ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΚΕΠΤΙΚΟ - sch.grusers.sch.gr/cmaragos/stash_tou_nika.doc · Web...

Η Στάση του Νίκα – Σενάριο Διδασκαλίας στην Ιστορία

1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

1.1. Τίτλος διδακτικού σεναρίου«Οι Δήμοι αναστατώνουν την πρωτεύουσα με τη στάση του Νίκα»

1.2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχέςΤο σενάριο αυτό αφορά στα γνωστικά αντικείμενα της ιστορίας, γεωγραφίας, γλώσσας και κοινωνικής και πολιτικής αγωγής.

1.3. Τάξεις στις οποίες μπορεί να απευθύνεταιΤο εκπαιδευτικό σενάριο μπορεί να αξιοποιηθεί από την Πέμπτη τάξη του Δημοτικού Σχολείου, αφού αφορά «Στα Βυζαντινά χρόνια», στην ενότητα «Το βυζαντινό κράτος – μια δύναμη που μεγαλώνει» και στο κεφάλαιο 14 του βιβλίου της Ε΄ Δημοτικού.

1.4. Συμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμαΤο εκπαιδευτικό σενάριο είναι απόλυτα συμβατό με το σχολικό Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών αφού οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που προτείνονται συμβάλλουν στην καλλιέργεια της δημιουργικής έκφρασης, στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης, την απόκτηση στάσεων και δεξιοτήτων απέναντι σε προβληματικές καταστάσεις, στην αξιοποίηση των ΤΠΕ.

2. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΚΕΠΤΙΚΟ

Το βιβλίο παρέχει μόνο δηλωτική γνώση για το γεγονός αυτό (Στάση του Νίκα). Δεν αναλύει με σαφήνεια την πολυπλοκότητα του γεγονότος αυτού, με συνέπεια οι μαθητές να μην αντιλαμβάνονται ούτε τις συνθήκες που έγινε ούτε τις συνέπειες που είχε. Επιπρόσθετα δημιουργούνται πολλές παρερμηνείες από τα παιδιά σε σχέση με τις δύσκολες έννοιες του μαθήματος (στάση, δήμος, κλπ). Θέλοντας να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπλάσουν το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και παράλληλα να τα εξοπλίσουμε με μεθοδολογικές και εννοιολογικές δεξιότητες, όπως απαιτεί η διδακτική της ιστορίας, σχεδιάσαμε το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό. Με τον τρόπο αυτό περνάμε πίσω από την επιφάνεια των γεγονότων και την απλή παράθεση γνώσεων στην διαδικαστική και εννοιολογική γνώση των καταστάσεων εκείνης της εποχής και τη δυναμική σύγκρισή της με άλλες ανάλογες αξιοποιώντας παράλληλα τις νέες τεχνολογίες.

3. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

3.1. Προϋπάρχουσες γνώσειςΟι μαθητές μας ήδη γνωρίζουν πως ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός είναι ένας από τους σημαντικότερους κυβερνήτες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Έχει

ΠΑΚΕ Αθήνας – Επιμόρφωση Β΄ Επιπέδου, σελ. 1


συγκεντρώσει γύρω του σημαντικούς ανθρώπους κι έχει προχωρήσει σε μια μεγάλη προσπάθεια εκσυγχρονισμού της οικονομίας, της διοίκησης και της νομοθεσίας του κράτους. Αυτή του η προσπάθεια έρχεται σε σύγκρουση με συμφέροντα τα οποία αναζητούν τρόπο να απαλλαγούν από τον ενοχλητικό αυτοκράτορα. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη.

3.2. Εννοιολογικό υπόβαθροΟι μαθητές θα επεξεργαστούν γνωστικές έννοιες που αφορούν το συγκεκριμένο κεφάλαιο όπως: εξέγερση, στάση, επανάσταση, δήμος, αυτοκράτορας καθώς και διαθεματικές όπως: σύγκρουση, μεταβολή, σύστημα.

3.3. ΣτόχοιΟι μαθητές στο σενάριο αυτό έχουν: Να διερευνήσουν τα αίτια και τις συνέπειες της σύγκρουσης Να περιγράψουν τα βασικά στοιχεία του γεγονότος Να κρίνουν και να αξιολογήσουν τα πρόσωπα και τις ενέργειές τους Να συσχετίσουν τη σύγκρουση εκείνης της εποχής με άλλες ανάλογες Να οικοδομήσουν τις γνωστικές και διαθεματικές έννοιες (εξέγερση, στάση,

επανάσταση, δήμος, αυτοκράτορας, σύγκρουση, μεταβολή, σύστημα) Να ασκηθούν στη χρήση των ΤΠΕ Να διατυπώσουν συμπεράσματα

4. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΣΚΕΠΤΙΚΟ

Το σενάριό μας στηρίζεται στις αρχές: α) της ανακαλυπτικής – διερευνητικής μάθησης (Bruner). Η μάθηση με ανακάλυψη

είναι αποτελεσματική θεωρία μάθησης και ευνοεί τη δημιουργικότητα και την αυτενεργό εξερεύνηση εκ μέρους του μαθητή οδηγούμενος από την περιέργειά του. Ο μαθητής μπορεί ως μικρός ιστορικός να έρθει σε επαφή με ιστορικά τεκμήρια (πηγές), να τα επεξεργαστεί και να καταλήξει σε τεκμηριωμένα συμπεράσματα.

β) του εποικοδομητισμού και στις κοινωνικοπολιτιστικές θεωρήσεις του Vygotski όπου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη μαθησιακή διαδικασία, στην αλληλεπίδραση μεταξύ των εμπλεκομένων μερών καθώς και στο κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον που λαμβάνει χώρα. Δίνεται έμφαση στην κριτική και στοχαστική σκέψη, στη συμμετοχική και συνεργατική μάθηση, στη δημιουργική έκφραση και στη διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης. Οι μαθητές με πολύτιμο σύμμαχό τους την κοινωνική αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές τους, με το δάσκαλό τους, αλλά και με το ευρύτερο περιβάλλον τους εμπλέκονται στη διαχείριση «σύνθετων σχεδίων εργασίας, αναπτύσσοντας έτσι την κριτική τους σκέψη και τις συνεργατικές τους δεξιότητες». (Ματσαγγούρας )

γ) της αξιοποίησης της πρότερης γνώσης (Ausubel)

5. ΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΕΙΑ



Το σενάριο μας αναμένεται να ολοκληρωθεί σε τέσσερις διδακτικές ώρες.Στο Αναλυτικό Πρόγραμμα δεν προβλέπεται βέβαια αυτός ο χρόνος, αλλά κατά πολύ μικρότερος (μία διδακτική ώρα), λόγω της σπουδαιότητας όμως του κεφαλαίου θεωρούμε ότι πρέπει να διατεθεί περισσότερος χρόνος εφαρμογής, ένα μικρό project.

6. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ

Η πραγματοποίηση του σεναρίου θα γίνει στο εργαστήριο πληροφορικής, αφού πρώτα έχουμε συνεννοηθεί με το Διευθυντή του Σχολείου και τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς και στην αίθουσα διδασκαλίας.

7. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ

Η τάξη μας αποτελείται από 20 μαθητές και θα χωριστεί σε 5 ομάδες. Ο εκπαιδευτικός κατανέμει τις δραστηριότητες του σεναρίου στις ομάδες εργασίας. Οι μαθητές, ομαδοσυνεργατικά, αναλαμβάνουν να διερευνήσουν και να διεκπεραιώσουν θέματα που συνδέονται με τους επιδιωκόμενους στόχους. Η εργασία σε μικρές ομάδες ευνοεί την αλληλοβοήθεια, την ανταλλαγή απόψεων και την αυτενεργό διερεύνηση ενός θέματος. Όλοι οι μαθητές, σταδιακά, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, οικοδομούν τη νέα γνώση και μαθαίνουν «πώς να μαθαίνουν».Ο εκπαιδευτικός συντονίζει τη διαδικασία και καθοδηγεί τους μαθητές του, δίνοντας κάθε φορά τις απαραίτητες οδηγίες. Στο τέλος καλεί τις ομάδες να παρουσιάσουν τις εργασίες τους στην ολομέλεια της τάξης και όλοι μαζί οδηγούνται σε ασφαλή και χρήσιμα παιδαγωγικά συμπεράσματα.

8. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

8.1 ΠλαίσιοΔίνεται στα παιδιά το φύλλο εργασίας 1 και τους ζητείται να σχολιάσουν την εικόνα με τα βίαια επεισόδια στην Πόλη. Τα καλούμε να περιγράψουν τι βλέπουν και να υποθέσουν γιατί συμβαίνουν αυτά που βλέπουν. Τους αναφέρουμε πως η εικόνα αυτή αφορά σε κάποια επεισόδια στην Κωνσταντινούπολη την εποχή του Ιουστινιανού. Κατόπιν τους ζητάμε να συμπληρώσουν το φύλλο εργασίας 2 για τον έλεγχο της προϋπάρχουσας γνώσης. Τους ανακοινώνουμε πως θα ασχοληθούμε με μια κρίσιμη κατάσταση στο Βυζάντιο, μια κατάσταση όμως που συχνά πυκνά εμφανίζεται σε διάφορες ιστορικές στιγμές μέχρι και σήμερα. Με τον τρόπο αυτό προσπαθούμε να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών μας για κάτι που μπορεί να συναντήσουν ακόμα και σήμερα. Χωρίζονται σε ομάδες εργασίας και ορίζονται οι επιμέρους ενέργειες της κάθε ομάδας. Κάθε ομάδα



παραλαμβάνει ένα φύλλο εργασίας, διαφορετικό για κάθε ομάδα, και ενημερώνεται για τις πηγές που πρέπει να αναζητηθούν και να αξιολογηθούν.

8.2 Ερώτημα, πρόβλημα, αποστολήΗ κάθε ομάδα παραλαμβάνει ένα διαφορετικό φύλλο εργασίας βάσει του οποίου εργάζεται. Στο φύλλο εργασίας της κάθε ομάδας μπορεί να περιλαμβάνονται: ιστοσελίδες για αναζήτηση πληροφοριών, ερωτήματα πάνω σ’ αυτές, δραστηριότητες συμπλήρωσης ή έκφρασης.Στο τέλος της εργασίας περιλαμβάνονται και πηγές που οι ομάδες μπορούν να χρησιμοποιήσουν ως βοήθεια.Έπειτα κάθε ομάδα καλείται να εργαστεί πάνω στο αντικείμενο που έχει αναλάβει.

8.3 ΔραστηριότητεςΚάθε ομάδα εργάζεται πάνω στις δραστηριότητες του φύλλου εργασίας της. Τα φύλλα εργασίας επισυνάπτονται.

8.4 Τελικό προϊόνΟι μαθητές παρουσιάζουν το τελικό αποτέλεσμα των εργασιών τους από τη συμπλήρωση των φύλλων εργασίας τους και το θεατρικό τους.Στο τέλος κατασκευάζεται ένας εννοιολογικός χάρτης, με τη βοήθεια του inspira-tion, ως ολοκλήρωση της διαδικασίας του μαθήματος.

9. ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ

Οι μαθητές θα μπορούσαν να αναπαραστήσουν σύγχρονες εξεγέρσεις, ή εργάζονται σε σενάρια του τύπου τι θα συνέβαινε αν ο Ιουστινιανός αποχωρούσε από το θρόνο, κλπ.

10. ΥΛΙΚΑ

Για τις ανάγκες του σεναρίου απαιτούνται:

Βιβλία και λεξικά από τη βιβλιοθήκη του Σχολείου και φωτοτυπημένες πηγές. Εργαστήριο πληροφορικής εξοπλισμένο με λογισμικό γενικής χρήσης, inspira-

tion, διαδίκτυο, ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες, εκτυπωτής και σαρωτής Διευθύνσεις στο διαδίκτυο για να αναζητήσουν πληροφορίες για τα γεγονότα Ανάλογα φύλλα εργασίας Βιβλία και εγκυκλοπαίδειες της Βιβλιοθήκης Χάρτης της Κων/πολης



ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

1. Θα μπορούσες να περιγράψεις τι βλέπεις στην εικόνα;

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Μπορείς να υποθέσεις γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________



ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

1. Μπορείς να αναφέρεις τα μέτρα που πήρε ο Ιουστινιανός για την καλή λειτουργία του κράτους;

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Αντιστοίχισε τους συνεργάτες του Ιουστινιανού με την ιδιότητά τους:

Τριβωνιανός λογοθέτης οικονομικών

Ναρσής συναυτοκράτειρα

Ανθέμιος μηχανικός αρχιτέκτονας

Θεοδώρα νομομαθής

Βελισάριος στρατηγός

Ισίδωρος στρατηγός

Καππαδόκης μηχανικός αρχιτέκτονας



ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3α

1. Αναζητήστε στο διαδίκτυο τις παρακάτω διευθύνσειςhttp :// www . matia . gr /7/73/7302/7302_1_8. html www.hellenichistory.grhttp://www.fhw.gr/chronos/08/gr/index.html

2. Μελετήστε τις συγκεκριμένες πηγές

3. Αναζητήστε στις εγκυκλοπαίδειες τις λέξεις: Ιουστινιανός, Θεοδώρα, Στάση του Νίκα

4. Για ποιους λόγους ξέσπασε η στάση του Νίκα;

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

5. Ποια ήταν τα αποτελέσματα

Για τους Δήμους:

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Για τους ευγενείς: __________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Για τον αυτοκράτορα: __________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

6. Πώς κρίνετε τον αυτοκράτορα; Τι θα κάνατε εσείς στη θέση του;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


http://www.matia.gr/7/73/7302/7302_1_8.html

http://www.fhw.gr/chronos/08/gr/index.html

http://www.hellenichistory.gr/










__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

7. Γνωρίζετε ανάλογες καταστάσεις κρίσεων; Βρίσκετε ομοιότητες και διαφορές;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

8. Στο μάθημα υπάρχουν οι λέξεις στάση και μεταβολή. Βρείτε τη σημασία τους από τα λεξικά. Βρείτε συνώνυμα και αντίθετα. Βρείτε με ποιες άλλες καταστάσεις τις χρησιμοποιούμε. Γράψτε από μια φράση.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9. Φανταστείτε πως είστε ο αυτοκράτορας. Φτιάξτε ένα φανταστικό διάλογο που να συζητούνται τα γεγονότα στο παλάτι με τους συμβούλους σου.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

10. Δραματοποιήστε το διάλογό σας για να τον παρουσιάσετε στην τάξη.



ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3β


2. Μελετήστε τις συγκεκριμένες πηγές:

3. Αναζητήστε στις εγκυκλοπαίδειες τις λέξεις: Ιουστινιανός. Θεοδώρα, Στάση του Νίκα

4. Για ποιους λόγους ξέσπασε η στάση του Νίκα;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


Για τους Δήμους: __________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________

6. Πώς κρίνετε τους οπαδούς των δήμων; Τι θα κάνατε εσείς στη θέση τους;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________














__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

7. Γνωρίζετε ανάλογες καταστάσεις κρίσεων; Βρίσκετε ομοιότητες και διαφορές;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

8. Στο μάθημα υπάρχει η λέξη Δήμος. Τι σήμαινε εκείνα τα χρόνια και τι σημαίνει σήμερα; Αναζήτησε τι έκαναν εκείνοι οι Δήμοι και τι κάνουν οι σημερινοί.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9. Φανταστείτε πως είστε ανάμεσα στους φιλάθλους των δήμων. Φτιάξτε ένα φανταστικό διάλογο που να συζητούνται τα γεγονότα.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________




ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3γ



3. Αναζήτησε στις εγκυκλοπαίδειες τις λέξεις: Ιουστινιανός, Θεοδώρα, Στάση του Νίκα


__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


Για τους Δήμους: __________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________

6. Πώς κρίνεις την αυτοκράτειρα; Τι θα έκανες εσύ στη θέση της;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________














__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

7. Γνωρίζεις ανάλογες καταστάσεις κρίσεων; Βρίσκεις ομοιότητες και διαφορές;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

8. Στο μάθημα υπάρχουν οι σύνθετες λέξεις Επανάσταση και Σύγκρουση. Από ποιες λέξεις αποτελούνται; Βρες λέξεις που περιέχουν τις λέξεις στάση και κρούση μέσα από τα λεξικά

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9. Φανταστείτε πως είστε η αυτοκράτειρα. Φτιάξτε ένα φανταστικό διάλογο που να συζητούνται τα γεγονότα με τον αυτοκράτορα.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________




ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3δ





__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


Για τους Δήμους: __________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________

6. Πώς κρίνετε τους αυλικούς; Τι θα κάνατε εσείς στη θέση τους;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________














__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

8. Στο μάθημα υπάρχει η λέξη Σύστημα. Σύμφωνα με όσα ξέρεις από την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή ποια είναι η σημασία της λέξης; Ποια άλλα πολιτικά συστήματα γνωρίζεις; Ποιες είναι οι διαφορές τους;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9. Φανταστείτε πως είστε ανάμεσα στους ευγενείς. Φτιάξτε ένα φανταστικό διάλογο που να συζητούνται τα γεγονότα. __________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________




ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3δ





__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


Για τους Δήμους: __________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________

6. Πώς κρίνετε τη θέση του στρατιώτη στα γεγονότα; Τι θα κάνατε εσείς στη θέση του;__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________














__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

8. Στο μάθημα υπάρχει η λέξη Εξέγερση. Σύμφωνα με όσα ξέρεις πότε χρησιμοποιούμε αυτή τη λέξη; Δώσε παραδείγματα μέσα από φράσεις.__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9. Φανταστείτε πως είστε ανάμεσα στους στρατιώτες. Φτιάξτε ένα φανταστικό διάλογο που να συζητούνται τα γεγονότα. __________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________




ΠΗΓΗ 1

Ενδιαφέρον όμως και το παράδειγμα του Ιουστινιανού (8 και πλέον αιώνες αργότερα) ή μάλλον του επίσημου ιστοριογράφου του, του Προκόπιου, ο οποίος έγραψε επίσημη Ιστορία περί Πολέμων, Κτισμάτων (Δημοσίων Έργων) και λοιπών έργων του αυτοκράτορα, αλλά έγραψε κρυφά και την Απόκρυφη Ιστορία του αυτοκράτορα και της αυτοκράτειρας (Historiam Arcanam), γιατί ένιωθε ότι έτσι μόνο μπορούσε να γράψει όλη την αλήθεια και όχι μόνο ό,τι ήταν κολακευτικό για το ζεύγος το αυτοκρατορικό. Κάπου εκεί μπορούσε να καταγραφεί και η υπέροχη αποκάλυψη του λαού στον Ιππόδρομο, όπου το πλήθος φώναξε ομαδικά στον Ιουστινιανό: «Τυραννείται η αλήθεια, Δέσποτα»!1 Δε σου λένε την αλήθεια οι κόλακες που σε περιβάλλουν με υποκλίσεις. Είναι φανερό ότι η συνείδηση του ιστορικού υποτάχθηκε κατ’ ανάγκην στην αυτοκρατορική αδυναμία ή και μικρότητα γράφοντας την «επίσημη» Ιστορία, αλλά κατά βάθος εκτιμούσε την αλήθεια και φρόντισε να την καταγράψει, για να υπηρετήσει πιο σωστά την πραγματική Ιστορία.

Στην Απόκρυφη ιστορία μας δείχνει ένα άλλο πρόσωπο, που οπωσδήποτε μειώνει το ιστορικό του κύρος, μια και αυτά που αναφέρει ξεπερνάνε σε ορισμένα σημεία τα όρια της υπερβολής. Κατηγορεί τον αυτοκράτορα για δεσποτική τυραννία, απληστία και διαφθορά και την γυναίκα του Θεοδώρα σαν ακόλαστη και διεφθαρμένη, παρουσιάζοντάς τους σαν δαιμονικά κατασκευάσματα. Οι κατηγορίες που εκτοξεύει πλήττουν και τον Βελισάριο και την γυναίκα του Αντωνίνα. Οπωσδήποτε η εμπάθεια με την οποία καταφέρεται απέναντι στον αυτοκράτορα μειώνει την αξιοπιστία αυτών που γράφει γι’ αυτόν. Έχει εκφραστεί η άποψη ότι η στάση του στην Απόκρυφη ιστορία μπορεί να οφείλεται στην δυσαρέσκειά του γιατί ποτέ δεν κατάφερε να πάρει κάποιο ανώτατο αυλικό αξίωμα, αν και υπήρξε ιλλούστρος και συγκλητικός για κάποιο διάστημα.

Από τη Βικιπαίδεια

Για τα απόκρυφα

http :// www . matia . gr /7/73/7302/7302_1_8. html

1 Αικ. Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία, κεφ. για τον Ιουστινιανό, ειδικά για τη «στάση του Νίκα












ΠΗΓΗ 2

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ Α’

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το χρονικό διάστημα 518-610 χαρακτηρίζεται από ποικίλα και πολλαπλά επιτεύγματα σε όλους τους τομείς. Πρόκειται για μια από τις καλύτερα τεκμηριωμένες περιόδους από τις πηγές της εποχής, κυρίως σε ό, τι αφορά στις στρατιωτικές και διπλωματικές εξελίξεις, στον τομέα του δικαίου και στις εκκλησιαστικές υποθέσεις.

Η μορφή του Ιουστινιανού αφήνει ανεξίτηλη τη σφραγίδα της όχι μόνο στον 6ο αιώνα αλλά και σε ολόκληρη τη Βυζαντινή περίοδο. Η προσπάθεια για την παλινόρθωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν ένα από τα κυριότερα στοιχεία που καθόρισαν την εξωτερική πολιτική και την πορεία του κράτους. Παράλληλα, στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας η κωδικοποίηση του δικαίου, η αναδιοργάνωση στη διοίκηση και τη στρατιωτική διάρθρωση, αλλά και η ακμή στον τομέα της τέχνης, συνδέθηκαν άμεσα με την προσωπικότητα του Ιουστινιανού και αποτέλεσαν την απαρχή των μελλοντικών εξελίξεων του βυζαντινού κράτους.

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ Α’

Ο Ιουστινιανός γεννήθηκε το 482 από ταπεινή οικογένεια. Το 521 ανέλαβε το αξίωμα του υπάτου, πράγμα που τον βοήθησε να αποκτήσει κύρος και δύναμη μέσα στους κύκλους της Πρωτεύουσας. Αργότερα έγινε ανώτατος αξιωματικός της αυτοκρατορικής φρουράς. Το 527 ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας και την ίδια χρονιά, με το θάνατο του Ιουστίνου, απέμεινε μονοκράτορας. Κυβέρνησε μέχρι τον θάνατό του το 565.

Στη φυσική αντοχή και τον ολιγόωρο ύπνο οφείλει τον χαρακτηρισμό "ο ακοίμητος βασιλιάς" στην επιγραφή του ναού των Αγίων Σέργιου και Βάκχου στην Kωνσταντινούπολη. Ήταν άτομο αυταρχικό, με μεγάλη επιμονή στην επίτευξη των σκοπών του, ιδιαίτερα δραστήριο και εργατικό, με καλούς τρόπους, αλλά και αρκετά δύσπιστος.

Το πορτρέτο του αυτοκράτορα έχει σωθεί στον ψηφιδωτό διάκοσμο του Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα (Ιταλία) καθώς και σε νομίσματα της εποχής. Το όνειρό του ήταν η παλινόρθωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, καθώς και η επικράτηση της Ορθοδοξίας. Πολλοί ωστόσο ήταν εκείνοι που άσκησαν αρνητική κριτική στο έργο του σε ό,τι αφορά κυρίως την οικονομία του κράτους, καθώς θεώρησαν ότι οι μακροχρόνιοι πόλεμοι, όπως και αρκετά από τα μεγαλεπήβολα έργα του κόστισαν υπέρογκα χρηματικά ποσά, εξασθενώντας το κράτος και αφήνοντας απροστάτευτο το ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας. Παρόλα αυτά η αναδιοργάνωση του κράτους, το νομοθετικό του έργο όσο



και η ακμή στις τέχνες και τα γράμματα χαρακτηρίζουν τα τριάντα οκτώ χρόνια δημιουργικής βασιλείας του Ιουστινιανού.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ

Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Ιουστινιανού σημαδεύθηκαν από αιματηρά γεγονότα, που έχουν μείνει γνωστά στην ιστορία ως η «Στάση του Νίκα». Το 532 η δυσφορία που είχαν προκαλέσει οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις και η βαριά φορολογία, καθώς και οι αυθαιρεσίες ορισμένων αξιωματούχων εκφράστηκαν στον Ιππόδρομο. Τα συνθήματα εναντίον του αυτοκράτορα και οι συμπλοκές που ακολούθησαν είχαν σαν αποτέλεσμα τη σύλληψη και τον απαγχονισμό ορισμένων δημοτών. Δύο από αυτούς αναζήτησαν άσυλο σε μια εκκλησία. Όταν λίγες ημέρες μετά έγιναν οι αγώνες στον Ιππόδρομο, ο λαός αξίωσε την αθώωση των δύο ανδρών. Η άρνηση του Ιουστινιανού προκάλεσε την αντίδρασή τους, που εκδηλώθηκε όχι μόνο με συνθήματα κατά του αυτοκράτορα, αλλά και με πυρπόληση κτηρίων της Πρωτεύουσας, ανάμεσα στα οποία και η Αγία Σοφία. Το σύνθημα που τους εμψύχωνε ήταν "Νίκα", σύνθημα που συνήθως φώναζαν στον ιππόδρομο.

Επαναστατημένοι πολίτες μετέφεραν τον Υπάτιο, ανηψιό του Αναστάσιου, στον Ιππόδρομο και τον ανακήρυξαν αυτοκράτορα. Ο Ιουστινιανός ετοιμαζόταν να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη, όμως την απόφασή του ανέτρεψε η σύζυγός του, Θεοδώρα, με τη δυναμική παρέμβαση και το λόγο της. Ακολούθησε η καταστολή της στάσης με χιλιάδες θύματα, ο δε Υπάτιος εκτελέστηκε. Η καταστολή της σήμανε την ενίσχυση της εξουσίας και της δύναμης του Ιουστινιανού.

ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

Από τα κεφαλαιώδη επιτεύγματα της περιόδου Ιουστινιανού ήταν το νομοθετικό του έργο. Η κοινωνική δικαιοσύνη, η βελτίωση της θέσης των αδυνάτων, των πτωχών και των γυναικών που διαπνέει το έργο του Ιουστινιανού φανερώνουν την επίδραση του Χριστιανισμού. Επικεφαλής της ομάδας των νομομαθών που ανέλαβε να κωδικοποιήσει το δίκαιο της εποχής ήταν ο Τριβωνιανός. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία κώδικα του αστικού δικαίου, του "Corpus Juris Civilis", το οποίο αποτελούνταν από τέσσερα τμήματα: τον "Ιουστινιάνειο Κώδικα", τον "Πανδέκτη", τις "Εισηγήσεις" και τις "Νεαρές". Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ όλα ήταν γραμμένα στα λατινικά, οι "Νεαρές" ήταν γραμμένες στο μεγαλύτερο μέρος τους στα ελληνικά για να γίνονται κατανοητές από την πλειοψηφία του λαού, γεγονός που αποδεικνύει τη σταδιακή επικράτηση της ελληνικής γλώσσας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήδη κατά τον 6ο αιώνα. Η σημασία της ιουστινιάνειας νομοθεσίας ήταν τεράστια για την εξέλιξη του δικαίου. Αποτέλεσε τη βάση για όλες τις μετέπειτα εξελίξεις τόσο στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία όσο και σε πολλά δυτικά ευρωπαϊκά κράτη που υιοθέτησαν τους νόμους του Ιουστινιανού ως βάση για το αστικό τους δίκαιο.



ΠΗΓΗ 3

H Στάση του Νίκα

"Ο λαός, που στέκονταν σε άτακτη μάζα, όταν είδε θωρακισμένους στρατιώτες, που είχαν αποκτήσει μεγάλη δόξα για ανδραγαθία και είχαν μεγάλη πολεμική εμπειρία, να τρέχουν και να χτυπούν με τα ξίφη τους, τράπηκαν σε φυγή. Τότε ακούστηκαν δυνατές κραυγές, όπως ήταν φυσικό, και ο Μούνδος, που βρισκόταν εκεί κοντά και βιαζόταν να μπει στη μάχη (γιατί ήταν τολμηρός και δραστήριος), αλλά οι περιστάσεις τον έκαναν να απορεί για το τι πρέπει να κάνει, βλέποντας τον Βελισάριο να μπαίνει στον αγώνα, έκανε και αυτός επίθεση στον Ιππόδρομο από την πύλη που λέγεται Νεκρή. Και τότε οι στασιαστές, που βρίσκονταν γύρω από τον Υπάτιο, χτυπιούνταν αμείλικτα και από τις δύο μεριές και κατατροπώνονταν. Όταν η φυγή γενικεύτηκε και η σφαγή του λαού πήρε μεγάλη έκταση, ο Βοραΐδης και ο Ιούστος, ανιψιοί του Ιουστινιανού, χωρίς κανένας να τολμά να τους εμποδίσει, κατέβασαν από το θρόνο τον Υπάτιο και τον οδήγησαν στο βασιλιά μαζί με τον Πομπήιο. Εκείνη την ημέρα σκοτώθηκαν περισσότεροι από τριάντα χιλιάδες άνθρωποι".

Προκοπίου Kαισαρέως, Ιστορία των Πολέμων, Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1996, βιβλίο Α', XXIV, 50-54, (μετάφραση Π. Ροδάκη).

«... ἀνθρώπῳ μὲν γὰρ ἐς φῶς ἥκοντι τὸ μὴ οὐχὶ καὶ νεκρῷ γενέσθαι ἀδύνατον, τῷ δὲ βεβασιλευκότι τὸ φυγάδι εἶναι οὐκ ἀνεκτὸν. Μὴ γὰρ ἂν γενοίμην τῆς ἁλουργίδος ταύτης χωρίς, μηδ’ ἂν τὴν ἡμέραν ἐκείνην βιῴην, ἐν ᾗ με δέσποιναν οἱ ἐντυχόντες οὐ προσεροῦσιν. Εἰ μὲν οὖν σώζεσθαί σοι βουλομένῳ ἐστίν, ὦ βασιλεῦ, οὐδὲν τοῦτο πρᾶγμα. Χρήματα γάρ τε πολλά ἐστιν ἡμῖν, καὶ θάλασσα μὲν ἐκείνη, πλοία δὲ ταῦτα. Σκοπεῖ μέντοι μὴ διασωθέντι ξυμβήσεταί σοι ἥδιστα ἂν τῆς σωτηρίας τὸν θάνατον ἀνταλλάξεσθαι. Ἐμὲ γάρ τις καὶ παλαιὸς ἀρέσκει λόγος, ὡς καλὸν ἐντάφιον ἡ βασιλεία ἐστί».

«... κάθε άνθρωπος που είδε το φως της ημέρας αργά ή γρήγορα θα πεθάνει, όμως ένας αυτοκράτορας δεν θα ήταν ανεκτό να γίνει φυγάς. Μακάρι να μην βγάλω ποτέ την αυτοκρατορική πορφύρα, ούτε να δω την ημέρα εκείνη όπου δεν θα με αποκαλούν πια με τον τίτλο μου. Αν εσύ βέβαια, βασιλιά μου, θέλεις να σωθείς, μπορείς να το κάνεις. Γιατί και χρήματα πολλά έχεις και η θάλασσα είναι εκεί μαζί με τα πλοία. Αν όμως σκέφτεσαι να μη διασωθείς ανταλλάσσοντας τη σωτηρία με το θάνατο, σου αρμόζουν τα καλύτερα. Όσο για μένα, θα μείνω πιστή στο αρχαίο ρητό: η βασιλεία είναι το ευγενέστερο σάβανο».

Προκόπιος, Ὑπὲρ τῶν πολέμων, 1, 24, 33.



ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ: Η ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΩΝ ΣΤΑΣΙΑΣΤΩΝ

Βγήκε τότε ο Ναρσής ο κουβικουλάριος στον ιππόδρομο καικατόρθωσε να πάρει με το μέρος του μερικούς από τους Βένετους, εξαγοράζοντάς τους με χρήματα. Κι αυτοί άρχισαν να φωνάζουν: «Ιουστινιανέ Αύγουστε, συ νικάς. Κύριε σώσε το βασιλιά Ιουστινιανόκαι τη βασίλισσα Θεοδώρα». Τότε το πλήθος διασπάστηκε και οιστασιαστές άρχισαν να χτυπιούνται μεταξύ τους.

Θεοφάνης, Χρονογραφία, μετάφραση

«Ήταν πραγματικότητα που επιβεβαιωνότανε από τις συχνές διαμαρτυρίες τωνυπηκόων, ότι η διοίκηση έπρεπε οπωσδήποτε ν’ αναδιοργανωθεί και ναπαταχθούν οι αυθαιρεσίες (αυταρχισμός) των αρχών και των δημοσίωνυπηρεσιών.[...]Ο λαός ήταν δυσαρεστημένος με τους άρχοντές του και, όπωςτότε δεν υπήρχε άλλος τρόπος εκδήλωσης της λαϊκής αγανάκτησης, οιδιαμαρτυρίες στον ιππόδρομο παρέμεναν ο μόνος τρόπος ξεσπάσματος τουλαϊκού αναβρασμού. Στη διάρκεια τέτοιων διαμαρτυριών,[.....] η αψυχολόγητηστάση των αρχών συντέλεσε, ώστε ένα ασήμαντο καθαυτό επεισόδιο ναμεταβληθεί τελικά σε αληθινή επανάσταση, τη γνωστή ως στάση του Νίκα, ηοποία απείλησε το θρόνο του Ιουστινιανού και καταπνίγηκε μόνο έπειτα απόμεγάλη αιματοχυσία (532)...».

Ι. Καραγιαννόπουλος, Το Βυζαντινό Κράτος, σ. 86


ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΚΕΠΤΙΚΟ - sch.grusers.sch.gr/cmaragos/stash_tou_nika.doc · Web...

Documents

Transcript of ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΚΕΠΤΙΚΟ - sch.grusers.sch.gr/cmaragos/stash_tou_nika.doc · Web...