Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η - sch.gr8gym-perist.att.sch.gr/teachers/geology-b-gym.pdf ·...

74
Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΛΟΓΙΑ; Γεωλογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη όλων των φυσικών φαινομένων που έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται στο στερεό φλοιό της Γης από την περίοδο σχηματισμού του μέχρι σήμερα. •Τα γεωλογικά φαινόμενα εξηγούνται μέσα από τους νόμους της Χημείας, της Φυσικής και της Βιολογίας. Αυτοί οδηγούν σε νόμους της Γεωλογίας. Βασικοί κλάδοι: Ιστορική Γεωλογία (Παλαιογεωγραφία, Στρωματογραφία) Ορυκτολογία - Πετρολογία Φυσική Γεωγραφία Τεκτονική Γεωλογία Διεπιστημονικοί κλάδοι: Παλαιοντολογία (σχετίζεται με Βιολογία) Γεωφυσική (σχετίζεται με Φυσική) Γεωχημεία (σχετίζεται με Χημεία) Γεωεπιστήμες: Μετεωρολογία Κλιματολογία Γεωχρονολόγηση Ωκεανογραφία Φυσικές καταστροφές Εφαρμοσμένοι κλάδοι: Τεχνική Γεωλογία Υδρογεωλογία Κοιτασματολογία Οικονομική Γεωλογία Γεωλογία Περιβάλλοντος Εφαρμοσμένη Γεωφυσική Γεωλογία Πετρελαίων Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Transcript of Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η - sch.gr8gym-perist.att.sch.gr/teachers/geology-b-gym.pdf ·...

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 1

    ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΛΟΓΙΑ;

    •Γεωλογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη όλων των φυσικών

    φαινομένων που έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται στο στερεό φλοιό της Γης από την

    περίοδο σχηματισμού του μέχρι σήμερα.

    •Τα γεωλογικά φαινόμενα εξηγούνται μέσα από τους νόμους της Χημείας, της Φυσικής

    και της Βιολογίας. Αυτοί οδηγούν σε νόμους της Γεωλογίας.

    • Βασικοί κλάδοι:

    Ιστορική Γεωλογία (Παλαιογεωγραφία, Στρωματογραφία)

    Ορυκτολογία - Πετρολογία

    Φυσική Γεωγραφία

    Τεκτονική Γεωλογία

    • Διεπιστημονικοί κλάδοι:

    Παλαιοντολογία (σχετίζεται με Βιολογία)

    Γεωφυσική (σχετίζεται με Φυσική)

    Γεωχημεία (σχετίζεται με Χημεία)

    • Γεωεπιστήμες:

    Μετεωρολογία

    Κλιματολογία

    Γεωχρονολόγηση

    Ωκεανογραφία

    Φυσικές καταστροφές

    •Εφαρμοσμένοι κλάδοι:

    Τεχνική Γεωλογία

    Υδρογεωλογία

    Κοιτασματολογία

    Οικονομική Γεωλογία

    Γεωλογία Περιβάλλοντος

    Εφαρμοσμένη Γεωφυσική

    Γεωλογία Πετρελαίων

    Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 2

    1. Ο φλοιός αποτελεί την εξωτερική στοιβάδα της Γης.

    Εκτείνεται από την επιφάνεια της μέχρι την ασυνέχεια Mohorovicic (Moho).

    Υπάρχουν δύο είδη φλοιού, ο ηπειρωτικός και ο ωκεάνιος που διαφοροποιούνται

    μεταξύ τους ως προς το πάχος και τη σύσταση τους.

    • Το μέσο πάχος του ηπειρωτικού είναι περίπου 35km, κάτω όμως από τις μεγάλες

    οροσειρές μπορεί να φτάσει τα 60 - 70km.

    • Το μέσο πάχος του ωκεάνιου είναι 7 km.

    2. Ο μανδύας είναι το αμέσως επόμενο στρώμα και φτάνει μέχρι το βάθος των

    2.900km, και έχει αβέβαιη σύσταση.

    • Ο άνω μανδύας συνίσταται κυρίως από ενώσεις του πυριτίου με βαρέα μέταλλα.

    • Ο κάτω μανδύας συγκροτείται από θειούχες και οξυγονούχες αλλά και πυριτικές

    ενώσεις του σιδήρου, του μαγνησίου και άλλων βαρέων μετάλλων.

    • Η επιφάνεια που χωρίζει το φλοιό από το μανδύα, είναι γνωστή με το όνομα

    ασυνέχεια Mohorovicic.

    ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΤΗΣ ΓΗΣ

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 3

    3. Ο πυρήνας διακρίνεται σε εξωτερικό (υγρή-ρευστή κατάσταση κυρίως από σίδηρο)

    και σε εσωτερικό (στερεή κατάσταση).

    Χωρίζεται από το μανδύα με την ασυνέχεια Gutenberg.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 4

    Σύσταση της Γης

    Η σύσταση του ωκεάνιου φλοιού είναι βασαλτική (Sima) όπου επικρατούν το Πυρίτιο (Si) και το Μαγνήσιο (Mg) και του ηπειρωτικού φλοιού είναι γρανιτική (Sial), όπου επικρατούν το Πυρίτιο (Si) και το Αργίλιο (Al), στο ανώτερο στρώμα και

    βασαλτική στο κατώτερο. Τα δύο αυτά στρώματα διαχωρίζονται από την ασυνέχεια

    Conrad.

    Λιθοσφαιρικές πλάκες

    Ως λιθόσφαιρα χαρακτηρίζεται το εξωτερικό δύσκαμπτο περίβλημα της Γης, με

    μεγάλη διατμητική αντοχή. Περιλαμβάνει το φλοιό και μέρος του στερεού ανώτερου

    μανδύα. Το πάχος της λιθόσφαιρας κυμαίνεται ανάλογα με το πάχος του φλοιού.

    Στις ωκεάνιες περιοχές το πάχος τηςλιθόσφαιρας είναι περίπου 80 km, ενώ στις

    ηπειρωτικές κυμαίνεται μεταξύ 100 και 150 km.

    Η λιθόσφαιρα δεν είναι ενιαία αλλά απαρτίζεται από επτά (7) μεγάλες πλάκες

    (Αφρικανική, Ευρασιατική, Ινδο-Αυστραλιανή, Ανταρκτική, πλάκα του Ειρηνικού,

    Βορειο-Αμερικανική, Νοτιο-Αμερικανική) και πολλές άλλες μικρότερες, που

    ολισθαίνουν πάνω στο υποκείμενο παχύρρευστο μανδυακό υλικό, την ασθενόσφαιρα,

    πραγματοποιώντας σχετικές μεταξύ τους κινήσεις.

    Οι πλάκες αυτές λέγονται λιθοσφαιρικέςπλάκες.

    Ως ασθενόσφαιρα χαρακτηρίζεται το στρώμα που αρχίζει αμέσως κάτω από τη

    λιθόσφαιρα και εκτείνεται μέχρι το βάθος των 700 km. Η ασθενόσφαιρα αποτελείται

    από υλικό αρκετά θερμό, ώστε να παραμορφώνεται εύκολα και να είναι σε θέση να

    παρουσιάζει εσωτερική ροή. Η υψηλή κινητικότητα του υλικού της ασθενόσφαιρας

    επιτρέπει στις λιθοσφαιρικές πλάκες να κινούνται πάνω σ΄αυτό που λειτουργεί σαν

    λιπαντικό στρώμα.Τα αίτια κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών πιθανόν να είναι οι

    οριζόντιες εφαπτομενικές κινήσεις που ασκούνται στον πυθμένα τους από τα θερμικά

    ρεύματα μεταφοράς, τα οποία δημιουργούνται στον ασθενοσφαιρικό μανδύα.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 5

    Η θεωρία που ερμηνεύει ικανοποιητικά το σύνολο των γεωλογικών και γεωφυσικών

    παρατηρήσεων, που σχετίζονται με την ενεργό τεκτονική δράση και κατά συνέπεια και

    με τη σεισμική δράση, είναι αυτή που περιγράφει την κίνηση των λιθοσφαιρικών

    πλακών.

    Οι λιθοσφαιρικές πλάκες αλλού αποκλίνουν, αλλού συγκλίνουν και αλλού η μία κινείται

    παράλληλα –εφαπτομενικά σε σχέση με τη διπλανή της.

    Επομένως τριών ειδών κινήσεις μπορούν να συμβούν στα όρια μεταξύ πλακών.

    Όρια και σχετικές κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών

    Α. Απόκλιση λιθοσφαιρικών πλακών

    Η διαδικασία αυτή συντελείται στις μεσοωκεάνιες ράχεις (μεσοωκεάνιο ρήγμα)

    των μεγάλων ωκεανών και οδηγεί σε απομάκρυνση των πλακών κατά μερικά

    cm/year και άνοδο ασθενοσφαιρικού-μαγματικού υλικού, το οποίο στη συνέχεια

    ψύχεται και δημιουργείται νέα λιθόσφαιρα ή νέο ωκεάνιο δάπεδο κατά μήκος των

    δύο πλευρών των ράχεων (π.χ.μεσοωκεάνια ράχη Ατλαντικού ωκεανού,

    απομάκρυνση Αμερικανικής -Αφρικανικής πλάκας).

    Στο όριο αυτό δημιουργείται μια οροσειρά (μεσοωκεάνια ράχη), η οποία αποτελεί

    το τελευταίο αναδυόμενο πέτρωμα. Καθώς ψύχεται το νέο πέτρωμα τα μαγνητικά

    του υλικά προσανατολίζονται ανάλογα με τον προσανατολισμό του μαγνητικού

    πεδίου την εποχή εκείνη. Καθώς το γεωμαγνητικό πεδίο αλλάζει φορά κάθε

    1·106 έτη περιμένουμε να δούμε στρώματα (στην άκρη της ράχης) με

    εναλλασσόμενη μαγνήτιση.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 6

    Δημιουργία ωκεάνιας κρούστας στη μεσοωκεάνια ράχη.

    Β. Σύγκλιση λιθοσφαιρικών πλακών

    Στην περίπτωση της σύγκλισης των πλακών η πυκνότερη από τις δύο βυθίζεται κάτω

    από την άλλη, μέχρις ότου λιώσει η πρώτη μέσα στο θερμό μανδυακό υλικό κι έτσι

    καταστρέφεται λιθοσφαιρικό υλικό. Η δημιουργία νέου ωκεάνιου φλοιού στις

    μεσοωκεάνιες ράχεις αντισταθμίζεται λοιπόν με την καταστροφή αντίστοιχης

    ποσότητας στις περιοχές σύγκλισης πλακών, οπότε η συνολική επιφάνεια της Γης

    παραμένει "σταθερή".

    Αυτή η περιοχή ονομάζεται ζώνη καταβύθισης και δημιουργεί μεσοωκεάνιεςτάφρους.

    Όπου τα ελαφρότερα μέρη της καταβυθιζόμενης πλάκας λιώνουν αυτά ανέρχονται

    στην επιφάνεια και δημιουργούν ηφαίστεια. Όταν ηπειρωτικά τμήματα από αντίθετες

    πλάκες συμπιέζονται σε μία ζώνη καταβύθισης, επειδή είναι ελαφρότερα από το

    βυθιζόμενο υπόστρωμα, αναγκάζονται να καμφθούν και σχηματίζουν οροσειρές.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 7

    Ζώνη καταβύθισης ––μεσοωκεάνια τάφρος

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 8

    Γ. Παράλληλη μετατόπιση λιθοσφαιρικών πλακών

    Περιοχές που ολισθαίνουν οριζόντια η μία πλάκα σε σχέση με την άλλη χωρίς να

    συγκρούονται ή να αποχωρίζονται, η κίνηση γίνεται κατά μήκος κατακόρυφων

    ρηγμάτων μετασχηματισμού. Τα όρια αυτά όπου έχουμε μόνο οριζόντια κίνηση

    λέγονται ζώνες θραύσης (ή ρήγματα μετασχηματισμού).

    Εκεί οι σεισμοί είναι συχνό φαινόμενο λόγω της τριβής ανάμεσα στα όρια των πλακών.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 9

    Ο γήϊνος φλοιὸς καλύπτεται σχεδὸν παντού απὸ λεπτὸ στρώμα, τὸ οποίο αποτελείται

    κυρίως απὸ χώμα και φυτικὴ γή.

    Το επιφανειακὸ αυτό στρώμα καλείται έδαφος. Σ’ αυτό αναπτύσσονται τα φυτά.

    Κάτω από το έδαφος υπάρχουν υλικὰ πολύ διαφορετικά κατὰ το χρώμα, τη σύσταση

    και τη σκληρότητα, τα οποία αποτελούν το υπέδαφος.

    ΟΡΥΚΤΑ

    Ορυκτό ονομάζεται κάθε χημικό στοιχείο ή ανόργανη ένωση φυσικής προέλευσης, που

    βρίσκεται στο έδαφος ή στο υπέδαφος ή υπό μορφή διαλύματος στο νερό,

    αποτελώντας συστατικό των πετρωμάτων, από τα οποία αποτελείται ο στερεός φλοιός

    της Γης.

    Ορισμένα ορυκτά, όπως για παράδειγμα το διαμάντι, το θείο και ο χρυσός είναι

    καθαρά χημικά στοιχεία. Τα περισσότερα, όμως, αποτελούνται από κάποια ανόργανη

    ένωση.

    Τέτοιου είδους ορυκτά βρίσκονται στα πετρώματα, αποτελώντας τα συστατικά τους

    ενώ άλλα, όπως το χλωριούχο νάτριο (αλάτι) αφθονούν τόσο στη θάλασσα όσο και σε

    ποταμούς ή λίμνες. Ωστόσο, σπάνια ένα ορυκτό βρίσκεται αυτούσιο στην Φύση.

    Τα περισσότερα ορυκτά περιέχουν και προσμίξεις άλλων ορυκτών.

    Το ορυκτό που αξιοποιείται ως πρώτη ύλη για την εξαγωγή κάποιου στοιχείου

    ονομάζεται μετάλλευμα.

    Για παράδειγμα ο γαληνίτης είναι μετάλλευμα του μολύβδου.

    Τα ορυκτά αποτελούν κύριο αντικείμενο μελέτης της Ορυκτολογίας.

    ΕΔΑΦΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΔΑΦΟΣ

    http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BFhttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%8C%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B7_%CE%AD%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%88%CE%B4%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%AD%CE%B4%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%AC%CE%BB%CF%85%CE%BC%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8Chttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AD%CF%84%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B9http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%AF%CE%BFhttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CF%85%CF%83%CF%8C%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%B8%CE%B1%CF%81%CE%AE_%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BFhttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AD%CF%84%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%BB%CF%89%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%8D%CF%87%CE%BF_%CE%BD%CE%AC%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BFhttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%AC%CF%84%CE%B9http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CF%83%CF%83%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AF%CE%BC%CE%BD%CE%B7http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BFhttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE#.CE.9C.CE.B5.CF.84.CE.B1.CE.BB.CE.BB.CE.B5.CF.85.CF.84.CE.B9.CE.BA.CE.AE_.CE.BF.CF.81.CE.BF.CE.BB.CE.BF.CE.B3.CE.AF.CE.B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%8C%CE%BB%CF%85%CE%B2%CE%B4%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%81%CF%85%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 10

    ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

    Γενικά ως πετρώματα χαρακτηρίζονται τα υλικά από τα οποία αποτελείται ο στερεός

    φλοιός της Γης, το ανώτερο δηλ. στρώμα της λιθόσφαιρας.

    Μερικά εξ αυτών εμφανίζονται κατά συμπαγείς μάζες όπως ο γρανίτης ή

    ο ασβεστόλιθος.

    Άλλα είναι δυνατόν ν΄ αποτελούνται από μαλακότερα ή ασύνδετα υλικά όπως η άμμος,

    η άργιλος κλπ, ενώ κάποια άλλα είναι ρευστά, όπως το νερό και το πετρέλαιο.

    Τα πετρώματα σχηματίζονται από ένα ή περισσότερα ορυκτολογικά συστατικά.

    http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B7http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B9%CE%B8%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CE%B2%CE%B5%CF%83%CF%84%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BC%CE%BC%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8Chttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BFhttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%81%CF%85%CE%BA%CF%84%CF%8C

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 11

    ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ

    α. Ιζηματογενή

    β. Πυριγενή

    γ. Μεταμορφωσιγενή

    Α. ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

    Για το σχηματισμό των ιζηματογενών πετρωμάτων λαμβάνουν χώρα οι εξής

    διεργασίες:

    Διάβρωση και αποσάθρωση, που είναι οι φυσικοχημικές και βιολογικές διεργασίες

    που υφίστανται τα προϋπάρχοντα πετρώματα με αποτέλεσμα την καταστροφή τους.

    Μεταφορά των υλικών που προέκυψαν από την αποσάθρωση, με τον άνεμο και το νερό

    των ποταμών και των θαλασσών.

    Απόθεση των υλικών που βρίσκοται σε αιώρηση ή διάλυση. Η απόθεση γίνεται σε

    διαδοχικά στρώματα.

    Διαγένεση, που είναι η διαδικασία με την οποία ένα χαλαρό ίζημα μετατρέπεται σε

    συμπαγές πέτρωμα, με τη βοήθεια της πίεσης των υπερκείμενων στρωμάτων και της

    φυσικής συνδετικής ύλης.

    http://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_01.jpg

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 12

    Κατηγορίες ιζηματογενών πετρωμάτων

    Διακρίνονται σε 3 κατηγορίες ανάλογα με τον τρόπο που συντελείται η όλη διαδικασία.

    Τα κλαστικά που είναι ιζήματα που προκύπτουν από απόθεση υλικών αποσάθρωσης,

    που αιωρούνται στο νερό ή στον αέρα.

    κροκαλοπαγή, λατυποπαγή, άργιλος, μάργα, φλύσχης, βωξίτης

    Τα χημικά τα οποία σχηματίστηκαν από συγκέντρωση ορυκτών που αποτέθηκαν

    κατευθείαν από υδατικά διαλύματα με ανόργανες χημικές διεργασίες.

    ασβεστόλιθος, δολομίτης

    Τα βιογενή όταν γίνεται συσσώρευση ή απόθεση ύλης προερχόμενης από ζωϊκούς ή

    φυτικούς οργανισμούς.

    ορυκτοί άνθρακες (Tύρφη, Λιγνίτης, Λιθάνθρακας)

    ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ

    Ορυκτό που αποτελεί κυρίως μείγμα υδρογονανθράκων και άλλων οργανικών ενώσεων

    φυσικής προέλευσης. Στην υγρή του μορφή είναι ελαιώδες και εύφλεκτο, έχει

    χαρακτηριστική οσμή, είναι αδιάλυτο στο νερό και ελαφρύτερο από αυτό. Η ακριβής

    του σύσταση παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία, ανάλογα με την περιοχή άντλησης του, ενώ

    συχνά στις υπόγειες κοιλότητες που βρίσκονται τα κοιτάσματα του συναντάται και

    φυσικό αέριο. Τα κύρια συστατικά του είναι αλκάνια (παραφίνες), κυκλοεξάνια

    (ναφθένια) και αρωματικοί υδρογονάνθρακες και σε μικρότερες ποσότητες

    οξυγονούχες, αζωτούχες και θειούχες ενώσεις. Το πετρέλαιο αποτελεί το

    σημαντικότερο ορυκτό για την παγκόσμια οικονομία, καθώς αποτελεί την κύρια

    πρωτογενή πηγή ενέργειας και την πρώτη ύλη από την οποία παράγεται ένας

    τεράστιος αριθμός προϊόντων (πλαστικά, φάρμακα, καλλυντικά, απορρυπαντικά, φιλμ,

    μαγνητοταινίες, εκρηκτικά κ.λπ.).

    http://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_conglomerate_01.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_conglomerate_02.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_clay_02.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_marl.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_flysch.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_bauxite.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_limestone_02.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_dolomite.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_coal_01.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_coal_02.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_sed_coal_03.jpg

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 13

    Πως δημιουργήθηκε το πετρέλαιο.

    Είναι γενικά αποδεκτό ότι το πετρέλαιο δημιουργήθηκε με την αποσύνθεση θαλάσσιων,

    κυρίως, ζώων και φυτών, που θάφτηκαν κάτω από διαδοχικές στιβάδες λάσπης, πριν

    από 400 - 500 εκατομ. χρόνια. Η αρχική προϋπόθεση για μια τέτοια γένεση

    πετρελαίου είναι μια ρηχή θάλασσα (όπως είναι ο Κόλπος του Μεξικού), με νερά

    πλούσια σε ζώα και φυτά. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι ότι πεθαίνοντας οι οργανισμοί,

    βουλιάζουν στο βυθό και θάβονται σε λάσπη ποταμών (όπως του Μισισιπή).

    Το οξυγόνο στο βυθό πρέπει να είναι περιορισμένο ώστε η αποσύνθεση των

    οργανισμών να είναι αργή. Με την πάροδο του χρόνου λάσπη και πηλός κάθονται πάνω

    σ' αυτές τις αποθέσεις, δημιουργώντας τεράστιες πιέσεις.

    Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες χημικές διεργασίες, πιθανόν και με δράση βακτηρίων,

    μετατρέπουν τους οργανισμούς σε πετρέλαιο.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 14

    Β. ΠΥΡΙΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

    Πυριγενή πετρώματα είναι εκείνα τα πετρώματα, τα οποία δημιουργούνται μετά από τη

    στερεοποίηση του μάγματος (φυσικό τήγμα το οποίο υπάρχει μέσα στη Γη σε διάφορα

    βάθη). Το μάγμα όταν εκχυθεί στην επιφάνεια λέγεται λάβα.

    Κατηγορίες πυριγενών πετρωμάτων

    Όταν το μάγμα στερεοποιηθεί μέσα στο φλοιό, σε βάθος, τα πετρώματα που

    προκύπτουν ονομάζονται βαθυγενή ή πλουτωνίτες (γρανίτης). Στην αντίθετη

    περίπτωση, όπου το μάγμα (λάβα) φθάνει στην επιφάνεια και στερεοποιείται, τα

    πετρώματα ονομάζονται ηφαιστίτες ή εκρηξιγενή (Δακίτης, βασάλτης). Μερικές

    φορές η στερεοποίηση γίνεται σε μικρά βάθη, οπότε τα πετρώματα χαρακτηρίζονται

    ως υποηφαιστειακά.

    Όταν το μάγμα εισχωρήσει μέσα σε μεγάλα ρήγματα ή ανοίγματα δημιουργούνται τα

    φλεβικά πετρώματα.

    http://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_ign_granite_02.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_ign_basalt.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_ign_01.jpg

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 15

    Γ. ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

    Μεταμορφωμένα πετρώματα είναι εκείνα τα πετρώματα, τα οποία προκύπτουν από

    άλλα προϋπάρχοντα μετά από ιστολογικές, ορυκτολογικές και χημικές μεταβολές τις

    οποίες υφίστανται χωρίς όμως να περάσουν από το στάδιο της τήξης.

    Κυριότερα μεταμορφωμένα πετρώματα

    σχιστόλιθος, μάρμαρο, σμύριδα

    Παράγοντες μεταμόρφωσης

    Οι παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν το είδος και την ένταση της μεταμόρφωσης είναι

    κυρίως:

    • Η πίεση

    • Η θερμοκρασία και

    • Τα θερμά διαλύματα και αέρια.

    http://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_met_micaschist_02.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_met_marble_02.jpghttp://www.geo.auth.gr/106/theory/pet_met_emery.jpg

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 16

    1. ΠΤΥΧΕΣ

    Πτυχή είναι η κάμψη των πετρωμάτων του γήινου φλοιού. Τα πετρώματα πτυχώνονται

    συνήθως στις περιοχές στις οποίες τα στρώματα συνθλίβονται καθώς συμπιέζονται

    οριζόντια και κατακόρυφα, πιθανόν λόγω της σύκλισης δύο λιθοσφαιρικών πλακών.

    Το φαινόμενο αυτό σε μικρότερη κλίμακα δημιουργεί "στολιδώσεις" που έχουν μήκος

    λίγων εκατοστών. Σε μεγαλύτερη κλίμακα, οι άξονες της πτυχής μπορεί να απέχουν

    εκατοντάδες χιλιόμετρα. Η κάμψη μιας πτυχής μπορεί να είναι ήπια ή οξεία,

    εξαρτώμενη από μια ποικιλία παραγόντων. Μεταξύ αυτών των παραγόντων βρίσκονται

    η ένταση των δυνάμεων που ενεργούν, η αντίσταση των πετρωμάτων στην

    παραμόρφωση, η διάταξη των στρωμάτων καθώς και το είδος της κίνησης που

    προκαλεί στρέψη των πετρωμάτων και όχι πτύχωση.

    •Αντίκλινο είναι η κυρτή πτυχή με αψιδωτή μορφή. Τα στρώματα στρεβλώνται λόγω

    της πτύχωσης προς τα πάνω.

    ΓΕΩΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

    http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AD%CF%84%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CF%86%CE%BB%CE%BF%CE%B9%CF%8C%CF%82http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%9B%CE%B9%CE%B8%CE%BF%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CE%BB%CE%AC%CE%BA%CE%B1&action=edit&redlink=1

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 17

    • Σύγκλινο είναι η κοίλη προς τα κάτω σκαφοειδής πτύχωση.

    2. ΡΗΓΜΑΤΑ

    Με τον όρο ρήγμα (αγγλ. fault) ονομάζεται στη γεωλογία η διακοπή της συνέχειας

    μιας ομάδας στρωμάτων πετρωμάτων του στερεού φλοιού της Γης, η οποία συμβαίνει

    κατά επίπεδη επιφάνεια και σε μεγάλη έκταση.

    Τα ρήγματα οφείλονται κατά κύριο λόγο στις ορογενετικές δυνάμεις που

    αναπτύσσονται κατά την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών. Όταν, λόγω των

    κινήσεων αυτών, οι τάσεις που αναπτύσσονται σε ένα (ή περισσότερα) στρώμα

    υπερβούν το όριο θραύσης του, τότε το πέτρωμα διαρρηγνύεται και αρχίζει σχετική

    κίνηση μεταξύ των δύο εκατέρωθεν τμημάτων.

    Συνήθως τα ρήγματα εμφανίζονται πολλαπλά σε μια περιοχή, οπότε και γίνεται λόγος

    για «πεδίο ρηγμάτων» ή «ζώνη ρηγμάτων», ορισμένες φορές παράλληλα, άλλες

    τεμνόμενα κατά ορθή ή και οξεία γωνία, πάντοτε όμως κάθετα προς τη διεύθυνση της

    δύναμης που τα προκαλεί.

    http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%9B%CE%B9%CE%B8%CE%BF%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%AC%CE%BA%CE%B5%CF%82&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%8C%CF%81%CE%B9%CE%BF_%CE%B8%CF%81%CE%B1%CF%8D%CF%83%CE%B7%CF%82&action=edit&redlink=1

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 18

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 19

    Είδη Ρηγμάτων

    Όπως έχει ήδη αναφερθεί, τα τρία κύρια είδη κινήσεων των λιθοσφαιρικών πλακών

    σχετίζονται με αντίστοιχα είδη τάσεων και κατά συνέπεια με τρία κύρια είδη

    σεισμογόνων ρηγμάτων.

    Κανονικό είναι το ρήγμα όταν το πάνω του τμήμα ολισθαίνει προς τα κάτω.

    Ανάστροφο είναι το ρήγμα όταν το πάνω του τμήμα κινείται προς τα πάνω.

    Οριζόντιας μετατόπισης είναι το ρήγμα όταν τα δύο τμήματα του κινούνται οριζόντια

    και εφαπτομενικά το ένα σε σχέση με το άλλο.

    Καταβύθιση κλιμακοειδής, ταφροειδής, λεβητοειδής.

    Αν σε μια περιοχὴ έχουν γίνει πολλὰ ρήγματα παράλληλα και κατὰ μήκος των

    ρηγμάτων αυτών μεταπτώσεις περισσότερες της μιας, αλλὰ κατὰ την ίδια διεύθυνση,

    τότε η περιοχὴ παρουσιάζει κλιμακοειδή μορφολογία.

    Έχουμε εκεί μια κλιμακοειδή καταβύθιση.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 20

    Ι. ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 1. Αποσάθρωση είναι ο θρυμματισμός των πετρωμάτων της επιφάνειας της Γης

    από τον άνεμο, το νερό και τις απότομες μεταβολές θερμοκρασίας (εξωγενείς

    παράγοντες) και η μετατροπή τους σε υλικά που μπορούν να μεταφερθούν από το νερό

    και τον άνεμο.

    ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 21

    2. Διάβρωση είναι η αλλαγή της εξωτερικής επιφάνειας του εδάφους που οφείλεται

    στις εξωγενείς δυνάμεις. Τα υλικά δηλαδή της αποσάθρωσης παρασύρονται και

    προκαλείται μείωση (φάγωμα) του εδάφους.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 22

    3. Απόθεση είναι η τοποθέτηση των υλικών της αποσάθρωσης και της διάβρωσης

    μακριά από τον τόπο δημιουργίας τους, αλλάζοντας με τη σειρά τους τη μορφή της

    επιφάνειας της Γης.

    Α. Ο ΑΕΡΑΣ

    Ο αέρας όταν βρίσκεται σε ηρεμία και είναι ξηρὸς, δεν προκαλεί αλλοιώσεις στα

    πετρώματα. Ο υγρὸς όμως αέρας προσβάλλει και αποσαθρώνει την επιφάνεια των

    πετρωμάτων. Υπὸ την επίδραση των μεταβολών της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας τα

    πετρώματα αποσαθρώνονται και αποτρίβονται.

    • Ο άνεμος με την άμμο, την οποία παρασύρει, κατατρώγει τα πετρώματα, και ιδίως τα

    μαλακά και δίνει σ’ αυτὰ διάφορα σχήματα.

    • Ο άνεμος αποθέτει τα μεταφερόμενα υλικὰ απ’ αυτόν σε άλλα μέρη και δημιουργεί

    πετρώματα, όπως π.χ. ο Loess. Τα πετρώματα αυτά καλούνται αιολικά.

    Ο άνεμος επίσης προκαλεί και τις λασποβροχές.

    • Στις αμμώδεις παραλίες ο άνεμος μεταφέρει τὴν άμμο και σχηματίζει παραλιακές

    θίνες, οι οποίες είναι παραταγμένες σε παράλληλες σειρές.

    • Θίνες σχηματίζονται και στο εσωτερικὸ, όπως στις ερήμους (Σαχάρα), είναι δε

    ψηλότερες των παραλιακών.

    • Οι θίνες μεταναστεύουν προς το εσωτερικὸ και μπορούν να καλύψουν μεγάλες

    εκτάσεις, ακόμη και χωριά.

    • Η μετανάστευση των θινών παρεμποδίζεται με την ανάπτυξη κατάλληλης φυτείας

    στα μέρη εκείνα.

    Έτσι η ατμόσφαιρα, ως γεωλογικὸς παράγοντας, εκτελεί σημαντικὸ τριπλό έργο,

    δηλαδή καταστρεπτικό, μεταφορικὸ και δημιουργικὸ (αποθετικό).

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 23

    Β. ΤΟ ΝΕΡΟ

    Υδρολογικός κύκλος

    Ο υδρολογικός κύκλος, ή αλλιώς ο κύκλος του νερού, περιγράφει την παρουσία και την

    κυκλοφορία του νερού στην επιφάνεια της Γης, καθώς και κάτω και πάνω απ' αυτή.

    Το νερό της Γης είναι πάντα σε κίνηση και πάντα σε αλλαγή, από την υγρή μορφή στην

    αέρια ή σε πάγο ξανά και αντίστροφα. Ο κύκλος του νερού λειτουργεί εδώ και

    δισεκατομμύρια χρόνια. Η ζωή στη Γη εξαρτάται απ' αυτόν. Η Γη θα ήταν πολύ

    αφιλόξενο μέρος για τη ζωή χωρίς τον υδρολογικό κύκλο.

    Σχηματικά έχει ως εξής:

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 24

    Τα ποτάμια

    Η κυρίως ροή είναι το πιο μεγάλο μέρος του ποταμού όπου μπορεί να ενώνεται με

    τους παραπόταμους.

    Το μέρος που ενώνονται δυο ποταμοί λέγεται συμβολή. Η κυρίως ροή βρίσκεται

    συνήθως σε πεδιάδα. Μαίανδροι λέγονται οι συνεχείς κλειστές στροφές του ποταμού.

    Οι εκβολές είναι το τμήμα του ποταμού που χύνεται στη θάλασσα. Εκεί χωρίζεται σε

    μικρότερα τμήματα σχηματίζοντας πολλές φορές ένα Δέλτα.

    Χείμαρρος είναι το ορμητικό ρεύμα του νερού που σχηματίζεται από δυνατές βροχές

    αλλά και λιώσιμο των χιονιών. Τα νερά των χειμάρρων ή των ποταμών όταν χύνονται

    από ψηλά με απότομη πτώση σχηματίζουν καταρράκτη.

    Χαράδρα: Είναι ένα μεγάλο φυσικό άνοιγμα στο έδαφος.

    Φαράγγι: Είναι μια βαθιά και απόκρημνη χαράδρα, απ' όπου περνάει ένα ποτάμι.

    Υπόγεια ύδατα

    Οι λεκάνες απορροής (ή αποστράγγισης) των επιφανειακών υδάτων συνοδεύονται από

    ένα δίκτυο υπόγειων νερών, το οποίο, όμως, δεν ακολουθεί πάντα την ίδια πορεία με

    τα επιφανειακά ύδατα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα υπόγεια ύδατα συχνά να

    υπάγονται σε διαφορετική λεκάνη απορροής από τα επιφανειακά. Παρόλα αυτά, τα

    υπόγεια νερά δεν μπορούν να διαχωριστούν από τα επιφανειακά νερά, επειδή

    επηρεάζουν και επηρεάζονται τόσο από την ποιότητα όσο και από την ποσότητα

    αυτών.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 25

    Τα υπόγεια ύδατα είναι τα αποθέματα γλυκού νερού που βρίσκονται κάτω από την

    επιφάνεια του εδάφους, συνήθως στη στεριά, αλλά και κάτω από τον πυθμένα της

    θάλασσας, κοντά στις ακτές.

    Σε αρκετά σπήλαια συναντούμε εκτεταμένα υπόγεια ποτάμια και λίμνες (π.χ. σπήλαιο

    Δηρού, σπήλαιο των Λιμνών). Τα υπόγεια νερά συνήθως καταλαμβάνουν τον κενό

    χώρο μεταξύ των πετρωμάτων. Η υπόγεια περιοχή στην οποία συγκρατείται το νερό

    ονομάζεται υδροφορέας. Το νερό φτάνει στους υδροφορείς μέσα από πορώδη, κυρίως

    αμμώδη, εδάφη. Μεταξύ των μικρών σωματιδίων που συνθέτουν τα πορώδη εδάφη

    υπάρχουν κενά τα οποία επιτρέπουν την αποστράγγιση του νερού.

    Αντίθετα, τα αργιλώδη εδάφη είναι μη διαπερατά, οπότε σταματούν τη διέλευση του

    νερού. Επομένως, για να δημιουργηθεί ένας υδροφορέας θα πρέπει η επιφάνεια του

    εδάφους να καλύπτεται από αμμώδη πετρώματα και κάτω από αυτά να υπάρχουν

    αργιλώδη πετρώματα.

    Υπάρχουν τρία είδη υπόγειων υδροφορέων: οι ελεύθεροι, οι αρτεσιανοί και ο

    ενδιάμεσος τύπος των ημι-αρτεσιανών.

    Οι ελεύθεροι ή φρεατικοί υδροφορείς συνήθως βρίσκονται πιο κοντά στην επιφάνεια

    του εδάφους, εκεί όπου δεν υπάρχει κάποιο στρώμα πετρωμάτων που να περιορίζει

    την άμεση επαφή του υπόγειου νερού με την επιφάνεια του εδάφους. Έτσι, οι

    υδροφορείς αυτοί δέχονται νερό κατευθείαν από την επιφάνεια του εδάφους είτε μέσω

    της βροχής είτε μέσω κάποιου ποταμού ή λίμνης.

    Αντίθετα, οι αρτεσιανοί υδροφορείς έχουν στο πάνω μέρος τους ένα περιοριστικό

    στρώμα πετρωμάτων και συχνά βρίσκονται κάτω από έναν ελεύθερο υδροφορέα.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 26

    Πηγές

    Το νερό, το οποίο συγκεντρώνεται στην επαφὴ υδροπερατών πετρωμάτων με

    υδατοστεγή, βρίσκει πολλές φορές διεξόδους προς την επιφάνεια της Γης και

    εξερχόμενο σχηματίζει πηγές. Αυτό γίνεται συνήθως στις θέσεις όπου η επιφάνεια

    του εδάφους συναντάει και αποκόπτει τον υδροφόρο ορίζοντα.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 27

    Κατολισθήσεις

    Έχει επικρατήσει μεταξύ των γεωλόγων και των μηχανικών η χρήση του όρου

    κατολίσθηση για την περιγραφή του φαινομένου που συνίσταται στην προς τα κάτω

    κίνηση τμήματος βραχομάζας ή αποσαθρωμάτων κατά μήκος μιας εδαφικής

    επιφάνειας πρανούς.

    ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΓΕΙΕΣ ΚΑΡΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

    Το νερό έχει έντονη διαλυτική δράση, ειδικά όταν αυτό εμπλουτίζεται με διάφορα

    συστατικά όπως το Διοξείδιο του Άνθρακα (CO2) κυρίως, το οποίο προσλαμβάνει από

    την ατμόσφαιρα και το έδαφος.

    Τότε το νερό μετατρέπεται σε σπουδαίο διαλυτικό μέσο και συντελεί στη χημική

    αποσάθρωση συγκεκριμένων πετρωμάτων, τους ασβεστόλιθους.

    Αυτή η διάλυση των ανθρακικών πετρωμάτων, κυρίως ασβεστόλιθων και μαρμάρων

    λέγεται καρστική διάβρωση, και οι δομές που δημιουργούνται καρστικές μορφές.

    Οι καρστικές μορφές χωρίζονται σε δυο κατηγορίες:

    Επιφανειακές καρστικές μορφές.

    Υπόγειες καρστικές μορφές.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 28

    ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΕΣ ΚΑΡΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

    Γλυφές

    Η πιο συνηθισμένη από τις επιφανειακές καρστικές μορφές είναι οι γλυφές.

    Αποτελούν διαφόρου βάθους αυλακώσεις της επιφάνειας του ασβεστολίθου που

    δημιουργήθηκαν από τη διαλυτική δράση του νερού. Το βάθος τους κυμαίνεται από

    μερικά χιλιοστά έως μερικές δεκάδες εκατοστά. Διακρίνονται ανάλογα με το μέγεθος

    τους σε δακτυλογλυφές και αμαξοτροχιές.

    Καρστικά φρέατα ή χύτρες

    Πρόκειται για μικρές ή μεγάλες κοιλότητες διαφόρου σχήματος, που δίνουν τη μορφή

    φρεάτων μέσα στα οποία συγκεντρώνονται τα αδιάλυτα υλικά της καρστικής

    διάβρωσης. Το εύρος τους ποικίλει και πολλές φορές υπερβαίνει τα 100 μέτρα.

    Το βάθος τους μπορεί να φτάσει μέχρι τα βαθύτερα τμήματα της ασβεστολιθικής

    μάζας.

    http://1.bp.blogspot.com/-TErG_8C6umA/UW1zrMccTVI/AAAAAAAAAS8/rWTM8WSPSj8/s1600/%CF%87%CF%89%CF%81%CE%AF%CF%82+%CF%84%CE%AF%CF%84%CE%BB%CE%BF.bmphttp://www.speleoclubposeidon.gr/progr/har_ohias/oxia2.jpg

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 29

    Δολίνες

    Οι δολίνες είναι μεγαλύτερες μονάδες επιφανειακής καρστικής διάβρωσης από τα

    φρέατα. Οι διαστάσεις κυμαίνονται από 20 έως εκατοντάδες μέτρα για το πλάτος και

    από 2 έως 100 μέτρα για το βάθος. Ο πυθμένας τους είναι σχετικά επίπεδος.

    Ουβάλες

    Αν η διάλυση στους ασβεστόλιθους προχωρήσει σε σημείο που γειτονικές δολίνες

    συνενωθούν, τότε σχηματίζονται μεγάλα βυθίσματα ή κλειστές λεκάνες χωρίς

    κανονικό περίγραμμα που λέγονται ουβάλες. Γενικά είναι δυνατό να χαρακτηριστούν

    ως δολίνες σε προχωρημένο στάδιο.

    http://1.bp.blogspot.com/_IS3IRYTEzBg/TAbOdhfOewI/AAAAAAAAEM8/zhU0XdS9MIw/s1600/%CE%9411.jpghttp://www.earthsciencegroup.gr/photos/geoanafores/chaos/chaos03.jpg

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 30

    Πόλγες

    Είναι ευδιάκριτες κλειστές λεκάνες ελλειπτικού κυρίως σχήματος με μεγάλη επιφάνεια

    που κυμαίνεται από λίγα έως εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα. Περιβάλλονται

    παντού από όρη και βρίσκονται σε διάφορα υψόμετρα. Οι πόλγες που βρίσκονται σε

    χαμηλά υψόμετρα κατακλύζονται συνήθως απο νερά και μετατρέπονται σε λίμνες ή

    έλη.

    Στην Ελλάδα λόγω ευνοικών συνθηκών, υπάρχει σημαντικός αριθμός πολγών με

    μεγαλύτερη εκείνη της Κωπαϊδας.

    http://www.krassanakis.gr/lassithi.files/LASITHI.JPG

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 31

    ΥΠΟΓΕΙΕΣ ΚΑΡΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

    Καταβόθρες

    Καταβόθρες ονομάζονται καρστικοί αγωγοί ή έγκοιλα που ανεβαίνουν μέχρι την

    επιφάνεια του εδάφους κατακόρυφα ή με μεγάλη κλίση. Προχωρούν στο εσωτερικό

    των ασβεστολίθων και σχηματίζουν ένα σύστημα αγωγών με πολύπλοκο

    προσανατολισμό.

    Τα εισερχόμενα στις καταβόθρες νερά εξαφανίζονται προς τα βαθύτερα σημεία προς

    άγνωστες πολλές φορές κατευθύνσεις. Παράδειγμα αποτελεί το μοναδικό στον κόσμο

    φαινόμενο του θαλασσινού νερού στις καταβόθρες του Αργοστολίου Κεφαλλονιάς.

    Το νερό εισέρχεται συνεχώς στον ασβεστολιθικό όγκο, μετατρέπεται σε υφάλμυρο απο

    την ανάμιξη του με το γλυκό που κατεισδύει από την επιφάνεια και αναβλύζει στις

    πηγές του Καραβόμυλου στο δυτικό τμήμα του νησιού.

    Σπήλαια

    Ως σπήλαιο ορίζεται οποιαδήποτε φυσική κοιλότητα στο εσωτερικό της Γης, στην

    οποία μπορεί να έχει πρόσβαση ο άνθρωπος. Σε αντίθετη περίπτωση, κατά την οποία

    δεν υπάρχει πρόσβαση για τον άνθρωπο, γίνεται λόγος για έγκοιλο.

    http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B7http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%88%CE%B3%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BB%CE%BF&action=edit&redlink=1http://1.bp.blogspot.com/-ut-NcbSGuio/ULh6PChWK2I/AAAAAAAGYJc/l3eyebuFrf0/s400/tromaktiko2366.jpghttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Lechuguilla_Cave_Pearlsian_Gulf.jpg

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 32

    Σχηματισμός

    Η διαδικασία δημιουργίας των σπηλαίων είναι καθαρά γεωλογική - χημική.

    Η συνηθέστερη διαδικασία δημιουργίας σπηλαίου είναι η εξής:

    Η διείσδυση του νερού της βροχής στις σχισμές των ασβεστολιθικών πετρωμάτων τα

    διαλύει πολύ αργά, δημιουργώντας σταδιακά ολοένα και μεγαλύτερες κοιλότητες στο

    εσωτερικό τους.

    Μέσα στα σπήλαια συναντούμε διάκοσμο από ασβεστολιθικές αποθέσεις. Το νερό που

    διαλύει τα ασβεστολιθικά πετρώματα και δημιουργεί το σπήλαιο γίνεται πλούσιο σε

    ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο και εναποθέτει βαθμηδόν στα σημεία όπου υπάρχει

    σταγονορροή. Έτσι, στην οροφή του σπηλαίου δημιουργούνται οι σταλακτίτες και στο

    έδαφος οι σταλαγμίτες. Πλήθος άλλων εξειδικευμένων μορφών δημιουργούνται από

    την ίδια διαδικασία, δίνοντας πολύπλοκα και πολύ όμορφα συμπλέγματα.

    http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CE%B2%CE%B5%CF%83%CF%84%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CE%B2%CE%B5%CF%83%CF%84%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8Chttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 33

    Γ. Η ΘΑΛΑΣΣΑ

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 34

    Η θάλασσα βρίσκεται πάντοτε σε κίνηση. Τα κύματα, τα ρεύματα, η παλίρροια

    αναταράσσουν διαρκώς τα νερά της.

    Εξαιτίας των κινήσεων της και προπαντός της σφοδρότητας των κυμάτων, η θάλασσα

    κατατρώγει και κατεδαφίζει βραχώδεις ακτές. Έτσι δίνει ποικίλη μορφὴ στις ακτές,

    επειδή προκαλεί τον σχηματιμὸ οβελίσκων, χασμάτων, ακρωτηρίων, κόλπων, νησίδων

    κ.λ.π.

    Στις χαμηλές ακτές η θάλασσα αποθέτει χαλίκια και άμμο και δημιουργεί αμμώδη

    παραλία.

    Όλα τα υλικά, τα οποία αποσπάει η θάλασσα από τις ακτές, καθώς και εκείνα τα οποία

    μεταφέρουν οι ποταμοὶ, αποτίθενται στο βυθό της θάλασσας μέχρι απόσταση

    250 - 300 χλμ. προς το πέλαγος.

    Στα μεγάλα βάθη και πολὺ μακριὰ από τις ακτές αποτίθεται μὸνο λάσπη, η οποία

    αποτελείται απὸ ασβεστολιθικὰ και πυρτικὰ περιβλήματα μικροσκοπικών ζώων,

    απίσης δε και άργιλος βάθους.

    Και η θάλασσα εκτελεί τριπλό έργο, καταστρεπτικὸ, μεταφορικὸ και δημιουργικό.

    Δ. ΟΙ ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 35

    Το χιόνι πέφτει άφθονο στα ψηλὰ όρη, λόγω δε της χαμηλής θερμοκρασίας

    συσσωρεύεται σε παχειά στρώματα.

    Μερικές φορές προκαλούνται καταπτώσεις χιονοστιβάδων.

    Υπὸ την επίδραση του βάρους του το χιόνι μεταβάλλεται σταδιακά σε πάγο.

    Ποταμοὶ τέτοιων πάγων αποτελούν τους παγετώνες.

    Οι παγετώνες κινούνται όπως οι ποταμοί, αλλὰ πολὺ πιο αργά. Κατὰ την πορεία τους

    σχηματίζονται πάνω σ’ αυτούς μεγάλα ρήγματα και χάσματα, τα οποία καθιστούν

    ανώμαλη την επιφάνεια τους.

    Ο παγετὼνας αποσπάει υλικὰ από τις όχθες της κοιλάδας, στὴν οποία προχωράει, και

    αυτά συσσωρεύονται στα πλάγια μέρη του και σχηματίζουν τους πλευρικοὺς σωρούς.

    Επίσης τέτοια υλικὰ αποτίθενται και μπροστά από αυτόν εκεί όπου λειώνει και

    σχηματίζουν τον μετωπικὸ σωρὸ ή λιθώνα.

    Αν ενωθούν δύο πλευρικοὶ σωροί, σχηματίζεται ο μεσαίος σωρός.

    Οι παγετώνες κατὰ την κατολίσθηση τους σκάβουν την κοίτη τους, μεταφέρουν δε και

    αποθέτουν μακριά τους πλάνητες λίθους.

    Οι παγετώνες εργάζονται για την ισοπέδωση του εδάφους όπως και τα νερά.

    Στις πολικές χώρες, λόγω της χαμηλής θερμοκρασίας, αφθονούν οι παγετώνες και

    καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις.

    Από τα άκρα των παγετώνων, οι οποίοι καταλήγουν στη θάλασσα, ξεκολάνε κομμάτια,

    τα οποία πλέουν σ’ αυτήν και σχηματίζουν τα παγόβουνα.

    Ε. Ο ΕΝΟΡΓΑΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

    Ο ενόργανος κόσμος συντελεί στη μεταβολὴ της επιφάνειας της Γης.

    Τα ζώα, ιδίως της θάλασσας, εκτελούν αξιόλογο δημιουργικὸ έργο.

    • Στα μεγάλα βάθη των θαλασσών και μακριά από την ακτή αποτίθεται μόνο λάσπη

    ασβεστολιθικής ή πυριτικής φύσης, η οποία σχηματίζεται από τα κελύφη των

    διαφόρων ζώων. Στις θερμές θάλασσες των ισημερινών χωρών τα κοράλλια

    σχηματίζουν υφάλους και ατόλλες, δηλαδή κοραλλιογενή νησιά.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 36

    • Και τα φυτὰ συντελούν σημαντικὰ στὴ μεταβολὴ της επιφάνειας της Γης, είτε με τη

    διαβρωτική ενέργεια των ριζών τους, είτε με το σχηματισμό της τύρφης στα έλη, είτε

    με το σχηματισμό κοιτασμάτων γαιανθράκων. Επίσης και τα μικροσκοπικὰ διάτομα

    συντελούν στην κατασκευὴ πυριτικών πετρωμάτων.

    • Και ο άνθρωπος είναι σημαντικὸς παράγοντας της αλλοίωσης της επιφάνειας της

    Γης.

    ΙΙ. ΕΝΔΟΓΕΝΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

    Α. ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ

    Τα ηφαίστεια είναι ανάγλυφες, αυτοτελείς μορφές της επιφάνειας της Γης, που

    δημιουργούνται κατά την έξοδο του μάγματος στην επιφάνεια της Γης ή αερίων

    μειγμάτων, που απελευθερώνονται από το μάγμα, εξέρχονται βίαια στην ατμόσφαιρα

    και συνοδεύονται συνήθως από εκρήξεις.

    ΤΑ ΜΕΡΗ ΕΝΟΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΥ

    Τα μέρη ενός ηφαιστείου απεικονίζονται γραφικά στο παρακάτω σχήμα.

    1. Μαγματικός θάλαμος 6. Φλέβα τροφοδοσίας 11. Παρασιτικός κώνος

    2. Υπόβαθρο 7. Παλαιότερα στρώματα τέφρας 12. Ρεύματα λάβας

    3. Κεντρικός αγωγός 8. Πλευρά του ηφαιστείου 13. Πλευρικός πόρος

    4. Βάση του ηφαιστείου 9. Παλαιότερα ρεύματα λάβας 14. Κεντρικός κρατήρας

    5. Παρείσακτη κοίτη 10. Κεντρικός πόρος 15. Σύννεφο στάχτης

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 37

    Τα αναβλήματα των ηφαιστείων.

    Τα υλικά που εκβάλλονται από τα ηφαίστεια είναι στερεὰ (βολίδες, λίθοι, άμμος,

    τέφρα), ρευστὰ (λάβα) και αέρια (υδρατμοί, διοξείδιο του άνθρακα, θειούχα αέρια κ.α.).

    Αιτία της γένεσης των ηφαιστείων θεωρείται η ύπαρξη κοιλοτήτων σε διάφορα βάθη

    του στερεού φλοιού της Γης, οι οποίες είναι γεμάτες απὸ μάγμα. Αυτό υπὸ την

    επίδραση της πίεσης από τα αέρια, τα οποία περιέχει, εξέρχεται από διάφορες ρωγμές

    πολλές φορές μέχρι την επιφάνεια της Γης και σχηματίζει τα ηφαίστεια.

    Β. ΘΕΡΜΟΠΙΔΑΚΕΣ

    Τα γκέιζερ ή θερμοπίδακες είναι χαρακτηριστικές πηγές που περιοδικά εκτινάσσουν

    στον αέρα καυτό νερό, υδρατμούς και άλλα αέρια. Τα υλικά αυτά έχουν θερμανθεί

    βαθιά κάτω από την επιφάνεια του εδάφους από το μάγμα, δηλαδή από το διάπυρο

    υλικό του εσωτερικού της Γης. Τέτοιες πηγές υπάρχουν όπου παρατηρείται δράση

    ηφαιστείων και υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες, όπως είναι τα γεωθερμικά πεδία στην

    Ισλανδία, στο Εθνικό Πάρκο Γελοουστόουν στις ΗΠΑ, στην Αλάσκα, τη Νέα Ζηλανδία

    και αλλού.

    Γ. ΘΕΡΜΕΣ ΠΗΓΕΣ

    Θερμές πηγές λέγονται εκείνες, των οποίων το νερό έχει θερμοκρασία κατὰ 10 Κ

    τουλάχιστον μεγαλύτερη απὸ τη μέση θερμοκρασία των χωρών κοντά στον ισημερινὸ,

    δηλαδή ανώτερη των 200 Κ. Αυτές απαντώνται σε τόπους ηφαιστειογενείς (Μέθανα) ή

    κοντά σε ρήγματα του φλοιού της Γης (Αιδηψός, Υπάτη κ.λ.π).

    • Διαφέρουν από τις κοινές πηγές κατὰ τη θερμοκρασία και το ότι δὲν επηρεάζονται

    από τις εποχές του έτους, επίσης και απὸ την ποσότητα των διαλυμένων ουσιών και

    αερίων (θερμομεταλλικές - ιαματικές).

    • Αναλόγως του είδους της επικρατέστερης διαλυμένης ουσίας φέρουν διάφορα

    ονόματα . Στην Ελλάδα έχουμε πολλές θερμές πηγές.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 38

    Δ. ΣΕΙΣΜΟΙ

    Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο που πάντα από την αρχαιότητα ώς σήμερα

    προκαλούσε στον άνθρωπο φόβο και ανασφάλεια. Είναι η δόνηση του εδάφους που

    οφείλεται στη θραύση (σπάσιμο) των πετρωμάτων.

    Χαρακτηριστικὰ στοιχεία των σεισμών.

    Κάθε σεισμὸς έχει ορισμένα χαρακτηριστικὰ στοιχεία.

    Αυτά είναι: το βάθος, το μέγεθος, η επικεντρικὴ ένταση και

    η ακτὶνα της μακροσεισμικής περιοχής.

    1. Το βάθος, στο οποίο βρίσκεται η εστία, από την οποία προέρχεται ο σεισμός,

    η κατακόρυφη δηλ. απόσταση του υποκέντρου απὸ το επίκεντρο, ποικίλλει αναλόγως

    του είδους του σεισμού.

    Αναλόγως του βάθους της εστίας τους οι σεισμοὶ διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες:

    α) Αβαθείς ή κανονικοὶ ή σεισμοί επιφάνειας. Βάθος εστίας μέχρι 50 km.

    β) Ενδιάμεσοι ή ενδιάμεσου βάθους. Βάθος εστίας 50 – 250 km.

    γ) Βαθείς ή βαθειάς εστίας ή σεισμοί βάθους. Βάθος εστίας 250- 720 km.

    2. Τo μέγεθος του σεισμού χαρακτηρίζει το σύνολο της ενέργειας, η οποία εκλύεται κατὰ το σεισμὸ και η οποία αν ήταν δυνατὸν να χρησιμοποιηθεί θα παρήγαγε έργο.

    • Σεισμὸς 1ου μεγέθους χαρακτηρίζεται η δόνηση, κατὰ την οποία η εκλυόμενη ενέργεια είναι ίση με την ενέργεια η οποία εκλύεται κατὰ την κίνηση του εδάφους, την

    οποία προκαλούν τα μέσα συγκοινωνίας, ο άνεμος και τα κύματα τών ωκεανών.

    •Σεισμὸς 2ου μεγέθους είναι η δόνηση του εδάφους, η οποία εκλύει ενέργεια 10 φορές μεγαλύτερη απὸ την ενέργεια, η οποία εκλύεται κατὰ τους σεισμοὺς 1ου

    μεγέθους.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 39

    •Σεισμὸς 3ου μεγέθους είναι η δόνηση του εδάφους, η οποία εκλύει ενέργεια 10 φορές μεγαλύτερη απὸ την ενέργεια, η οποία εκλύεται κατὰ τους σεισμοὺς 2ου

    μεγέθους.

    Και γενικά κάθε αύξηση του μεγέθους κατὰ ένα βαθμὸ σημαίνει ότι η δόνηση του

    εδάφους παρήγαγε ενέργεια 10 φορές μεγαλύτερη απὸ την ενέργεια, η οποία εκλύεται

    απὸ το σεισμὸ του αμέσως μικρότερου μεγέθους.

    Το μέγεθος των σεισμών υπολογίζεται απὸ τις αναγραφές των σεισμογράφων.

    Το μέγεθος ενός σεισμού το μετράμε σε βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ (Richter).

    Η κλίμακα αυτή κυμαίνεται από το 1, όπου ο σεισμός δε γίνεται αισθητός, ως το 12,

    όπου συμβαίνει ολική καταστροφή και αντικείμενα εκτινάσσονται στον αέρα.

    3.Επικεντρικὴ ένταση ονομάζεται η μεγαλύτερη ένταση, η οποία παρουσιάζεται στην επικεντρικὴ περιοχὴ του σεισμού.

    4. Ακτὶνα μακροσεισμικής περιοχής ονομάζεται η απόσταση του πιο

    απομακρυσμένου σημείου της μακροσεισμικής περιοχής απὸ το επίκεντρο του σεισμού.

    ΤΥΠΟΙ ΣΕΙΣΜΩΝ

    Οι σεισμοὶ είναι τριών ειδών, εξεταζόμενοι ανάλογα με την αιτία, η οποία τους

    προκαλεί: ηφαιστειογενείς, εγκατακρημνησιγενείς και τεκτονικοί.

    Εγκατακρημνησιγενείς

    Εγκατακρημνησιγενείς είναι οι σεισμοί που πραγματοποιούνται από την πτώση

    μεγάλων πετρωμάτων πάνω στη Γη λόγω βαρύτητας. Τα πετρώματα αυτά είναι

    συνήθως οροφές διαφόρων σπηλαίων που πέφτουν και τους προκαλούν. Οι σεισμοί

    αυτοί έχουν μικρό μέγεθος και διαρκούν τόσο χρονικό διάστημα όσο απαιτείται για την

    πτώση των πετρωμάτων. Επιπλέον είναι τοπικοί σεισμοί και καλύπτουν το 3%

    περίπου των σεισμών που πραγματοποιούνται πάνω στη Γη.

    Ηφαιστειογενείς

    Οι ηφαιστειογενείς σεισμοί προηγούνται των ηφαιστειακών εκρήξεων ή και τις

    συνοδεύουν. Η αιτία που τους προκαλεί πιστεύεται ότι είναι η απελευθέρωση των

    αερίων του μάγματος το οποίο τροφοδοτεί τα ηφαίστεια μέσα από τους πόρους ή τις

    ρωγμές που φτάνουν έως και την επιφάνεια της Γης. Οι ηφαιστειογενείς σεισμοί είναι

    και αυτοί κυρίως μικροί σεισμοί οι οποίοι έχουν την εστία τους σε μεγάλη απόσταση

    από το ηφαίστειο αλλά με την πάροδο του χρόνου πλησιάζει συνέχεια προς αυτό με

    όλο και μικρότερο βάθος, ενώ ταυτόχρονα γίνονται συχνότεροι. Το μέγεθος τους

    γενικά εξαρτάται από την αντίσταση που συναντάει το μάγμα κατά την ανύψωση του

    προς την επιφάνεια της Γης. Οι ηφαιστειογενείς σεισμοί καλύπτουν το 7% περίπου

    του συνολικού αριθμού των σεισμών που πραγματοποιούνται στον πλανήτη μας.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 40

    Τεκτονικοί

    Τέλος έχουμε τους τεκτονικούς σεισμούς που είναι και η μεγαλύτερη κατηγορία των

    σεισμικών δονήσεων. Οι σεισμοί αυτοί έχουν συνήθως μεγάλο μέγεθος και η εστία

    τους μπορεί να βρίσκεται σε βάθος 700 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Γης.

    Είναι οι μεγάλοι σεισμοί που πραγματοποιούνται στον πλανήτη μας.

    Καλύπτουν περίπου το 90% των σεισμικών δονήσεων σε ολόκληρο τον κόσμο.

    Στη χώρα μας το 90% των σεισμών είναι τεκτονικοί.

    Τα όργανα με τα οποία καταγράφουμε τις σεισμικές δονήσεις είναι τα σεισμοσκόπια,

    οι σεισμογράφοι και τα σεισμόμετρα. Την καταγραφή αυτή την ονομάζουμε

    σεισμογράφημα ή σεισμόγραμμα.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 41

    Τσουνάμι

    Τσουνάμι είναι ιαπωνική λέξη που σημαίνει το κύμα στο λιμάνι. Δεν είναι όμως ένα

    απλό παλιρροϊκό κύμα αλλά μια σειρά τεράστιων, γιγαντιαίων κυμάτων που

    προκαλείται από πολλές αιτίες.

    Ποια τα αίτια δημιουργίας του;

    • Σεισμοί

    • Κατακόρυφες μετατοπίσεις του θαλάσσιου νερού.

    • Οριζόντιες μετατοπίσεις της στήλης του ύδατος.

    • Ηφαιστειακές εκρήξεις στην θάλασσα.

    • Κατολισθήσεις που γίνονται στον πυθμένα.

    • Πυρηνικές εκρήξεις.

    Για να γίνει ένα τσουνάμι θα πρέπει ο υποθαλάσσιος σεισμός να είναι τουλάχιστον

    6,5 Ρίχτερ και σε βάθος μικρότερο των 50 χιλιομέτρων.

    Όταν λοιπόν, ο υποθαλάσσιος πυθμένας των ωκεανών παίρνει κλίση ή μετατοπίζεται

    ή ανυψώνεται ή κατακρημνίζεται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, ο φλοιός της Γης

    παραμορφώνεται στην περιοχή του κέντρου του σεισμού και αρχίζουν να

    δημιουργούνται μικρά αθώα κύματα σαν μικρές διαταραχές.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 42

    Ε. ΗΠΕΙΡΟΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ

    Στις περισσότερες ακτές της Γης παρατηρούνται κινήσεις τμημάτων του εδάφους

    πρὸς τα πάνω (εξάρσεις) και πρὸς τα κάτω (συνιζήσεις).

    Τέτοια φαινόμενα έχουμε στα Βόρεια παράλια της Πελοποννήσου, τα νησιά του

    Αιγαίου, την Ολλανδία και αλλού.

    • Οι κινήσεις αυτές είναι πολύ ανεπαίσθητες για τη μικρή ζωή του ανθρώπου, ικανές

    όμως να προκαλέσουν ουσιώδεις μεταβολές στη διαμόρφωση της επιφάνειας της Γης

    με την παρέλευση του χρόνου. Αργές κινήσεις του γήινου φλοιού, κατὰ τις οποίες

    εξαίρονται ή συνιζάνουν σαν σύνολο ευρείες περιοχές αυτού χωρὶς να διαταράσσεται

    η γεωλογικὴ κατασκευὴ των περιοχών αυτών, ονομάζονται ηπειρογενετικές κινήσεις.

    Αυτές προκαλούν προελάσεις (επικλύσεις) ή αποσύρσεις της θάλασσας.

    • Οι ηπειρογενετικές κινήσεις δημιουργούν επίσης τα γεωαντίκλινα και τα

    γεωσύγκλινα (Μεσόγειος θάλασσα).

    • Τα γεωσύγκλινα είναι ευρείες λεκάνες, τις οποίες γεμίζει η θάλασσα και των οποίων

    ο πυθμένας συνιζάνει.

    • Η όψη της επιφάνειας της Γης μεταβάλλεται ακατάπαυστα απὸ την ενέργεια των

    εξωγενών και ενδογενών παραγόντων.

    Ζ. ΟΡΟΓΕΝΕΣΗ

    Τα όρη εν γένει οφείλουν τη γένεση τους στην ενέργεια των ηφαιστείων, τὴ

    διαβρωτικὴ ενέργεια των υδάτων και τις διαταράξεις του φλοιου της Γης.

    Αναλόγως της αιτίας του σχηματισμου τους τα διακρίνουμε σε ρηξιγενή,

    στολιδωσιγενή, ηφαιστειογενή και διαβρωσιγενή. Τα ρηξιγενή

    και τα στολιδωσιγενή λέγονται με ένα όνομα τεκτονικά.

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 43

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 44

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 45

    ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 46

    Ο Παλαιοζωικός αιώνας είναι ο πρώτος από τους τρεις αιώνες του Φανεροζωικού

    μεγααιώνα. Καλύπτει την περίοδο από περίπου 542 εώς 251 εκατομμύρια χρόνια πριν

    από σήμερα.

    Περιλαμβάνει έξι περιόδους. Από τη νεότερη ως την αρχαιότερη είναι οι εξής:

    το Πέρμιο (299–251 ε.χ.π.).

    το Λιθανθρακοφόρο (359–299 ε.χ.π.)

    το Δεβόνιο (416–359 ε.χ.π.)

    το Σιλούριο (443–416 ε.χ.π.)

    το Ορδοβίσιο (488–443 ε.χ.π.)

    το Κάμβριο (542–488 ε.χ.π.)

    Στην αρχή του Παλαιοζωικού εμφανίζονται ξαφνικά, με την Κάμβριο έκρηξη, σχεδόν

    όλες οι συνομοταξίες των ασπόνδυλων. Δεν υπάρχει ακόμη χερσαία ζωή.

    Μια ποικιλία φυκών ευημερεί στους ωκεανούς. Εμφανίζονται τα μαλάκια και

    τα αρθρόποδα, όπως οι τριλοβίτες.

    • Κατά το Ορδοβίσιο εμφανίζονται τα καρκινοειδή μαζί με τα πρώτα ιχθυόμορφα

    σπονδυλωτά. Κοραλλιογενείς ύφαλοι αρχίζουν να σχηματίζονται στους ωκεανούς, ενώ

    οι νότιες ήπειροι μετατοπίζονται προς τους πόλους.

    • Στο Σιλούριο αναπτύσσονται τα πρώτα απλά φυτά, κατά μήκος των ακτών ή σε

    εκβολές ποταμών. Εμφανίζονται, επίσης, οι πρώτοι οδοντοφόροι ιχθύες.

    • Στο Δεβόνιο οι καρχαρίες και πολλά άλλα είδη αφθονούν στις θάλασσες.

    Kάνουν την εμφάνιση τους τα πρώτα έντομα και αμφίβια.

    Σχηματίζονται τα πρώτα δάση από σποριόφυτα, όπως οι γιγαντιαίες φτέρες και

    τα βρύα. Η φυτική ζωή έφτασε στο αποκορύφωμα της κατά το μέσο Λιθανθρακοφόρο

    όπου κυριαρχούσαν απέραντα δάση στην τροπική ζώνη της Λαυρασίας. Η κλιματική

    αλλαγή προκάλεσε την κατάρρευση αυτής της χλωρίδας και μείωσε την βιοποικιλότητα

    των φυτών στη συνέχεια. Από τα δάση αυτά θα σχηματιστούν τα αποθέματα

    λιθάνθρακα που έδωσαν και το όνομα τους στη συγκεκριμένη περίοδο.

    Διαμορφώνονται οι πρώτοι ψαμμίτες στις έρημους. Παγετώδης περίοδος στην

    ανατολική Γκοντβάνα.

    Τα αμφίβια αφθονούν. Τα πρώτα ερπετά εξελίσσονται από τα αμφίβια.

    • Κατά το Πέρμιο τα κωνοφόρα αντικαθιστούν τις φτέρες. Πολλαπλασιάζονται τα

    ερπετά και επεκτείνονται οι έρημοι.

    http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%91%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82_(%CE%B3%CE%B5%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B6%CF%89%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%B1%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B6%CF%89%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%B1%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82_(%CE%B3%CE%B5%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AD%CF%81%CE%BC%CE%B9%CE%B1_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B9%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B5%CE%B2%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%81%CE%B4%CE%BF%CE%B2%CE%AF%CE%BA%CE%B9%CE%B1_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AC%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%B1_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%9A%CE%AC%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%BF_%CE%AD%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BE%CE%B7&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%84%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CF%80%CF%8C%CE%BD%CE%B4%CF%85%CE%BB%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%8D%CE%BA%CE%B9%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A9%CE%BA%CE%B5%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CE%B8%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B4%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CE%B2%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%AE&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%89%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%BF%CE%B9http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%85%CF%84%CE%AChttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%87%CE%B8%CF%8D%CE%B5%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CF%83%CF%83%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%88%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BC%CF%86%CE%AF%CE%B2%CE%B9%CE%B1http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A3%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%8C%CF%86%CF%85%CF%84%CE%B1&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B7http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%81%CF%8D%CE%B1http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%9B%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A8%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%AF%CF%84%CE%B5%CF%82&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%81%CF%80%CE%B5%CF%84%CE%AChttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%89%CE%BD%CE%BF%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%B1

  • Γεωλογία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Σελίδα 47

    • Γεωλογικά, ο Παλαιοζωικός αιώνας ξεκινά λίγο μετά τη διάσπαση

    της υπερηπείρου της Παννότιας. Κατά τη διάρκεια του πρώιμου Παλαιοζωικού, η

    χερσαία μάζα της Γης διασπάστηκε σε τρεις μικρότερες (Λαυρεντία, Σιβηρία, Βαλτική)

    και στη μεγάλη ήπειρο Γκοντβάνα.

    Η Καληδόνια ορογενετική φάση λαμβάνει χώρα κατά το Ορδοβίσιο και Δεβόνιο,

    περίπου 490 ως 390 εκατομμύρια χρόνια πριν, και προκλήθηκε από τη σύγκρουση

    των ηπείρων της Λαυρεντίας, της Βαλτικής και της Αβαλονίας και το κλείσιμο

    του Ιαπετού ωκεανού. Από αυτήν δημιουργήθηκαν τα Βρετανικά Νησιά,

    τα Σκανδιναβικά Όρη, το Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ, η οροσειρά της ανατολικής

    Γροιλανδίας και τα Απαλλάχια Όρη.

    Η Βαρίσκια ορογενετική φάση από το Δεβόνιο ήταν αποτέλεσμα της σύγκρουσης

    της Λαυρασίας(ή αλλιώς Ευραμερική) με την Γκοντβάνα. Έτσι σχηματίστηκε η

    υπερήπειρος της Παγγαίας, στην οποία περιλαμ