ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL -...

18
ηε ρτ α ε μ ε r ο ν s v ε canum ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL sub examen revocatem. CUJUS T'ARTK'ULAM PRIORFM tema ampl. faceet. pill los. epsal. P. P. \ mag. AßRAIIAMUS VILIIELMUS a SILLEN XOB. STIP. HELMVELD. et gustavus laulehstedt OSTROGOTIIUS, REG. CANCELL. AUSCKIPTT/S. in audit. gustav. die xii. dec. mdcccxxxvii. η. α. m. s. upsaliae. excudebant regiaé academiae typographi.

Transcript of ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL -...

Page 1: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

ηε ρτ α ε μ ε r ο ν s v ε canum

ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL

sub examen revocatem.

CUJUS T'ARTK'ULAM PRIORFM

tema ampl. faceet. pill los. epsal.

P. P.\

mag. AßRAIIAMUS VILIIELMUS a SILLENXOB. STIP. HELMVELD.

et

gustavus laulehstedt

OSTROGOTIIUS, REG. CANCELL. AUSCKIPTT/S.

in audit. gustav. die xii. dec. mdcccxxxvii.

η. α. m. s.

upsaliae.

excudebant regiaé academiae typographi.

Page 2: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

ϊϋ

JAC®® EETTERSTEBT ES«·

TttY BELOVED UNCLE,

With all due affectionrespectfully inscribed

by

GUSTAF EALLEBSTEDT

Page 3: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

Lt singulorum hominum, sie universarum civitatum du-plex virium genus est, corporis et animi: alterum rebusin bellicis conspicuum, alterum in artibus atque disciplinis,quse societati civili et munimentum et ornamentum prae.bent. Omues fere gentes militiae et litteris simul ope-

ram dedisse ex Historia constat, et nisi civitatis opes

omnitiö accisae et fractse sunt, plerumque fit, ut, quae

beilis interrupta jacuerunt humanitatis studia, his confectisrepetantur et quasi ad vitam revocentur; nam sicut fetusterrae, ita fetus ingenii et litterarum studia tranquillitatipraeeipue atque otio incrementum et Hörem debent. Ma¬gna autem monumentorum ingenii humani diversitas exdiversa coeli, morum, eultus rerumque publicarum ratio-ne nascitur. Nec indoles gentis cujusque nativa cultu velmaximo omnino immutatur. Sic Graecos, etiam in summa

morum scientiarumque elegantia, sie Romanos etiam tum,cum artes liberales vel optime florebant, studiis bellicis in-tentos videmus. Et diversum diversarum gentium eultumsi respiciamus, inter subtilitatem elegantiaraque eultus Eu.

Page 4: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

3

ropaei in quoque genere artiuin, et angustam circumscri-ptamque studiorum apud gentes Orientales rationem, prohDii imniortales! quantam reperimus differentiam! Quse au¬tern in litteris vices sint, etiam nostrarum litterarum Hi¬storia declarat. Humanitatem medii sevi haud exiguamluisse, si eam vel levissime attigeris, invenies; quse, quam-

quarn a summa perfectione longe remota, turbulentissi-mis, ab Unione Calmariensi ortis, tempestatibus succubuit,tarnen multa ipsius monumenta, eaque pulcherrima, mo-

nasteriis recondita, ad nostram setatem pervenerunt. Gm-stavo primo regnante seditionibus Svecia vehementius, ye-xabatur, quam ut Elex, scientiarum omniumque bonarumartium quum esset amantissimus, his ipsis multum pro-spicere posset. Diu etiam obstabant, quominus litterae flo-rerent, discordioe intestinse post mortem illius orte, quaehumanitati nascenti maxime officere solent, cum cives ne-

que dignitatis neque salutis patriae studiosos, sed libidineeffrenata, vaga licentia novarumque rerum cupiditate sti-mulatos ad arma nefaria capessenda impellant. Neque ta¬rnen bellis fratrum regiorum acerbis studia humanitatis sunt

penitus oppressa. Neque enim siluere vates, submissiorietiamsi cecinerunt voce, neque, Marte furente, sunt signaPalladis omnino derelicta, Itaque initio saeculi XYIIrmi,sedatis jam turbis civilibus, litteras humaniores instau-5

Page 5: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

ra fas videmus. Modis Iyricis Erato cecinit, carmine advitam moresque revocato, quod genus ad sensus homi-num commovendos aptissirnum est; Calliope ad chronicarythmica pangenda et reges et privatos homines compu-lit; et MetseniuT, Melpomenes monitu, Historiam patriae infabulis ad scenam compositis tractare instituit. GeorgiurStjemhjelm, princeps ille sui temporis cultiis, inhacdiver.sa carminum genera condendi facultate, singulari quodambeneficio naturae, unus excelluisse videtur. Doctrinå ejusaetas eximiå iloruit; quare nonnulli sunt qui, eura studiophilologico ad versus faciendos adductum, falso credant.Hunc enim a puero ardore quodam poetico inflammatumfuisse constat, quod,, vitas ipsius curriculurn si ab initiopersequamur, manifestum erit, Yeterum tarnen irionu-

menta, ad quorum studium se totum contulit, ante Odi¬los etim liabuisse et exempla quae imitaretur sibi propo-

suisse, negari non potest. Quod nescio an nihil magis in-dicet, quam carmen illud Epicum, quod Hercules inscri-bitur, operum ipsius praestantissimum. Personas^ quae

partes Vitiorum et Virtutum tenent, perspicuitate et evi-déniia adrnirabili , quae vatum antiquitatis iere est propria,oculis lectorum subjicit, et omnibus locis praecepta morum

gravissima exhibet et ad honestatem vitae hortatur. Neque

Page 6: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

4

sensüs [iii, aut sales atque facetise, quae in carminibus peroccasionem scriptis frequenter oceurrunt, tacite praeter-mittenda sunt, et, quanlum fabulis in scenicis componen-dis excelluerit, ut videamus, Cupidonem captivum et fu-ribundum legisse sufficiat. Ubique invenimus grayitatis il-lam jocorufiaque varietaterri, quae divinioris ingenii propriaest, cui omn'ia simul perlustranti diversse pulchri speciesse offerunt. Nec mirum alicui videatur, majores nostrosbello Germanico tunc temporis occupatos, litteris huma-nioribus studuisse; constat enim inter omnes, hoc bellum,expeditionem Protestantismi sacram adversus Catholicis-mum jure appellatum, non rerum civilium sed verae Reli-gionis caussa fuisse suscepturn, et Guitavlifn Adolphum, cla-rissimum hujus belli ducem, pari studio animi atque ar-dore gloriae bellicse et integritati fidei consuluisse. HuicPrincipi, omnium honestarum artium tutori optimo atqueillustrissimo litterarum jam inde feliciores successus et in-crementa grata patria, ut cui maxime, debet, Amore enimstudiorum ardentissimo ductus liberalitateque regia insi-gnis humanitatem ille terrarum borealium jam floresoen-tem fundamento quasi stabili firmavit et monumenlum sibierexit Semper perennaturum. Christina, si non omnium vir-tutum paternarum heres, pari tarnen studio et amore ele-

Page 7: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

5

gantiores litteras est amplexa. Bellum Germanicum, earegnante compositum, sensu pio atque religioso humanita-tem saeculi implevit. Principium omnis Poeseos Religioest. Si di versa Paganorum cultus genera respiciamus, a

Religion?, unde originem traxerunt, parum discessisse vi-;demus, et Mythologiam invenimus abundantem sententiisatque fabulis, quae poetse materiam ad tractandum aptis-simam et elegantissimam praebent. Poesis Christiana initio j

imperio fidei devotissime subjecta grandiore voce fere ce-

cinit; tum maturior et quasi sapientior facta res vitae hu-manse perlustrare et oculis depingere coepit. Ardor mediiaevi poeticus veheinentior et bellum Germanicum felicitergestum in illius setatis hominibus ferventiorem pietatis sen-sum excitarunt et elegantiam frigidiorern\ atque nimis ex-

quisitam in quovis humanitatis genere jam ingravescentemdepulerunf. Huic litterarum expolitioni Poesis sacra sse-

culi XVIIrmi örtum debet, quam tres partes complecti vi¬demus: Hymnographiam et cantilenam populärem, divinietiam hane argumenti, in quibus elaborandis occupati fu-erunt Poetae et divino quodain afilatu et hominum hortatuimpulsi, hsec enim carminum genera cuivis perspicua etad intelligendum fadlia sunt. Tertiam hujus Poeseos par-

tem Carmen Didacticum conficit, quod inprimis Raquimt

Page 8: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

6

Spegel a) tractavit, Hymnographorum sui temporis longe ele-gantissimus, cujus inter opera illo, quod Heptaernerouinscribitur, (Svethice: Guds Werck och Hvila) diutius immo-rari nobis in animo est»

Haqüino Spegel, ut cui maxime, et rerum ecclesiasti-carum emendationem et humanitatis incrementum patria

debetj curam enirn" pietatis augendae gravissimam, quaSemper ductus fuit, et opera et scriptis declaravit. Studioadmirabili Scholis et institutioni populari prospexit, et mul-ta egregie scripta posteritati reliquit, in quibus orationetum soluta tum numeris adstricta usus est, quae plerum-

que divini sunt argum.enti et ardore auctoris in Iucem vo-catae videntur. Quod ad Poemata ejus attinet hymnos sa-cros attingere statuimus, in quorum admiralione quum

paullisper fuimus morati, Heptaemeron carmen deindecontemplabimur. Sublimitate Rejigionis Christianae et po-testate atque beneficiis divini numinis comm o tum se Hy-mnis suis auctor ostendit. Pietate autem sincera impletuset majestate atque dignitate Religionis quasi depressus, sub-

a) Natus est in pago Biebingo ruin Ronneby i645. Laurea or-natus philosophica 1671. Carolo XI:mo a Saeris. Dioeceseos Gothlan-dicfB Ephorus 16/5. Episcopus Scarensis 1686. Episcopus Lincopensis3693. ArchiEpiscopus Upsaliensis 1711. -j- 1714.

Page 9: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

missiore lyra cecinit et dictione, qnse a simplici etvulgarigenere dicendi minus abhorret, usus est. Quse tamenv i t i a quibusdam Psalrnis excellenter compositis omninoabsurit. Novissimis demum temporibus exstiterunt, qui adhoc carminis genus perficiendum plurimum attulerunt, quo-rumunus, quum non minus grayitate sententiarum et subli-mitate qnam orationis elegantia et lepore ad ignotum1 an-tea periectionis fastigium sacram Poesin evexerit, Hy·mnographiam poene absolyil". Spegel autem, quamquamnon primum inter pares locum sibi vindicare potest, ta¬men Semper dignus erit, quem grata patria omni bus qui-bus possit laudibus efferat. Inter cetera auctoris poemataHeptaemeron Svecanum (Guds JVerck och Hvila) inaximeest laudandum b), quod hujus disputationis mäter i am exa-,

minandam proposuimus. Hoc carmen Historiam creationis

copiose et eleganter interpretatur. Quam rem ante au-ctorem nostrum multi tractaverunt et omnium temporumPoetse ea, quoe sapientes primum meditalione explieave-runt, primum versibus celebrasse videntur.

b) Primum prodiit Stockb. i685 Fol., iterum ib. 1705 4:o ad-dito Paradiso patente et clauso, tertium Lips. 1725, quartum deniqueJNoricop. 1745 4:o, additis aliis auctoris carminibus, Praiterea Detöppna, tillslutna och ateruundtia paradiset, Salomos Vishet <b'c. necnöu magnum Psalmorum et concionum numerum conscripsit.

Page 10: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

8

Ut a G rsecis incipiamus, fere eadem est summa The-ogoniae Hesiodese ratione Religionis sui temporis habita.Poema illud Epico generi omnino tril)uenclum est. Mun¬di originem a Monstris, quae ipsam molem rudern et in-digestam, ad numina divina, quae vires et fruetus naturaerespiciunt, narrando persequitur. Cujus narrationis cumphilosophia Grsecorum et Historia creationis Mosaica miraest convenientia. Praeterea Hesiodus auetor MythologieGraecorum ab Homero proximus habetur. Aiiam creatio¬nis descriptionem, naturae viribus jam non adoratis, apudOvidium invenimus, et ita apparet, animos hominurn su-perstitione impia paganorum levatos ad Religionem Christi,anam propensiores factos esse. Inter Christianos medii ev iprimus hane materiam tractavit Ambrosiuse), et orationesoluta usus est. Opus ejus Hexaemeron inscribitur. Mulfasubtilique doctrina abundat, et maxime erroribus secta-rum adversari videtur. In Imperio Orientali exstitit Geor¬gius Pisides Diaconus et Referendarius Constantinopolita-nus. Saeculo septimo vixisse d) et conscripsisse diciturIiunc libellum, quem Federicus Federici Morelins in lucemedidit et Latinis versibus ejusdera generis expressit e)*

c) Episcopjus Mediolanensis -}* ^92·d) An. 6.1 o—4i. cfr. Wachler, Litteratur-Gescliichte. T. II. p. 58.e) ΠΙσιδου kosμον^γίχ. Gen. 1696.

Page 11: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

9

Carmen est omnino didacticum et multa praecepta bene etrecte vivendi, et Medicinarn, qualis iis erat ternporibus,continety). Sed inter rnulta sapienter eleganterque diclaetiam turgida et inania, in primis Epistola Sergio dedicata,lectorem oflendunt, quae una cum sermone jarn turn depra-vato, et versibus jambicis verba trahentibus orationem lan-

guidam lentamque efficiunt.

Steeulo XI!I:mo Andreas Sunonis Archiepiscopus Lun-densisg) aliud Hexaemeron conscripsit, quud nondum ty¬pis vulgatum Hafniae servatur h). Doctori Petro Palladio "EnDagvise om alla Creaturens Skabelse" tribuitur in quo singuli

f) p. 108—115.g) ArchiEpiscopus 1201—23 -{-1228. Cfr. Rhyzel. Episcop. L. Ylil.

p. 13.h) Alterum Hexaemeron inscribitur, latinis versibus et qnidem Me-

xametris conlexlum de creatione mundi sex dieruin, tolidemque 1 i brisconstans, in qnod auclor videlur omnes doctrina3 suaj copias voluisseeiFundere, Sic enim Poetam agit, ut Theologiaj univers®, ceu vo·

cant, cursnm, nec non omue illnd quod tunc temporis Philosopho-rum SchoIa3, sive apertum sive abditum in tlisciplinis habebant, car-mini, non sane Saxonianis siinili, sed minus limato et incultioris slyli,sa-peque in metricas peccatili leges, illigaverit. Hand indignus tarnenioetus, en i aliquis obsletricias manus adierret, ut in lucem protraliere-tur, prQmissarn quidem a mullis, videlicet jam olim ab Erasmo Lfeto,jnovissimeque ab Arna Magnseo; sed ab alio adhuc, quicunque is fu-turus erit, expectandam. 1. Gram. Or. de statu rei lillerariae inDania. T. VII. p. 476. Hafn. iyi5,

2

Page 12: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

10

dit i operibus enumeratis j preoes, ut res c rea tor ad nos perveniant, subrtectuntur. Hujus carminis haec sunt verba*

"Sen I;ufe Sag, o Sfaber gob,Som wt Sonbagen falXc,.Jpanb »ar ben forjte Sag oc rc-eb

(kreaturen alle,

spaa ben bu baabe $tml' oc 3orb,5CReb Slften, Sjué oc borgenSu ffabte nub btt i;ctiig> Orb,gor alttng »ar forborgem""$or 53on b« i;or, oc fee »or 0raab,Oé freie af »ore Stynber,Sfdnf oé meb 9?aabe StydP oc 9iaab,grj oo fra »ore gtenber.5Sort »ipjerte (oft til Jptmien opSit 8juö (ab fordet »tnbe,Saa at »or Stoel oc fpnbtg $rop3. Qttorf οβ ep forblinbe." etc»

Soeculo XVIhmo "La premiere Semaine" prodiit au-

ctore Guilielmo Bcirtatio i). Inter scripta hactenus allata

i) Opus ejus primutn editum i58o tanto quidem exceptum fuitapplausu, ut triginta quidem numerarunt ediliories intra sex annorum

spatium. Italice proinde, Latine, Hispanice, Anglice, ßelgice, Ger-

Page 13: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

11

Iii storioe Mosaioge maxime convenire videtur. Qua de ca-

ussa Perron Senator Curiae Romanos, eum tenniore fuisseingénio, aliquid novi excogitandi et argumentum suum re-cte disponendi, putat, dicendo, Bartasium historicam tan-tum narrationem coinposuisse, et, quod ab exemplis vete-ruiii nimis discesserit, maxime vituperandum esse k). O-mtiesres creatae et Sabbathus Deo et quieti. consecratus abhoc auct >re deseribuntur, et, illam in dies singulos distri¬butionen! se ab Augustino sumdsse, in ipso praefaminefatetur/). Opus ejus unico carminum generi referri non

potest, sed ab omnibus quasi compositum yidetur, ut i-psius verba indicantm). Et amplissimi versus ad auctoremdicati, et aliorum ejusdem aetatis judicia praestantiam ope-

manice et Danice versum. Cfr. Teissier Eloges des lioinmes scavants.T. IV. p. 87. Ausciis eum natura esse dicunt i544, et vulneribus con-fectus obiit i5gO. Teissier 1. c.

h) Cfr. Teissier T. IV. p. 89.

/) Cfr. Augustinus de Civitate Dei, L. XXII, Cap. XXX.

m) Ha:c verba sunt: Mais pour leur oster tout scrupule, qu'ilsapprenent de moy que ma Seconde Sepmaine n'est (aussi peu que laprémiere) un Oeuvre purement Epique, 01.1 Heroique, ains en partieHeroique, en partie Panegirique, en partie Propbetique, en partie Eti-dascalique. Ici ie narre simplement l'histoire , 14 j'emeu les affections.Ici i'invoque Dien, 14 je lui ren graces. Ici ie lui chante un Hymne,et la je vomi xxne Satyre contre les vices de mon aage.»

Page 14: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

12

ris probant »); quae unicuiqe tempora illa scelerum, super-stitionis et vagae licentiae consideranti evidentior apparebit o),

Medio Saeculo XVIΓ:nio Anders Christenson Aroboé E-

piscopus Nidrosiensis "$etiberré ferjle Uge3 £)ctgeé miTf#%

ttge OC prccctt^e ©jermngev^ conscripsit p). Quem Christisr-lius Fries Cancellarius Regius adhortatus est, ut opere ali-

quo elaborato linguam yernaculam celebraret, et ei ear-

n) Il maria si heureusernent les Muses y avec les emplois Militai-res, qu'il avoit embrassez des son enfence, et mérita tant de gloirepar ses béaux vers, et principalement par sa Semaine, qui a été sisourcnt imprimeé et meme traduite en Latin, et en Italien, que bienque la langue de son pais fut un grand obstacle au dessein qu'il avoitd'aquerir la pureté de la Franyoise et qu'il ait été élevé entre lesarmes, et les trompéttes, loin du commerfe des Savants, il a tenuun rang lionnorable parmi les Poétes de ce tems, et que plusieurs ontcru, qu'il devoit étre placé immediatement aprés le fameux Ronsard.Teissier T. IV. p. 85.

o) Tarnen a multis coétaneis vituperatnr. Sic Teissier 1. c. »Quel¬ques Critiques ont trouvé que son stile étoit trop parsemé de figures,et extrémement ampoullé, swivant 1'air et le cliaracter de son pais.»Idem Thuanus Lib. gg, ρ. 88o. Edit. Francof. 1621. »Stilum ejustamquam minus crebre figuratum, tumidum et Vasconice ampullatumcritici reprehendunt.» Deinde addit hasc verba: »Ego qui hominiscandorem novi et familiariter cum eo, dum simul inter arma in no-

vem populonia incederemus, sa?pe collocutus sum, possurn testari ni¬hil simile in ejus moribus deprehendisse.»

p) Natus 1587, munere orbatus Episcopali 1622, -j- i63/, Worm.Lexicoij wev ©anffe Icerbe moettb.

Page 15: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

* ι5

men Bartasii ad imitandurn proposuit q) Primus DanosHexametros simililer cadentes pepigisse dicitur, quod ge¬

nus versuum M. Joh. Corvinns amplissimis verbis celebra*vit r). Se opus Bartasii, sensum non Yerba sequendo;vertisses ipse Aråboe fatetur, quod et alii auctores affir-^mänt s) Ceterum a sui et proximi saeculi auctoribus jnul-tis laudibus cumulatur t).

Tandem Haquinus Spegel idem argumentum tractavit.Se in hoc opere condendo Bartasium priorem adhibuisse ii),et Carmen Danicum licet multo elegantius et concinniusvertisse, duobus scriptis inter se comparandis facile inye-nire possumus.

Ut hane prsestantiam auctoris satis perspectam habe-amus, partes operis singulas ordine recensebimus, Primumde duabus ejus prasfationibus paullulum loquamur, quarumaltera amatoribus sinceris Poeseos dedicata est. In qua

et exemplis ex Historia siimtis et scriptorum elegantissi-

q) Cfr. Prffif, Edit. Hafil. 1661.r) Cfr. Corvini Rhytmol. Danica, Cap. VI. p. 97.s) Cfr. Andreas Bartholinns De scriptis Danorum, p. 4, Lips. 169g.i) Cfr. Mollberg. Danm, Mist. 'Γ. II. p. 684. — Item Job. Molleri

Hypomnemata paucula ex pluribus selecta, nbi p. i5g Aröboe dicitur:'Primus Poeseos vernaculie instanralor.'' — φαΠ tvär t fttt ttb ett be*remmeKei ^oet, font bragfe bett ©anffe Spoeft ferft i ottfeelfe," Worin. 1. c.

«) Quod et ipse fatetur. Cir. Pnef. paragr. X.. .

Page 16: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

ι4

morum testimonio ad Poesin cedebrandam afque laudandamntitur. Audaciae, qua adductus sine poetieo quodarn ar-

dore de rebus jam antea saepissime pertraetatis scripserit,veniam petit, et rogat, ne servo imitatorum pecori adnu-meretur, quamvis multa ex prioribus transcripta occurrant.In paragrapho quinto praefationis pietas et auctoris et suisseculi prcecipue elucet, cum, se neque bonos sensuscor-rumpendi neque homines ad pravitatem yocandi cupidum,sed orationis tantum ornandae caussa, Deos paganorum Po-emate inseruisse, declarat. Abundantia prreterea mirificaimaginum et orationis solutas elegantia sno tempore raris-ifima splendet. Ex. gr. "£f;e ©amle Jafwa fagt ^oefien ma?ra tljen forfia waggan t ^wtifett rottet ^afroer οφ ärfå bägeltg, men få oförmärft uppmuren fom pärlan ur pärle?mor etc.1' —· In altera prsefamine oratione numeris adstri-cta usus est, et yirtutes numinis divini summis laudibuscelebravit Poeta. Omnia, quae opus continet, breviter e-numerayit, et admiratione magnitudinis atque varietatis di-yinorum operum se captum ostendit. Quod ex hisce ver-bis inter alia apparet:

"gnbalöä är tin fraft; tp flipporna rembna οφ buga,Sorben jfångrar οφ räb$ om tu milt mrebltga truga;©nglarne ffpla ftn Jpel$b, fa £elgon falla titt foota,

Page 17: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

Äungarne ttggm tm 91åb när tu nnit wrebgaå od) f;oota:©ofen frcartnar i 50loin när forn tit ijunganbe i^fer,©tjernoré gltmmanbe £äär af barranbe 9täbb^åoa rnfer,^tmmeiert fcäpnar od) ja £umia;©tobarne jfjälfroa,©fyjarne jfiffto ftn (jt)t) οφ ffg förManbabe fjroäifrca,■Jpehoetit fjténar οφ att tfjet tjjcr bianb Sinbarne fängélaé,@rä8i?ge 9ieefar od) Strotf bjupt mtber Sattnena änggiaé/*

Quec verba majestate Dei dignissima et maxims» ve-

nerationis indicia Aroboe non habet, licet praefamen val¬de laudandum composuit. In hujus autem prologi perora-tione more Poetarum antiquitatis, antequam ad versus fa-ciendos adgreditur, numen divinum elegantissime iuvocavit.

Principio carminis primi omnes naturas et res creatashortatur, ut Deum pro suis viribus laudarent. ^ Prima ma¬

teria rerumque elementis descriptis ad existent iam cl i v i -nam et Trinitatem transgreditur. Errores Leucippi De-rpocriti et aliorum exemplis et figuris aptissimis impugnatatque interdum refutat, et virtutes Dei illustrare conatur.

Sic iis, qui mundi aeternitatem defendunt, parabolis ac-commodatis argumenta efficacissima affert, et Reginam A-rabiae, cum Salomonem salutatum venerit, magnificentiamvidisse cum orbe terrarum haud comparandam, ostendit.Noctis lucisque vices perutiles et angelorum cum bonorum

Page 18: ΗΑΟϋΙΝΙ SPEGEL - uu.diva-portal.org1294981/FULLTEXT01.pdfLtsingulorumhominum,sieuniversarumcivitatum du- plexviriumgenusest, corporis etanimi: alterumrebus inbellicisconspicuum,alteruminartibusatquedisciplinis,

ι6

tum malorum cohortem nobis depingit. Cetcrurn pars pri¬ma reliquo operi conveniens Scriplurae Sacrae abundat ver-sibus, qui ad res vel simpliciter vel allegoriee explicandaset ornandas multum yalent Sic:

"•gnmmelen är af 0ub$ Orb berebber _

Οφ genom 5inban3 frafft £anö jfiöna ^)ri;bntng jfeebber,"

Haec Aroboe ita habet:

M^){mmeiea oeb ®ubj Orb, oc ί>αηβ 9ttunb6 pcefentftg 3ianbe,5D?eb fm ganbjTe ^cer jioor fiabt fee ot 1) eritg at jTanbe."

Item: "Om jag pä Gfngjar går, om jag på bergen frpper,Sitt footfpor aUejiäb§ af frucfyt&aar getma brppen"

Quae Danus ita habet:

"O ®ub jeg gaaer t eng, paa Bterget rgnf j[eg frpber,btne fobfpor ber oc fteD af ftbmc brpber*"

Nunc ad parabolas, quas singulte operis sectiones af-fatim liabent. Quae, etsi jejunse et nimis elaboratae inter-dam videantur, tarnen rei omnino sunt aptae. Nam ut res,de qua agitur, illustretur atque ornetur, hornines fere al¬

legoriee Ioquuntur. Sed ne hoc vel nimis elaborate fiat,ut» rei parabola quasi intorqueatur, necesse sit, vel je-june et insulse, quo res augeri non possit, cavendum