Θ υ σ ί α γ ι α τ η ν π α τ ρ ί δ α

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι, οἵτινες ὑπέρ μεγίστων καί καλλίστων

κινδυνεύσαντες οὕτω τόν βίον ἐτελεύτησαν, οὐκ ἐπιτρέψαντες περί αὑτῶν τῇ τύχῃ οὐδ'

ἀναμείναντες τόν αὐτόματον θάνατον, ἀλλ' ἐκλεξάμενοι τόν κάλλιστον. Καί γάρ τοι ἀγήρατοι μέν

αὐτῶν αἱ μνῆμαι (εἰσίν), ζηλωταί δέ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί (εἰσίν)· οἵ πενθοῦνται μέν

διά τήν φύσιν ὡς θνητοί, ὑμνοῦνται δέ ὡς ἀθάνατοι διά τήν ἀρετήν. Καί γάρ τοι θάπτονται

δημοσίᾳ, καί ἀγῶνες τίθενται ἐπ' αὐτοῖς ῥώμης καί σοφίας καί πλούτου, ὡς ἀξίους ὄντας τούς ἐν

τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καί τούς ἀθανάτους τιμᾶσθαι. Ἐγώ μέν οὖν

αὐτούς καί μακαρίζω τοῦ θανάτου καί ζηλῶ, καί μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι

γενέσθαι, οἵτινες, ἐπειδή θνητῶν σωμάτων ἔτυχον, ἀθάνατον μνήμην διά τήν ἀρετήν αὑτῶν

κατέλιπον.

Μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι ς Ὥστε προσήκει τούτους Επομένως αρμόζει αυτούς εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι, πάρα πολύ ευτυχισμένους να θεωρούμε, οἵτινες ὑπέρ μεγίστων καί οι οποίοι για τα σημαντικότερα και τα καλλίστων κινδυνεύσαντες καλύτερα πράγματα αφού ριψοκινδύνευσαν οὕτω τόν βίον ἐτελεύτησαν, μ’ αυτόν τον τρόπο πέθαναν, οὐκ ἐπιτρέψαντες περί αὑτῶν χωρίς να αναθέσουν τους εαυτούς τους στην τῇ τύχῃ τύχη, οὐδ' ἀναμείναντες τόν αὐτόματον και χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατον, θάνατο ἀλλ' ἐκλεξάμενοι τόν κάλλιστον. αλλά διαλέγοντας τον ενδοξότερο. Καί γάρ τοι ἀγήρατοι μέν αὐτῶν Και γι’ αυτό αλήθεια αγέραστες αφενός είναι αἱ μνῆμαι, οι μνήμες τους, ζηλωταί δέ ὑπό πάντων αξιοζήλευτες αφετέρου από όλους ἀνθρώπων αἱ τιμαί· τους ανθρώπους οι τιμές· οἵ πενθοῦνται μέν διά τήν φύσιν αυτοί πενθούνται μεν για τη ζωή τους ὡς θνητοί, ως θνητοί, ὑμνοῦνται δέ ὡς ἀθάνατοι υμνούνται όμως ως αθάνατοι διά τήν ἀρετήν. για την ανδρεία. Καί γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ, Και γι’ αυτό βέβαια θάπτονται δημοσία δαπάνη, καί ἀγῶνες τίθενται ἐπ' αὐτοῖς και θεσμοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους, ῥώμης καί σοφίας καί πλούτου, δύναμης, σοφίας και πλούτου, ὡς ἀξίους ὄντας τούς ἐν τῷ πολέμῳ γιατί είναι άξιοι αυτοί που στον πόλεμο τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς έχουν σκοτωθεί με τις ίδιες τιμές καί τούς ἀθανάτους τιμᾶσθαι. με τους αθάνατους να τιμώνται. Ἐγώ μέν οὖν αὐτούς καί μακαρίζω Εγώ λοιπόν καλοτυχίζω αυτούς τοῦ θανάτου καί ζηλῶ, για το θάνατο και τους ζηλεύω, καί μόνοις τούτοις ἀνθρώπων και μόνο σ’ αυτούς από τους ανθρώπους, οἶμαι νομίζω, κρεῖττον εἶναι γενέσθαι, οἵτινες, ότι ήταν άξιο να ζήσουν, γιατί αυτοί, ἐπειδή θνητῶν σωμάτων ἔτυχον, αφού πήραν θνητά σώματα, ἀθάνατον μνήμην διά τήν ἀρετήν αθάνατη μνήμη εξαιτίας της ανδρείας αὑτῶν κατέλιπον. τους κληροδότησαν.

Δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική-αιτιολογική πρόταση

Δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική-αιτιολογική πρόταση

Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση

Επομένως ταιριάζει να θεωρούμε αυτούς πάρα πολύ ευτυχισμένους, οι οποίοι αφού κινδύνευσαν για τα πιο μεγάλα και τα πιο ωραία έτσι τελείωσαν τη ζωή τους, χωρίς να εμπιστευθούν τους εαυτούς τους στην τύχη ούτε να περιμένουν το φυσικό θάνατο, αλλά με το να επιλέξουν τον πιο ωραίο. Και γι’ αυτό βέβαια είναι αγέραστες οι μνήμες τους και αξιοζήλευτες απ’ όλους τους ανθρώπους οι τιμές τους··αυτοί πενθούνται μεν λόγω της φύσης τους ως θνητοί, υμνούνται δε ως αθάνατοι λόγω της γενναιότητάς τους. Και γι’ αυτό βέβαια θάβονται με δημόσια φροντίδα και καθιερώνονται προς τιμή τους αγώνες δύναμης και σοφίας και πλούτου, με την ιδέα ότι είναι άξιοι αυτοί που έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο να τιμούνται με τις ίδιες τιμές που τιμούνται και οι αθάνατοι. Εγώ λοιπόν αυτούς και τους καλοτυχίζω για το θάνατό τους και τους ζηλεύω και θεωρώ ότι μόνο αυτοί από τους ανθρώπους άξιζαν να ζήσουν, οι οποίοι, αφού έτυχαν να έχουν θνητά σώματα, κληροδότησαν αθάνατη μνήμη λόγω της γενναιότητάς τους.

Παράλληλο Κείμενο Δημοσθένης, Επιτάφιος 32-34

Πρώτα πρώτα, αντί για το σύντομο χρόνο της ζωής αφήνουν στην αιωνιότητα αγέραστη δόξα, μέσα στην οποία και τα παιδιά αυτών θα ανατραφούν δοξασμένα και οι γονείς τους θα γηροκομηθούν απολαμβάνοντας το γενικό θαυμασμό και έχοντας παρηγοριά στο πένθος τη δόξα αυτών. Έπειτα απρόσβλητοι σωματικά από αρρώστιες και αλώβητοι ψυχικά από λύπες, πράγματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι ζωντανοί σε διάφορες περιστάσεις, απολαμβάνουν τις καθιερωμένες τιμές με μεγαλοπρέπεια και με πολύ ευγενικό πόθο. Γιατί αυτούς που όλη η πατρίδα θάβει με δημόσια φροντίδα, και μόνο αυτοί κρίνονται άξιοι κοινών επαίνων και αγαπούν όχι μόνο οι συγγενείς και οι συμπολίτες τους, αλλά ολόκληρη η Ελλάδα πρέπει να πούμε, και έχει συμμετάσχει στο πένθος για αυτούς και το μεγαλύτερο μέρος της οικουμένης πώς δεν πρέπει να θεωρούνται αυτοί ευτυχισμένοι;

Δ ι α θ ε μ α τ ι κ έ ς - σ υ ν θ ε τ ι κ έ ς ε ρ γ α σ ί ε ς 1. Ποια είναι τα γνωρίσματα της πραγματικής και ουσιαστικής ευτυχίας σύμφωνα με το ρήτορα

Λυσία; Στον Επιτάφιο λόγο του ο Λυσίας υποστηρίζει ότι πραγματικά ευτυχισμένοι μπορούν να θεωρούνται μόνο εκείνοι που εκπληρώνουν συνειδητά και με αυτοθυσία τις υποχρεώσεις τους απέναντι στην πατρίδα. Τα ιδανικά της φιλοπατρίας, της προάσπισης της τιμής και του μεγαλείου της πατρίδας και η γενναιότητα, όπως αυτά ενσαρκώνονται στο πρόσωπο των νεκρών πολεμιστών, αποτελούν γνωρίσματα ουσιαστικής ευτυχίας, στο βαθμό που εξασφάλισαν στους φορείς τους αιώνια διαμνημόνευση, σεβασμό και έμπρακτη αναγνώριση από την πολιτεία. Τέλος, εξαιρετικής σημασίας για το Λυσία είναι η συνειδητή προσπάθεια διαφύλαξης της πατρίδας, παρά τη γνώση των υπαρκτών κινδύνων και του ενδεχόμενου θανάτου.

2. Να επισημάνετε στο απόσπασμα το σχήμα της τριπλής αντίθεσης και να το αναλύσετε (3 επίπεδα). Στο απόσπασμα το σχήμα τριπλής αντίθεσης επισημαίνεται στην περίοδο «οἵ πενθοῦνται μέν διά τήν φύσιν ὡς θνητοί, ὑμνοῦνται δέ ὡς ἀθάνατοι διά τήν ἀρετήν». Η αντίθεση σε πρώτο επίπεδο αφορά στα ρήματα (πενθοῦνται, ὑμνοῦνται) για να καταφανεί η διαφορά ανάμεσα στη λύπη που κυριαρχεί για το χαμό αγαπημένων προσώπων και στο δέος για το μέγεθος της ηρωικής πράξης. Οι προσδιορισμοί της αιτίας αποτελούν το δεύτερο επίπεδο αντίθεσης (διά τήν φύσιν, διά τήν ἀρετήν), οι οποίοι συμπληρώνουν νοηματικά τα ρήματα που προηγήθηκαν και αιτιολογούν τις αντιδράσεις των Αθηναίων (πένθος, ύμνος) στην τελετή ταφής. Τέλος, τα κατηγορούμενα (ὡς θνητοί, ὡς ἀθάνατοι) αποτελούν το τρίτο επίπεδο αντίθεσης και καταδεικνύουν τη διπλή φύση των νεκρών, ανθρώπινη και υπεράνθρωπη.

3. Ποια είναι τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στον Επιτάφιο του Λυσία και στον Επιτάφιο του Δημοσθένη; Ανάμεσα στους δύο Επιτάφιους λόγους υπάρχουν θεματικές και υφολογικές ομοιότητες. Αρχικά και στους δύο γίνεται προσπάθεια να παρηγορηθούν οι παρευρισκόμενοι, συγγενείς και συμπολίτες, με την αναφορά των ηρωικών χαρακτηριστικών των νεκρών, την έμπρακτη ευγνωμοσύνη της πολιτείας για τα ανδραγαθήματά τους και ακόμη με τη διαβεβαίωση της ευτυχίας που εξασφάλισαν οι νεκροί με τον ηρωικό θάνατό τους. Παράλληλα. το ύφος και στους δύο λόγους είναι αισιόδοξο, γίνεται δηλαδή προσπάθεια να φανεί ότι η τελετή της ταφής δεν είναι περίσταση θλίψης αλλά υπερηφάνειας και χαράς αφού δίνεται ευκαιρία να ακουστούν τα κατορθώματα των νεκρών και να παραδειγματιστούν οι νεότεροι.

Θ ε ω ρ ί α Γ ρ α μ μ α τ ι κ ή ς

Παραθετικά Επιθέτων Β’ κλίσης Σε –ότερος, -ότατος σχηματίζουν τα παραθετικά τους τα δευτερόκλιτα επίθετα που πριν από το –ος της κατάληξης του αρσενικού έχουν: 1) μακρό φωνήεν (φύσει μακρόχρονη παραλήγουσα). 2) δύο ή και περισσότερα σύμφωνα ή ένα διπλό (ξ, ψ, ζ) (θέσει μακρόχρονη παραλήγουσα). 3) τα επίθετα ἀνιαρός, ἰσχυρός, λιτός, φλύαρος, ψιλός, πρᾶος. 4) τα σύνθετα με β’ συνθετικό τις λέξεις λύπη, κίνδυνος, ψυχή, θυμός, τιμή, νίκη και κῦρος.

ξη-ρός: ξηρότερος, ξηρότατος πτω-χός: πτωχότερος, πτωχότατος

θ-ερμ-ός: θερμότερος, θερμότατος εὔ-θυμος: εὐθυμότερος, εὐθυμότατος

Σε –ώτερος, -ώτατος σχηματίζουν τα παραθετικά τους τα δευτερόκλιτα επίθετα που πριν από το –ος της κατάληξης του αρσενικού έχουν: 1) βραχύχρονο φωνήεν. 2) τα επίθετα που λήγουν σε –ιος, -ικος, -ιμος, -ινος, -ακος, -ανος, -αλος, -αμος, -ατος, -αρος, -υρος, -χος.

νέ-ος: νεώτερος, νεώτατος δυν-ατός: δυνατώτερος, δυνατώτατος

Τα παραθετικά των επιθέτων β’ κλίσης κλίνονται σύμφωνα με τους κανόνες της β’ κλίσης για το αρσενικό και το ουδέτερο γένος και σύμφωνα με τους κανόνες της α’ κλίσης για το θηλυκό γένος.

Συγκριτικός -ό/ώτερος -ο/ωτέρα -ό/ώτερον

Υπερθετικός -ό/ώτατος -ο/ωτάτη

-ό/ώτατον

Παραθετικά Επιθέτων Γ’ κλίσης

Κατ’ αυτόν τον τρόπο σχηματίζουν τα παραθετικά τους τα επίθετα της γ’ κλίσης σε –ης, -ης, -ες, και –ων, -ων, -ον.

π.χ. ἀληθ-ής: ἀληθέστερος, ἀληθέστατος εὐδαίμ-ων: εὐδαιμονέστερος, εὐδαιμονέστατος

Τα παραθετικά των επιθέτων γ’ κλίσης κλίνονται σύμφωνα με τους κανόνες της β’ κλίσης για το αρσενικό και το ουδέτερο γένος και σύμφωνα με τους κανόνες της α’ κλίσης για το θηλυκό γένος.

Ανώμαλα Παραθετικά Επιθέτων

θετικός συγκριτικός υπερθετικός

ἀγαθός ὁ,ἡ ἀμείνων, τό ἄμεινον

ὁ,ἡ βελτίων, τό βέλτιον

ὁ,ἡ κρείττων, τό κρεῖττον

ὁ,ἡ λῴων, τό λῷον

ἄριστος-η-ον βέλτιστος-η-ον κράτιστος-η-ον λῷστος-η-ον

κακός ὁ,ἡ κακίων, τό κάκιον

ὁ,ἡ χείρων, τό χεῖρον

κάκιστος-η-ον χείριστος-η-ον

καλός ὁ,ἡ καλλίων, τό κάλλιον κάλλιστος-η-ον

μέγας ὁ,ἡ μείζων, τό μεῖζον μέγιστος-η-ον

μικρός ὁ,ἡ ἐλάττων, τό ἔλαττον ἐλάχιστος-η-ον

ὀλίγος ὁ,ἡ μείων, τό μεῖον ὀλίγιστος-η-ον

πολύς ὁ,ἡ πλείων, τό πλέον πλεῖστος-η-ον

Κλίση συγκριτικού βαθμού Ανωμάλων Επιθέτων

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ αρσενικό/θηλυκό ουδέτερο αρσενικό/θηλυκό ουδέτερο

ον μείων μεῖον μείονες/μείους μείονα/μείω

γεν.. μείονος μείονος μειόνων μειόνων

δοτ. μείονι μείονι μείοσι μείοσι

αιτ. μείονα/μείω μεῖον μείονας/μείους μείονα/μείω

κλητ. μεῖον μεῖον μείονες/μείους μείονα/μείω

Θ ε ω ρ ί α Σ υ ν τ α κ τ ι κ ο ύ

Συγκριτικός -έστερος -εστέρα -έστερον

Υπερθετικός -έστατος -εστάτη

-έστατον

Επιρρηματικές χρήσεις Πλάγιων Πτώσεων

Στα αρχαία ελληνικά συχνά οι πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική και αιτιατική) χρησιμοποιούνται για να εκφραστούν επιρρηματικές έννοιες. Παρακάτω επισημαίνονται οι πιο συνηθισμένες επιρρηματικές χρήσεις των πτώσεων αυτών.

Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς κ α τ α ν ό η σ η ς 1. Ποιοι αποτελούσαν, τελικά, πρότυπα για τους αρχαίους Αθηναίους; 2. Η τιμητική ταφή και οι διακρίσεις των νεκρών αποδίδονται, σύμφωνα με το Λυσία, στο

γεγονός ότι οδηγήθηκαν συνειδητά στο θάνατο. Να σχολιάσετε την άποψη αυτή του ρήτορα. 3. Ποια τα συναισθήματα του Λυσία απέναντι στους νεκρούς ήρωες του Κορινθιακού πολέμου; 4. Να σκιαγραφήσετε τα συναισθήματα των συγγενών των νεκρών, όπως παρουσιάζονται από

τον Δημοσθένη στον Επιτάφιο λόγο του. 5. Αφού μελετήσετε συνδυαστικά τα δύο κείμενα να αναφέρετε τους τρόπους με τους οποίους η

πολιτεία τιμά τους ήρωες νεκρούς.

Γ ρ α μ μ α τ ι κ έ ς π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς

ΓΕΝΙΚΗ

τόπος

χρόνος

αιτία

αναφορά

ποσό

ΔΟΤΙΚΗ

τόπος

χρόνος

αιτία

αναφορά

ποσό

τρόπος

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

τόπος

χρόνος

αιτία

αναφορά

ποσό

τρόπος

Κῦρος σιωπῇ διῆγε. (τρόπου)

Ἐνιαυτῷ πρεσβύτερος. (χρόνου)

Θέρους ἐπολέμουν. (χρόνου)

Κρίνεται φόνου. (αιτίας)

Ἔμειναν ἡμέρας τρεῖς. (χρόνου)

Ἀλγῶ τήν χεῖρα. (αναφοράς)

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί με τους υπόλοιπους βαθμούς των

επιθέτων. θετικός συγκριτικός υπερθετικός

εὐδαιμονεστάτους μεγίστων καλλίστων

ἀξίους κρεῖττον

2. Να σχηματίσετε τα παραθετικά των επιθέτων που ακολουθούν.

δίκαιος κακός

δεινός καλός

φιλομαθής εὐδαίμων

κρεῖττον ὑψηλός

3. Να κλιθεί σε ενικό και πληθυντικό αριθμό ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων καλός, μέγας

Σ υ ν τ α κ τ ι κ έ ς π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς 1. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους όρους του αποσπάσματος που επισημαίνονται με

έντονα γράμματα (5 λέξεις).

2. Στις προτάσεις που ακολουθούν να επισημάνετε τις επιρρηματικές χρήσεις των πλάγιων πτώσεων.

Ἦν τραχύς τῇ φωνῇ. Διώξομαί σε δειλίας. ____________________ ______________________ Εἰμί γενναῖος τήν ψυχήν. Γῇ ἔκειτο. ____________________ ______________________ Πῶς ἔχεις τῆς γνώμης; Τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐξέπλευσαν. ____________________ ______________________ Ταῦτα τῆς ἡμέρας ἐγένετο. Ἀπέχει σταδίους ἑβδομήκοντα. ____________________ ______________________