

"Οπως καΙ νά έχει τό Ζήτημα τής μετέπειτα έξέλιξης τοϋ Ράιχ, τό έργο του έχει μιάν όνομφισβήτητη άξια γιά τήν άντιεξου-αιαστική νεολαία, έπιβάλλεται όμως νά έκτιμηθοϋν σωστά τά δυ-νατά καΐ τά άδύνατα σημεία του. ΟΙ άδιΛ/σμΙες του έχουν κατά κύριο λόγο τή ρίΖα τους στή φετιχοποίηση τής «ήγεσίας· τοΟ προ-λεταριάτου, στήν κυριαρχούσα άντιδραστική άντίληψη ότι ή έρ-γατική τάξη δέν μπορεί άπό μόνη της νά έηστινάξει τά δεσμά της, ότι έργο της δέν είναι ή χειροφέτηοή της άλλά ή έκλσγή «καλών· κηδεμόνων. Χορσκτηριστικό παράδειγμα άπ' αύτή τήν άποψη είναι ή δ ι χ ο τ ό μ η σ η τής ταξικής συνείδησης άπό τον Ράιχ, ή άντίληψη ότι υπάρχει μιά ταξική συνείδηση τών «ήγετών· καΙ μιά ξέχωρη ταξική συνείδηση τής ίδιας τί}ς τάξης I ΔιαβάΖοντσς τή σχετική άνάλυση τοϋ Ράιχ στό πρώτο κεψάλακ» αύτής τής με-λέτης, ό άνσγνώστης άσψαλώς θά μείνει έκθαμβος άπό τό ϋψος τών γνώσεων πού άπαιτεί τό «πρώτο είδος· ταξικής συνείδησης — άκόμα κοΙ ή λεπτομερής γνώση τών διαφορών 'Αμερικής καΙ Ια -πωνίας είναι «άπάλυτα άναγκοία» I ΚαΙ θά μείνει άσφαλώς έξΙσου έκθαμβος 6ταν διαπιστώσει ότι τό μόνα πράγμα πού δέν προβλέ-πετοι άπό τό «πρώτο είδος· ταξικής συνείδησης είναι ή συνειδητο-ποίηση ότι ό σοσιαλισμός σημαίνει τή διεύθυναη τής κοινωνίας καΐ τής οίκονομ'ας άπό τούς Ιδιους τούς έργαΖόμενους. 'Αλήθεια, τΙ νάναι άραγε τό κόμμα τών φορέων τής «ταξικής συνείδησης» αυ-τού τοϋ είδους: «έπαναστοτικό κόμμα τοϋ προλετοριότου» ή μή-πως «συνδικάτο» τών έπσγγελματιών γραφειοκρατών;

Αύτη ή ε ύ ν α υ χ ι α μ έ ν η άντίληψη τοϋ Ράιχ πάνω στίς σχέσεις συνείδησης καΐ αυθορμήτου προσδιορίζεται άπό τή δια-πίστωση τής άνεπαρκειας τής κομματικής άντιληψης καΙ ταυτό-χρονα άπό τήν άδυναμία του νά ξεφύγει άπό τ ά π λ α ί σ ι α σ κ έ ψ η ς τ ο ϋ κ ο μ μ α τ ι κ ο ύ ν α ρ κ ι α σ ι σ μ α ϋ . Στήν προσπάθειό του νά στιγματίσει τις άνάλογες άντιλήψεις πού κυριαρχούσαν στή Γερμανική Σοσιαλδημοκρατία, ή ΡόΖσ Λούξεμ-πουργκ έγραφε- «Ή ιστορία όλων τών έπαναστάσεων πού έγιναν ατά περοσμένα μας δείχνει ότι τά βίαια λαϊκά κινήματα δέν είναι

35

Page 37: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

καθόλου ένα αυθαίρετα καί ένουνείδητο δημιούργημα τών λεγομέ-νων «άρχηγών» ή τών -κομμάτων·, καθώς φαντάζονται ai άστυνο-μικοΙ και ol έπ!οημοι άστοΐ ιοτοριογρόφοι, άλλά όλάτελα στοιχεια-κά φοινομενα. γεννημένα άπό μιά δύναμη φυσική, που τήν πηγή της τήν έχει στόν ταΕικό χαρακτήρα τής σύγχρονης κοινωνίας» •Grèves Sauvages, spontanéité des masses»·

Ό άντιεΕουαισστής μελετητής Claude Lcfort προσθέτει: •Είναι μιά ουτοπία νά φτανταΖάμαστε δτι τό κόμμα μπορεί νά εξα-σφαλίσει έναν άποτελεσυατικό συντονισμό τών άγώνων καϊ μιά συγκεντροποίηση τών άποφάσεων. ΟΙ έργστικοΙ άγώνες, δπως δα-μορφώθηκαν έδώ κοΙ δώδεκα χράνια(. . ) , δέν έπασχαν άπό τήν άπουσία ένός όργάνου τύπου κόμματος παύ θά κοτάρθωνε νά συν-τονίσει τις άπεργίες, ούτε έποσχαν άπό μιάν έλλειψη πολιτικοποίη-σης — μέ τήν έννοια πού δίνει ά Λένιν — άλλά δεσπάΖονταν άπό τό πρόβλημα τής αύτόνομης όργόνωσης τής πάλης. Κανένα κόμμ<ι δέν μπαρεϊ νά ύποχρεώσει τό πραλετοριάτο νά λύσει αύτό τό πρα-βλημο, άντίθετο, δέν πρόκειται νά λυθεί παρά σέ άντίθεση πρός τά κόμματα — όποιαδήποτε κι äv είναι αύτά, θέλω νά πώ όσοδήπστε άνπγραφειοκρστ.κά κι δν είναι τα προγράμματά τους. Ή άνάγκη μιάς μεθοδικής προεταιμασίας τών άγώνων μέοο στήν έργστική τάΕη καί μιας έπαναστοτικής πρόβλεψης δέν ριορεϊ βέβαια νά άγνοηθεϊ (παρόλο πού δέν παραυαιάΖετοΛ διαρκώς, δπως πιστεύουν όρισμέναι), άλλά είναι σήμερα άΕεχώριστη άπά τήν άνάγκη al ά-γώνες νά άποφοσϊΖονται κοΙ νά ελέγχονται άπ' αύταύς πού τούς διεξάγουν. Ή λειτουργία τοϋ συντονισμού κοΙ τής συγκεντροποίη-σης δέν δικαιολογεί λαιπόν τήν ύπαρξη ταύ κόμματος, βαρύνει ταύς ώμους μειοψηφικών άμάδων έρνατών καί υπαλλήλων πού, ένώ πολ-λαπλασιάζουν τις έπαφές άνσμεταξύ τους, δέν παύουν νά άποτε-λοϋν τμήμα τοϋ χώρου τής παραγωγής όπου δρουν·. «Socialisme ou Barbarie. No 2β, 1958).

Μιά πληρέστερη έπεξεργασίο τών ποροπάνω άντιλήψεων όφεΙ-λουμε στάν Michel Bakunine: «Μιά κοινωνική έπανάσταση... είναι ένας μετααχημστιαμός πού πραγματοποιείται αυθόρμητο... Δέν έΕουσιάΖεται άπά κανένα κυρίαρχα πού νά έχει μιάν άλοέταιμη θεωρίο... ΟΙ έπαναστάσεις... στήν πραγματικότητα δέν είναι έργο κανενός, γίνοντοι άπά μάνες τους, ε ί ν α ι π ρ ο ϊ ό ν τ α τ ή ς δ ύ ν α μ η ς τ ώ ν π ρ α γ μ ά τ ω ν , τ ή ς κ ί ν η -σ η ς τ ώ ν σ υ μ β ά ν τ ω ν κ α ί τ ώ ν γ ε γ ο ν ό τ ω ν . Π ρ α ε τ ο ι μ ά Ζ α ν τ ο ι γ ι ά π ο λ ύ κ ο ι ρ ά α τ ά

36

Page 38: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ά δ υ τ α τ ή ς έ ν σ τ ι κ τ ώ δ ο υ ς σ υ ν ε ί δ η σ η ς τ ώ ν λ α ϊ κ ώ ν μ α Ζ ώ ν κ α Ι μ ε τ ά Ε ε σ π ο ϋ ν, φ α ι ν ο μ ε ν ι κ ά χ ά ρ η σ έ ά α ή μ ο ν τ α α ί τ ι α · . Στήν κοινωνική 'Επανάσταση «ή δράση τών άτόμων· είναι «σχεδόν ένα τίποτα, καΐ ή αυθόρμητη δράση τών μοΖών· πρέπει νά είναι «τό πάν·. Ή επανάσταση δέν μπορεί «νά γίνει κοΙ νά όδηγηθεϊ στήν πληρη άνάπτυΕή της παρά μονάχα άπό τήν αύθόριτρΌ κ ο 1 άδιάκοπη δράση τών μοΖών·. "Ετσι, ή σπονδυλική στήλη τής Α ' Διεθνούς •βρίσκεται... στό αυθόρμητα κίνημα τών λαϊκών μαΖών όλων τών χωρών κοι όχι... σέ μιά όμοιομορφη πολιτική θεωρίο, πού έπιβόλ-λετοι άπό ένα συνέδριο α' αυτές τΙς μάΖες».

Ή μεγάλη άΕία στό έργο τοϋ Ράιχ βρίσκεται στή διερεύνηση — καΙ όχι τήν άριστική έπίλυοη — προβλημάτων παραγνωρισμέ-νων άλλά έΕαιρετικά σημαντικών, όπως ή σεΕουαλική καταπίεση, ή ψυχολογία τών μαΖών, ή άνάπτυΕη τής έπαναστατικής πολιτικής μέ θάοη την καθημερινή Ζωή καΐ τά καθημερινά προβλήματα τών μαΖών, ή άντιδραστικότητα τοϋ άκρατου μηχανικισμού και οικονο-μισμού τών γραφειοκρατικών κομμάτων. Στόν κονφορμιομό, ή μάλ-λον πουριτανισμό, τών γροφειοκοστών ά Ράιχ άντιτάσσει τήν επα-ναστατική άρχή άτι «κάθε τι πού σήμερα συνδέεται μέ τό χρηστά ήθη καΙ την ήθκή έχει άμετάκλητα ταχθεί στήν ύπηρεσ'α τής κα-τοπίεσης τής έργαΖόμενης άνθρωπότητας·.

Τό έργο τοϋ Ρόιχ όπωσδήποτε δέν βρήκε μέχρι τωρο τήν άπήχηση πού θά τοϋ άΕιΖε. Πάντως, τό πρόσφατο ένδιαφέρον πού προκάλεσε, κυρίως μετά τόν ΆντιεΕουσιοοτικό Μάη τοϋ 1968, απο-τελεί μ:όν έπανόρθωση τής όδικίας άπέναντι στόν όγωνιστή Ράιχ καΙ ταυτόχρονα μιά πιστοποίηση τής άνόδου τοϋ έργατικοϋ κινή-ματος.

37

Page 39: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 40: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

1. Η ΔΥΑΔΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

Είσαγωγή

Ή άπόπειρα. xijç άποκάλυψης καΙ διαφώτισης άπό τήν άποψη τί]ς μαζικής ψυχολογίας δρισμένων άπό τά προβλήματα πού άναφαίνονται κατά τή συζήτηση γιά τήν άναδιοργάνωση τοΟ έργατικοϋ κινήματος πάσχει εύθύς έξ άρχής άπό μερικές άνεπάρκειες. CH έξωτερικές περιστάσεις καΙ συνθήκες στίς όποιες ot έξόριστοι γερμανοί είναι ύποχρεωμένοι νά έργάζον-ται 8έν είναι καθόλου εύνοϊκές. Κατά πρώτο λόγο, ή άμεση έπαφή μέ τήν πολιτική ζωή, καΙ πάνω άπ' 8λα μέ τή ζωή τών μαζών, διακόπτεται ή στήν καλύτερη περίπτωση διατη-ρείται πολύ χαλαρή' τά σχόλια τών έφη μερίδων είναι δια-στρεβλωτικά ή άντιφατικά καΙ παραβλέπουν τά ζτ,τήματα μαζικής ψυχολογίας, μέ τρόπο πού άποτελοΟν συχνά πηγές έσφαλμένων έκτιμήσεων. Στήν έξορία ή εύχέρεια χρησιμο-ποίησης βιβλιοθηκών είναι εΓτε άνύπαρκτη εΓτε άνεπαρκής. Ό σκληρός άγώνας γιά τήν δπαρξη καθώς καΙ ή παρενόχληση άπό μέρους τών άρχών άποτελοΟν άνασχετικούς παράγοντες. 'Επιπλέον, ό σημερινός κατακερματισμός τών όργανώσεων καΙ ή ύφή τής συζήτησης μέσα στό σοσιαλιστικό Ιργατικό κίνημα δέν διευκολύνουν καθόλου τό έργο μας. Λαμβάνοντας ύπ' όψιν τήν καινοτομία τοϋ κλάδου τής πολιτικής ψυχολογίας, δπου ένυπάρχουν δλες ot άδυναμίες και ot πηγές σφαλμάτων μι&ς

39

Page 41: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νεαρής έπιστήμης, έχουμε ήδη έκθέσει άρκετούς παράγοντες ώστε νά άποκλείσουμε άπαιτήσεις γιά μιάν έκατό τοίς έκατό άκριβή άνάλυση, άπαλλαγμένη άπό σφάλματα καί έπιδεκτική άμεσου μετασχηματισμού σέ πολιτική πρακτική, θά είμαστε Ικανοποιημένοι έάν κατορθώσουμε νά θέσουμε σημαντικά καί μέχρι τώρα παραγνωρισμένα έρωτήματα, νά άπαντήσουμε σ* αύτά ώς ένα μέρος καί, δσον άφορα τό ύπόλοιπο, νά ύπο-δείξουμε στους συντρόφους μας όρισμένους προσανατολισμούς τής σκέψης γιά μιά κριτική έξέταση κατά τή σφυρηλάτηση σύγχρονων διανοητικών έργαλείων τής έ π αν ασιατικής πά-λης.

"Ολα αύτά άποτελοΟν καί μιάν άπάντηση σέ όρισμένα έρωτήματα πού τέθηκαν μετά τήν έκδοση τοϋ βιβλίου μου «Μαζική Ψυχολογία τοϋ Φασισμοϋ», έπίσης ώς ένα βαθμό μιάν άπάντηση σέ μερικές άτομικές κριτικές πού, κατά τή γνώμη μου, διαπνέονται άπό τήν έλλειψη κατανόησης πού δείχνουν πολλοί οίκονομολόγοι γιά τήν ψυχολογική έρευνα.

01 συζητήσεις μέ διάφορες πολιτικές όμάδες έδειξαν δτι προτού δώσουμε μιά σύντομη άπάντηση στό έρώτημα «τί είναι ταξική συνείδηση» πρέπει νά έπιχειρήσουμε μιά συνοπτική έκτίμηση τών θεμελιωδών ζητημάτων τής σημερινής πολι-τικής κατάστασης.

Ή καταστροφική ήττα τοϋ σοσιαλιστικοί} κινήματος στή Γερμανία ήδη έχει άρνητικούς άντίκτυπους στίς άλλες χώρες καί & φασισμός παντού προοδεύει γοργά σέ σχέση μέ τό έπα-ναστατικό κίνημα. Τόσο ή Β' δσο καί ή Γ' Διεθνής έχουν άποδείξει τήν άνικανότητά τους νά γίνουν κύριοι τής κατά-στασης έστω καί θεωρητικά, xai πόσο μάλλον στήν πράξη1 ή Β' Διεθνής έξαιτίας τών άστικών άρχών πού διέπουν τήν πο-λιτική της καί ή Γ ' έξαιτίας τής έλλειψης αύτοκριτικής, τής άποφυγής τής διόρθωσης μοιραίων σφαλμάτων, άλλά πάνω άπ' δλα έξαιτίας τής άνικανότητάς της — ώς ένα μέρος τής άπρσθυμ/ας της — νά ξερριζώσει τή γραφειοκρατία άπό τΙς Γδιβς της τΙς γραμμές.

Τό Σοσιαλιστικό 'Εργατικό Κόμμα (SAP) (1) καί οί Δι-εθνείς Κομμουνιστές θέλουν μιά νέα Διεθνή. "Ομως, άκόμα καί δσον άφορΛ τό σχηματισμό αύτοΟ τοΟ νέου κόμματος, ύπάρχει σημαντική διάσταση άπόψεων. Ό Τρότσκυ ήδη έχει κάνει έκκληση γιά τήν Ιδρυση τής «Τετάρτης ΔιίθνοΟς»· τό SAP

40

Page 42: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

eh αι κατ* άρχήν σύμφωνο, άλλά θά ήθελε νά Sel τή νέα Δι-εθνή σάν τό άποτέλεσμα τής όργάνωσης τών έργατών xal 8χι, δπως δ Τρότσκυ, τήν όργάνωση τών έργατών σάν τό ά-ποτέλεσμα τής έ* τών προτέρων δημιουργίας τής Διεθνούς. Στό Σεξουαλικό - Πολιτικό Κίνημα βλέπουμε τό ζήτημα μέ τόν άκόλουθο τρόπο: θά έπρεπε νά σχηματίσουμε άμέσως μιά πολιτική όργάνωση καί v i προσπαθήσουμε νά πυκνώσουμε τΙς τάξεις της πάνω στή βάση τοϋ προγράμματός της, ή θά ίπρεπε νά άφήσουμε πρώτα τήν ιδεολογία καί τό πρόγραμμα νά πιάσουν ρίζες παντοϋ καί ύστερώτερα νά προσπαθήσουμε νά πραγματοποιήσουμε τήν Οργανωτική ένοποίηση πάνω σέ μιά πλατύτερη βάση; Διαλέξαμε τή δεύτερη μέθοδο πιστεύ-οντας δτι ή χαλαρή προπαρασκευαστική όργάνωαη Ιχει πολ-λά πλεονεκτήματα — τήν άποφυγή μιας πρόωρης άπομόνω-σης καί σεχταριστικών σχισμάτων, περισσότερες δυνατότητες διείσδυσης σέ άλλες όργανώσεις, καί άρχετά άχόμα. 'Επιπλέ-ον, τά πάντα έξαρτώνται άπό τΙς προοπτικές πολιτικής έξέλι-ξης πού βλέπουμε. ΟΙ σύντροφοι τοΟ Σεξπόλ έκριναν δυνατό νά λάβουν ύπόψη τρία κύρια ένδεχόμενα:

1) Μιά άπρόβλεπτη έξέγερση θά μποροΟσε νά γίνει στό δμεσο μέλλον στή Γερμανία' έφόσον καμμιά άπ' τΙς ύπάρχου-σες όργανώσεις δέν είναι έστω καί έλάχιστα προετοιμασμένη γιά κάτι τέτοιο, δέν θά κατόρθωνε καμμιά νά κατευθύνει συ-νειδητά τό κίνημα πρός τήν έπίτευξη τοϋ σκοποϋ του. Αύτό τό ένδεχόμενο είναι τό λιγώτερο πιθανό. Πάντως έάν συνέβαι-νε, ή κατάσταση θά ήταν χαοτική καί ή πορεία τών γεγονό-των έξαιρετικά άβέβαιη, θά προσφέρονταν δμως οί καλύτε-ρες προοπτικές. 'Εμείς θά ίπρεπε άμέσως νά ύποστηρίξουμε καί νά βαθύνουμε τήν έξέγερση μέ δλες μας τΙς δυνάμεις.

2) Είναι δυνατόν τό έργατικό κίνημα νά χρειαστεί με-ρικά χρόνια γιά νά άναπτύξει τή θεωρητική καί δομική του όργάνωση, καί τότε, μέσα σέ δυό δεκαετίες γιά παράδειγμα, μέ μιά καλή, δοκιμασμένη καί άποφασισμένη ήγεσία, νά κα-ταλάβει τήν έξουσία στή Γερμανία Ιχοντας ξεκάθαρη συνεί-δηση τών στόχων του. Αύτό είναι τό πιθανώτερο ένδεχόμενο, άλλά άπαιτεϊ άδιάκοπη, ένθουσιαστική, άκούραστη προπαρα-σκευαστική έργασία χωρίς καμμιά χρονοτριβή.

3) Τό τρίτο κυριώτερο ένδεχόμενο είναι δτι ή όργάνω-ση τοΟ έργατικοΟ κινήματος μέ μιάν Ικανή, κατάλληλη νέα

41

Page 43: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ήγεσία δέν θά πραγματοποιηθεί, ή δέν θά πραγματοποιηθεί Αρκετά γρήγορα" δτι 6 διεθνής φασισμός θά έπεκτείνει παν-τού καI θά έδραιώσει τή δύναμή του, κυρίως μέσω τής Ιδιαί-τερα έπιδέξιας μεθόδου του γιά τήν κατάχτηση τών παιδιών καΙ έφήβων, καΙ δτι Ακόμα 2να Αδύνατο βιομηχανικό boom θά ίρθει σέ βοήθειά του. Στήν περίπτωση αύτή τό σοσιαλιστικό κίνημα θά πρέπει νά όπολογίζει μιά μακρόχρονη περίοδο ol-κονομικής, πολιτικής καΙ πολιτιστικής βαρβαρότητας, πού θά διαρκέσει Αρκετές δεκαετίες. Τό κίνημα θά πρέπει τότε νά Αποδείξει δτι δέν έσφαλε στά ουσιώδη σημεία, δτι σέ τελευ-ταία Ανάλυση είχε δίκηο.

Αύτές ol δυνατότητες δείχνουν τό μέγεθος τής εύθύνης μας.

Πρέπει, στό μέτρο πού μας έπ^ρέπουν οί περιστάσεις, νά κάνουμε δ,τι μ&ς είναι δυνατό γιά τήν πραγματοποίηση τοϋ πρώτου ένδεχόμενου, νά κάνουμε τό δεύτερο ένδεχόμενο τόν πραγματικό στόχο τής δραστηριότητάς μας, έφόσον είναι τό πιθανώτερο, καΙ νά συγκεντρώσουμε δλες μας τΙς δυνάμεις στήν πραγματοποίησή του, τέλος, νά χάνουμε τό πάν γιά νά Αποτρέψουμε τήν πραγματοποίηση τοΟ τρίτου ένδεχόμενου.

Κατά συνέπεια, άν ? χουμε σά στόχο μας τήν ένότητα καΙ τήν ένίσχυση τής έργατικής τάξης καθώς καΙ τή συμμαχία της μέ δλα τά τμήματα τού έργαζόμενου πληθυσμού, πρέπει εύθύς έξ άρχής νά διαχωρίσουμε τή θέση μας άπό τΙς τάσεις πού, όμολογουμένως, μιλάνε πολύ γιά τήν «πραγματοποίηση τής ένότητας» άλλά τό μόνο πού κατορθώνουν στήν πράξη είναι νά αύξάνουν τή διαίρεση, έστω καΙ άθελά τους. Πώς είναι δυνατόν άκόμα καΙ τώρα, μετά τό Γερμανικό φιάσκο, νά πολλαπλασιάζονται ol σεκταριστιχές κλίκες, νά φαίνονται τά πράγματα τόσο ζοφερά στούς ύπεύθυνους κύκλους μέσα καΙ Ιξω άπό τή Γερμανία, νά Ανθούν ol παλιές μέθοδοι στείρας Α-καδημαϊκής συζήτησης χαΐ άσκοπης Αμοιβαίας ύβρεολογίας καΐ νά μήν έννοούν νά κάνουν τόπο στίς ζωντανές μορφές δραστηριότητας τΙς έναρμονισμένες μέ τή σύγχρονη πραγμα-τικότητα; "Εχουμε τή γνώμη δτι ή αΙτία αύτών τών Ατυχών περιστατικών βρίσκεται στήν προσκόλληση στίς παλιές, ξε-περασμένες, Αρτηριοσκληρωμένες φράσεις, συνθήματα, σχή-ματα xal μορφές συζήτησης, καΙ δτι αύτή ή προσκόλληση ό-φείλεται στήν έλλειψη καινοτόμου έρευνας, νέων τρόπων σκί-

42

Page 44: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ψης — στήν Ανικανότητα vi βλέπει κανείς τά πράγματα μέ τρόπο καινούργιο καΙ Απροκατάληπτο. Είμαστε πεπεισμένοι δτι Ιστω καΙ μ ί α καλή νέα ιδέα, Ιστω καΙ μ £ α συ-νεπής, πρωτότυπη διατύπωση, θά μποροϋσε νά Ιρθει σέ έ-παφή μέ δλους τούς Ακούραστους και Ακαταπόνητους συζη-τητές καΙ νά θέσει Ινα τέρμα στίς άσκοπες συζητήσεις. "Ο-ποιος αισθάνεται α" αύτό τό σημείο δτι προσβάλλεται, αύτόν Ιχουμε ύπ' δψη μας.

Τό πρωταρχικό καθήκον είναι ή πραγμάτωση τοϋ ζων-τανοΟ μαρξισμού, κατά κύριο λόγο μέ τή μελέτη τής πραγμα-τικότητας καΙ μέ τή συζήτηση. Αύτό μας όδηγεί στό ζή-τημα τής ίδρυσης μιας νέας διεθνοΟς όργάνωσης. 'Εάν ή Ι-δρυτική της συνδιάσκεψη δέν θά είχε κατά νοϋ παρά μονάχα τΙς παλιές μ£θόδους καΙ τά άπαρχαιωμένα συνθήματα, τούς ξε-περασμένους τρόπους σκέψης καΙ έκφρασης, ή όργάνωση αύτή θά ήταν θνησιγενής. "Ολοι ξέρουμε δτι θέλουμε νά Απαλλο-τριώσουμε τούς καπιταλιστές, νά κοινωνικοποιήσουμε τά μέ-σα παραγωγής, νά έγκαθιδρύσουμε τήν κυριαρχία τών έργα-τών, στρατιωτών, ύπαλλήλϋ>ν καΙ μικροαγροτών πάνω στό κεφάλαιο καΙ νά οικοδομήσουμε μιά πραγματική δημοκρα-τία τών έργαζομένων, δτι ή κατάκτηση τής έξουσίας δέν μπο-ρεί νά έπιτευχθεϊ μέ τά έκλογικά σκουπιδόχαρτα άλλά μονά-χα μέ τήν Ινοπλη βία — τά γνωρίζουμε δλα αύτά, καΙ πολλά άκόμα. Τό νά τά ξαναπούμε καΙ νά τά βάλουμε σ' Ινα πρό-γραμμα δέν θά είχε νόημα, γιατί αύτό τό έχουμε ήδη κάνει πολλές φορές. Τά θεμελιώδη ζητήματα είναι γιατί δέν άκαύ-στηκε ή φωνή μας, πώς μπόρεσε ή γραφειοκρατία νά μας δέσει χειροπόδαρα, γιατί οί μάζες ένεργήσανε ένάντια στά συμφέροντά τους καΙ φέρανε τόν Χίτλερ στήν έξουσία. 'Εάν είχαμε τΙς μάζες πίσω μας, δέν θά ήταν άνάγκη νά ξοδεύου-με τόση ένέργεια σέ ζητήματα στρατηγικής και τακτικής, παρόλο πού είναι σημαντικά καθαυτά· σήμερα ή στρατηγική καΙ τακτική στρέφει τΙς διάφορες όμάδες τή μιά ένάντια στήν άλλη. 'Εάν πρόκειται νά κατορθώσουμε ότιδήποτε, πρέπει πρίν άπό κάθε άλλο νά παρουσιαστούμε μέ μιάν όργάνωση δλότελα καινούργια, τόσο άπό άποψη ιδεολογίας δσο καΙ άπό άποψη προσώπων. Δέν σκοπεύουμε νά καταναλώσουμε πολύ καιρό γιά νά άποδείξουμε δτι δέν μιλούσαμε τή γλώσσα τών πλατειών μαζών, πού καταπιέζονταν ιδεολογικά καΙ πολιτικά

43

Page 45: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

χαΐ πού τελικά βοήθησαν τή Δεξιά νά νικήσει. Δέν μάς έμπι-στεύονταν, καί έξακολουθοΟν νά μή μας έμπιατεύονται" διαβά-ζουν τά φυλλάδιά μας μονάχα άπό μιάν αίσθηση καθήκοντος ή καί καθόλου. Στό μέτρο πού δραστηριοποιούνταν κατέχον-ταν άπό άόριστες σοσιαλιστικές τάσεις, άλλά, έφόσον δέν κα-τορθώσαμε νά τΙς έκμεταλλευθοϋμε, αύτές βοήθησαν τόν Χίτ-λερ νά πάρει τήν έξουσία. Ή πλήρης άποτυχία μας νά έξά-ψουμε τή φαντασία καί νά άφυπνίσουμε τόν ένθουσιασμό τών πλατειών μαζών είναι ή θεμελιώδης αίτία τών πολυάριθμων σημαντικών καί δευτερευόντων σφαλμάτων τοϋ σοσιαλιστικού κινήματος, τών κομματικών παρωπίδων τοΟ σοσιαλδημοκράτη, τής δυσαρέσκειας καί άγανάκτησης πολλών άγωνιστών τής βάσης, τέλος τοϋ είδους τής έπιχειρηματολογίας μας καί τοΟ άκαδημαϊκοϋ ψευτομαρξισμοΟ μας.

"Ενα μέρος τής βασικής αιτίας τής δλοκληρωτικής ήτ-τας τοΟ σοσιαλισμού — όμολογουμένως μονάχα ίνα μέρος, πάντως ένα μέρος σημαντικό πού δέν μπορεί πιά νά παρα-γνωρίζεται ή νά άγνοείται σάν άνάξιο λόγου — είναι ή έλ-λειψη μι&ς έποικοδομητικής μαρξιστικής πολιτικής ψυχολο-γίας. Αύτή ή έλλειψη δέν έκφράζεται μονάχα στό γεγονός δτι μιά ψυχολογία αύτοΟ τοΟ είδους δέν Εχει ούσιαστικά ά-κόμα άναπτυχθεϊ, άλλά έπίσης στή δυσπιστία πού κυριαρχεί στό έργατικό κίνημα άπέναντι στίς ψυχολογικές προοπτικές καί άναλύσεις καί τήν ένεργό πρακτική ψυχολογία. Αύτή ή άνεπάρκειά μας ώφέλησε ύπερβολικά τόν ταξικό έχθρό καί έγινε ίνα άπό τά Ισχυρότερα δπλα τοΟ φασισμοΟ. Ένώ έμεΐς παρουσιάζαμε στίς μάζες μεγαλοπρεπείς ιστορικές άναλύσεις καί οικονομικά έπιχειρήματα σχετικά μέ τΙς άντιφάσεις τοΟ ιμπεριαλισμού, ό Χίτλερ έθιγε τΙς έσώτερες χορδές τους. Γιά νά χρησιμοποιήσουμε τή γλώσσα τοΟ Μάρξ, είχαμε άφήσει τήν έκμετάλλευση τοΟ ύποκειμενικοϋ παράγοντα στους ιδεαλι-στές καί είχαμε γίνει οίκσνομιστές ύλιστές. Μήπως Υπερβάλ-λουμε ; Τάχατες κοιτάζουμε μέσα άπό τά χρωματισμένα μα-τογυάλια τοΟ είδικοΟ; "Ας προσπαθήσουμε νά δώσουμε μιάν άπάντηση σ' αύτά τά έρωτήματα μέ τή βοήθεια μερικών συγ-κεκριμένων παραδειγμάτων, άλλοτε σημαντικών καί άποφα-σιστικών, άλλοτε λιγώτερο σημαντικών καί έκ πρώτης δψεως συμπτωματικών.

44

Page 46: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Ή δυαδική φύση τής ταξικής συνείδησης

Ή άναγνώριση δχι μονάχα των άντικειμενικών μεταβο-λών καί προτσέσσων πού λαμβάνουν χώρα άνεξάρτητα άπό τή βέλησή μας, άλλά καί ή ταυτόχρονη καί έξίσου σημαντική άναγνώριση τών δσων συμβαίνουν μέσα στά κεφάλια τών άν-θρώπων, δηλαδή στίς νοητικές δομές τών άτόμων τών διαφό-ρων χωρών, προαστείων, έπαγγελμάτων, γενεών, φύλων κλπ., τών άτόμων πού Υπόκεινται σ' αύτά τά άντικειμενικά προτσέσσα καί τά έμβαθύνουν — ή άναγνώριση αύτών τών πραγμάτων είναι άποφασιστιχής σημασίας γιά μιάν άποτελε-σματική πολιτική πού θά έχει σά στόχο της τή νίκη τοϋ σο-σιαλισμού καί τήν έγκαθίδρυση τής κυριαρχίας τής έργασίας πάνω στό κεφάλαιο. Ή έννοια τής ταξικής συνείδησης παίζει έναν άποφασιστικό ρόλο στή σοσιαλιστική πολιτική καί στό σοσιαλιστικό κίνημα" ή έπίτευξη τής ταξικής συνειδητοποίη-σης τών καταπιεσμένων τμημάτων τών λαών δλοιν τών χω-ρών είναι ή ουσιωδέστερη προϋπόθεση γιά τήν έπαναστατική άνατροπή τοϋ κυριαρχοϋντος κοινωνικού συστήματος. "Οπως είναι φανερό, έννοοϋμε δτι δσοι βρίσκονται κάτω άπό τήν έ-πιρροή τών κοινωνικών καί οικονομικών προτσέσσων πρέπει κατά κάποιο τρόπο νά άλλάξουν, ώστε νά είναι σέ θέση νά φέρουν σέ πέρας μιά κοινωνική έπιχείρηση δπως είναι ή κοι-νωνική έπανάσταση. Επίσης, γνωρίζουμε δτι δ Λένιν διαμόρ-φωσε τήν έπαναστατική πρωτοπορία καί τό κόμμα μέ στόχο τήν προώθηση αύτής τής άλλαγής τών άνθρώπων, τήν έπί-σπευσή της καί τό μετασχηματισμό της σέ πολιτική δύναμη. Ή κατανόηση τής κοινωνικής κατάστασης, τών μέσων πού έπιτρέπουν νά τήν έλέγξουμε καί τοϋ σωστοϋ δρόμου πρός τό σοσιαλισμό, πρέπει νά βρίσκεται συγκεντρωμένη στήν έπανα-στατική πρωτοπορία — τό καλύτερο καί πολιτικά συνειδητό-τερο τμήμα τών σοσιαλιστών άγωνιστών —, δπου θά άναπτυ-χθεϊ καί θά μετουσιωθεί σέ πρακτική" αύτή ή κατανόηση πρέπει νά γίνει βαθμιαία προσιτή στό σύνολο τών έργαζοιιέ-νων μαζών, έάν πρόκειται νά πετύχει ή έπανάσταση. Αύτά δέν είναι τίποτα περισότερο καί τίποτα λιγώτερο άπό τήν πα-ρουσίαση τών προβλημάτων τής πολιτικής τοϋ «ένιαίου με-τώπου».

Δύο παραδείγματα άρκοϋν γιά νά μας δείξουν δτι άπέ-

45

Page 47: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

χουμε πολύ άπό μιά συγκεκριμένη κατανόηση τού τί είναι ταξική συνείδηση.

Στήν πρόσφατα έκδομένη μπροσούρα «Νέο Ξεκίνημα», ή άνάγκη ένός έπαναστατικού κόμματος, δηλαδή μιας έπανα-στατικής ήγεσίας μέ δλη τήν έννοια τής λέξης, σκιαγραφείται πολύ όρθά, δμως άπορρίπτεται ή ύπαρξη ταξικής συνείδησης:

«Ή βάση δλων τών προοπτικών καΙ ένεργειών (τής Β' κ ai Γ' Διεθνούς) θεμελιώνεται πάνω στήν πεποί-θηση δτι ύπάρχει Ινας σύμφυτος έπαναστατικός αύθορ-μητισμός στό προλεταριάτο. ...Τί συμβαίνει δμως άν αύτός ό έπαναστατικός αυθορμητισμός ύπάρχει μόνο στά κεφάλια τών μελών τών σοσιαλιστικών κομμάτων καΙ δχι στήν πραγματικότητα; 'Εάν τό προλεταριάτο δέν δδηγείται άπό τή φύση του, άπό φυσικές κοινωνικές δυνάμεις, στό σοσιαλιστικό άγώνα; ...'Ανίκανοι νά σκε-φτούν ίξω άπό τά πλαίσια τών δογμάτων καΙ θεωριών, τά μέλη τού κόμματος πιστεύουν μέ θρησκευτικό φανα-τισμό στίς αυθόρμητες έπαναστατικές δυνάμεις...»

Ή μοναδική άπό άποψη ήρωΐσμοΟ μάχη τών Αυστρια-κών έργατών στίς 1 2 - 1 6 τού Φλεβάρη 19342 άποδείχνει πέρα άπό κάθε άμφιβολία δτι μπορεί νά ύπάρξει έπαναστα-τικός αύθορμητισμός χωρίς ξεκάθαρη συνείδηση τών στόχων τής σοσιαλιστικής πάλης. 'Επαναστατικός αύθορμητισμός καΙ συνείδηση τών στόχων τής πάλης είναι δυό διαφορετικά πρά-γ|ΐατα.

Ό συγγραφέας τής μπροσούρας καταλήγει στό συμπέρα-σμα δτι ή ήγεσία πρέπει νά φέρει τήν έπαναστατική συνείδη-ση στίς μάζες. Kai βέβαια πρέπει! 'Αλλά πώς είναι αύτό δυ-νατόν, προσθέτουμε, άν δέν έχουμε μιά ξεκάθαρη άντίληψη αύτού πού έννοούμε λέγοντας έπαναστατική συνείδηση ; Υπήρ-χαν πρόσφατα περίπου 30 έκατομμύρια έργάτες μέ ά ν τ ι-κ α π ι τ α λ ι σ τ ι κ ά αισθήματα στή Γερμανία, άριθμη-τικά παραπάνω άπό άρκετοί γιά τή σοσιαλιστική έπανάστα-ση, άλλά ό φασισμός ήρθε στήν έξουσία άκριβώς χάρη στήν άντι - καπιταλιστική νοοτροπία τής πρωτοπορίας τών ύποστη-ριχτών του. Είναι τό άντι - καπιταλιστικό αίσθημα συνώνυμο μέ τήν ταξική συνείδηση ή δέν έχει καμμιά σχέση μ* αύτήν;

46

Page 48: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Μπορεί νά προκύψει άπ' αύτό ή ταξική συνείδηση, ή άπλώς άποτελεΐ μιαν Αναγκαία συνθήκη γιά τή διαμόρφωσή της; Τί είναι λοιπόν ταξική συνείδηση; Ό Λένιν εισήγαγε τήν έννοια τής πρωτοπορίας, τής έπαναστατικής έμπροσθοφυλα-κής, τοΟ κόμματος, xai οικοδόμησε τήν όργάνωση πού θά έ-φερνε σέ πέρας τό καθήκον πού ot μάζες δέν μπορούσαν νά έκπληρώσουν αύθόρμητα:

«ΕΓπαμε δ τ ι δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά ύ-π ά ρ ξ ε ι σοσιαλδημοκρατική συνείδηση στούς έρ-γάτες. θά είχε εισαχθεί σ' αύτούς άπ' έξω. Ή ιστορία δλων τών χωρών δείχνει δτι ή έργατική τάξη, μέ τις δικές της άποκλειστικά προσπάθειες, είναι Ικανή νά ά-ναπτύξει μονάχα τρεΐντγιουνιονιστική συνείδηση, δηλα-δή τήν πεποίθηση τής Αναγκαιότητας τής συνένωσης σέ σωιιατεΤα, τού Αγώνα κατά τών έργοδοτών, τής προσ-πάθειας νά ύποχρεώσουν τήν κυβέρνηση νά έκδόσει τήν Αναγκαία έργατική νομοθεσία, κλπ...»

Επομένως, ή έργατική τάξη όπωσδήποτε Αναπτύσσε·. μιά «συνείδηση» Από τήν ταξική της κατάσταση, δμολογου-μένως δμως μιά συνείδηση πού δέν άρκεΐ γιά νά άποτιναχθεϊ ή ήγεμονία τοΟ κεφαλαίου — ένα συμπαγές κόμμα είναι Απα-ραίτητο γι' αύτό' δμως δέν ύπάρχουν άραγε προκαταρκτικά στάδια ή συστατικά στοιχεία σ' αύτό πού άποκαλοϋμε ταξική συνείδηση ; Τί είναι έπΐ τέλους αύτή ; Πώς γίνεται αισθητή ; Πώς έκδηλώνεται συγκεκριμένα;

Ή άρνηση δτι αύτό ΊΖΟΧ) dà μπορούσε νά άποκληθεί τα-ξική συνείδηση (είτε τά στοιχεία ή προϋποθέσεις της) ύπάρ-χει σάν σύμφυτη έμπειρία τής καταπιεζόμενης τάξης θεμε-λιώνεται στό γεγονός δτι αύτή δέν Αναγνωρίζεται μέ τή συγ-κεκριμένη της μορφή. Κατ' αύτό τόν τρόπο ή ήγεσία βρίσκε-ται σέ μιάν άπελπιστική θέση, όσοδήποτε γενναία κα1 πειθαρ-χειμένη κι άν είναι ή όποιοδήποτε άλλο προσόν κι άν έχει" γιατί άν δέν ύπάρχει στό προλεταριάτο τίποτα πού νά μοιάζει μ' αύτό πού Αποκαλούμε ταξική συνείδηση, τότε καμμιά ήγεσία δέν θά κατορθώσει ποτέ νά τή μετάδόσει στίς μάζες. Τ ί νά μεταδόσουμε στίς μάζες; 'Εξαιρετικά ειδικευμένη γνώση τού κοινωνικού προτσέσσου καΙ τών άντιφάσεών του ; "Η γνώ-

47

Page 49: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ση τής πολυπλοκότητας τών νόμων τής καπιταλιστικής έκ-μετάλλευσης; ΟΕ άγωνιστές τής έπαναστατημένης Ρωσσίας κατείχαν τέτοιες γνώσεις δταν μάχονταν μέ τόσο ένθουσια-σμό, ή μήπως δέν τΙς χρειάζονταν καθόλου; Ήταν «ταξικά συνειδητοί» έργάτες καί άγρότες ή άπλώς στασιαστές; θέ-σαμε αύτά τά έρωτήματα γιά νά δείξουμε πόσο άνυποψίαστοι είμαστε γιά τΙς άπαντήσεις.

"Ας προσπαθήσουμε νά ξεκινήσουμε άπό τήν καθημερι-νή πρακτική καί έμπειρία. *Η ταξική συνείδηση άποτέλεσε πρόσφατα άντικείμενο συζήτησης σέ μιά πολιτική δμάδα μα-ζί μέ τήν άναγκαιότητα νά τής προσδώσουμε «μαζικές δια-στάσεις». Τό έρώτημα «γιά ποιό πράγμα μιλάμε;» τέθηκε άπό μόνο του στούς συζητητές, Γσως γιά πρώτη φορά. Ποιό ήταν τό νόημα τοϋ δρου «ταξική συνείδηση»; Κάποιος πού μέχρι τότε είχε παραμείνει σιωπηλός ρώτησε έναν έπίσημο, πού θεωρούσε τόν έαυτό του ιδιαίτερα άποφασισμένο ύποστη-ριχτή τής ταξικής συνείδησης τών γερμανών έργατών, vi ά-ναφέρει πέντε συγκεκριμένα συστατικά στοιχεία τής ταξικής συνείδησης καί ένδεχομένως πέντε παράγοντες άνασχετικούς τής άνάπτυξής της. (Έάν θέλετε νά άναπτύξετε τήν ταξική συνείδηση, πρέπει τουλάχιστον νά ξέρετε τ ί θέλετε νά άναπτύξετε, γ ι α τ ί δέν άναπτύσσεται αυθόρμητα κάτω άπό τήν πίεση τών κάθε είδους στερήσεων καί έπομένως τί τό παρεμποδίζει!) Ή έρώτηση φάνηκε λογική. Ό έπίσημος κάπως σάστισε' δίστασε λιγάκι καί τελικά είπε άποφασιστι-κά: «Ή πείνα βέβαια!» Γρήγορα άκολούθησε ή άνταπάντη-ση: «Είναι δ πεινασμένος φαιοχίτωνας ταξικά συνειδητός;». Είναι ταξικά συνειδητός δ κλέφτης πού κλέβει άπό πείνα Ινα λουκάνικο, ή δ άνεργος πού παίρνει μέρος σέ μιά άντιδρα-στική πορεία γιά δυό μάρκα, ή δ έφηβος πού πετάει πέτρες στήν άστυνομία σέ μιά διαδήλωση; Έάν ή πείνα, πάνω στήν δποία τό KPD έχει άνεγείρει τό δλο οικοδόμημα τής μαζικής ψυχολογίας του, δέν άποτελεί καθαυτήν στοιχείο τής ταςικής συνείδησης, τότε τί γίνεται; Ποιά είναι ή διαφορά άνά;ιεσα στή σοσιαλιστική έλευθερία και τήν έθνική έλευθερία που υ-πόσχεται δ Χίτλερ;

Οί άπαντήσεις σ' αύτά τά έρωτήματα δέν ήταν καθόλου ικανοποιητικές. "Αραγε οί άριστερές έφημερίδες έθεσαν τέτοια έρωτήματα, έδωσαν καμμιάν άπάντηση α αύτά; "Οχι. Όσο-

48

Page 50: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

δήποτε λαθεμένη χι άν είναι ή ίδέα δτι ή καταπιεζόμενη τά-ξη μπορεί, χωρίς ήγεσία, νά φέρει σέ πέρας μιά νικηφόρα έπανάσταση χάρη σέ μιάν έπαναστατική θέληση πού διαμορ-φώνεται αύθόρμητα, ή άντίστρ^φη άποψη, δτι δηλαδή τό π&ν έξαρτ&ται μ ο ν ά χ α άπό τήν έπαναστατική ήγεσία πού πρέπει κατά πρώτο λόγο νά δ ημ ι ο υ ρ γ ή σ ε ι τήν ταξική συνείδηση, είναι έξίσου λαθεμένη. Αύτό τό πράγμα ή ήγεσία δέν θά κατόρθωνε ποτέ νά τό κάνει, έάν ή ταξική συ-νείδηση δέν ένυπήρχε στήν καθημερινή έμπειρία τής έργατι-κής τάξης. Ή άπάντηση στό έρώτημα «τί είναι ταξική συνεί-δηση» είναι έπομένως τόσο περισσότερο σημαντική δσο γίνε-ται φανερό δτι μιά όρισμένη ψυχική κατάσταση τών μαζών πρέπει πρώτα άπ' δλα νά συμπέσει μέ τήν άναπτυγμένη συ-νείδηση τής ήγεσίας γιά νά δημιουργηθοϋν οί ύποκειμενικές προϋποθέσεις τής κοινωνικής έπανάστασης. 'Εάν σ' αύτό τό σημείο κάποιος μας άντέτασσε δτι τό έρώτημα περιττεύει έ-φόσον άνέκαθεν δίνονταν ?μφαση στήν άνάγκη έκμετάλλευ-σης τών «μικρών, ύλικών άναγκών», θά άπαντούσαμε: άραγε «άναπτύσσετε τήν ταξική συνείδηση» δταν άξιώνετε τήν έγκα-τάσταση έξαεριστήρων σ' ένα έργοστάσιο; Καί άν b Αντιπρό-σωπος τής NSBO (τοΟ ναζιστικβΟ συνδικάτου) διατυπώνει τό ίδιο αίτημα, xal μάλιστα τό ύπερασπίζει άποτελεσματικώ-τερα; Κέρδισε τούς έργαζόμενους μέ τό μέρος του; Χωρίς άμ-φιβολία! Ποιά είναι ή διαφορά άνάμεσα στίς μεταρρυθμίσεις πού πραγματοποιούν οί φασίστες καί τίς μεταρρυθμίσεις πού πραγματοποιούν οί σοσιαλιστές, άνάμεσα στά δικά μας συνθή-ματα έλευθερίας καί τό σύνθημα «δύναμη μέσω τής χαράς»;

"Αραγε έννοοΰμε τό ίδιο πράγμα μέ τήν ταξική συνείδη-ση τοΟ μαθητευόμενου καί αύτήν τού ήγέτη τής νεολαίας; Λέγετατι δτι ή συνείδηση τών μαζών πρέπει νά έξυψωθεί στό έπίπεδο τής έπανασττατικής ταξικής συνείδησης' έάν μ' αύτό έννοούμε τήν έξαιρετικά άναπτυγμένη γνώση τοΟ ίστορικοΟ προτσέσσου πού πρέπει νά έχει ό ήγέτης τής έπανάστασης, τότε έπιδιώκουμε μιάν ούτοπική χίμαιρα. Καμμιά μορφή προπα-γάνδας δέν μπορεί νά έμφυσήσει αύτή τήν έξαιρετικα ειδι-κευμένη γνώση στίς πλατειές μάζες, πού είναι δικό τους έργο ή έξέγερση καί ή έπανάσταση. Ή άρχική έξαψη καί ό Ινθου-σιασμός καταλάγιαζαν σέ κάθε έκλόγική συγκέντρωση γιά τό λόγο δτι δέν κάναμε τίποτε άλλο παρά νά έπαναλαμβά-

49

Page 51: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νουμε τά τετριμμένα συνθήματα χι άκόμα, δπως συνέβη συχνά στό ΠαλαΙ ντέ Σπόρ, έπειδή άναθέταμε σέ κάποιον έπίσημο νά χάνει διάλεξη μιας ώρας γιά τήν οίκονομική πολιτική τής μπουρζουαζίας ή γιά τήν άντίθεση 'Αμερικής καΙ Ιαπωνίας" προϋποθέτοντας τήν ύπαρξη στίς μάζες ένδιαφέροντος γιά τήν οίκονομική άνάλυση καΙ Ικανότητας νά τήν έκτιμήσει, κατα-φέραμε ένα πλήγμα σ' αύτό πού όρθά άποκαλεΐται ταξικό αί-σθημα τών χιλιάδων άκροατών. Ol έπαναστάτες μαρξιστές πο-λιτικοί πάντοτε προΟπέθίεσαν μιάν όλοέτοιμη ταξική συνείδηση στό προλεταριάτο χωρίς νά είναι σέ θέση νά περιγράψουν συγκεκριμένα τί έννοοΟν. Δέν κάναν τίποτε άλλο παρά νά προβάλλουν τή δική τους, συχνά λαθεμένη, γνώση τοϋ κοινω-νικού προτσέσσου στή συνείδηση τής καταπιεσμένης τάξης — μιά πρακτική πού θά μπορούσαμε εύστοχα νά χαρακτηρίσου-με «ύποκειμενικό Ιδεαλισμό». Εξαιτίας δλων αύτών, γνώρι-ζαν δλοι τους θαυμάσια τήν «ταξική συνείδηση» τού πλήθους στίς κομμουνιστικές συγκεντρώσεις, καΙ ή άτμάσφαιρα μπο-ρούσε εύκολα νά διακριθεί άπό τήν άτμόσφαιρα τών συγκεν-τρώσεων όποιασδήποτε άλλης όργάνωσης. Πρέπει, λοιπόν, νά ύπάρχει στίς πλατειές μάζες κάποιο είδος ταξικής συνείδησης πού νά διαφέρει ριζικά άπό αύτήν τής έπαναστατικής ήγεσί-ας. "Αν αύτό άληθεύει τότε ύπάρχουν δ ύ ο μ ο ρ φ έ ς ταξικής συνείδησης" αύτή τής έπαναστατικής ήγεσίας καΙ αύ-τή τής μάζας. Αύτές ol δύο πρέπει να γίνουν Ινα. "Αν έξαι-ρέσουμε τήν άχριβή κατανόηση τοΰ άντικειμενικοΰ Ιστορικού προτσέοσου, τά έπιτακτικώτερα καθήκοντα τής έπαναστατι-κής ήγεσίας είναι νά διαπιστώσει :

α) ποιές είναι ot προοδευτικές έπιθυμίες, Ιδέες και σκέ-ψεις τών διαφόρων στρωμάτων τού πληθυσμού, τών διαφόρων έπαγγελμάτων, γενεών καΙ φύλων"

6) ποιές έπιθυμίες, φροντίδες, Ιδέες καΙ σκέψεις τούς πα-ρεμποδίζουν τήν άνάπτυξη τών προοδευτικών στοιχείων (π.χ. ή προσκόλληση στήν παράδοση).

Ή ταξική συνείδηση τών μαζών δέν είναι όλοέτοιμη, δ-πως πίστευε ή ήγεσία τού Κόμματος, ούτε καΙ άπουσιάζει τελείως, ένώ ή δόμησή της δέν άνταποκρίνεται σ' αύτό πού πιστεύουν ot ήγέτες τοΰ Σοσιαλιστικού Κόμματος" μάλλον

50

Page 52: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

βρίσκεται σέ συγκεκριμένα στοιχεία πού δέν άποτελοΟν άπό μόνα τους τήν ταξική συνείδηση — γιά παράδειγμα ή πείνα —άλλά πού σ τ ό σ ύ ν ο λ ό τ ο υ ς θά μπορούσαν νά τή διαμορφώσουν. "Ας προσθέσουμε δτι τά στοιχεία αότά δέν υφίστανται σέ χημικά καθαρή μορφή, άλλά είναι άναμιγμέ-να κ od νοθευμένα μέ άντίρροπες ψυχικές δυνάμεις. 'Οταν ό Χίτλερ λέει δτι οί μάζες είναι παιδιάστικα δεκτικές και θά άρκεστοΟν νά έπαναλαμβάνουν δ,τι τούς έντυπώσει κανείς στό μυαλό, έχει δίκηο μονάχα στό μέτρο πού τό έπαναστατι-κό κόμμα δέν κατορθοινει νά έκπληρώσει τό σημαντικώτερο καθήκον του — νά Αναπτύξει τήν ταξική συνείδηση μέ βάση τΙς δοσμένες μορφές της, νά τήν άποσαφηνίσει καΙ νά τήν προωθήσει. ΚαΙ γιά δλα αύτά δέν έγινε ποτέ λόγο; στή Γερ-μανία.

Τό περιεχόμενο τή; ταξικής συνείδησης του έπαναστά-τη ήγετη δέν είναι προσωπική; ύφής1 στό μέτρο πού παρει-σφρέουν προσωπικά συμφέροντα (προσωπικές φιλοδοξίες κλπ.), αύτά έπιδρούν Ανασχετικά πάνω στήν άποτελεσματικό-τητά της. 'Αντίθετα, στί; πλατειές μάζες — καΙ δέν Αναφε-ρόμαστε Ιδώ στή φθίνουσα μειοψηφία τών ξεκάθαρα συνει-δητών έπαναστατών εργατών — ή ταξική συνείδηση είναι τελείω; προσιοπική; ύφής. Ή πρώτη μορφή συνείδηση; συνί-σταται στή γνώση τών Αντιφάσεων τοϋ καπιταλιστικού οικο-νομικού συστήματος. τών τρομερών δυνατοτήτων τού σοσιαλι-στικού σχεδιασμού, τή; Αναγκαιότητας τής κοινωνικής έπα-νάσταση; γιά νά έναρμονισθεί ό τρόπος ιδιοποίησης μέ τόν τρόπο παραγωγής, καθώ; καΙ στή γνώση τών προοδευτικών καΙ Αντιδραστικών δυνάμεων τής ιστορίας. Ή δεύτερη μορφή συνείδησης είναι Απομακρυσμένη Από τέτοιου είδους γνώσεις καΙ Από πλατειές προοπτικές" Αναφέρεται σέ μικροζητήματα, σέ κοινότυπα καθημερινά προβλήματα. Ή πρώτη συλλαμβά-νει τό Αντικειμενικό κοινωνικό - οικονομικό προτσέσσο, τί; έ-ξωτερικέ; συνθήκες οικονομική; και κοινωνικής φύση; στί; όποίες ύπόκεινται τά Ατομα πού Αποτελούν τήν κοινωνία' αύ-τό τό προτσέσσο πρέπει νά τό συλλάβουμε, νά τό κατανοή-σουμε, έάν πρόκειται νά πάψουμε νά είμαστε σκλάβοι του καΙ νά γίνουμε κύριοί του. Πρέπει, γιά παράδειγμα, να εισάγου-με τή σχεδιασμένη οικονομία γιά νά έξαλείψουμε τΙς κατα-στροφικές κρίσεις καΙ νά θέσουμε τά στέρεα θεμέλια τής ζωής

51

Page 53: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

κάθε έργαζόμενου. Γιά νά τό έπιτύχουμε, μάς είναι άπολύ-τως άναγκαία ή άκριβής γνώση, μεταξύ άλλων, τών διαφο-ρών 'Ιαπωνίας καί 'Αμερικής. Ή δεύτερη μορφή συνείδησης δέν έχει καμμιά σχέση μέ τή διαμάχη Ρωσσίας καί 'Ιαπωνί-ας, ή 'Αγγλίας και 'Αμερικής, και μέ τήν πρόοδο τών παρατ γωγικών δυνάμεων" έπηρρεάζεται άποκλειστικά καϊ μόνο άπό τις άντανακλάσεις, τις έκδηλώσεις καί τΙς έπιπτώσεις αύτοϋ τοϋ άντικειμενικοϋ προτσέσσου σέ έκατομμύρια διαφο-ρετικά καθημερινά μικροζητήματα" έπομένως περιλαμβάνει τήν φροντίδα γιά τήν τροφή, τό ρουχισμό, τΙς οικογενειακές σχέσεις, τΙς δυνατότητες σεξουαλικής ικανοποίησης μέ τή στενώτερη έννοια, σεξουαλικής εύχαρίστησης καί άναψυχής μέ τήν πλατύτερη έννοια (σινεμά, θέατρο, διασκεδάσεις, χο-ρός κλπ), έπίσης τις δυσκολίες τής άνατροφής παιδιών καί τής έπίπλωσης τοϋ σπιτιού, τή διάρκεια καί τή χρησιμοποίη-ση τοϋ έλεύθερου χρόνου, κλπ., κλπ.

Ή ψυχική δομή τοϋ άνθρώπου διαμορφώνεται άπό τή ζωή του καί τις συνθήκες δπαρξής του, άναπτύσσεται πάνω στή βάση τους, τΙς άναπαράγει καί τΙς άντανακλί. Μονάχα μέσω αύτής τή; ψυχικής δομής μπορούμε νά κατανοήσουμε καί νά έλέγξου|ΐε τό άντικειμενικό ιστορικό προτσέσσο, μονάχα μέσω αύτής μποροϋμε νά άντιληφθοϋμε ποιοί παράγοντες πα-ρεμποδίζουν τήν άνάπτυξή του. Ό κόσμος δημιουργείται, χρη-σιμοποιείται καί μεταβάλλεται μονάχα άπό τόν άνθρωπο, μέ-σω τής θέλησής του νά ένεργήσει καί τής βλέψης του στήν εύτυχία — μέ δυό λόγια, άπό τήν ψυχική του ύπαρξη. Αύτό τό ξέχασαν έδώ καί πολύ καιρό δλοι αύτοί οί «μαρξιστές·» πού έκφυλίστηκαν σέ οίν.ονομιστές. 'Εάν μιά οικονομική καί κοινωνική πολιτική, πού άγκαλιάζει δλες τΙς πλευρές τής ζω-ής καί βασίζεται πάνω σέ μιάν εύρεία Ιστορική προοπτική, πρόκειται νά πραγματοποιήσει καί νά έξασφαλίσει τό σοσιαλι-σμό σέ διεθνή καί έθνική κλίμακα (δποιοδήποτε δνομα κι άν πάρει αύτός) " έάν μέ άλλα λόγια πρόκειται νά είναι μαρξι-στική, τότε πρέπει νά συνδεθεί μέ τήν άσήμαντη, κοινότυπη, πρωτόγονη, άπλή καθημερινή ζωή καί τΙς έπιθυμίες τών πλα-τύτερων μαζών τοϋ λαοϋ μέ δλη τήν Ιδιομορφία τής κοινωνι-κής τους κατάστασης. Μονάχα έτσι γίνεται δυνατό vi ένοποι-ηθεί τό αντικειμενικό κοινωνικό προτσέσσο καί ή ύποκεΐ|ΐενι-κή συνείδηση τών ανθρώπων, καί vi καταργηθεί ή άντίφα-

52

Page 54: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ση, τό σχίσμα άνάμεσά τους. Μέ δυό λόγια, μονάχα έτσι γίνε-ται δυνατό νά μεταδοθεί στους έργάτες, πού δημιουργούν τόν πλοϋτο καί πού πάνω στίς ράχες τους άνεγείρεται δ πολιτι-σμός, ή συνείδηση τών δικαιο>μάτων τους, νά γνωρίσουν τό έπίπεδο πού έχει φτάσει δ πολιτισμός «υπεράνω» αύτών καί τό πώς αύτοί ζούνε, πόσο ταπεινοί είναι — πράγμα πού ά-νάγεται σέ άρετή, καί ή άρετή αύτή κάποτε άποκαλεϊται «έ-παναστατική»! 'Εάν πραγματοποιηθεί αύτή ή σύνδεση, τότε καί μόνο τότε θά μπορέσουμε νά έγκαταλείψουμε τΙς έσωκο|ν-ματικές συζητήσεις γιά τήν πρωτοπορία καί τήν τακτική καί νά καταπιαστοΰ|ΐε μέ τή ζωντανή τακτική τοϋ μαζικού κινή-ματος πού βρίσκεται σέ κίνηση, μέ τήν πολιτική δραστηριό-τητα πού έχει απλώσει τΙς ρίζες της στή ζωή. Δέν θά ήταν παρακινδυνευμένο νά Ισχυριστούμε δτι τό σοσιαλιστικό κίνη-μα θά είχε γλυτώσει άπό τήν άτέλειωτη έναλλαγή σεκταρι-σμού, έγωκεντρισμού, άκαδημαΐσμού καί σχισμάτων, δτι δ δύσβατος δρόμος πρός τό σοσιαλισμό θά είχε συντομευθεϊ, έάν αύτό είχε κατά κύριο λόγο άντλήσει τήν προπαγάνδα του, τήν τακτική του καί τήν πολιτική του άπό τή ζωή τών μαζών καί δχι άπό τά βιβλία. Σή|ΐερα, γιά παράδειγμα, συμβαίνει ή νεολαία νά είναι άπό δρισμένες άπόψεις πιό προχωρημένη άπό τούς «ήγέτες» της — μ' αύτούς τούς τελευταίους πρέπει κανείς νά έξετάζει πρώτα άπ' δλα «άπό άποψη τακτικής» ζη-τήματα δπως ή σεξουαλική ζωή, πού ώστόσο έχουν μιάν δ-λοφάνερη σπουδαιότητα γιά τούς πρώτους, θά έπρεπε νά συνέ-βαινε άκριβώς τό άντίστροφο" δ ήγέτης θά έπρεπε νά είναι ή ένσάρκωση τής πρώτης μορφής ταξικής συνείδησης καί νά καλλιεργεί τή δεύτερη.

"Οσοι έχουν έξοικειωθεϊ μέ τίς ιδεολογικές μάχες τοΟ σοσιαλιστικού κινήματος πιθανόν νά άποδέχθηκαν τά προη-γούμενα μέ περισσότερη ή λιγώτερη προθυμία, καί μάλιστα ένδεχομένως θά σκέφτηκαν: «Μά δέν είναι τίποτα καινούρ-γιο! Γιατί νά άσχολούμαστε μ' αύτά;». "Ομως σύντομα θά διαπιστώσουν δτι πολλοί άνθρωποι πού είναι σύμφωνοι μαζί μας στίς γενικές γραμμές κοντοστέκονται δταν φτάνουμε σέ συγκεκριμένα ζητήματα, φέρνουν άντιρρήσεις, κοί μάς κατα-κεραυνώνουν μέ συχνές άναφορές στό Μάρξ καί στόν Λένιν. ΠροτοΟ συνεχίσει τήν άνάγνωση τής μελέτης μας, συνιστοΟμ* σέ δποιον αίσθάνεται τέτοιες τάσεις νά άποπειραθεΐ καί πάλι

63

Page 55: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νά ψιθυρίσει στόν έαυτό του πέντε συγκεκριμένα στοιχεία τής ταξικής συνείδησης καΙ πέντε παράγοντες πού τήν παρεμπο-δίζουν.

Ή παρακάτω άποψη, ίσως προκαλέσει μεγάλη Αγανάκτη-ση σ' αύτούς γιά τούς όποίους ή ταξική συνείδηση είναι ζή-τημα ήθικής: ή πολιτική 'Αντίδραση, μέ τό Φασισμό καΙ τήν 'Εκκλησία έπικεφαλής, ζητά άπό τΙς έργαζόμενες μάζες τόσο τήν Απάρνηση τής έπίγειας εύτυχίας, τήν ύπακοή, τήν εύπρέ-πεια, τήν παραίτηση άπό τά δικαιώματά τους, δσο καΙ τήν αύτοθυσία γιά τό έθνος, τό λαό καΙ τήν πατρίδα. Τό πρόβλη-μα δέν βρίσκεται στό δτι ζ η τ ο ύ ν αύτά τά πράγματα, άλλά ατό δτι έπιβιώνουν και ένισχύονται πολιτικά χάρη στήν έκπλήρωση αύτών τών άπαιτήσεων άπό τΙς ίδιες τις μάζες. Βασίζονται πάνω ατά αισθήματα ένοχής κάθε μέλους τοΰ προλεταριάτου, στήν παραδοσιακή μετριοπάθειά του, στήν τά-ση του νά ύποστεί τή στέρηση μέ βουβή προθυμία καΙ μάλιστα κάποτε μέ χαρά, καΙ άπό τήν άλλη πλευρά έκμεταλλεύονται τήν ταύτισή τους μέ τόν ένδοξο Φύρερ τοΰ όποιου ή «άγάπη γιά τό έθνος» ύποκαθιστά τήν πραγματική ικανοποίηση τών άναγκών. Βέβαια, ή έπαναστοπική πρωτοπορία υπόκειται σέ παρόμοιες άρχές έξαιτίας τών συνθηκών ύπαρξής της καΙ τών στόχων πού έχει θέσει στόν έαυτό της" άλλά αύτό πού άρμό-ζει στόν ήγέτη τής νεολαίας δέν μπορεί μέ κανένα τρόπο νά 6ρεΐ έφαρμογή ατούς νέους τών όποιων ήγεΤται. 'Εάν κάποιος θέλει νά όδηγήσει τή μάζα τοΰ πληθυσμοΰ στό πεδίο τής μά-χης ένάντια στόν καπιταλισμό, νά Αναπτύξει τήν ταξική της συνείδηση καΙ νά τήν ώθήσει στήν έξέγερση, πρέπει νά Ανα-γνωρίσει τήν Αρχή τής Απάρνησης σάν βλαβερή, ήλίθια καΙ Αντιδραστική. Ό Σοσιαλισμός έπιβεβαιώνει ότι οί παρα-γωγικές δυνάμεις τής κοινωνίας είναι Αρκετά Αναπτυγμένες γιά νά έξασφαλίσουν στίς πλατύτερες μάζες δλων τών χωρών μιά ζωή πού νά Ανταποκρίνεται στό πολιτιστικό έπίπεδο τής κοινωνίας. Ή Αρχή τής πλήρους έπίγειας Απόλαυσης πρέπει νά Αντιταχθεί στήν Αντιδραστική Αρχή τής Απάρνησης· θά εί-ναι κατανοητό δτι δέν έννοοΰμε τό μεθύσι καΙ τό ξεφάντωμα. Ή μετριοπάθεια τοΰ «άπλοΰ άνθρωπου», ή πρώτη άρετή γιά τήν 'Εκκλησία καΙ τό Φασισμό, είναι άπό τήν άποψη τοΰ σο-σιαλισμού τό μεγαλύτερο σφάλμα του, ένα άπό τά στοιχεία πού Ανταγωνίζονται τήν ταξική του συνείδηση. Ό σοσιαλιστής

64

Page 56: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

οίκονομολόγος μπορεί νά Αποδείξει δτι ύπάρχουν άρκετά πλού-τη γιά νά ζήσουν δλοι οί έργαζόμενοι μιάν εύτυχισμένη ζωή. Αύτή τήν άπόδειξη πρέπει νά τήν έπεξεργαστούμε πιό λεπτο-μερειακά, μέ άκόμα περισσότερη φροντίδα καΙ προσοχή στή λογική της συνέπεια, μέ δλη τήν πληρότητα τής έπιστημονι-κής έρευνας.

Τό πεντάχρονο σχέδιο τής Σοβιετικής "Ενωσης, σάν έ-πίτευγμα τών σοσιαλιστικών οίκονομικών, δέν παρουσίασε κανέ-να ένδιαφέρον γιά τό μέσο γερμανό ή τόν άλλο ξένο έργάτη παρά μονάχα στό μέτρο πού έπέτρεψε τήν πληρέστερη Ικανο-ποίηση τών άνθρώπινων Αναγκών. Ό έργάτης σκέφτηκε κά-πως έτσι : έάν δ σοσιαλισμός 0ά σημαίνει γιά μ&ς μονάχα πε-ρισσότερες θυσίες, στερήσεις καΙ άπάρνηση, τότε μας είναι άδιάφορο άν ή μιζέρια μας Αποκαλείται σοσιαλιστική ή κα-πιταλιστική — τά πλεονεκτήματα τής σοσιαλιστικής οίκονο-μίας πρέπει, νά άποδειχθούν μέ τήν ίκανότητά της νά Ικανο-ποιήσει τΙς Ανάγκες μας καΐ νά Ανταποκριθεί στήν Ανάπτυξή τους. Μέ άλλα λόγια, ό γεμάτος αύτοθυσία ήρωϊσμός τής ή-γεσίας δέν έχει έφαρμογή στίς πλατειές μάζες. 'Εάν σέ πε-ρίοδο έπανάστασης έπιβάλλονται στίς μάζες θυσίες, τότε έ-χουν τό δικαίωμα νά άπαιτήσουν οί θυσίες αύτές νά διακρί-νονται άπό δσες έπιβάλλει δ καπιταλισμός μέ τό μεταβατικό τους χαρακτήρα. Ή Απόδειξη αύτής τής Αρχής Αποτελεί μιάν Από τΙς πολλές δυσκολίες γιά νά άποδεχτεΐ κανείς τή θεωρία τής δυνατότητας τού σοσιαλισμού σέ μιά μόνο χώρα. Αύτός ό Ισχυρισμός μας περιμένουμε νά προκαλέσει τήν Αγανάκτηση· Αναμφίβολα θά κατηγορηθούμε σάν μικροαστοί καΙ έπικού-ρειοι. "Ομως δ Λένιν ύποσχέΟηκε στούς άγρότες τή γή τών μεγαλοκτημόνων παρόλο πού ήξερε θαυμάσια δτι δ κατατεμα-χισμός τής γής ένθαρρύνει τά μικροαστικά αίσθήματα* ή συμ-βολή αύτού τού συν&ήματος ήταν σημαντική στό νά μπορέσει νά φέρει σέ πέρας τήν έπανάσταση μαζί καΖ δχι ένάντια στούς Αγρότες' κάνοντας αύτό τό πράγμα, είχε Αναμφίβολα κατα-πατήσει μιάν άρχή τής ύψηλής σοσιαλιστικής πολιτικής καΐ θεωρίας — τόν κολλεκτιβισμό. 'Από τήν άλλη πλευρά, οί Ούγγροι έπαναστάτες είχαν ύψηλές Αρχές, άλλά τούς έλλειπε ή κατανόηση τού ύποκειμενικού παράγοντα* γνώριζαν θαυ-μάσια τί Απαιτούσε ή Ιστορία, άλλά δχι τί Απαιτούσαν οί ά-γρότες — κοινωνικοποίησαν Αμέσως τΙς μεγάλες γαιοκτησίες

56

Page 57: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

καί Εχασαν τήν έπανάσταση. "Αραγε άρκεϊ αύτό τό παράδει-γμα γιά v i μ5ζ δείξει, δπως καί τόσα άλλα, δτιοί μεγάλες βλέψεις τοϋ σοσιαλισμού μπορούν νά πραγματωθούν μονάχα μέσω τής έκπλήρωσης τών μικρών, άμεσων βλέψεων τών ά-τόμων πού άπστελοΟν τή μάζα καί μέσω μιας έξαιρετικής άνύψωσης τού έπιπέδου ικανοποίησης τών άναγκών; Τότε, καί μονάχα τότε, θά σημαίνει ή ώρα τού έπαναστατικού ήρωϊ-σμού τών πλατειών μαζών.

Δέν ύπάρχουν πολλά σφάλματα τόσο σημαντικά δσο ή άν-τίληψη δτι ή ταξική συνείδηση είναι ζήτημα ήθικής. Αύτή ή άσκητική άντίληψη τής έπανάστασης μέχρι τώρα πάντα περιέ-πλεξε τά πράγματα καί δδήγησε σέ ήττες.

Μπορούμε εύκολα νά έρευνήσουμε, μέ τή βοήθεια συγ-κεκριμένων παραδειγμάτων, κατά πόσο ή Εννοια τής ταξικής συνείδησης είναι Εννοια ήθικής ή όρθολογικότητας. 'Εάν δύο άνθρωποι, 6 Α καί δ Β, πεινούν, δ Α μπορεϊ νά συμπεριφερ-θεί σύμφωνα μέ τό νόμο, νά μήν κλέψει, καί νά ύποχρεωθεϊ νά ζητιανέψει ή νά πεθάνει άπό τήν πείνα: ένώ δ Β μπορεί νά έξασφαλίσει τροφή μέ παράνομο τρόπο. Ένα εύρύ στρώμα τού προλεταριάτου ζεΐ σύμφωνα μέ τΙς άρχές τοϋ Β. Είναι γνωστό σάν λούμπεν - προλεταριάτο. Μέ κανένα τρόπο δέν συμμεριζόμαστε τό ρομαντικό θαυμασμό τού κόσμου τοϋ έγ-κλήίματος, άλλά τό πρόβλημα άπαιτεϊ καθαρή σκέψη. Ποιός άπό τούς δύο τύπους πού περιγράψαμε έχει περισσότερα στοι-χεία ταξικής συνείδησης; Τό κλέψιμο δέν είναι καθαυτό σημείο ταξικής συνείδησης' άλλά μιά προσεκτικώτερη έξέταση μάς δείχνει δτι, παρά τήν ένδόμυχη ήθική μας άντίσταση, δ άν-θρωπος πού δέν συμμορφώνεται μέ τό νόμο καί κλέβει δταν πεινάει, καί πού μ' αύτό τόν τρόπο έξακολουθεί νά έκφράζει τή θέλησή του νά ζήσει, δείχνει πολύ περισότερη στασιαστική ένέργεια άπό αύτόν πού ύποτάσσεται άγόγγυστα στή μοίρα πού τοϋ έπιβάλλει δ καπιταλισμός. Επιβεβαιώνουμε κατηγο-ρηματικά δτι τό θεμελιώδες πρόβλημα γιά μιάν όρθή ψυχο-λογική Ερευνα δέν είναι τό γιατί δ πεινασμένος κλέβει, άλλά τό γιατί δ έ ν κλέβει. ΕΓπαμε δτι τό κλέψιμο δέν είναι ταξική συνείδηση' αύτό είναι βέβαιο. "Ενα τούβλο δέν είναι άπό μόνο του σπίτι' άλά τά σπίτια χτίζονται μέ τούβλα' χρει-άζονται άκόμα σανίδες, άσβέστης καί γυαλί, καθώς καί

66

Page 58: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

έδώ έχουμε κατά voö τό ρόλο τοϋ κόμματος — μηχανικοί, χτίστες, ξυλουργοί, κλπ.

θά φτάσουμε σέ άδιέξοδο άν θεωρήσουμε τήν ταξική συ-νείδηση σάν ήθικό προσόν καΙ μ' αύτό τόν τρόπο άνταγωνι-στοΰμε τή μπουρζουαζία xal τούς πράκτορές της στήν κατα-δίκη τής έφηβικής σεξουαλικότητας, τοΰ χαρακτήρα τής πόρ-νης, τής άχρειότητας τοΰ έγκληματία καΙ τής άνηθικότητας τοϋ κλέφτη. Δέν βρίσκεται ή άποψή μας σέ άντίθεση μέ τά συμφέροντα τής έπανάστασης; Δέν θά μπορούσε ή δεξιά νά έκμεταλλευτεϊ τήν ά - ήθική άντίληψη τής ταξικής συνείδη-σης στήν προπαγάνδα της έναντίον μας; ΚαΙ βέβαια θά τό κάνει, καΙ τό έχει ήδη κάνει άπό πολύ καιρό, παρόλο πού στήν πραγματικότητα φροντίσαμε μέ τόση στοργή νά άποδεί-ξουμε τό πόσο ήθικοί είμαστε, πράγμα που δέν μας χρησιμεύει καθόλου καΙ τό μόνο πού μπορεί νά κάνει είναι νά όδηγήσει τά θύματα τοΰ καπιταλισμού στήν πολιτική άντίδραση έφό-σον πιστεύουν δτι έμεϊς δέν τούς καταλαβαίνουμε. ΚαΙ αύτό δέν σημαίνει δτι στεκόμαστε ψηλότερα στήν έκτίμηση τής πολιτικής άντίδρασης. Γι* αύτήν είμαστε κλέφτες έπειδή θέ-λουμε νά Απαλλοτριώσουμε τά μέσα παραγωγής άπό τήν ιδι-ωτική ιδιοκτησία. Μήπως θά έπρεπε νά έγκαταλείψουμε ή νά άποκρύψουμε αύτή τήν άρχή γιά τόν ίδιο λόγο ; Αύτό δέν τό χρησιμοποιεί ή Δεξιά έναντίον μας;

Κ ά θ ε τ ι π ο ύ σ ή μ ε ρ α σ υ ν δ έ ε τ α ι μέ τ ά χ ρ η σ τ ά ή θ η κ α Ι τ ή ν ή θ ι κ ή Ι χ ε ι ά μ ε τ ά κ λ η τ α τ α χ θ ε ί σ τ ή ν ύ π η ρ ε σ ί α τ ή ς κ α τ α π ί ε σ η ς τ ή ς έ ρ γ α ζ ό μ ε ν η ς ά ν-θ ρ ω π ό τ η τ α ς . Μποροΰμε νά Αποδείξουμε θεωρητικά καΙ πρακτικά δτι ή σοσιαλιστική τάξη πραγμάτων τής κοινω-νικής ζωής μπορεί νά ά/τικαταστήσει τό σημερινό χάος μέ τήν τάξη, άκριβώς έπειδή είναι Α-ήθική. Ή θέση τοΰ Λέ-νιν πάνω στό ζήτημα τής προλεταριακής ήθικής βασίζεται χωρίς διφορούμενα στά συμφέροντα τής προλεταριακής έπα-νάστασης. Κάθε τι πού ύποβοηθεί τήν έπανάσταση είναι ή-θικό, κάθε τι πού τήν παρεμποδίζει είναι Ανήθικο. "Ας προσ-παθήσουμε νά διατυπώσουμε τό ζήτημα Αλλιώτικα. Κάθε τι πού βρίσκεται σέ Αντίθεση μέ τήν Αστική τάξη πραγμάτων, πού έμπεριέχει τά σπέρματα τής έξέγερσης, μπορεί νά θεω-ρηθεί σάν στοιχείο τής ταξικής συνείδησης- κάθε τι πού ύπο-

67

Page 59: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

«τηρίζει καί ένισχύει τήν άστιχή τάξη πραγμάτων καί προσ-δένει τό λαό σ' αύτή ν, μπορεί νά θεωρηθεί σάν έμπόδιο τής ταξικής συνείδησης.

Καθώς ol μάζες βάδιζαν μέσα άπό τό Βερολινέζιχο Tie-rgarten κατά τή Νοεμβιανή 'Επανάσταση, ol διαδηλωτές φρόν-τιζαν νά μήν πατήσουν τό γρασίδι! Είτε αότό τό άνέχδοτο Ανταποκρίνεται στά γεγονότα είτε είναι χαθαρή έπινόηση, μέ-σα του έχφράζεται όλοχάθαρα ίνα μεγάλο μίέρος τής τραγω-δίας τοϋ έπαναστατιχοϋ χινήματος — ή άστιχοποίηση τών φορέων τής έπανάσταβης.

58

Page 60: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

2. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

ΚΑΙ ΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ ΠΟΥ ΕΝΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΟ ΑΤΟΜΟ

Στό κεφάλαιο αύτό προσπαθούμε νά συγκεντρώσουμε χωρίς •περαιτέρω θεωρητική προεργασία έκεΐνα τά στοιχεία τής νο-οτροπίας τοΰ μέσου άτόμου πού έν μέρει λειτουργούν πρός τήν ιδιαίτερη κατεύθυνση τής έπαναστατικής συνείδησης καί έν μέρει παρεμποδίζουν τή διαμόρφωσή της. θεωρούμε αυ-τούς μόνο τούς ψυχολογικούς παράγοντες πού είναι προσανα-τολισμένοι είτε πρός τήν πολιτική άριστερά, είτε πρός τΛν πολιτική δεξιά, καί δχι πολιτικά άδιάφορες τάσεις πού ίσως νά είναι προσανατολισμένες καί πρός τή μιά καί πρός τήν άλλη πλευρά, δπως ή ρητορική καί ή κριτική Ικανότητα, ή άγάπη τής φύσης, κλπ. Τά άκόλουθα παραδείγματα μπορούν νά προστεθούν κατά βούληση' έκεΐνα πού παραθέτονται έδώ συγκεντρώθηκαν άπό τόν ύποφαινόμενο μέ τήν βοήθεια δύο νεαρών φίλων.

Στόν έφηβο (κατά καί μετά τήν σεξουαλική ώρίμανση)

Τά διάφορα πολιτικά κόμματα έχουν δείξει έπανειλημ-|ΐένα έντονο ένδιαφέρον γιά τήν νεολαία. Μιά άπό τΙς βασικές αίτιες είναι δτι οί νέοι έχουν τό μέλλον μπροστά τους, ένώ οί περισσότεροι ένήλικοι, δπως πολύ σωστά έχει παρατηρηθεί, •δέν Εχουν παρά μονάχα παρελθόν. Είναι άπαραίτητο λοιπόν,

59

Page 61: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νά έξετασθεΐ πρώτο τό πρόβλημα τής νεολαίας. Τό γεγονός δτι ή νεολαία Αντιπροσωπεύει τήν πιό δημιουργική ήλικία έ-χει Αμεση σχέση μέ τήν τάση της πρός τόν ένθουσιασμό, τή σεξουαλική ώρίμανση καΙ έπομένως τήν τάση της πρός τήν πολιτική στράτευση καΙ δράση. Τά χαρακτηριστικά αυτά δέν τείνουν Ιδιαίτερα πρός τ' Αριστερά ή τά δεξιά ή πρός όπουδή-ποτε άλλοΟ. Ή 'Εκκλησία, γιά παράδειγμα, διαθέτει περισσό-τερους νέους άπ' δτι οί Αριστερές όργανώσεις. Είναι δμως εδ-κολο νά διακρίνουμε καΙ νά συγκρίνουμε μέσα στίς έμπειρίες τοϋ έφήβου όρισμένα στοιχεία πού εύνοοϋν τήν άριστερά καΙ όρισμένα στοιχεία πού εύνοούν τήν δεξιά. Σέ κάθε νέο παρου-σιάζεται μιά τάση έξέγερσης ένάντια στήν έξουσιαστική καταπίεση, ιδιαίτερα ένάντια στούς γονείς, τά συνήθη έκτε-λεστικά δργανα τής κρατικής έξουσίας. Ή τάση αύτή είναι πού, κατ' Αρχήν, τείνει νά προσελκύσει τούς νέους πρός άρι-στερούς πολιτικούς κύκλους. Eivow πάντοτε συνδεδεμένη μέ μιά πολύ ή λίγο συνειδητή, πιεστική άνάγχη γιά πραγμάτω-ση τής σεξουαλικής ζωής. Ό σ ο πιό ξεκάθαρα άναπτύσσονται οί φυσικές έτεροφυλοφιλικές τάσεις, τόσο πιό έπιδεκτικός γί-νεται ό νέος στίς έπαναστατικές Ιδέες' δσο Ισχυρότερα έπιβε-βαιώνεται ή όμοφυλοφιλική άνάγκη στήν ψυχική του δομή καΙ δσο περισσότερο περιορίζεται ή συνειδητοποίηση τής γενε-τήσιας όρμής του γενικά, τόσο εύκολώτερα παρασύρεται πρός τά δεξιά3. Ό σεξουαλικός φραγμός, ό φόβος τής σεξουατ λικής δραστηριότητας καΙ τά άντίστοιχα αίσθήματα ένοχής είναι πάντοτε άντιδραστικά ή τουλάχιστον έμποδίζουν τήν έ-πανασταττική σκέψη. Ή προσήλωση στούς γονείς είναι ένα Ισχυρό, άναντίστρεπτα παρεμποδιστικό στοιχείο, θά άναφέ-ρουμε σάν «άναντίστρεπτους» έκείνους τούς ψυχολογικούς πα-ράγοντες πού δέν μπορούν ποτέ νά μεταβληθούν σέ θετικά στοιχεία τής ταξικής συνείδησης καΙ έπομένως δέν μπορούν ποτέ νά είναι έκμεταλλεύσιμα άπό μέρους τού έπαναστατικού κόμματος πρός τό συμφέρον τής κοινωνικής έπανάστασης. Υ -πάρχει μιά έξαίρεση σ' αύτή τήν περίπτωση : τά παιδιά πού κατάγονται άπό γονείς μέ έπαναστατικές πεποιθήσεις' έδώ, ή προσήλωση πρός τούς γονείς μπορεί νά έπηρεάσει κατά θε-τικό τρόπο, τΙς περισσότερες φορές δμως άναπτύσσει συντη-ρητικά συναισθήματα σ' άντίδραση πρός τούς γονείς.

60

Page 62: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Υπάρχει μιά άνάγκη πού έπηρεάζει τή νεολαία δπως κανένα άλλο τμήμα τοϋ λαοϋ, καί πού ή έκπλήρωσή της θά ήταν πάρα πολύ σημαντική. Δέν θά μπορέσει δμως νά βρει κανείς οδτε μιά γραμμή μέσα στίς διακηρύξεις πρός τή νεο-λαία καί τά προγράμματα τών όργανώσεων πού ν' άσχολεΤται μ' αύτή τήν έκπλήρωσή — είναι ή άνάγκη τοϋ νέου γιά τή δική του κατοικία, γιά τό δικό του ζωτικό χώρο. Ή άνάγκη αύτή, συνδεδεμένη μέ τήν έξέγερση ένάντια στούς γονείς, θά μποροϋσε νά άποτελέσει ένα θετικό στοιχείο τής ταξικής συ-νείδησης. 'Επιπλέον είναι μιά άνάγκη πού δέν μπορεί ποτέ νά Ικανοποιήσει ή τάςη πραγμάτων πού έπιβάλλει ή Δεξιά. Δέν Ιρχεται σέ σύγκρουση μέ κανένα παρεμποδιστικό στοιχείο, έ-πηρεάζει άκόμα καί τά κορίτσια, πού άπό πολλές άπόψεις έ-χουν τήν πιό άντιδραστική νοοτροπία. Ή άνάγκη τής διαβί-ωσης άνά;ιεσα σέ άλλους νέους άνθρώπους είναι ένα πρόσθε-το θετικό στοιχείο" έν τούτοις, ή οίκογένεια, ή νοσταλγία καί ή έπιθυμία γιά οικείο περιβάλλον, συνήθως λειτουργούν πρός τήν άντίθετη κατεύθυνση. "Αν ή κοινή κατοικία τών νέων όρ-γανωθεί κατάλληλα, δηλαδή μ' ένα τέτοιο τρόπο ώστε νά γί-νει · ένα «σπίτι», τά αίσθήματα αύτά μπορούν νά έξαφανισθούν.

Ή παρόρμηση γιά τό χορό είναι Ισχυρότατη σέ δλους σχεδόν τούς νέους χωρίς έξαίρεση' άντίθετα μέ τήν προσή-λωση πρός τούς γονείς, συνιστά ένα άντιστρεπτό στοιχείο, δηλαδή ένα στοιχείο πού, δντας κάτω άπό δμαλές περιστάσεις φραγμός, μπορεί νά γίνει θετικό στοιχείο γιά τήν άνάπτυξη τής ταξικής συνείδησης άν ή σχέση άνάμεσα στήν πολιτική καί τήν προσωπική ζωή έπιλυθεί πρός μιά έπαναστατική κα-τεύθυνση" σ' όρισμένες περιπτώσεις μερικοί Ιδιαίτερα έπιδέ-ξιοι ήγέτες δμάδων νέων Ιχουν πετύχει αύτή τήν έπίλυση. Στήν Γερμανία σήμερα, είναι ή Δεξιά πού δρέπει τούς καρ-πούς τής άνάγκης γιά συλλογική όργάνωση τών νέων καί τής παρόρμησης τοϋ χοροϋ, γιατί αύτή τούς όργανώνει' οί Χρι-στιανοί μέ τή μορφή τών δμάδων τών νέων καί οί Ναζί μέ τις κολλεκτιβιστικές νεολαιίστικες δργανώσεις τους.

"Ελαβα τό παρακάτω γράμμα άπό τήν Γερμανία: «Πρόσφατα μιλούσα μ' ένα δεκαεφτάχρονο γυμνασιοκόρι-

τοο άπό τό Βερολίνο, πού πέρασε τΙς διακοπές του έδώ. Πηγαί-νει σχολείο στό Wilmersdorf καί μοϋ είπε ένα - δυό πράγμα-τα πού μπορεί νά σ' ένδιαφέρουν.

61

Page 63: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Τά Αγόρια *al τά κορίτσια τής Χιτλερικής Νεολαίας καΙ τής Bund Deutscher Mädchen1" Απολαμβάνουν έξαιρετικής έλευθερίας στό σχολείο καΙ στό σπίτι χωρίς βέβαια κανένα περιορισμό δσσν Αφορά τή σεξουαλική δραστηριότητα καΙ τή φιλία. "Ενα κορίτσι τής τάξης της καΙ άπό τό σχολείο της δέν θά τολμούσε ποτέ πρίν νά συναντηθεί μέ τό φίλο της Ιξο> άπό τό περιβάλλον τοϋ σχολείου. Σήμερα, τά άγόρια, τά πε-ρισότερα μέλη τής Χιτλερικής Νεολαίας, στέκονται όμάδες -όμάδες έξω άπό τό σχολείο και δλοι τό θεωροϋν φυσιολογικό. Ή όμάδα Dahlem τής BDM διαλύθηκε έπειδή έξη κορίτσια κάτω άπό τά δεκαοκτώ έμειναν έγκυες. Παρ' δλ' αυτά είναι πολύ περίεργο πού ή Απόπειρα όργάνωσης τής νεολαίας όδη-γεί σ' ένα χαλάρωμα τών οίκογενειακών δεσμών, γιατί μέχρι στιγμής μπόρεσα νά έπιβεβαιώσω δτι τά παραδείγματα αύτά είναι συμπτωματικά».

Δέν είν' άλήθεια δτι τ' άγόρια καΙ τά κορίτσια Απολαμ-βάνουν "έξαιρετικής έλευθερίας". 'Οποιοσδήποτε ισχυρίζεται κάτι τέτοιο δέν άναγνωρίζει τΙς πραγματικές συνθήκες, τίς ύπάρχουσες άνάγκες. καΙ τΙς άντιφάσεις. 'Ακόμα καΙ πρίν τά κορίτσια συναντιόντουσαν μέ τ' άγόρια έξω Απ' τό σχολείο, άν καΙ Γσως δχι στήν περίπτωση αύτοΰ τοϋ συγκεκριμένου σχολείου. Μόνο μιά πουριτανική ήθική θεωρεί τό νά μείνει μιά κοπέλα έγκυος καΙ τό νά συναντιέται μέ τ' Αγόρια έξω Από τό σχολείο σάν σεξουαλική έλευθερία τών νέων.

Ot έλευθερίες πού τώρα μόλις Αποκτά ή νεολαία τοΰ Dahlem θεωροΰνται πρό πολλού σάν δεδομένο στό Neukoelln*. "Αλλά άς έξετάσουμε τά πράγματα στή γενικότητά τους — πάν' άπ' δλα πρέπει ν' Αντιληφθεί κανείς τήν τεράστια άντί-φαση πάνω στήν όποία βασίζεται ή Χιτλερική νεολαία — άπό τήν μιά, ή πιό αύστηρή έξουσιαστική στρατιωτική άνατροφή καΙ ό διαχωρισμός τών φύλων, άπό τήν άλλη ή διάλυση τών οίκογενειακών δεσμών και ή καταστροφή τής ήθικής τής ol-κογένειας μέσω τής κολλεκτιβοποίησης τής έφηβικής ζιοής, παρ' δλη τήν έξ Γσου αύστηρή Φασιστική Ιδεολογία τής οικο-γένειας. Ot Γερμανοί έπαναστάτες πρέπει νά έκμεταλλευθοΰν τέτοιες άντιφάσεις μέ πολύ μεγάλο ζήλο καΙ νά τίς άποσαφη-νίσουν σ' αύτούς πού τίς ύφίστανται. Σ' αύτή τήν περίπτωση πρέπει νά έπιβεβαιωθε! ή Απελευθέρωση τών νέων, άλλά πρέ-πει καΙ νά ξεκαθαριστεί ή άντίθεση αύτής τής άπελευθέρω-

62

Page 64: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

σης μέ τήν έπίσημη Ιδεολογία τής οίκογένειας καί τόν Φύρερ. Πρέπει έπίσης vi γίνει σαφές δτι οί νέοι πού άγωνίζονται γιά Ιλευθερία καί αύτονομία ένάντια στά δεσμά τοΟ πατρικοΟ σπιτιού, μ' ένα τρόπο πού έπιθυμοΟμε vi ύποστη ρίξουμε καί νά έπεκτείνουμε, στήν πραγματικότητα είσέρχονται σέ μιά. άλλη έξουσιαστική σχέση, κυρίως αύτή τοϋ στρατοπέδου έρ-γασίας ή τών Φασιστικών όργανώσεων δπου πάλι πρέπει νά. κρατήσουν καλά σφαλισμένα t i χείλια τους.

Οί άντιφάσεις άποκαλύπτονται πολύ καθαρά καί μέ ά-κρίβεια στόν σεξουαλικό τομέα. Ή πιό έλεύθερη συμπεριφορά, άνταποκρίνεται σέ προοδευτικές τάσεις μέσα στήν Χιτλερική Νεολαία στό βαθμό πού αύτή είναι έπαναστατική — μολονό-τι μ1 ένα άσαφή ύποκειμενικό τρόπο' ή ήγεσία δμως μι&ς πραγματικά έπαναστατικής όργάνωσης, τέτοιας δπως ή κο-ριτσίστικη νεολαία, ποτέ δέν θά διέλυε τήν όργάνωση έπειδή άκριβώς μερικά κορίτσια έμειναν έγκυες. Ό άλληλογράφος μου άπό άφέλεια δέν κατάφερε νά άντιληφθεϊ δτι ή συμπερι-φορά τών νέων πού περιγράφει άπέχει πολύ άπό τοϋ νά Ικα-νοποιεί τήν ήγεσία τοϋ Ναζιστικού Κόμματος καί συγκρού-εται μέ τίς βαθύτερες προθέσεις της. Συγκρούεται μέ δλόκληρη τήν άντίληψή τους γιά τήν ήθική.

Πρέπει νά άποσαφηνίσουμε σ' αύτούς τούς νεαρούς ύπο-στηριχτές τοϋ Χίτλερ τό δικαίωμά τους γιά άπόλυτη αύτονο-μία καί γιά κοινωνική συνδρομή στήν Ικανοποίηση τών άνα-γκών τους καί μέ τήν πρώτη εύκαιρία τών σεξουαλικών άνα-γκών τους. "Αν κάποιος θεωρεί δτι ύπάρχει σεξουαλική ίλευ-θερία στήν κατάσταση πού έπικρατεΐ σήμερα, παραβλέπει δύο παράγοντες' δτι αύτή ή έλάχιστη άσκηση έλευθερίας έπαρκεϊ γιά vi προκαλέσει τήν έπέμβαση τής ήθικής έξουσίας τοϋ κρά-τους — κι είναι μονάχα ή άρχή — ώστε δέν μπορούμε νά μι-λάμε γιά έλευθερία:

έφ' δσον ή δλη δομή τοϋ κράτους καί τής κοινωνίας συγ-κρούεται μ' αύτήν'

έφ' δσον τ' άγόρια καί τά κορίτσια στερούνται ένός δι-κοϋ τους μέρους δπου νά μένουν άνενόχλητοι, έφ' δσον δέν έχουν κανένα άντισυλληπτικό μέσον γιά νά άπο-

6a

Page 65: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

φύγουν τήν έγκυμοσύνη, καμμιά γνώση τών άναγκών καΙ τών δυσκολιών τής σεξουαλικής ζωής·

έφ' δσον Ανατρέφονται καΙ διαπαιδαγ(ι)γοΟνται μέ τέτοιο τρόπο ώστε ύπόκεινται σέ σοβαρές συγκρούσεις μόλις Αρχίσουν τή σεξουαλική τους ζωή'

έφ' δσον τ* Αγόρια καΙ τά κορίτσια παραμένουν διαχωρι-σμένα σέ ξεχωριστές όργανώσεις"

έφ' δσον δέν μποροΟν vi Αποφασίσουν, μαζί μέ τούς δασκάλους τους, πώς πρέπει νά δομηθεί τό σχολείο καΙ ή προετοιμασία τους γιά τά καθήκοντα τής ζωής.

έφ' δσον μελετοΟν τις ήμερομηνίες τών βασιλιάδων τής Πρωσσίας καΙ δχι τήν ιστορία τών πιό φτωχών καΙ τα-πεινών Αγοριών καΙ κοριτσιών άπό τά προάστεια τοΟ Βερολίνου, τοΟ 'Αμβούργου καΙ τών πιό μικρών χωριών.

Δέν μπορεί ποτέ τό ιδανικό τών νέων νά είναι ή τυφλή ύπακοή στόν Φύρερ καΙ ό θάνατος γιά τά συμφέροντα τοΟ κε-φαλαίου, πού Ανακηρύσσονται σέ συμφέροντα τής πατρίδας, άλλά ό έλεγχος τής ίδιας τους τής ζωής καΐ ή διαμόρφωσή της σύμφωνα μέ τήν δική τους θέληση. Ή νεολαία πρέπει νά είναι ύπεύθυνη μονάχα άπέναντι στόν έαυτό της. Τότε, μόνον τότε, θά έξαφανισθεί ή διαίρεση ΑνΑμεσα στήν κοινωνία καΙ τή νεολαία.

"Οταν ή νεολαία Αντιληφθεί τό διαχωρισμό της Από τήν κοινωνία, Αναγνωρίζει ταυτόχρονα τόν έαυτό της σάν κατα-πιεσμένο καΙ γίνεται ώριμη γιά τήν κοινωνική έπανάσταση. Υπερβαίνοντας τό χάσμα μέσω τής πρακτικής δράσης, δομών-τας τήν κοινωνική τάξη πραγμάτων γιά νά προσαρμοστεί στίς άνάγκες της καΙ άνοίγοντας τόν δρόμο — πραγματικά, συγ-κεκριμένα, Αντικειμενικά, — πρός τήν άπελευθέρωσή της θά μπορούσε νά γίνει ό προάγγελος τής κοινωνικής έπανάστασης.

Δέν μπορούμε νά Αποδείξουμε θεωρητικά στήν νεολαία δλων τών χωρών καΙ τών ήπείρων τήν άνάγκη γιά κοινωνική έπανάσταση, παρά μόνο νά τήν άναπτύξουμε |ΐέσα άπό τίς άνάγκες καΙ τΙς άντιφάσεις τής ίδιας τής νεολαίας. Στό κέν-

64

Page 66: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τρο αύτών τών άναγχών καί τών άντιφάσεων βρίσκεται τό τε-ράστιο πρόβλημα τής σεξουαλικής ζωής τοϋ νέου.

Σ' άντίθεση μέ τΙς άντιλήψεις πού είχαν τά πολιτικά κόμ-ματα μέχρι τώρα, ή δουλειά μέσα στή νεολαία δείχνει δη ή κατανόηση άπό μέρους της τής ταξικής κατάστασης είναι συνήθως είτε πολύ έπιφανείακή καί λαθεμένη, είτε δταν είναι πραγματική, άρκετά δύσκολο νά τήν συναντήσεις—σέ πρόωρα άναπτυγμένους διανοητικά νεολαίους ή σέ παιδιά πού προέρ-χονται άπό οίκογένεια μέ έπαναστατικές πεποιθήσεις, δπου δέν γνώρισαν τήν καταπίεση. Ή κατάσταση τών μαθητευομέ-νων τούς όδηγεΐ μάλλον στήν τέλεια άδιαφορία παρά στήν έπαναστατική ζέση. θά μπορούσε νά γίνει θετικό στοιχείο μονάχα σέ συνδυασμό μέ άλλα είδικά στοιχεία ταξικής φύσης, τέτοια δπως ή άνάγκη γιά καλύτερη χρησιμοποίηση τού έλεύ-θερου χρόνου. 'Ακόμα καί ή πείνα, παρά τήν κοινή πεποίθη-ση .συμβάλλει καθ' αύτή μάλλον στήν παθητικότητα καί στόν σχηματισμό κλικών παρά στή συνειδητοποίηση τών ταξικών συνθηκών. Τή διαπιστώνουμε μαζί μέ άλλες άνάγκες, άρκετά συχνά, άνάμεσα ατούς νεαρούς φαιοχίτωνες καί τούς Χριστια-νούς. 'Ακόμα κι αύτοί οί παράγοντες μπορούν νά γίνουν Ισχυ-ρές θετικές δυνάμεις άν συνδεθούν μέ τή νεανική έπιθυμία γιά ρομαντικές έμπειρίες, μέ τή σεξουαλική άνάγκη καί μέ τήν διάθεση άνεξαρτησίας άπέναντι στήν οίκογενειακή έξου-σιαστική σχέση. Πρέπει νά γίνει άπόλυτα κατανοητό δτι ά-άκόμα κι δταν ή πείνα δέν ίχει σάν άποτέλεσμα τήν έξαθλί-ωση, μάλλον εύνοεϊ τά άστικά ιδρύματα κοινής ωφελείας. Συγ-κεκριμένα παραδείγματα άπό τήν πείρα μας δείχνουν δτι δσον άφορα τούς νέους, ή πείνα λειτουργεί πολύ περισσότερο πρός μιά έπαναστατική κατεύθυνση δταν είναι συνδεδεμένη μέ τόν φόβος γιά τήν έκπαίδευση πού προσφέρουν τά «κρατικά φιλαν-θρωπικά ιδρύματα», έκπαίδευση πού εύκολα άναγνωρίζεται σάν ταξικός θεσμός.

Ή διάθεση τής προσκόλλησης σ' έναν ήγέτη ή σέ Ιδέες, διάθεση πού βρίσκει κανείς άνάμεσα στήν νεολαία, είναι πο-λιτικά άπροσδιόριστη* μπορεί νά χρησιμοποιηθεί άπό όποια» δήποτε τάση καί γι' αύτό τό λόγο είναι μάλλον έπιζήμιος πα-ράγοντας δν τό έπαναστατικό κόμμα δέν καταφέρει νά τήν έκμεταλλευθεΐ μέ κατάλληλο τρόπο.

Ή άγάπη γιά τά σπόρ, ot στρατιωτικές παρελάσεις, ot

65

Page 67: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

στολές πού εύχαριστούν τά κορίτσια (καΙ άντίθετα), ή στρα-τιωτική μουσική, κλπ., είναι παράγοντες πού ώς έπΐ τό πλεί-στον βλάπτουν τό έργατικό κίνημα πρός τό παρόν, μιά καΙ ή Δεξιά έχει καλλίτερες εύκαιρίες νά όργανώσει αύτές τΙς άνά-γκες. Τό ποδόσφαιρο συγκεκριμένα, λειτουργεί ιδιαίτερα πρός τήν κατεύθυνση τής άποπολιτικοποίησης και προωθεί Αν-τιδραστικές τάσεις. Οί τάσεις αύτές δμως είναι κατ' άρχήν Αντιστρεπτές καΙ θά μπορούσαν νά φανούν χρήσιμες στήν Α-ριστερά δταν θά καταφέρου|ΐε ν' Απαλλαγούμε άπ' τήν οίκο-νομιστική πίστη στήν παντοδυναμία τής πείνας.

Ή τρομακτική διακύμανση τού άριθμού τών μελών τών έπαναστατικών όργανώσεο>ν άποδεικνύει δτι δέν έπιλύθηκαν αύτές οί άντιφάσεις, δτι δέν Αναπτύχθηκαν οί έπαναστατικές τάσεις, δτι δέν παραμερίσθηκαν οί φραγμοί. Ά π ' αύτό δμως δέν πρέπει νά συμπεράνουμε τήν έλλειψη ταξικού αίσθήματος Αλλά μάλλον τΙς ψυχολογικές Αποτυχίες τών έπαναστατικών όργανώσεων. Δέν έχω στή διάθεσή μου καμμιά στατιστική, Αλλά ή πείρα μας έχει διδάξει δτι στήν διάρκεια τών τελευ-ταίων δέκα χρόνων έφηβοι, ένήλικοι, άντρες καΙ γυναίκες, άνθρωποι άπ' δλες τΙς στράτες τής ζωής, έχουν περάσει μέσα άπό τΙς έπαναστατικές όργανώσεις χωρίς νά προσηλωθούν ή νά στρατευθούν στόν σκοπό τής έπανάστασης. Τί τούς δδήγη-σε στίς έπαναστατικές όργανώσεις; Ούτε οί στολές, ούτε τά ύλικά πλεονεκτήματα. Απλώς ή άσαφής σοσιαλιστική τάση, τό έπαναστατικό αίσθημα. Γιατί δέν συνέχισαν; Γιατί οί όρ-γανώσεις άπέτυχαν νά τήν άναπτύξουν. Γιατί γλίστρησαν στήν άδιαφορία ή πέρασαν στή Δεξιά; Γιατί μέσα σ' αύτές τΙς δργανώσεις είχαν έπιβιώσει Αστικές δομές. Γιατί οί τελευ-ταίες δέν καταστράφηκαν καΙ ή προηγούμενη δέν Αναπτύχθη-κε; Γιατί κανένας δέν ήξερε τί νά προωθήσει καΙ τί νά κατα-στρέψει. Τό άποτέλεσμα δέν έπρόκειτο νά έπιτευχθεϊ μέ άπλή πειθαρχία' ούτε μέ μουσικές καΙ πορείες, γιατί ot άλλοι μπο-ρούσαν δλα αύτά νά τά κάνουν πολύ καλλίτερα* ούτε μι ά-φηρημένα συνθήματα, γιατί ό πολιτικός θόρυβος πού προκαλού-σαν ot άλλοι ήταν πιό Ισχυρός. Τό μόνο πράγμα πού μπορού-σαν ot έπαναστατικές δργανώσεις νά είχαν προσφέρει χωρίς συναγωνισμό στις μάζες καΙ πού στήν πραγματικότητα δέν πρόσφεραν, τό μόνο πράγμα πού θά είχε έξασφαλίσιι τήν είσ-ροή τών μαζών καΙ τήν προσέλευση άλλων, θά ήταν ή γνώση

66

Page 68: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

αύτού πού τά Αμόρφωτα, καταπιεσμένα παιδιά τοΟ καπιταλι-σμού, λαχταρώντας καί έλευθερία καί πατερναλιστική προ-στασία, ήθελαν πραγματικά, χωρίς οί ίδιοι νά τό έχουν ξεκα-θαρίσει μέσα τους- έπρεπε νά τό έκφράζουν μέ λέξεις καί νά τό βροντοφωνάζουν γι' αύτούς στή γλώσσα τους, νά σκεφτο&ν γι* αύτούς. Μιά όργάνωση δμως πού διαπόμπευσε δλη τήν ψυ-χανάλυση σάν άντεπαναστατική δέν ήταν Ικανή νά άναλάβει τέτοια καθήκοντα.

Πώς έμφανίζεται ή ταξική συνείδηση άνάμε-σα στίς γυναίκες ;

Τά συνθήματα «δουλειά γιά τΙς γυναίκες», «άνεξαρτησία άπό τόν σύζυγο», «δικαίωμα τοϋ καθενός πάνω στό σώμα του», δέν σήμαιναν καί πολλά, καί δέν έγινε τίποτε παραπά-νω άπό τό νά έπαναλαμβάνονται αύτά τά συνθήματα. Ή ε-πιθυμία γιά οίκονομική αύτονομία, γιά άνεξαρτησία άπέναντι στόν σύζυγο καί πάνω άπ' δλα γιά σεξουαλική άνεξαρτησία, δπωσδήποτε συνιστά τόν πιό σπουδαίο παράγοντα τής ταξι-κής συνείδησης τών γυναικών. Παρ' δλ' αύτά, ό φόβος τής άπώλειας τοϋ συζύγου καί τοϋ οίκονομικοϋ στύλου τής οικο-γένειας μέσω ένός νόμου περί γάμου Σοβιετικού τύπου, τής έλλειψης νομικής κατοχύρωσης τοϋ σεξουαλικού άντικειμέ-νου, ό φόβος μι&ς έλεύθερης ζωής γενικά πού έπηρεάζει δλες τΙς γυναίκες, ή ισχυρή τους Ικανότητα γιά προσήλωση, κλπ., είναι άνασχετικοί παράγοντες, τουλάχιστον ίσης σημασίας. Εί-δικώτερα, ή ύπόθεση δτι θ' άποχωρίζονται τά παιδιά τους δταν έφαρμοστεΐ ή προτεινόμενη συλλογική άνατροφή, συνιστά ένα Ισχυρό έμπόδιο γιά τήν πολιτική διαύγεια, Ιδιαίτερα στίς γυ-ναίκες τών μικροαστών καί λειτουργεί παρεμποδιστικά άπό πο-λιτική άποψη άκόμα καί στίς Κομμουνίστριες, δχι στ!ς συγ-κεντρώσεις &που συνηγορούν ύπέρ αύτής τής προοπτικής, άλ-λά στίς οικιακές φιλονικίες μέ τό σύζυγο. Πρέπει νά γίνει κα-τανοητό δτι ή έξέγερση έναντίον τοϋ γάμου σάν οικονομικά ύποδουλωτικοϋ καί σεξουαλικά περιοριστικού θεσμοϋ μπορού-σε νά έχει γίνει ένα μεγάλο προσόν γιά τό έπαναστατικό κί-νημα άν αύτά τά ζητήματα, πού έχουν τεράστια σημασία γιά τίς γυναίκες, είχαν άναλυθεί κατά ένα άρκετά πλατύ, ρεαλι-

67

Page 69: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

στικό χαΐ έπίμονο τρόπο. 'Αντίθετα, ot προπαγανδιστές, συγ-χισμένοι κι ot ϊδιοι, περιέπλεκαν τό θέμα, άπό τή μιά, συνη-γορώντας ύπέρ τού γάμου σύμφωνα μέ τό Σοβιετικό πρότυπο χαϊ άπό τήν άλλη, καυχώμενοι γιά τήν άποχατάστααη τού θεσμού τού γάμου στήν ΕΣΣΔ- καΙ έπομίνως ή μέση γυναίκα θά μπορούσε νά πεϊ μονάχα δτι, «'Ορίστε ζητάτε τήν διάλυση τού γάμου χαϊ τής οίχογένειας, άλλά έχει πέρα ot γυναίκες είναι περισσότερο έξαρτημένες άπό τούς άνδρες», ή «θέλετε νά μας ύποδουλώσετε δλες στούς άνδρες». Τέτοιες άντι-φάσεις πρέπει νά διερευνηθούν μέ τό πιό προσεχτικό έπιστη-μονικό τρόπο άπό δμάδες ειδικών ψυχολόγων καΙ νά άναλυ-θούν |ΐέ τήν μεγαλύτερη δυνατή Ακρίβεια άπό τΙς πολιτικές όργανώσεις. Τό ζήτημα δέν άφοροΰσε μόνο τΙς βιομηχανικές έργάτριες πού ήταν ήδη έπηρεασμένες άπό τή δουλειά στό έργοστάσιο καΙ είχαν Ινα πιό ξεκάθαρο σοσιαλιστικό προσα-νατολισμό, άλλά καΙ τήν μεγάλη πλειονότητα τών νοικοκυρών, τών ύπηρετριών, τών καταστηματαρχών, κλπ. Ή πείρα μας δείχνει δτι ot έξωσυζυγικές σχέσεις ή ή κλίση πρός αύτές μπορούν ν' Αποτελέσουν Ιναν ισχυρό παράγοντα έναντίον τής κοινωνικής συντήρησης. 'Εφ' δσον, δμως, είναι πάντοτε συν-δεδεμένος μέ τήν έπιθυμία γιά συζυγική έξασφάλιση, τό άπλό σύνθημα τής κατάργησης τής διαφοράς άνάμεσα στό συζυγι-κό καΙ τό μή - συζυγικό μέ τό Σοβιετικό τρόπο δέν άρκεϊ γιά νά καλλιεργήσει αύτήν τήν τάση έναντίον τής κοινωνικής συντήρησης. Πολλές γυναίκες πού είναι έπαναστάτριες στό έργοστάσιο είναι άνπδραστικές στό σπίτι.

Είναι κατ' άρχήν οί ήθικές καΙ πολιτιστικές προοπτικές πού άνπδρούν στά κρατικά, έπαναστατικά οίκο νομικά και κοι-νωνικά συμφέροντα. 'Ισχυρές έπαναστατικές παρορμήσεις βρί-σκονται στίς άστικές όργανώσεις τού κινήματος γιά τή γυναι-κεία χειραφέτηση, πού Ιχει πάντα συνείδηση τής άνάγκης γιά οικονομική άνεξαρτησία, καΙ συνήθως άγνοεί τήν άνάγκη γιά σεξουαλική άνεξαρτησία, άλλά πού όπωσδήπστε είναι δια-τεθειμένο νά έπιφέρει άλλαγές στό στάτους κβό, νά φέρει μιά νέα τάξη πραγμάτων. Μόνο ό σοσιαλισμός μπορεί νά δόσει μιά πρακτική άπάντηση σ* αύτά τά προβλήματα. Ol σοσιαλι-στές δμως δέν νοιάζονται νά άποσαφηνίσουν τήν Ιδεολογική σύγχιση αύτών τών γυναικών, νά τούς ξεκαθαρίσουν δή οί έπιθυμίες τους είναι άπό μόνες τους Αντιφατικές χαϊ δτι άπό

68

Page 70: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ένστικτο άντιλαμβάνονται τούς σοσιαλιστικούς στόχους άλλά δέν μπορούν νά τούς διατυπώσουν μέ άκρίβεια καί γι' αύτό κα-ταφεύγουν στή συναισθηματική έξέγερση δπως ή Pankhurst. 'Απλώς μέ τό νά τοποθετήσει δλα τά άμέτρητα μικροζητήμα-τα τής προσωπικής ζωής σέ σχέση μέ τήν κοινωνία, τό κίνη-μα θά έθιγε τήν ούσία τού θέματος, θά δημιουργούνταν έτσι συζητήσεις, στίς όποιες θά έπικρατούσαν δσοι θά είχαν νά ποΰν κάτι τό ουσιαστικό — κι αύτοί όπωσδήποτε θά μπορού-σαν νά είναι οί σοσιαλιστές, άν δέν είχαν τελείως άπορροφηθεί άπό τό φορμαλισμό τών κομματικών συζητήσεων. Ό άντιδρα-στικός θ' άρνιόταν άπερίφραστα νά πάρει μέρος σέ μιά προω-θημένη συζήτηση γι' αύτά τά ζητήματα. "Ενα πολύ σημαν-τικό καί διδακτικό κίνημα άναπτύχθηκε άνάμεσα στίς Γερ-μανίδες γύρω στό τέλος τού 1933, δπου μπορεί κανείς σχεδόν νά μελετήσει τή διαλεκτική, όπωσδήποτε καλλίτερα άπό τά βιβλία. Διαμαρτύρονται ένάντια στήν οικογενειακή έστία, στοι-χείο πού είναι όπωσδήποτε έπαναστατικό, άλλά άντ' αυτού ζητούν νά πολεμήσουν σάν Γερμανίδες δπως ή Brunhilde, στοι-χείο πού μ' αύτή του τή μορφή είναι άντιδραστικό. Πρέπει όλο-κάθαρα νά άναγνωριστεί δτι ή Ναζιστική ιδεολογία δσον ά-φορα τή μητρότητα Ιχει τΙς ρίζες της στή σεξουαλική κατα-πίεση καί τό γεγονός αύτό άποκάλυψε δτι τό νά είσαι μητέ-ρα Ιρχεται σέ άντίθεση μέ τό ν' άγαπιέσαι. Οί γυναίκες θέ-λουν καί τά δυό, δέν βρίσκουν δμως διέξοδο άπό τήν άντίφά-ση πού τούς έπιβάλλει σ' αύτή τήν περίπτωση ή καπιταλιστι-κή ήθική καί κάτω άπ' τήν πίεση τής πολιτικής άντίδρασης άρνούνται τούς εαυτούς τους σάν σεξουαλικά δντα. Τό κίνημα τής γυναικείας χειραφέτησης, άντιδραστικό στήν τωρινή του μορφή καί διευθυνόμενο ένάντια στό ταξικό αίσθημα, είναι εύκολα άντιστρεπτό, μιά καί ώθεϊ γιά άλλαγή. Πρέπει νά ά-ναφέρουμε έπίσης δτι άνάμεσα στίς γυναίκες ή πείνα καί τό ένδιαφέρον γιά τήν τροφή τών παιδιών σχετικά σπάνια Ανα-πτύσσουν τήν έπαναστατική σκέψη" πολύ πιό συχνά δμως ά-ναπτύσσουν τό φόβο γιά τήν πολιτική, τήν άποθάρρυνση τής πολιτικής δραστηριότητας τού συζύγου καί τών παιδιών πού τρέφουν τήν οικογένεια, τήν άδιαφορία ή τήν πορνεία. Τά ένδιαφέροντα αύτά καί οί άνησυχίες θά μπορούσαν νά άποτε-λέσουν σημαντικά κίνητρα γιά τό έπαναστατικό αίσθημα άν τοποθετούνταν σέ μιά σωστή σχέση μέ άλλες δυνάμεις καί άντι-

69

Page 71: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

δυνάμεις. Είναι, γιά παράδειγμα, πολύ δύσκολο νά πεί κανείς άν θά μπορούσε μέ όποιοδήποτε τρόπο νά γίνει έκμεταλλεύσι-μη ή κλίση γιά τό μέικ-άπ καΙ τή βελτίωση τής φυσικής έμφάνισης, πού πρός τό παρόν άποτελεί Ινα σοβαρό φραγμό γιά τήν έπαναστατική σκέψη. Δέν πιστεύουμε δτι καμμιά έπα-ναστατική όργάνωση θά πετύχει ποτέ νά διαδόσει άνάμεσα στή μάζα τών γυναικών τήν προτίμηση γιά τήν άπλότητα καΙ τήν Ιλλειψη καλλωπισμού πού έπικρατεί άνάμεσα στίς Κομμούνίστριες. Πρέπει νά βρεθεί μιά διέξοδος μεταξύ τής ένθάρρυνσης τών άστικών μπιχλιμπιδιών και τής άποκλειστικής άναγνώρισης ένός άσκητικού τρόπου ζωής, πού ν* άνταποκρίνεται και στ'ς έπείγουσες άνάγκες τής ταξικής πάλης και στή φυσική άνάγκη τών γυ-ναικών γιά καλλωπισμό. Οί πολιτικοί μας μπορεί νά είναι τής γνώμης δτι τέτοια ζητή|ΐατα δέν άξίζουν τόν κόπο νά συζη-τιώνται* σ* αύτήν τήν περίπτωση θά τούς συνιστούσαμε νά με-λετήσουν τούς μηχανισμούς μέ τούς όποιους ή Δεξιά διατηρεί τίς γυναίκες στήν δική της παράταξη. Τό ζήτημα τού μέλ-λοντος τής οίκογένειας καΙ τής άνατροφής τών παιδιών είναι Αναμφίβολα πρωταρχικής σπουδαιότητας γιά τό γυναικείο κί-νημα. Στό Γερμανικό Σέξ - Πόλ, μέ τό νά έξηγήσουμε δτι ό σοσιαλισμός άπλώς προσφέρει άλλες μορφές στήν κοινοτική ζωή τοΰ άντρα, τής γυναίκας καΙ τού παιδιού, καί δτι πάνω άπ' δλα ή Αποκαλούμενη καταστροφή τής οίκογένειας άπό τούς μπολσεβίκους σημαίνει τήν άπελευθέρωση τών σεξουαλι-κών ένδιαφερόντων Από τούς οίκονομικούς δεσμούς, είχαμε σάν άπστέλεσμα νά πάρουιιε μέ τό μέρος μας γρήγορα τίς γυ-ναίκες. Ή άνάπτυξη τής Ιδεολογίας τής οίκογένειας στήν Γερ-μανία σήμερα άπαιτεί μεγίστη προσοχή, γιά παράδειγμα, δσον άφορά τήν Αντίθεση άνάαεσα στήν οίκογένεια καί τήν ύπηρεσία τών παιδιών στά Τάγματα 'Εφόδου. Μόνο μέ μιά άκριβή γνώση αύτής τής Αντίφασης θά άναπτύξουμε τά μέσα τής μελλοντικής μας πολιτικής άπέναντι στίς γυναίκες. 'Εφ* δσον ή πορνεία άναντίρρητα θ' αύξηθεΐ έξ αΙτίας τής πίεσης πού Ασκεί ή Φασιστική σεξουαλική ήθική, τό νά κερδίσουμε τήν ύποστήριξη τών πορνών, είναι έπίσης άπό πολλές άπό-ψεις συστατικό τής προλεταριακής πολιτικής.

Πολλά μεγαλύτερα ή μικρότερα γεγονότα στή Γερμανία δείχνουν κατά πόσο ή ταξική συνείδηση ή τά στοιχεία της ύ-

70

Page 72: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

πάρχουν άνάμεσα στόν πληθυσμό καί τό τ£ πρέπει νά κάνει γι' αύτό ή έπαναστατική ήγεσία. 'Αναφέραμε ήδη τό «Κίνημα τής Brunhilde» στό δποίο οί γυναίκες έξεγείρονται κατά Ινα συγχισμένο τρόπο ένάντια στήν έπιστροφή στήν οίκογενειακή έστία καί στήν συζυγική δουλεία. Ό Γκαϊμπελς πρόσφατα ύ-ποχρεώθηκε νά άναφερθεϊ σ' ένα ζήτημα πολύ ένοχλητικό γιά τόν 'Εθνικό Σοσιαλισμό. Μετά τήν κατάληψη τής έξουσίας τό Ναζιστικό Κόμμα έκανε πολύ πιό αυστηρούς τούς νόμους πε-ρί Αντισυλληπτικών καί έκτρώσεων, παρέδοσε τήν έκπαίδευ-ση τών παιδιών στίς θρησκευτικές καί μιλιταριστικές δργανώ-σεις, άνακήρυξε τήν οικογένεια σάν τό θεμέλιο τοΰ έ-θνους καί τοΰ κράτους, διέδοσε τό σύνθημα «μιά Γερμανίδα δέν καπνίζει ποτέ», άντιτέθηκε στά άνδρικά χτενίσματα γιά τΙς γυναίκες, έπανεισήγαγε τό πορνείο, έδιωξε τίς γυναίκες άπ' τά έργαττάσια, έδωσε στόν σύζυγο μιά χωρίς προηγούμε-νο έξουσία κι άλλα πολλά παρόμοια. "Ετσι, σύμφωνα μέ τόν Ιστορικό του ρόλο, είχε θέσει σέ κίνηση τήν δριμύτερη πολιτι-στική άντίδραση. Είναι φυσικό δτι πολλοί άπό τούς άξιωμα-τούχους του έφάρμοσαν αύτά τά μέτρα κατά γράμμα. Σέ μιά πόλη μιά σαπωνοποιία είχε μοιράσει ένα πόστερ πού έδειχνε ?να χαριτωμένο κορίτσι νά βαστάει ένα πακέτο μέ άπολυμαν-τικά. "Ενας Ναζιστής άξιωματοΰχος είχε άπαγορέψει τό πό-στερ «ώς προσβάλλον τό ήθικόν αίσθημα τοΰ λαοΰ»· αύτό καί άλλα παρόμοια περιστατικά άνάγκασαν τόν Γκαίμπελς νά κα-ταφερθεί έναντίον τών «αύτοδιορισμίνων ήθικών δικαστών καί τών παραπλανημένων άποστόλων τής σεμνοτυφίας». 'Απέρριψε τήν ήθικολογία καί κριτικάρησε έκείνες τΙς τάσεις πού θά ή-θελαν νά εΙσάγουν ήθικές έντολές πού θά όδηγούσαν στό φα-νατισμό, στίς δημόσιες καταγγελίες καί τόν έκβιααμό. Οί γυ-ναίκες Ισχυρίστηκε, ήδη φοβόντουσαν νά βγοΰν μόνες τους ή νά καθήσουν μόνες σ' ένα έστιατόριο, νά βγοΰν μ' ένα νέο χω-ρίς συνοδό, νά φοροΟν μέικ - άπ, κλπ. Μέ τά δικά του λόγια: «...Καί έπειδή άπλώς μιά γυναίκα καπνίζει ένα τσιγάρο στί σπίτι ή μέ παρέα, αύτό δέν σημαίνει κατ' άνάγκην δτι είναι έκφυλη καί διεφθαρμένη». Ό 'Εθνικοσοσιαλισμός δέν ήταν Ινα κίνημα θρησκόληπτιον, οί άνθρωποι δέν έπρεπε νά στε-ρούνται τήν άπόλαυση τής ζωής τους, έκεϊνο πού προέβαλλε ήταν περισσότερη έπιβεβαίωση τής ζωής καί λιγότερος φανα-τισμός, περισσότερη ήθική καί λιγότερη ήθικολογία.

71

Page 73: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

—Ποιό είναι τό δικό μας συμπέρασμα; Τί μας διδάσκει αύτός ό λόγος;

Κατ' άρχήν, δτι ή Ναζιστική πολιτιστική πολιτική ξε-σήκωσε άρκετή άγανάκτηση στή μέση γυναίκα, διαφορετικά δέν θά μιλούσε ό Γκαίμπελς μ' αύτό τόν τρόπο.

Δεύτερον, δτι ή άγανάκτηση πρέπει νά ήταν άρκετά σο-βαρή, διαφορετικά ό Γκαΐμπελς δπως καί ό Ραίμ πρίν άπ' αύτόν, δέν Θά είχε έπέμβει μέ τρόπο άντίθετο πρός τίς άρχες καί τήν Ιδεολογία τού 'Εθνικοσοσιαλισμού. Οί Ναζιστές ήγέ-τες είναι έξαιρετικά έπιδέξιοι στήν μαζική ψυχολογία, καί θά προτιμούσαν νά συμβιβαστούν σέ Ινα θέμα Ιδεολογικής άρ-χής παρά νά ριψοκινδυνεύσουν τήν βάση τής έξουσίας τους.

Τρίτον, δτι παρ' δλα δσα λέει, δέν μπορεί νά ξεπεράσει τήν άντίφαση στήν όποια στηρίζεται δ Έθνικοσοσιαλισμός μέ τήν άντιδραστική του Ιδεολογία καί τούς έπαναστάτες όπαδούς — άντίφαση πού μπορεί νά θεμελιωθεί σ' δ λ ο υ ς τούς τομείς.

Τέταρτο, δτι έχουμε μπροστά στά μάτια μας Ινα στοιχείο σοσιαλιστικής ταξικής συνείδησης σέ άόριστη, νοθευμένη μορ-φή, καί τό δποίο θά μπορούσε νά χρησιμοποιήσει δ σοσιαλι-σμός άν τό είχε διευκρινίσει μέ τήν άπαιτούμενη διαύγεια καί ζωντάνια. Τό πρόβλημα γιά τήν μαζική ψυχολογία βρί-σκεται στό γεγονός δτι πρέπει κανείς νά έπιβεβαιώνει τήν έ-παναστατική νοοτροπία τού όπαδού τών Ναζί ένώ ταυτόχρονα νά άποδεικνύει τά άντιδραστικά άποτελέσματα τού 'Εθνικο-σοσιαλισμού, δπως άκριβώς πρέπει κανείς ν' άποκαλύπτει μέ τήν προπαγάνδα του τούς μικροαστικούς φραγμούς στούς δ-ποίους ύπόκειται τό μέλος τού SPD· πάν' άπ' δλα δμως, τό πρόβλημα είναι πώς νά έκθέσουμε τίς άντιφάσεις μέ τόν πι ό ξεκάθαρο τρόπο καί νά πάψουμε νά βλέπουμε σέ κάθε φαιο-χίτωνα Ιναν άντιδραστικό καί σέ κάθε μέλος τού SPD έναν «άκόμα άσυνειδητοποίητο» έπαναστάτη.

Πέμπτο, δτι μιά τέτοια έπέμβαση άπό κάποιον σάν τόν Γκαΐμπελς θά ξαναφέρει στόν 'Εθνικοσοσιαλισμό τούς πα-ληούς όπαδούς πού είχαν άρχίσει νά άμφιβάλλουν, ένδεχομέ-νως θά προσελκύσει καί καινούργιους, άφοΟ ταυτόχρονα έν-σπείρει τήν άβεβαιότητα σ' δρισμένους άντιπάλους — έκτός κι άν γίνει δυνατό ν' άποδειχθεί συγκεκριμένα τό άλυτο τού

72

Page 74: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

προβλήματος μέσα στό Τρίτο Ράιχ. Που Ακριβώς βρίσκεται αύ-τό τό άλυτο;

Ή παγίωση τού θεσμού τής οικογένειας καί ό περιορι-σμός τών γυναικών στήν οίκογενειακή έστία άπαιτούν όρισμέ-να μέτρα, σάν κι αύτά πού έφάρμοσαν οί λογικοί Ναζιστές έπίσημοι, τά όποια δμως συγκρούονται μέ τήν έπιβεβαίωση τής ζωής πού προκήρυξε 6 Γκαΐμπελς γιά νά καθησυχάσει -Ις διαμαρτυρίες. 'Επιπλέον ή ουσιαστική βάση τής Ναζιστι-κής Ιδεολογίας είναι ή ήθιν.ή της (ή τιμή, ή καθαριότητα, κλπ.). "Αν Ινας λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος είχε σηκωθεί σέ μιά συγκέντρωση καί είχε ρωτήσει συγκεκριμένα πού βρί-σκεται ή διαφορά άνάμεσα στήν ήθική καί τήν σεμνοτυφία, όποιοσδήποτε Ναζιστής θα είχε βρεθεί σέ μεγάλη Αμηχανία. ' Αρα, είναι καθαρός πουριτανισμός ή άπαγόρευση τής κυκλο-φορίας τών γυναικών μέ νέους άντρες καί δχι ή ήθική άρετή πού άπαιτεΐ ό 'Εθνικοσοαιαλισμός· έπομένως έπιτρέπεται ή κυκλοφορία. Τί γίνεται δμως δταν ίνας άντρας φιλήσει μιά γυναίκα; Είναι ήθικό; "Η τί γίνεται δταν έπιθυμεΐ νά έχει σεξουαλικές σχέσεις μαζί της: Αύτό βεβαίως άνήκει στίς Α-πολαύσεις τής ζοιής, ή δχι: "Ισως τότε ό Ναζί νά έκανε κά-ποιες παραπέρα παραχωρήσεις, άκόμα καί νά παραδεχόταν τόν έλεύθερο έρωτα — πράγμα πού είναι άρκετά ίκανός γιά νά τό κάνει — όπότε θά έπρεπε νά ρωτηθεί άν αύτό — άφού τό παραδέχτηκε ξεκάθαρα — συμβιβάζεται μέ τήν θεμελίωση τού γάμου καί τής οικογένειας' καί έπιπλέον τί γίνεται μέ τά παιδιά πού γεννιούνται έτσι. "Αν ό Ναζί μας άνερχόταν στό ύψος τών περιστάσεων καί δήλωνε δτι Ινα παιδί είναι Ινα παιδί, έφ' δσον βέβαια άνήκει στήν Άρια Φυλή, τότε ή έρώ-τηση θά μπορούσε να συμπληρωθεί ώς έξής: 'Επομένως κάθε πράξη πρέπει Απαραίτητα νά όδηγεί στήν έγκυμοσύνη, άν δχι, τί πρέπει νά γίνει; Είναι όλοφάνερο δτι μια τέτοια τα-κτική θά δημιουργούσε μιάν ολοζώντανη δημόσια συζήτηση σέ μιά έντελώς Απολιτική μορφή πού θά ήταν έκατό φορές πιό ένοχλητική γιά τούς Ναζί Από χιλιάδες παράνομα φυλλάδια, γιά τόν άπλό λόγο δτι έτσι οί Ναζί θά έκαναν Ασυνείδητα προπαγΑνδα έναντίον τού έαυτού τους. Δέν ύπάρχει ταξική συνείδηση λοιπόν; Βεβαίως ύπάρχει. Βρίσκεται παντού, σ' δλες τΙς έκδηλώσεις τής καθημερινής ζωής. Δέν μπορείτε νά τήν Αναπτύξετε έπειδή θά σας ρίξουν στή φυλακή; θυμη-

73

Page 75: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

θεϊτε αύτές τις έρωτήσεις πού άφοροΰν περκκότερο δλους τούς Ναζί, τίς έρωτήσεις πού δέν μπορεί ν' άπαντήσει ποτέ ή Δε-ξιά καί μπορείτε vi ξεχάσετε τό ζήτημα τής ταξικής συνεί-δησης. Ό ρόλος τής πρωτοπορείας σέ περίοδο παρανομίας; Δέν μάς ένδιαφέρει αύτό τό πρόβλημα' μας άφορα άμεσα τό συγ-κεκριμένο περιεχόμενο τής προλεταριακής δημοκρατίας καί δχι τό σύνθημα τής προλεταριακής δημοκρατίας πού δέν ση-μαίνει τίποτε γιά έννέα άπό τούς δέκα άνθρώπους. θά μπο-ρούσαμε νά διαλέξουμε χιλιάδες παραδείγματα άπό δλους τούς τομείς τής ζωής γιά νά δείξουμε δτι δέν ύπάρχει ούτε μιά έρώτηση πού θά μπορούσαν ν' Απαντήσουν οί Ναζιστές, άν τό πρόβλημα έτίθετο συγκεκριμένα καί λογικά καί άκολου-θιόταν μέχρι τήν κατάληξή του, πάνω στό θέμα τής θρησκεί-ας, τών συνδικάτων, τής σχέσης τοΰ έργοδότη πρός τόν έρ-γαζόμενο, τών προσδοκιών τής μικροαστικής τάξης, κ.ά. 'Αρ-κεί άπλώς νά ύποβάλλουμε μέ μή - δογματικό τρόπο τυπικές έρωτήσεις πού άφοροΰν τήν καθημερινή ζωή τών όπαδών τής Δεξιάς, καί πού τούς έπηρεάζουν δλους. Τό κύριο καθήκον τής έπαναστατικής ήγεσίας πρός τό παρόν είναι νά θίγει τά άδύνατα σημεία τοϋ 'Εθνικοσοσιαλισμοΰ κα'ι έτσι νά στρέψει τή συζήτηση πρός τίς μάζες ώστε νά μήν σταματήσει, άλλά, καί χωρίς κίνδυνο μάλιστα, νά τήν ώθήσει ώ ; τήν λογική της κατάληξη. Ή έπανάσταση μπορεί ν' άναπτυχθεί μόνο άπό τίς άντιφάσεις τής σύγχρονης ζωής καί δχι άπό τίς σ^ητήσεις γιά τΙς διαφορές τής 'Αμερικής μέ τήν 'Ιαπωνία, ή άπό έκ-κλήσεις γιά διαδηλώσεις καί άπεργίες πού κανείς δέν μπο-ρεί νά τίς βάλει σέ έφαρμογή' ούτε παρουσιάζοντας τούς Να-ζήδες σάν σαδιστές καί έγκληματίες, άλλά μόνον άντιπαραθέ-τοντας τΙς ύποκειμενικές τους προθέσεις στήν άδυναμία τους νά λύσουν τά προβλήματα.

Δέν θάπρεπε νά δίνουμε μεγάλη σημασία στήν άπόοειςη ή τήν διάψευση τοΰ άν οί προοπτικές μας είναι 100% δρθές ή δχι, τοΰ άν οί προθέσεις μας είναι 100% πραγματοποιήσιμες ή δχι. Ή όρθότητα πρέπει ν' άποδειχθεί στήν πράξη. Τό κύ-ρ·.ό μας καθήκον είναι νά άναγνωρίζουμε καί ν' Αποκαλύπτου-με αύτό πού συμβαίνει στήν πραγματικότητα, τό βαθύτερο έν-διαφέρον τών πλατιών μαζών, τό ποιές είναι οί άντιφάσεις τής Δεξιάς. 'Π καθιέρο>ση μιόις όλοκληρωμένης θεωρίας δέν μπο-ρεί νά προηγηθεί μιας καμπάνιας, μπορεί δμως μονάχα νά

74

Page 76: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Αναπτυχθεί καί νά διορθωθεί μέσα άπ' τή δράση. Το τελευ-ταίο δπωσδήποτε Ισχύει καί γιά τήν άκόλουθη σκιαγράφηση τών συγκεκριμένων παραγόντων τής ταξικής συνείδησης καί τών άντιδραστικών στοιχείων...

Στους ένήλικους έργάτες

Ή συλλογική βιομηχανική έργασία είναι άναμφίβολα ή σπουδαιότερη πηγή τού ταξικοϋ αίσθήματος. 'Αλλά τό νά άνή-κει κανείς στό προλεταριάτο καί νά έργάζεται σέ έργοστάσιο δέν σημαίνει δτι δπωσδήποτε είναι ταξικά συνειδητός, πράγμα πού Ισχύει καί γιά τήν συμμετοχή σέ μιά συνδικαλιστική όρ-γάνωση, παρ' δλο πού καί τά δυό θεωρούνται άπαραίτητες προϋποθέσεις γιά τήν ταξική συνείδηση. Ή άπόδειξη βρίσκε-ται στό γεγονός δτι ύπάρχουν στήν Γερμανία πολλά πρώην μέλη τών έλεύθερων συνδικάτων πού τούτες τΙς μέρες συμμε-τέχουν στή NSBO τόσο μηχανικά δπως καί στά προηγούμε-να. "Οταν τό νά είσαι όργανωμένος έχει γίνει συνήθεια, δπως γιά τόν Γερμανό έργάτη. τότε ή γνώση γιά τήν φύση τής όρ-γάνωσης είναι δπωσδήποτε έλλειπής. Ή Ναζιστική προπαγάν-δα γιά τήν «τιμή τής έργασίας», «τήν ισότητα έργοδότη καί έργαζόμενου», «τήν ένότητα έργοστασίου καί έθνους», μπορεί εύκολα νά συγχύσει τόν μέσο έργάτη, Ιδιαίτερα δταν πιστεύει στή Σοσιαλ - δημοκρατική θεωρία τής ταξικής συνεργασίας. Βρίσκεται ήδη σέ τέτοια ψυχολογική κατάπτωση ώστε νοιώ-θει νά άνορθώνεται δταν τόν βεβαιώνουν δτι «παίζει κι αύτός τό ρόλο του σάν Ισάξιο μέλος τού έθνους», καί Ιδιαίτερα δταν φορά μιά κρατική στολή γιά νά δείξει τήν θέση του. 'Οποιοσ-δήποτε ύποτιμά τήν ύλική δύναμη τής Ιδεολογίας δέν θά κα-ταφέρει ποτέ τίποτα. "Εχει άποδειχτεϊ στόν καιρό μα; δτι εί-ναι ισχυρότερη άπό τήν δύναμη τής ύλικής άνάγκης, διαφο-ρετικά θά ήταν οί έργάτες καί οί άγρότες στήν έξουσία άντί τού Χίτλερ καί τοϋ Thyssenô. ΚαΙ οί Ναζιστές γνωρίζουν •πολύ καλά τί σημαίνει γι' αύτούς νά κερδίσουν τήν υποστήρι-ξη τών έργατών. Υπολογίζουν μέ πολύ μεγάλη άκρίβεια τή δόση τού Ιδεολογικού δηλητηρίου πού πρέπει νά τούς ποτί-σουν γιά νά περάσουν έναν έργατικό νόμο δπως αύτόν τού Γε-νάρη 19347. Είναι άρκετά έξυπνοι γιά νά ξέρουν δτι χω-

75

Page 77: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ρίς νά πετύχουν πρώτα Ινα στενό δεσμό άνάμεσα στόν έρ-γάτη καί τΙς δικές τους προοπτικές, θά ήταν αύτοκτονία γι' αύτούς νά έκδάσουν ένα τέτοιο νόμο. Ό Ley8 είχε άφιερώ-σει άρκετούς μήνες στήν Ιδεολογική δουλειά πρίν έμφανιστεί ή έργατική νομοθεσία. "Αν άναλογιστούμε τήν άπόλυτη κτηνωδία αύτοΰ τοΰ νόμου, πού ληστεύει τόν έργάτη άπό τά τελευταία του δικαιώματα, καί ξεχάσουμε δτι τήν βλέπουμε μέ άλλα μάτια καί τήν ζούμε διαφορετικά άπό τόν ιδεολογι-κά προετοιμασμένο έργάτη, τότε θά έκφράσουμε μονάχα τίς δικές μας σκέψεις μιλώντας του καί δχι τις δικές του. Πολύ-καιρη καί προσεκτική Ιδεολογική προετοιμασία πρέπει νά. προηγηθεί τής συνδικαλιστικής μας δουλειάς, βασισμένη στή γνώση τών αίτιων τής ιδεολογικής σύγχισης τού έργάτη. Ό έργάτης άντιλαμβάνεται ξεκάθαρα τίς ένέργειες έκεΐνες πού κατευθύνονται έναντίον του κι αύτό συμβάλλει σημαντικά στήν άνάπτυξη τής ταξικής του συνείδησης, έχει δμως έπίσης καί σκέψεις και αίσθήματα πού τού χρησιμεύουν γιά νά άποφύγει. τήν πλήρη συνείδηση τής σοβαρότητας μιας κατάστασης πού δέν μπορεί ν' άντιμετωπίσει, καί μ' αύτό τόν τρόπο γίνεται, εύαίσθητος σέ αυταπάτες. Τό σακκί μέ τις πατάτες πού πρόσ-φερε ό Χίτλερ σέ κάθε έργάτη είχε 99% ιδεολογικά καί \% πρακτικά άποτελέσματα' δπως καί ή μείωση τών εισιτηρίων στίς συγκοινωνίες, κλπ. Ό έργάτης ό γαλουχημένος μέ τίς έμπειρίες τής ταξικής πάλης δέν θά έξαπατηθεϊ συχνά, άλλά. είναι πάρα πολλοί έκεινοι πού κουράστηκαν άπό τόν άγώνα. Μόνο μιά μειονότητα είχε μιά άνάλογη πείρα, ή πλειονότητα δέν είχε ποτέ συμμετάσχει σέ άπεργία χάρη στήν πολιτική τών έλεύθερων συνδικάτων' είναι δύσκολο νά βρεθούν ατά έρ-γοστάσια «έπικίνδυνοι» έργάτες. Ό έργάτης μπορεί έτσι σω-στά ν' άντιλαμβάνεται τί συμβαίνει, άλλά βρίσκεται χωρίς ήγεσία καί κατ' άνάγκην πρέπει νά θρέφει μέσα του τήν έλ-πίδα δτι σέ τελική άνάλυση οί προθέσεις τοΰ Χίτλερ δέν είναι και τόσο άσχημες καί δτι πράγματι κάνει κάτι καί γιά τόν έργάτη. Γι' αύτό άποδέχεται τά μικροεπιδόματα πού τού χαρί-ζουν χωρίς νά συνειδητοποιεί δτι είναι κύριος τής παραγω-γής καί πώς δ,τι τού προσφέρουν σάν δώρο τοΰ άνήκει δικαι-ωματικά. Μόνο έκεΐνοι πού δέν άκολουθοΰν τήν άποψη δτι Ινα σακκί πατάτες είναι καλλίτερο παρά νά χάσουν τή δου-λειά τους νοιώθουν θυμό γιά τόν έργοδότη τους, τόν «άοελφό.

76

Page 78: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

συμπατριώτη» τους, πού παίρνει άπό τήν έπιχείρηση χίλιες φορές τό είσόδημα τού έργάτη.

"Αν λοιπόν Αναρωτηθούμε τί είναι έκείνο πού έμποδίζει νά Αναπτυχθεί ή άγανάχτηση τού έργάτη — τό Αποτέλεσμα τού σακκιού μέ τΙς πατάτες —, θά καταλήξουμε δτι έπιδρά στό μέγιστο βαθμό ή εύθύνη γιά τήν οίκογένειά του. Δέν μπο-ρεί ποτέ νά Αναπτυχθεί τό ταξικό του αίσθημα μέ άπλές έκ-κλήσεις γιά Απεργία, δπως ζητούν μερικοί ήλίθιοι πού δέν ξέρουν τί Ακριβώς γίνεται |ΐέσα στό μυαλό τού έργάτη" οΰτε μέ προτροπές γιά νά συμμετάσχει στά διαβόητα μυστικά, έ-πικίνδυνα συνδικάτα, πού σέ τελική Ανάλυση δέν έμπιστεΰε-ται. Είναι σημαντικό πάνω Απ' δλα γιά τόν έπαναστΑτη έρ-γάτη vi είναι στήν NSBO καί νά δείχνει στόν συντροφό του δτι οί μυστικές, Ανέκφραστες δυσκολίες του γίνονται κατανο-ητές" για παράδειγμα, δτι συγκρατεί τήν ΑγανΑκτησή του καί Αποφεύγει να σκέφτεται τις συνέπειές της Από ένδιαφέρον γιά τήν οίκογένειΑ του. Υπάρχουν χιλιάδες έλάχιστα συνειδητές δυσκολίες πού έπηρεάζουν έκατομμύρια έργάτες κατά τόν ί-διο τρόπο. 'Ακριβώς δπως για τό νίο έργάτη τό πρόβλημα ένος σπιτιού καί τών κοριτσιών Αποτελεί τήν πιό κοινή καί τυπική δυσκολία μετά Απ' αύτή τού μισθού, έτσι καί στήν περίπτω-ση τού μεγαλύτερου στήν ήλικία έργΑτη ή μεγαλύτερη δυσκο-λία είναι οί οικογενειακέ; του ευθύνες, τί; όποιες δέν μπο-ρούμε Αμέσως νά Ιξισώσουμε μέ τούς άστικούς οικογενειακούς δεσμούς. "Αν τοϋ πουν ν' Απεργήσει, δέν καταλαβαίνει τό νόη-μα τών αιτημάτων ή άπλώ; γυρνάει τήν πλάτη του. "Αν δμως τού Αποσαφήνιζε κάποιος, — φέρνουμε βέβαια Ινα σχηματι-κό παράδειγμα — δτι ήταν συγχυσμένος καί διστακτικός μή άφήνοντας τήν άγανάκτησή του νά έκδηλωθεί, μέρες γιατί δέν ήταν σίγουρο; άν δ Χίτλερ ήταν πιόνι τών έργοδοτών ή ενας άξιο; ΐθνικό; ηγέτη; πού ζητούσε τό καλό δλων. δπως ύποτίθεται δτι έδειχνε τόσα και μέ τί; πατάτε; δτι είχε έντυ-πο>σιαστεί άπό τού; λόγου; καί τις φανφΑρες, Αλλά δτι κατά κάποιο τρόπο πίστευε στις καλές προθέσεις τού Χίτλερ καί έπιπλέον δτι προτιμούσε νά συμβιβαστεί μιά καί είχε οικογέ-νεια, κλπ. — έκείνο; πού θά μιλούσε Ιτσι θά Αποδεικνυόταν Αληθινός έπαναστάτης. θά είχε κερδίσει έναν έργάτη· άν δχι άμέσως γιά μιά Απεργία, σίγουρα γι' Αργότερα δταν τέτοιες νησίδες κατανόησης τής μαζικής ψυχολογίας θά συσωρεύονταν

77

Page 79: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

στά προάστεια, τΙς πόλεις καί τις έπαρχίες, καί τό αίσθημα δτι ύπάρχουν άνθρωποι πού ξέρουν άκριβώς ποιό είναι τό κύριο έν-διαφέρον τοΰ άλλου, τί ξεσηκώνει τήν άγανάκτησή του, τί τόν συγκρατεί, τί τόν προωθεί καί ταυτόχρονα τί τόν περιορίζει, θά άρχιζε νά προσελκύει τούς άνθρώπους σάν χιονοστιβάδα. Α ύ-τ ο ύ τοΰ είδους τά «παράνομα φυλλάδια» δέν θά χρειαζόταν πολύς κόπος γιά νά μοιραστούν, θά τά άρπάζανε μέσα άπό τά χέρια σας καϊ ot έπαναστάτες δέν θά έργάζονταν πιά μέσα στήν άπελπισία τών συνεχών άνακοινώσεων γιά βασανιστήρια καί άπογοητεύσεις, άλλά μέ τήν αίσθηση τής άμεσης έπαφής μέ τούς Αναποφάσιστους, Αδιάφορους έργάτες πού πραγματικά μετράνε πολύ. 'Αναντίρρητα ή πραγματικότητα θά άντικατα-στοϋσε τήν προπαγάνδα τής αύταπάτης καί ή άποτελεσματι-κή κυριαρχία πάνω στήν κατάσταση τόν άχρηστο πολιτικό θόρυβο.

Τά μικρογεγονότα συχνά αποκαλύπτουν περισσότερα άπό τά μεγάλα γεγονότα. Ένα τέτοιο περιστατικό θά Αποσαφηνί-σει τί έννοώ δταν λέω ταξικός τρόπος σκέψης καί τόν τρόπο μέ τόν δποϊο ή άστική σεξουαλική Ιδεολογία άποτελεϊ τό ισχυ-ρότερο παρεμποδιστικό στοιχείο. Μερικοί έργάτες καί άγρότες συζητοΰσαν γιά πολιτική, προσωπικά ζητήματα, γυναίκες, κ.ά. σ* Ινα Αύστριακό τοπικό τραίνο. Ένας νέος έργάτης, όλο-φάνερα παντρεμένος, είπε δτι βρίσκει κανείς τό μπελά του μέ τούς νόμους, γιατί είναι φτιαγμένοι γιά τούς πλούσιους καί δέν σημαίνουν τίποτε τό καλό γιά τούς φτωχούς. Πρόσεξα περισσότερο γιά ν* Ακούσω τί είχε νά πεϊ αύτός ό ταξικά συνειδητός έργάτης. Συνέχισε: «Γιά παράδειγμα, οί νόμοι περί γάμου. Σύμφωνα μ' αύτούς, ό άντρας έπιτρέπεται νά χτυ-πάει τή γυναίκα του. Πράγμα δμως πού ισχύει μόνο γιά τόν πλούσιο' άν ένας φτωχός χτυπήσει τή γυναίκα του θά τιμωρη-θεί». Μπορεί κάτι τέτοιο νά είναι Αλήθεια ή καί τό άντίθετο. 'Οπωσδήποτε είναι πολύ σημαντικό γιά τό τί σκέφτεται ενας μέσος έργάτης. Σάν φτωχός άντρας, άντιπαραθέτει τόν έαυτό του στόν πλούσιο άντρα καί αισθάνεται τήν Ανισότητα* έδώ βρίσκονται όρισμένες τάσεις γιά μιά ταξική άντιμετώπιση τών πραγμάτων, θά τοΰ άρεσε δμως έπίσης νά χτυπάει τή γυναί-κα του στό δριο πού τοΰ έπιτρέπει 6 νόμος* έδώ αίσθάνεται σέ μειονεκτική θέση, άκόμα καί άπό ταξική σκοπιά. Ή άστική σεξουαλική ήθική άντιτίθεται στήν ταξική συνείδηση μέσα

78

Page 80: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

στόν κάθε έργάτη. Τά δικαιώματα τής σεξουαλικής Ιδιοκτη-σίας πού ή ταξική κοινωνία έπισωρεύει πάνω στόν άντρα, καθώς καί ή έξουσία πάνι» στή γυναίκα καί τά παιδιά, είναι άπό τά στοιχεία έκείνα πού παρεμποδίζουν στό μέγιστο βα-θμό τήν Ανάπτυξη τής ταξικής συνείδησης σ' δλα τά μέλη τής οικογένειας. Καταστρέφουν άποτελεσματικά τό πνεύμα τους, προώένουν τόν σύζυγο στήν άστική τάξη πραγμάτων καί τόν κάνουν ένδόμυχα ή άνοιχτά νά φοβάται τήν Σοβιετική τάξη πραγμάτων-κυριολεκτικά παρεμποδίζουν τήν πολιτική δου-λειά.

Αύτό λοιπόν είναι ζήτημα πολιτικής, δχι ήθικής, και μπο-ρεί κανείς νά τό χειρισθεί μόνο σάν τέτοιο — καί όπωσδήποτε στήν πρώτη γραμμή τής έπαναστατικής προπαγάνδας καϊ δχι στά πολιτικά παρασκήνια δπως πρίν" είναι Ισως δ πιό σπου-δαίος, πολιτικά δ πιό άποτελεσματικός τομέας τής προσωπικής ζωής τοΰ συζύγου. "Εχει τήν ϊδια άντιδραστική σημασία μέ-σα στό προλεταριάτο δπως, γιά παράδειγμα, τό κίνημα τών μικροϊδιοκτητών στις συνήθεις πολιτικές δραστηριότητες τής μικροαστικής τάξης. "Αλλοι άρνητικοί παράγοντες πού έμπο-δίζουν τήν άνάπτυξη τής ταξικής συνείδησης είναι έπίσης ή ζωή τής ταβέρνας καί οί άποκλειστικά άντρικές παρέες καί ι-διαίτερα άνάμεσα ατούς μικροαστούς. Πολύ λίγοι μικροϊδιο-κτήτες συνειδητοποίησαν δτι ή έπανάσταση θά άφηνε τήν μικροϊδιοκτησία άνέπαφη ώς έπί τό πλείστον. Ό καριερισμός, ή ταύτιση μέ τήν έπιχείρηση, άκόμα καί ή περηφάνεια γιά τήν έπέκταση μιάς καπιταλιστικής έπιχείρησης στόν έργάτη, οί προσπάθειες γιά μιά μεγαλύτερης διάρκειας οίκονομική Ασφάλεια, τέτοιας δπως αύτές πού Αναπτύσσονται στούς κύ-κλους τών ύπηρετών — ύπηρετριών καί τών μελλοντικών συν-ταξιούχων, δλ* αύτά πάντοτε λειτουργούν ένάντια στήν άνά-πτυξη τής ταξικής συνείδησης έκτός κι άν τό έπαναστατικό κόμμα δώσει άκριβείς πληροφορίες γιά δλα αύτά τά ζητήματα, έκτός κι άν Απαντήσει συγκεκριμένα στίς έρωτήσεις δλων τών τμημάτων τοΰ πληθυσμού — μετά τήν έπανάσταση τί θά γίνει μέ τό σπίτι μου, μέ τό χωράφι μου, μέ τις βραδιές μου στήν ταβέρνα, μέ τά μπιλλιάρδα μου, μέ τήν έξουσία μου πάνω στή γυναίκα μου καί στά παιδιά, τήν σύνταξή μου μέ τό έρ-γσστάσιο γιά τό όποίο είμαι τόσο περήφανος ; Ή συγκεκριμένη αύτή άπαρίθμηση δείχνει πόσο λαθεμένο είναι νά θέλει κανείς

79

Page 81: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

v i περιορίσει τό ρόλο καί τή θέση πού κατέχει ή σεξουαλική πολιτική. Δέν είναι οδτε ή μόνη μορφή πολιτικής ένάντια στήν άντίδρααη, δπως λέγεται δη πιστεύουν τά μέλη τού Σεξ-πόλ, οδτε άπλώς ένα ζήτημα σεξουαλικής μεταρρύθμισης, άλλά βρίσκεται παντού διασκορπισμένη μέσα σ' δλα τά προβλήματα τής ζωής, άλλού σάν παράγοντας τής ταξικής συνείδησης, δπως στόν έφηβο, κι άλλού σάν φραγμός γιά τήν άνάπτυξή της, δπως στήν παντρεμένη γυναίκα. Βρίσκεται όπωσδήποτε στό κέντρο τής έπαναστατικής δουλειάς, σέ στενότατη σχέση μέ τά μή σεξουαλικά, καθαρώς οικονομικά ή πολιτιστικά ζητήμα-τα, καί δέν πρέπει νά τήν ξεχωρίζουμε άπ' αύτά περισσότερο άπ' δτι ή Γδια ή ζωή.

Πώς έμφανίζονται τά στοιχεία τής έπαναστατικής συνεί-δησης καί οί άνασχετικοί παράγοντες.

Στα παιδιά;

Τό κίνημα τών παιδιών ήταν πάντα Ινα άπό τά πιό ά-δύνατα σημεία τής έπαναστατικής παράταξης. Δέν πιστεύουμε πώς τά ξέρουμε δλα ή δτι μπορούμε νά λύσουμε δλα τά προ-βλήματα μονο|ΐιάς, δπως λέγεται δτι κάνουμε. "Εχουμε άπλώς παρατηρήσει καί άνακαλύψει όρισμένα γεγονότα πού πρέπει νά άναλυθοϋν καί ζητάμε άπό τούς συντρόφους μας άντί νά κά-νουν κενές κριτικές καί νά συζητάνε συνέχεια γιά Λενινισμό, νά τόν έφαρμόσουν σωστά «μαθαίνοντας, μαθαίνοντας καί πά-λι μαθαίνοντας» νά έξετάζουν τά πάντα έκ νέου καί νά τά κατανοούν χωρίς έξαίρεση στήν πραγματικότητά τους. "Εχω ήδη ύποστηρίξει δτι ή πολιτική μας δσον άφορα τά παιδιά τής έργατικής τάξης ήταν πολύ στεγνή καί όρθολογιστική καί άκατάλληλη γιά παιδιά, καί δτι έκτός άπό πολύ λίγους άτομικά ικανούς ήγέτες παιδικών όμάδων, άγνοούσαμε τί αισθάνεται καί τί σκέφτεται στήν πραγματικότητα Ινα παιδί. Κι έδώ έπίσης μόνο ύποδείξεις μπορούμε νά κάνουμε καί νά περιμένουμε τά άποτελέσματα τής έμπειρίας αύτών πού άνα-μίχθηκαν μάλλον, παρά νά κάνουμε μιά λεπτομερή έκθεση.

Ή πείνα καί ό ύποσιτιομός είναι πράγματι έμπειρίες πού κάνουν τά παιδιά νά συνειδητοποιούν τό χάσμα πού τά χωρίζει άπό τά παιδιά τών πλουσίων, δέν είναι δμως κ α θ α υ τ έ ς έπαναστατικές.

80

Page 82: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

'Ελάχιστα ύποκινούν τό μίσος ένάντια σ' αύτούς πού δια-θέτουν χρήματα, καί περισσότερο ένισχύουν τό φθόνο, τήν χαμέρπεια, τάσεις πρός τήν κλοπή, πού ύποβοηθοϋν τό σχη-ματισμό τών συμμοριών παραμελειμένων παιδιών. "Αν θέλαμε νά βασίσουμε τήν πολιτική μας γιά τά παιδιά στήν πείνα, Θ4-πρεπε νά είμαστε πολύ στενόμυαλοι, γιατί πρέπει ν' άντιλη-φθοϋμε τήν πολυπλοκότητα έκείνων τών παιδιών πού πεινάνε· έπιπλέον ή φτώχεια δέν είναι ποτέ άπόλυτη, άλλά πάντοτε σχετική μέ έκείνους πού έχουν περισσότερα. 'Αντιμετωπίζου-με λοιπόν έδώ τό πρόβλημα τοΟ χειρισμού τού φθόνου καί τών δεινών πού προέρχονται άπό τή συνεχή στέρηση καί πού λειτουργούν παρεμποδιστικά στήν άνάπτυξη τοϋ έπαναστατικού αίσθήματος. Τό Ισχυρότερο κίνητρο τής έπανβστατικής νοο-τροπίας άνάμεσα σ ϋ παιδιά είναι ή παρατήρηση καί ή ταύ-τιση μέ μεγαλύτερους ταξικά συνειδητούς άδελφούς καί άδελ-φές ή γονείς. Ή περίπτωση αύτή, δμως, είναι σπάνια. "Ενα έπαναστατημένο παιδί, διαπαιδαγωγημένο νά μήν άποδεχτεΐ τή θρησκεία, μπορεί δντως ν' άναταράξει Ινα όλόκληρο σχο-λείο, πράγμα δμως πού θάναι τυχαίο έκτός κι άν είναι όργα-νωμένο. Οί μπροσούρες πού μοιράζει ή 'Αριστερά στά παιδιά στή Γερμανία είχαν έλάχιστα Αποτελέσματα, μιά καί δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στό νά μαθαίνουν μέ τήν έπανάληψη ά-νούσια συνθήματα, άντί νά παρακινούν τό ένδιαφέρον τών παιδιών πρός τήν κατεύθυνση τών άληθινών προβλημάτων καί συμφερότων τοϋ έργατικοϋ κινήματος. Πρέπει νά έπανα-λάβω, παρ' δλες τΙς άβάσιμες διαμαρτυρίες πού έγιναν αύ-θαίρετα άπό τούς ήγέτες τών παιδικών όμάδων καί άπό τούς ήγέτες τών παιδικών δργανώσεων, δτι τά παιδιά άντιδροϋν πιό πρόθυμα καί ένθουσιαστικά άπέναντι στά πολιτικά ζητή-ματα δταν τά σεξουαλικά προβλήματα συζητιώνται καί άποκα θίσταται μιά συντροφική σχέση. Ή σεξουαλική καταπίεση τής νηπιακής ζωής είναι τόσο άμεσα Αντιληπτή άπό τό παιδί, καί τά προβλήματα τής τάξης τόσο ξένα πρός τή σκέψη του, ώση δέν ύπάρχει θέμα έκλογής σ' αύτό τό ζήτημα. 'Επίσης ή σωστή σεξουαλική γνώση δχι άπλώς δημιουργεί μιά ζωντανή προσή-λωση πρός αύτόν πού τοϋ τή δίνει, δχι άπλώς καταστρτέφει δλη τήν παιδική δυσπιστία άπέναντι στούς ένήλικους, άλλά άπο-τελεΐ κι άπό μόνη της τό καλλίτερο θεμέλιο γιά μιά άντι -θρησκευτική σκέψη καί έπομένως γιά τό ταξικό αίσθημα. Γι'

81

Page 83: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

άλλη μιά φορά τό πρόβλημα δέν βρίσκεται τόσο στά παιδιά δ-σο στούς ένήλικους πού πρόκειται νά κάνουν αύτή τή δουλειά. Ά π ' αύτή τήν άποψη, μπορεί κανείς εύκολα νά μεταδόσει άντικληρική καί άντικαπιταλιστική γνώση καί αίσθήματα στό παιδί, τέτοια πού δύσκολα μπορούν νά μεταδοθούν στό σπίτι του. Γιά νά πετύχει ή θετική πλευρά τού έργου, δμως, είναι άπαραίτητη ή άκριβής γνώση τών Ισχυρών φραγμών πού ύ-φίσταται τό παιδί καί πού άργότερα θά έξελιχθούν σέ άντι-δραστικούς δεσμούς. Μπορείτε νά μπεϊτε στό σπίτι ένός γεωρ-γού στά βουνά" οί γονεϊς έχουν σοσιαλιστικές τάσεις, άλλα κά-θε φορά πού τό παιδί τους συναντά Ιναν ξένο τού λένε, «χαι-ρέτησε εύγενικά», ή «'Ωραία, τί λένε μετά;», καί καθώς τό παιδί ζαρώνει άπό φόβο τού λένε «Μπράβο είσαι καλό παιδί!». "Ο Ι δ ε ο λ ο γ ι κ ό ς ά γ ώ ν α ς έ ν ά ν τ ι α σ τ ή ν « κ α λ ή σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά » ε ί ν α ι Ι ν α ά π ό τ ά π ι ό σ π ο υ δ α ί α κ α θ ή κ ο ν τ α τ ή ς έ π α-ν α σ τ α τ ι κ ή ς π α ρ ά τ α ξ η ς , Ινα καθήκον πού ή έκπλήρωσή του γίνεται άκόμα πιό δύσκολη άπό τις άστικές διαστροφές πού εισχωρούν άκόμα καί στήν άνατροφή τών παι-διών τών προλετάριων. Τά κοινά παραμύθια, οί ίστορίες γιά φαντάσματα, οί άπειλές («θά πάω νά φέρω Ινα μπασκίνα») παρέχουν τεράστιες ύπηρεσίες στή Δεξιά. Μέ πολύ λίγες έ-ξαιρέσεις, κάθε έργάτης παίρνει έκδίκηση πάνω στό παιδί του στό σπίτι γιά τήν ύποδούλωσή του στό έργοστάσιο. 'Εδώ του-λάχιστον θέλει νά είναι άφεντικό, νά μπορεί νά δίνει διατα-γές καί νά έχει κάποιον νά τόν ύπακούει. *Άν δέν είναι τό σκυλί, θά είναι τό παιδί. Αύτή είναι σαφώς ή αίτια πού δέρ-νουνε τά παιδιά. Δέν ώφελεΐ, δμως, νά τό ξέρει κανείς καί νά έφαρμόζει Ινα τέτοιο μέτρο" έκεϊνο πού χρειάζεται είναι ή όργάνωση μιας πλατιάς διεθνούς προπαγάνδας ένάντια στόν ξυλοδαρμό τών παιδιών, πού είναι καί δυνατή καί πραγματο-ποιήσιμη κάτω άπ' τόν καπιταλισμό. Κάθε μητέρα πού χτυ-πάει τό παιδί της θά πρέπει νά καταγγέλλεται δημόσια άν Ινα τέτοιο μέτρο έφαρμοστεϊ συστηματικά, τό κοινό σύντομα θά παρασυρθεί σέ άνοιχτή συζήτηση γύρω άπό τό παιδί σάν μέλος τής κοινωνίας καί ένάντια στήν ύποδούλωσή του στήν θέληση τών γονέων, θά ύπάρξουν μερικοί πού θά ύποσιηρί-ξουν δτι καθένας κατέχει τά παιδιά του καί έπομένως μπορεί νά τά χτυπάει, καί άλλοι πού θά διαφωνήσουν — οί περισσό-

82

Page 84: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τεροι δπωσδήποτε δέν θά έχουν άκούσει ποτέ γιά κομμουνι-σμό" θά άναμιχθοΰν έτσι άμεσα στήν ταξική πάλη, ή τουλά-χιστον σ' Ινα μέρος της, χίλιες φορές μάλιστα πιδ Αποτελε-σματικά παρά δταν στέλνονται στδ γραμματοκιβώτιό τους «κα-τάλογοι αΐτημάτων» γιά νά πεταχτούν άδιάβαστοι στδν κά-λαθο άχρήστων. Δέν μπορούμε έδώ νά δώσουμε πολλές λεπτο-μέρειες καί άκριβεΤς όδηγίες. Οί σοσιαλιστές τών καπιταλι-στικών χωρών δέν πρέπει νά περιμένουν όδηγίες· πρέπει νά δράσουν σύμφωνα μέ τό βαθύτερό τους αίσθημα γιά τό τί εί-ναι σωστό καί ώφέλιμο γιά μάς καί ένάντια σ' αύτό πού είναι λαθεμένο καί έπικίνδυνο γιά μας. 'Αντί γιά συζητήσεις γιά τήν άνάγκη πρωτοβουλίας άπό μέρους τών όργανώσεων τής βάσης, θάπρεπε νά ύποδειχθοϋν έκεΐνοι οί τομείς δπου μπορεί νά έφαρμοσθεΐ ή πρωτοβουλία. Ό πιό έπίμονος μετασχημα-τισμός τής προπαγανδιστικές μας μεθόδου είναι άπαραίτητος γι' αύτό τό σκοπό' άπό τά θεωρητικά συμπεράσματα στήν ζωντανή έμπειρία, άπό τό φόβο τής διάπραξης σφαλμάτων στήν άνάλυψη πρωτοβουλίας καί τή μεθοδική έπανόρθωση τών σφαλμάτων. "Ας ξαναγυρίσουμε στό παιδί" οί έρευνες τής σεξουαλικής οίκονομίας Αποδεικνύουν δτι ή πρώιμη καί αύ-στηρή έκπαίδευση γιά τήν διατήρηση τής καθαριότητας τών γεννητικών όργάνων ύποβοηθεΐ τήν Ανάπτυξη τών πιό αύστη-ρών χαρακτηρολογικών φραγμών πάνω στήν δραστηριότητα. Ή δουλειά στά πολιτιστικά καί πολιτικά μέτωπα μέσα στόν καπιταλισμό καί ή προπαγάνδα τής πολιτικής τής σχετικής μέ τά παιδιά δέν σημαίνει συγκεκριμένα τίποτε άλλο παρά, γιά παράδειγμα τήν πλατιά άνάπτυξη τοΰ ζητήματος τής βλαβερότητας αύτής τής πρώιμης έκπαίδευσης καί τό χειρι-σμό του μέ τόν σωστό τρόπο. "Ετσι θά άναμειγνυόταν κανείς στίς πολιτικές συγκρούσεις πολύ πιό γρήγορα άπ' δτι θά έπι-θυμούσαν όρισμένα πρόσωπα, γιατί ή άντίδραση δέν θ' άργή-σει ν' άντεπιτεθεΐ ύποστηρίζοντας τήν άποψή της γιά καθα-ριότητα καί πειθαρχία. "Ομως αύτό άκριβώς ζητάμε — νά δημιουργήσουμε συζητήσεις στίς όποιες θά συμμετάσχουν οί μάζες μέ ένδιαφέρον γιατί άφοροΰν τά προβλήματα τής κα-θημερινής ζωής τους. θά πρέπει νά είναι καθήκον τού σοσια-λιστή μέ κάποιες ειδικές γνώσεις νά τεθή στήν διάθεση τών όργανώσεων σχετικά μ* αύτό τό ζήτημα, νά βοηθήσει τίς συ-ζητήσεις, κλπ.

83

Page 85: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

"Αλλο Ινα συγκεκριμένο παράδειγμα: ή άπαγόρευση καί ή τιμωρία τοΟ αύνανισμού στά μικρά παιδιά άπό τους γονείς, τούς δασκάλους καί τούς παπάδες ήταν πάντα Ινα θέμα πρόσ-φορο γιά συζήτηση άνάμεσα στό κοινό. 01 κομμουνιστές δέν μπορούσαν νά χρησιμοποιήσουν αύτό τό θέμα, έν μέρει γιατί Επηρεάζονταν άμεσα άπό τΙς άστικές άντιλήψεις, έν μίέρει για-τί άπέριπταν τόν άποκαλούμενο «ΦροΟδισμό», άν καί δ δρος εί-ναι άνακριβής, μιά καί δ Φρόυντ δ Γδιος δέν πήρε θέση σ' αύτό τό ζήτημα. "Ομως άκριβώς Εδώ βρίσκεται τό κεντρικό πρό-βλημα τής διαπαιδαγώγησης τών παιδιών πρός τήν ύποταγή ή πρός τόν ζωντανό αυθορμητισμό. Υπάρχουν ταξικά προβλή-ματα, καί δχι «προσωπικές» ύποθέσεις. Ή έκκλησία τό ξέρει πολύ καλά γιατί Εκμεταλλεύεται αύτά τά λεγόμενα θέματα ταμπού' δπιοσδήποτε δσο τήν αφορά ό παιδικός αύνανισμός ε ί ν α ι πολιτικό ζήτημα. Οδτε στιγμή δέν είπαμε δτι μπο-ρούμε νά λύσουμε τό πρόβλημα σ' αύτή τήν κρίσιμη περίστα-ση, μπορούμε δμως νά τό πλησιάσουμε, νά άνοίξουμε συζη-τήσεις καί νά προχωρήσουμε και πρός αύτήν τήν κατεύθυνση. Σ' Εκείνους πού λένε δτι δέν θάπρεπε κανείς ν' άγγίζει λεπτά προβλήματα μήπως άποδιώξει όπαδούς θά άπαντούσαμε δτι θάπρεπε νά άφήσουν τούς άρμόδιους νά χειριστούν τό θέμα. Άπλώς δέν θάπρεπε νά παρεμβαίνουν μιλώντας στόν ίδιο τό-νο πού μιλάει καί ή Εκκλησία. Κανένας δέν μπορεί νά κατα-νοήσει καλλίτερα πόσο λεπτά καί εύαίσθητα άλλά κ où πόσο καυτά είναι αύτά τά προβλή|ΐατα άπό κείνους πού γνωρίζουν τΙς συγκρούσεις τΙς παιδικής ήλικίας. 'Αφορούν χωρίς έξαί-ρεση κάθε μητέρα καί κάθε παιδί δλων τών παρατάξεων. Τό ίδιο ισχύει καί γιά δλα τά πολιτικά ζητήματα πού Εχουν σχέ-ση μέ τά παιδιά, τά δποϊα κατά τή γνώμη μας δέν γίνεται νά τά χειρισθεί κανείς σέ μιά πολιτική συζήτηση ή σέ μιά ιδεο-λογική πάλη σάν διαφορετικά άπό τις πρακτικά έφαρμοσμέ-νες έκπαιδευτικές μεθόδους. Τονίζω δτι μού είναι δλοφάνερο τό μέγεθος τής άντίστασης πού θά συναντήσουμε τοποθετώντας αύτά τά προβλήματα- είναι δμως έξ ίσου σίγουρο δτι στήν πο-ρεία θά άποκαλύψουμε προβλήματα έξαιρετικής σπουδαιότη-τας γιά μάς, καί έτσι θά άποφύγουμε τήν πολιτική άρτηριο-σκλήρωση.

Παραθέσαμε έδώ μόνον λίγα τυπικά παραδείγματα. "Αν Ινας «Επαγγελματίας» Εφερνε τό έπιχείρημα δτι τό ζήτημα

84

Page 86: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τής Ανατροφής τών παιδιών είναι άκόμα ύπό συζήτησιν στους έπιατημονικούς κύκλους, θά τοΟ Απαντούσαμε· βεβαίως είναι ύπό συζήτησιν, πιστεύουμε δμως δτι ή παρουσίαση καί ή έπί-λυση αύτών τών προβλημάτων μπορεί νά έπιχειρηθεΐ μέσα σέ Ινα ζωντανό άγώνα γύρω άπό τό θέμα, καί δχι μέσα στή με-λέτη ένός εΙδικού. Μπορεί νά κάνουμε λάθος στίς λεπτομέ-ρειες. άλλά τό δτι ή Δεξιά έχει σάν στόχο τήν καταστολή τού αυνανισμού δέν χωράει συζήτηση' καθώς έπίσης καί τό δτι δέν πρέπει νά καταπιέζουμε τήν νηπιακή σεξουαλικότη-τα. Τά ύπόλοιπα παραμένουν ύπό έξέτασιν.

Δέν ξέρω άν τό άκόλουθο παράδειγμα μπορεί νά έχει ά-μεσες πρακτικές συνέπειες, όπωσδήποτε δμως μπορεί νά ωθή-σει κάποιον νά προσέξει τΙς παραμικρότερες λεπτομέρειες, νά έρευνήσει καί νά κατανοήσει τά μεγάλα προβλήματα μέσα άπό μικρά περιστατικά κ od νά μάθει νά διακρίνει τά τυπικά κod άντιπροσωπευτικά άπό τά μή τυπικά, Ιδιαίτερα γεγονότα. Στίς μέρες |ΐας ό Χίτλερ έπικρατεΐ άνάμεσα στά παιδιά μέ τά πολεμικά παιχνίδια κod τίς πολεμικές Ιστορίες. "Εχουμε λοι-πόν τό θετικό καθήκον νά κατανοήσουμε τούς λόγους γιά τούς όποίους έπικρατεΐ ό Χίτλερ καί τό τί συμβαίνει μέσα στό μυα-λό ένός παιδιού. Δέν είνο« μόνο ζήτημα βαθιάς άνάλυσης, Αλ-λά καί πάνω άπ' δλα κατανόησης τών παιδικών Αντιδράσεων. Μερικά ποκδιά Ιξι ώς δέκα χρονών παίζουν τούς στρατιώτες σέ μιά άλάνα. "Ενα άγόρι τρέχει γύρω μ' Ινα σπαθί στό πλευ-ρό του κod Ινα ξύλινο δπλο στό χέρι του, πυροβολώντας τούς φίλους του. Ρωτάω τό άγόρι άν θέλει νά σκοτώσει τό φί-λο του. Σταματάει λίγο, μέ κοιτάζει άμήχανο, καί ρωτάει «νά τόν σκοτώσω;». «Βέβοκου», τού λέω, «άν τόν πυροβολήσεις θά τόν σκοτώσεις». «Μά δέν θέλω νά τόν σκοτώσω», έρχεται ή άπάντηση. «Τότε γιατί τρέχεις τριγύρω μ' Ινα δπλο κι Ινα σπαθί;» «Τό σπαθί είναι μακρύ καί δμορφο», Απαντά. Δέν θέλω νά προχωρήσω στό περίπλοκο ζήτημα τού πααιφιομοΟ καί τής διαφοράς άνάμεσα στόν πόλεμο καί τόν έμφύλιο πό-λεμο, γνωρίζω δμως άπό άλλες έμπειρίες δτι, σέ πείσμα τών Ασυνείδητων έπιθυμιών νά σκοτώνουν, τά παιδιά άπολοψ,βά-νουν τά πολεμικά παιχνίδια δχι έπειδή εύχαριστιούντοκ νά σκοτώνουν άλλά γιατί νοιώθουν τήν φυσική εύχαρίστηση τού παιχνιδιού χαϊ τής ϊξαρσης τού έγώ πού δίνεται άπό τόν στρα-τιωτικό ρυθμό καί τό δπλο πού κρατάνε στό χέρι. Δέν θά μπο-

θδ

Page 87: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ροΟσαν τέτοια στοιχεία νά είναι χρήσιμα γιά τήν άνάπτυξη τής προλεταριακής πολιτικής σέ σχέση μέ τά παιδιά; Δέν ξέρω* δπωσδήποτε δμως αύτή είναι ή πραγματικότητα τής ζωής τοΟ παιδιού, καί άν δέν καταφέρουμε νά φέρουμε μέ τό μέρος μας τά παιδιά, αύτό θά όφείλεται στό δτι δέν έπιχει-ροΟμε νά τά δοΟμε μέσα σ* δλη τους τήν πολυπλοκότητα και νά έκμεταλλευθοΟμε δ,τι θά μπορούσε νά μ&ς φανεί χρήσιμο.

Δύσκολα προβλήματα πού ζητούν έπιτακτικά μιά λύση. "Αν δέν τ* άντιληφθοϋμε πλήρως, δέν θά μπορέσουμε ποτέ ν' άνταποκριθούμε μέσα στήν πρακτική μας δραστηριότητα.

96

Page 88: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

3. ΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Τό κίνημα τού Σέξπόλ πρέπει νά δώσει μάχη σέ άρκετά μέτωπα —ένα άπ' αύτά είναι ή ύπανάπτυξη τών καθιερωμένων έννοιών στίς όποιες δέν μπορεί κανείς πλέον νά βρεί ίνα νόη-μα —, έάν θέσει στόν έαυτό του τά πιό άπλά καί κοινότυπα έρωτήματα. Μιά τέτοια έρώτηση ίσως ήταν ή έξής: τί είναι ή πολιτική ; Ή έρώτηση μπορεί νά προκληθεί άπό μιά άντί-ρηση πού πάντοτε άκούγεται δταν κάποιος έκθέτει τις άρχές τής μαζικής ψυχολογίας καί που μπορεί νά προκύψει άπό τή σεξουαλική οικονομία: «°Ολ' αύτά είναι καί ώραϊα καί χρή-σιμα, στό τέλος δμως έξακολουθούν νά καταλήγουν στούς πο-λιτικούς καί οικονομικούς παράγοντες». Μπορεί κανείς νά δεί τό κοινό τής συγκέντρωσης ή τής διάλεξης, πού μέχρι έκείνη τή στιγμή είχε παρακολουθήσει τήν έρμηνεία τών άρχών τής μαζικής ψυχολογίας μέ τεράστιο ένδιαφέρον καί σέ άπόλυτη συμφωνία, νά διστάζει, νά χάνει τή σιγουριά του γιά τήν γνώ-μη πού είχε σχηματίσει καί τέλος νά γίνεται λεία ένός έξαι-ρετικά δειλού σεβασμού γιά τήν λέξη «πολιτική». Στή συνέ-χεια μπορεί άκόμα καί αύτός πού άντιπροσωπεύει τή σκοπιά τής μαζικής ψυχολογίας, δσο άπλή καί προφανής κι άν είναι, νά ύποχωρεί ίνα βήμα δταν έρχεται άντιμέτωπος μέ τήν λέ-ξη «πολιτική» καί νά άναζητεί μιά διέξοδο λέγοντας δτι «πρέ-πει κατ* άρχήν νά έρευνηθοϋν» οί σχέσεις μεταξύ πολιτική.-καί πρακτικής τής μαζικής ψυχολογίας. Ό ύπεραμυνόμενο; τής ύψηλής πολιτικής καί τών «οικονομικών παραγόντων» πού πάντα τούς βλέπει παραμελημένους, άν καί οί έφημερίδες καί τά περιοδικά διαρκώς άσχολοΟνται μέ τούς «οίκονομικούς πα-

87

Page 89: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ράγοντες» καί ποτέ μέ τούς παράγοντες τής μαζικής ψυχολο-γίας, συνήθως άποχωρεϊ χωρίς νά δώσει καμμιά συγκεκριμέ-νη Απάντηση στό τί Ακριβώς είναι ή «πολιτική»· ή λέξη έχει γίνει φετίχ. Πρέπει ν' άποκτήσουμε τή συνήθεια νά ύποβάλ-λουμε κάθε φετιχοποιημένο ζήτημα στό φώς τών άπλών έρω-τήσεων, πού είναι ol πιό Αποκαλυπτικές, έποικοδομητικές καί προωθημένες».

Τό φετίχ τής «πολιτικής»

Οί περισσότεροι Ανθρωποι μέ τή λέξη «πολιτική» Αντι-λαμβάνονται κυρίως τίς διπλωματικές Ανταλλαγές μεταξύ τών Αντιπροσώπων τών μεγάλων καί μικρών δυνάμεων πού Απο-φασίζουν γιά τήν τύχη τής άνθρωπότητας' σωστά λένε λοι-πόν δτι δέν καταλαβαίνουν τίποτε. "Η μπορεί νά θεωρούν πολιτική τΙς κοινοβουλευτικές συμμαχίες μ' έχθρούς καί φί-λους, τήν Αμοιβαία έξαπάτηση, τΙς κατεργαριές, τήν έκμετάλ-λευση καί τούς «συμφεροντολογικούς» συμβιβασμούς' ούτε καί σ* αύτήν τήν περίπτωση καταλαβαίνουν τίποτε, συχνά Απω-θούνται καί καταφεύγουν στή σωτήρια άποψη δτι «δέν θέλουν ν&χουν καμμιά σχέση μέ τήν πολιτική». Δέν Αναγνωρίζουν τήν Αντίφαση πού ύπάρχει στήν στάση τους στό γεγονός δτι στή διάρκεια αύτοΰ τοϋ παζαριού πού τόσο σωστά περιφρο-νούν λαμβάνονται οί άποφάσεις πού καθορίζουν τήν τύχη τους καί δτι παρ' δλ' αύτά εύκολα τίς έγκαταλείπουν στή δικαιο-δοσία Ανθρώπων πού θεωρούν Απατεώνες.

Πολιτική μπορεί τελικά νά σημαίνει τό δτι κάποιος θέλει νά πάρει μέ τό μέρος του τή μάζα τοϋ πληθυσμού. Είναι όλο-φάνερο σ' όποιονδήποτε έχει έντριφήσει στό Μαρξισμό δτι ή άστική πολιτική είναι Αναπόφευκτα δημαγωγική, γιατί μόνο δποσχέσεις μπορεί νά προσφέρει στίς μάζες, χωρίς ποτέ 3μως νά τίς έκπληρώσει.

'Αντίθετα, ή έπαναστατική πολιτική είναι κατ* αρχήν Αντι - δημαγωγική, έφ' δσον μπορεί νά θέσει σ' έφαρμογή δ, τιδήποτε ύπόοχεται στίς μάζες. "Οποτε είναι δημαγωγική, ή έχει δημαγωγικά Αποτελέσματα, τότε μπορούμε σίγουρα νά συμπεράνουμε δτι έχουν έγκαταλειθφεί οί έπαναστατικές άρ-ΥΜ· ,

Έπιθυμοϋμε τώρα νά παραθέσουμε ένα δείγμα άπό κείνα

88

Page 90: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τά τυπικά πολιτικά έπιχειρήματα πού ξέρουμε δτι ή μάζα τοϋ πληθυσμού θεωρεί «ύψηλή πολιτική», πού δέν τά καταλαβαί-νει, τά άντιμετωπίζει μέ μεγάλη δειλία καί σεβασμό, καί ά-ναφέρεται σ' αύτά είτε παθητικά, είτε καθόλου.

«Έάν, ώς ή 'Αγγλία, προτιμούμε τόν έννόμως διω-μολογημένον άφοπλισμόν τοϋ άνταγωνισμοϋ τών έξοπλι-σμών, θά έδει νά παραδεχθώμεν δτι είς περίπτωσιν τοι-αύτης συμφωνίας, πρέπει νά παρασχεθώσιν άσφάλειαι κατά πάσης ένδεχομένης παραβιάσεως τής συνθήκης. Καί αύταΙ αί άσφάλειαι, αί έγγυώμεναι τήν τήρησιν τής συνθήκης άφοπλισμοϋ, θά έδει νά άποτελέσωσιν άν-τικείμενον διαπραγματεύσεων κατά τήν άποκαλουμένην συνδιάσκεψιν άφοπλισμοϋ τής Γενεύης. 'Αλλά ή Γερ-μανία δέν θά άποδεχθή τούς Γαλλικούς δρους. Ούδόλως ποιείται μνείαν αύτών είς τάς έπισήμους διακοινώσεις της καί, διαρκουσών έν Βερολίνφ τών συζητήσεων μετά του Eden, δ Βρεταννός Λόρδος Privy Seid ήρνήθη νά μετάσχτ; τής συνδιτσκέψεως τής Γενεύης. Ούτω αί δια-πραγματεύσεις μεταξύ τών Γάλλων καί Βρεταννών κα-τέστησαν -κεναί περιεχομένου. Ή διπλωματική άνταλ-λαγή άπόψεων πέραν τής διασκέψεως άφοπλισμού τής Γενεύης είς ούδέν άπέληξεν. Τώρα πλέον ή συνδιάσκε-ψις άφοπλισμού πρέπει νά δημιουργήσει τάς άπαραιτή-τους έγγυήσεις διά τήν είρήνην άνευ τής Γερμανίας Ή Γαλλία ύπολογίζει είς τήν Βρεΐαννικήν συνεργασίαν είς οώτόν τόν τομέα.

Τά άνωτέρω άποτελοϋσι συνοπτικήν έκθεσιν τής έν-νοιας τής μακροσκελούς Γαλλικής διακοινώσεως τής 17ης 'Απριλίου είς άπάντησιν τής Βρεταννικής διακοι-νώσεως τής 28ης Μαρτίου καί τοϋ ύπομνήματος τού Sir John Simons τής 10ης 'Απριλίου.

Σκόπιμα παράθεσα αύτό τό δείγμα χωρίς νά άναφερθώ στήν πηγή του γιά νά μήν φέρω κανέναν σέ άμηχανία. "Αν κανείς άναγνώριζε σ' αύτό τόν έαυτό του, τότε πρός τά κεί κατευθύνεται ή κριτική μας.

Ποιά είναι ή «Γερμανία» καί ποιά ή «Γαλλία;» Τί θά πεί «διπλωματική άνταλλαγή άπόψεων;» Αύτά πράγματι άπστε-λοϋν συνοπτική έκθεση τής έννοιας τής Γαλλικής διακοίνω-σης; Τί σχέση Ιχει αύτό τό «πολιτικό ύπόμνημα» μέ τίς άνά-

89

Page 91: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

γκες τών μαζών, μέ τόν τρόπο πού σκέφτονται, που αισθάνον-ται, πού ζοΰν καί ύπάρχουν δργανικά; Εντελώς καμμιά. Συγ-κρίνετε αύτή τήν πολιτική μέ τήν πολιτική τοϋ Λένιν στήν ειρήνη τού Μπρέστ - Λιτόφσκ. Τό σύνθημα «τέλος στόν πόλε-μο» έγινε κατανοητό καί άπό τό μικρότερο πεινασμένο χωρια-τόπαιδο, ένώ οί ύπερασπιστές τής ύψηλής πολιτικής διαφω-νούσαν.

Οί πλατιές μάζες πού τό φρόνημα καί ή μελλοντική όρ-γάνωσή τους πρέπει νά έπιβεβαιωθοϋν άπό τήν έπαναστατική πολιτική, ή όποία πρέπει νά έκφράσει τούς βαθύτερους στό-χους τους, σκέφτονται καί μιλούν διαφορετικά. 'Εκείνοι πού έξακολουθούν νά συζητούν γιά τίς άποστολές τού Borthou χω-ρίς νά έξηγούν άπλά καί καθαρά, έτσι πού νά καταλαβαίνουν δλοι, γιατί αύτές οί άποστολές είναι άπατηλές και Αντιδρα-στικές, βοηθούν στό συσκοτιαμό τού θέματος.

"Αν έρευνήσουμε τά άποτελέσματα τής ύψηλής πολιτι-κής, δέν θά δούμε παρά μερικούς μιμητές της στό έπίπεδο τής ρητορικής τής ταβέρνας. Ή πλατιά μάζα Αντιδρά μ' ένα τελείως παθητικό, Ανεκτικό καί Αδιάφορο τρόπο καί διαρκώς παίζει ρόλο κομπάρσου δσον άφορα τήν ύψηλή πολιτική. Πρέ-πει ν' άντιληφθούμε σ' δλη του τήν έκταση τό γεγονός δτι ή φάρσα τής «ύψηλής πολιτικής» θά έφτανε σ' Ινα ξαφνικό καί δυσάρεστο, γιά τούς διπλωμάτες, τέλος, άν οί μάζες κάποτε έγκατέλειπαν τό ρόλο τού κομπάρσου καί υιοθετούσαν μιά δραστήριο; στάση — μ' άλλα λόγια, άν έπαυαν νά είναι άπο-λιτικές. 'Εκείνοι πού δέν έχουν διαρκώς στό μυαλό τους τό θεμελιώδες ζήτημα τής έπαναστατικής πολιτικής — τί συμ-βαίνει στίς μΑζες; — καί ζητούν διαρκώς νά δώσουν μιά ά-πάντηση πρέπει άπαραίτητα νά άναμειχθούν στή σύγχυση τής Αστικής πολιτικής, είτε τούς Αρέσει είτε δχι, καί ή νά γίνουν άπολιτικοί, ή νά συμμαχήσουν μέ τήν μπουρζουαζία. Ή ά-πολιτική νοοτροπία τών πλατιών μαζών είναι τό Ινα ισχυρό δπλο τής Δεξιάς. Τό άλλο είναι ή αδρα τής μυθοποίησης μέ τήν όποία καλύπτει τήν πολιτική της καί είναι τέτοια πού Α-κόμα καί οί σοσιαλιστές μπλέκονται στούς μηχανισμούς της.

"Ενα Από τά σπουδαιότερα καθήκοντα τού έπαναστάτη είναι νά νοιώθει, νά ζεΐ καί νά ξέρει μέ Ακρίβεια τί καταλα-βαίνουν οί μάζες Από τήν παρασκηνιακή πολιτική. Τό καλο-καίρι τού 1932, δταν ό Χίτλερ διεκδίκησε γιά πρώτη φορά

90

Page 92: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τήν καγκελαρία καί εΙσέπραξε τήν άρνηση τοΟ Χίντεμπουργκ μετά άπό μιά σειρά δλοφάνεοων ραδιουργιών στράφηκε πρός τούς όπαδούς του μέ μιά πύρινη διακήρυξη έμπιστοούνης στή «θέληση τού λαού». Ή ύπόθεση Ροτεμλιι ήταν ή εύκαιρία γιά νά έκδηλωθεΐ:

Μερικοί φαιοχίτωνες δολοφόνησαν μέ κτηνώδη τρόπο έ-ναν Πολωνό έργάτη καί καταδικάστηκαν σέ θάνατο. Ό Χίτ-λερ πήρε τό μέρος τους διατυμπανίζοντάς το. Στήν πραγμα-τικότητα τό χτύπημα πού είχε λάβει άπό τόν Χίντεμπουργκ μόλις πρίν λίγο άποτελούσε τό φόντο αύτής τής χειρονομίας του.

"Οταν δ Χίτλερ δέν τά κατάφερε μέ τις πλάτες τών ύ-ψηλά Ιστάμενων ύποστηρικτών του έπιζήτησε νά στηριχτεί στίς πλάτες τών μαζών.

Οί μάζες δέν είχαν τήν παραμικρή Ιδέα γιά τό κόλπο πού έπαιζαν εις βάρος τους. 'Αντίθετα ένοιωθαν δτι δ Χίτλερ τΙς «καταλάβαινε» καί ταυτίστηκαν μέ τόν έθνικισμό του. ' Η στάση τού Χίτλερ ύπέρ αύτών πού είχαν σκοτώσει ένα «Μαρ-ξιστικό σκυλί» άπό μιά «αίσθηση έθνικής ύπερηφάνειας», και έναντίον τής μισητής κυβέρνησης, πού είχε καταδικάσει τούς δολοφόνους, έκτόπισε τήν λαθεμένη Κομμουνιστική προπαγάν-δα πού άρκοϋνταν νά άποκαλεϊ άπλώς τούς δολοφόνους «δολο-φόνους» καί αύτό τό χαρακτήρισε «άπομυθοποίηση». "Αν οί Κομμουνιστές, σέ μιά πλατιά προπαγανδιστική καμπάνια, εί-χαν άποκαλύψει τή σχέση μεταξύ τής έκκλησης τού Χίτλερ στά αίαθήματα τών μαζών καί τής άπόρριψής του άπό τόν Χίντεμπουργκ, τό Αποτέλεσμα θά ήταν πιό έπιτυχημένο. Τό KPD, δμως, άπλώς άερολογώντας γιά τήν «δμοιότητα» δλων τών άντιδραστικών τάσεων, ήταν άνίκανο νά κατανοήσει τΙς άληθινές Αντιφάσεις μέσα στήν άστική τάξη καί έπιπλέον δέν είχε μάθει νά δίνει τήν παραμικρή προσοχή στίς άντιδράσεις τής μάζας τών όπαδών του καθώς κι έκείνης τών Αντιπάλων. 'Αποκαλώντας άπλώς τούς δολοφόνους δολοφόνους, τό Κόμμα αύτόματα τοποθετήθηκε μέ τό μέρος τής μισητής Κυβέρνησης στά μάτια τών πιστών όπαδών τών Ναζί καί έκείνων πού ήταν προηγουμένως μόνον χλιαροί συμπαθούντες.

91

Page 93: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Γιατί ό Λιτβίνοβ9 δέν μίλησε στις μάζες ;

"Η ή έπαναστατική πολιτική θά έκφράζει χαΐ στή μορ-φή καί στό περιεχόμενο τό Αρχέγονο, Ανόθευτο, αυθόρμητο αίσθημα τής πλατιάς μάζας ή θά Αποκαλείται άπλώς έπανα-στατική καί ΘΑ είναι στήν πράξη χωρίς άποτέλεαμα και άντι-δραστική. 'Ακόμα καί δταν προωθεί βασικά σωστές άπόψεις δέν ΘΑ γίνεται κατανοητή άπό τΙς μάζες καί θά έχει γι* αύτό Αντικειμενικά Αντιδραστικά άποτελέσματα.

Ό κόσμος είναι Αντιμέτωπος μ' ένα νέο, δολοφονικό πό-λεμο. Ό Borthou καί 6 Litvinov πήγαν καί οί δυό στή Γε-νεύη σάν άντιπρόσωποι τών κρατών τους γιά νά άντιπολιτευ-θούν τή Γερμανία ύπερασπίζοντας τήν ειρήνη. Μιά σωστή έρμηνεία τής δράσης τοΰ Litvinov άπό τή σκοπιά τής διε-θνούς έπανάστασης Εχει μέχρι στιγμής παρουσιαστεί μόνο στήν έφημερίδα τοΰ Τρότσκυ «ό Λόγος μας» ('Ιούνης 1934) ' ή κατανόηση καί Ενα πραγματικό ένδιαφέρον γιά δ,τι συνέβη στή Γενεύη φαίνεται νά λείπει τελείως άπό δλες τις άλλες προλεταριακές όργανώσεις. Ακόμα κι αύτή ή κριτική, δμως παραλείπει τό θεμελιώδες έρώτημα τής μαζικής ψυχολογίας: πώς ό μέσος άπολιτικός έργάτης, έργαζόμενος καί άγρότης στή Γερμανία, στή Γαλλία καί στήν 'Αγγλία, — στήν ίδια τή Σοβιετική "Ενωση— Αντιλήφθηκε τήν έπέμβαση τών δύο πολιτικών ; Πίστευε δτι ένα έργατικό κράτος στεκόταν πίσω ά-πό τόν Litvinov ; Παρατήρησε καμμιά διαφορά Ανάμεσα στήν έπιθυμία γιά εΙρήνη τοΰ Borthou κι αύτή τοϋ Litvinov; Κα-τάλαβε τίς διευκρινίσεις πού Εκανε ή Σοβιετική κυβέρνηση, πού μιλούσε γιά τόν «Ιμπεριαλισμό σάν σύνολο» καί τίς φιλο-πόλεμες «παρασκηνιακές όμάδες πίεσης»; Ξέρει ό Ρώσσος έργάτης δτι έξ αΙτίας τής παρούσης συνθήκης συμμαχίας θά πολεμήσει μαζί μέ τούς Γάλλους έργάτες ένάντια στούς Γερ-μανούς καί τούς "Αγγλους έργάτες;

Πώς δποτίθεται δτι θά καταλάβαινε Ενας όποιοσδήποτ« κοινός θνητός τήν άκόλουθη άνάλυση τοΰ Bel a Kun;

«Πολλές φορές είμαστε έναντίον τοϋ πολέμου γενικά. Πολλοί κομμουνιστές Αρθρογράφοι βρίσκονται συχνά σέ κατάσταση άμηχανίας. «Πώς γίνεται», ρωτούν, «νά προ-ετοιμάζονται γιά πόλεμο οί Ιμπεριαλιστές καί δ Herriot

92

Page 94: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νά Επισκέπτεται τή Σοβιετική Ένωση χαΐ νά συναν-τάει λαμπρή ύποδοχή; Πώς Εξηγείται αύτό;» Διάβα-σα μερικά άθλια άρθρα γιά τήν Επίσκεψη τού Herriot. Kol οδτε of ίνα άπ' αύτά τά άρθρα δέν μπόρε-σα νά 6ρώ αύτό πού σέ μάς έχει γίνει όλοφάνερο δστε-ρα άπό τό λόγο τοϋ Συντρόφου Στάλιν στό 17ο Συνέ-δριο τοϋ Κόμματος — δτι άνάμεσα στούς Ιμπεριαλιστές ύπάρχουν πάντοτε φιλοπόλεμες όμάδες πίεσης. Ό Ιμπε-ριαλισμός σάν σύνολο, σάν έποχή, εύνοεί τόν πόλεμο, τίον Εκείνου τοΰ τμήματος τής μπουρζουαζίας πού άν-ω θούν Ιδιαίτερα πρός τόν πόλεμο. Τό καθήκον μας πρός τό παρόν είναι νά συγκεντρώσουμε τά πυρά μας Εναν-

τίον Εκείνου τοΰ τμήματος τής μπουρζουαζίας πού άν-τιπροσωπεύει τώρα τόν πόλεμο καί πού ώθεΐ Ισχυρότερα πρός τήν κατεύθυνση τού πολέμου. Πρέπει κανείς βε-βαίως νά τονίζει πάντοτε τό γεγονός δτι έκεΖνα τά τμή-ματα τής μπουρζουαζίας πού σήμερα καλύπτονται μίέ τό πέπλο τοΰ πασιφισμοϋ, ή θεωρούν δτι ό καιρός δέν είναι άκόμα ώριμος γιά πόλεμο, θά είναι έξ Ισου ύπέρ τοΰ πολέμου δταν Ερθει ή κατάλληλη στιγμή, καί, δ-πως οί τωρινές όμάδες πίεσης, ύπέρ ένός πολέμου έναν-τιον τής Σοβιετικής Ένωσης. Πρέπει πάντοτε νά τό τονίζουμε' άλλά έπίσης νά συγκεντρώνουμε τά πυρά μας έναντίον τής φιλοπόλεμης όμάδας πίεσης άνά πά-σαν στιγμήν ένάντια στή φασιστική μιλιταριστική κλί-κα τών φεουδαλιστών, τών στρατηγών καί τών άρχόν-των τής βιομηχανίας στήν 'Ιαπωνία, τών φασιστών τού Χίτλερ στή Γερμανία, τών σκληροτράχηλων συντηρητι-κών στή Βρεταννία, κλπ. (Bela Kun, «Καθήκοντα τού Κομμουνιστικού Τύπου»).

Καί τί γίνεται μέ τή Γ α λ λ ι κ ή πολεμική βιομη-χανία; 'Εκείνοι πού δέν καταλαβαίνουν τίποτε άπό ύψηλή δι-πλωματία θά ρωτήσουν γιατί δέν στράφηκε ό Litvinov στίς μάζες δλων τών χωρών πού δέν θέλουν τόν πόλεμο μέ όποιο-δήποτε τίμημα; Γιατί συμμάχησε μέ τΙς ιμπεριαλιστικές δυ-νάμεις πού θέλουνε πόλεμο καί δχι μέ τίς μάζες; Γιατί δια-τηρεί τήν αύταπάτη πού ύποθάλπουν οί Ιμπεριαλιστικές κυ-βερνήσεις δτι ή έτοιμοθάνατη Κοινωνία τών Εθνών θά μπο-

93

Page 95: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ρο&σε νά έμποδίσει τόν πόλεμο ; Κανένας δέν μπορεί νά προσ-ποιηθεί δτι ή έξωτερική πολιτική τής Σοβιετικής Ένωσης γίνεται καλλίτερα κατανοητή άπό τούς άπολιτικούς έργάτες όποιασδήποτε χώρας, άπ' δ,τι γίνεται κατανοητή ή Γαλλική έξωτερική πολιτική. Καί άκριβώς αύτό θά ήταν Ινα άπό τά σπουδαιότερα χαρακτηριστικά μιας έπαναστατικής πολιτικής.

θ ά έπιφυλαχτοϋμε νά άπαντήσουμε στό έρώτημα τού γιατί ό άντιπρόσωπος ένός προλεταριακού κράτους υίοθέτησε τόσο τέλεια τή γλώσσα τής άστικής διπλωματίας μέχρι πού ν' άκούσουμε τί έχουν νά πούν ol «μοναδικοί ήγέτες τής έπα-νάστασης». Είναι έξ ίσου φανερό δτι μιά λέξη τού Litvinov άπό τό βήμα τής Κοινωνίας τών 'Εθνών, προκλητική άπέναντι στά ήθη, τήν καλή συμπεριφορά καί τήν ήθική τής Κοινω-νίας, καί παραβιάζοντας κάθε πιθανή συνθήκη, πού θά άπευ-θυνόταν στούς έργάτες τών πολεμικών βιομηχανιών καί τών μεταφορών καί στίς μανάδες τών στρατιωτών δλων τών χω-ρών, θά είχε κάνει περισσότερα γιά νά έμποδίσει τόν πόλεμο άπ* δ,τι είκοσι συνθήκες στά χαρτιά.

Πιστεύει στ' άλήθεια ό Litvinov δτι ή πολιτική του θά έμποδίσει τόν πόλεμβ; Μιά πράξη σάν κι αύτή τού Κάρλ Λίμπκνεχτ στά 1914 μέ τή μορφή μιας ψήφου ένάντια στίς πολεμικές πιστώσεις δέν είναι Ινα έμπάδιο στήν άνάπτυξη τοϋ πολεμικού σωβινισμού χίλιες φορές Ισχυρότερο άπό τήν ύψηλή πολιτική λογική τών Σοσιαλ-δημοκρατών ; "Αλλά οί προλεταριακοί έπαναστάτες ήγέτες μας σέβονται τόσο πολύ Ινα διπλωμάτη, άκόμα κι άν είναι Σοβιετικός, ώστε δέν μι-λάνε πλέον τήν γλώσσα αύτών τών όποίων είναι ήγέτες καί θά άπορρίψουν τά έπιχειρήματά μας χαρακτηρίζοντάς μας τρελλούς. 'Εξακολουθώ δμως νά έπιμένω: ή ύποστήριξη 5 ή 10 έκατομμυρίων μελλοντικών πολεμικών θυμάτων άξίζει πο-λύ περισσότερο άπό 50.000 ξιφολόγχες, Ιστω κι άν είναι Σο-βιετικές. Ή έπερχόμενη καταστροφή θά προσφέρει αιματη-ρές Αποδείξεις αύτής τής διακήρυξης, δσο παρανοϊκή κι άν φαίνεται σήμερα.

Μόνο Ινας τρόπος ύπάρχει γιά νά σωθεί ή Σοβιετική "Ε-νωση, σάν προλεταριακό έπαναστατικό κράτος: συμμαχία με-ταξύ τού στρατού της καί τών έργατών τών πολεμικών βιο-μηχανιών καί τών μεταφορών καί τών άπλών στρατιωτών δ-λων τών χωρών ένάντια σ' δλες τίς καπιταλιστικές κυβερνή-

94

Page 96: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

σεις καί τά γενικά έπιτελεΐα. Τό άν σήμερα ύπογράφει συν-θήκες μέ τούς Αξιωματικούς καί τούς διπλωμάτες τών καπιτα-λιστικών χωρών, όφείλεται στήν Αποτυχία τού έπαναστατικού κινήματος σέ διεθνές έπίπεδο. Άπό δώ μπορούμε νά συμπερά-νουμε τήν Απάντηση στήν έρώτησή μας: μπορεί ή έπαναστα-τική πολιτική νά νικήσει τήν Αστική πολιτική υιοθετώντας τήν τακτική καί τήν στρατηγική τής τελευταίας, μέ λίγα λό-για, μέ Αστικά μέσα; Ή πολιτική αύτή δέν μπορεί ποτέ νά πετύχει. Άπλώς θά έξαφανιζόταν μέσα στό λαβύρινθο τής πολιτικής, θά προχωρούσε άσθμαίνοντας πίσω άπ' τά γεγο-νότα, καί θά είχε πολύ λιγότερη έπιτυχία άπό τούς Αστούς πολιτικούς. Μία μόνο πιθανότητα ύπάρχει: νά γκρεμίσει τό λαβύρινθο τής άστικής πολιτικής, σταματώντας νά τήν μιμεί-ται και πολεμώντας την μέ τήν βασική Αρχή τής έπαναστα-τικής πολιτικής — νά Αναφέρεται συνέχεια, άπλά καί κα-θαρά στίς μάζες* νά έκ©ράσει καί τίς συνειδητές καί τΙς Ασυ-νείδητες σκέψεις τών μαζών, νά καταστρέψει τό σεβασμό τών μαζών γιά τήν ύψηλή πολιτική, νά μήν παίρνει στά σοβαρά τΙς διπλωματικές Απάτες, άλλά νά τίς καταγγέλλει άκούραστα καί άνελέητα, νά μιλάει τή γλώσσα τών μαζών, νά προσαρ-μόζει τή γλώσσα της στίς μάζες καί δχι τΙς μάζες στήν «ύ-ψηλή πολιτική», νά έκδημοκρατικοποιήσει καί νά άπλοποιή-σει τήν πολιτική, καί νά τήν κάνει έργο δλων. Τό ρητό τού Λένιν δτι κάθε μάγειρας πρέπει νά είναι ίκανός νά κυβερ-νάει τό κράτος μέσω τής άπλοποίησης τής πολιτικής, περιέ-χει τή βασική άρχή τής κοινωνικής δημοκρατίας, καί πα-ραμένει άκόμα Ανεφάρμοστη. 'Π «ύψηλή πολιτική μπορεί νά συνεχίσει νά ύπάρχει μόνο γιατί ή έπαναστατική πολιτική έξομοιώθηκε μ' αύτήν ώς πρός τήν μορφή, τό λόγο και τή σκέψη, άν δχι καί στό περιεχόμενο" γιατί ή έπαναστατική πολιτική δέν στράφηκε πρός τΙς μάζες άλλά τΙς μεταχειρίστη-κε σάν παιδιά πού πρέπει νά τά παροτρύνουνε πρός τήν συμ-φωνία καί τήν τελική άναγνώριση δτι βρίσκεται ύπό τήν έκ-μετάλλευση τών άγυρτών.

Σχήμα τί|ς έπαναστατικί|ς πολιτικής

"Αν ή κοινωνική έπανάσταση όρθά ύποστηρίζει δτι μπο-ρεί νά έπιλύσει τά οικονομικά καί πολιτιστικά προβλήματα

95

Page 97: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τής κοινωνίας μέσω τής κοινωνικής δημοκρατίας, τότε μόνο οί άκόλουθες πολιτικές ϊρχές καί έρωτήματα ύφίστανται:

1. Σέ τί έλιγμούς καταφεύγουν τά διάφορα τμήματα τής άστικής τάξης γιά νά καταφέρουν τΙς μάζες νά τά άκολουθή-σουν και νά τίς άλλοτριώσουν ;

2. Τί ώθεί αύτές τίς μάζες νά άκολουθήσουν πολιτικές όμάδες καί κόμματα πού δέν μπορούν ποτέ νά έκπληρώσουν τίς ύποσχέσεις τους;

3. Ποιές είναι οί άνάγκες τών διάφορων στρωμάτων τών μαζών;

4. Ποιές άπ' αύτές τίς άνάγκες είναι κοινωνικά δυνατές καί δικαιολογημένες, καί ποιές είναι ζωτικές;

5. Δείχνει ή κατάσταση τής παγκόσμιας οικονομίας δτι αύτές ot άνάγκες μπορούν νά ικανοποιηθούν μέ τήν κατάργη-ση τής καπιταλιστικής ήγειιονίας καί τήν εισαγωγή τής σχε-διασμένης οικονομίας στή θέση τής οίκονομικής άναρχίας;

6. Ξέρουν οί μάζες ποιοί κοινωνικοί παράγοντες στέκον-ται στό δρόμο τής Ικανοποίησης τών άναγκών τους καί γιατί ύφίστανται αύτοϊ οί παρεμποδιστικοί θεσμοί;

7. Πώς μπορούν νά παραμερισθούν αύτοϊ οί θεσμοί καί άπό τί θά πρέπει νά άντικατασταθούν ;

8. Ποιές είναι of οικονομικές κοινωνικές καί ψυχολογι-κές προϋποθέσεις γιά τήν ικανοποίηση τών άναγκών τών πλα-τιών μαζών;

Άπό κάθε Ινα άπ' αύτά τά έρωτήματα, άπό κάθε έρώτη-μα χωρίς έξαίρεση άπό κάθε τομέα τής άνθρώπινης ζωής χω-ρίς έξαίρεση μπορούμε νά καταλήξουμε στήν άναπότρεπτη ά-ναγκαιότητα τής κοινωνικής έπανάστασης. Μ' άλλα λόγια: ή δουλειά τής μαζικής ψυχολογίας δέν πρέπει νά παραμένει στή σκιά τής πολιτικής οΙκονομίας, άλλά ή πολιτική οικονομία πρέπει νά τεθεί στήν ύπηρεσία τής μαζικής ψυχολογίας πού κατανοεί καί κατευθύνει τίς μάζες· οί άνάγκες τού άνθρώπου δέν ύπάρχουν πρός δφελος τής οίκονομικής πολιτικής, άλλά ή οίκονομική πολιτική γιά τήν ικανοποίηση τών άναγκών.

Ή άστική πολιτική τοΟ KPD

Ή πείρα μέσα στό KPD δείχνει δτι έλειπε αύτή άκριβώς ή μόνη δυνατή μορφή έπαναστατικής πολιτικής" δταν οί ήγέ-%

Page 98: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τες τοΟ KPD μιλοϋσαν έπί ώρες στό ΠαλαΙ ντέ Σπόρ γιά τϊς συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ τών μεγάλων δυνάμεων καί γιά τό οικονομικό ύπόβαθρο τοΰ έπερχομένου πολέμου, χωρίς νά τό ξέρουν, είχαν μιμηθεί τήν άστική μορφή πολιτικής. ΟΙ έπαναστάτες πολιτικοί μας είναι πανέτοιμοι νά συναγωνιστούν μέ τούς Boucours άπ' αύτή τήν άποψη. Τό γιατί Απομιμούν-ται τήν άστική τάξη καί θυσιάζουν έτσι κάθε δυνατή άποτε-λεσματικότητα είναι ζήτημα διαμόρφωσης τοΰ έπαναστάτη ήγέτη. θ ά νοιώσουν πάλι δτι τούς προσβάλλει δταν διαβάσουν αύτό τό χαρακτηρισμό, καί θά τόν καταγγείλουν σάν άντε-παναστατικό Τροτσκισμό' δέν ύπάρχει καμμιά έλπίδα νά πει-στοΰν δτι ή πολιτική πού άκολουθοΰν είναι άστική καί στή μορφή καί στό περιεχόμενο. Γιά νά άποκλεϊσουμε κάθε δυνα-τότητα άντίκρουσης τών έπιχειρημάτων μας, θά διαλέξουμε Ινα συγκεκριμένο παράδειγμα πού δείχνει δτι τό KPD Ιχει έγκαταλείψει τίς άρχές τής έπαναστατικής πολιτικής γι' αύ-τές τής άστικής τάξης.

Τό Δεκέμβρη τοΰ 1932 τό SPD όργάνωσε μιά διαδή-λωση σ' Ινα πάρκο. Οί κομ)ΐουνιστικές όργανώσεις, καί ιδι-αίτερα αύτές τής βάσης, πήραν |ΐέρος στήν πορεία καί άνα-μείχτηκαν μέ τούς διαδηλωτές Σοσιαλ-δημσκράτες καί χω-ρίς ιτολλή άναφορά στίς διαφορές μεταξύ 'Αμερικής καί 'Ια-πωνίας, δημιούργησαν στήν πράξη Ινα ένιαίο μέτωπο. ΤΗταν ή φωνή τών μαζών, ή θέλησή τους. Ή ήγεσία τοΰ KPD, πού ήθελε Ινα μέτωπο μόνο «κάτω άπό Κομμουνιστική ήγεσία», ή μάλλον, έτσι έλεγε δτι ήθελε, έπέπληξε στή συνέχεια τά στε-λέχη της' τό κόμμα είχε δώσει όδηγίες στά μέλη του νά πα-ραμείνουν στά πεζοδρόμια καί νά «χαιρετίσουν» τή διαδήλω-ση τών Σοσιαλ-δημοκρατών. Ταυτόχρονα 6 Torgier Ό βρι-σκόταν σέ μυστικές διαπραγματεύσεις μέ τήν ήγεσία τοΰ SPD γιά τήν ίδρυση ένός λαϊκοΰ μετώπου' οί μάζες δέν γνώριζαν τίποτε σχετικό, ή μάλλον τΙς καθοδηγούσαν έπισήμως νά πι-στεύουν δτι Ινα μέτωπο μέ τούς Σοσιαλ-δημοκράτες θά ήταν «άντεπαναστατική» ένέργεια. 'Εγώ 6 ίδιος είχα πάρει μέρος σέ μιά μυστική συνεδρίαση μεταξύ Κοιιμουνιστών καί Σοσιαλ-δημοκρατών ήγετών γιά τόν σχηματισμό ένιαίου μετώπου. Κα-νένας στούς πυρήνες δέν έπιτρεπόταν νά ξέρει τίποτε σχετικό. Αύτό λέγεται άστική πολιτική. 'Ακριβώς τό άντίθετο θά άπο-τελοΰσε μιά προλεταριακή έπαναστατική πολιτική — νά ύπο-

97

Page 99: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

στήριζαν οί κομμουνιστές τή Σοσιαλ-δημοκρατική διαδήλωση καί νά άναγγελλόταν άπό τά μεγάφωνα στίς μάζες δτι είχαν άρχίσει διαπραγματεύσεις γιά τό σχηματισμό ένιαίου μετώ-που. Μιά τέτοια ένέργεια θά «βοηθούσε τήν πρόοδο τής Ιδε-ολογίας τών μαζών» καί θά έξέφραζε τίς έπιθυμίες τους. Ά π ' έναντίας, άναμίχθηκαν στήν «ύψηλή πολιτική», στήν «στρα-τηγική» καί τήν «ταχτική» χωρίς τίς μάζες καί έναντίον τους καί άπέκλεισαν δλους έκείνους πού ζητούσαν νά έφαρμόσουν καί πράγματι έφάρμοζαν μιά έπαναστατική πολιτική.

Μιά παληά έπαναστατική άρχή είναι ή κατάργηση τής μυστικής διπλωματίας. Είναι δλοφάνερο: έφ' δσον ή έπανά-σταση είναι ή έκτέλεση τής θέλησης τοϋ λαού ένάντια στούς Ιδιοκτήτες τών μέσων παραγωγής κάτω άπ' τήν ήγεσία τοΰ βιομηχανικοΰ προλεταριάτου, τότε δέν έχουμε τίποτε νά κρύ-ψουμε. Δέν ύπάρχει πιά τίποτε πού νά μήν πρέπει νά τό ά-κούσουν οί μάζες" άντίθετα, πρέπει νά τά ξέρουν καί νά τά έλέγχουν δλα.

Ή έπαναστατική πολιτική μέσα στό κόμμα

"Αν έξετάσουμε τήν έξέλιξη τής πολιτικής τοΰ Κομμου-νιστικού Κόμματος μετά τόν θάνατο τοΟ Λένιν, θά διαπιστώ-σουμε δτι ή άρχή τής διαρκούς άναφοράς στίς μάζες έπεσε βαθμιαία σέ άχρηστία καί δτι μέ τήν Απομίμηση τών άστικών μορφών πολιτικής καί στό έσωτερικό καί στό έξωτερικο τοΰ κόμματος, Αναπτύχθηκε ή γραφειοκρατία. Οί ραδιουργίες καί δ άμοιβαίος Ανταγωνισμός μαζί μέ τό σχηματισμό τών κλικών άντικατέστησαν τήν έσωκομματική δημοκρατία. Διαρκώς ύπο-νομεύονταν ή δύναμη τοΰ έπανασταπικοΰ κόμματος, άν καί ήταν φτιαγμένο άπ* τό πιό καλό ύλικό.

Όταν τόν 'Οκτώβρη τού 1917 δ Λένιν διαπίστωνε δτι είχε φτάσει δ καιρός γιά τήν λαίκή έξέγερση, καί ύπήρχαν διαφορετικές γνώμες μέσα στήν ήγεσία τών Μπολσεβίκων, πα-ρέμεινε πιστός στήν άρχή τής έπαναστατικής πολιτικής καί στράφηκε πρός τή μάζα τών μελών τοΰ κόμματος, δέν σχη-μάτισε κλίκα, οδτε άρχισε νά ραδιουργεί καί δέν προσπάθη-σε νά έπικρατήσει μέ σεχταριστικά μέσα. Ό Αποκλεισμός τής μάζας άπό τΙς πολιτικές σκέψεις καί τήν πολιτική είναι πάν-τα άντεπαναστατικός, Ανεξάρτητα άπό τΙς ύποκειμενικές προ-

98

Page 100: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

θέσεις. Ή έπαναστατική πολιτική δέν έχει τίποτα vi κρύψει άπό τΙς μάζες, ζητάει νά τούς άποκαλύψει τά πάντα. Ή άστι-κή πολιτική δέν μπορεί νά έπιτρέψει τήν άποκάλυψη στις μά-ζες, πρέπει νά κρύψει τά πάντα. Ή πολιτική άντίδραση μπορεί πάντα νά άναγνωρισθεί άπό τήν παρασκηνιακή της πολιτική, όπουδήποτε κι άν όφίσταται.

"Ενα τεράστιο πλεονέκτημα τής έπαναστατικής σεξου-αλικής πολιτικής είναι δτι είναι ύποχρεωμένη νά μιλάει στή γλωσσά τών μαζών καί δτι ή άστική τάξη δέν μπορεί νά προσ-φέρει καμμιά έναλλακτική λύση, έφ' δσον δέν μπορεί να ό-πάρξει θετική άστική σεξουαλική πολιτική. Ό άνθρωπος πού ύποστηρίζει τήν έπαναστατική σεξουαλική πολιτική δέν ύπό-κειται γι' αύτό τό λόγο σέ συνεργασία μέ τήν μπουρζουαζία' δέν μπορεί νά ύπάρξει μυστική διπλωματία στόν σεξουαλικό τομέα' τό Σεξ-πόλ μπορεί λοιπόν μόνο να στραφεί στίς μάζες ή vi πάψει έντελώς vi όφίσταται.

99

Page 101: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

4. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗ-ΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ

Ήγεσία, κόμμα καί μάζες

"Ισως είναι δυσάρεστο νά τό άκούμε, χαί άπό τήν άποψη τοϋ έπαναστατιχοϋ κινήματος είναι έπιζήμιο, άποτελεΐ δμως άναντίρρητο γεγονός' οί διάφορες έπαναστατικές όμάδες πλειο-δοτοϋν ή μιά άπέναντι στήν άλλη στους Ισχυρισμούς δτι είνα: ot «άποκλειστικοί» καί «πραγματικοί» κληρονόμοι τοϋ «αυθεν-τικού μαρξισμού» καί «λενινισμοϋ». "Αν δμως ρίξει κανείς μιά ματιά στίς διαφορές πού τις χωρίζουν, θά διαπιστώσει δτι εί-ναι άστείες σέ σχέση μέ τά τεράστια καθήκοντα πού πρέπει νά έκπληρωθούν — μιά όμάδα θέλει νά άρχίσει μέ τό σχη-ματισμό τοϋ έπαναστατικοΰ κόμματος, μιά άλλη θέλει πρώτα νά κερδίσει τις μάζες προτού νά συμβάλλει στήν Ιδρυση μιας νέας Διεθνούς, ή τρίτη αύτοτιτλοφορείται έπί|ΐονα «ή έργατι-κή τάξη» καί ό μοναδικός ήγέτης τής έπανάστασης χωρίς vi κάνει καμμιά διάκριση άνάμεσα στά δυό, ή τέταρτη έχει τή δική της γραμμή σέ κάποιο λεπτομερειακό ζήτημα, κλπ. "Η-δη είπαμε δτι αύτός ό κατακερματισμός έδρεώνεται πάνω σε λαθεμένες ή μερικές προοπτικές καί δτι μέ τήν άμοιβαία κα-τάχρηση δέν γίνεται ούτε Ινα βήμα πρός τά έμπρός. Μάταια άναζητούμε μέσα στή σημερινή έπαναστατική συζήτηση τό έρώτημα πού πρέπει vi τεθεί καί νά βρεί άπάντηση — γιατί δηλαδή δεν θά έπ:τύχει ό σχηματισμός ένός νέου έπαναστα-τικού κόμματος, γιατί οί προγενέστερες έπαναστατικές όργανώ-σεις δέν κατόρθωσαν να κερδίσουν τις μάζες παρά τις εύνοι-

100

Page 102: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

κές προϋποθέσεις, γιατί 17 χρόνια μετά τή Ρωσσική έπανά-σταση τό ζήτημα τής σχέσης άνάμεσα σέ ήγεσία, κόμμα καί μάζες έξακολουθεϊ νά προκαλεί τόσους πονοκεφάλους. Δέν είναι ένδεχόμενο ένα σημαντικό λάθος νά πέρασε άπαρατήρητο στόν δλο όπολογισμό ; Είναι έλάχιστα πιθανό δτι ή καταστροφή συνέβη έπειδή ό Στάλιν καλλιέργησε τή γραφειοκρατία ή έ-πειδή ή σοσιαλδημοκρατική ήγεσία έχει άπό καιρό άστικο-ποιηθεί, ή έπειδή ό Χίτλερ πήρε πολλά χρήματα άπό τους βιο-μήχανους. Τό θεμελιώδες ζήτημα είναι — καί δέν είναι δυ-νατό νά τοΰ δώσουμε τήν έμφαση πού θά έπρεπε — γιά ποιό λόγο τό βιομηχανικό προλεταριάτο έβαλε στή ράχη του τό φορτίο τών ρεφορμιστών καί τών γραφειοκρατών. Πρόκειται σέ τελευταία άνάλυση γιά τό βασικό πρόβλημα τών δεσμών ά-νάμεσα στήν ήγεσία, τό κόμμα καί τίς μάζες.

Οί ιδρυτές τής Δ ' Διεθνοδς ύποστηρίζουν τήν άποψη, άπ* δσα μπορούμε νά καταλάβουμε άπό τά στελέχη τους καί τίς έφημερίδες τους, δτι πρέπει πρώτα άπ' δλα νά δημιουργή-σουμε τό έπαναστατικό κόμμα, μετά νά κερδίσουμε τό προλε-ταριάτο, γιά νά άκολουθήσει ή σειρά τής μικρομπουρζουαζίας. Δέν άμφιβάλλω δτι οί ύπεύθυνοι ήγέτες τών Διεθνών Κομμου-νιστών θά καταδικάζουν τίς άνεπάρκειες μιας τέτοιας διαr τύπωσης τοΰ προβλήματος. Δέν μπορεί κανείς νά Αποκαλείται μαρξιστής καί νά διαχωρίζει τήν ήγεσία, τό κόμμα καί τίς μάζες μέ τόσο σχηματικό τρόπο. Ή σχέση άναμεταξύ τους είναι — γιά νά χρησιμοποιήσουμε γιά μιά άκόμα φορά τήν πολύτιμη λέξη — διαλεκτική. Μέ δυό λόγια, τό έπαναστατι-κό κόμμα δέν μπορεί νά πέσει άπό τόν ούρανό, μπορεί νά άναπτυχθεΐ μονάχα άπό τις μάζες καί κατά κύριο λόγο άπό τό προλεταριάτο' αύτό προϋποθέτει δτι οί πρωτοστάτες του ε-παναστατικού κόμματος μιλούν τή γλώσσα τών μαζών αύτών πού θά πρέπει νά άποτελέσουν τό κόμμα. Όμως οί μάζες δέν καταλαβαίνουν τίποτε άπό τις λεπτές διαφορές άνάμεσα στις διάφορες έπαναστατικές τάσεις καί δέν ένδιαφέρονται καθόλου γι' αυτί ς. Τό έπαναστατικό κόμμα διαμορφώνεται δχι μονάχα μέσω τής διαυγούς έπεξεργασίας προοπτικών καί πρακτικής πού νά άνταποκρίνονται στήν πραγματικότητα, άλλά έπίσης κατά κύριο λόγο θίγοντας τά ζητήματα πού ένδιαφέρουν τά διάφορα τμήματα τοΰ πληθυσμού. Τότε καί μόνο τότε θά ξε-πηδήσουν άπό τις πλατιές μάζες τά στελέχη πού χρειάζεται

101

Page 103: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τό κόμμα. Αύτό μέ τή σειρά του Αντανακλάται στήν καλύτερη κατανόηση τών μαζών άπό τό κόμμα. Τό κόμμα καί οί μάζες συμβάλλουν άμοιβαΐα ό ένας στήν πρόοδο τοϋ άλλου. Ή μορφή τοϋ μαζικού κόμματος, δηλαδή τοϋ κόμματος πού γιά ποιοτι-κούς και δχι ποσοτικούς λόγους δδηγεί τίς μάζες, μπορεί νά προκύψει μονάχα άπό αύτή τήν έσώτερη ταύτιση καί τήν ταυτόχρονη άνάδειΕη τών ήγετικών στελεχών άπό τούς κόλ-πους τών μαζών. Τό KPD έπιδίδονταν σέ κυνήγι μελών τά όποία δεχόταν χωρίς καμμιά έπιλογή. Άπό ποσοτική άποψη ήταν μαζικό κόμμα, άλλά άποδυναμώθηκε ώς ένα μέρος έξαι-τίας τών διακυμάνσεων τοϋ άριθμοϋ τών μελών του, δς ένα μέρος έξαιτίας τής συσκότισης τής διάκρισης άνάμεσα σέ έμ-πειρα στελέχη καί μαζικά μέλη. θά έπανέλθου|ΐε σ' αύτό τό ζήτημα σέ ένα άρθρο γιά τήν όργάνωση.

Έ Γερμανική Σεξουαλική-Πολιτική όργάνωση πάντοτε καθοδηγούνταν άπό τή γνώση τοϋ γεγονότος δτι ή ήγεσία έ-νός μαζικού έγχειοήματος δέν μπορεί ποτέ νά έχει μιά λεπτο-|ΐερειακή συνολική προοπτική, δτι οί μάζες δέν μπορούν νά κατανοήσουν χωρίς βοήθεια τά γενικά ζητήματα, νά τά δια τυπώσουν καί νά τά μετουσιώσουν σέ πρακτική, δτι είναι ά-ναγκαία ή ζωντανή έπαφή άνάμεσα στήν ήγεσία καί τίς μάζες, καί δτι ή θεωρία πρέπει νά έξαχθεΐ άπό τή ζωή τών μαζών καί νά άποδοθεΐ σ' αύτές μέ τή μορφή πολιτικής πρα-κτικής. Ή όργάνωση διδάχτηκε άπό τήν έμπειρία μέσα στό κόμμα δτι τά στελέχη δέν μπορούν νά είναι άπλα έκτελεστι-κά δργανα τών άποφάσεων τής ήγεσίας, άλλά οί μεσάζοντες άνάμεσα στήν ήγεσία καί τή ζωή τών μαζών. Γιά νά δη-μιουργηθεί αύτή ή έπαφή, τό Σεξπόλ θέσπισε τΙς λεγόμενες «ένημερωτικές συγκεντρώσεις», πού δέν είχαν σκοπό νά ένη-μερωθούν τά στελέχη άλλά νά ένημερωθεί ή ήγεσία άπό αύ-τά. (Καί ποιός δέν θυμάται τΙς διαβόητες κομματικές συνδι-ασκέψεις τοϋ KPD, δπου παρεμποδίστηκε άμεσα αύτό τό εί-δος δραστηριότητας ; ) . Δέν ύπήρχε κανένα έκ τών προτέρων καθορισμένο θέμα ή προμελετημένη συζήτηση, άπλούστατα έ-τίθετο στά στελέχη καί τούς σύντροφους τής βάσης τό έρώ-τημα ποϋ έβρισκαν τόν καιρό έκεΐνο τίς μεγαλύτερες δυσκο-λίες. Αύτό άπό μόνο άπέκλειε τή λαθεμένη κρίση γιά τό τί είχε τήν πιό άμεση σπουδαιότητα. Καί οί δύο πλευρές έκαναν ύ-ποδείξεις σχετικά μέ τό πρόβλημα, καί είτε εύρισκαν μιά

102

Page 104: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

λύση πού θά Αφήνονταν νά δοκιμαστεί στήν πράξη, εΓτε άνέβαλ-λαν τήν άπόφαση μέχρι πού νά συγκεντρωθούν περισσότερα στοιχεία. Ή συντροφική συζήτηση έσφυζε άπό ζωή" δέν χρεια-ζόταν νά βγάλεις θεωρίες άπό τήν τσέπη σου, άναπτύσσονταν άπό μόνες τους. Ή αυξανόμενη συμμετοχή καί ή ζωντάνια τών συζητήσεων έδειξε δτι ol ένημερωτικές συγκεντρώσεις ήταν καλή ιδέα. Πεισθήκαμε δτι ή ζωή δέν είναι |uà παραί-σθηση, άλλά μπορεί θαυμάσια νά κατανοηθεί. "Επρεπε άπλού-στατα νά άφήσει κανείς τά κοινά μέλη (καί υπήρχαν έπίσης Αρκετοί πού δέν άνήκαν στήν όργάνωση) νά μιλήσουν έλεύ-θερα γιά δ,τι τούς άπασχολεΐ. Ή μόνη σοβαρή δυσκολία που συναντήσαμε ήταν τά «πνευματικά μπλόκ», μι αιτία τΙς λαθε-μένες προοπτικές πού πήγαζαν άπό τήν άστική ιδεολογία, καί αύτά διαλύθηκαν στό φώς τής συγκεκριμένης συντροφικής, μή δογματικής συζήτησης. Ή τέταρτη ένημερωτική συγκέντρωση δέν Ιγινε. Δέν συγκλήθηκε άπό τόν έπίσημο άντιπρόσωπο τού κόμματος.

Ή θέση τοϋ Σεξ-Πόλ πάνω στό «νέο κόμμα»

Πρός τό παρόν, τό πιό καυτό πρόβλημα τής άναδιοργά-νωσης τού έργατικού κινήματος είναι κατά πόσο θά έπρεπε νά δημιουργηθεί Ινα νέο κόμμα ή νά έπιδιωχθεί ή έπαναστα-τική άνανέωση τής Γ ' Διεθνούς. Τό Σεξ-πόλ δέν μπορεί νά ταχθεί άνεπιφύλαχτα ύπέρ τής μιας γραμμής γιά δύο λόγους. Κατά πρώτο λόγο, δέν ξέρουμε σέ ποιές όμάδες, όργανώσεις καί κύκλους ή άποψή μας γιά τήν άναγκαιότητα τής έπανα στατικής σεξουαλικής πολιτικής, δπως τήν έννοούμε, θά έπι-κρατήσει ταχύτερα καί άποτελεσματικότερα. "Αν κρίνουμε άπό τή συμπεριφορά τών κυριώτερων πολιτικών όργανώσεων μέχρι τώρα, δέν έχουμε καλύτερες προοπτικές στις όργανώσεις πού ύποστηρίζουν μιά νέα Διεθνή άπ' δσο στις άλλες. Αύτό άπό μόνο του δέν είναι άποφασιστικό· ή σεξουαλική πολιτική είναι μονάχα Ινα μέρος τής έπαναστατικής πολιτικής, άν καί μέρος σημαντικό καί ουσιώδες· γιά νά καταλήξουμε σέ μιάν άπόφα-ση, είναι έπομένως Αναγκαίο νά γνωρίζουμε ποιά στελέχη θά άποτελέσουν τόν πυρήνα τού Ανανεωμένου έργατικού κινήμα-τος. Αύτό δέν ξεκαθαρίστηκε άκόμα. 'Εάν ξέραμε πέρα άπό κάθε άμφιβολία δτι τά τωρινά μέλη τοϋ KPD θά άποτελοϋσαν

103

Page 105: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

αύτό τόν πυρήνα, παρόλο πού αύτό δπωσδήποτε δέν θα ίσχυε καί γιά τήν τωρινή ήγεσία, δέν θά ύπήρχε κανείς λόγος να Ιδρύσουμε Ινα νέο έπαναστατικό κόμμα. Στήν περίπτωση αύ-τή, τά έπαναστατικά μέλη δέν θά έπρεπε vi άρκεατοΰν — δ-πως έχουν κάνει συχνά ατό παρελθόν — νά διαχωρίσουν στήν πράξη τή θέση τους άπό τήν παλιά ήγεσία πού δέν δείχνει τήν παραμικρή διάθεση γιά μιά πραγματική αύτοκριτική, άλλά θά έπρεπε νά τήν έκθρονίσουν έπίσημα καί νά δημιουρ-γήσουν βαθμιαία μιά νέα ήγεσία μέσα άπό τΙς Ιδιες τους τΙς γραμμές. Μακροπρόθεσμα, δέν μπορεί κανείς νά άρνεϊται νά έκτελέσει τις άποφάσεις τής Εκτελεστικής Επιτροπής, λόγου χάρη μέ τό νά μήν κηρύσσει τήν «έπαναστατική έξέγεραη» καί νά μήν καλεϊ σέ «μαζικές άπεργίες» δταν τοΰ τό ζητάει ή Ε.Ε., καί ταυτόχρονα νά ταυτίζει τήν Ε.Ε. μέ τό Κομμουνιστικό Κόμμα. Μιά τέτοια συμπεριφορά σπέρνει τή σύγχιση άπό πο-λιτική άποψη. Τό ζήτημα τοΰ τ I καί π ο ι ό ς είναι τό κόμμα χρειάζεται νά διασαφηνιστεί περισσότερο παρχ ποτέ. Είναι τό σύνολο τών μελών ή μονάχα ή γραφειοκρατία ή άπλώς ή EJE. ; Γνωρίζουμε δτι καί τά καλύτερα στοιχεία άνάμεσα στούς Σοσιαλ - δημοκράτες χρησιμοποιούν τόν δρο «τό Κόμμα» σάν φετίχ. Σύμφωνα μέ τή δομή, τήν πολιτική καί τόν ά ν τ ι κ ε ι μ ε ν ι κ ό ρόλο τοΰ κόμματος, ή ένότητά του καί ή δμοιογένειά του μπορεί σέ μιά στιγμή νά είναι Ινας ισχυρός προωθητικός παράγοντας τής προόδου τοΰ έπαναστα-τικοΰ κινήματος, καί σέ μιάν άλλη νά άποτελοΰν ένα σοβαρό έμπόδιο.

Ή σπονδυλική στήλη τής i-αναστατικής στρατιάς, οί βιομηχανικοί έργάτες καί οί έργάτες μεταφορών, δέν βρίσκον-ται «άκόμα» στό Κομμουνιστικό Κόμμα. Τά μέλη τοΰ Κόμμα-τος, τώρα δπως καί πάντα, κάνουν δ,τι μποροΰν γιά νά τούς κερδίσουν, άλλά ή άποφασιστικότητα καί τό προσωπικό κουρά-γιο άπό μόνα τους δέν άρκοΰν. Ή έπιτυχία είναι άναγκαία, καί για νά πετύχει κανείς πρέπει νά ξέρει ποιός είναι δ καλύ-τερος τρόπος γιά νά φτάσει στό στόχο του. "Ισως αύτή ή έπα-ναστατική φάλαγγα νά άποτελέσει γρήγορα τόν πυρήνα τής έπαναστατικής όργάνωσης χωρίς νά προχωρήσει στό σημερινό ΚΚ ('Ανήκε σ' αύτό τό 1923 καί μετά τό έγκατέλειψε' αύτό τό γεγονός πρέπει νά τό έξηγήσουμε). 'Οπωσδήποτε, σέ μιά τέτοια περίπτωση τό ζήτημα τής νέας έπαναστατικής όργά-

104

Page 106: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ν «όσης θά Αποκτούσε Αποφασιστική σημασία. Τό ϊδιο θά ίσχυε έάν οί Απαρχές ένός ίσχυροΟ, γερά ριζωμένου έπαναστατικού κινήματος Αναπτύσσονταν δχι άνάμεσα στούς σοσιαλδημοκρά-τες βιομηχανικούς έργάτες, άλλά άνάμεσα στούς προλετάριους τών S Α . πού έχουν έπαναστατική νοοτροπία11. Μέσα στή ση-μερινή ζύμωση δπου δλα φαίνονται Αβέβαια δέν μπορούμε νά καταλήξουμε σέ όριστικά συμπεράσματα σχετικά μέ δλα αύ-τά. Τό ζήτημα ένός νέου κόμματος δέν θά είχε προκύψει έάν ύπήρχαν μέσα στό ΚΚ εύκαιρίες νά τεθούν τέτοια έρωτήμα-τα, νά συμβουλευτεί ό Ινας τόν άλλο καί νά έξεταστούν οί δυ-νατότητες μιας άλλαγής. Αύτό δμως δέν συνέβαινε προηγου-μένως οδτε συμβαίνει τώρα. Δέν άπομένει παρά νά παρακο-λουθούμε μέ άγρυπνο μάτι τό προτσέσσο τής έπαναστατικής Αποκρυστάλλωσης καί ώρίμανσης, πού έχει μπεί σέ κίνηση σέ δλα τά τμήματα τού γερμανικού πληθυσμού, καί πρός τό παρόν νά έπεξεργαστούμε τή συγκεκριμένη θέση μας άπέναντι σ* αύτό.

(Σημείωση ηού προστέθηκε κατά τή διόρθωση: Ό τρόπος μέ τόν όποΐο ή ήγεσία τών SA Αφανίστηκε στίς

30 τοΰ 'Ιούνη 1934 ϊδειξε δτι ή διχοτόμηση άνάμεσα στούς έπαναστατικούς καί Αντιδραστικούς παράγοντες στό φασισμό, που ή ιδεολογία του έμπεριέχει κατά τρόπο ένιαίο — μιά δι-χοτόμηση πού Απέδειξα στή «Μαζική Ψυχολογία τού Φασι-σμού» — έκδηλώθηκε μέ πάταγο. Αύτό δέν τό Αναφέρω έδώ, δπως θά έκαναν οί «μοναδικοί ήγέτες τής έπανάστασης», γιά νά Αποδείξω δτι έπιβεβαιώθηκε ή Ανάλυσή μου, Αλλά μέ άλλο σκοπό. Μέχρι πρόσφατα ό τύπος τής Κομιντέρν χλεύαζε τΙς προσπάθειες νά δούμε στό 'Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα (NSDAP) κάτι περισσότερο άπό μιάν άπλή σωματοφυλακή

τού κεφαλαίου, καί είδικώτερα τήν έπαναστατική ένέργειχ τών μαζών διοχετευμένη πρός Αντιδραστική κατεύθυνση. Καί τώρα είδε στόν αποκεφαλισμό τής Αριστερής πτέρυγας τού NSDAP μιάν έπιβεβαίωση τής προοπτικής της τής έπανα-στατικής έξέγερσης! "Ας έλπίσουμε δτι τό έπαναστατικό κί-νημα δέν θά έπιτρέψει στό μέλλον τέτοια έπιπολαιότητα κα'. κομπογ ιαν ν ιτι σμό.

"Οσοι Αναμίχθηκαν στούς κομματικούς Αγώνες τού 1929-1933 ξέρουν δτι δλοι δσοι θεωρούσαν τούς φαιοχίτωνες σάν μιά

106

Page 107: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

συγχισμένα έπαναστατική όμάδα στιγματίζονταν σάν κατα-στροφείς — βλοι δσοι Ανέφεραν τό Αναντίρρητο γεγονός δτι πλατιά στρώματα τοΟ πρώην RFB είχαν προχωρήσει στά SA. έδειχναν δτι αύτά στρατολογούν τά μέλη τους άπό τούς κύκλους τών έργαζομένων, ύποστήριζαν δτι άποτελούσαν μιά καπιταλι-στική μισθοφορική δύναμη άντικεΐ|ΐενικά καί δχι ύποκειμε-νικά. Αύτά δέν τά λάβαιναν ύπ' δψη, τό μόνο πού έβλεπαν ήταν ή άντιδραστική λειτουργία τοΰ φασισμού καί δχι ή έπαναστατι-κή ένεργεια τής μαζικής του βάσης* έτσι χάθηκε ή μάχη. Τώρα, κατόπιν εορτής, παραδέχονται αύτό πού προηγουμέ-νως στιγμάτιζαν. Οί πιστοί τοΰ κόμματος θά μας διαβεβαιώ-σουν καθησυχαστικά δτι έπιτέλους κάτι είναι κι αύτό, δέν πρέπει νά ζητάμε καί πολλά, ή Κομιντέρν άρχισε νά μετα-βάλλει τή στάση της σέ σχέση τόσο μέ τήν άντίληψή τη; γιά τό φασισμό δ σο καί μέ τό ζήτημα τοΰ κοινού μετώπου μέ τούς Σοσιαλδημοκράτες. Στήν παρατήρηση αύτή ή Απάντηση είναι δτι μιά ήγεσία πού δέν προπορεύεται άπό τΙς μάζες δσον άφορα τή διαπίστωση τών γεγονότων καί συμβάντων, πού δέν μπο-ρεί νά δει μπροστά, δέν είναι καθόλου ήγεσία, άλλά τροχο-πέδη τής κοινωνικής άνάπτυξης. Έάν οί καλοί Κομμουνιστές ύποστηρίζουν τήν ήγεσία μ' αύτό τόν τρόπο, τό κάνουν άπό Ζναν άσυνείδητο φόβο τής έξουσϊας. Ή πρακτική έμπειρία στό Κόμμα δείχνει δτι, μέ τό νά μήν έκτελεϊ τΙς κομματικές ντιρε-κτίβες, τό μέσο στέλεχος ένεργούσε πολύ διαυγέστερα καί λο-γικώτερα βασιζό|ΐενο στό δικό του ένστικτο παρά ό όποιοσ-δήποτε έπίσημος ήγέτης.

Σήμερα άκόμΛ υπάρχουν νέα προτσέσσα πού πρέπει νά διαπιστωθούν ίκ τών προτέρων καί νά Αναπτυχθούν πάνω στή βάση τών τωρινών άντιφάσεων, έάν θέλουμε νά γίνουμε κύ-ριοι τοΰ μέλλοντος καί νά μί)ν τό Αντιμετωπίσουμε Απροετοί-μαστοι. Γιά παράδειγμα, Αντιμετωπίζουμε τό άπειλητικό έν-δεχόμενο, τά γιγάντια μαζικά κινήματα, πού συγκλονίζουν ό-ρισμένες χώρες (Γαλλία, ΕΠΑ), νά καταρρεύσουν χάρη σΐήν έλλειψη ήγεσίας καί καθοδήγησης, καί νά παραχωρήσουν τή θέση τους στίς πικρότερες Απογοητεύσεις καί τήν Απάθεια. Αύτό είναι έξίσου πιθανό μέ τό ένδεχόμενο ή αύξηση τής άγα-νάκτησης καί τής όξυδέρκειας τών μαζών νά όδηγήσει σέ μια παγκόσμια έπαναστατική κατάσταση. Μποροΰμε νά ποΰμε μέ σιγουριά δτι, μετά τά γεγονότα τής 30 του Ιούνη καί τή σο-

106

Page 108: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

6οιρή οικονομική Αποδιοργάνωση τής Γερμανίας, θά μποροΟσε νά είχαμε έπιχειρήσει τήν τελική Αναμέτρηση, έάν ή Κομ-μουνιστική ήγεσία προετοιμάζονταν προσεχτικά άπό τό 1923 ή τουλάχιστον άπό τό 1929.

Δέν πρέπει νά συγχωρούμε τά λάθη τού παρελθόντος, άλλά νά διδασκόμαστε άπ' αύτά. Σήμερα πρέπει νά κάνουμε κάθε δυνατή προετοιμΛσία γιά τήν άνάληψη τών ήνίων τής κοινωνικής όργάνωσης δταν θά ξεσπάσει τό χάος, έκτιμώντας όρθά τις κύριες γραμμές άνάπτυξης καi άνάσχεσης τού κοι νωνικοΟ προτσέσσου. Στό άνοψεταξύ, ot πλατειές μάζες τοΟ πληθυσμού τής γής πρέπει νά σχηματίσουν βαθμιαία τήν α-κλόνητη πεποίθηση δτι έμείς είμαστε οί μόνοι πού τούς κατα-λαβαίνουμε — αύτούς, τις μάζες — καί δτι δέν φροντίζουμε μονάχα γιά τήν ικανοποίηση τών ίδιο^τερών μας βλέψεων. Αύτή ή έμπιστοούνη δέν μπορεί νά κερδηθεί μέ άπατηλά ;ιέ-σα* πρέπει νά είναι αύθεντική, θερμή έμπιστοσύνη σέ έμάς, στόν Κομμουνισμό, τέτοιου είδους πού οί «μοναδικοί ήγέτες» δχι μονάχα δέν κατόρθωσαν νά δημιουργήσουν μέσα σέ μιά δε καετία, άλλά πού άντίθετα τήν έφθειραν άμεσα μέ τά σφάλμα-τά τους καί τήν έλλειψη Αντίληψής τους. Ό έπερχόμενος πό-λεμος είναι πιθανό νά Αποτελέσει τήν έπόμενη προφανή με-γάλη ευκαιρία γιά τήν κοινωνική έπανάσταση. Δέν πρέπει νά άφήσουμε αύτή τήν εύκαιρία νά ξεγλυστρήσει στό παρελθόν, δπως κάναμε σώς 20 τού Ιούλη 1932'2, xö Δεκέμβρη-Γε-νάρη τού 1933-413 καί στίς 30 τού Ιούνη 1934. Γιά τό σκοπό αύτό, οί έπαναστάτες πρέπει νά συγκεντρώσουν τΙς προσπάθειές τους στό νά καταστρέψουν μέσα στούς έαυτούς τους τήν πίστη στήν έξουσία!)

Έάν σήμερα τά έπαναστατικά στελέχη δέν φρόντιζαν κατά κύριο λόγο νά ύπερασπίσει ό καθένας τή δική του όρ-γάνωση, άλλά μάλλον νά ύπερασπίσουν τήν ύπόθεση τής έπα-ναστατικής όργάνωσης γενικά, θά μπορούσαν εύκολώτερα νά προσαρμοστούν καί νά άντιδράσουν γρήγορα καί όρθά σέ δ,τι συμβαίνει στίς μάζες. 'Αντί νά κάνουν Αφηρημένες καί μηχανι-κές έκχλήσεις σέ άπεργίες, θά βοηθούσαν τόν φαιοχίτωνα, τόν ήγέτη νεολαίας, τήν όργάνωση τών γυναικών κλπ., νά Αντιμετωπίσουν τήν όποιαδήπστε σοβαρή δυσκολία, έξηγών-

107

Page 109: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τας τους τΙς άντιφάσεις, τΙς λύσεις καί τΙς Αναγκαιότητες καί έτσι θά έξασφάλιζαν αύτόματα τήν έμπιστοσύνη τους καί ένδε-χομένως τήν άναγνώριση τής ήγεσίας αύτών τών Ιδιων. Ό στείρος, άνιαρδς σχολαστικισμός πού Απωθεί τίς μάζες πηγά-ζει άπό τό δτι κάθε ύπάρχουσα όργάνωση θεωρεί τόν έαυτό της σάν τόν προκαθορισμένο ήγέτη τής έπικείμενης έπανάστασης καί, πάνω σ' αύτή τή βάση, άποκηρύσσει κάθε άλλη όργάνω-ση σάν άντεπαναστατική. Ποτέ δέν θά μπορέσουμε νά καυτη-ριάσουμε δσο συχνά καί άμείλικτα πρέπει αύτή τή ματαιόδο-ξη άλαζονεία καί τήν παιδιάστικη φροντίδα γιά τό γόητρο. Τό Σεξ-πόλ πρέπει νά άποφύγει νά θεωρήσει τόν έαυτό του σάν ήγέτη τής σεξουαλικής - πολιτικής πτέρυγας τής έπανά-σταση ς μέ τή σημερινή του όργανωτική κατάσταση και στελέ-χωση. Σέ τελευταία άνάλυση, ή ήγεσία δέν είναι κάτι πού άξιώνεται καί άκόμα λιγώτερο Αποτελεί δικαίωμα' άπλώς είναι τό άποτέλεσμα ένός προτσέσσου. "Οποιος μπορέσει νά κατανοήσει καλύτερα τί συμβαίνει στόν κόσμο, νά τό έξηγήσει μέ τήν περισσότερη έπιτυχία στίς πλατειές καί κατά τό πλεί-στον άπολιτικές μάζες καί νά συμβάλλει άποφασιστικώτερα στήν ώρίμανση τοϋ έπαναστατικοϋ άναβρασμοϋ, α αύτόν θά άναλογεί ή ήγεσία. Ή ήγεσία τής έπανάστασης δέν είναι άνταμοιβή, Ιδιοκτησία ή δικαίωμα, άλλά μονάχα μιά βαρειά εύθύνη καί τό άποτέλεσμα ένός προτσέσσου' έπομένως κανείς δέν μπορεί νά τήν άπαιτήσει ή νά τήν κερδίσει. "Οποιος σή-μερα Ανακηρύσσει θορυβωδέστερα τόν έαυτό του σάν τόν χωρίς Ιστορικό προηγούμενο άληθινό, μοναδικό καί φυσικό ήγέτη τής έπανάστασης μέσα σ' αύτή τή συγχισμένη καί περίπλοκη διε-θνή κατάσταση (πού ή ίδια τόσο έλάχιστα κατανοείται καί έ-χει τόσο ποικιλόμορφες δυνατότητες άνάπτυξης), αύτός θά έξαφανιστεί μέ τόν ταχύτερο καί πιό άθόρυβο τρόπο, δταν τε-λικά θά φτάσουμε τό στάδιο δπου θά μποροϋ]ΐε δ ι κ α ι ο -λ ο γ η μ έ ν α νά μιλάμε γιά έπαναστατική έξέγερση.

Τά άκόλουθα έχουν έπίσης μεγάλη σημασία γιά τήν έπι-τυχή άνοικοδόμηση τοΰ κινήματος. Τό αυθεντικό ταξικά συνει-δητό προλεταριάτο άποτελει μιά μικροσκοπική μειοψηφία τοΰ δλου έθνους' άκόμα καί άν έχει τήν ύποστήριξη μιας ήγεσία;, καί πάλι χρειάζεται συμμάχους. Οί γερμανοί σύντροφοι πάντα μάς λένε δτι ύπάρχει κάθε λόγος γιά αισιοδοξία, έφόσον οί καλοί έπαναστάτες πάντοτε βρίσκονται, συζητάνε καί συνερ-

108

Page 110: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

γάζονται, καί συμβουλεύονται δ Ινας τόν άλλον. Αύτό είναι Αναμφίβολα Εξαιρετικά σημαντικό, άλλά δέν είναι λόγος γιά αισιοδοξία. 'Εκείνο πού έχει πρωταρχική σημασία είναι κατά, πόσο αύτοϊ οί καλοί έπαναστάτες έχουν Επαφή καί μέ τίς πλατιές, κατατεμαχισμένες μάζες, κατά πόσο, γιά v i ξεπε-ραστεί αύτός δ κατατεμαχισμός, παρακολουθούν άπό κοντά τήν άνάπτυξη τού έπαναστατικού περιεχομένου τής γλώσσας, τής σκέψης καί τών Αντιφάσεων τών πλατιών άπολιτικών ή πολιτικά Αποπροσανατολισμένων μαζών καί τό έπανεισάγουν μέ μιά ξεκάθαρη, ταξικά συνειδητή μορφή. Αύτά τά στελέχη θά παραμείνουν γενικό έπιτελεϊο χωρίς στρατό έκτός έάν βοηθήσουν τούς κομματικούς έπίσημους νά παραμείνουν τμήμα τών πλατιών μαζών, v i μήν άποκοπούν άπό αύτές καί v i κατανοήσουν τόν άπολιτικό καϊ τόν πολιτικά άποπροσανατο-λισμένο. Δέν ύπάρχει καμμιά δυνατότητα σεκταρισμοϋ έάν τά μέλη τού κόμματος είναι ζωντανοί μεσάζοντες άνάμεσα στή μάζα καί τήν ήγεσία άντί νά είναι άπλώς έκτελεστικά δργα-να τής ήγεσίας καί τών άναλύσεών της. Τό καθήκον τής η-γεσίας δεν είναι v i «μεταβιβάσει τό Κομμουνιστικό πρόγραμμα στίς μάζες», άλλά, έκτός άπό τή μελέτη τοϋ άντικειμενικοϋ Ιστορικού προτσέσσου, πρέπει αύτή vi βλέπει σάν κυριώτερο καθήκον της τήν άνάπτυξη τής λανθάνουσας έπαναστατικής θέλησης τών μαζών, καί ταυτόχρονα τοϋ άδιάφορου πολιτικά προλεταριάτου, τής μικρομπουρζουαζίας καί τών μικροαγρο-τών. Στις σημερινές Επαναστατικές έφημερίδες μετά βίας μπορούμε vi βρούμε κάτι έκτός άπό τό κομματικό λεξιλόγιο* ποτέ δέν βρίσκεται κάτι τό χρήσιμο πρός τήν κατεύθυνση τής διεισδυτικής έξέτασης τών άντιφάσεων τών διαφόρων στρω-μάτων τοϋ πληθυσμού. Τουλάχιστον τά 3) 4 κάθε έφημερίδας θά Επρεπε νά Απευθύνονται στις μάζες, τόσο άπό άποψη γλώσ-σας δσο καί άπό άποψη περιεχομένου' τό ύπόλοιπο θά Αρκούσε γιά τήν έπανάληψη τών βασικών Αρχών τοϋ μαρξισμού, θ α μπορούσαμε vi διατυπώσουμε τό ζήτημα κατά τόν Ακόλουθο τρόπο: μέχρι vi μάθουμε vi παρουσιάζουμε τή δύσκολη θεω-ρία μέ άπλή γλώσσα, κατανοητή στόν καθένα, καί |ΐέχρι οί μάζες v i φτάσουν στό Επίπεδο νά Ενδιαφέρονται γιά τή θεω-ρία, πρέπει v i παρουσιάζουμε τό ίδιο πράγμα δυό φορές — στή γλώσσα τοϋ μαρξισμού, καί ταυτόχρονα μεταφρασμένο στή γλώσσα αύτών τούς ό ποίους Αμεσα Αφορά xai πού χωρίς

109

Page 111: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τήν άπό μέρους τους κατανόηση τής έπαναστατικής ύπόθεσης καί χωρίς τήν ένεργό στράτευσή τους σ' αύτήν θά παραμεί-νουμε Αξιοθρήνητοι συζητητές.

Στίς συζητήσεις αύτοϋ τοϋ είδους, ζητάνε συχνά άπό τό Σεξ-πόλ όλοέτοιμες λύσεις. Αύτή καθαυτήν ή άξίωση δείχνει πόσο λίγο κατανοείται δ μαρξισμός, πόσο λίγο κατανοείται τό βασικό καθήκον κάθε έπανάσιάτη νά σκέφτεται καί νά ένερ-γεϊ γιά δικό του λογαριασμό. Οί άρχές μπορούν νά άποδει χτούν μέ παραδείγματα, άλλά αύτό πού ίσχύει σέ μιάν ιδιαί-τερη περίπτωση μπορεί νά είναι λαθεμένο σέ μιάν άλλη. Γιά νά δείξουμε τί έννοοΰμε θά δώσουμε μερικά συγκεκριμένα πα-ραδείγματα.

Τό λαϊκό τραγούδι και ό χορός σαν προωθητι-κοί παράγοντες τοϋ έπαναστατικοϋ αισθή-ματος

Ό Λένιν δρθά δίδασκε δτι δ έπαναστάτης πρέπει νά πάρει σωστή θέση σέ δλες τίς σφαίρες τής ζωής. Πρέπει νά προχωρήσουμε πέρα άπό αύτό καί νά πούμε δτι δ έπαναστά-της θά πρέπει νά είναι Ικανός νά άναπτύσσει τΙς ιδιαίτερες έπαναστατικές τάσεις σέ κάθε σφαίρα τής ζωής. 'Εάν Αναλογι-στούμε τούς προλεταριακούς ήθοποιούς καί τούς κόκκινους θιάσους, βλέπουμε δτι μέχρι τώρα, μέ λίγες έξαιρέσεις Αρκού-μασταν νά έπαναλαμβάνουμε μηχανικά τά συνδικαλιστικά συν-θήματα μέ καλλιτεχνική μορφή — έτσι γιά παράδειγμα ένο-φθαλμίζουμε έπαναστατικά μηνύματα σέ άστικές μορφές τρα-γουδιού. Οί έποοναστάτες καλλιτέχνες δέν έχουν έπιτακτικώτε-ρο καθήκον Από τό νά πραγματοποιήσουν στόν τομέα τους αύ-τό πού τό Σεξ-πόλ ύποχρεώθηκε νά μάθει στό δικό του, καί συγκεκριμένα νά έπεξεργάζονται είδικά έπαναστατικές μορ-φές καί περιεχόμενα άπό τό ύλικό πού άποτελεΐ τήν Ιδιαίτερη σφαίρα ένδιαφέροντός τους στόν καπιταλισμό.

Αύτό μπορεί νά έπιτευχθεί χωρίς πολλές ειδικευμένες γνώσεις, Απλώς μέ τήν άνεπηρέαστη, έλεύθερη, ειλικρινή — μέ άλλα λόγια έπαναστατική — άναπαράσταση τής ζωής. Τό ΚΚ χρησιμοποιούσε τίς παραστάσεις τών κόκκινων καμ-παρέ μέ στόχο νά προσελκύσει περισσότερους άνθρώπους στις

110

Page 112: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

συγκεντρώσεις, καί μάλιστα τούς άπολιτικούς. Αύτό είχε Ικ:-τυχία. Μπορούσε κανείς νά διαπιστώσει δτι δσο πιό καλλιτεχνι-κές, ρυθμικές και λαϊκές ήταν οί παραστάσεις, τόσο άποτελε-σματικώτερες άποδείχνονταν" δσο περισσότερο προσέγγιζαν τίς άστικές μορφές, τόσο πιό τεχνιτή ήταν ή έπαναστατική λύ-ση καί τόσο μικρότερη έπιτυχία είχαν. "Ομως δέν μπορούν νά δημιουργηθούν άρκετά κόκκινα καμπαρέ γιά νά προσελκύ-σουν δλο τόν πληθυσμό στίς συγκεντρώσεις. 'Επομένως, ή έ-παναστατική τέχνη, τό έπαναστατικό αίσθημα, ό έπαναστατι-«κός ρυθμός καί οί έπαναστατικές μελωδίες πρέπει νά μεταφερ θούν έκεΐ δπου οί μάζες ζούν, έργάζονται, ταπεινώνονται καί ύποφέρουν. Αύτό είναι άναμφίβολα δυναπό σέ ένα δημοκρατι-κό ή μισο-φασιστικό κράτος καί μέ λίγη έπινοητικότητα έξα-κολουθεΐ νά είναι δυνατό σέ ένα τελείως φασιστικό κράτος. Οί έπαναστάτες τραγουδιστές, χορευτές, μουσικοί κλπ., μπο-ρούν νά σχηματίσουν όμάδες μέ τά πιό άπλά μέσα, χρησιμο-ποιώντας άγόρια, κορίτσια, γεροντότερους, παιδιά καί έπίσης ένήλικες, πού μπορούν νά πάνε, δπως καί οί παλιοί τραγουδι-στές τού δρόμου, στούς δημόσιους χώρους, στά πάρκα — μέ δυό λόγια, παντού δπου οί φορείς τής έπερχόμενης έπανάστα-σης ζούν τή ζωή τους. Μέ τήν καλή λαϊκή μουσική, τό χορό καί τά τραγούδια, πού είναι χρησιμοποιήσιμα άπό τήν έπα-νάσταση, ήδη άντικαπιταλιστικά καθαυτά καί προσαρμοσμένα στά αίσθήματα των καταπιεσμένων, μπορούν νά δημιουργή-σουν, νά διασπείρουν καί νά έδραιώσουν στά αίσθήματα τού λαού, αύτή τήν άτμόσφαιρα πού μάς είναι άπόλυτα άναγκαία γιά νά μπορέσουμε νά προδιαθέσουμε τΙς μάζες εύνοΐκά πρός τήν έπανάσταση. "Ενα άτομο γραφειοκρατικής νοοτροπίας θά προβάλει τή μιά ή τήν άλλη άντίρρηση σ' αύτή τήν ύ-πόδειξη, άν δέν ύποστηρίξει δτι πρόκειται γιά μιά «παρέκτ κλιση άπό τό σημαντικώτερο πράγμα, τήν πάλη τών τάξεων». Δέν ξέρω άν ύπάρχουν συγκεκριμένες δυσκολίες ώς πρός αύτά καί, άν ναί, ποιές είναι αύτές. "Οσοι περιμένουν τΙς πανάκειες ποτέ δέν θά κατορθώσουν τίποτα. Πάντως κατ* άρ-χήν ό ισχυρισμός τού Σεξ-πόλ, μέ όποιαδήπστε μέσα καί iv έπιτευχθεϊ, παραμένει σωστός: πρέπει νά έξασφαλίσουμε τή συναισθηματική προσκόλληση τών μαζών. Συναισθηματική προσκόλληση σημαίνει έμπιστοσύνη, σάν αύτή πού ϊχει τό παι-δί στήν προστασία καί τήν καθοδήγηση τής μητέρας του, καί

111

Page 113: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

πεποίθηση δτι θά βροϋν κατανόηση στά πιό ένδόμυχα προ-βλήματα καί έπιθυμίες τους, συμπεριλαμβανομένων καί τών πιό Απόκρυφων, αύτών πού Αναφέρονται στό σέξ.

Ή έπαναστατική έπιστημονική δραστηριό-τητα

Ή έπιστημονική Ιρευνα καί ή πολεμική ένΑντια στήν Α-στική έπιστήμη σέ δλους τούς τομείς, καί δχι μονΑχα στήν πολιτική οικονομία, Αποτελούν έπίσης μέρος τής μαζικής πο-λιτικής δραστηριότητας. Ή Αστική έπιστήμη κατευθύνει τό σχηματισμό τής ιδεολογίας στήν κοινωνία, καί μΑλιστα σέ τόσο μεγαλύτερο βαθμό δσο περισσότερη σχέση έχει τό Αντικείμενο τής έρευνας μέ τή ζωή. "Ας Αναλογιστούμε τήν πολιτική σε-ξουαλική φιλολογία τις «φυλετικές μελέτες» όπως τΙς Αποκα-λούν οί Ναζί. Είναι φανερό δτι ή παραμέληση τής έπανα-στατικής έπιστημονικής δουλειάς σέ χώρες "μέ ψηλό έπίπεδο πολιτισμού δυσχεραίνει τήν Απόκτηση έπιρροής σέ μαζική κλί|ΐακα καί ταυτόχρονα αύξάνει σοβαρά τά έμπόδια τής Ανα-διοργΑνωσης τής κοινωνίας μετά τή νίκη τής κοινωνικής έ-ττανάστασης. Λύνοντας τό πρόβλημα τής έπαναστατικής έπι-στημονικής δραστηριότητας θά δώσουμε κατά μεγάλο μέρος μιά λύση στό πρόβλημα τών διανοουμένων.

Καί έδώ έπίσης ή Ανασύσταση τού έπαναστατικού κινή-ματος πρέπει νά ξεκινήσει άπό τήν κατανόηση τής μέχρι τώρα διαμόρφωσης τής έπαναστατικής έπιστημονικής δραττηριότη-τας' βέβαια σ' δσα άκολουθούν τό μόνο πού μπορούμε νά κά-νουμε θά είναι νά έκθέσουμε μερικές γενικές άρχές καί όρι-σμένα ένδεικτικά γεγονότα. Ή μαρξιστική μέθοδος άντιμε-τωπίστηκε σάν φιλοσοφικό ζήτημα, κυρίως μέ τή μορφή ά-τέλειωτων συζητήσεων γιά τήν «τύχη καί τήν άναγκαιότητα», πού κανείς θνητός δέν μπορούσε νά καταλάβει. Τό δημοφιλές βιβλίο τού Κούρτ Σάουερλαντ «Διαλεκτικός Υλισμός» είναι άπό αύτή τήν άποψη χαρακτηριστικό: πρόκειται γιά ένα κα-κόγουστο αμάλγαμα φορμαλιστικής φιλοσοφίας καί κομματι-κού όππορτουνισμού. Ή έρευνα στίς φυσικές έπιστήμες λίμναζε, έλάχιστα καλύτερα ήταν τά πράγματα στόν τομέα τών κοι-νωνικών έπιστημών. Δέν μπορούσαμε νά φτάσουμε τήν έπαγ-

112

Page 114: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

γελματική Ικανότητα τών άστών έρευνητών. 'Ακόμα καί ή έφημερίδα «Κάτω άπό τή Σημαία τοΰ Μαρξισμού-», πού σκο-πός της ήταν νά ύποθάλψει καί νά Ενθαρρύνει τή ιωφςιστική έπιστήμη, κατέληξε, άν έξαιρέσουμε μερικά σπάνια δείγματα άξιόλογης δουλειάς, στήν άρτηριοσκληρωμένη, φορμαλιστική γλώσσα καί στήν Αφηρημένη διαλεκτική. Δέν ύπήρχε ζήτημα νά άνοίξει ή έφημερίδα μιά συζήτηση ή νά έπέμβει στίς διαμά-χες τής άστικής έπιστήμης, παρά μονάχα μέ διακηρύξεις έ-παναστατικής πίστης. Αύτό είναι πολύ σημαντικό" κανείς δέν μπορεί νά έξοφλήσει τίς ύποχρεώσεις του στόν τομέα τής Επι-στημονικής έρευνας, μέ τό νά άρκεϊται νά κατακεραυνώνει τούς άντιπάλους του γιά παράβλεψη τής πάλης τών τάξεων, ή μέ τό νά έπαναλαμβάνει σέ κάθε γραμμή τό έπαναστατικό του πιστεύω, σάν ύποκατάστατο τών συγκεκριμένων έπιστημο-νικών έπιτευγμάτων.

Πρωταρχική άνάγκη είναι νά κατανοήσουν ξεκάθαρα τήν κατάσταση καί δομή τής άστικής έπιστήμης στό σύνολο της. Είναι άτομικιστικά κατατεμαχισμένη μέ έκατό χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους, καί Εξυπηρετεί τόν καριερισμό τών νεαρών έπιστημόνων καί τή μωροφιλοδοξία τών πρεσβύτερων" σέ κανένα τομέα ειδίκευσης δέν ύπάρχουν δυό έρευνητές πού νά καταλαβαίνει ό Ινας τόν άλλο. "Οχι μονάχα ή γλώσσα, άλλά καί ή έκλογή τών θεμάτων είναι άκαδημαϊκή — άρκεΐ νά συγκρίνουμε τόν άριθμό τών διατριβών πάνω στίς λεπτο-μέρειες τών τριχοειδών άγγείων τοϋ έγκεφάλου τών χρονίων άλκοολικών μέ τόν άριθμό τών διατριβών πάνω στίς κοινωνι-κές περιστάσεις πού ώθοϋν τούς άνθρώπους νά πίνουν. "Οσο κοντύτερα στή ζωή βρίσκεται τό θέμα, τόσο πιό άλλστριωμένη είναι ή άστική έπιστήμη, τόσο χονδροειδέστερες είναι οί θεω-ρίες της καί τόσο περισσότερο χάνεται μέσα στίς διαμάχες γι* αύτές τίς θεωρίες. "Ετσι, τά μαθηματικά ύφίστανται στό μι-κρότερο βαθμό τήν έπίδραση τής άστικής σκέψης, ένώ ή έρευ-να γιά τή φυματίωση άκόμα δέν έχει μελετήσει τις συνέπειες τής κακής διατροφής καί τών κακών οικιστικών συνθηκών πά-νω στά άνθρώπινα πνευμόνια. "Οσο γιά τήν ψυχιατρική, δπου Επιδεικνύεται ή πιό στείρα στενοκεφαλιά, άς άρκεστοϋμε νά πούμε δτι αύτή ή έπιστήμη, πού καθήκον της είναι νά έπεξερ-γαστεΐ τις βασικές άρχές τής διανοητικής ύγιεινής λειτουργεί σάν νά είχε δημιουργηθεί μέ τόν Αποκλειστικό σκοπό νά άπο-

113

Page 115: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

κλείσει Ενα τέτοιο ένδεχόμενο. θ ά άρχεστοΟμε σ' αύτά τά παρα-δείγματα γιά νά δείξουμε δτι ή μαρξιστική έπιστημονική έ-ρευνα πρέπει νά είναι Αποτελεσματική άπό τήν άποψη τών κα-θαρά τεχνικών προσόντων, νά μήν ξεπερνά άπλώς τήν άστική έπιστήμη, άλλά καί νά γίνεται πόλος έλξης γιά τούς νεαρούς διανοούμενους καί έπιστήμονες, πού θά χρειαστούμε τόσο πολύ μετά τήν έπανάσταση.

Ή μαρξιστική έπιστήμη δέν μπορεί νά Αναπτυχθεί μέ τό νά μεταφέρει άπλώς τά συνθήματα τής πάλης τών τάξεων στήν έπιστήμη καί νά κολλάει παντού τήν έτικέττα «πάλη τών τάξεων»' μπορεί νά αναπτυχθεί μονάχα πάνο> στή βάση τών έρευνών, τών προβλημάτων καί τών συμπερασμάτων τών ιδιαίτερων έπιστημονικών κλάδων. Πρέπει νά Αποδειχτεί μέ συγκεκρΐ|ΐένα γεγονότα π ο ύ σταματάει τό βεληνεκές τής άστικής έπιστήμης, γ ι α τ ί συμβαίνει αύτό, π ο ύ στέ-κεται ή άστική κοσμοθεωρία έμπόδιο στή γνώση, π ώ ς γίνεται αύτό, κλπ. Keil Αφού αύτά Αποδειχτούν — πραγματικά, συγκεκριμένα — μονάχα τότε θά έχει κανείς τό δικαίωμα νά Αποκαλείται έπαναστάτης έπιστήμονας καί νά διερευνά τις σχέσεις τών ιδιαίτερων κλάδο)ν τής έπιστήμης μέ τό ζήτημα τής οικονομικής πάλης τών τάξεων.

Αύτές οί άπόψεις δέν είναι κούφιοι ισχυρισμοί, Αλλά έ-δραιώνονται στήν έμπειρία πού Αποκτήθηκε κατά τήν Ανάπτυ-ξη τής σεξουαλικής οικονομίας. Μας Απομένει νά διαφωτίσουμε άλλο ένα ζήτημα άρχής πού πηγάζει άπό τήν έπιστημονική διαμάχη άνάμεσα στό προλεταριάτο καί τή μπουρζουαζία δσον άφορα αύτή τήν ιδιαίτερη περίπτωση' αύτό θά μας δδηγήσει στό γενικό ζήτημα τών βασικών άρχών τής έπαναστατιν.ής πολιτικής.

"Οσοι έχουν έξοικειωθεΐ μέ τήν πολεμική μέσα στούς κόλπους τής άστικής έπιστήμης θά έχουν πεισθεί γιά τή μα-ταιότητα τής προσπάθειας νά άπαλλαγεί κανείς Απο τή λα-θεμένη Αντιμαχόμενη άποψη μέ τή συζήτηση. Ό Φρόυντ Απο-κάλυψε δτι ή διανοητική Αρρώστεια είναι συνέπεια τής σεξουα-λικής καταπίεσης. Τά φρενοκομεία, τά κέντρα ψυχοπαθολο-γικής θεραπείας καί οί ψυχιατρικές κλινικές τών καπιταλι-στικών χωρών είναι Ασφυκτικά γεμάτες έξαιτίας τής άστικής σεξουαλικής οικονομίας. Κάποιος ύπολόγισε πρόσφατα δτι, άν κρίνουμε άπό τό ρυθμό αύξησης τού άριθμοϋ τών διανοητι-

114

Page 116: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

κά Αρρωστων, όλόκληρος ό πληθυσμός τών ΕΠΑ θα είναι φρενοβλαβής σέ 250 χρόνια. Αύτό δέν είναι καθόλου Απίθα-νο δσο φαίνεται μέ τήν πρώτη ματιά. Μέχρι πρίν Από λίγα χρόνια ήταν δυνατό νά έλπίζουμε δτι οί έπαναστατικές Ανα-καλύψεις τού Φρόυντ θά έπικρατοΟσαν στήν ψυχιατρική καί δτι τό ζήτημα τής πρόληψης τών νευρώσεων θά γινόταν προσ-φιλές θέμα συζήτησης. Αύτό θά ήταν τό πρώτο βήμα μιας Αντιμετώπισης Ανάμεσα στίς μαρξιστικές καί Αστικές Απόψεις σ' αύτό τόν τομέα, χωρίς νά ύπάρχει άνάγκη νά Αναφερθεί ή λέξη «μαρξισμός». 'Αντί γι' αύτό, ή παραδοσιακή ψυχιατρι-κή παρέμεινε άνέπαφη καί διατήρησε τήν πνευματική κηδε-μονία τής άνόητης έννοιας τής γενετικής προδιάθεσης σάν αΙτίας τής διανοητικής άρρώστειας — στήν πραγματικότητα, ή άποψη αύτή κυριάρχισε σ' Ινα μεγάλο τομέα τής ψυχανάλυ-σης. "Ενας διακεκριμένος ψυχαναλυτής είπε πρόσφατα δτι δέν θά πρέπει νά νοιαζόμαστε γιά τήν πρόληψη τών νευρώ-σεων, άλλά θά πρέπει νά άσχολούμαατε μέ τήν άτομική θερα-πευτική. Καί αύτό είναι όλότελα φυσιολογικό, άν άναλογιστεΐ κανείς δτι τό ζήτημα τής πρόληψης τών νευρώσεων όδηγεί στό δλο ζήτημα τής άστικής σεξουαλικής τάξης πραγμάτων καί τής ύπαρξης τής θρησκείας καί ήθικής. θ ά ήταν ήλίθιο νά προσπαθούμε νά καταπολεμήσουμε τά έπιστημονικά λάθη τού Φρόυντ μέ τόν «μαρξιστικό» τρόπο, καταγγέλλοντάς τον σάν άντιδραστικό. 'Εάν κάποίος απόδειχνε συγκεκριμένα πού ήταν ό Φρόυντ Ινας μεγαλοφυής έπιστήμονας καί πού Ινας άστός φιλόσοφος τής συνηθισμένης συνταγής, θά έκπλήρωνε Ινα αυθεντικό, άποτελεσματικό, έπαναστατικό, μαρξιστικό Ιργο.

Μπορεί λοιπόν κανείς νά έλπίζει νά διεξάγει τή μάχη τού έπιστημονικού μετώπου μέσω τής έπιστημονικής συζή-τησης; "Οχι, καθόλου! 'Αλλά αύτό δέν σημαίνει δτι μπορεί κανείς νά Αρνηθεί κάθε είδους συζήτηση - άντίθετα, πρέπει νά μαθαίνει άπό τις συζητήσεις πού καί γιατί ό άστός έπι-στήμονας σκέφτεται λαθεμένα καί παραβλέπει τούς ουσιωδέ-στερους παράγοντες- μονάχα έτσι μπορεί κανείς νά κατανοήσει αύτά τά προβλήματα. 'Αλλά ή πραγματική μάχη διαδραμα-τίζεται άλλού. Γιά νά έπιμείνουμε στό παράδειγμα τής σεξουα-λικής έπιστήμης, κανείς όρθόδοξος άστός ψυχίατρος δέν πρό-κειται νά άποδειχτεϊ ποτέ τή θέση δτι ή νεύρωση, ή ψύχωση, ή μανία κλπ., είναι συνέπειες μιας παρακμιακής σεξουαλικής

115

Page 117: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

οικονομίας τών μαζών. 'Αντίθετα, οί πλατειές μάζες ένδιαφέ-ρσνται έξαιρετικά γι' αύτά τά ζητήματα, έπειδή άπλούστατα αποφέρουν τά πάνδεινα έξαιτϊας τί.υς, έπειδή ή στενοκεφαλιά τών ψυχιάτρων — πρακτόρων της άστικής σεξουαλικής τά-ξης — καί ή ίδια ή ψυχική μιζέρια τού.-, δίνουν σάρκα καί ό-στά, συγκεκριμένα μέσα στο ίδιο του; τό σώμα. Μπορώ νά σάς διαβεβαιώσω δτι ό ι^σος νεαρός έργαζόμενος κατανοεί καλύτερα τίς σχέσεις άνάμεσα στήν καταπιεσμένη σεξουαλι-κότητα, τή διανοητική κατάπτωση καί τίς διαταραχές τής Ι-κανότητας γιά έργασία, άπ' δσο οί περισσότεροι ψυχίατροι δλου τοΰ κόσμου. "Ας μας έπιτραπεΐ vi παρατηρήσουμε δτι, μόλις οί μάζες θά ζήσουν μέ τρόπο πού νά άνταποκρίνεται στή σε-ξουαλική ύγιεινή καί Ικανοποίηση, τότε ή συζήτηση γιά τό κατά πόσο ή διανοητική άρρώστεια είναι έκφραση μιας διατα-ραγμένης σεξουαλικής οικονομίας θά λήξει, άκόμα καί γιά τούς ύποστηριχτές τής άστικής ήθικής μέσα στό μαρξιστικό στρατόπεδο, γιά τούς σοσιαλιστές γιατρούς καί παιδαγωγούς πού, πάσχοντας άπό τήν άστική μυθοποίηση, άρνοΰνται «νά αίστανθοΰν ύποχρεωμένοι νά πιστέψουν στήν ψυχανάλυση» έ-πειδή δέν καταλαβαίνουν τίποτε άπ' αύτήν. Ή άρχή της συνε-χούς άναφοράς στίς μάζες μέ τρόπο κατανοητό γι' αύτές έχει έφαρμογή κι έδώ, στά άπόκρυφα τής ύποτιθέμενης Απαραβία-στης έπιστήμης. Ή δημοτικότητα καί ή κατανόηση πού έβρι-σκε τό Σεξπόλ σέ πλατειά τμήματα τοΰ Γερμανικοΰ καί Αύ-στριακοΰ πληθυσμοΰ δέν μπορεί νά άποδοθεί σέ μιάν όργάνω-ση, γιατί δέν είχε καμμιά" ούτε στή δύναμή του, γιατί δέν εί-χε καθόλου" άλλά άποκλειστικά καί μόνο στήν άρχή του νά θέτει δημόσια τό πρόβλημα τής σεξουαλικής ύγείας. Αύτό; είναι ό λόγος γιατί άκόμα καί ή κομματική γραφειοκρατία ή-ταν άδύναμη άπέναντί του καί θά έξακολουθήσει νά είναι.

Αύτό πού είναι όλότελα άληθινό σέ σχέση μέ τό Σεξπόλ Ισχύει έπίσης γιά δλους τούς άλλους κλάδους τής ιατρικής κα-θώς καί τών ύπόλοιπων έπιστημών — άναμφίβολα ισχύει στήν περίπτωση τής φυματολογικής έρευνας γιά παράδειγμα. Ή πρωταρχική άνάγκη είναι ή έπαναστατική έπιστήμη νά μή δι-αδίδει στίς μάζες τίς λαθεμένες άστικές άντιλήψεις, πού δέν μποροΰν παρά νά βοηθήσουν τή Δεξιά, άλλά νά διαφωτίζει γιά λογαριασμό της τίς άρχές μιάς διαλεκτικής ύλιστικής έ-πιστήμης, πού θά πρέπει νά άναπτυχτεί άπό τό ίδιο τό άντι-

116

Page 118: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

κείμενο τοΰ κλάδου, καί μετά νά στρέφεται πρός τΙς μάζες. Εί-ναι φανερό δτι είναι προτιμώτερο νά μή λέμε τίποτα, παρά νά διδάσκουμε στήν προλεταριακή νεολαία τήν άστική άντίλη-ψη τής βλαβερότητας τής σεξουαλικής έπαφής σέ νεαρή ήλι-κία, ένώ ταυτόχρονα φωνάζουμε «Ζήτω ή 'Επανάσταση!».

01 μάζες έχουν ένα πολύτιμο ένστικτο γιά νά σχηματί-ζουν όρθές παραστάσεις τών γεγονότων, πού παραμένει σέ ά-χρηστία μονάχα δταν ή έπαναστατική όργάνωση δέν τούς προσφέρει τίποτα, ένώ οί κομπογιαννίτες τούς προσφέρουν τά πάντα άπό μαγγανείες ίσαμε τ' άθάνατο νερό.

Ό φόβος τής έπανάσταση ς

Τό έπαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα έχει τόν Γδιο στό-χο μέ τούς μικροαστούς πασιφιτσές — τήν κατάργηση τού πολέμου καί τήν έγκαθίδρυση τής ειρήνης πάνω στή γή. Ή έπαναστατική άποψη όρθά βεβαιώνει δτι αύτό μπορεί νά έπ:-τευχθεί μονάχα μέ τή βίαιη άνατροπή τής καπιταλιστικής κυ-ριαρχίας, γιά παράδειγμα μέ τή μετατροπή τών Ιμπεριαλιστι-κών πολέμων σέ έμφυλίους πολέμους. Ό πασιφισμός Απορρί-πτει άκόμα καί τόν έμφύλιο πόλεμο μέ τό αιτιολογικό δτι πρό-κειται γιά χρήση βίας, χωρίς νά θέλει νά παραδεχτεί δτι μ' αύτό τόν τρόπο έξασφαλίζει τή συνεχιζόμενη ύπαρξη τοΰ συστή-ματος πού παράγει τούς πολέμους. Άνάμεσα στίς πλατειές, ά-πολιτικές μάζες, ό κομμουνιστής θεωρείται σάν άνθρωπος τής βίας. Καί αύτή ή γνώμη τών πλατειών μαζών είναι ά π ο-φ α σ ι σ τ ι κ ή ' φοβούνται τή βία, θέλουνε είρήνη καί ήσυ-χία καί έπομένως δέν θέλουν νά έχουν καμμιά σχέση μέ τόν κομμουνισμό. 'Ομως σήμερα ζητάνε αύτό άκριβώς πού δέν θέ-λουν. Ή κομμουνιστική προπαγάνδα μέχρι τώρα άντιμετώπισε τή θεωρία τού πατσιφισμού διακηρύσσοντας μηχανικά καί ά-διάλλακτα τή θεωρία τής βίαιης έπανάστασης. Γι' αύτόν άκρι-βώς τόν λόγο ένας πολύ μεγάλος άριθμός Σοσιαλδημοκρατών δέν προσχώρησε στόν Κομμουνισμό. Ή θεωρία τής βίαιης κα-τάληψης τής έξουσίας δέν μπορεί νά έγκαταλειφθεί, άλλά οδτε μπορεί νά κερδίσει τις μάζες μέ τή σημερινή της μορφή. "Ένα άπό τά μεγάλα άτού τού 'Εθνικοσοσιαλιστικού κινήματος ήταν δτι κατόρθωσε νά έμπνεύσει στίς μάζες τήν ψευδαίσθηση

117

Page 119: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

μιας «Γερμανικής 'Επανάστασης» συνδυάζοντάς την μέ τήν υ-πόσχεση μιας Αναίμακτης κατάληψης τής έξουσίας. Μ' αύτό τόν τρόπο Ανταποκρίθηκε καί στά έπαναστατικά καί στά πα-τσιφιστικά αίσθήματα τών μαζών, άν καί δχι συνειδητά.

'Αρκεί νά θέσουμε δυό έρωτήματα για νά δώσουμε μια λύση σ' αύτή τήν άντίφαση: πρώτον, τί σκέφτονται οί μάζες γιά τή βία ; — ή έμπειοία δείχνει δτι έχουν πατσιφιστικές τά-σεις καί φοβούνται τή βία' δεύτερον, πώς σχετίζεται τό ζήτη-μα τής όπωσδήποτε άπαραίτητης χρήσης τής βίας μέ τή θέση τών μαζών; Ή άπάντηση στά δυό αύτά έρωτήματα δέν μπο-ρεί νά είναι άλλη άπ' αύτήν: δσο πλατύτερη είναι ή μαζική βάση τού έπαναστατικοϋ κινήματος, τόσο λιγώτερο άναγκα·'α γίνεται ή βία, καί έπομένως τόσο μικρότερος είναι δ φόβος τής έπανάστασης στίς μάζες. "Οσο μεγαλύτερη είναι ή έπιρροή μας στόν στρατό καί τόν κρατικό μηχανιηιό, τόσο περισσότερο θά άληθεύει αύτό. Γι' αύτό τό λόγο ή Ρωσσική Έπανάσταση πραγματοποιήθηκε μέ τό μίνιμουμ τής αίματοχυσίας. Μονά-χα δταν έπέμβηκαν οί Ιμπεριαλιστές Εγινε τό αίματοκύλισιια. Είναι ιστορικά Αναντίρρητο καί φανερό γιά τόν καθένα δτι γι* αύτό ευθύνονται οί ιμπεριαλιστές καί οί λευκοφρουρίτες. Πάν-τως, τό μέγεθος τής μαζικής ύποστήριξης έξαρτάται άπό τό πόσο καλά τό έπαναστατικό κόμμα μιλάει τή γλώσσα τοϋ έρ-γαζόμενου πληθυσμού καί πόσο καλά έκφράζει τΙς έπιθυμίες του καί τά έπαναστατικά του Ιδεώδη. Γι* αύτό τό σκοπό είναι Αναγκαία ή διαυγής μαζική ψυχολογία καί πρακτική. Έάν κάποιος άπό δσους μάς φέρνουν άντιρρήσεις άπό λόγους άρχής, μάς Αντε τάσσε δτι ή Ρωσσική Έπανάσταση νίκησε χωρίς τή σεξουαλική πολιτική καί τή μαζική ψυχολογία, θά άπαντού-σαμε Αμέσως δτι οί Ρώσσοι άγρότες δέν είχαν άστικοποιηθεί δπως οί Αμερικάνοι, οδτε τό ρωσσικό προλεταριάτο δπως τό άγ-γλικό, καί έπίσης δτι δ Λένιν, δ μεγαλύτερος |ΐαζικός - ψυχο-λόγος δλων τών έποχών, ήταν ήγέτης τής Ρωσσικής Έπανά-στασης.

'Αλλά άς Επιστρέψουμε στό ζήτημα τής μαζικής βάση; τής έπανάστασης δίνοντας Ινα δεύτερο, Ακόμα πιό συγκεκρι-μένο παράδειγμα.

118

Page 120: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Ό άστυφύλακας σαν δργανο τοϋ κράτους καί σάν Ιδιώτης

Στόν Αστυφύλακα τής Δημοκρατίας τής Βαϊμάρης ύπάρ-χουν σημαντικές Αντιφάσεις που πρέπει νά έξεταστούν. Οί έ-φημερίδες τού KPD έκαναν πολύ θόρυβο γιά τίς βιαιότητες τής άστυνομίας — λογική συνέπεια τής θεωρίας τού «σοσιαλ-φασισμού». Ή όργή έναντίον τής άστυνομίας ήταν βέβαια κα-τανοητή, γιατί έκείνη κατ' έπανάληψη πυροβόλησε και χτύ-πησε διαδηλωτές. Μιά έπαναστατική ήγεσία δμως δέν μπορεί νά παραδοθεί στά φυσικά της αίσθήματα όργής άν μέσα σ' αύ-τό τό προτσέσσο παραβλέψει τό γεγονός δτι ή έπανάσταση εχει άνάγκη τής ούδετερότητας ένός μεγάλου μέρους τής άστυνο-μίας, Αν θέλει νά Αποφύγει τήν αιματοχυσία. Τό ίδιο ισχύει καί γιά τόν στρατό. Δέν πρέπει νά ξεχνάμε δτι ό άστυφύλακας καί ό φαντάρος δέν είναι παρά οί γυιοί τών έργατών, τών μι-κρογεωργών, τών ύπαλλήλων, κλπ. 'Αντί νά όργιζόμαστε, εί-ναι πιό έξυπνο νά Αναρωτηθούμε τί συμβαίνει στό μυαλό τού μέσου Αστυφύλακα ή φαντάρου ώστε νά Αποξενώνεται τόσο πο-λύ άπό τήν τάξη του. Δέν είμαι βέβαιος άν ή Ακόλουθη πε-ριγραφή είναι σωστή' Ισως δχι. Φανταστείτε δμως έναν Αστυ-φύλακα, στητό πάνω στή σέλλα τού άλογου του στό δρόμο, τό-σο έντυπωσιακό μέ τό κράνος καί τά δπλα του, στό σπίτι άνά-μεσα στούς συγγενείς του προλετάριους, φανταστείτε τον σάν άδερφό, σάν πατέρα ή σάν σύζυγο, φανταστείτε τον στό κρεβ-βάτι ή φορώντας μόνο τά σώβρακά του ! Στο δρόμο θεωρεί τόν έαυτό του «τό κράτος», καί πολύ λίγα κορίτσια τής έργατικής τάξης θά ρίξουν τά μάτια τους πάνω του, γιατί οί μάνες τους συνήθιζαν νά τΙς άπειλούν δτι θά τόν φωνάξουν δταν ήταν «ά-τακτες», δηλαδή, δταν ήταν άνυπάκουες, ή έπαιζαν μέ τά γεννητικά τους δργανα, κλπ. Ό άστυφύλακας λοιπόν αισθάνε-ται δτι είναι ό φρουρός τής τάξης, καί τόν θεωρούν μέσα στό Ανάλογο μεγαλείο του. Αύτή είναι ή Αντιδραστική του πλευ-ρά. Στό σπίτι καί στούς καταυλισμούς τής 'Αστυνομίας δέν είναι παρά ό κακοπληρωμένος, δουλοπρεπής πράκτορας τών καπιταλιστών, ταυτισμένος μέ τόν άριθμό του καί Αναγκασμέ-νος νά ύποχωρεί σ' δλη του τή ζωή. Αύτή είναι μιά του άντί-φαση άποφασιστική γιά τήν έπαναστατική σύγκρουση.

119

Page 121: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

Οί περισσότεροι άπ' τούς αστυφύλακες τής Κρατικής ά-στυνομίας τής Πρωσσίας ήταν Σοσιαλδημοκράτες. "Οταν 6 Χίτλερ κατέλαβε τήν έξουσία, πολλοί προστάτεψαν τούς Κομμουνιστές καί τούς άλλους Σοσιαλιστές πού καταδιωκόντου-σαν άπό τά SjS. Μιά λογική, γεμάτη κατανόηση προπαγάνδα άντί τής πολλής φασαρίας μπορούσε νά καθορίσει τήν έξέλιξί, τής άντίφασης τοϋ άστυφύλακα. "Αλλη μιά φορά τό δηλώ-νουμε, δέν προσφέρουμε καμμιά πανάκεια, μόνο τρόπους προ-σέγγισης τοϋ προβλήματος.

"Ενα παράδειγμα πρός άποφυγήν : δταν τό καθεστώς τού Vou Payien ήρθε στήν έξουσία τόν 'Ιούλη τοΰ 1932, μιά άπό τίς πρώτες του πράξεις ήταν νά άπαγορεύσει τΙς έπισκέψεις κοριτσιών στούς καταυλισμούς τών άστυνομικών, κάτι πού προ-ηγουμένως έπιτρεπόταν. Ή άτμόσφαιρα έγινε έκρηκτική. 'Ε-κείνοι πού έργάζονταν σέ όργανώσεις βάσεις άκουσαν άπό πολ-λές συνοικίες δτι μεταξύ τών νέων άστυνομικών λεγόντουσαν τά έξής: «Υποφέραμε πολλά χωρίς νά παραπονιόμαστε- δια-τήρησαν τούς μισθούς μας χαμηλούς καί μας έπέβαλαν πρόσ-θετη έργασία χωρίς πληρωμή, κλπ. Δέν θά τούς άφήσουμε δ-μως νά μας πάρουν τά κορίτσια». Τό Σεξπόλ πληροφόρησε ά-μέσως τήν 'Εκτελεστική 'Επιτροπή τοϋ Κ.Κ., καί τήν συμβού-λεψε νά Ανταποκριθεί σ' αύτή τήν άτμόσφαιρα μέ τό νά κατα-

στεί δημόσιος ύπερασπιστής άκριβώς αύτοΰ τοϋ αίτήματος* άλλά δέν ήθελαν νά έχουν καμμιά σχέση μ' δλα αύτά. 'Η πείρα μας δίδαξε δτι παντού δπου ύπήρχαν γιατροί τοϋ Σεξ-πόλ καί οί Α-στυφύλακες Ακολούθησαν τίς συμβουλές τους, έσβησε τό άντερ-γατικό αίσθημα. Οί πολιτικοί τοϋ KJL, δέν είχαν μάτια κι αύτιά γιά τέτοια ζητήματα, πού όπωσδήποτε δέν άποτελοϋν -ύψηλή πολιτική». 'Αποδεικνύουν δμως δτι δέν μπορε* κανείς νά προσεγγίσει τά διάφορα τμήματα τοΰ πληθυσμού μέ άφηρη-μένα πολιτικά συνθήματα, άλλά πρέπει νά Αναπτύξει δλες τΙς μορφές τής πολιτικής σύμφωνα μέ τίς άνάγκες καί τά συμφέ-ροντα τών μαζών.

"Αν δέν μποροΰμε νά άντ.ληφθοϋμε τά ταπεινά, έπιφανει-ακά, τυχαία φαινόμενα τής ζωής τών μαζών, σωστά θά πιστέ-ψουν δτι δέν θά τίς κατανοήσουμε δταν άνέβουμε στήν έξουσία. Κάποιος πού είχε σχέσεις μέ τό Σεξ-πόλ πήρε στό αύτοκίνητό του δυό μαθητευόμενους έργάτες πού περιπλανιόνταν σ* ίνα έπαρχιακό δρόμο' γρήγορα έπιασαν συζήτηση γιά πολιτική.

120

Page 122: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τΗταν συνηθισμένα έργατόπαιδα, κάτω άπό τήν ήλικία ψήφου. Είχαν σοσιαλιστικές τάσεις, άλλά, δπως έλεγαν, δέν τους έν-διέφερε ή πολιτική. Εύκολα τά έγκατέλειψαν δλα Αύτά στό σε-βάσμιο Σοσιαλδημοκράτη Πρόεδρο τοϋ Κράτους" θά τοϋ παρα-χωρούσαν εύτυχείς τά έκλογικά τους δικαιώματα άν κι αύτός μέ τή σειρά του τούς άφηνε νά πάνε μέ τά δμορφα κορίτσια πού συναντούσαν στά ταξείδια τους. Τό πρόσωπο πού μοϋ τά έλεγε μέ βεβαίωσε δτι δέν έπρόκειτο γιά άλήτες, άλλά γιά συ-νηθισμένους, όλοζώντανους νέους έργάτες. Εκείνοι πού δέν έχουν διάθεση νά δοϋν, ή δέν έχουν κατανόηση καί θέληση νά διδαχθούν άπό τέτοια περιστατικά, δέν έχουν καμμιά έλπί-δα.

Στήν Αύστρία φαντάροι άπό έργατικές καί άγροτικές οι-κογένειες πυροβόλησαν έναντίον τών σπιτιών τών έργατών καί σκότωσαν έκατοντάδες προλετάριους. Δέν θά μπορούσαμε νά έξιχνιάσουμε τό έρώτημα γιατί καί πώς γίνονται τέτοια πρά-γματα καί πώς μπορούμε νά τ' άποφύγουμε, άν άρκούμασταν σύς έφημερίδες τοΰ κόμματος. Ή άπάντηση σ' αύτό τό έρώ-τημα είναι έξ ίσου σημαντική, μέ τό «ύψηλό στρατηγικό ζή-τημα» πού άφορά τό πότε καί πώς είναι δυνατή μιά έξέγερση καί ot δδομαχίες, σύμφωνα μέ τά σημερινά δεδομένα τής τε-χνικής στρατιωτικής άνάπτυξης τοϋ κρατικοΰ μηχανισμού. 'Αντί νά έκσφενδονίζουμε βρισιές δ Ινας πίσ' άπ' τήν πλάτη τοΰ άλλου καί νά φωνάζουμε «προδότη τής έργατικής τάξης» δ Ινας τόν άλλο, κατάσταση πού δέν δδηγεί πουθενά, θάταν καλλίτερα οί αύτοαπσκαλούμενοι ήγέτες τής έπανάστασης v i τά σκεφτούν τέτοια ζητή|ΐατα, vi προσπαθήσουν vi κατανο-ήσουν αύτούς τούς στρατιώτες καί νά καταλήξουν άπ' αύτή τήν έμπειρία σέ συγκεκριμένες μεθόδους έπιρροής στό στο ατό καί στήν άστυνομία.

Ή άνάπτυξη τής πολιτικής τοϋ έπαναστατι-κοϋ κράτους σύμφωνα μέ τις άνάγκες τοϋ πληθυσμοΰ Σέ μιά συζήτηση πού έγινε μεταξύ ένός άντιπροσώπου

τοΰ Σεξπόλ καί τοΰ Pieck, πού έκπροσωπούσε τήν Κεντρική 'Επιτροπή τοϋ KPD στά 1932, ό τελευταίος δήλωσε δτι of βασικές άπόψεις πού άναπτύσσονταν στό «Ή συντριβή τής Σε-

121

Page 123: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ξουαλικής Ηθικής»14 Ερχονταν σέ Αντίθεση μέ αύτές τοΰ Κόμματος καί τοϋ Μαρξισμοϋ. "Οταν τοϋ ζητήθηκε νά δικαιο-λογήσει τήν άποψή του είπε: «Ξεκινάτε Από τήν κατανάλω-ση, ένώ έμεϊς ξεκινάμε Από τήν παραγωγή" δέν είσαστε λοι-πόν Μαρξιστές». Ό Αντιπρόσωπος τοϋ Σεξπόλ ρώτησε άν οί Ανάγκες είναι Αντανάκλαση τής παραγωγής ή άν ή παραγωγή βά Επρεπε μάλλον νά είναι στήν ύπηρεσία τών άναγκών' ό Pieck δέν κατάλαβε τήν έρώτηση. Μόνο δυό χρόνια Αργότερα ξεκαθαρίσθηκε το τί σήμαινε αύτή ή διαφωνία' οί οίκονομι-στές Ανέπτυξαν δλη τους τή δουλειά καί τήν προπαγάνδα α-πλώς πάνω στήν άντικειμενική πλευρά τοΰ κοινωνικού είναι, πάνω στήν πρόοδο τών παραγωγικών δυνάμεων, στήν άνωτε-ρότητα τής Σοβιετικής σχεδιασμένης οικονομίας σέ σχέση μέ τήν καπιταλιστική άναρχία, κλπ., καί «αύτή ή έθνική πολιτι-κή άνταποκρίνονταν στίς καθημερινές άνάγκες». Αύτή ή άν-ταπόκριση ήταν Ενα φιάσκο. Τό Σεξπόλ Ανέπτυξε τήν ιδέα τής άναγκαιότητας τής κοινωνικής έπανάστασης άπό τΙς ύπο-

κειμενικές άνάγκες, στήριζε δλη του τήν πολιτική στό Π ό τ ε -καί τό Π ώ ς τής Ικανοποίησης τών άναγκών τών μαζών καί έπομένως προκαλούσε τό μέγιστο ένδιαφέρον άκόμα καί άνά-μεσα στούς πολιτικά συγχυσμένους δλων τών κοινωνικών στρω-μάτων. Έδώ άκριβώς βρίσκεται δχι μόνο ή θεμελιώδης διαφο-ρά άνάμεσα στή ζωντανή έπαναστατική δουλειά καί τόν δο-γματικό, σχολαστικό, Κομματικό «Μαρξισμό», άλλά καί ή αί-τία πού άκόμα καί οί καλοί κομματικοί ύπεύθυνοι, πεπειραμέ-νοι στά ζητήματα τής ύψηλής πολιτικής τοϋ κράτους, δί ; κα-ταλαβαίνουν τΙς προοπτικές τοΟ Σεξπόλ.

Πολλοί ύπεύθυνοι τής Κομιντέρν γνωρίζουν τό χάσμα πού έπικρατεϊ στή δουλειά τους, άλλά δέν μποροΰν νά Ανακαλύ-ψουν τή συγκεκριμένη σχέση μεταξύ τής κρατικής πολιτικής καί τών άναγκών τών μαζών. Ό Μανουΐλσκυ, γιά παράδειγμα είπε στό λόγο του «Ή "Ωρίμανση τής Επαναστατικής Κρίσης» στό 17ο Συνέδριο, τοΰ ΚΚΣΕ:

«*Ας δοϋμε τήν Κομμουνιστική Διεθνή τής Νεολαίας. Μέ τά χρόνια, Εχει διαπαιδαγωγήσει κάτω άπ* τήν ή-

γεσία τής Κομιντέρν, μιά γωνιά νέων Μπολσεβίκων, πού πάνω άπό μιά φορά Εχουν άποδείξει τήν άφοσίωσή τους στό σκοπό τοΰ κομμουνισμού. Δέν μπόρεσε δμως

122

Page 124: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νά είσχωρήσει στήν καρδιά τής έργατικής τάξης. Ούτε οί Σοσιαλδημοκράτες κατάφεραν νά πάρουν |ΐέ το μέ-ρος τους αύτή τή νεολαία. Ή νεολαία στίς καπιταλιστι-κές χώρες έχει Απορροφηθεί κατά έκατομμύρια άπό τίς άθλητικές όργανώσεις πού έγκατέστησε ή άστική τάξη μέ τούς μιλιταριστές καί τού; παπάδες της. 'Ορισμένη άναλογία τής άνεργης νεολαίας στή Γερμανία πέρασε στίς γραμμές τών Φασιστών. Τά μέλη τής Κομμουνιστι-κής νεολαίας, δμως, δέν έβγαλαν τά διδάγματα πού έ-πρεπε άπ' αύτή τήν έμπειρία. Σέ άρκετά κράτη Ανα-πτύσσουν σημαντική δραστηριότητα στό στρατό καί κα-ταδικάζονται σέ μακροχρόνιες φυλακίσεις θά τούς φαι-νόταν δμως τόσο δύσκολο νά εισχωρήσουν σέ μιά Καθο-λική άθλητική όργάνωση, γιά παράδειγμα, δπου μαζεύ-ονται δέκα χιλιάδες νέοι έργάτες, δσο δύσκολο θά φαινό-ταν καί στόν Πάπα νά είσχωρήσει σέ μιά άθεϊστική όργά-νωση γιά νά προσηλυτίσει ύπέρ τού καθολικισμού (έδώ γελάνε). Τά μέλη δμως τής Κομμουνιστικής νεολαίας καί οί Κομμουνιστές δέν έμποδίζονται άπό λόγους γοή-τρου, δπως οί άντιπρόσωποι τού Χριστού. Οί Κομμουνι-στές καί οί άντίστοιχες νεολαιίστικες όργανώσεις πρέπει νά είναι ίκανές γιά προσαρμογή, πρέπει νά είσχωροϋν παντού δπου βρίσκονται έργάτες, πρέπει νά βρίσκονται ατίς άθλητικές δργανώσεις καθώς καί α έκεΐνες τΙς όρ-γανώσεις δπως ή «Dopolavoro» στήν 'Ιταλία, στά στρα-τόπεδα Ardeiterdienst 15t πάν' άπ' δλα δμως στά έργο-στάσιο».

"Ολα αύτά είναι πολύ σωστά, δμως παραβλέπεται ή ού-σία τού προβλήματος. "Οταν τό μέλος τής Κομμουνιστικής νε-ολαίας είσχωρήσει σέ μιά Χριστιανική όργάνωση, θά είναι τελείως άβοήθητος, έξοπλισμένος μέ τίς οικονομικές καί πολι-τικές άναλύσει; τής 'Εκτελεστικής Επιτροπής, μόλις βρεθεί Αντιμέτωπος μ' έναν νεαρό Χριστιανό. Πρέπει νά ξέρει γιά τί •θέμα θά συζητήσει μέ τόν νεαρό χριστιανό καί ποιές άπό τίς λύσεις πού προσφέρει ό Κομμουνισμός Ανταποκρίνονται δχι στά ζητήματα τής κρατικής οίκονομίας, άλλά στά ιδιαίτερα ένδιαφέροντα τού νεαρού Χριστιανού. Ή άναγκαιότητα τής σο-σιαλιστικής σχεδιασμένης οίκονομίας σάν βάσης γιά τή λυ-

123

Page 125: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ση τών προσωπικών προβλημάτων μόνο έτσι μπορεί νά άποδει-χτεί μέ βάση αύτά τά Ιδια προβλήματα. Κατ' άρχήν, λοιπόν, τό Σεξπόλ είναι σύμφωνο μέ τόν Μανουίλσκυ δσον άφορα τήν δουλειά τών Κομμουνιστών στό έσωτερικό άλλων όργανώσεων. Ot διαφορές γίνονται όλοφάνερες δμως, όταν προχωρεί στό συγκεκριμένο έρώτημα τοϋ ποιά είναι τά ένδιαφέροντα ένός Χριστιανού ή ένός συνηθισμένου νέου καί βάσει ποιας πείρας του τό μέλος τής Κομμουνιστικής νεολαίας πρέπει νά άναπτύ-ξει τήν έργασία του. Τό ίδιο Ισχύει γιά κάθε φορμαλιστικό α-πόφθεγμα τής ήγεσίας τής Κομιντέρν. Πάντοτε, όρθότατα, μι-λούν γιά δουλειά μέσα στίς μάζες· άλλά δσο πιό μακρυά 6ρί σκεται άπό τήν ύψηλή πολιτική τό ύλικό περιεχόμενο αύτής τής άναγκαίας δουλειάς και δσο κοντύτερα βρίσκεται στις προ-σωπικές ύποθέσεις, τόσο άποτυχαίνουν νά τό άντιληφθοΰν. 'Ε-πινοούν μιάν άπόλυτη άντίφαση άνάμεσα στό προσωπικό καί τό πολιτικό, άντί νά δούν μιά διαλεκτική σχέση αύτών τών δύο. 'Εκτός άπό τό δτι μερικές άπό τίς πιό προσωπικές ύπο-θέσεις είναι ot χαρακτηριστικότερες τής κοινωνικής τάξης, δ-πως τό πρόβλημα τοΰ σεξουαλικού συντρόφου καί τού ζωτικού χώρου τών νέων, ή πολιτική γενικά δέν είναι τίποτε άλλο πα-ρά ή πραγματοποίηση τών ένδιαφερόντων πού προέρχονται άπό τίς διάφορες άνάγκες τών διαφόρων κοινωνικών στρωμά-των καί γενεών τής κοινωνίας.

Μέ δυό λόγια, ή έπαναστατική πολιτική διακρίνεται άπό τήν άστική πολιτική, έπειδή ή πρώτη τίθεται στήν ύπηρεσία τής Ικανοποίησης τών άναγκών τών μαζών, ένώ ή τελευ-ταία οίκοδομεΐται πάνω στή δομική, Ιστορικά προσδιορισμένη άπάθεια τών μαζών.

'Εκείνοι πού πήραν μέρος σέ κομμουνιστικούς πυρήνες ξέ-ραν πώς άντιδροΰσαν τά μέλη τοΰ Κόμματος στήν «ύψηλή πο-λιτική». Γινόντουσαν πολιτικές διαλέξεις στή διάρκεια τών Ε-βδομαδιαίων συγκεντρώσεων. Κάποιος έκανε μιά περισσότερο ή λιγότερο ύπεύθυνη έκθεση τής πολιτικής τής άστικής τάξης, καί τά μέλη άκουγαν, μέ μεγαλύτερο ή μικρότερο ένδιαφέρον, πάντοτε δμως παθητικά. Συζητήσεις γινόντουσαν σ' έκείνους τούς πυρήνες δπου of διανοούμενοι ή τά πεπειραμένα κομμα-τικά στελέχη πού προτιμούσαν τά θέματα τής ύψηλής πολιτι-κής, άποτελοΰσαν πλειοψηφία. Τούς τελευταίους μήνες πρίν άνέβει στήν έξουσία ό Χίτλερ, παρατηρήθηκαν δλο καί περισ-

124

Page 126: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

σότερες περιπτώσεις έργατικών μελών, δπωσδήποτε Ανεκπαί-δευτων στήν ύψηλή πολιτική, άλλά πεπεισμένων δτι κάτι έ-πρεπε νά γίνει, πού διέκοπταν τις στείρες πολιτικές διαλέξεις καί έλεγαν αύστηρά: «'Ακούμε τίς διαλέξεις σας γιά τό τί θε-λει καί πράττει ή άστική τάξη έδώ καί χρόνια. Τώρα θέλου-με ν' άκούσουμε γιά πρώτη φορά τί πρέπει νά κάνουμε καί ποιά είναι ή πολιτική μας». Οί ίνστρούχτορες δέν ήξεραν πώς ν* άπαντήσουν. Οί ύπεύθυνοι τοϋ Κό|ΐματος στράφηκαν πρός τό Σεξπόλ γιά v i βρουν άνθρώπους πού νά μπορέσουν νά μι-λήσουν σέ δρισμένες περιοχές δπου είχε γίνει γνωστή ή τερά-στια έπιτυχία τών άντιπροσώπων τοΰ Σεξπόλ στήν προσέλκυ-ση τοΰ ένδιαφέροντος στήν πολιτική τών πιό άπειρων κομμα-τικών μελών καί έργατών μέ τήν τοποθέτηση τών πολιτικών ζητημάτων άπό τή σκοπιά τών προσωπικών άναγκών' οί ύ-πεύθυνοι ήθελαν νά προσελκύσουν τούς «άπολιτικούς» στίς συγ-κεντρώσεις τους. Ή δουλειά άνάμεσα στίς γυναίκες καί τή νεολαία συναντούσε παντού τήν άποτυχία γιατί έπέμεναν νά αυζητοϋν γιά τήν «πολιτική κατάσταση» μέ τόν στερεότυπο τρό-πο καί προκαλούσαν πάντοτε τήν ίδια άνία. Οί άνθρωποι τ5θ Σεξπόλ, άντίθετα, ήταν μαθημένοι νά Ανακαλύπτουν τά προ-σωπικά ένδιαφέροντα τής γυναίκας, τοΰ έφήδου, τοϋ άνεργου έργάτη, κλπ. Τοποθετούνταν γιά συζήτηση ένα «άπολιτικό» θέμα, δπως «Πώς πρέπει νά άναθρέψω τό παιδί μου;», ή, γιά τούς νέους, «Άγόρια καί κορίτσια στό κίνημα». Κάθε φορά πού συζητιόταν κάποιο ζήτημα τής προσωπικής ζωής, έκδηλω-νόταν μεγάλο ένδιαφέρον καί μιά διάθεση ζωντανής συμμετο-χής άνάμεσα στούς άκροατές, πού συνήθως δδηγοΰσε στά |ΐε-γάλα πολιτικά ζητήματα, τά όποία, δταν παρουσιάζονταν μέ άλλο τρόπο, έπνιγαν κάθε έπαναστατικό αίσθημα. Αντί vi συζητάει γιά «ύψηλή πολιτική» καί γιά τό πώς θά γίνει «ή σύνδεση μέ τήν καθημερινή ζωή» ένώ στήν πραγματικότητα τήν παραβλέπει, τό Σέξπόλ έπίμονα κάθε φορά ξεκινούσε άπό τό προσωπικό καί κατέληγε συζητώντας, γιά παράδειγμα, την πολιτική τού Χίτλερ καί τοϋ Brueninglô. Οί κομματικοί ύ-πεύθυνοι άποκάλεσαν «άντεπαναστατικά άπόκλιση», τή μέθο-δο αύτή έπεξεργασίας τών μεγάλων προβλημάτων τής ταξικής πολιτικής πού βασίζονταν στίς προσωπικές έμπειρίες, άντί νά βαλτώνει στό βούρκο τής «ύψηλής πολιτικής». Ζήτησαν δμως τή βοήθειά μας στό Oranienburg, στό Jueterbog, στή Dresden,

125

Page 127: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

στό Stettin, κ. Α., γιά νά «προσελκύσουμε τούς άπολιτικούς». Άπλώς έκθέτοντας τΙς άρχές του, τό Σεξ-πόλ μπορούσε v i συγκεντρώσει στά έργοστάσια δεκάδες έργαζομένους πού, μο-λυσμένοι άπό τόν 'Εθνικοσοσιαλισμό, γιο χρόνιο δέν έδιναν σημασία στά κόκκινο συνδικάτο' εδοσαν ζωή στήν λειτουργία τών πυρήνων καί προσέλκυσαν τό ένδιαφέρον τών γυναικών καί τών νέων. Τό κίνημα ήταν νέο, πολύ άδύναμο, και κατ* άρχήν άποδοκιμάστηκε άπό τό κόμμα, ένώ ύστερα έκτοπί-στηκε' τό μόνο πού μπορούσε νά κάνει ήταν νά συγκεντρώσει έμπειρίες. Αύτό πού άποκάλεσαν άντιδραστική δραστηριότη-τα καί άπολιτική παρεκτροπή στήν πραγματικότητα ήταν ά-ληθινή έπαναστατική προπαγάνδα. Ή Απόδειξη βρίσκεται στόν τρόπο ιιέ τόν όποιο παρακινήθηκε τό ένδιαφέρον τών ά-πολιτικών πρός τήν πολιτική.

Καμμιά έπαναστατική όργάνωση δέν μπορεί νά πετύχει τή νίκη χωρίς τή συμμετοχή τών μαζών, οί όποιες δέν ένδια-φέρονται γιά τήν ύψηλή πολ,ιτική στήν όρθόδοξη μορφή της. Οί άποκοΛούμενες έπαναστατικές πράξεις, άπέναντι στίς όποι-ες οί μάζες περισσότερο ή λιγότερο παρέμεναν άδιάφορε;, ή-ταν προσπάθειες «κινητοποίησης» τών μαζών μέ τήν προσφο-ρά ένός παραδείγματος. Μέθοδος πού ώς έπϊ τό πλείστον α-πέτυχε.

Οί άνακαλύψεις πού έκανε τό Σεξ-πόλ στή διάρκεια τής δουλειάς του ισχύουν γιά κάθε τομέα τής έπαναστατικής πο-λιτικής. Ή πολ,ιτικοποίηση τών αδρανών μαζών δεν μπορεί νά έπιτευχθεϊ μέ τή μέθοδο του παραδείγματος μόνο, ούτε καί μέ τΙς έσφαλμενες ψυχολογικά έκκλήσεις πρός τούς έργάτες τοΟ κόσμου γιά νά ένωθούν. "Αν οί μάζες πρόκειται νά πολι-τικοποιηθούν, πρέπει νά θέσουν στόν έαυτό τους τό θεμελιώ-δες έρώτημα τής έπαναστατικής πολιτικής: «τί ζητάμε «πώς θά τό άποκτήσουμε;». "Αν είναι σωστό — καί δέν τό Αμφισβητούμε — δτι ή κοινωνική έπανάσταση πρόκειται v i πραγματοποιήσει τίς Αντιλήψεις τή: Κοινωνικής Δημοκρατίας, νά έπιβεβαιώσει τή συμετοχή δλου τοϋ πληθυσμού στήν πολι-τική — στήν έπαναστατική πολιτική — καί όχι άπλώς νά δε-λεάσει τις πλατιές μάζες μέ τήν Αναδιοργάνωση τής κοινω-νικής ζωής άλλά νά τούς άποδόσει τήν κύρια ευθύνη αύτής τής Αναδιοργάνωσης, τότε Αναγκαία θ' Ακολουθηθούν δρισμένες βασικές Αρχές έπαναστατικής δουλειάς, πού έδώ μπορούν μς-

126

Page 128: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

νάχα νά σκιαγραφηθούν. Δέν ισχυριζόμαστε δτι είναι άπόλυ-τα βάσιμες· άπλώς χρησιμεύουν σάν παραδείγματα γιά τήν έξέταση τού προβλήματος, τοϋ πώς μπορεί νά άφυπνισθεΐ ή λανθάνουσα ένέργεια τών μαζών.

Τό δικαίωμα στήν οίκειοποίηση τής ιδιοκτη-σίας

Δέν μπορεί ποτέ νά ύπάρξει μιά έπαναστατική ήγεσία ικα-νή νά έπιβλέπει καί νά κατευθύνει δλα τά προβλήματα καί τ ί καθήκοντα πού έπιβάλλει ή κοινωνική ζωή. Μόνο ή αστική δικτατορία είναι ίκανή γιά κάτι τέτοιο, έφ' δσον δέν 'Υπολογί-ζει τίς άνάγκες τών μαζών καί στηρίζεται άκριβώς πάνω στήν έπιφανειακή Ικανοποίηση τών μαζών καί στήν πολιτική τους άδράνεια. Στό σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα, ή έργασία έχει πρό πολλού κοινωνικοποιηθεί- μόνο ή οικειοποίηση τών προϊόντων παραμένει ιδιωτικό προνόμιο τού καπιταλιστή.

Ή κοινωνική έπανάσταση σκοπεύει νά κοινωνικοποιήσει. τΙς μεγάλες βιομηχανικές έπιχειρήσεις, δηλαδή, νά τεθούν ύπό τήν διεύθυνση τών έργατών τους. Γνωρίζουμε τις δυσκο-λίες πού άντιμετώπισε ή Σοβιετική "Ενωση μέ τό θέμα τού έργατικού έλέγχου, άκόμα καί τώρα. Ή έπαναστατική δου-λειά στά έργοστάσια μπορεί νά πετύχει μόνο άν ξυπνήσει τ& υλικό ένδιαφέρον τού έργάτη στό προτσές τής παραγωγής καί βασιστεί πάνω σ' αύτό. Ό έργάτης δμως δέν έχει κανένα έν-διαφέρον γιά τήν παραγωγή καθ' αύτή, καί όπωσδήποτε δχι. μέ τήν τωρινή της μορφή. Γιά νά άναπτυχθεί τό έπαναστατικό· του ένδιαφέρον στήν παραγωγή, πρέπει νά θεωρήσει δτι τό έργοστάσιο ήδη τού άνήκει κάτω άπό τόν καπιταλισμό. ΙΙρέ-πει νά πεισθούν οί έργάτες δτι τό έργοστάσιο καί ή διεύθυνση του βασίζεται πάνω στήν έργασία τους καί έπομένως τούς ά-νήκει' δτι αύτό τό δικαίωμα, τό όπöto ό καπιταλιστής διεκδι-κεί πρός τό παρόν, συνοδεύεται άπό πολλά καθήκοντα καί δτι δταν κάποιος γίνει κύριος τού έαυτού του, πρέπει νά ξέρει πώς νά διευθύνει καί νά όργανώσει τήν παραγωγή, κλπ. Ή προ-παγάνδα μας πρέπει νά άποσαφηνίσει δτι ό άληθινός κύριος στό προτσές τής παραγωγής δέν είναι ό τωρινός κάτοχος τού κεφαλαίου καί τών μέσων παραγωγής, άλλά οί έργάτες. Ύ-

127

Page 129: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

πάρχει τεράστια διαφορά άπό τήν σκοπιά τής μαζικής ψυχο-λογίας δταν λέμε «'Απαλλοτριώνουμε τους μεγάλους καπιταλι-στές» ή «'Αναλαμβάνουμε τή δικαιωματική κατοχή τής Ιδιο-κτησίας μας». Ό μέσος άπολιτικός ή πολιτικά συγχισμένος βιομηχανικός έργάτης άντιδρά στό πρώτο συνάμα τής άπαλ-λοτρίωσης μέ αισθήματα ένοχής πού λειτουργούν παρεμποδι-στικά, λές καί έπαιρνε κάποιου άλλου τήν Ιδιοκτησία. Στή δεύ-τερη περίπτωση συνειδητοποιεί τήν δικαιωματική κατοχή του στή βάση τής έργασίας του, καί ή άστική Ιδεολογία τού Απα-ραβίαστου τής ίδιοτικής ιδιοκτησίας δσον άφορα τά μέσα πα-ραγωγής παύει νά έπηρεάζει τις μάζες. Γιατί τό πρόβλημα δέν είναι δτι ή άρχουσα τάξη διαδίδει καί ύπερασπίζεται μιά τέτοια Ιδεολογία άλλά δτι οί μάζες παρασύρονται άπ' αύτήν καί τήν έπιβεβαιώνουν καϊ έπιπλέον ποιά είναι ή αίτία πού υι-οθετούν μιά τέτοια στάση.

Δέν θάπρεπε μιά έπαναστατική όργάνωση νά διακηρύξει στούς έργάτες δτι είναι οί δικαιωματικοί κύριοι τών έργοστο-σίων καϊ δτι πρέπει νά Ενδιαφέρονται γιά τά καθήκοντά τους άπό τώρα; 'Ακριβώς δπως οί γυναίκες τών μικροαστών καί οί έργάτριες πού ήρθαν στίς συγκεντρώσεις τού Σεξ-πόλ προσπά-θησαν νά άποσαφηνίσουν πώς ήταν καλλίτερο νά Ανατρέφουν τά παιδιά τους καί άν παρουσίαζε περισσότερα πλεονεκτήμα-τα νά δημιουργήσουν ένα συλλογικό μαγειρείο σέ κάθε οικο-δομικό τετράγωνο, έτσι καί οί έργάτες μπορούν καί πρέπει νά προετοιμαστούν ακριβώς άπό τώρα γιά νά άναλάβουν τήν δι-εύθυνση τών έργοστασίων τους. Πρέπει, στηριγμένοι άποκλει-στικά στή δική τους πείρα, νά σκεφτούν, νά μελετήσουν και νά κατανοήσουν αύτό που είναι άναγκαίο νά γίνει καί πώς Οά μπεί σ' έφαρμογή. Οί διάφορες σχετικές έμπειρίες στή Σοβιε-τική "Ενωση μπορούν νά τούς βοηθήσουν σ' αύτό τους τό κα-θήκον, χωρίς δμως νά μπορούν νά τό ύποκαταστήσουν έφ' δ-σον οί συνθήκες καί οί δυνατότητες είναι διαφορετικές έκεί. Είναι σίγουρο δτι μόνον έτσι μπορούν νά ένδιαφερθοΰν οί έρ-γάτες γιά τήν κοινωνική έπανάσταση καί δχι μέ έτοιματζίδι-κές διατριβές γιά τήν πολιτική κατάσταση καί τό πεντάχρονο σχέδιο. Οί προετοιμασίες πρέπει νά βεβαιώσουν δτι ή Ιδέα τ»'(ς κατάληψης τής έξουσίας προηγείται τής πραγματικής κατάλη-ψης τής έξουσίας άπό τούς έργάτες στά έργοστάσια. Τό ίδιο ίσχύει καί γιά κάθε όργάνωση, νεολαίας, γιά κάθε άθλητική

128

Page 130: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

όργάνωση, γιά κάθε σύνταγμα φαντάρων. Αύτό, καί μόνον αύτό, είναι τό «ξύπνημα τής ταξικής συνείδησης». Ή ήγεσία τοΰ έπαναστατικοΰ κόμματος δέν μπορεί νά έχει άλλο καθή-κον άπό τό νά βοηθήσει αύτό τό πρώτο βήμα τής έπαναστα-τικής κοινωνικής δημοκρατίας πρός τήν κατάληψη τής έξου-σίας, προσδίδοντας του τή μεγαλύτερη διαύγεια, νά καθοδη-γήσει τίς προετοιμασίες καί νά βοηθήσει στή διάδοση τής γνώ-σης. "Οταν προωθηθεί σέ συγκεκριμένη δουλειά μ' αύτό τόν τρίόπο, κάθε έργάτης θά νοιώθει πραγματικός κύριος τού έρ-γοστοκπου καί δέν θά θεωρεί τόν έργοδότη σάν τόν άνθρωπο πού πληρώνει τούς μισθούς, άλλά σάν τόν έκμεταλλευτή τής έργασιακής του δύναμης. "Αν δ έπαναστάτης ήγέτης πρέπει νά ξέρει άκριβώς τί είναι ή ύπεραξία, ό έργάτης πρέπει νά ξέρει πόσο κέρδος δημιουργεί μέ τήν έργασία του πρός δφελος τοΰ έργοδότη του. Αύτό είναι ταξική συνείδηση, θά άπεργήσει τό-τε δχι άπλώς άπό αίσθήματα ταξικής άλληλεγγύης ή πίστης πρός τούς ήγέτες τοΰ συνδικάτου άλλά γιά τό δικό του συμφέ-ρον, καί δέν θά μπορεί νά τόν έξαπατήσει κανένας ήγέτης. θά Αγωνισθεί γιά τό δικό του συμφέρον, θά ώθήσει τούς έρ-γατοπατέρες στήν άπεργία καί τελικά θά άπαλλαγεΐ άπ* αύ-τούς. Ή έπαναστατική προπαγάνδα ήταν κυρίως μιά άρνητική κριτική' πρέπει νά μάθει νά είναι θετική καί έποικοδομητική — νά προετοιμάσει τήν έπανάσταση.

Άκριβώς ή ίδια άρχή τής έπαναστατικής συνειδητοποί-ησης μέσα άπό τίς έμπειρίες τής καθημερινής ζωής ισχύει καί γιά τήν νεολαία δλων τών στρωμάτων τοΰ πληθυσμοΰ. "Ο-που οί νέοι βρίσκονται στά έργοστάσια, θά άναμιχθοΰν στό συν-δικαλισμό. "Οπου δέν βρίσκονται στά έργοστάσια, θά στρέψουν τό ένδιαφέρον τους στήν ρύθμιση τής ζωής, μέ τήν έπίλυση τών συγκρούσεων πού δημιούργησαν οί γονείς τους, μέ τό ζή-τημα τοΰ σεξουαλικοΰ συντρόφου, μέ τό πρόβλημα τοΰ ζωτι-κοΰ χώρου. Μ' αύτό τόν τρόπο δέν θά έπινοήσουν άπλώς νέε; μορφές κοινωνικής ζωής βασισμένοι στή δική τους πείρα, άλ-λά θά προχωρήσουν στήν έφαρμογή τους καί τέλος θ' Αγωνι-στούν γι' αύτές· έπιπλέον θά είναι άδύνατο νά τούς συγκρα-τήσει κανείς. Τό άποτέλεσμα αύτό δέν μπορεί νά έπιτευχθεΤ μέ διαλέξεις γιά τήν πολιτική κατάσταση ή άκόμα καί γ'ά «τά σεξουαλικά προβλήματα τών νέων». Αύτό θά ήταν δρα-στηριότητα κατευθυνόμενη έκ των άνω. Οί νέοι πρέπει ν' άρ-

129

Page 131: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

πρέπει vi θέσουν σ' έφαρμογή δτιδήποτε θεωροΟν σωστό καί τούς εύχαριστεΐ. Σύντομα τότε θά συνειδητοποιήσουν δτι έχουν μπροστά τους άπροσπέλαστους φραγμούς, και δτι ή πραγμα-χισουν νά διαπλάθουν τή ζωή τους σέ δλους τούς τομείς· θά τοποίηση καί τών πιό άπλών καί ζωτικών άναγκών τών νέων καθίσταται άδύνατη' καί έπο^ένως, στήν πράξη, θά άναναλύ-ψουν τί είναι έπαναστατική πολιτική καί γιατί είναι άναγκαϊα μιά έπανάσταση. θά νοιώσουν άμεσα πού καί πώς καταπιέ-ζονται δταν οί καπιταλιστικές άρχές έπέμβουν γιά νά τούς έμποδίσουν νά χρησιμοποιήσουν Αντισυλληπτικά ή νά όργα-νώσουν άμοιβαΐα βοήθεια γιά τήν έπίλυση τού προβλήματος τής στέγης, στήν άρχή μέ άπειλές, ύστερα μέ συλλήψεις καί τέλος μέ βαοειές καταδίκες καί φυλακίσεις* τότε θά μάθουν ν* άγωνίζονται δχι σέ κάποιο άφηρημένο έπίπεδο, δχι στή βά-ση συνθημάτων ξένων πρός αύτούς, άλλά μέσα στίς καθημερι-νές συγκρούσεις μέ τή σκληρή πραγματικότητα τής ζωής στόν καπιταλισμό. "Ετσι άκριβώς έμαθαν τήν πραγ^ιατικότητα οί Τσέχικες πεζοποριακές όμάδες τό 1931, δταν ζούσαν τις έλεύ-θερες σεξουαλικά ζωές τους κάτω άπ' τίς τέντες στήν έξοχή, καί ή χωροφυλακή άρχισε νά κάνει συλλήψεις· άγωνίσθηκαν στους δρόμους γιά τά δικαιώματά τους, χρησιμοποιώντας τίς γροθιές τους ένάντια στήν έξουσία τού κράτους. Στή Γερμα-νία σήμερα, ή κατασκήνωση έπιτρέπεται μόνο μέ πιστοποιη-τικό γάμου' ή γερμανική νεολαία άποδέχεται σκυθρωπή αύτή τήν άπαγόρευση, άλλά χωρίς νά διαμαρτύρεται, ψάχνει γιά άλλους χώρους καί προσπαθεί νά άποφύγει τόν περιορισμό. Ή γνώση δτι έχουν τό άπόλυτο δικαίωμα νά καθορίσουν άπο μόνοι τους τή ζωή τους θά τούς δδηγήσει άναντίρρητα στόν άγώνα. Χρειάζονται μονάχα ύποστήριξη, μιά όργάνωση, ένα κόμμα, πού νά τούς καταλαβαίνει, νά τούς βοηθ&, νά δρ& ύ-περασπίζοντάς τους.

Συμπέρασμα

Ή ταξική συνείδηση τών μαζών δέν συνίσταται στή γνώ-ση τών Ιστορικών καί οίκονομικών νόμων πού καθορίζουν τήν ύπαρξη τοΰ άνθρώπου, άλλά:

1) στή γνώση τών άτομικών άναγκών σ* δλους τούς το-μείς*

130

Page 132: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

2) στή γνώση τών μέσων καί τών δυνατοτήτων ίκανο-ποίησής τους'

3) στή γνώση τών έμποδίων πού ή κοινωνική τάξη ή βα-σισμένη στήν Ιδιωτική έπιχείρηση θέτει στό δρόμο τής Ικα-νοποίησης τών Αναγκών'

4) στή γνώση τών φραγμών καί τών προκαταλήψεων πού παρεμποδίζουν τήν σαφή άναγνώριση τών άτομικών ζωτικών άναγκών καί τών παραγόντων πού έμποδίζουν τήν έκπλήρω-σή τους. (τό ρητό «ό έχθρός βρίσκεται μέσα μας» Ισχύει Ιδιαί-τερα γιά τούς ψυχικούς φραγμούς στό καταπιεσμένο άτομο) *

5) στή γνώση δτι ή δύναμη τών μαζών θά ήταν άήττητη σέ σχέση μέ τήν έξουσία τών καταπιεστών, άν μονάχα ήταν συντονισμένη.

Ή ταξική συνείδηση τής έπαναστατικής ήγεσίας, (τού έπαναστατικού κόμματος) δέν είναι τίποτ' άλλο παρά τό άθροι-σμα τής γνώσης καί τής Ικανότητας έκφρασης έν όνόματι τών μαζών δσων οί ίδιες δέν μπορούν νά έκφράσουν. Ή έπαναστα-τική Απελευθέρωση άπό τό ζυγό τού κεφαλαίου είναι τό τε-λειωτικό έπίτευγμα πού όρθώνεται αότόνομα πάνω στή βάση τής πλήρως Ανεπτυγμένης ταξικής συνείδησης τών μαζών, δ-ταν ή έπαναστατική ήγεσία Ιχει κατανοήσει τίς μάζες σ' ir λους τούς τομείς τής ζωής.

131

Page 133: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

5. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

'Αρχές γιά μιά συζήτηση σχετικά μέ τήν άνα-διοργάνωση τοϋ έργατικοϋ κινήματος

Μιά περίληψη τών άλλαγών πού καθίστανται άναγκαϊες στή μέθοδο έργασίας μας καί πού άποχαλύπτονται άπό τά μέ-χρι τώρα λάθη μας.

Είναι άδύνατον νά δώσουμε λεπτομερείς κατευθύνσεις' πρέπει κανείς ν' άποσαφηνίζει τις άρχές πού καθορίζουν τή μελέτη του καί νά τίς προσαρμόζει στις άτομικές λεπτομέρει-ες. 'Εάν οί άρχές είναι όρθές, δέν θά γίνουν λάθη στις Ιδιαί-τερες περιπτώσεις' άν οί προοπτικές κάποιου βασίζονται πά-νω σέ ψευδείς άρχές, οί όρθές άποφάσεις σέ ιδιαίτερες περι-πτώσεις θά είναι άπλώς τυχαίες, καί οί πηγές τών σφαλμάτων τεράστιες.

"Αρχές γιά τήν κρίση τών πολιτικών περιστα-τικών 1) Δύο έρωτήματα είναι άναγκαϊα γιά τήν κατανόηση

δλων τών πολιτικών φαινομένων: τό συγκεκριμένο γεγονός συμβάλλει στήν κοινωνική άνάπτυξη πρός μιά άντιδραστική ή έπαναστατική κατεύθυνση; αύτοϊ πού κρύβονται πίσω άπ' τήν πράξη θεωρούνται δτι δρουν γιά τά συμφέροντα τού σο-σιαλισμού ή τού καπιταλισμού; (Ή Αντικειμενική και δια-κειμενική σημασία συνήθως διαφέρουν: τά Τάγματα 'Εφόδου

132

Page 134: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

είναι Αντικειμενικά άντεπβναστατικά, ύποκειμενικά έπανα-στατικά) .

2) Γιά νά έκπληρώσουμε τά καθήκοντά μας, είναι άπα-ραίτητο νά ύποβάλλουμε τΙς άκόλουθες έρωτήσεις έκφράζον-τας μία κρίση ή υιοθετώντας μιάν άποψη :

Τί συμβαίνει στά διάφορα στρώματα τών μαζών ; Ποιές άπό τις τάσεις τους είναι ύπέρ καί ποιές έναντίο i

μ««; Ποιά έμπειρία τών πολιτικών γεγονότων έχει ή πλατιά

άπολιτική ή πολιτικά συγχυσμένη μάζα; Ποιές έμπειρίες έχουν καί πώς σκέφτονται γιά τό έπα-

ναστατικό κίνημα; 3) Ό λ α τά γεγονότα είναι γεμάτα άντιφάσεις καί πε-

ριέχουν στοιχεία ύπέρ καί έναντίον τής έπανάστασης· προ-βλέψεις είναι μονάχα δυνατές:

α) μέ τήν κατανόηση τών άντιφάσεων* β) μέ τήν έπεξεργασία τών διαφόρων δυνατοτήτων έξέ-

λιξης (π.χ., τά Αντιδραστικά καί έπαναστατικά στοιχεία μέ-σα στό Φασισμό).

4) Τό κοινωνικό προτσές περιέχει ταυτόχρονα προοδευ-τικές καί Οπισθοδρομικές ή Αντιδραστικές δυνάμεις' ή έπανα-στατική δουλειά συνίσταται στήν κατανόηση καί τών δύο καί στήν προώθηση τών έπαναστατικών τάσεων (π.χ. στή Χιτλε-ρική νεολαία ή παρόρμηση γιά σεξουαλική έλευθερία είναι προοδευτική, ένώ ή όποταγή στήν έξουσία είναι άντιδραστική.

5) Οί άνάγκες δέν ύφίστανται γιά χάρη τής οικονομίας, άλλά ή οικονομία γιά τήν έκπλήρωση τών άναγκών.

6) Τήν άστυνομία καί κάθε άντίπαλο πού φοβάται κα-νείς πρέπει νά τόν φανταστεί μέ τά σώβρακα* τό ίδιο καί γιά κάθε έξουσία πού φοβάται κανείς.

Άρχές τής μεθόδου έργασίας μας

7) Ό άσυνείδητη ύπόδειξη σάν μέσο προσεταιρισιιοϋ τών μαζών μπορεί νά είναι μονάχα μέσο τής Αντίδρασης* τό έπαναστατικό κίνημα δέν πρέπει νά κάνει ύποδείξεις, άλλά Αποκαλύψεις στίς μάζες, νά συμπεραίνει καί νά έκφράζει τις λανθάνουσες έπιθυμίες τους.

8) Ό μυστική διπλωματία είναι πολιτική τής Δεξιάς* ή

133

Page 135: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

πολιτική τής έπανάστασης είναι ή διαρκής ένημέρωση τών μαζών καί ή κατάργηση τής μυστικής διπλωματίας (πρβλ.: τό λόγο τοϋ Λιτβίνοβ στήν τελευταία συνεδρίαση τής Σύσκε-ψης γιά τόν Αφοπλισμό).

9) "Αν κανείς προβάλλει τίς δικές του έπιθυμίες γιά έ-πιθυμίες τών μαζών καί άποτύχει νά κρίνει τήν άληθινή κα-τάσταση άνεξάρτητα άπό τΙς δικές του έπιθυμίες, τότε οί πιό εύκολα πραγματοποιήσιμες έπιθυμίες θά παραμείνουν άπρα-γματοποίητες" (προβολή τών συνθηκών ένός μικρού κύκλου στίς μάζες).

10) Ό οίκονομισμός δδηγεϊ στήν άποτυχία' δ άνθρωπος, καί δχι ή μηχανή, κάνει τήν ιστορία· μονάχα πού γιά νά τήν κάνει χρειάζεται τή μηχανή. Ή οίκονομική δομή δέν μετου-σιώνεται άμεσα σέ συνείδηση, ύπάρχουν πολλοί ένδιάμεσοι παράγοντες καί άντιφάσεις (ό Χριστιανός έργάτης, ή φτω-χή Ναζίστρια, κλπ.).

11) "Οταν οί μάζες έξεγείρονται ένάντια στήν ύλική καί σεξουαλική άθλιότητα, δέν ύπάρχει πρόβλημα* τό πρόβλη-μα θά είναι άλυτο, δταν οί μάζες δρούν έναντίον τών συμφ«-ρόντων τους (παράλογη συμπεριφορά) π.χ., οί γυναίκες πού ύποστηρίζουν τό θεσμό τού γάμου άκόμα κι δταν τούς γίνεται φορτίο, οί έργάτες πού ξεχνούν τό γεγονός τής έκμετάλλευ-σης δταν τό έογοστάσιο εύημερεϊ, οί έφηβοι πού άποδέχονται τήν σεξουαλική καταπίεση.

12) Ή ταξική συνείδηση δέν έρχεται στίς μάζες σάν μιά σειρά σχολαστικών έντολών, άλλά πρέπει νά άναπτύσσε-ται μέσα άπό τήν ζωή τών μαζών" δλες οί άνάγκες πρέπει νά πολιτικοποιηθούν.

13) Πρέπει νά άποσαφηνισθεΤ δτι μέ τό ν' άγωνίζεται γιά τά δικά του συμφέροντα, τό προλεταριάτο ταυτόχρονα υ-πηρετεί τά συμφέροντα δλου τού έργαζόμενου λαού. 'Αποφυ-γή τής πόλωσης τού προλεταριάτου καί τής μικροαστικής τά-ξης. Στόν άνεπτυγμένο καπιταλισμό τό προλεταριάτο είναι άριθμητικά μιά μειονότητα καί έπιπλέον άσπκοποιημένο.

14) Καλλίτερα νά μήν μοιράζονται μπροσούρες καί νά μήν γίνεται καθόλου προπαγάνδα δταν δλα αύτά γίνονται ά-σχημα. Έμποδίστε τήν άπογοήτευση τών μαζών! Δέν είναι ή πρόθεση πού παίζει καθοριστικό ρόλο, άλλά τό άποτέλεσμα πάνω στίς μάζες! Πρέπει νά κερδίσουμε τήν έμπιστοσύνη

134

Page 136: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

τους στήν τεχνική μας Ικανότητα, π.χ., μέ τό νά παραδεχτού-με δτι δέν ξέρουμε κάτι.

15) Δέν πρέπει πλέον νά προτρέπονται οί μάζες σέ πρά-ξεις πού ξεπερνούν τΙς ίκανότητές τους" προτιμώτερη ή Αργή κλιμάκωση. Εκτελείτε τήν έργασία σας σκοπεύοντας σέ μα-κροπρόθεσμα Αποτελέσματα άλλά νά είσαστε προετοιμασμένοι γιά ξαφνικές έξελίξεις'

16) Ή πλατιά άπολιτική μάζα έπιδρά Αποφασιστικά στή μοίρα τής έπανάστασης· πολιτικοποιείστε λοιπόν τήν προσωπι-κή ζωή, τΙς διασκεδάσεις, τά χορευτικά κέντρα, τούς κινη-ματογράφους, τΙς άγορές, τίς κρεββατοκάμαρες, τά ξενοδο-χεία, τά καταστήματα στοιχημάτων! Ή έπαναστατική ένέρ-γεια βρίσκεται στήν καθημερινή ζωή!

17) Νά σκεφτόσαστε πάντα σύμφωνα μέ τΙς διεθνείς προ-οπτικές καί ποτέ νά μήν περιορίζεστε μέσα σέ έθνικά πλαί-σια (έμείς έδώ στήν Γερμανία δέν ένδιαφερόμαστε γιά τό Λαϊκό Μέτωπο στή Γαλλία καί τόν Σάρτρ, ή γιά τήν Κινέζι-κη έπανάσταση.

Έμεΐς καί τό κόμμα

18) Υπάρχουν δυό μορφές ταξικής συνείδησης· αύτή τών μαζών διαφέρει άπό έκείνην τής ήγεσίας (άπό τή μιά οί άνά-γκες τής νεολαίας, γιά παράδειγμα, γιά κάποιο ζωτικό χώρο, ή Αντίσταση τών έργατών τού έργοστασίου στήν πτώση τής πραγματικής Αξίας τών μιΛών τους, ή Αγανάκτηση τών Φαι· οχιτώνων έξαιτίας τού άφοπλισμού τους — άπό τήν άλλη, ή γνώση τού μηχανισμού τών οικονομικών κρίσεων, τών τε-χνικών δρων τού σοσιαλιστικού σχεδίου, τών διαφορών τών Ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, καί τοΟ παγκόσμιου Ανταγωνισμού τών έξοπλισμών καί ταυτόχρονη άντίληψη τών άναγκών τών μαζών).

19) Δέν είναι ό σκοπός ή τό πρόγραμμα μιάς όργάνωσης ή ένός κινήματος πού καθαρίζει τήν πολιτική του έπιρροή, άλ-λά ή μαζική του βάση, δηλαδή, έκεΐνα τά στρώματα τών μα-ζών πού Ανταποκρίνονται. Ό έπαναστατική ήγεσία δέν μπο-ρεί λοιπόν νά έπιτρέψει στόν έαυτό της καιροσκοπισμούς τού είδους πού Ακολουθούσε ό Γκαϊμπελς, ό όποιος κατόρθωσε νά ξεφύγει άπό τήν σφαγή τής 30 Ιούνη, γιατί δέν Αντιπροσώ-

135

Page 137: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

πιυε καμμιά μαζική βάση καί μπόρεσε γι' αύτό νά περάσει πρός τήν «δεξιά» πλευρά.

20) Ένα βασικό έρώτημα: πού βρίσκομαι, έγώ, ίνας ε-παναστάτης, μολυσμένος κι ό Ιδιος άπό άστικές, θρησκευτικές καί ήθικές έπιδράσεις; Πώς έπηρεάζουν τήν έπαναστατική μου δουλειά αύτοϊ ot παράγοντες πού διαφθείρουν; Μήπως καί γώ ό Ιδιος Αποδέχομαι τήν έξουσία;

21) Άπό τήν έπαναστατική ήγεσία Απαιτείται νά έργά-ζεται πρός τό συμφέρον τής έπανάστασης Αντικειμενικά καί δχι μόνον ύποκειμενικά.

22) "Αν ή ήγεσία κάνει λάθη πρέπει νά έπανορθώνονται μέχρι τίς άνώτερες βαθμίδες τοΟ κόμματος καί όχι άπλώς στις χαμηλότερες.

23) Ή πολιτική γραμμή πρέπει πάντοτε νά ύπόκειται στόν ίλεγχο τής βάσης (συζήτηση μέσα στό κόμμα).

24) Δέν Αρκεί νά καταγράφονται σιωπηλά — καί με-ρικές φορές κρυφά — οί πολιτικές έξελίξεις, γιατί προξενεϊ-ται αύγχιση. Πρέπει νά προσφέρεται μιά άκριβής έκτίμηση κάθε πολιτικής έξέλιξης στά μέλη τού κόμματος καί τά σφάλ-ματα τού παρελθόντος πρέπει νά ύποβάλλονται σέ άληθινή αύτο - κριτική, πού δέν σημαίνει τή μηχανική μετατόπιση τών εύθυνών στίς χαμηλότερες βαθμίδες («οί Αποφάσεις τού 10ου Συνεδρίου τού Κόμματος δέν Εκτελέστηκαν ικανοποιητικά»).

26) Σ' αύτή τήν περίπτωση, πρέπει νά τίθεται τό ζήτημα τής ήγεσίας καί τής άνανέωσης τών μεσαίων καί Ανώτερων στελεχών. Εκείνοι πού άργούν νά άναγνωρίσουν τήν άληθινή κατάσταση καί μένουν πίσω, δέν είναι κατάλληλοι γιά ήγέτες άκόαα κι άν τελικά ύποχωρούν κάτω άπό τήν πίεση τών μα-ζών'.

26) Πρέπει νά άναζητηθούν άπό τώρα τά μέσα |ΐέ τά ό-ποια θά παρεμποδιστεί έ κ τ ώ ν π ρ ο τ έ ρ ώ ν ή γρά-φε ιοκρατικοποίηση μιάς ζωντανής έπαναστατικής δργάνωσης. Γιατί ένας συνηθισμένος έργάτης γίνεται τόσο εύκολα μαν-δαρίνος δταν τόν κάνουν ύπεύθυνο τού κόμματος; Ή καλλί-τερη ένδειξη — μιά ήθική στάση στό ζήτημα τής νεολαίας καί τοΰ γάμου!

27) Πώς μπορεί κανείς ν' άναγνωρίσει τόν μελλοντικό προδότη, τόν ρουφιάνο, τόν άνθρωπο πού θά άποτύχει στήν άποφασιστική στιγμή, πρίν νά τό ξέρει ή νά τό ύποψιάζεται

136

Page 138: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

χι δ Ιδιος; (Ματαιοδοξία, «διπλωματική» συμπεριφορά, έλλει-ψη Αποφασιστικότητας στήν έκφραση τών άπόψεών του, ύπερ-βολική μανία έπίδειξης έπαναστατικοϋ αίσθήματος, κλπ.).

28) Πώς μπορεί κανείς ν' Αναγνωρίσει τά προσωπικά χαρακτηριστικά ένός σίγουρου έπα/ναστάτη ; ('Εξωτερικά φυ-σική συμπεριφορά, Ικανός γιά άμεση έπαφή μέ τούς άνθρώ-πους, φυσική στάση δσον άφορα τό σέξ, έλλειψη στόμφου, δχι μόνον συναισθηματική Αλλά κυρίως λογική πεποίθηση στό σο-σιαλισμό, Απουσία γραφειοκρατικότητας στήν άσκηση ύπεύ-θυνων υπηρεσιών, άντιπατριαρχική στάση Απέναντι στή ν·> ναίκα καί τά παιδιά).

29) Ή δομή τού κόμματος πού πρόκειται νά οικοδομη-θεί: πυρήνας πού διακρίνεται άπό τήν ποιότητα, δχι Από τήν ποσότητα! Πυρήνας (κόμμα) σύν περιβάλλουσες συμπαθού-σες μάζες (πρώην συνήθη κομματικά μέλη). 'Επανειααγωγη τής προσωρινότητας ένός μέλους πρίν άπό τήν όριστική του είσοδο στό κόμμα.

30) Τά στελέχη δέν πρέπει νά έργάζονται ύπερβολικά! Πρέπει νά έχουν τόν έλεύθερο χρόνο τους. Δέν πρέπει νά ά-πομακρύνονται άπό τήν προσωπική τους ζωή, άλλά νά τήν ζούν κανονικά. Πρέπει νά έκπαιδεύονται Αντικαταστάτες καί νά είναι έτοιμοι κάθε στιγμή. Ή δουλειά θά πρέπει νά διαι-ρείται σέ μικρά μέρη. Σύντομες καί περιεκτικές συνεδριά-σεις τών έπιτροπών. Κάνετε ύπεύθυνη κριτική, μή φοβάστε νά διαφωνείτε. Πάντα νά κατανοείτε τή θέση τοϋ άλλου πρίν τόν κριτικάρετε. 'Αποφύγετε καμπάνιες πού εύκολα Ανάβουν κι ύστερα μέ |ΐιάς ξεφουσκώνουν. Προωθείστε τις μεθοδικά μέχρι πού ή κινητοποίηση νά πάρει τή φυσιολογική της πο-ρεία.

31) 'Αποφύγετε τούς άσκοπους ήρωϊσμούς. Καλλίτερα νά διατηρείτε τΙς δυνάμεις σας παρά νά περηφανεύεστε γιά τά μαρτύρια. Ή φυλακή δέν είναι μεγάλο κατόρθωμα ούτε αίτια γιά φήμη, ένώ τό νά μένεις έξω είναι! Μήν φωνάζειε γιά «έργατική άλληλεγγύη», άλλά έφαρμόστε άληθινή άλ-ληλεγγύη.

32) 01 προσωπικές συγκρούσεις καί οί δεσμοί είναι συ-χνά έμπόδιο στήν δουλειά. Πρέπει νά μάθει κανείς νά πολιτι-κοποιεί τό ποοσωπικό, δχι νά τό Αποφεύγει (π.χ. ή γυναίπ πού ζηλεύει τόν άντρα της καί τόν ένοχλεϊ καί άντίθετα).

137

Page 139: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

33) Πρέπει κανείς νά μάθει νά είναι εύκαμπτος στή σκέ-ψη, καί δχι άναποφάσιστος· νά άναλύει, δποτε ή πίστη στή^ όργάνωση καί στίς παραδοσιακές προοπτικές τόν έμποδίζουν νά δεϊ τήν ζωντανή πραγματικότητα (ή έπαναστατική όργά-νωση καί ή συνειδητή συμμετοχή σ' αύτή ν συνιστούν τό θε-μέλιο τής έπανβοπατικής δουλει&ς άπό μέρους τοΟ άτόμου' δ-ταν άσυνείδητα προχωρεί πέρ' άπ' αύτό γιά νά γίνει ύποκα-τάστατο τής πατρίδας καί τής οίκογένειας, ή άποψή του τότε γιά τήν πραγματικότητα συσκοτίζεται).

34) Πάντα νά δράτε έχοντας ύπ' δψη τό κόμμα σάν σύ-νολο άκόμα κι δταν πρόκειται γιά έσωκομματικά ζητήματα (αύτό ισχύει μόνο γιά τήν περίοδο τής νομιμότητας, βέβαια).

Ή μυστική διπλωματία μέσα στό κόμμα είναι έπικίνδυνη. Αύ-τοί πού κρύβουν τή γνώμη τους δέν άνήκουν σέ μ&ς. Ούτε κείνοι πού θέτουν τό σκοπό τής έπανάστασης στήν ύπηρεσία τής τακτικής τους, άντί νά συμβαίνει τό άντίθετο.

35) 'Ανάπτυξη τής πρωτοβουλίας δέν σημαίνει παρά άν-τικειμενική Αντιμετώπιση τής ζωής χαί έξαγωγή τών Ανάλο-γων συμπερασμάτων.

138

Page 140: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΟΥ ΣΕΕ-ΠΟΛ, 1936

Ti είναι σεξουαλικό χάος ;

— νά έπικαλεΐσαι τό νόμο περί «συζυγικών καίθηκόντων» στό συζυγικό κρεββάτι,

— ή σύναψη σεξουαλικού συμβολαίου έφ' δρου ζωής, χω-ρίς προηγούμενη σεξουαλική γνώση τοΟ συντρόφου,

— νά «κοιμάσαι» μέ μιά έργάτρια έπειδή «δέν άξίζέΐ περισσότερο» ένώ ταυτόχρονα δέν ζητάς «κάτι τέτοιο» άπό Ινα «εύυπόληπτο» κορίτσι,

—ή άσέλγεια μιας ζωής χαμερποΟς πορνείας, ή ό έρεθι-σμός τής φαντασίας γιά τήν «πρώτη νύχτα τοΟ γάμου», που προκαλείται άπό μιά ζωή σεξουαλικής πείνας,

—ή άποκορύφωση τοϋ όργασμοϋ τής άνδρικής δύναμης μέ τή διακόρευση,

— νά πασπατεύεις άπληστα μέ τό νοΟ σου τήν είκόνα μι&ς ήμίγυμνης γυναίκας δταν είσαι στά δεκατέσσερα, καί με-τά, στά είκοσι, νά γίνεσαι έθνικιστής, ύπέρμαχος τής «άγνό-τητας καί τής τιμής τών γυναικών»,

—· νά ύποθάλπεται ή σεξουαλική διαστροφή καί νά έν-τυπώνεται στά μυαλά χιλιάδων νέων,

—· ή τιμωρία τοϋ νέου μέ τήν κατηγορία τοϋ αύνανισμοϋ καί ή έπιβολή στούς έφήβους τής πεποίθησης δτι μέ τήν έκ-σπερμάτωση χάνουν τή ζωτικότητά τους,

—ή άνοχή τής πορνογραφικής βιομηχανίας, — ό έρεθισμός τών έφήβων μέ έρωτικά φίλμς, ή άπο-

139

Page 141: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

μάκρυνση τής σεξουαλικής (χαροποίησης σέ μιά έξωτεριχή παράσταση χαί ή ταυτόχρονη άρνηση τής φυσιολογικής άγά-πης χαί σεξουαλικής Ικανοποίησης πρός τους έφήβους γιά λό-γους ήθικής τάξης.

Τί δέν είναι σεξουαλικό χάος !

— ή έπιθυμία τής Αμοιβαίας παράδοσης στίς σεξουαλικές όρμές μέσω τής αμοιβαίας άγάπης, ή πλήρης άδιαφορϊα γ.χ τούς κατεστημένους νόμους ή ήθικές Αντιλήψεις, καί ή άνάλο-γη συμπεριφορά,

— ή Απελευθέρωση τών παιδιών καί τών έφήβΐι>ν άπό αίσθήματα σεξουαλικής ένοχής καί ή Ανεμπόδιστη διαβίωσή τους σύμφωνα ;ιέ τίς έπιθυμίες τής ήλικίας τους,

— νά μήν παντρεύεσαι ή νά δημιουργείς μόνιμους δε-σμούς χωρίς μιάν άκριβή σεξουαλική γνώση τού συντρόφου,

— νά μήν φέρνουμε παιδιά στόν κόσμο παρά μονάχα δ-ταν θέλουμε πραγματικά καί μπορούμε νά τ* Αναθρέψουμε,

— νά μήν Αμφισβητείται τό δικαίωμα τού καθενός στήν άγάπη καί στήν παράδοση στίς σεξουαλικές όρμές,

— νά μήν σκοτώνεις τό σύντροφό σου γιά λόγους ζηλο-τυπίας,

— νά μήν έχεις σχέσεις μέ πόρνες, άλλά μέ φίλους ή φί-λες άπό τό περιβάλλον σου,

— νά μήν κάνεις έρωτα πρόχειρα δπως οί έφηβοι τής έποχής μας, άλλά νά προτιμάς νά κάνεις έρωτα σέ καθαρά δωμάτια χωρίς νά σ' ένοχλούν,

— τέλος, νά αήν παρατείνεις έναν άποτυχημένο γάμο καί τήν συζυγική δουλεία έξ αΙτίας ήθικών ένδοιασμών, κλπ., κλπ.

Έ πολιτιστική άγυρτεία δέν πρόκειται νά σταματήσει καί τό πολιτιστικό έπαναστατικό κίνημα δέν πρόκειται νά νικήσει αν δέν δοθεί μιά άπάντηση σ' αύτά τα έρω-τήματα.

140

Page 142: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΓΡΑΦΕΑ

1 Τό S.Α.Ρ. αποσχίστηκε άπό τά αριστερά τοϋ S.P.D. τό 1931 έξαιτίας τής παθητικότητας τον τελβνταίου άπέναντι στήν άνοδο τον Ναζισμού. Ποτέ δέν άπόκτησε πλατειά βάση.

2 Ό στρατός, κατά διαταγή τον Αύστριακοϋ Καγχελλάριου Ντόλφονς, βομβάρδισε τή καταλύματα των έργατών στή Βιέννη γιά νά συντρίψει τις σοσιαλιστικές έργατικές ύμάδες πού είχαν καλέσει σέ γενική άπεργία, χαϊ δέν ήταν δυνατό νά ύποταχθοΰν παρά μονάχα μέ τήν Ινοπλη βία. Αύτό ήταν χαϊ τό άχοχορύφωμα τών προσπαθειών ένός χρόνου άπό μέρους τον Κράτονς γιά τή διάλυση τών έργατικών σοσιαλιστικών όργ ανώσεων. Περίπου χί-λιοι άντρες, γυναίκες καί παιδιά σκοτώθηκαν μέσα α' αύτές τΙς λίγες ήμέρες.

3 «Ή προκατάληψη τοϋ Β eich συγχέει τό θέμα — παρατηρεί ή Kate Milieu — , ή λατρεία τής άνδροπρέπειας πού καλλιέρ-γησε ή ανδρική κουλτούρα τών Ναζί, ή Ιμφασή της στούς «ήγέ-τες» καί στήν άνδρική κοινότητα, ίόωσε α' όλόκληρη τήν Ναζιστι-κή έποχή Ινα περίεργο τ όνο καταπιεσμένης όμοφυλοφιλίας, νευ-ρωτικά άντικοινωνικής καί μέ σαδιστικό χαρακτήρα}) (Kate Milieu : «Sexual Politics»).

4 Νεολαία γιά κορίτσια, άντίστοιχη τής Χιτλερικής Νεο-λαίας.

5 Συνοικία τής ίργατικής τάξης στό Βερολίνο. Προπύργιο τών Σπαρτακιστών κατά τήν έξέγεραη τον 1918.

6 Fritz Thyssen : Ινας άπό τούς πρώτους βιομήχανους πού υπεστήριξε τόν Χίτλερ μέ χρήματα καί έπιρροή.

141

Page 143: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich

7 Εργατικός νόμος τοϋ Γενάρη 1934' γνωστός σάν «Ή όργάνωση τής 'Εθνικής Εργασίας» πού δημιούργησε βιομηχανικά δικαστήρια, αντικατέστησε τά συνδικάτα δημιουργώντας άν-ίσχυρες έργοστασιαχες έπιτροπές καί ίεραρχικοποιώντας άφάντα-στα τή δομή τών σχέσεων έργασίας.

S Leu ' Υπουργός Έργασίας τοΰ Χίτλερ' υπεύθυνος γιά τήν (('Οργάνωση τής 'Εθνικής Εργασίας»..

9 Litvinov : 'Επίτροπος τοϋ Λαοϋ γιά τΙς 'Εξωτερικές 'Υποθέσεις καί Σοβιετικός έκπρόσωπος στΙς συνομιλίες άφ-οπλισμον στήν Κοινωνία τών 'Εθνών στήν Γενεύη.

10 Ε. Torgier : Πρόεδρος τής φράξιας τών Κομμουνιστών στό ΡάΙχσταγκ.

11 S.A. : Τάγματα 'Εφόδου, παραστρατιωτική όργάνωση τών Ναζί. (('Επαναστάτες έθνικιστές» μέ ήγέτη τόν Ραίμ, πού ((έκκαθαρίστηκε» τόν 'Ιούνη τοϋ 1934. Μετά άπό αύτό ίπισκιάστηκαν άπό τά S.S. Τό 1933 περιλάμβαναν 3.000.000 άνδρες.

12 20 'Ιούλη 1932 : ή Σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση τής Πρωσσίας απολύεται χωρίς αντίσταση άπό τόν Καγκελλάριο φόν Πάπεν.

13 Δεκέμβρης 1933·Γενάρης 1934 : καταστροφή δλων τών αύτάνομων σχηματισμών καί άπαρχή τοϋ όλοχληρωτικοϋ κρα-τικού έλέγχου δλων τών κοινωνικών δραστηριοτήτων.

14 Der Einbruch Der Sexualmoral : σύντομο βιβλίο τοϋ Ράιχ πού πρωτοεκδόθηκε στό Βερολίνο τό 1932.

15 Arbeitsdieust : 'Αναγκαστική υπηρεσία έργασίας γιά δλους τούς ένηλίκους.

16 Buening : Καγχελλάριος 1930 - 32· ήγέτης τοϋ Καθ-ολικού κόμματος.

142

Page 144: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 145: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich
Page 146: Ταξική συνείδηση και σεξουαλική χειραφέτηση - Wilhelm Reich