ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ

Μ. ΠΑΥΛΙ∆ΗΣ

Hράκλειο, ∆εκέμβριος 2011

2

ΤΥΠΟΙ ΙΣΤΩΝ

1. Eπιθηλιακός Πολυεδρικά κύτταρα που είναι πάρα πολύ στενά συνδεδεμένα και φέρουν ελάχιστη μεσοκυττάρια ουσία

2. Συνδετικός Κύτταρα με άφθονη μεσοκυττάρια ουσία

3.Μυϊκός Επιμήκη κύτταρα που έχουν την ειδική λειτουργία της συστολής

4. Νευρικός Κύτταρα με αποφυάδες που εκτείνονται μακριά από το κυτταρικό σώμα

3

4. Νευρικός ιστός4Α. Ταξινόμηση νευρικού ιστού

Ανατομική διάκριση- Κεντρικό Νευρικό σύστημα (εγκέφαλος & νωτιαίος μυελός)- Περιφερικό Νευρικό σύστημα (νεύρα, νευρικά γάγγλια & αισθητικούς υποδοχείς)

∆ομική – Λειτουργική διάκριση- Νευρικά κύτταρα ή νευρώνες (κινητικοί, αισθητικοί, διάμεσοι)- Εξειδικευμένα μη νευρικά – στηρικτικά κύτταρα

(Νευρογλοιακά κύτταρα ή νευρογλοία)

4

4Β. Προέλευση

• Ο νευρικός ιστός αναπτύσσεται από το εξώδερμα

2Γ. Λειτουργία

• Συλλογή, επεξεργασία, χρησιμοποίηση & μεταβίβαση των πληροφοριών που δημιουργούνται από τα αισθητικά ερεθίσματα

• Οργάνωση και συντονισμός (άμεσα ή έμμεσα) των περισσότερων λειτουργιών του σώματος (ειδικά τις κινητικές, σπλαχνικές, ενδοκρινικές & πνευμονικές δραστηριότητες)

5

Κεντρικό Νευρικό Σύστημα

6

4.1.1 Χαρακτηριστικά ΝευρώναΑποτελείται από 3 τμήματα

1. ∆ενδρίτες Πολυάριθμες μακρές αποφυάδες

2. Περικάρυο ή κυτταρικό σώμα Σχήμα σφαιρικό ωοειδές ή πολυγωνικό, περιέχει ένα σφαιρικό ευμεγέθη πυρήνα, τραχύ κοκκιώδες ενδοπλασματικό δίκτυο & ριβοσώματα (σωμάτια τουNissi), μιτοχόνδρια, νευροϊνίδια & μικροσωληνίσκους, χρωστικές, συσκευή Golgi.

3. Άξονας ή νευράξονας Μονή κυλινδρική αποφυάδα με σταθερή διάμετροΠαράγει ή μεταφέρει τα νευρικά ερεθίσματα σε άλλα κύτταρα (νευρικά, μυϊκά, αδενικά)

7

Σύναψη*ΠερικάριοΑξονικό λοφίδιο

Έλυτρο μυελίνηςΟλιγονενδρο-κύτταρο

Κύτταρο του Schwann

Περίσφιγξη τουRanvier

Άξονας

∆ενδρίτες

Σωμάτιο του Nissi

*Αξονοδενδριτική = Επαφή νευράξονα – δενδρίτη*Αξονοσωματική = Επαφή νευράξονα - περικαρύου

8

4.1.2 Τύποι Νευρογλοιακών κυττάρων

• Αστροκύτταρα• Ολιγοδενδροκύτταρα• Μικρογλοία• Επενδυματικά κύτταρα

Στηρίζει τους νευρώνες, συμμετέχει στις δραστηριότητες των νεύρων, στη θρέψη τους και στις αμυντικές διεργασίες που γίνονται στο Κ.Ν.Σ

9

Μορφολογικά Χαρακτηριστικά Νευρογλοίας• Αστροκύτταρα

Μεγάλα με μακρές αποφυάδες• Ολιγοδενδροκύτταρα

Μικρότερα με λιγότερες αποφυάδες• Μικρογλοία

Μικρά και πυκνά, με κοντές «αγκαθωτές» αποφυάδες

• Επενδυματικά κύτταραΚυλινδρικά κύτταρα, χωρίς αποφυάδες

Σημ. ∆εν χρωματίζονται με αιματοξυλίνη/ηωσίνη (εκτός των πυρήνων μικρογλοίας). Χρώση με εμποτισμό σε χρυσό ή άργυρο

10

Α ΒΠρωτοπλασματικό Αστροκύτταρο Ινώδες Αστροκύτταρο

(Φαιά ουσία) (Λευκή ουσία)

Μικρογλοία Ολιγοδενδροκύτταρο

11

Λειτουργία Νευρογλοιακών Κυττάρων1) Αστροκύτταρα

- Σχηματισμός δομικού σκελετού για τη καθοδήγηση της μετανάστευσης νευρικών κυττάρων κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη- Σχηματισμός δομικού σκελετού για τους νευρώνες του ώριμου εγκεφάλου- Μεταφορά υγρών & ιόντων από τον εξωκυττάριο χώρο προς τα αιμοφόρα αγγεία.

Αστροκύτταρο

Πηγή: http://emed.med.uoa.gr

12

2) Ολιγοδενδροκύτταρα- Παραγωγή μυελίνης στο Κ.Ν.Σ. (είναι τα πλέον άφθονα γλοιακά κύτταρα της λευκής ουσίας)

- Στη φαιά ουσία βρίσκονται πολύ κοντά στα σώματα των νευρώνων & έχουν κυρίως στηρικτικό ρόλο

Πηγή: http://emed.med.uoa.gr

13

3) Μικρογλοία- Εξειδικευμένα ανοσοκύτταρα του Κ.Ν.Σ. (μακροφάγα)

- Έχουν χαμηλό επίπεδο φαγοκυτταρικής δραστηριότητας, αλλά βρίσκονται στην πρώτη γραμμή άμυνας του Κ.Ν.Σ. υποβοηθούμενα και από άλλα μονοκύτταρα που εισέρχονται από το αίμα στον εγκέφαλο όταν χρειαστεί

Νευρογλοία

Πηγή: http://emed.med.uoa.gr

14

4) Επενδυματικά κύτταρα- «Επενδύουν» τις εγκεφαλικές κοιλίες και τον κεντρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού

- Είναι επιθηλιακά κύτταρα, με κυβοειδές ή κυλινδρικό σχήμα, στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους & φέρουν κροσσούς οι οποίοι διευκολύνουν τη διακίνηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού μέσα στις κοιλίες

Πηγή: http://emed.med.uoa.gr

15

4.1.3 Χοριοιειδή πλέγματα• Βρίσκονται σε κάθε μια από τις 4 εγκεφαλικές κοιλίες

• Παράγουν το εγκεφαλονωτιαίουγρό

• Αποτελούνται από ένα κεντρικόάξονα συνδετικού ιστού με άφθονατριχοειδή αγγεία &

• Επενδύονται από μια μονή Στιβάδα κυλινδρικών επιθηλιακώνκυττάρων που θεωρούνταιτροποποιημένα επενδυματικά κύτταρα

16

4.1.4 Μήνιγγες• Μεμβρανώδεις χιτώνες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο & το

νωτιαίο μυελό• Αποτελούνται από μια ποικίλου πάχους στιβάδα

ινοκολλαγονώδους ιστού που καλύπτεται από επιθηλιακού τύπου κύτταρα, τα μυνιγγοθηλακικά κύτταρα

• Προσφέρουν προστασία & στήριξη του Κ.Ν.Σ.

17

Περιφερικό Νευρικό Σύστημα

18

4.2.1 Χαρακτηριστικά των Νευρικών ινών

• Αποτελούνται από τους νευράξονες που περιβάλλονται από ειδικά έλυτρα

• Στις περιφερικές νευρικές ίνες το ελυτρικό κύτταρο είναι το κύτταρο του Schwann ή νευρείλημμα

• Στις κεντρικές νευρικές ίνες είναι το ολιγοδενδροκύτταρο

Εμμύελες ίνεςΑμύελες ίνες

19

Εμμύελες ίνες- Οι μεμβράνες και το ελυτρικό κύτταρο ενώνονται και σχηματίζουν ένα σύμπλεγμα λιποπρωτεΐνης, την μυελίνη- Το έλυτρο της μυελίνης παρουσιάζει στην πορεία του χάσματα που ονομάζονται περισφίγξεις του Ranvier- Σημ. Η μυελίνη αφαιρείται με τις συνηθισμένες ιστολογικές τεχνικές & η παρουσία της μπορεί να δειχθεί μόνο με χρώση με OsO4 (διατηρεί την μυελίνη και τη χρωματίζει μαύρη)

Αμύελες ίνες- ∆εν εμφανίζουν τις περισφίγξεις του Ranvier

20

Μ: Μυελίνη

21

∆ιάγραμμα από Εμμύελες ίνες

Κυτταρόπλασμα του κυττάρου του SwannΜυελίνη

Μεσάξονας

22

Kάθετες διατομές νευρικών ινών οιοποίες περιέχουν - Mικροσωληνίσκους (διπλά βέλη), - Μιτοχόνδρια (1) &- Μικροΐνίδια (κόκκινα βέλη).

Στο κέντρο της εικόνας φαίνεται το κυτταρόπλασμα ενός κυττάρου του Schwann (2), που περικλείει τις νευρικές ίνες

(x 200.000)

23

Προσυναπτική ίνα (1), Μετασυναπτική ίνα (2), Νευρική σύναψη ως πάχυνση αμφοτέρων των κυτταρικών μεμβρανών (3),

Εμμύελες (4) & Αμύελες (5) νευρικές ίνες. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία πολλών συναπτικών κυστιδίων στην προσυναπτική ίνα, που περιέχουν νευροδιαβιβαστικές ουσίες (x 56.000)

24

4.2.2 Χαρακτηριστικά των Νεύρων• Στο περιφερικό νευρικό σύστημα οι νευρικές ίνες συγκεντρώνονται σε δεμάτια για να σχηματίσουν τα νεύρα

• Οι νευράξονες συνδέονται μεταξύ τους με συνδετικό ιστό σχηματίζοντας ανατομικά καθορισμένους νευρικούς κλάδους

• Οι νευράξονες μπορεί να είναι αισθητικοί ή κινητικοί / εμμύελοι ή αμύελοι

• Σε ένα νευρικό κλάδο υπάρχουν 3 τύποι συνδετικού ιστού

- Επινεύριο- Περινεύριο- Ενδονεύριο

25

Νεύρα (συν.)

Επινεύριο- Εξωτερικό έλυτρο του χαλαρού ινωκολλαγονώδους ιστού που ενώνει τις νευρικές δεσμίδες μεταξύ τους, έτσι ώστε να σχηματιστεί ο νευρικός κλάδος- Περιέχει επίσης λιπώδη ιστό καθώς και την κύρια αρτηρία που αιματώνει το νεύρο

Περινεύριο- Περιβάλλει ομάδες από νευράξονες που σχηματίζουν μικρές δεσμίδες

26

Νεύρα (συν.)

Ενδονεύριο- Περιβάλλει το νευράξονα και το συνοδό κύτταρο Swann, καθώς και τα τριχοειδή αγγεία - Επιμήκεις προσανατολισμένες ίνες κολλαγόνου & εξωκυττάρια ουσία πλούσια σε γλυκοζαμινογλυκάνες & διάσπαρτες ινοβλάστες

Σημ. Οι πυρήνες των ινοβλαστών είναι δύσκολο να διακριθούν από τους πυρήνες των κυττάρων του Swann

27

Τομή νεύρου

ΠερινεύριοΕνδονεύριο Επινεύριο

Κύτταρο του SwannΜυελίνη

Κινητικόςνευρώνας

Αισθητικός νευρώνας

∆έρμα

Νωτιαίος μυελός

Κυτταρικό σώμα απόΚινητικό νευρώνα

23

1

1. Αισθητικό γάγγλιο2. Ραχιακή (πίσω) ρίζα3. Κοιλιακή πρόσθια ρίζα

28

4.2.3 Γάγγλια• Περιφερειακή συσσώρευση που περιλαμβάνει νευρικά κυτταρικά σώματα με τους προσαγωγούς & τους απαγωγούς νευράξονες, όπως και στηρικτικά κύτταρα (δορυφορικά & κύτταρα του Swann), καθώς και χαλαρό συνδετικό ιστό

• Μπορεί να είναι αισθητικά ή να περιέχουν τα κυτταρικά σώματα των αυτόνομων νευρικών ινών (όπως τα συμπαθητικά ή τα παρασυμπαθητικά γάγγλια)

29

Νευρική ίναΠυρήνας νευρογλοιακού κυττάρουΝευρώνας Νευρικές ίνες

Φαιά ουσία Λευκή ουσίαΕγκάρσια τομή του νωτιαίου μυελού

30

Τομή παρεγγεφαλίδας. Κάθε λοβίο περιέχει ένα κέντρο από λευκή ουσίακαι 3 στιβάδες από φαιά ουσία:

1. Μοριακή στιβάδα2. Στιβάδα των κυττάρων του Purkinje3. Κοκκιώδης στιβάδα

Φαιά ουσία

1

2

3

Λευκήουσία

31

KP: Κύτταρα του Purkinje (μεγάλοι νευρώνες με έναμικρό νευράξονα στον ένα πόλο και ένα πολύπλοκο σύστημα ∆ενδριτικών αποφυάδων στον άλλο)