ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ –

ΘΡΑΚΗΣ

ΦΑΣΗ Γ’ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ

ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2007

2

Περιεχόμενα

Περιεχόμενα.................................................................................................................21. Ανάλυση Τουριστικής Αγοράς..................................................................................3

1.1 O τουρισμός σήμερα...........................................................................................31.2 Διεθνείς Τάσεις του τουρισμού............................................................................4

2. Ανάλυση Αγοράς Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού.............................................62.1 Διεθνείς Τάσεις στις Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού......................................62.2 Γενικά συμπεράσματα από την έρευνα του WTO για το έτος Οικοτουρισμού 2002..........................................................................................................................7

2.2.1 Η αγορά της Γερμανίας................................................................................82.2.2 Η αγορά της Μ. Βρετανίας.........................................................................132.2.3 Η αγορά της Γαλλίας..................................................................................172.2.4 Η αγορά της Ιταλίας....................................................................................192.2.5 Η αγορά των ΗΠΑ......................................................................................20

2.3 Προφίλ Τουρίστα Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού......................................223. Μελέτη Ανταγωνισμού (Case Studies)...................................................................24

3.1 Ανταγωνιστικοί προορισμοί εντός Ελλάδας......................................................253.3 Ανταγωνιστικοί προορισμοί Διεθνώς................................................................27

3.4 Συμπεράσματα..............................................................................................284. Ιεράρχηση Αγορών.................................................................................................29

4.1 Διερεύνηση της Τουριστικής Ζήτησης...............................................................294.2 Αγορές του εξωτερικού.....................................................................................314.3 Αγορές του εσωτερικού.....................................................................................31

5. Στρατηγική Μάρκετινγκ...........................................................................................365.1 Στρατηγική Τοποθέτηση (positioning)...............................................................365.2 Στρατηγικές Κατευθύνσεις για την προώθηση του τουριστικού προϊόντος......37

5.2.1 Δημιουργία «Περιφερειακού Οργανισμού Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού».........................................................................................................385.2.2 Ηλεκτρονικό Εμπόριο (e-commerce).........................................................405.2.3 Δίκτυο Τοπικών Κέντρων Πληροφόρησης Επισκεπτών (Visitors Information Center).............................................................................................42

6. Μίγμα Ενεργειών Μάρκετινγκ.................................................................................446.1 Ανάπτυξη προϊόντος.........................................................................................446.2 Προώθηση Προϊόντος.......................................................................................456.4 Δίκτυα Διανομής...............................................................................................46

7. Πενταετής Προγραμματισμός Μάρκετινγκ.............................................................47

3

1. Ανάλυση Τουριστικής Αγοράς

1.1 O τουρισμός σήμερα

Είναι δεδομένη, εδώ και αρκετές δεκαετίες, η σημασία του τουρισμού διεθνώς

ο οποίος έχει εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους τομείς

κοινωνικοοικονομικής δραστηριότητας και αυξάνεται με σταθερό ετήσιο ρυθμό

4-5% κατά μέσο όρο, τα τελευταία πενήντα χρόνια. Με τα πλέον πρόσφατα

στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (WTO) το 2004,

καταγράφηκαν 763 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις που αντιστοιχούσαν σε

εισπράξεις 501 δις ευρώ. Μέχρι το 2020 ο WTO προβλέπει ότι οι διεθνείς

αφίξεις παγκοσμίως θα αυξηθούν στα 1, 6 δις και θα αντιστοιχούν σε 1,7 τρις

ευρώ. Για τον εσωτερικό τουρισμό δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, σύμφωνα

όμως με τις εκτιμήσεις του WTO, υπολογίζεται ότι είναι δεκαπλάσιος του

εξωτερικού τουρισμού, σε παγκόσμιο επίπεδο. Συνεπώς, είναι προφανές ότι

η βιομηχανία του τουρισμού είναι και θα συνεχίσει, τουλάχιστον για τα

επόμενα 20 χρόνια, να είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η έννοια του τουρισμού περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο τα ταξίδια διακοπών

(52%), τα επαγγελματικά ταξίδια (16%) και ταξίδια για διάφορους άλλους

λόγους, όπως υγείας, θρησκευτικούς, επισκέψεις σε φίλους ή συγγενείς

(24%). Η συντριπτική πλειοψηφία (περίπου 70%) των διεθνών τουριστών

είναι ταξιδιώτες μικρών και μεσαίων αποστάσεων. Αυτό σημαίνει ότι

ταξιδεύουν εντός της ευρύτερης περιοχής τους.

Ειδικότερα για την ευρύτερη περιοχή μας, η Ευρώπη είναι ο πρώτος σε

προτίμηση τουριστικός προορισμός παγκοσμίως. Από το σύνολο των διεθνών

αφίξεων το 2004, η Ευρώπη δέχεται το 55% αυτών με 416,4 εκατομμύρια

που αντιστοιχούν σε 262,6 δις ευρώ με κυριότερο πρωταγωνιστή τους

προορισμούς της Μεσογείου που σημείωσαν 150,9 εκατομμύρια αφίξεις που

αντιστοιχούν σε 106,9 δις ευρώ.

4

1.2 Διεθνείς Τάσεις του τουρισμού

Ο εσωτερικός και διεθνής τουρισμός επεκτείνεται ραγδαία σε όλο τον κόσμο

και ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες και σε νέους προορισμούς με

διαφοροποιημένο τουριστικό προϊόν. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που

επηρεάζουν τις τάσεις του τουρισμού, τους οποίους οι τοπικές αρχές των

τουριστικών προορισμών θα πρέπει να γνωρίζουν. Σύμφωνα και με τις

εκτιμήσεις του WTO διαγράφονται δύο σημαντικές τάσεις, μια με ποσοτικά και

μια με ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Η πρώτη καταγράφει τη συνεχή αριθμητική αύξηση των τουριστών με το

επακόλουθο της υπερσυγκέντρωσης πληθυσμού και τον κορεσμό των

φυσικών πόρων του προορισμού που επισκέπτονται. Παράλληλα, η δεύτερη

σημειώνει την ολοένα και μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση των ίδιων των

τουριστών για -φιλικά προς το περιβάλλον- οργανωμένους προορισμούς με

μεγαλύτερες απαιτήσεις ως προς την καθαριότητα, την ασφάλεια και την

ποιότητα των υπηρεσιών που τους παρέχονται.

Είναι απαραίτητο οι τοπικές αρχές να κατανοήσουν τις κυριότερες διεθνείς

τάσεις στον τουρισμό για να σχεδιάσουν πρόγραμμα τουριστικής ανάπτυξης

που θα ανταποκρίνεται στις παρούσες και μελλοντικές προσδοκίες των

τουριστών και παράλληλα να επιτυγχάνουν βιωσιμότητα του τουριστικού τους

τομέα.

Οι κυριότερες ποιοτικές τάσεις στον τουρισμό περιλαμβάνουν:

Όλο και περισσότεροι τουρίστες αναζητούν νέους προορισμούς και νέα

τουριστικά προϊόντα, δίνοντας την ευκαιρία για ανάπτυξη νέων

τουριστικών περιοχών καθώς και για βελτίωση και επέκταση των

υπαρχόντων.

Ενώ έχει αυξηθεί η ετήσια συχνότητα ταξιδιών έχει μειωθεί η διάρκεια

των διακοπών. Αυτό έχει ως συνέπεια να αναπτυχθούν περισσότεροι

τουριστικοί προορισμοί και να προσφέρονται περισσότερες τουριστικές

υπηρεσίες και προϊόντα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου

εξομαλύνοντας την εποχικότητα.

5

Όλο και περισσότεροι τουρίστες επιθυμούν να συμμετέχουν στην

ψυχαγωγία σε σπορ και δραστηριότητες περιπέτειας και να γνωρίσουν

την ιστορία, την κουλτούρα και το φυσικό περιβάλλον της περιοχής

που επισκέπτονται εξαιτίας του ότι είναι περισσότερο σωματικά και

διανοητικά δραστήριοι από τα προηγούμενα χρόνια.

Όλο και περισσότεροι τουρίστες είναι πλέον ευαισθητοποιημένοι σε

περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα με αποτέλεσμα να αναζητούν

καλά οργανωμένους και λιγότερο μολυσμένους προορισμούς,

απορρίπτοντας αυτούς που παρουσιάζουν κακή διαχείριση των

αντίστοιχων προβλημάτων.

Κατ’ επέκταση, όλο και περισσότεροι προορισμοί υιοθετούν

προγράμματα οργάνωσης και διαχείρισης περιβαλλοντικών και

κοινωνικο–πολιτιστικών θεμάτων, με στόχο την παροχή υψηλής

ποιότητας τουρισμού που δεν δημιουργεί προβλήματα στο περιβάλλον

και την κοινωνία και βελτιστοποιεί τα οικονομικά οφέλη της περιοχής

και των κατοίκων της.

Σημειώνεται σημαντική τάση ανάπτυξης τουρισμού σε περιοχές

φυσικού κάλλους, ιστορικών μνημείων και πολιτισμού με στόχο τη

διατήρηση και βιώσιμη ανάπτυξή τους. Ο τουρισμός Υπαίθρου, ο

Οικοτουρισμός και ο Αγροτουρισμός αναπτύσσονται σε πολλές

περιοχές με σκοπό την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό είναι

ιδιαίτερα σημαντικό σε περιοχές με περιορισμένους πόρους για την

εκτέλεση τέτοιων προγραμμάτων.

Ο τουρισμός Καταγωγής (roots tourism), που αφορά στα ταξίδια στον

τόπο καταγωγής των προγόνων, γίνεται σημαντικός για πολλές

περιοχές. Ο Φυσιολατρικός, Πολιτιστικός και Τουρισμός Περιπέτειας,

είναι μορφές ραγδαίας ανάπτυξης καθώς και ο Θρησκευτικός

τουρισμός, που παραμένει σημαντική μορφή τουρισμού.

Όλο και περισσότεροι τουρίστες ενδιαφέρονται για την διατήρηση και

βελτίωση της υγείας τους με αποτέλεσμα την ανάπτυξη των

τουριστικών κέντρων υγείας και αναζωογόνησης. Επίσης υπάρχει

ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για παραδοσιακές θεραπευτικές

μεθόδους που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για ταξίδια υγείας ειδικού

ενδιαφέροντος.

Ο Επαγγελματικός και Συνεδριακός τουρισμός και τα ταξίδια κινήτρων

θα συνεχίσουν να επεκτείνονται προσφέροντας πολλαπλά οφέλη

στους τουριστικούς προορισμούς. Πολλά άτομα που ταξιδεύουν για

6

επαγγελματικούς λόγους ή συμμετέχουν σε συνέδρια, αφιερώνουν

κάποιο κομμάτι από τη διάρκεια του ταξιδιού τους σε τουρισμό

αναψυχής.

Αυξάνεται ο αριθμός των ηλικιωμένων τουριστών αν και οι νεότερες

ηλικίες διατηρούν το προβάδισμα στον αριθμό ταξιδιών ανά έτος.

Επίσης, περισσότερα άτομα με αναπηρία (ΑΜΕΑ) ταξιδεύουν σαν

τουρίστες αφού πολλές τουριστικές υπηρεσίες και προϊόντα είναι ειδικά

σχεδιασμένες για αυτούς.

Οι τουρίστες έχουν γίνει πιο έμπειροι και περισσότερο γνώστες των

ταξιδιωτικών τους αναγκών και αποζητούν καλύτερης ποιότητας

θεάματα, προϊόντα και υπηρεσίες καθώς και καλύτερη σχέση κόστους

– απόδοσης (value for money) των χρημάτων που ξοδεύουν.

Η τουριστική βιομηχανία αναπτύσσει εντυπωσιακά τη χρήση της νέας

τεχνολογίας, ειδικότερα σε τομείς όπως οι ηλεκτρονικές κρατήσεις και

το μάρκετινγκ (e-booking, e-marketing). Για παράδειγμα το Διαδίκτυο,

εξελίσσεται σε σημαντικό εργαλείο πληροφόρησης και μάρκετινγκ.

2. Ανάλυση Αγοράς Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού

2.1 Διεθνείς Τάσεις στις Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού

Διεθνώς, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία για τις τάσεις στην αγορά των

εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Με την ευκαιρία όμως της ανακήρυξης από

τα Ηνωμένα Έθνη του 2002 ως Διεθνές Έτος Οικοτουρισμού, ο WTO

οργάνωσε μια έρευνα με σκοπό την διερεύνηση της αγοράς του

Οικοτουρισμού σε εφτά χώρες, (Γερμανία, Μ. Βρετανία, ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία,

Ισπανία και Καναδάς) οι οποίες συνθέτουν και τις αγορές με το μεγαλύτερο

μερίδιο στο σύνολο του εξερχόμενου τουρισμού.

Οι έρευνες αυτές αναλύουν και αξιολογούν, σε κάθε μία από τις

προαναφερθείσες χώρες, την ανάπτυξη των ήπιων μορφών εναλλακτικού

τουρισμού (τουρισμού στην φύση, οικοτουρισμού), των μεγεθών τους, των

χαρακτηριστικών τους, του ρόλου των διαφορετικών συντελεστών μάρκετινγκ,

7

των τυπολογιών προϊόντων και των γενικών μεθόδων μάρκετινγκ και

επικοινωνίας που χρησιμοποιούνται σε αυτές τις αγορές.

2.2 Γενικά συμπεράσματα από την έρευνα του WTO για το έτος Οικοτουρισμού 2002

Πριν αναφέρουμε τα συμπεράσματα θα θέλαμε να επαναλάβουμε ότι είναι η

πρώτη φορά που διεξάγεται έρευνα πάνω σε αυτό το θέμα και τα

αποτελέσματα τους χρησιμοποιούνται σαν γενικές τάσεις παρά σαν απόλυτα

συμπεράσματα. Έτσι και στην παρούσα μελέτη θα τις θεωρήσουμε

γενικότερες τάσεις των εναλλακτικών μορφών τουρισμού και κατά συνέπεια

και του Αγροτουρισμού.

o Η χρήση του όρου «οικοτουρισμός» στο μάρκετινγκ και στην

επικοινωνία της αγοράς και στην χρήση από τους ταξιδιωτικούς

οργανισμούς είναι σχετικά περιορισμένη. Φαίνεται ότι αυτός ο όρος

δεν είναι ενταγμένος ακόμα στις στρατηγικές μάρκετινγκ του τουρισμού

στη φύση.

o Παρομοίως, το κομμάτι της αγοράς που μοιάζει περισσότερο με την

έννοια του οικοτουρισμού, αντιπροσωπεύει ένα σχετικά μικρό μερίδιο

της συνολικής αγοράς του τουρισμού, μια παρατήρηση που

εκπορεύεται από το περιορισμένο εύρος των ταξιδιωτικών οργανισμών

που αποτελούν αυτό το τμήμα της αγοράς και του μικρού αριθμού

τουριστών που εξυπηρετούν.

o Αντιθέτως, οι ίδιοι οι ταξιδιωτικοί οργανισμοί (tour operators)

πιστεύουν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης του οικοτουρισμού μπορεί να

ξεπεράσει το 4-5% το χρόνο. Επιπλέον, αυτή η ανάπτυξη φαίνεται να

εδραιώνεται γενικά χωρίς άμεση συνάρτηση με συγκεκριμένο

γεωγραφικό προορισμό. Θεωρητικά, κανένας προορισμός

οικοτουρισμού δεν φαίνεται να έχει το προβάδισμα παρόλο που ο

καθένας έχει αναπτύξει συγκεκριμένα αρκετές αντίστοιχες υπηρεσίες.

8

o Οι έρευνες που διενεργήθηκαν κατέδειξαν ότι ο ενθουσιασμός για τον

φυσιολατρικό τουρισμό αναπτύσσεται σταθερά μαζί με την επιθυμία

για γνωριμία με τις τοπικές κοινότητες και την ανακάλυψη των

διαφορετικών όψεων της τοπικής κουλτούρας (γαστρονομία,

χειροτεχνία, ήθη, έθιμα κλπ.)

o Σύμφωνα με τους tour operators, το κοινό του οικοτουρισμού είναι

κυρίως άτομα από υψηλά κοινωνικά στρώματα με σχετικά υψηλό

επίπεδο εκπαίδευσης, ηλικίας άνω των 35 ετών με τις γυναίκες να

υπερτερούν ελαφρώς έναντι των αντρών.

o Επίσης, οι μελέτες έδειξαν ότι η περιβαλλοντολογική ευαισθητοποίηση,

αν και σε πρώιμο στάδιο, αναπτύσσεται ξεκάθαρα.

2.2.1 Η αγορά της Γερμανίας

Αναφορικά με την εν γένει ταξιδιωτική συμπεριφορά των Γερμανών, για τα

επόμενα δέκα χρόνια αναμένεται να μην σημειωθεί αύξηση του τουριστικού

ρεύματος προς το εξωτερικό αλλά «ανακατανομή» ανάμεσα στους διάφορους

προορισμούς. Αυτό αναφέρεται κυρίως για τους προορισμούς της Ευρώπης

και ειδικότερα για την Μεσόγειο, το οποίο δίνει μια σημαντική ευκαιρία στην

Ελλάδα και τις επιμέρους Περιφέρειες να διεκδικήσουν ένα μεγαλύτερο

κομμάτι από την αγορά της Γερμανίας.

Η στόχευση συγκεκριμένων τμημάτων της αγοράς με την ανάπτυξη

συγκεκριμένων τουριστικών προϊόντων είναι μια στρατηγική καθοριστικής

σημασίας για το σύνολο της τουριστικής αγοράς της Γερμανίας, που σημαίνει

ότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού θα πρέπει να αναπτύξουν

επαγγελματικές ενέργειες μάρκετινγκ.

9

Η φύση και το περιβάλλον με την ευρεία έννοια των όρων είναι ελκυστικές

στο 59% της γερμανικής αγοράς, δηλαδή σε περίπου 28,7 εκατομμύρια

τουρίστες. Από αυτούς το 30% ,(δηλαδή περίπου 14,5 εκατομμύρια), έχουν

γενικά ενδιαφέρον για τον τουρισμό στην φύση με την έννοια που αναφέραμε

παραπάνω.

Στοιχεία για το μέγεθος της αγοράς του αγροτουρισμού / οικοτουρισμού δεν

υπάρχουν. Σαν σημείο αναφοράς όμως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η

έρευνα που πραγματοποιήθηκε στους επισκέπτες δύο τουριστικών εκθέσεων

στην Γερμανία (Heidelberg Reisepavillon και ITB Berlin), στις οποίες

καταγράφηκαν ποσοστά από 6,4% έως 22,4% που ανέφεραν σαν κύριο λόγο

επιλογής προορισμού διακοπών «την εμπειρία της φύσης σε αγνό

περιβάλλον». Συνεπώς σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία υπολογίζεται ότι η

αγορά του αγροτουρισμού / οικοτουρισμού στην Γερμανία είναι μεταξύ 0,9 και

3,2 εκατομμυρίων ταξιδιωτών. Επισημαίνουμε ότι αυτή η υπόθεση δεν μπορεί

να χρησιμοποιηθεί για βάσιμο υπολογισμό παρά μόνο σαν χονδρική

προσέγγιση. Αν και δεν είναι εφικτό να εκφραστεί ως ποσοστό, οι tour

operators αναμένουν η αγορά αυτή να σημειώσει μια σχετική αύξηση τα

επόμενα χρόνια.

Πίνακας 1: Εκτίμηση γερμανικής αγοράς Αγροτουρισμού / Οικοτουρισμού

Συνολικός πληθυσμός Γερμανίας 82,2 εκ

Πληθυσμός άνω των 14 ετών 63,8 εκ.

Σύνολο αγοράς τουρισμού 48,4 εκ. (75,9%)

Δυνατότητες αγοράς τουρισμού στη φύση

(εκτίμηση 2000 με στοιχεία από 1992)

28,7 εκ.

(59,3%)

Δυνατότητες αγοράς αγρο / οικοτουρισμού

(εκτιμήσεις από αγορά φυσιολατρικού τουρ.)

14,5 εκ

(~30%)

0.9 εκ. (6,4%)

10

Εκτίμηση εύρους Γερμανικής αγοράς από έρευνα

στις εκθέσεις Heidelberg Reisepavillon και ITB

Berlin

3,2 εκ. (22,4%)

Πηγή: WTO, Market Intelligence and Promotion Section, 2000

Το πρωτεύον κοινό-στόχος είναι μεταξύ 30-59 ετών με υψηλό

μορφωτικό και εισοδηματικό επίπεδο. Οι γυναίκες και οι εκπαιδευτικοί,

σύμφωνα με την έρευνα των tour operators, παρουσιάζουν υψηλότερα

ποσοστά.

Η διάρκεια των διακοπών τους είναι για περίπου 2 εβδομάδες, για

προορισμούς εντός Ευρώπης.

Όσον αφορά την δαπάνη ανά ταξίδι, δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για

το σύνολο των χρημάτων που ξοδεύουν κατά τη διάρκεια της

παραμονής στους στον προορισμό, αλλά μόνο για το κόστος των

πακέτων που αγοράζουν από τους tour operators. Έτσι για τους

προορισμούς εντός Ευρώπης, οι τιμές διαμορφώνονται ανάλογα με τη

διάρκεια του ταξιδιού, την απόσταση και τα απαιτούμενα μεταφορικά

μέσα για την μεταφορά στον τελικό προορισμό. Συγκεκριμένα, η τιμές

κυμαίνονται από:€ 500 – 850 (ελάχιστες) με € 1,000 – 2,000 (μέγιστες).

Μικρές, οικογενειακές ξενοδοχειακές μονάδες, τοπική κουζίνα,

ασυνόδευτες περιηγήσεις και ζεστή αίσθηση φιλοξενίας είναι οι

σημαντικότερες προσδοκίες τους και κατά συνέπεια οι παράγοντες

επιτυχίας των διακοπών οικοτουρισμού.

Μεγάλο ποσοστό των ερωτώμενων στην έρευνα επιθυμούν τα ταξίδια

αγροτουρισμού / οικοτουρισμού να περιλαμβάνουν και άλλες

δραστηριότητες όπως καλλιτεχνικές, αθλητικές κλπ.

Τα προϊόντα οικοτουρισμού που προσφέρουν οι tour operators

περιλαμβάνουν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό δραστηριότητες όπως,

11

περιήγηση / ορειβασία (trekking/ hiking), ακολουθούν οι εκδρομές

περιπέτειας (safaris / expeditions) και σε πολύ μικρότερο βαθμό η

ποδηλασία βουνού (mountain bike). Τον κατάλογο συμπληρώνουν

δραστηριότητες όπως κανό (canoe tours), ορνιθολογικές και

βοτανολογικές εκδρομές (ornithological and botanical excursions),

παρατήρηση δελφινιών / φαλαινών (dolphin / whale watching) και

πολιτιστικού χαρακτήρα εκδρομές (cultural trips).

Από την πλευρά των καταναλωτών τα καθαρά οικοτουριστικά πακέτα

διακοπών, όπου κυριαρχεί απόλυτα η απλή επαφή με την φύση, δεν

πουλάνε τόσο καλά όσο τα πιο σύνθετα προγράμματα που

περιλαμβάνουν αθλητικές δραστηριότητες ή πολιτιστικά δρώμενα.

Σχεδόν όλοι οι tour operators επισημαίνουν ότι ο επιθυμητός ή ο

ιδανικός αριθμός των συμμετεχόντων στα προγράμματά τους πρέπει

να είναι σχετικά μικρός. Κατ’ ελάχιστο 6-10 άτομα και 11-15 άτομα το

μέγιστο. Θεωρούν σημαντικό οι ομάδες (groups) να μην είναι πολύ

μεγάλες ώστε να μπορούν να εξυπηρετούν τον καθένα ξεχωριστά.

«Μικρές περιηγητικές ομάδες είναι σίγουρα πιο αποδεκτές από τον

τοπικό πληθυσμό, σε αντίθεση με τα μεγάλα πολύβουα γκρουπ

τουριστών»

Αναφορά από Hauser Reisen

«Με μικρά γκρουπ απολαμβάνεις την μοναδική εμπειρία σε μια χαλαρή

ατμόσφαιρα με την δυνατότητα να διαμορφώσεις τις διακοπές σου

σύμφωνα με τις προσωπικές σου εκτιμήσεις»

Αναφορά από Chamaelon Reisen

Οι προτιμήσεις των καταναλωτών αναφορικά με τον τρόπο κράτησης

είναι αυτόνομα και όχι μέσω τουριστικού γραφείου. Αυτό όμως μπορεί

να αλλάξει προς όφελος των τουριστικών γραφείων επειδή δεν έχουν

εκμεταλλευτεί ακόμα σε ικανοποιητικό βαθμό τη συγκεκριμένη αγορά.

12

Τα εξειδικευμένα τουριστικά γραφεία οικοτουρισμού προσφέρουν

προορισμούς σε όλο τον κόσμο. Οι καταναλωτές όμως προτιμούν τους

Ευρωπαϊκούς προορισμούς κατά 50%. Ειδικότερα τα συγκεκριμένα

τουριστικά γραφεία περιλαμβάνουν πολλούς προορισμούς στην

Ελλάδα – τους περισσότερους μετά την Γαλλία – και ιδιαίτερα στην

Κρήτη και την Κέρκυρα. Αν και δεν είναι δυνατόν να ελεγχθεί με

ακρίβεια ο βαθμός που η προσφορά ανταποκρίνεται στις επιλογές των

καταναλωτών –κυρίως λόγω των αυτόνομων/ προσωπικών

κρατήσεων– οι ερωτήσεις της έρευνας για τους πιο δημοφιλής

προορισμούς έφεραν την Ελλάδα στην 3η θέση ανάμεσα σε 29

προορισμούς σε όλη την Ευρώπη. Η προτίμηση αυτή για την Ελλάδα

θεωρείται φυσιολογική αφού οι προτιμήσεις των Γερμανών για

προορισμούς οικοτουρισμού δεν διαφέρουν από τις προτιμήσεις τους

για οποιοδήποτε άλλη μορφή τουρισμού, όπου η χώρα μας επίσης

κατέχει υψηλή θέση προτίμησης.

Τουλάχιστον 122 ταξιδιωτικά γραφεία (tour operators) εξειδικεύονται

στον οικοτουρισμό, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 6-8% του συνόλου

των tour operators της χώρας και είναι στην πλειονότητα τους μικρά ή

πολύ μικρά. Το μερίδιο των πακέτων οικοτουρισμού είναι μικρότερο

από το 1% του συνόλου των ταξιδιωτικών πακέτων που πωλούνται

στην Γερμανία.

Οι τιμές των πακέτων οικοτουρισμού είναι υψηλότερες από τις

αντίστοιχες των ταξιδιωτικών πακέτων μαζικού τουρισμού, παράγοντας

που μπορεί να κάνει αυτό το μικρό τμήμα της αγοράς οικονομικά

ενδιαφέρον για τους tour operators.

Το μέγεθος της δυνητικής αγοράς οικοτουρισμού στην Γερμανία και ο

μικρός βαθμός πραγματοποιηθέντων ταξιδιών (λιγότερο από το 20%,

μαζί με τις αυτόνομες κρατήσεις) μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι

υπάρχει μεγάλο περιθώριο για νέα ελκυστικά τουριστικά προϊόντα

οικοτουρισμού.

13

Η μελέτη καταλήγει σε παρατηρήσεις και προτάσεις για την ανάπτυξη του

οικοτουρισμού στην γερμανική αγορά, που αναφέρουν τα παρακάτω:

Οι πολλοί και μικροί tour operators οικοτουρισμού στην Γερμανία,

χρειάζονται υποστήριξη μάρκετινγκ για να προωθήσουν καλύτερα το

τουριστικό τους προϊόν. Μία ολοκληρωμένη και καλά σχεδιασμένη

Διαδικτυακή Πλατφόρμα (internet platform) που θα παρουσιάζει τις

προσφορές και τα πακέτα οικοτουρισμού με τη συνεργασία εθνικών ή

περιφερειακών οργανισμών τουρισμού, θα ήταν σημαντική βοήθεια για

αυτούς.

Οι αγορές του οικοτουρισμού και αγροτουρισμού έχουν αναπτύξει σε

πολύ μικρό βαθμό την δυναμική τους. Για την σωστή ανάπτυξή τους

χρειάζεται εξειδικευμένη έρευνα αγοράς των καταναλωτών για να

συλλεχθούν πολύτιμα στοιχεία όπως η δυναμικότητα της αγοράς, οι

προτιμητέοι τουριστικοί προορισμοί, το κοινό-στόχος και οι προσδοκίες

του, η εκτιμώμενη δαπάνη κ.ά.

Ο συνδυασμός των δραστηριοτήτων οικοτουρισμού με «συμβατικά»

τουριστικά πακέτα διακοπών για την προσέλκυση περισσότερων

καταναλωτών αλλά και για την ανάπτυξη των περιοχών προορισμού.

Συνεργασία των tour operators με τις τοπικές αρχές των προορισμών,

τις κοινότητες και τους τοπικούς φορείς κλπ. για την διατήρηση και

βελτιστοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος στα πλαίσια της Βιώσιμης

Τουριστικής Ανάπτυξης.

2.2.2 Η αγορά της Μ. Βρετανίας

Η τουριστική αγορά της Βρετανίας είναι ιδιαίτερα σημαντική. Το 2003 ο

αριθμός των Βρετανών που ταξίδεψαν εκτός της χώρας ανήλθε στα 27,5

εκατομμύρια. Από αυτούς τα 14 εκατομμύρια ανήκαν σε οργανωμένα πακέτα

διακοπών, αντιστοιχώντας στο 51% των διακοπών στο εξωτερικό με διάρκεια

4ημέρες και περισσότερο. Η συνολική δαπάνη για τον τουρισμό στο

14

εξωτερικό ανήλθε στα € 25 δις. Το 83% των βρετανών τουριστών ταξίδεψε

στην Ευρώπη, με την Ελλάδα να βρίσκεται στην δεύτερη θέση στις

προτιμήσεις τους, μετά την Ισπανία.

Υπάρχει αποδοχή κατά 95% του όρου του oικοτουρισμού όπως τον έχει

προσδιορίσει o WTO. Όμως μόνο το 12% των ερωτώμενων στην έρευνα tour

operators δήλωσε ότι αναφέρει τις βασικές έννοιες στο πληροφοριακό υλικό

που εκδίδει. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι από τις 200 επιχειρήσεις που

προσφέρουν τουρισμό στην φύση μόνο το 3,5% αναφέρει τον όρο

οικοτουρισμός, το 7,5% χρησιμοποιεί τον όρο υπεύθυνος τουρισμός

(responsible tourism), το 11% τον όρο βιώσιμος τουρισμός (sustainable

tourism) και το 12% τον όρο περιβαλλοντικός τουρισμός (environmental

tourism).

Επίσης από τη μελέτη προκύπτει ότι:

Οι Βρετανοί τουρίστες είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περίπου 5%

παραπάνω στις υπηρεσίες που αγοράζουν για να εξασφαλίσουν την

Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη των προορισμών που επισκέπτονται.

Οι Βρετανοί τουρίστες εκτιμούν ιδιαίτερα την ύπαρξη πλούσιου

πληροφοριακού υλικού για την περιοχή, την δυνατότητα γνωριμίας με

τους ντόπιους, τα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και την

δεοντολογική συμπεριφορά των επιχειρήσεων, ως βασικούς

παράγοντες για την επιλογή του τουριστικού προορισμού τους.

Η έρευνα που διενεργήθηκε στα πλαίσια της μελέτης του WTO, στους

tour operators, αναφέρει ότι το 26% επέλεξε τον τόπο προορισμού του

από την επιθυμία να επισκεφθεί διαφορετικά φυσικά και οικιστικά

τοπία, να γνωρίσει περισσότερα για άλλους πολιτισμούς, να

παρατηρήσει άγρια ζώα και να έρθει σε επαφή με τη φύση ή να βιώσει

την περιπέτεια σε ένα φυσικό περιβάλλον.

15

Επιπλέον η πλειονότητα αναφέρει ότι αναμένουν οι αγορές του

φυσιολατρικού τουρισμού και του οικοτουρισμού να αναπτυχθούν με

δεδομένο ότι την τελευταία πενταετία τα αντίστοιχα νούμερα έχουν

αυξηθεί. Πάντως, ο τουρισμός στην φύση παραμένει ένα μικρό τμήμα

της αγοράς του τουρισμού.

Στην ερώτηση για τον τρόπο κρατήσεων των διακοπών τους, οι

οικοτουρίστες εμφανίζονται να προτιμούν περισσότερο (67%) τον

ταξιδιωτικό τους πράκτορα και λιγότερο (18%) τους tour operators.

Βεβαίως, πρέπει να επισημάνουμε ξανά ότι η έρευνα δεν περιελάμβανε

αυτούς που ταξίδεψαν ανεξάρτητα γιατί, αν και οι απ’ ευθείας

κρατήσεις μέσω διαδικτύου αντιπροσωπεύουν μόνο το 3%, ποσοστό

56% των ερωτώμενων έχει πρόσβαση στο internet και 69% από

αυτούς το χρησιμοποίησαν ως πηγή πληροφόρησης για τον τόπο του

προορισμού τους.

Η ηλικία του Βρετανού οικοτουρίστα είναι κατά μέσο όρο 35 ετών και

άνω, με περισσότερες τις γυναίκες και μεγαλύτερα ποσοστά ατόμων

υψηλού κοινωνικού επιπέδου.

Η πλειονότητα των οικοτουριστικών δραστηριοτήτων περιλαμβάνονται

σε πακέτα φυσιολατρικού τουρισμού. Η μέση διάρκεια διαμονής τους,

σε προορισμούς της Ευρώπης, που αναφέρεται από τους tour

operators είναι 3-14 ημέρες.

Από τα 200 ενημερωτικά και πληροφοριακά φυλλάδια που

εξετάσθηκαν, ποσοστό 30% αναφερόταν στα μικρού μεγέθους γκρουπ,

31% στη διατήρηση του περιβάλλοντος, 30% στην δημιουργία

οικονομικού οφέλους για την τοπική κοινωνία και 29% στην χρήση

τοπικών προϊόντων. Εντυπωσιακό είναι ότι σε ποσοστό 48%

παρουσιαζόταν ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας του ταξιδιού.

Τα σπουδαιότερα κανάλια μάρκετινγκ και επικοινωνίας στην Βρετανία

είναι η εμπειρία από φίλους και γνωστούς (word of mouth), η

διαφήμιση σε εξειδικευμένα περιοδικά και οι ενημερωτικές

16

μπροσούρες. Τα ταξιδιωτικά πρακτορεία, οι εκθέσεις και οι συγγενείς

θεωρούνται λιγότερο αποτελεσματικοί.

Η μελέτη του WTO συνιστά τα πιο αξιόπιστα κανάλια προώθησης και

πληροφόρησης των προορισμών του οικοτουρισμού:

Απ΄ ευθείας επαφή με τους tour operators της Βρετανίας που

εξειδικεύονται στα αντίστοιχα τμήματα τουρισμού είτε κατά γεωγραφική

περιοχή είτε κατά δραστηριότητα.

Απ’ ευθείας επαφή με τον αντιπρόσωπο των tour operators στην χώρα

προορισμού. Πολλές μεγάλες και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις,

ειδικότερα αυτές που δραστηριοποιούνται σε πολλές χώρες,

βασίζονται στον τοπικό αντιπρόσωπό τους για την επιλογή των

τουριστικών προορισμών.

Είναι χρήσιμο να ενημερώνονται οι συντάκτες ταξιδιωτικών βιβλίων και

οδηγών για τα νέα ή/ και βελτιωμένα προϊόντα και τις υπηρεσίες του

τουριστικού προϊόντος που προσφέρεται. Οι συντάκτες αυτοί

επηρεάζουν τους ανεξάρτητους και τους οργανωμένους τουρίστες,

καθώς και τους επαγγελματίες του χώρου.

Συμμετοχή στις δύο κύριες διεθνείς εκθέσεις τουρισμού (World Travel

Market – London και ITB – Berlin) που συνιστούν τις καλύτερες

ευκαιρίες να παρουσιαστεί το τουριστικό προϊόν μιας περιοχής στους

tour operators της Βρετανίας.

Συνεργασία με σημαντικούς φορείς της βρετανικής τουριστικής αγοράς

για τον οικοτουρισμό, όπως, The Association of Independent

Operators (AITO), Tourism Concern (The Community Tourism Guide),

Responsibletravel.com οι οποίοι προωθούν υπεύθυνα και στοχευμένα.

17

2.2.3 Η αγορά της Γαλλίας

Ο όρος του WTO είναι αποδεκτός στην Γαλλία από τους tour operators

που πιστεύουν στον διαχωρισμό της έννοιας του φυσιολατρικού

τουρισμού από τον οικοτουρισμό, με έμφαση στις ανθρώπινες και

ηθικές διαστάσεις των εννοιών.

Μικρός αριθμός tour operators χρησιμοποιεί τον όρο οικοτουρισμός

στα έντυπά του, προτιμώντας τον βιώσιμο (sustainable), υπεύθυνο

(responsible) και δίκαιο (fair) τουρισμό.

Αν και λίγοι tour operators έχουν υιοθετήσει μια οικοτουριστική

στρατηγική μάρκετινγκ, σταδιακά, κάνουν βήματα για την ενημέρωση

και την παρακίνηση των πελατών τους ως προς την διατήρηση του

φυσικού τοπίου και των τοπικών κοινοτήτων. Σχεδόν το σύνολο των

tour operators πιστεύει ότι ο φυσιολατρικός τουρισμός και ο

οικοτουρισμός θα συνεχίσει να αναπτύσσεται τα επόμενα χρόνια στην

γαλλική αγορά αλλά και στην δική τους επιχείρηση.

Τα μελλοντικά τους σχέδιά τους για τα μέτρα που πρέπει να αναπτύξουν

ώστε να προσεγγίσουν καλύτερα το κομμάτι του οικοτουρισμού

περιλαμβάνουν:

Καθιέρωση προτύπων (standards) για την παραγωγή και πιστοποίηση

των οικοτουριστικών προϊόντων, ώστε να τυποποιήσουν και να

ελέγχουν τη χρήση του όρου οικοτουρισμός.

Συνεργασία σε μια εθνική καμπάνια για τον οικοτουρισμό, ώστε να

προσεγγίσουν δυνητικούς πελάτες που ενδιαφέρονται για αντίστοιχα

ζητήματα.

Σύνταξη και διανομή κώδικα δεοντολογίας (ethics code) για τους

τουρίστες που επισκέπτονται οικοτουριστικούς προορισμούς.

18

Οι συμμετέχοντες στην έρευνα ανέφεραν ότι ο συνδυασμός της

παρατήρησης άγριων ζώων, η επαφή με το φυσικό περιβάλλον τη

χλωρίδα και την πανίδα και η γνωριμία με διαφορετικούς πολιτισμούς

και κουλτούρες, θεωρούνται οι βασική λόγοι στην επιλογή του τόπου

προορισμού τους.

Το προφίλ του Γάλλου οικοτουρίστα είναι ηλικίας 35 – 50 ετών, με τους

μισούς από αυτούς διευθυντικά στελέχη ή/και επαγγελματίες, με

περισσότερους από τους μισούς (55%) γυναίκες, μέσου-υψηλού

εισοδήματος, προερχόμενοι από επαρχιακές πόλεις.

Τα πακέτα που προσφέρουν οι tour operators αναφέρονται γενικά στα

οικοσυστήματα που προτείνουν, τις δραστηριότητες και τον

προγραμματισμό των επισκέψεων. Συνήθως προτείνουν συνδυασμό

δραστηριοτήτων, για παράδειγμα ανάβαση και επίσκεψη σε τοπική

αγορά και περιήγηση σε παραδοσιακό οικισμό. Οι οικοτουρίστες δεν

τείνουν να διαχωρίζονται μεταξύ κουλτούρας και φύσης όταν είναι σε

διακοπές και προτιμούν μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων με

δυνατότητα επιλογής.

Η διάρκεια των διακοπών τους, εντός Ευρώπης είναι κατά μέσο όρο 2

εβδομάδες. Αν και δεν παρατηρείται μεγάλη εποχικότητα, το καλοκαίρι

είναι η περισσότερο προτιμητέα εποχή, ακολουθούμενη από την

άνοιξη.

Τα τουριστικά προϊόντα που προσφέρονται χαρακτηρίζονται κυρίως

από δραστηριότητες όπως, η παρατήρηση άγριων ζώων, η περιήγηση

σε φυσικά τοπία και η επίσκεψη σε πολιτιστικά δρώμενα.

Αν και κυριαρχούν οι εσωτερικοί προορισμοί και οι χώρες πρώην

γαλλικών αποικιών, προορισμοί ιδιαίτερου φυσικού κάλλους

θεωρούνται η Αυστρία, η Ιρλανδία, η Ελβετία, η Ολλανδία και οι

Σκανδιναβικές χώρες, ενώ οι Μεσογειακές χώρες θεωρείται ότι έχουν

μεγάλη δυνατότητα ανάπτυξης.

19

Αναφορικά με την τιμή, αυτού του είδους τα ταξίδια συχνά κοστίζουν τα

ίδια αν όχι και λιγότερα από τις συμβατικές μορφές διακοπών, από την

άλλη τα καθαρά κόστη οικοτουρισμού αντιπροσωπεύουν πιο ακριβή

κλάση από όλες τις αντίστοιχες του φυσιολατρικού τουρισμού ή

διαφορετικά την ανώτερη (up market) των μη ειδικών μορφών

τουρισμού. Επιπλέον κόστη για την ενίσχυση προγραμμάτων

προστασίας των τόπων προορισμού μπορεί να έχουν αποθαρρυντικό

αποτέλεσμα στους καταναλωτές. Γενικά, υπάρχει μια σχετική αρμονία

ανάμεσα στο κόστος των διακοπών και την οικονομική κατάσταση των

Γάλλων που προτιμούν αυτού του είδους τις διακοπές.

2.2.4 Η αγορά της Ιταλίας

Ο όρος οικοτουρισμός στην Ιταλία ισχύει και χρησιμοποιείται στην αγορά από

τους tour operators. Αναφέρεται σε πολλούς καταλόγους και έντυπα

προώθησης, αν και χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο όρος Αγροτουρισμός

και «υπεύθυνος τουρισμός» (responsible tourism).

Ο οικοτουρισμός είναι μικρό αλλά αναπτυσσόμενο κομμάτι της

τουριστικής αγοράς, που ικανοποιεί τις προσδοκίες των τουριστών για

διακοπές με πλούσιο πολιτισμικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό

περιεχόμενο.

Η προσφορά τουριστικών πακέτων τουρισμού στη φύση και

οικοτουρισμού αναπτύσσεται από tour operators, πολλούς και μικρούς

και λίγους μεγάλους. Ένα ευρύ φάσμα από οργανισμούς

δραστηριοποιείται σε αυτό το τμήμα της αγοράς, Ενώσεις, Tour

Operators, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) και τελευταία και

«συμβατικοί» ταξιδιωτικοί οργανισμοί μεγάλης κλίμακας.

Το 2% από τη συνολική αγορά τουρισμού στην Ιταλία αφορά στον

οικοτουρισμό και τον οικολογικό τουρισμό.

20

2.2.5 Η αγορά των ΗΠΑ

Η αγορά των ΗΠΑ σε γενικές γραμμές συμφωνεί με τον όρο οικοτουρισμός

και τους αντίστοιχους όρους που έχει ορίσει ο WTO. Η έρευνα έδειξε ότι η

αγορά οικοτουρισμού είναι μικρότερη από ότι αναμενόταν αλλά αναπτύσσεται

με τους ίδιους ρυθμούς που αναπτύσσεται το σύνολο της τουριστικής αγοράς

των ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα, το 4% των τουριστών στις ΗΠΑ συμμετείχε σε

περιβαλλοντικές ή οικολογικές εκδρομές, με το ποσοστό αυτό να

εμφανίζεται μειωμένο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Οι διεθνείς προορισμοί (εκτός Καναδά) που προτιμούν οι Αμερικανοί

οικοτουρίστες είναι σε ποσοστό 25% το Μεξικό και έπονται σε μεγάλη

απόσταση η Αυστραλία, η Τζαμάικα, η Κόστα Ρίκα, η Βρετανία, το

Περού και η Νέα Ζηλανδία. Σε ερώτηση της έρευνας απάντησαν ότι θα

ήθελαν να επισκεφθούν την Κένυα, την Νέα Ζηλανδία, την Κόστα Ρίκα,

τη Νότιο Αφρική, την Χιλή, το Περού και την Αυστραλία.

Ξοδεύουν λιγότερο από τον συμβατικό τουρίστα. Η αναφερόμενη

δαπάνη ήταν $66 έναντι των $88 που ξοδεύει ο μέσος συμβατικός

τουρίστας.

Επίσης, δεν ισχύουν οι ηλικίες 35-54 ετών, που θεωρείται το κοινό του

οικοτουρισμού διεθνώς. Το 42% των Αμερικανών οικοτουριστών είναι

35-54 ετών, μικρότερο από το 49% που διαμορφώνει το συνολικό

ποσοστό των Αμερικανών που ταξιδεύει στο εξωτερικό, ενώ αντίθετα

το 34%των οικοτουριστών είναι ηλικίας 18-34 ετών, μεγαλύτερο από το

28% που διαμορφώνει το αντίστοιχο ποσοστό του συνολικού

ποσοστού. Το ίδιο ισχύει και για το κοινό ηλικίας 55+ (24%

οικοτουρίστες έναντι 23% επί του συνόλου).

Οι οικοτουρίστες θεωρούνται διεθνώς υψηλότερου εισοδήματος και

αυτό ισχύει και για τους Αμερικανούς επειδή τα ταξίδια στο εξωτερικό

21

είναι γενικά μια ακριβή δαπάνη. Συγκρινόμενοι όμως με το σύνολο των

Αμερικανών που ταξιδεύουν στο εξωτερικό φαίνεται ότι έχουν

μικρότερο ετήσιο εισόδημα ($79,600 έναντι $85,500).

Οι Αμερικανοί οικοτουρίστες έχουν περισσότερες ημέρες διαμονής στο

ταξίδι τους με μέσο όρο 12 νύκτες έναντι 9 νύκτες που διαθέτει το

σύνολο των Αμερικανών τουριστών. Επίσης, είναι περισσότερο

διατεθειμένοι να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες πέραν των

περιηγήσεων στην φύση.

2.2.6 Η αγορά του Καναδά

Ο όρος οικοτουρισμός στον Καναδά, αν και συμφωνεί με τον ορισμό

του WTO, χρησιμοποιείται μόνο από τους μισούς ερωτώμενους tour

operators στα έντυπά τους αφού πιστεύουν ότι υπάρχει σύγχυση στην

αγορά και στους ταξιδιωτικούς πράκτορες σχετικά με τις έννοιες.

Οι Καναδοί αν και ενδιαφέρονται πολύ για την φύση, ταξιδεύουν

κυρίως εντός της χώρας τους. Οι ΗΠΑ είναι ο πιο δημοφιλής διεθνής

προορισμός, αλλά αναπτύσσεται γοργά και ο τουρισμός σε άλλες

χώρες.

Οι ηλικιωμένοι συνιστούν το πιο σημαντικό μερίδιο αγοράς για ταξίδια

στο εξωτερικό (ανεξάρτητα και οργανωμένα πακέτα) δείχνοντας

ιδιαίτερο ενδιαφέρον δείχνουν για τα θεματικά πάρκα, τα οποία

αποτελούν το 40% των διεθνών ταξιδιών τους.

Το προφίλ του Καναδού οικοτουρίστα δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά. Ανήκει σε κάθε ηλικία, με ίσα ποσοστά αντρών και

γυναικών δηλώνει υψηλό εισόδημα και μορφωτικό επίπεδο. Οι

ανεξάρτητοι ταξιδιώτες είναι περισσότερο νέοι (25-54 ετών) ενώ αυτοί

των οργανωμένων πακέτων μεγαλύτερης ηλικίας (45-74ετών).

22

2.3 Προφίλ Τουρίστα Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού

Αν και υπάρχει μια σχετική διαφοροποίηση στα αποτελέσματα της έρευνας

για κάθε χώρα, θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τα δημογραφικά

χαρακτηριστικά του δείγματος των ήπιων εναλλακτικών μορφών τουρισμού

στα παρακάτω τα οποία συμπίπτουν και με το προφίλ αγοράς που έχει

εκδώσει το T.I.E.S. (The International Ecotourist Society):

Ηλικία:

35-54 ετών, αν και οι ηλικίες διαφέρουν ανάλογα με τις δραστηριότητες και το

κόστους των διακοπών.

Φύλο:

50% άνδρες και 50% γυναίκες, ποσοστό που διαφοροποιείται ανάλογα με τις

δραστηριότητες.

Εκπαίδευση :

Παρουσιάζεται πολύ υψηλό ποσοστό ανώτερης εκπαίδευσης. Πρέπει να

αναφερθεί όμως ότι το ενδιαφέρον για τις ήπιες μορφές εναλλακτικού

τουρισμού επεκτείνεται και σε αυτούς με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο

επιβεβαιώνοντας την τάση για διεύρυνση της αγοράς.

Ταξιδιωτική σύνθεση :

Η πλειονότητα (60%) δηλώνει ότι προτιμάει να ταξιδεύει σαν ζευγάρι, το 15%

δηλώνει ότι προτιμάει να ταξιδεύει με την οικογένειά του και το 13% ότι

προτιμάει να ταξιδεύει μόνο του.

Διάρκεια ταξιδιού:

Το μεγαλύτερο ποσοστό προτιμάει τα ταξίδια να διαρκούν μεταξύ 8-14

ημέρες.

Δαπάνη:

Ξοδεύουν περισσότερα από τον μέσο όρο των τουριστών με το μεγαλύτερο

ποσοστό (26%) να δηλώνει ότι είναι διατεθειμένο να ξοδέψει από € 800 –

1,200 ανά ταξίδι.

23

Σύμφωνα με τη μελέτη οι τουρίστες εναλλακτικών μορφών τουρισμού

ανήκουν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Ωστόσο, οι πιο ηλικιωμένοι έχουν

υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής σε τουριστικά προγράμματα οικοτουρισμού

από τα αντίστοιχα των υπόλοιπων ηλικιακών ομάδων. Εκπρόσωποι και από

τα δύο φύλλα, εκπροσωπούν ισάξια το κοινό του οικοτουρισμού. Το υψηλό

μορφωτικό και εισοδηματικό επίπεδο είναι παράγοντες που εξηγούν και το

μεγάλο ποσοστό των ηλικιωμένων.

Διαφορετικά τμήματα της αγοράς ενδιαφέρονται για τον οικοτουρισμό για

διαφορετικούς λόγους. Στο Παγκόσμιο Συνέδριο για την Βιώσιμη Τουριστική

Ανάπτυξη το 1995, αναγνωρίστηκαν τρεις τύποι (prototypes) δυνητικών

τουριστών οικοτουρισμού:

Ο πρώτος απαρτίζεται από εύπορους, υγιείς, ηλικιωμένους

ανθρώπους (μεταξύ 44 και 66 ετών) που έχουν μεγάλη εμπειρία στα

ταξίδια και έχουν επισκεφτεί όλους τους παραδοσιακούς προορισμούς.

Ο δεύτερος τύπος ανήκει σε ένα πολύ μικρότερο τμήμα της αγοράς

από νεώτερους (μεταξύ 33 και 40 ετών), φιλελεύθερους, μεσαίας

έντασης ταξιδιώτες που τείνουν να προτιμούν πακέτα, χαμηλότερου

κόστους εκδρομών στην φύση.

Ο τρίτος τύπος ανήκει σε ταξιδιώτες 20 ετών ή και νεώτερους που

αναζητούν την εμπειρία της επαφής με την φύση στο πλαίσιο της

ευαισθησίας τους για τα περιβαλλοντικά ζητήματα και τον εναλλακτικό

τρόπο ζωής (lifestyle).

Η αύξηση των μέσων όρων ηλικίας που προκαλεί τη διεύρυνση της περιόδου

ενεργής δραστηριότητας από τη συνταξιοδότηση και μετά καθώς και τον

πληθυσμό των ηλικιωμένων, καθορίζει ότι ο πρώτος τύπος αγροτουρίστα /

οικοτουρίστα, δηλαδή ο ηλικιωμένος, εύπορος, έμπειρος ταξιδιώτης, συνιστά

το πρωτεύον (core segment) τμήμα της αγοράς του οικοτουρισμού.

24

Σύμφωνα με την έρευνα «Κίνητρα και Δημογραφικά χαρακτηριστικά των

Οικοτουριστών» που δημοσιεύτηκε στο Journal of Travel Research,

προκύπτουν τα παρακάτω στοιχεία:

«Πρώτον το 80,4% των ερωτώμενων ταξίδεψε τρεις φορές ή και

περισσότερες για εκδρομή οικοτουρισμού το Σαββατοκύριακο τα

τελευταία δύο χρόνια. Δεύτερον, το 45,9% του δείγματος

διανυκτέρευσε 4 έως 9 νύκτες κατά τη διάρκεια των τυπικών ετήσιων

διακοπών του» .

Τα ακόλουθα χαρακτηριστικά αναγνωρίστηκαν ως τα σημαντικότερα

για την επιλογή του τόπου προορισμού:

o Έλλειψη συνωστισμού (60,9%)

o Φυσικό κάλλος (56,9%)

o Εισόδημα (51,9%)

o Ιστορική σημασία (42,4%)

o Εκπαιδευτικός χαρακτήρας (42,0%)

o Φιλική συμπεριφορά (39,3%)

o Φιλοξενία (30,9%).

Τέλος, οι πέντε πρώτες πηγές ταξιδιωτικής πληροφόρησης είναι:

προηγούμενη εμπειρία, το διαδίκτυο, ταξιδιωτικά βιβλία και οδηγοί,

ενημέρωση από στόμα σε στόμα (word of mouth) και τουριστικά γραφεία.

3. Μελέτη Ανταγωνισμού (Case Studies)

Ο διεθνής ανταγωνισμός στο τομέα του τουρισμού και ειδικότερα στο κομμάτι

των ήπιων εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι ιδιαίτερα αυξημένος.

Για μια επιτυχημένη στρατηγική μάρκετινγκ είναι απαραίτητη η γνώση του

ανταγωνισμού, δηλαδή ποίοι είναι οι ανταγωνιστές, τι προσφέρουν, τα δυνατά

και αδύνατα σημεία τους, ώστε το τουριστικό προϊόν της Περιφέρειας

25

Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης να σχεδιαστεί πάνω στο συγκριτικό

πλεονέκτημα που έχει έναντι αυτών.

Η μελέτη ανταγωνισμού σε αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζει περιληπτικά

μερικούς από τους βασικούς ανταγωνιστές της Περιφέρειας Ανατολικής

Μακεδονίας - Θράκης εντός της Ελλάδας, στην ευρύτερη περιοχή της

Ευρώπης και κάποιους σε άλλες ηπείρους. Είναι απαραίτητο να μελετήσουμε

τον ανταγωνισμό διεθνώς επειδή αυξάνεται το ποσοστό των τουριστών,

ειδικά από την βόρεια Ευρώπη, που είναι διατεθειμένοι να ταξιδέψουν σε

προορισμούς μεγάλων αποστάσεων αρκεί να ζήσουν τουριστικές εμπειρίες

υψηλής ποιότητας.

3.1 Ανταγωνιστικοί προορισμοί εντός Ελλάδας

Κρήτη. Ίσως ο πιο μεγάλος και ανεπτυγμένος προορισμός αγροτουρισμού –

και όχι μόνο – στην Ελλάδα. Διεθνώς γνωστός για τις μοναδικές φυσικές

ομορφιές και την ιστορία του νησιού καθώς και για την καθιερωμένη πλέον

κρητική κουζίνα που σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των βιοκαλλιεργειών

προσελκύει μεγάλο αριθμό τουριστών που εκτιμούν την υγιεινή διατροφή.

Πήλιο. Μια γρήγορα αναπτυσσόμενη περιοχή στην αγορά του

αγροτουρισμού, γνωστή για την τοπική της κουζίνα και τα όμορφα ορεινά

τοπία που συνδυάζονται με μαγευτικές παραλίες.

Ήπειρος. Μια παρθένα περιοχή με πολυποίκιλες αγροτικές και

κτηνοτροφικές μονάδες και λαϊκή παράδοση που αναπτύσσει σταθερά τον

τομέα του αγροτουρισμού

Επίσης, στην Ελλάδα στην αγορά του αγροτουρισμού αναπτύσσονται και

άλλες περιοχές, μαζικού τουρισμού όπως η Πελοπόννησος, η Κέρκυρα και η

Λευκάδα και λιγότερο ανεπτυγμένες, όπως η Εύβοια.

26

Ανταγωνιστικοί προορισμοί στην Ευρώπη

Στην Ευρώπη ο ανταγωνισμός είναι πολύ μεγαλύτερος αφού οι προσφορά

προορισμών είναι σαφώς μεγαλύτερη και με πολλές διαφορετικές μορφές,

όπως μεγάλα αγροκτήματα, οικο-χωριά, κάστρα κλπ.

Κύπρος. Είναι αξιοσημείωτη η ανάπτυξη της Κύπρου στο κομμάτι του

αγροτουρισμού κυρίως λόγω των συστηματικών δράσεων του Κυπριακού

Οργανισμού Τουρισμού και του δυναμισμού των επιχειρηματικών. Για

παράδειγμα, η μετατροπή παλαιών κτιρίων σε χώρους καταλυμάτων το

σωστό μάρκετινγκ και η καλή συνεργασία με τους ξένους tour operators,

θεωρείται ένας καλό δείγμα πρακτικής.

Βουλγαρία. Σημαντική ανάπτυξη παρουσιάζει στον τουρισμό Υπαίθρου,

ειδικά στα μικρά ξενοδοχεία και τους ξενώνες που διαθέτει, έχοντας το

χαμηλό κόστος ως το αδιαμφισβήτητο συγκριτικό της πλεονέκτημα. Επίσης,

έχει αναπτύξει δίκτυο επιχειρηματικής συνεργασίας (clusters) που ενισχύει τη

συνεργασία των τοπικών επιχειρηματιών. Επιπλέον, η πρόσφατη ένταξη της

χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση προσθέτει ένα ακόμη ισχυρό ανταγωνιστικό

πλεονέκτημα, μιας και ανοίγει διάπλατα για αυτούς η αγορά της Ευρώπης.

Γαλλία. Ο δημόσιος τομέας έχει αναλάβει πρωταγωνιστική δράση για την

ανάπτυξη του τουρισμού Υπαίθρου, ειδικά με την επαναλειτουργία παλιών

αγροκτημάτων σε επισκέψιμα αγροκτήματα και καταλύματα (Gites de

France). Επίσης, έχει αναπτυχθεί κεντρικό σύστημα κρατήσεων (Loisirs

Accueil) που διευκολύνει τους τουρίστες στις κρατήσεις τους ενώ έχει

ενισχυθεί η διάδοση της τοπικής κουζίνας με την ένταξή της στους ξενώνες

αγροτουρισμού.

Πορτογαλία. Έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην μετατροπή μεγάλων

αγροκτημάτων σε επισκέψιμα αγροκτήματα και ξενώνες. Χρησιμοποιούν

επίσης την υγιεινή διατροφή με φρέσκα ψάρια, χαρακτηριστικό της τοπικής

κουζίνας, ως μέσο για την προσέλκυση τουριστών.

27

Μαγιόρκα, Ισπανία. Αν και δημοφιλής προορισμός μαζικού τουρισμού για

καλοκαιρινές διακοπές τύπου ήλιος – παραλία, έχει επεκτείνει την τουριστική

της περίοδο το φθινόπωρο και την άνοιξη με τις «περιηγητικές διακοπές» στο

εσωτερικό του νησιού.

Αυστρία και Ελβετία. Οι δύο αυτές χώρες των Άλπεων ελκύουν τουρίστες

καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου προωθώντας τις «διακοπές στην φύση» το

φθινόπωρο, περιήγηση το καλοκαίρι και χειμερινά σπορ τον χειμώνα. Οι τιμές

είναι υψηλές αλλά το ίδιο και η ποιότητα των υπηρεσιών και επιπλέον

υπάρχει πολύ καλή προσβασιμότητα σε οποιαδήποτε σημείο με ένα καλά

οργανωμένο δίκτυο τραίνων/ λεωφορείων/ αεροπλάνων.

Σκανδιναβικές χώρες. Ειδικά η Ισλανδία και η Φινλανδία, προσφέρουν πολύ

καλά πακέτα τουρισμού περιπέτειας και οικοτουρισμού σε πολύ χαμηλές

τιμές. Σε αυτά υπάρχουν και πολύ ιδιαίτερες δραστηριότητες όπως η

παρατήρηση φαλαινών, τα λασπόλουτρα, τα καταλύματα από πάγο,

snowmobile tours κ.ά.

Επιπλέον, πολλοί προορισμοί χαμηλού κόστους όπως η Κροατία, η Εσθονία,

η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβενία για παράδειγμα, έχουν

αρχίσει να αναπτύσσουν τις μορφές του εναλλακτικού τουρισμού. Εκτός από

τις χαμηλές τιμές έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι ανέγγιχτες από τον τουρισμό

και έχουν καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Στο άμεσο μέλλον οι

χώρες αυτές θα είναι σημαντικοί ανταγωνιστές της Ελλάδας γενικότερα.

3.3 Ανταγωνιστικοί προορισμοί Διεθνώς

Υπάρχουν πολλοί εξαιρετικοί προορισμοί εναλλακτικών μορφών τουρισμού

εκτός Ευρώπης. Ουσιαστικά η σημαντική ανάπτυξη αυτής της μορφής του

τουρισμού συντελείται σε προορισμούς εκτός Ευρώπης.

28

Ιορδανία. Μόλις πρόσφατα η Ιορδανία ξεκίνησε την ανάπτυξη του

οικοτουρισμού, το συγκριτικό της πλεονέκτημα όμως είναι οι πολύ καλά

διατηρημένοι φυσικοί της πόροι, η κουλτούρα, τα αρχαιολογικά μνημεία και

κάποιες από τις καλύτερες στον κόσμο περιοχές καταδύσεων, στην Ερυθρά

θάλασσα.

Μαρόκο. Οι έρημοι και τα βουνά του Μαρόκου έχουν γίνει πολύ ελκυστικά για

τους Ευρωπαίους, κυρίως λόγω της παραδοσιακής και ποιοτικά υψηλής

φιλοξενίας καθώς και της τοπικής κουζίνας. Το προϊόν συμπληρώνουν

πτήσεις με αερόστατο πάνω από την έρημο και επισκέψεις σε οάσεις.

Μπελίζ και Κόστα Ρίκα. Αμφότερες οι δύο μικρές αυτές χώρες, έχουν

αναπτύξει παγκόσμια φήμη στον τουρισμό γενικότερα, βασισμένες κυρίως

στους αυστηρούς κανόνες για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων τους, στην

δημιουργία καταλυμάτων φιλικών για το περιβάλλον και στην πολιτική

βιώσιμης ανάπτυξης.

Μαλαισία και Ταϊλάνδη. Ο συνδυασμός των παραλίων, φύσης και

πολιτισμού με την ευκαιρία γνωριμίας του επισκέπτη με τις τοπικές φυλές,

είναι τα γνωρίσματα του τουριστικού προϊόντος και των δύο αυτών χωρών.

Επίσης, προωθούν ιδιαίτερα και τον τουρισμό Υγείας με ξενοδοχεία που

χρησιμοποιούν παραδοσιακές μεθόδους θεραπείας (Spas).

3.4 Συμπεράσματα

Εξετάσαμε παραπάνω κάποιους από τους κύριους ανταγωνιστές της

Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης και εντοπίσαμε ήδη μερικές περιπτώσεις

αναφοράς (benchmark) της στρατηγικής ανάπτυξης που ακολουθούν. Τα

συμπεράσματα που ακολουθούν είναι απαραίτητο να ληφθούν υπ’ όψη για

την στρατηγική προώθησης του εναλλακτικού τουρισμού στην Ανατολική

Μακεδονία - Θράκη:

Για ένα προορισμό εναλλακτικού τουρισμού είναι απαραίτητη η

καινοτομία και η προσφορά κάτι διαφορετικού από τους ανταγωνιστές

του.

29

Είναι βαρύνουσας σημασίας η άριστη συνεργασία του δημόσιου με τον

ιδιωτικό φορέα καθώς και μεταξύ των τοπικών τουριστικών

επιχειρήσεων με τους tour operators.

Ο συντονισμός τους από ένα οργανωμένο σύστημα διαχείρισης που θα

αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και θα λειτουργεί με επαγγελματισμό.

Η ανάπτυξη ηλεκτρονικού συστήματος προώθησης και κρατήσεων και

η παράλληλη συνεργασία με τους ειδικευμένους tour operators θα

προσελκύσει μεγάλο μέρος των εναλλακτικών τουριστών.

Η ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στο τουριστικό προϊόν της

Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, θα συμβάλλει ώστε οι επισκέπτες να

συναντούν μια θερμή υποδοχή και φιλοξενία κατά τη διάρκεια των

διακοπών τους.

Η σημασία της συνεχούς προσφοράς υπηρεσιών και αγαθών υψηλής

ποιότητας καθώς και η κατασκευή παραδοσιακών, τοπικών, φιλικών

προς το περιβάλλον καταλυμάτων για την εξασφάλιση υψηλότερης

τιμής, που οι τουρίστες θα είναι ευχαρίστως διατεθειμένοι να

πληρώσουν.

Η επιτυχής ανάπτυξη του εναλλακτικού τουριστικού προϊόντος

προϋποθέτει την λειτουργία όλες τις εποχές του χρόνου προϋπόθεση

που εξασφαλίζεται από την ανάπτυξη διαφορετικών προϊόντων για

διαφορετικά τμήματα τις αγοράς.

Και τέλος, η επιτυχής ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού στην

Ανατολική Μακεδονία - Θράκη πρέπει να εμπλέκει και να ωφελεί την

τοπική κοινωνία σαν σύνολο.

4. Ιεράρχηση Αγορών

4.1 Διερεύνηση της Τουριστικής Ζήτησης

Για τον προσδιορισμό της στρατηγικής μάρκετινγκ και προώθησης που θα

ακολουθήσουμε είναι απαραίτητο να εξετάσουμε την τουριστική ζήτηση και τις

αγορές στις οποίο στοχεύουμε.

30

Γενικά, µε τον όρο τουριστική ζήτηση ορίζεται η ποσότητα ενός τουριστικού

προϊόντος/ πακέτου που ένα σύνολο ατόµων µπορεί και θέλει να αγοράσει σε

µια συγκεκριµένη τιµή, κατά τη διάρκεια µίας δεδοµένης χρονικής περιόδου.

Η ζήτηση των τουριστικών προϊόντων µιας χώρας προορισµού ή µιας

περιοχής, είναι το αποτέλεσµα της καταναλωτικής συµπεριφοράς των

τουριστών. Οι τουρίστες µε τη χρήση των τουριστικών προϊόντων επιδιώκουν

να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους σύμφωνα τις επιθυμίες τους αλλά και τις

δυνατότητές τους.

Η τουριστική ζήτηση χαρακτηρίζεται από τρεις συνιστώσες:

1. Την ενεργό τουριστική ζήτηση η οποία αναφέρεται στα άτοµα που

επιθυµούν και μπορούν να ταξιδεύσουν σε διάφορους τουριστικούς

προορισµούς, κάνοντας χρήση των προσφερόµενων αγαθών και υπηρεσιών

σ' αυτά, δηλαδή στην ήδη υπάρχουσα ζήτηση.

2. Τη δυνητική (προσδοκώµενη) τουριστική ζήτηση η οποία περιλαµβάνει

τα άτοµα που επιθυµούν να µετακινηθούν για ταξίδι, αλλά δεν µπορούν να το

πραγµατοποιήσουν λόγω χρονικών ή χρηµατικών περιορισµών, δηλαδή στην

ζήτηση που προσδοκούμε να ανακύψει στο μέλλον.

3. Την αναβληθείσα τουριστική ζήτηση η οποία περιλαµβάνει τα άτοµα που

μπορούν να ταξιδεύσουν, αλλά δεν το έπραξαν είτε λόγω άγνοιας των

ευκαιριών, είτε λόγω έλλειψης διευκολύνσεων. Δηλαδή στην ζήτηση που

μπορεί να αξιοποιήσει ένας τουριστικός προορισμός με τις κατάλληλες

ενέργειες μάρκετινγκ και προώθησης.

Συνεπώς ο προσδιορισµός των παραµέτρων που καθορίζουν την δυνητική

ζήτηση στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, είναι ένα κρίσιµο

θέµα που µπορεί να μας βοηθήσει να πάρουμε τις δέουσες αποφάσεις που

θα συµβάλλουν στη ιεράρχηση των αγορών στις οποίες θα στοχεύσουμε με

το προτεινόμενο τουριστικό προϊόν.

31

4.2 Αγορές του εξωτερικού

Σύµφωνα µε τη µέχρι σήµερα εξέλιξη της τουριστικής αγοράς του εξωτερικού,

η προέλευση των τουριστών εντοπίζεται κυρίως στις χώρες της Δυτικής

Ευρώπης και δευτερευόντως στις χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης

και της Αµερικής. Θετικές προοπτικές φαίνεται να έχει η τουριστική αγορά

των πρώην Ανατολικών χωρών και της Ιαπωνίας, δύο σχετικά νέες και

ανερχόµενες τουριστικές αγορές για την Ελλάδα. Επίσης, η ενδυνάµωση της

τουριστικής κίνησης από Αµερική, είναι εφικτή λόγω του έντονου

µεταναστευτικού ρεύµατος που υπήρξε από την Ελλάδα στις ΗΠΑ και την

ύπαρξη πλέον δεύτερης και τρίτης γενιάς μεταναστών.

Επίσης, σύμφωνα και με την αξιολόγηση των στοιχείων από την έρευνα του

WTO για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, που είδαμε στα προηγούμενα

κεφάλαια, οι αγορές της Γερμανίας, Μ. Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και των

ΗΠΑ έχουν μεγάλη προοπτική ανάπτυξης, ειδικότερα για διακοπές μεγάλης

διάρκειας (περίπου δύο εβδομάδων) το οποίο ενδιαφέρει άμεσα την

Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης για επιμήκυνση της ιδιαίτερα

μικρής διάρκειας παραμονής των τουριστών.

Συνεπώς, οι παραπάνω αναφερόμενες αγορές αποτελούν τις κύριες αγορές -

στόχους του εξωτερικού και ειδικότερα για τις ήπιες εναλλακτικές μορφές

τουρισμού που παρουσιάσαμε στα προηγούμενα κεφάλαια.

4.3 Αγορές του εσωτερικού

Ο εσωτερικός τουρισμός αποτελεί μια από τις κυριότερες αγορές για τους

τουριστικούς προορισμούς της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης

με δεδομένο ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων κάνει διακοπές τον Ιούλιο-

Αύγουστο και αποφασίζει χωρίς ιδιαίτερο προγραμματισμό. Αντίστοιχα και το

τουριστικό προϊόν στο σύνολο της Ελλάδας χαρακτηρίζεται έντονα εποχικό

συγκεντρώνοντας το 50% του συνόλου των επισκεπτών το τρίμηνο από τον

Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο. Ωστόσο, αξίζει να σηµειωθεί ότι η τουριστική

περίοδος μπορεί να επιµηκυνθεί και κατά τις χρονικές περιόδους του Πάσχα

32

και των Χριστουγέννων εφόσον πολλοί από τους Έλληνες πραγµατοποιούν

τα περισσότερα ταξίδια αναψυχής εκείνες τις περιόδους. Έτσι, οι αγορές του

εσωτερικού στις οποίες στοχεύει η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας -

Θράκης με το προτεινόμενο τουριστικό προϊόν, απευθύνεται σε:

Ταξιδιώτες μικρής διάρκειας. Αφορά στα ταξίδια τα οποία γίνονται, τόσο

κατά τους θερινούς, όσο και κατά τους χειμερινούς μήνες (κυρίως

σαββατοκύριακα) και καλύπτουν τουριστικές ανάγκες ατόμων που έχουν

περιορισμένο χρόνο στη διάθεσή τους και θέλουν να δουν πολλά τουριστικά

αξιοθέατα ή να απολαύσουν τουριστικούς τόπους µε ιδιαίτερο φυσικό και

πολιτιστικό ενδιαφέρον.

Παραθεριστές. Η ζήτηση για παραθεριστικό τουρισμό εκτιμάται ότι θα

διευρυνθεί τα προσεχή χρόνια, λόγω της γειτνίασης της Ανατολικής

Μακεδονίας - Θράκης με την Θεσσαλονίκη και της βελτίωσης της οδικής

σύνδεσης µε την υπόλοιπη χώρα λόγω της Εγνατίας οδού. Συνεπώς το

τουριστικό προϊόν της περιοχής στοχεύουμε να προσελκύσει είτε τουρίστες

για παραθερισμό μεγάλης διάρκειας είτε συνδυάζοντας τις διακοπές του σε

κάποιο άλλο παραθεριστικό κέντρο (π.χ. Θάσος, Παράλια Καβάλας)

συμμετέχοντες σε εκδρομές, περιηγήσεις και άλλες δραστηριότητες που

προσφέρονται στις προστατευόμενες περιοχής της περιφέρειας.

Κοινωνικός Τουρισμός. Αποτελεί σημαντικό κομμάτι που ενδιαφέρει άμεσα

το αγροτουριστικό προϊόν της περιοχής γιατί συμβάλλει στην ποσοτική

αύξηση των επισκεπτών και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Με

την ίδια λογική στοχεύουμε και στον σχολικό τουρισμό (σχολικές εκδρομές,

πενθήμερες διακοπές) και κυρίως στον τουρισμό περιπέτειας για νέους.

Τουρίστες Τρίτης Ηλικίας. Θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά για τον

Τουρισμό της Τρίτης Ηλικίας λόγω της σπουδαιότητας που καταλαμβάνει σε

παγκόσμια κλίμακα αυτό το κοινό στόχος. Σύμφωνα µε πρόσφατη ειδική

μελέτη του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (Ι.Τ.Ε.Π.)

«Τουρισμός ατόμων τρίτης ηλικίας» (2004,Γ.Κάτσος), οι δημογραφικές

μεταβολές που έχουν συντελεσθεί κατά την τελευταία 50ετία, έχουν

33

διαφοροποιήσει σημαντικά την ηλικιακή πυραμίδα, ειδικότερα στις λεγόμενες

δυτικές - ευημερούσες κοινωνίες.

Οι διαπιστώσεις αλλά οι προβλεπόµενες επιπτώσεις από την διαφοροποίηση

της σηµαντικής αυτής κατηγορίας τουρισµού (των τουριστών τρίτης ηλικίας)

έχουν ως εξής:

1. Ο σηµαντικότερος παράγοντας που δηµιουργεί τουριστική ζήτηση, µετά

τον παράγοντα της οικονοµίας, δηλ. την αύξηση του ΑΕΠ της χώρας

προέλευσης, είναι οι προτιµήσεις των ηλικιωµένων ακόµη και για χώρες που

τώρα αρχίζουν να αναπτύσσουν δυναµική εξερχόµενου τουρισµού, όπως η

Κίνα.

2. Το ποσοστό των ατόµων ηλικίας άνω των 55 ετών, από τις 10 Ευρωπαϊκές

χώρες ελληνικού ενδιαφέροντος, που επισκέφθηκαν την χώρα,

αντιπροσωπεύει το 27% του συνόλου των αφίξεων, σχεδόν το 1/3 του

εισερχόµενου τουρισµού, και το ποσοστό αυτό αναµένεται να αυξηθεί µέχρι

το 2010.

3. Οι παράγοντες που παίζουν σηµαντικό ρόλο στην επιλογή της χώρας

προορισµού, για την οµάδα αυτή των τουριστών, πέρα από τα γενικά

κριτήρια , είναι:

διάρκεια ταξιδιού

ασφάλεια

δυνατότητα ιατρικής περίθαλψης

κλίµα

ειδικές αθλητικές και άλλες υποδοµές (spa, ειδικά κέντρα)

πολιτιστικά στοιχεία, για τα οποία δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

4. Οι πιο πάνω παράγοντες δίνουν και το ψυχογραφικό υπόβαθρο της

κατηγορίας αυτής. Ειδικότερα, για τον πολιτιστικό τουρισµό, όπως

χαρακτηριστικά διατυπώνουν Ισπανοί εµπειρογνώµονες για την χώρα µας:

«Η Ελλάδα διαθέτει ένα τεράστιο πολιτιστικό πλεονέκτηµα, γιατί όλοι σχεδόν

οι δυνητικοί τουρίστες /ταξιδιώτες κρύβουν µέσα τους µια προσδοκία, να

επισκεφθούν τουλάχιστον µία φορά στην ζωή τους την Ακρόπολη, τους

Δελφούς, την Επίδαυρο....».

34

5. Ο παράγοντας τιµή επηρεάζει σηµαντικά τις επιλογές της κατηγορίας

αυτής. Για τον λόγο αυτό παρατηρείται προτίµηση στους µήνες χαµηλής

ζήτησης (low season) (Απρίλιος-Μάιος και Οκτώβριος - Νοέµβριος) λόγω και

µη ύπαρξης υποχρεώσεων (εργασία, παιδιά, σχολεία), συμβάλλοντας έτσι

στην επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου κατά ένα βαθµό.

6. Οι προτιµήσεις των Ευρωπαίων τρίτης ηλικίας κατά την διάρκεια των

διακοπών τους περιστρέφεται περισσότερο προς τον εναλλακτικό

τουρισµό (αν εξαιρεθούν τα ακραία σπορ περιπέτειας), π.χ. επισκέψεις σε

αξιοθέατα, ιστορικές τοποθεσίες, µουσεία, περιήγηση σε τοποθεσίες φυσικού

κάλλους, θρησκευτικά µνηµεία, κ.ά.

7. Ήδη οι ανταγωνιστικοί προς την χώρα µας Μεσογειακοί προορισµοί

στηρίζουν στην κατηγορία αυτή τις προσδοκίες τους δηµιουργώντας

κατάλληλες υποδοµές και δραστηριότητες, όπως γήπεδα γκολφ, θεµατικά

πάρκα, µουσεία, «δρόµους» ιστορίας, τέχνης, θρησκείας κ.ά. µε παράλληλη

προώθηση και διαφήµιση του διαφοροποιηµένου αυτού τουριστικού

προϊόντος.

8. Το αναµφισβήτητο χαρακτηριστικό της οµάδας αυτής είναι ότι διαθέτει

σηµαντικές ταξιδιωτικές εµπειρίες από χώρες µε υψηλότερου επιπέδου και

προδιαγραφών τουριστικό προϊόν και εποµένως είναι περισσότερο απαιτητική

στις επιλογές της µε έµφαση στην ποιότητα, την ασφάλεια και την υγεία

/υγιεινή. Πρέπει λοιπόν να δοθεί έµφαση στα θέµατα αυτά (καθαριότητα και

συνθήκες υγιεινής στα εστιατόρια, καταστήµατα, ηχορύπανση, σκουπίδια

ακόµη και το πρόβληµα των νεκρών ζώων στο οδόστρωµα, κ.ά.)

9. Η τουριστική εκπαίδευση του προσωπικού των τουριστικών επιχειρήσεων

αλλά και του συνόλου των εµπλεκοµένων µε τον τουρισµό όπως π.χ. οδηγοί

ταξί, πρέπει να περιλαµβάνει θέµατα συµπεριφοράς και ειδικών χειρισµών

που απαιτεί η τρίτη ηλικία. Επίσης ο συνδυασµός των πολιτιστικών

στοιχείων, εκδηλώσεων και αξιοθέατων πρέπει να συνδυάζεται και µε δράσεις

σε είδη τουρισµού που προκαλούν συνέργιες (π.χ. συνεδριακός τουρισµός σε

συνάρτηση µε µέλη της οικογένειας των συνέδρων). Δεν θα πρέπει να

αγνοείται επίσης και η ζήτηση που έχουν από την τρίτη ηλικία οι προορισµοί

που προσφέρουν άθληση και ήπιο κλίµα για τους µήνες του χειµώνα.

35

10. Τέλος, σε ότι αφορά το Μάρκετινγκ της ειδικής αυτής κατηγορίας

τουρισµού, η µελέτη του Ι.Τ.Ε.Π. προτείνει την οργάνωση και προβολή

υπηρεσιών που ζητά η κατηγορία αυτή, µε την προϋπόθεση ότι ενισχύονται

ανάλογα και οι σχετικές υποδοµές. Ήδη η αγορά (Κύπρος και Ισραήλ) έχει

χωρίσει σε μικρότερα υποσύνολα την κατηγορία αυτή σε συνεννόηση µε τους

tour operators της χώρας προέλευσης, για την πρακτική προσέγγιση και

επικοινωνία των.

Συνεπώς, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να στοχεύσουμε σε αυτό το κομμάτι της

αγοράς, αφού είναι προφανές ότι οι ανάγκες του καλύπτονται από το

αγροτουριστικό προϊόν της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης.

36

5. Στρατηγική Μάρκετινγκ

Σε αυτό το κεφάλαιο θα επεξεργαστούμε όλα τα παραπάνω στοιχεία των

αγορών των εναλλακτικών μορφών τουρισμού σε σχέση με το τουριστικό

προϊόν που προτείνουμε, στην περιοχή μελέτης της Περιφέρειας Ανατολικής

Μακεδονίας – Θράκης, και συγκεκριμένα στις προστατευόμενες περιοχές.

Στη συνέχεια θα προσδιορίσουμε τη στρατηγική τοποθέτηση (positioning) του

τουριστικού μας προϊόντος στην ευρύτερη αγορά των εναλλακτικών

προορισμών τουρισμού και σε σχέση με τους ανταγωνιστές μας.

Με την στρατηγική τοποθέτηση (positioning) αναδεικνύεται το συγκριτικό

πλεονέκτημα της περιοχής και η μοναδικότητα του τουριστικού προϊόντος,

όπως αυτό θα προωθηθεί στην αγορά. Δηλαδή, μορφοποιούμε την εικόνα

που θα θέλαμε να έχουν οι αγορές στόχοι για τις προστατευόμενες περιοχές

της περιφέρειας, ως αυτοτελές τουριστικό προϊόν.

Στην συνέχεια με τη στρατηγική μάρκετινγκ σχεδιάζουμε πως να περάσουμε

από το ένα στάδιο στο άλλο. Ο σχεδιασμός τέλος, μας προσφέρει τα εργαλεία

για την ανάπτυξη του προϊόντος μας μέσω της τιμολογιακής πολιτικής που θα

ακολουθήσουμε, των καναλιών διανομής που θα χρησιμοποιήσουμε και των

ενεργειών προώθησης που θα αναπτύξουμε.

5.1 Στρατηγική Τοποθέτηση (positioning)

Απαραίτητο συστατικό για την επιτυχία ενός τουριστικού προϊόντος είναι η

διαμόρφωση της ταυτότητας του. Το τι θα σημαίνει για την αγορά (ή για τους

καταναλωτές) αυτή η ταυτότητα είναι ακόμα πιο σημαντικό. Για παράδειγμα

όταν αναφέρουμε την μάρκα Mercedes, η ταυτότητά της μάρκας μας κάνει να

σκεφτόμαστε κάτι παραπάνω από ένα απλό αυτοκίνητο. Αντίστοιχα

παραδείγματα για πόλεις/ περιοχές θα μπορούσαμε να αναφέρουμε το Παρίσι

ως πόλη του φωτός (με ρομαντική διάθεση), το Μιλάνο ως πόλη της μόδας,

αλλά και τουριστικούς προορισμούς όπως η Μύκονος για την κοσμοπολίτικη

37

διασκέδαση, οι Άλπεις για χειμερινά αθλήματα, η Κούβα για τη χαλαρή

ατμόσφαιρα, η Αυστραλία για τα καγκουρό, ο Αμαζόνιος για το φυσικό

περιβάλλον, η Ιαπωνία για τις παραδοσιακές γκέισες και τόσα άλλα. Η

μέθοδος για τον καθορισμό της ταυτότητας είναι η στρατηγική τοποθέτηση.

Μετά την ανάλυση των δυνατών και αδύνατων σημείων προκύπτει ότι το

στοιχείο που θα μπορούσε να διαφοροποιήσει το εναλλακτικό

τουριστικό προϊόν της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης από τα

υπόλοιπα της Μεσογείου αλλά και της Ελλάδας είναι η ποικιλομορφία του

φυσικού περιβάλλοντος, η βιοποικιλότητα των οικοσυστημάτων, ο

πολυπολιτισμικός χαρακτήρας και ο πλούτος της πολιτιστικής

κληρονομιάς της περιοχής.

Την ταυτότητα του τουριστικού Προϊόντος της περιφέρειας, σύμφωνα με την

Στρατηγική Τοποθέτησή του στην αγορά, θα πρέπει να χαρακτηρίζει ένα

απλό, σύντομο αλλά και περιεκτικό μήνυμα που θα ενισχύει την εικόνα του

στην αγορά.

Το μήνυμα αυτό μαζί με τον λογότυπο που θα το συνοδεύει πολλές φορές δεν

αντιμετωπίζονται με την σοβαρότητα που απαιτείται. Ο λογότυπος και το

μήνυμα (slogan) είναι η αιχμή του δόρατος για κάθε μορφή επικοινωνίας με

τους δυνητικούς τουρίστες. Είναι η πρώτη εντύπωση από την οποία θα

κρίνουν αν τους ταιριάζει ή αν αξίζει να ενημερωθούν περαιτέρω για τον

συγκεκριμένο προορισμό. Μέσα σε αυτά πρέπει να εμπεριέχονται – με

δημιουργικό τρόπο – και τα υλικά αλλά και τα συναισθηματικά στοιχεία του

τουριστικού προϊόντος που τους προσφέρονται.

5.2 Στρατηγικές Κατευθύνσεις για την προώθηση του τουριστικού προϊόντος

Μετά από την στρατηγική τοποθέτηση του τουριστικού προϊόντος που

προτείνεται σε αυτή τη μελέτη παραθέτουμε τις Στρατηγικές Κατευθύνσεις

που είναι απαραίτητο να ακολουθηθούν για την ανάπτυξη των ενεργειών

38

Μάρκετινγκ και Προώθησης. Είναι σημαντικό οι κατευθύνσεις αυτές να

θεωρηθούν ως ένα ενιαίο σύνολο ενεργειών και όχι αυτόνομες δράσεις.

Επιγραμματικά, οι κατευθύνσεις αυτές αναφέρονται στη:

Δημιουργία «Περιφερειακού Οργανισμού Εναλλακτικών Μορφών

Τουρισμού»

Ανάπτυξη ηλεκτρονικού εμπορίου (e-commerce)

Δημιουργία «Δικτύου Τοπικών Κέντρων Πληροφόρησης

Επισκεπτών» (Visitors Information Centers)

5.2.1 Δημιουργία «Περιφερειακού Οργανισμού Εναλλακτικών

Μορφών Τουρισμού»

Η διαχείριση και το μάρκετινγκ του τουριστικού προϊόντος της Περιφέρειας

Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης απαιτεί επιμερισμό και εξειδίκευση, ώστε

να αναπτύξει αποτελεσματικές τεχνικές μάρκετινγκ και να αποκτήσει ιδιαίτερη

ταυτότητα στην αγορά του τουρισμού.

Συνεπώς, απαιτείται η δημιουργία ενός τέτοιου Περιφερειακού Οργανισμού,

με την αντιπροσωπευτική ίσως νομική μορφή της Ανώνυμης Εταιρίας (Α.Ε.),

που θα συντονίζει όλες τις ενέργειες για την προώθηση και προβολή του

εναλλακτικού τουριστικού προϊόντος.

Τέτοιου είδους οργανισμοί υπάρχουν στις περισσότερες ανεπτυγμένες

περιοχές εναλλακτικού τουρισμού από τη Γαλλία και την Βρετανία μέχρι την

Αυστραλία και τον Καναδά.

39

Ο οργανισμός αυτός θα συνδέει τον ιδιωτικό με τον δημόσιο τομέα και θα

συμμετέχουν εκπρόσωποι από:

o Την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης

o Τις Νομαρχίες

o Τους συνεταιρισμούς (γυναικείους, παραδοσιακούς κλπ)

o Τα εμπορικά και επαγγελματικά Επιμελητήρια

o Τον ΕΟΤ

o Τους ξενοδόχους και εστιάτορες της περιοχής

o Τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους

o Τους οργανωτές εκδρομών

o Τα ταξιδιωτικά γραφεία

o Τον ΟΣΕ/ τα ΚΤΕΛ

o Τις ακτοπλοϊκές εταιρείες

o Τα τοπικά Μέσα Ενημέρωσης

Ο οργανισμός θα είναι υπεύθυνος για τα ακόλουθα:

o Εκτέλεση του πενταετούς προγράμματος στρατηγικής marketing και

ετήσια πλάνα τακτικών ενεργειών. Η χρηματοδότηση των ενεργειών

αυτών θα προέρχεται από τα κονδύλια τουριστικής προώθησης της

Περιφέρειας και των αντίστοιχων Νομαρχιών

o Δημιουργία εταιρικής ταυτότητας και λογοτύπου

o Συντονισμός της λειτουργίας των Κέντρων Πληροφόρησης

Επισκεπτών στις αντίστοιχες περιοχές καθώς και στις εισόδους της

περιφέρειας

40

o Λειτουργία ειδικής ιστοσελίδας με λεπτομερή παρουσίαση του

τουριστικού προϊόντος (διαδρομές, καταλύματα, σημεία ενδιαφέροντος

κλπ.)

o Οργάνωση προγράμματος δημοσιότητας και Δημοσίων Σχέσεων

o Οργάνωση προγράμματος φιλοξενίας δημοσιογράφων και

εκπροσώπων ταξιδιωτικών οργανισμών (tour operators, travel agents)

από την Ελλάδα και το εξωτερικό

o Ανάπτυξη πρότυπου ποιότητας για τις αγροτουριστικές επιχειρήσεις

της περιοχής

o Ανάληψη πρωτοβουλιών για την εκπαίδευση και κατάρτιση των

κατοίκων της περιοχής σε θέματα αγροτουρισμού σε συνεργασία με το

Πανεπιστήμιο και τα ΤΕΙ της Περιφέρειας

o Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και στήριξη στους επαγγελματίες

που επιχειρούν αγροτουριστικά

5.2.2 Ηλεκτρονικό Εμπόριο (e-commerce)

Το ηλεκτρονικό εμπόριο (E-commerce) είναι πλέον κομμάτι ζωτικής σημασίας

για το μάρκετινγκ τουριστικών προϊόντων. Είναι ιδιαιτέρως χρήσιμο για τις

μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις καθώς και για τους νέους τουριστικούς

προορισμούς που προσπαθούν να αναδειχθούν στην παγκόσμια τουριστική

αγορά που κυριαρχείται από μεγάλους πολυεθνικούς ταξιδιωτικούς

οργανισμούς και ιδιαίτερα αναπτυγμένους τουριστικούς προορισμούς.

Το ηλεκτρονικό εμπόριο στον χώρο του τουρισμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί

σε πολλούς τομείς, όπως:

41

Ηλεκτρονικές κρατήσεις (e-booking), όπου ο πελάτης μπορεί να κάνει

κρατήσεις για κάθε είδους τουριστικό προϊόν χωρίς την ανάγκη

τηλεφωνικής επικοινωνίας, fax και επιστολών

Ηλεκτρονική πληροφόρηση και προώθηση, με βάση τους ιστοχώρους

(websites), που χρησιμοποιούνται για να παρέχουν άμεσες,

εμπεριστατωμένες και επίκαιρες πληροφορίες για τουριστικές

επιχειρήσεις και προορισμούς

Ηλεκτρονική διαχείριση (e-management), όπου εσωτερικά εταιρικά

δίκτυα (intranets) χρησιμοποιούνται στην επιχειρησιακή διαχείριση,

όπως οικονομικές συνδιαλλαγές, έλεγχος αποθεμάτων, αρχεία

προσωπικού, πληρωμές κλπ.

Ηλεκτρονικό μάρκετινγκ (e-marketing) με το οποίο οι τουριστικές

επιχειρήσεις και οργανισμοί επεξεργάζονται, ταξινομούν και

αρχειοθετούν ηλεκτρονικά βάσεις δεδομένων παρόντων και δυνητικών

τους πελατών για την ανάπτυξη προσωποποιημένης επικοινωνίας

(direct marketing).

Στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, όπως και σε μεγάλο

βαθμό σε ολόκληρη τη χώρα, το ηλεκτρονικό εμπόριο τουρισμού δεν είναι

ανεπτυγμένο. Οι λόγοι αν και γνωστοί αναφέρονται παρακάτω:

Η έλλειψη ενός -ειδικά για τις ανάγκες του τουριστικού προϊόντος της

περιφέρειας – συστήματος κρατήσεων που θα επέτρεπε την

ηλεκτρονική (on-line) μέθοδο πληρωμών

Η απουσία ενός ενήμερου περιφερειακού ιστοχώρου (website) που θα

προωθούσε το σύνολο της περιφέρειας

Η γενικά χαμηλή ποιότητα των websites των τουριστικών επιχειρήσεων

και η μη τακτική ενημέρωση του περιεχομένου τους στα περισσότερα

από αυτά

42

Η καθυστέρηση ανταπόκρισης σε μηνύματα ηλεκτρονικού

ταχυδρομείου (e-mails) τουριστών που ενδιαφέρονται για πληροφορίες

και συχνά η παντελής αγνόησή τους

Η έλλειψη ενημέρωσης και πληροφόρησης των ωφελειών του

ηλεκτρονικού εμπορίου σε επιχειρηματίες και στελέχη του δημοσίου

τομέα.

Ειδικότερα για τις ανάγκες της περιφέρειας με τις μικρές και τοπικής

εμβέλειας επιχειρήσεις αλλά και τους εναλλακτικούς τουρίστες που συνήθως

προτιμούν να κλείνουν μόνοι τους τα πακέτα διακοπών τους, είναι επιτακτική

η ανάγκη ανάπτυξης του Ηλεκτρονικού Εμπορίου.

5.2.3 Δίκτυο Τοπικών Κέντρων Πληροφόρησης Επισκεπτών (Visitors Information Center)

Η δημιουργία ενός Δικτύου Κέντρων Πληροφόρησης Επισκεπτών είναι

απαραίτητη γιατί λειτουργούν ως τα σημεία υποδοχής των τουριστών,

παρέχοντας όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, ενισχύοντας την συνολική

εμπειρία των επισκεπτών προτείνοντας τα ιδιαίτερα προϊόντα και υπηρεσίες

της περιοχής.

Οι βασικές πληροφορίες :

Έντυπα και φυλλάδια για τοπικά αξιοθέατα, δραστηριότητες,

εκδηλώσεις και τοπικές επιχειρήσεις (πρατήρια παραδοσιακών

συνεταιρισμών, εστιατόρια, ξενώνες κλπ.)

Ημερολόγια πολιτιστικών, καλλιτεχνικών, θρησκευτικών κ.ά.

εκδηλώσεων

Πλήρης οδηγός της περιοχής (με όλα τα καταλύματα)

Χάρτες οδικού και επαρχιακού δικτύου, ποδηλασίας, περιηγήσεων,

ορειβασίας κλπ.

43

Τηλέφωνα και διευθύνσεις υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης (νοσοκομεία,

πυροσβεστική, οδική βοήθεια κ.ά)

Βοηθητικές πληροφορίες και υπηρεσίες

Εκθέματα από τα αξιοθέατα της περιοχής (αρχαιολογικά, ιστορικά,

παραδοσιακά)

Πίνακες ταξινόμησης της πανίδας και χλωρίδας

Δελτία πρόγνωσης καιρού και οδηγίες συνθηκών πρόσβασης σε

αξιοθέατα

Πακέτα εκδρομών με προτεινόμενα αξιοθέατα και δραστηριότητες

(χωρισμένα σε θεματικές ενότητες)

Έκθεση ή/ και πώληση τοπικών και παραδοσιακών προϊόντων

Προβολή (video) της περιοχής (με επαρκή χώρο για την

παρακολούθηση)

Υπηρεσίες μετάφρασης και ξενάγησης

Για την σωστή λειτουργία των Κέντρων πληροφόρησης Επισκεπτών θα

πρέπει να ληφθούν υπόψη τα παρακάτω:

Να υπάρχει σωστή σήμανση έξω από το Κέντρο αλλά και στα κεντρικά

σημεία των πόλεων με πινακίδες κατεύθυνσης, ώστε οι τουρίστες να

μπορούν να τα εντοπίσουν.

Η κατασκευή, το στήσιμο και η διακόσμηση του χώρου να είναι

λειτουργική και να αντανακλά τη μοναδικότητα της περιοχής. Επίσης,

να έχει προβλεφθεί η εύκολη προσβασιμότητα για ΑΜΕΑ.

Το ωράριο λειτουργίας τους να καλύπτει περιόδους αιχμής π.χ.

απογεύματα, Σαββατοκύριακα, αργίες, εορτές κλπ., ενώ όταν είναι

κλειστό να είναι αναρτημένες κάποιες από τις βασικές πληροφορίες,

τηλέφωνα, ηλεκτρονικές διευθύνσεις κλπ.

Το προσωπικό των Κέντρων να είναι ενημερωμένο και με προσωπική

εμπειρία για το σύνολο της περιοχής και των δραστηριοτήτων, έτσι

ώστε να μπορεί να απαντά στα ερωτήματα των επισκεπτών.

44

6. Μίγμα Ενεργειών Μάρκετινγκ

Με την υλοποίηση των παραπάνω Στρατηγικών Κατευθύνσεων

προσδιορίζεται το μίγμα των ενεργειών Μάρκετινγκ που θα επιλεχθούν και το

σχέδιο δράσης για την υλοποίησή του.

6.1 Ανάπτυξη προϊόντος

Το τουριστικό προϊόν είναι ένα πακέτο από απτά και μη απτά οφέλη προς τον

τουρίστα. Ο τουρίστας σήμερα αναζητεί νέα προϊόντα και εμπειρίες ενώ οι

προσδοκίες του συνεχώς αυξάνονται. Συνεπώς η διαδικασία της ανάπτυξης

του τουριστικού προϊόντος είναι ιδιαίτερα σημαντική. Για παράδειγμα

περιλαμβάνει από την σωστή κατασκευή των υλικών ενός καταλύματος μέχρι

τις υπηρεσίες που προσφέρονται μέσα σε αυτό

Προφανώς η ανάπτυξη του προϊόντος πρέπει να είναι και οικονομικά

βιώσιμη, να καλύπτει τα κόστη και να αποφέρει το αντίστοιχο κέρδος. Μερικές

φορές, ειδικά όταν πρόκειται για καινοτομικά προϊόντα, έχει μεγαλύτερη

περίοδο απόσβεσης και είναι απαραίτητος ο προγραμματισμός της

ανάπτυξής του στο βάθος του χρόνου.

Συνεπώς, τα βασικά στοιχεία που πρέπει να αξιολογηθούν για την ανάπτυξη

του εναλλακτικού τουριστικού προϊόντος είναι:

Οργανωτικό σχήμα που να συντονίζει το σύνολο των εμπλεκόμενων

φορέων παροχής εξειδικευμένων τουριστικών υπηρεσιών, ώστε η

λειτουργία τους να είναι αρμονική και αποδοτική.

Καλλιέργεια «αγροτουριστικής» κουλτούρας στον τοπικό πληθυσμό,

ώστε να παρέχει υψηλής ποιότητας φιλοξενίας.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι επιτυχημένες επιχειρήσεις τουρισμού

βασίζονται στην ποιότητα και την ικανοποίηση που προσφέρουν στον

επισκέπτη. Ειδικά για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως ο τουρισμός

υπαίθρου και ο οικοτουρισμός, η ποιότητα και οι προδιαγραφές των τοπικών

45

παραδοσιακών προϊόντων και η ζεστή, ειλικρινής φιλοξενία έχουν

πρωτεύουσα σημασία.

Τέλος, θα πρέπει να υπάρχουν περιοδικές και ανά τακτά χρονικά διαστήματα

έρευνες και μελέτες αγοράς που θα αναλύουν:

Την εικόνα που διαμορφώνουν οι τουρίστες που επισκέπτονται ήδη

την περιοχή καθώς και τη γνώμη τους για τις υπηρεσίες που

λαμβάνουν και πως θα επιθυμούσαν να διαμορφωθεί καλύτερα για να

ικανοποιεί τις ανάγκες τους.

Τρόπους βελτίωσης του αγροτουριστικού προϊόντος, με σκοπό την

προσέλκυση μεγαλύτερου κομματιού αυτής της αγοράς, και τέλος

Προσδιορισμός των ανταγωνιστικών προορισμών εναλλακτικού

τουρισμού, από τους οποίους στοχεύει να πάρει κομμάτι της αγοράς.

6.2 Προώθηση Προϊόντος

Για την επιλογή του τουριστικού προορισμού, οι τουρίστες πρέπει: α) να τον

γνωρίζουν (να έχουν μάθει / ακούσει για το τουριστικό του προϊόν) και β) να

αισθάνονται θετικά για αυτόν (πρακτικοί, συναισθηματικοί, οικονομικοί λόγοι) .

Η προώθηση περιλαμβάνει όλες αυτές τις ενέργειες πληροφόρησης,

προβολής και προσέλκυσης τους.

Για την Ανατολική Μακεδονίας - Θράκη ως προορισμό αλλά και τους

επιχειρηματίες της περιοχής προτείνονται οι παρακάτω τρόποι προώθησης

(i) Το ηλεκτρονικό μάρκετινγκ (e-marketing). Η ανάπτυξη συστημάτων

ψηφιακής προβολής και ενημέρωσης από το διαδίκτυο, μέσω του

οποίου αναπτύσσεται η άμεση επικοινωνία (direct marketing) και το

πελατειακό μάρκετινγκ (Customer Relations Marketing). Επίσης,

μπορεί να υποστηρίξει το ηλεκτρονικό εμπόριο και το σύστημα

κρατήσεων (e-commerce και on-line booking).

46

(ii) Διαφήμιση. Δημιουργία της επιθυμητής εικόνας για τον προορισμό

και το τουριστικό προϊόν του, που απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό

των τουριστών εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Η προσοχή εδώ

πρέπει να δοθεί στα Μέσα που θα παρουσιαστεί η διαφήμιση.

Πρέπει να είναι στοχευμένη στο κοινό-στόχο ώστε να έχει την

αντίστοιχη απόδοση. Τα εξειδικευμένα έντυπα υπεύθυνου

τουρισμού και οι αντίστοιχοι τουριστικοί οδηγοί είναι τα κατάλληλα

Μέσα.

(iii) Προώθηση πωλήσεων. Η συμμετοχή σε εκθέσεις τουρισμού με

έμφαση στις εξειδικευμένες εκθέσεις εναλλακτικών μορφών

τουρισμού, η έκδοση καλαίσθητων και οικολογικών πληροφοριακών

εντύπων και φυλλαδίων με περιεκτική περιγραφή των στοιχείων

που απαρτίζουν το τουριστικό προϊόν και τέλος η ίδια η προσωπική

πώληση του προορισμού σε tour operators ή μιας αγροτουριστικής

μονάδας στον τελικό τουρίστα.

(iv) Δημόσιες Σχέσεις και Εκδηλώσεις . Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι,

ιδιαίτερα στον χώρο του τουρισμού είναι η αποστολή Δελτίων

Τύπου και ειδήσεων για νέα τουριστικά προϊόντα σε συντάκτες και

εκδότες τουριστικών στηλών και τουριστικών οδηγών, οι οποίοι θα

τα δημοσιεύσουν στο κοινό τους. Έχει μάλιστα πολύ μεγαλύτερη

βαρύτητα ακόμα και η απλή αναφορά ενός συντάκτη που

εμπιστευόμαστε από ότι έχει μια καταχώρηση. Στο ίδιο πλαίσιο

περιλαμβάνονται και οι προσκλήσεις σε δημοσιογραφικά ταξίδια, η

δημοσίευση άρθρων και παρουσιάσεων. Τέλος, η διοργάνωση ή και

η συμμετοχή σε εκδηλώσεις που ανταποκρίνονται στην εικόνα του

τουριστικού προϊόντος και η εκμετάλλευση της δημοσιότητάς του.

6.4 Δίκτυα Διανομής

Ειδικά για τις μικρού μεγέθους τουριστικές επιχειρήσεις που περιλαμβάνονται

η ένταξή τους σε δίκτυα διανομής είναι πραγματική πρόκληση. Και σε αυτή

την περίπτωση το διαδίκτυο είναι η απάντηση, όπως περιγράψαμε

παραπάνω, για την απ’ ευθείας προσέγγιση τουριστών, διαφορετικά, το κύριο

κανάλι διανομής είναι οι ταξιδιωτικοί οργανισμοί (tour operators) και τα

47

ταξιδιωτικά γραφεία (travel agents) με τους οποίους πρέπει να αναπτυχθεί

ισχυρή και ειλικρινής συνεργασία.

Θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις οι tour operators

εναλλακτικών μορφών τουρισμού της Ευρώπης, με τη μορφή της επιπλέον

χρέωσης τον πελατών τους, αναλαμβάνουν και προγράμματα

χρηματοδότησης προγραμμάτων διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος ή

προστασίας σπάνιων ειδών αφού είναι στην φιλοσοφία των πελατών τους η

βιώσιμη ανάπτυξη του περιβάλλοντος και της τοπικής κοινωνίας. Συνεπώς,

και η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης πρέπει να είναι πολύ

ευαισθητοποιημένη σε αυτά τα θέματα ώστε να ανταποκρίνεται στις

απαιτήσεις των tour operators και των πελατών τους.

7. Πενταετής Προγραμματισμός Μάρκετινγκ

Για την αποτελεσματική ανάπτυξη του Ενιαίου Εναλλακτικού Τουριστικού

Προϊόντος στο μέλλον απαιτείται πενταετής προγραμματισμός που θα

αναπτύσσει τις στρατηγικές κατευθύνσεις μέσα από ένα σχέδιο δράσης, σε

ημερήσια βάση. Οι δράσεις αυτές θα υλοποιούνται από τον Περιφερειακό

Οργανισμό που προτείναμε στο προηγούμενο κεφάλαιο.

Το σχέδιο δράσης:

Δημιουργία μιας ξεκάθαρης ταυτότητας του συγκεκριμένου Τουριστικού

Προϊόντος, με άξονα τις προστατευόμενες περιοχές καθώς και

λογοτύπησή του.

Δημιουργία εξειδικευμένου, εύχρηστου και λειτουργικού τουριστικού

οδηγού για επαγγελματίες (tour operators) που θα τους βοηθήσει στην

προώθηση επιμέρους ή πακέτου δραστηριοτήτων. Θα πρέπει να

ανανεώνεται τουλάχιστον σε ετήσια βάση και να εκδίδεται στις

κυριότερες τουλάχιστον ξένες γλώσσες.

48

Ανάπτυξη εύχρηστου, λειτουργικού και πλήρως ενημερωμένου

ιστοχώρου (website) του Αγροτουριστικού Δικτύου στο διαδίκτυο, με

συνδέσεις στις ιστοσελίδες του ΕΟΤ, της Περιφέρειας, της

Αγροτουριστικής Α.Ε. κλπ. αλλά και όλων των συνεργαζόμενων

επιχειρήσεων και αξιοθέατων (π.χ. Μουσείων, Φεστιβάλ κλπ.). Ιδανικά

μέχρι το τέλος της πενταετίας θα πρέπει να έχουν αναπτυχθεί και

υπηρεσίες ηλεκτρονικών κρατήσεων (e-booking).

Δημιουργία κεντρικής βάσης δεδομένων (λίστας) με τους ελληνικούς

και τους ξένους ταξιδιωτικούς οργανισμούς (tour operators) καθώς και

εκδότες και συντάκτες ταξιδιωτικών εκδόσεων. Αυτή θα χρησιμεύσει

στην τακτική αποστολή (direct mail) ενημερωτικών εντύπων ή Δελτίων

Τύπου για την ανακοίνωση νέων προϊόντων, συνεργασιών,

εκδηλώσεων κλπ.

Οργάνωση προγραμμάτων πρόσκλησης και φιλοξενίας εξειδικευμένων

tour operators και εκδοτών/ συντακτών εναλλακτικών και ειδικών

μορφών τουρισμού για την προώθηση και προβολή των τουριστικών

πακέτων στην περιφέρεια. Εκπρόσωποι των παραπάνω θα είναι από

την Ελλάδα και από τις κύριες αγορές του εξωτερικού.

Δημιουργία νέων προϊόντων και πακέτων τουρισμού εκμεταλλευόμενοι

ευκαιρίες της αγοράς:

o Πακέτα μαζί με αεροπορικά εισιτήρια και με ενοικίαση

αυτοκινήτου (fly-drive packages) για τους μεμονωμένους τουρίστες

που έρχονται αεροπορικώς από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη

o Ημερήσιες εκδρομές περιπέτειας ή περιήγησης σε επιλεγμένες

περιοχές του Αγροτουριστικού Δικτύου για αυτούς που μένουν στα

παράπλευρα παραθαλάσσια ή μεγάλα τουριστικά κέντρα της

Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης.

49

Δημιουργία των Κέντρων Προβολής, στις μεγάλες πόλεις της

Περιφέρειας, στους Αρχαιολογικούς χώρους, στις εισόδους της

περιοχής παρέμβασης αλλά και της χώρας

Κατασκευή και ανάρτηση ενημερωτικών πινακίδων σε όλο το εύρος

των διαδρομών της περιοχής μελέτης, με χρήσιμες πληροφορίες για το

συγκεκριμένο σημείο αλλά και την περιφέρεια στο σύνολό της

Συμμετοχή σε ειδικές εκθέσεις εναλλακτικού τουρισμού στην Ελλάδα

και στο εξωτερικό με στόχο την ανάπτυξη συνεργασιών με

ειδικευμένους tour operators και την απ’ ευθείας πώληση στους

τουρίστες που προτιμούν να ταξιδεύουν μεμονωμένα

Ενθάρρυνση και ανάπτυξη δικτύου συνεργασιών (clusters) μεταξύ

αγροτουριστικών επιχειρήσεων της περιοχής βασισμένου σε θεματικές

ή γεωγραφικές ενότητες

Προώθηση των τοπικών παραδοσιακών ή/και θρησκευτικών

εκδηλώσεων και φεστιβάλ και εμπλουτισμός τους με παράπλευρες

εκδηλώσεις που θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον των τουριστών,

ειδικότερα σε περιόδους χαμηλής επισκεψιμότητας (off - season)

Ανάπτυξη πολιτιστικής στρατηγικής, ώστε να βελτιωθούν οι υπηρεσίες

πολιτισμού και πολιτιστικής κληρονομιάς στην περιοχή

Καλύτερη ενημέρωση, πληροφόρηση, ξενάγηση και υποδομές

υποδοχής σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία

Δημιουργία θεματικών διαδρομών με αυτοκίνητο, σιδηρόδρομο,

ποδήλατο με θέματα όπως γαστρονομία, χειροτεχνία, Βυζαντινά

μνημεία, φύση κλπ

50

Ανάπτυξη εκπαιδευτικής στρατηγικής για την ενίσχυση των

αγροτουριστικών δραστηριοτήτων και της προσφοράς ποιοτικών

υπηρεσιών

Δημιουργία αγροτουριστικής ταμπέλας ποιότητας σε αγροτικά

προϊόντα, μαζί με συγκεκριμένο μηχανισμό που θα ελέγχει και θα

εγγυάται την ποιότητα

Επεξεργασία στρατηγικής για την προσέλκυση τουριστών μικρής

διάρκειας, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, επικεντρώνοντας σε

επαγγελματικά ταξίδια, ειδικά τα μικρά συνέδρια και ταξίδια κινήτρων,

εκδρομές περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για μαθητές και

φοιτητές ,εκδρομές σαββατοκύριακου (weekend breaks)

Οργάνωση ενός μόνιμου ετήσιου forum για τον Αγροτουρισμό με

προσκεκλημένους επιστήμονες, επαγγελματίες, ειδικούς,

εκπροσώπους Μ.Κ.Ο. κλπ. από όλο τον κόσμο για την εξέλιξη και

ανάπτυξη του Αγροτουρισμού και την παρουσίαση νέων μεθόδων

προώθησης και προβολής

Ανάπτυξη μηχανισμού για την παρακολούθηση της εκτέλεσης των

κατευθύνσεων και την αξιολόγηση των δράσεων στην περιοχή.

Αν αυτή η στρατηγική γίνει αποδεκτή, τότε κάθε χρόνο θα καταρτίζεται

τακτικό πλάνο ενεργειών μάρκετινγκ (marketing plan) που θα ακολουθεί τις

βασικές κατευθύνσεις.

51