Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

194
Η DPlTOrOIH ΟΜΜΟΥΙIΣΤιΚΗ KOIIIIII ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δ. ΚΟΡΟΝΤΖΗ ΑθΗΝΑ 1976

description

greek

Transcript of Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Page 1: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Η DPlTOrOIH

ΟΜΜΟΥΙIΣΤιΚΗ KOIIIIII

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δ. ΚΟΡΟΝΤΖΗ ΑθΗΝΑ 1976

Page 2: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ΡΟΖλ ΑΟΥΖΒΙΙΗΟΥΡ,."

, ΙΙκμ;' καί ...

παρακμΒ - "

Ι:ΒΒ πρωΙ:ΟΥουΒΒ

κομμουυΙ6ι:ικίίΒ "

κοιυωυιαΒ

'EKiJ66C,S <Ι. Iί.ΟΡΟΝΤΖΗ • .40ιίυα 19';'6

Page 3: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg
Page 4: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ΆΩό τά μαθήματα

τή.;: ΡΟΖΑΣ ΛΟΥ:;;:ΕΜΠΟΥΡΓΚ

ατό ΛαΧκό ΠανεΜστήμιο

tou Βερολίνου

Μετά.Ροοη: Κώστα Μιλτιάδη

Page 5: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Copyrighι: Δ. ΚΟΡΟΝΤΖΗ Έ,.,..",,: Δ. ΚΟΡΟΝΤΖΗ

Τ""""eαψ .. δ. Σ""xe<!τημα: ΕΜ. ΡΟΔΑΚΗ l'eea,lov 1 � δ33.96δ - • Αθφα.

Page 6: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

llρ6ί1ΟΥΟΒ

"r:o;; ιιεr:αφραdr:,.

Τό 6�6λΙo ιΖ.ότό -που 6λΙπει τό φαι; Π'jι; &ημooι6πιt� ΥΙ& πρώτη φορ& στην Έλλ'δ« -γΡ'φ"l;ηκ.1! 6;πό τη Ρ6ζα. Λούξεμ.-1tOUpy'X 'tb 1908 xcd. 6;ποτΙλεσε .ό 6cwt'ld.ι όλιΧό μ.ι� σειρ� δια.­λΙξεων, πou lδωσε iι μεΊ'l%λη a;uτη έπα.ν�τpια. ατό .. οχολειό τoG Κ6μ.I1α.τορ', ατό Ιπo'loμa.ζ6με'ιlo ),α.ι')(.ο πα.νl!πιστΤιμιο τηι; Γερμι:ι­νΙ�. Μ1 τό rνωστό σuyypα.φιxό τηι; τιιλΙ'!Ιτο δια:roπώ'ιlει χClτ& τρόπο ά.πλ6, εδληπτο xcd. ζωvτα;'ιI6, ξεxινώ\lτ� «π' τ& πα.σΙΥΥω­στα; [στoptu ytyov6tCl, την ι!;χμΤι, τη ζω'ij ')(.cU την «πoσόνθεσ7j τη, πpωtό'yoνηι; χ.ομ.μ.ouνισtιχ'i'jΙ; xoινωνΙ�. Τό πιο ΙΙξΙOO1jμ.εΙωw δμως; εΙνlu δτι προσπιιθεΙ '11& �yει .ό'll ΙΙνα."('ιIώστrι τη, '11& ')«tτα;­νοήσει Φ πρωτ6Υοτη XOt'!lwyla. oτή'll πα.γχιισμια. δ�στaoTj τη,. ΟΙ σιryxpΙσεις; πού χιiνει ι1νιΖμι.οα. στην ά.pxcdα; Χ!)ΙΥω'!lΙα. τiΊς; ΣΜρ­.ης;, στoUς; "Ίνως .00 ΠεροΟ, στου, Ί'ιIδO�ι στOUς; ΑlyuπτΙouι;, στι., πρωτ6Υονες; α;υστριιλια.νές; φ!JλΙς;, στι.ς; pωσι')(.� <iypoτtu; χομμ,οΟνες;, γΙ'ιIOYΤΙU xα.τCι τρδπο ά,pισtOτεχνιxδ.

Τό ιuγιiλo θεωρητιχό χlχΙ πρClχτιχό Ινδιcι.φΙpoν που πa.ρou­σιιiζει ή α.νriλuση τ(ί)ν προχClπιτιιλιστιΧών lι.οΡIf(ί)ν ττ,ι; οΙχονο­μΙ� εlνctι Cιύτον6ητο.

Σ! τι croνΙστClτctι ή πpωτιlγoνη χοινων!ιχ; Ποιά. ή πplXγμ.Gt­ΤΙΧ"ή σημ.aσια; τιfιν τcrι:!μ χClΙ τ/!')ν θΡ1jσχεUΤΙΧιiιν "tO!J� τελιτouρ­γιών; Π� α.π' την πρωτδγονη χOl.ι.μουνιστΙΧ"ή χοινωνΙIχ φθιiσα.μ.ε στην τcι.ξιxή χοινωνΙα;, πoι!� οΙ διιiφopει; Iστopιx�� μορφ!ι; πoU πί'Jpε �Qτη ή τελευτα;Ιcι μlχpι �ιuPCl;

Page 7: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Νά, μ.ιριχά. ΕίιχσιΗ �ρωτημ.a.τα.. στα. &ποΤα. θό; πρfπει νrι ιi· πα.VΤΗσιι &ποιοσδήποτε θυ..ει yQ; χα.τα.voijσει x.a.t yQ; μ.ιλιτήσιι τη αUyχρovΗ πολιτιχΤι οΙχονομΙα.. <iφoί} δ σόyχpoVQς; x.a.πιτa.λισμbς; δ�ν ά,ποτιλιΤ πa.ρrι τό ιiπoτιλεΣΜCΙ ένό, μ.a.xpόχρoνou ΙατοριχοΟ προτσις. Άπ' δλες τΙς ΠΡOXα.πιτa.λΙIΠΙXέ, μορφές της oΙx.oνoμΙ� 'iι πρωτδγOVΗ xoμμ.ouνιIΠιxTι οΙχονομία. πa.ρouσιιiζει τό μ.tya.λό-­τερο �νδιa.φέρoν. δχι μόνον �ξα.ιτία.ι; της !πεφα. μ.tya.λUτερη, διά,ρ· xt:ta.ι; της περιδδou τοα πρωτ6yoνou χομμΟlJνισμ06 σ� σχΙαη μΑ την πολό μΙχΡδτερη περίοδο ποίι χa.).ότι;τouν οΙ ωες πρoxa.πιτιV.ιατι· χε, μορφές, 6.).λ& χα.Ι �ξα.ι τΙa.ι; τιί!Υ Eίa.σιxών x.a.τα.χτηGιων τοσ πο­λιτιOjJ.Oi) στη μ.a.xρα.ίωνη a.Uτη περίοδο.

'Από πρι:r;χτιχ'ij &ποΦη, πρliιτo, δ Mrιρξ μ.ιλιτώvτα.ι; τη ζω1j τliιν ιiyρoτιxΦν χοιιμουνων aτή ΡωσΙα., riπrntά.;λlJΨt τό τερά,ατιο �ν· διa.φέρoν πoU πa.ρΟlJσιά.!;Ο'Jν οΙ χομμ.ouνιατιΧΙ, τω, δqsl, χα.Ι δια.ι· αθά,VΘηxε τό δεσμό .ους με την έ,::ερχδμενη χοινωνιχΤι �πιxvά;­

"'""'1. Πρέπει νά; σ7jμιιωθις; δτι τόν χα.ιρό ποίι �oσσι:ι.ν οΙ Mrιρξ-"Ey­

xεlς, χιλιά,δες χωριά; μ' lvιx πληΘUςSΜό πολλών ίx.cι.τoμ.μ.uρΙων ά,Υ.. θρώπων �oi)σα.ν ιixΔιJ.α. στη Ρωσία. στά; πλα.Ισια. μ.c.iIι; Ισωτιριχ.i'jι; ο,(ομ.μοlJνιατιΧής όργά,νωαης, πa.ρrι τό γεγονός &ΤΙ σι\ν σόvoλο ά,πο­τελ.οi}σι:ι.ν μιιl λε(α., ποό την ξεζoυμι�ε τό τσα.ριΧό x.a.θεIΠώι; διά; μlσoυ Iitd, Eίa.ρότα.της φoρoλoγίa.ι;. Νά, τΙ Ιyρa.φε δ Mrιρξ στη Βέρα. Ζά,σσοlJλιτι; τό 1881:

"'Η ε�lXiι IMJ.tTq ιτou b«VClt ιτιίνω στην πρω-rόyoνrι χοι. νωvicιc Ισχετlxdι: μ.έ τlς ρωollMis 6:yΡOΤιιU:S �νες) . • . μ' lΛ'εισε ιτώ; oan� , Λ'ρω-rόyovoς )lCμμouνιαιιes: 8ιΧ ιbo­τε.Λ.ωει τα σημa:io, Iτ",ou στα όΛ'oio Μ aτηpaxki tι XOI",,­νιιιη ιiV«ytvνιιαq τ"' Ρωαiφ.

Π όσο πολό την lJπιιρξη a.ύτliιν τliιν xoμ.μolJνιIΠιxliιν δομών τη θεωρoi)σιιν οΙ Μι!ιρξ - "ΕΥχελς σ&ν ιimfa.σιπι1ιt'ή ΥΙι!ι την lu­τέπιιτα. έξέλιξη της Ιπα.νCΙστCΣ01)ς στη ΡωσΙα., φα.Ινετa.ι ιiπό τό &ΤΙ τά; τελεlJτa.Τα. χρδνια. της ζωης τους τ' !iφιΙρωσι:ι.ν στΤι μ.ιλέτη τ6)ν

ιiyρoτιx6ιν χομμουνων της Ρωσία.ι;. 'Έτσι, lπειτα. ιiπό 6a.θειά; μ.ι­λέτη τliιν πρωτ6Υονων χομμοlJνιστιχών δομών. φθQ.νooν σ' α.ύτη

Page 8: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τη μ.ι.γcu.oφuTj πΡ66λεΨ'η πού �ιa:ωπώνoυν σtό Koμμ.oυνισtΙXό Μα.­νιφΙσto:

"Αν ή Pωαoιrι ttE«νιi:ι:sτlXClη δώcIει τό ΣWΘΗΜΩ. yUΊ

μι. CΡΥΩ.Τιχί\ t1J«.�ΤOl(Jη αnι Aimι. �τιι σ.irrέ, ΟΙ � έtι:Ω.\o"CIατdσιxι, νςΙ dtλλη,).o:JUΜΠ.\ιιρω8ιoiίν, ή σημι:ριΥη ννλ­.\οΥικίΊ IδtoX'fJιlHat 1'", yi\) των .Yρo1'ι.xωv MμμCIύνων

μrreριϊ ν. eiιwrεJ.&ocι τό σημe:ίc ΦpιιmρIIZ) μιΙΧ) tCi.\a­

� tι:ΡΌS τΟν xq.ψoIIνιαμQt (πρ6λογοι; στη IjEu.EP1J lx­δοαη τοΟ cKoμμ.ouνισtιxoσ Ma.ytιpioτou,. στη Pωσι.x�, Γε­""Ρ�' 1882).

"(ha.v xa.vetιo μ,ιλ4 γιά. την πρωτδ-Υον") x.ot\lωyIa., εlνιu ά.δό­vaw vΉ μ,Τι μ,νημ.ονεΟΟει τον M6ργxa.ν. 'Ο μ.ι.γά.λος; a.ότoι; έπιστή­μ.oYa.ι;;. πού ΠΙρa.σε {να. μ.εrliλo μιρος; τηι; ζωή:; του ιiνliμισ« σέ πρωτδ-ΥOYOUι; Ίνδιliνouι; • • Φν ΜοΙων μ.ι.λε.οΟσε τη ζω�. Ιφ-ι;cισε

ιiπo έvτελ� �ΙΦpOρε.ιxoύι; δρ6μ.ουι; σt& σuμ,πeρliσμ4Τιι. πού εΙχε χα..cu.�ξει δ Μιiρξ. ΝIi σέ τι σuμ,πεικ'σιιa.τa. 1UΣτΙληξε σχετιχ& με το σUγχρO\lO πολιτισμ.6:

«'Ο χα.ιροι; πού ΠΙρa.σε 4πο την έμφ«:νιαη τοΟ πολιτισμοϋ, εlνιu μδνο lν ιι. μιχρο χομμιιτιiχι τη, περα.σμίτηι; ζωήι; τηι;

ιiVΘρωπ6τη.a.ι;;. Ή 4πoΣUνθεαη τηι; x.oινωνΙa.ι;; Ορθώνετa.ι 4-ποφa.σtσtιn μπροστli μ,a.ι;; σά.ν .Ιρμιι μι� Ισtoριxήι; έξαι­ξ1JΙ; πού μ.oνι.ι!ίιxbι; αιιxbι; σχ.οπόι; τηι; εΙνα.ι ό πλοστος;. Για.­τΙ μι& τΙτoιcι χa.τά.λ1Jζ1J τηι; χ.οΙΥωνla.ι;; χρύ6ει ILtGCt της .ά. σtOιχεlα. τηι; lδιa.ι;; "1J' τηι; xα.τa.στρoφijι;. 'Η δ1Jμοχ.ρα.τΙa. στη �ΙΟΙΧ1Jαη. � ά.δελφωσότη στην χ.οινωνta., � lσ6τητα. 0.&

διχa.ιώμa.τa., � γενιχΤι !χπa.Ιδευαη. θά. !γxa.tytliσouv το t­πόμε'ιlO ιiYώτερo σtli�ιo τη, χ.οινωνΙα.ι;, στο όποw σuvτεΙνoυν σtα!lερά. � πε{ρα.. � λογιχΤι χα.Ι � loπtσtήIL1J. Τδ "τ Ii δ ι (Ι ιιύ.Ο θ ά. ε Ι ν α. ι μ ι & ιi ν ιι 6 Ι ω σ 1J-ιiλ).& σέιiΥώ.ερ1J μ.ορf71-τ ή ι; Ι λ ε uθ ε ρ Ι α. ι;. τΤΙι; Ισ 6Τ 1JΤ CΙΙ; χ α. Ι . ή ι; ιiδ ε λψω σuν 1J Ι; .6)ν π ιι λ α. ι ώ ν γ ε ν ό'ι ν� (Μ6ργχα.ν: «Ή πρω'δ-Υονη ΜΙ­vωy{a.�) .

Page 9: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg
Page 10: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ff1ΕΡ ΟΙ: Ι

"Η αρωτόΥουll

KOLILIOvVIdr:ιKn κοιυωυί,.

dr:nv αερίοόο

r:iίs dKLIiίs r:lIS

Page 11: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg
Page 12: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Iί.εφάίlαιo Ι

ΤΑ ΙΧΝΗ ΠΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΥΝ ΤΗΝ ΥΠΑΡ!Η

ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΓΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Οί γνώσεις πού έχουμε γιό τΙς πιό παλιές καΙ πιό πρω­

τόγονες οίκονομlκέc μορφές εΙνοl αρκετό πρόσφατες. ΟΙ ΜόρΕ καί �EγKελς γρόφανε ήδη όπό τό 1847 ατό πρωτσ

κεφαλαιο του κλασσlκοϋ έργου του έπιστημονlκοίί σοσια­

λισμοϋ, ατό Κ ο μ μ ο U ν ι σ τ ι κ ό Μ α v ι φ έ σ τ ο:

"Ή Ιστορία όλων των μέχρι σήμερα κοινωνιων εΤνοl r'ι I� ρίο της πόλης των τόΕεων •. Μιό σειρό όμως νέων Ιστορι­

κών όνακαλύψεων όρχισε νό κλονΙζει αύτό τό συμπέρασμα

όκριβώς τή στιγμή που τό διατύπωναν ΟΙ θεμελιωτές του

έπιστημονlκοϋ σοσιαλισμου. Κόβε χρόνος πού περνοϋσε

έφερνε στην έπιφόνειο νέα στοιχεία γιό τήν οΙκονομική

ζωη των πιό παλιών ανθρώπινων κοινωνιών, στοιχείο πού

μέχρι τότε παρέμεναν άγνωστα. Ή συσσώρευση σύτών

των γνώσεων όδήγησε ατό συμπέρασμα πώς ατό πολύ μα­

κρινό παρελθόν της όνθρωπότητας, έπρεπε νό ύπηρΕαν

πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, κατά τή διάρκεια των

όποίων δέν ύπηρχε πάλη των τόΕεων, γιοτl ή κοlνωνΙα δέν

ήταν όκόμα χωρισμένη σέ τόΕεlς, δέν υπήρχαν πλούοιοι καΙ φτωχοί, ούτε ότομlκή lδlοχτησΙα.

1 1

Page 13: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Γύρω στό 1851 - 1853 δημοσιεύτηκε aτό "Έρλανγκεν τό πρωτο όπό τό Ιργα τού Μόρερ : .Ή ε Ι σ α γ ω γ "­σ τ"-ν l σ τ ο ρ l α τ η ς δ η μ l ο υ ρ γ l α ς τ η ς ό­γ ο Ρ δ ς, τ η ς φ ό Ρ μ α ς, τ ο υ χ ω Ρ ι ο ύ, τ η ς π ό λ η ς κ α Ι τ η ς κ ρ ο τ ι κ η ς έ Ε ο υ σ l σ ς. Αύτό τό Ιργα όφήσανε έποχή, γιατl ΙρlΕαν όκόμο περισ­σότερο φως στό παρελθόν των ΓερμαVΩν καΙ στr'1ν ΚOlvΩ­νlκοοικονομlκ,,- δομή του Μεσαlωνα. ΠρΙν όπό μερικές δε­κοετίες είχαν όνακαλυφθεί σέ όρlσμένες περιοχές οτή ΓερμονΙο, στήν Ίσλανδlα καί στίς ΣKOVΔlναυlKές χωρες, περίεργα όπομεινόρια χωριων κοί σπιτιων. ΟΙ όνακαλύ­ψεις αύτές όδηγουσαν στή σκέψη ότι κόποια έποχή θό f· πρεπε σ' ούτές τΙς περιοχές νό ύπηρχε μιό κοινή lδlOXπt σίο της γης, Ινας όγροτικός κομμουνιαμός. Στήν όρχή, κανεlς δέν μπορουσε vΌ έΕηγήσεl αύτό τό ίχνη. Σύμφωνα μέ μιό γνώμη πού ηταν γενικό πολύ δlοδεδομένη, Ιδίως όπό ταύς Μόγερ καί Κίντλιγκερ, ή κολλlέργεlο της γης στήν όρχαlα Εύρώπη γινόταν όπό όΠOμOVΩμένO όγροχτή­ματα. Σύμφωνο μ' ούτή τήν άποψη, κόβε φόρμα περιτρι­γυριΖόταν όπό μιό μεγόλη έκταση γης, πού όποτελουσε ό· τομlκή lδιοχτηαία τού κατόχου της, καΙ δέν εΙναl παρό ατό τέλος του ΜεσαΙωνα, πού οί σκόρπιες αύτές όγροτικές κα­τοικίες ένώθηκαν γιό λόγους όσφολείας, σχηματίΖοντας χωριό καΙ ΟΙ διόφορες σκόρπιες έκτόαεις συγχωνεύτηκαν καΙ όποτέλεσαν έκτόσεις τού χωριού.

ΈΕετόΖοντας πιό προσεχτικό αύτή τήν άποψη, 6γόΖου­με τό συμπέραομα πώς δέν πρέπει νό όνταποκρίνεταl KOI πολύ στήν προγματικότητα, γιοτί πρέπει νό ύποθέσωμε ότι ΟΙ όγροτικές κατοικίες, πού συχνό όπέχονε πόρα πολύ οι μέν όπό τΙς δέ, γκρεμlστηκαν γιό νό ΕονΟΧTlστούν όλλου, καΙ τόσο οΙ μέν όσο καΙ ΟΙ δέ παραιτήθηκαν μέ τή θέλησή τους όπό τήν προνομιακή Ιδιοχτησία των όγρών πού περι­τριγύριΖαν τό σπίτια τους, όπό τήν πλέρια έλευθερlα οτή δlοχεlρlση των όγρών τους, γιό νό Εαν06ρεθουν μέ στε­νόμοκρες λουρlδες γης καΙ διασκορπισμένες, πού ό τρό·

1 2

Page 14: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

πος διαχείρησής τους έΕαρτιόταν όπό τούς δλλους χω­ρικούς. Π αρό τό δτι ή θεωρία αύτι'ι δέν φαινόταν ρεαλι­στική, ηταν ώστόσο ι'ι θεωρία πού έπικρατοϋαε μέχρι τό μέαα τού περασμένου αίώνα. Ό Μόρερ ηταν αύτός πού γιό πρώτη φορό συνδύασε όλες τ]ς όπομovωμένες καΙ σκόρπιες Ιστορικές όνακαλύψεις αέ μιό σπουδαlα καΙ τολ­μηρή θεωρία. Στηριζόμενος σέ μιό τερόστια βlβλlογραφΙα, σέ βαθειές μελέτες πόνω στό όρχαία κείμενα, καθώς καΙ στό όρχαία νομικό βιβλία, όπέδεlΕε δτι ή μορφή της κοινης ίδιοχτησίας τού έδόφους δέν πρωτοφανερώθηκε στό τέλος τού Μεσαίωνα, όλλό ηταν ή πρωταρχική, τυπική καί γε­νική μορφή Ιδlοχτησlας τών Γερμανών, δταν αύτοl έγκα­ταστόθηκαν στήν Εύρώπη, κα] εΙναl τόσο παλιό, 600 καΙ ή ϋπαρΕη τών γερμανικών φυλών.

Πρ]ν λοιπόν όπό δυό χιλιόδες χρόνια κι' όκόμα περια­σότερο στό βόθη της ίστορlας τών γερμανικών φυλών� � ταν όκόμα δέν ύπηρχε γραφτή lστορlα, στΙς γερμανικές φυλές βασlλευε μιό κατόστααη πραγμότων πολύ διαφο­ρετική όπ' τή αημερινή. Δέν ύπηρχε ούτε κρότος μέ γρα­φτούς κα] όναγκαστικούς νόμους, ούτε χωρισμός τών όν­θρώπων σέ πλούαιους καΙ φτωχούς, σέ άφέντες καΙ έρ­γότες. ΟΙ ΓερμανοΙ ζούσαν αχηματlζοντας φυλές καΙ έλεύ­θερες ο]κογένεlες, πού μετακινόντουααν γιό πολύ καιρό σ' δλη τήν Εύρώπη, πρΙν νό σταθεροποιηθούν σ' ένα μέρος πρώτα προσωρινό καί όργότερα όριστικό. ·Οπως όπέδεl­Εε ό Μόρερ, ή καλλιέργεια της γής στή Γερμανlα δρχισε δχl όπό μεμονωμένα άτομα, όλλό όπό όλόκληρες φυλές κα] αlκογένεlες, καΙ τό ϊδιο έγινε καΙ στήν Ί σλανδlα, δπου μετανόaτευαν όρκετό πολυόριθμες όμόδες όνθρώπων, ΟΙ λεγόμενοι FRANDALID καΙ SKULLDALID,

ΟΙ πιό παλιές γνώσεις γιό τούς Γερμανούς προέρχον­ται όπ' τούς Ρωμαlους καΙ ή μελέτη τών κοινωνικών τους δομών, έται δπως ή παρόδοση τΙς έχει μεταφέρει σέ μας. έπαληθεύεl τήν όρθότητα αύτης της δποψης. ο] πρώτοι άνθρωποι πού έγκαταστόθηκαν στη ΓερμανΙα ηταν νομα-

13

Page 15: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

δικές φυλές βοσκών. WΟπως καΙ στούς άλλους νομοδlκούς λαούς, έτσι καί στούς Γερμανούς ή κτηνοτροφία - καΙ έ­πομένως ή ϋπαρΕη μεγάλων βοσκοτόπων - ήταν κότι πού είχε πολύ μεγόλη σημασία γιό τή Ζωή τους. Παρ' δλα αύ­τό, όπως καί οί άλλοι μετανοστευτικοί λαο! τών λιγότερο ή περισσότερο όρχαίων έποχών, δε θό μπορουσαν νό Ζή­σουν χωρίς τήν καλλιέργεια της γης. Σ" αύτήν άκριβώς τήν κατάσταση της νομαδlκης οίκονομlας, σε συνδυασμό μέ τήν κολλlέργεlα της γης, αν καΙ αύτή ή τελευταlα έπαιΖε πάντα δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση μέ τήν κτηνοτροφία, Ζουσαν πρίν 2.000 χρόνια, περlπου τήν εποχή του Ίουλlου Καίσαρα, οί γερμανικές φυλές, τΙς όποίες καΙ πιό πόνω αναφέραμε, ΟΙ λεγόμενοι Σουάβοl. WΟλες οϊ γερμανικές φυλές έγκαθίσταντο στήν όρχή καί γιό λlγο καιρό σέ μιό περιοχή 6ργανωμένες σέ γκέντες καί σέ οΙκογένειες, καλ­λιεργουσαν τή γη καί αργότερα, είτε γιατί τίς έδιωχναν άλλες πιό δυνατές φυλές, είτε πόλι γιατί τό βοσκοτόπια δέν έπαρκουσαν πιό, Εανάφευγαν. Μόνο δταν οί νομαδι­κές αύτές φυλές καταστάλαΕαν κάπου καΙ σταμάτησαν νό έκδιώχνη ή μιό τήν άλλη, έγκατα στάθηκαν γιό μεγάλα xρ� νlκό διαστήματα καί σιγό σιγά μετατρόπηκαν σέ καθιστι­κούς λαούς. Ή έγκατόσταση τών διαφόρων φυλών, είτε έγινε όργότερα η νωρlτερα, είτε γινόταν στΙς όρχαίες ρω­μαϊκές έκτάσεις Γι στΙς σλαβικές, δποτε κι' ον γινόταν καΙ δπου κι' ον γινόταν, είχε ταυτο τ6 κοινό χαρακτηριστικό: 'Επρόκειτο γιό έγκατόσταση πού γινόταν άπό όλόκληρες φυλές καΙ οΙκογένειες. Κόθε γένος καΙ μέσα σ' αύτό κάθε οΙκογένεια καλλιεργουσε ένα κομμάτι γης, τό όποίο δμως άνηκε σ' όλόκληρη τή φυλή. Οί άρχαίοl Γ ερμανοl δεν ήΕε­ραν τί θό πεί ατομική lδιοχτησία τής γης. Κόθε μέλος της φυλής έπαιρνε με κλήρωση ένα κομμάτι γης για μια περl� ρlσμένη διάρκεια καΙ μέσα στό πλαlσlα μιας αύστηρής !σό­τητας. ·Ολα τα οίκονομlκό, νομικό καΙ γενlκώτερα προβλή­ματα αύτης της κοινότητας, πού συχνό δέν Εεπερνουσε τούς έκατό όνθρώπους πού βρίσκονταν σε ετοιμοπόλεμη κατάσταση, λύνονταν κατό τή διάρκεια της συνέλευσης

14

Page 16: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

των μελών του, στην όποίο έκλέγονε έναν όρχηγό KOI δλ· λα δργανα της κοινότητος. Μόνο στό βουνό, στό δόση Γι στΙς ποράκτιες όμμουδlές, δnoυ η fλλειψη χωρου KOI έκ­τόσεων κολλιεργήοιμης γης κοθιστούσε όδύνατη την έγ­κατόσταση μιδς πολυμελούς όμόδας, δnωc: aτό ·Ovτεν-6αλvτ, στή Βεστφαλία, στίς -Αλπεις, οί Γερμανοl έγκαθl­σταvτo σέ σκόρπια όγροκτήματα, δν καΙ παρ' δλ' αύτό σχη­μότιΖαν μεταΕύ τους κοινότητες, δπου τουλόχιστον ΟΙ ό­γροl, τό λειβόδια, τό δόση καΙ οί βοσκες άποτελούσαν ι<:οι­νή lδιοχτησία τού χωριού καί όλες ΟΙ κοινές υποθέσεις ρυ­θμlζovταν στό πλσίσια αύτων των κοινοτήτων.

Ή φυλή που όποτελείτο όπό πολλές τέτοιες κοινότη­τες, συνήθως όπό έκατό, δέν μεσολαβούσε στήν πρόΕη, πα­ρά μόνο σαν όνωτατη δικαστική καΙ στρατιωτική όρχή. Αύ­τή ή κοινοτική όργόνωση, δπως όπέδειΕε ό Μόρερ στους δέκα τόμους τού μεγόλου έργου του, ηταν ή βάση καΙ ταυ­τόχρονα τό κύπαρο της όνθρωπινης κοινωνΙας, όπό τίς άρχές τού Μεσαlωνα μέχρι πολύ πρΙν όπό τη σημερινή έ­ποχή, έτσι ώστε τό χωριά καΙ ΟΙ πόλεις των φεουδαρχων σχηματίσθηκαν, όφού προηγήθηκαν διάφορες μεταβολές σ' αυτες τίς κοινότητες, ίχνη των όποΙων βρΙοκουμε μέχρι σήμερα σέ όρlσμένες περιοχες της KεVΤρlκης καΙ βόρειας Ευρώπης. -Οταν έγιναν γνωστές αυτές οί πρωτες όνακα­λύψεις γιό τήν πρωτόγονη κοινοτική lδlοχτησlα τού έδό­φους στή Γερμανία καΙ στή Β. Ευρώπη, γεννήθηκε ή θεω­ρία σύμφωνα μέ τήν όποΙα βρισκόμαστε στ' όχνάρια ένός καθαρό γερμανικού πολιτισμού καΙ ότι ό άγροτικός κομ­μουνισμός μπορούσε νά έΕηγηθη όπ ότlς lδlομορφΙες τού γερμανικού λαού ..

� Αν καΙ ό ίδιος ό Μόρερ ποτέ δέν υίοθέτησε όνεπιφύ­λακτα αυτή τήν έθνική έΕήγηση τού όγροτικού κομμουνι­σμού στή Γερμανlα καΙ όνέφερε κι' δλλα παραδεlγματα παρόμοιων κοινωνlκων δομων σ' άλλους λαούς, ή άποψη αυτή εΙχε ούσιωδως γίνει γενικό παραδεκτη στή Γερμα­νία, δτι δηλαδή ή όρχαlα όγροτική κοινότητα όφειλόταν

15

Page 17: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

στην lδlομορφlα τών νομικών καΙ δημοσίων σχέσεων Γών Γερμανών, μ' δλλα λόγια, ήταν μιό έκδήλωση τoU -γερμα· νlκου πνεύματος •.

Ώστόσο, σχεδόν την ίδια στιγμή πού δημοσιευόταν τό πρώτο βlβλΙο του Μόρερ πόνω στόν πρωτόγονο γερμανικό κομμουνισμό, Ιγιναν γνωστές νέες όνακαλύψεις σέ μιό δλλη μεριό της εύρωπαίκης ήπεlρου. Ό Βεστφαλός βα­ρώνος ΧαξτόouΖεν, ό ποίος είχε έπιοκεφθεί τή Ρωσlα όπό πρόσκληση του Τσόρου Νικολόου του 1 0υ στΙς όρχες του 1840, γυρίΖοντας στη Γερμανία δημοσΙευοε στό Βερολlνο, όπό τό 1847 μέχρι τό 1 852, μιό σειρό όπό μελέτες πόνω σ τ η ν έ σ ω τ ε Ρ ι κ ή κ α τ ό σ τ α σ η, τ ή ζ ω η τ ο ϋ λ α ο ϋ καΙ lδlαίτερα πόνω σ τ Ι ς ό γ Ρ ΟΓI­κ ε ς δ ο μ ε ς τ η ς Ρ ω ο ί α ς. �EKπληKΤoς δλος ό κόομος μόθαινε μέσα όπ' αύτές τΙς μελtτες, δτι στΙς ό­νατολlκές περιοχές της Εύρώπης ύπηρχαν μέχρι τΙς μέ­ρες μας δσμες κοινωνlκες παρόμοιες μΙ αίπές πού τ' όχνό­ρια τους βρέθηκαν στη Γερμσνlα.

Ό πρωτόγονος όγροτικός κομμουνισμός, πού τό ίχνη του μέσα όπό σειρες αίώνων και χlλlετηρlδων όνακαλύ­φθηκαν με τόσο κόπο στή Γερμανlα, πρόβαλε ξαφνικό ίδιος κι' όπαρόλλαχτος σ' δλο τό μηκος καΙ τό πλότος στήν ό­χανη γειτονική αύτοκρατορΙα της Άνατολής,

Σ τό Ιργο πσύ όναφέραμε, όπως καΙ ο' ένα μεταγενέ­στερο έργο του πού δημοσίευσε στή ΛεlψΙα τό 1 88β, ό Χαξ­τόουζεν όποδεlχνεl ότι ΟΙ ρώσοι χωρlκοl δέν γνώριζαν αΟτε τήν ότομlκή lδιοχτησία των όγρών, οΟτε τών λειβαδιών καΙ τών δασων, όλλό θεωροϋσαν όλόκληρο τό χωριό ιιιό κοινή lδlοχτησΙα, όπό την όποΙα κόθε όγροτική οΙκογένεια δέν έπαιρνε παρό ένσ κομμότl γης γιό προσωρινή χρήση καΙ, όπως όκρl6ως καΙ στούς όρχαΙους Γερμανούς, αύτό γινόταν μέ κλήρωση. Τ ήν έποχή πού ό Χαξτόουζεν έπlσκέ­φθηκε καΙ μελέτησε τη Ρωοία, ή δουλοπαροlκlα κυριαρ­χοϋσε παντοϋ. Κι' αύτό όκριβώς ηταν τόσο έκnληΚΤΙKό έκ

18

Page 18: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

πρώτης όψεως, γιατί δεν μποροϋσαν νό εΕηγήοουν πώς, κότω όπό αυνθηκες σκληρης δουλειος καί μ' ενα αύταιr χικό κρατικό μηχανισμό, ύπηρχαν χωριό πού όποτελοϋσαν κλειστό σύνολα αύτό καθ' αύτό, πού ζοϋσαν σύμφωνα με τούς κανόνες τοϋ όγροτικοϋ κομμουνιαμοϋ καΙ πού δλες οί δημόαιες ύποθέαεlς τοϋ χωριοϋ ρυθμίζονταν όπό τη συ­νέλευση, τό λεγόμενο Μlρ.

'0 γερμανός συγγραφέας όπέδωσε τό φαινόμενο αύτό ααν όποτέλεσμα της διαιώνιαης της πρωτόγονης οlκογε­νειακης σλα61κης κοινότητας, όπως αύτη συναντιόταν ό­κόμα στούς Σλόβους τοϋ Νότου καί στΙς Βαλκανικές χώ­ρες καΙ πού έκθειόζεταl μ' έπιμονη στό νομικό βl6λ/α τοϋ Χ Ι Ι καΙ πιό παλιό. Ή όνακόλυψη τοϋ ΧαΕτόουζεν εγινε δεκτη μ' ένθουσιασμό όπό ένα όλόκληρο πολlτικοδιανοητι­κό ρεϋμα στη Ρωσlα, τούς Σλαβόφιλους. Αύτό τό πολιτικό ρεϋμα, έχοντας ααν όπώτερο σκοπό την έΕύμνηση τού σλαβlκοϋ κόσμου, τόν έκθειασμό των Ιδιόμορφων χαρα­κτηριστlκων του, την _όκατανlκητη δύναμή. του καί τη γερμανική του κουλτούρα αε όντlθεση με τη .αόπια Δύση., βρηκε μέσα στη δομή της ρωαlκης χωριότικης κοινότητας τό πιό δυνατό της ατήριγμα, σ' όλη τή διόρκεια των �ίιo Γι τριών έπομένων δεκαετηρΙδων.

'Ανόλογα με τή μορφή των διαφόρων ρευμότων των Σλαβόφιλων, ποίι άλλα ηταν αντιδραστικό καΙ άλλα έπα­ναστατικό, άλλαζε καί ό τρόπος έΕίιμνηαης καί εκθειασμοϋ της άγροτικης κομμουνιστlκης κοινότητας, ΟΙ όντιδραστl­κοί Σλαβόφιλοι θεωροϋσαν τήν όγροτική κοινότητα αόν μιό όπό τΙς τρεϊς θεμελιώδεις αύθεντlκές δομες των Σλό-6ων στη ρωσlκη κοινωνία: τήν όρθόδοεη έλληνlκή π/στη, τον όπολυταρχικό τσαρισμό καΙ τόν πστριαρχικό όγροτικό κομμουνισμό. 'ΑντΙθετα, ΟΙ έπαναστότες Σλα6όφιλοl θεω­ροϋααν τόν πρωτόγονο κομμουνισμό τοϋ χωριοϋ αόν μιό δομή μεγόλης σημααίας, πόνω στην όποΙα θα μποροϋσαν νό στηριχθοϋν γιό την έπικείμενη σοσιαλιστική έπανόστα­ση στή Ρωαία, καί αόν μια δομη ποίι θό τούς έπέτρεπε νό

17

Page 19: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

όποφυγουν τη φόση τού καπιταλισμού καΙ νό μπούν έτσι κατευθείαν, καί πολύ πρίν όπά τη Δυηκι'ι Εύρώπη, aτή σο­αιαλιστικη γη της έπαγγελΙας. Οί δυό αυτοΙ όντlθετοι nό­λοι τών Σλαβόφιλων "ταν, παρ' δλ' αυτό, έντελώς συμφω­νοι στό δτι ή ρωσικη όγροτικη κοινοχτημοσυνη "ταν ένα φαινόμενο καθαρό σλόβικο. που όφειλόταν στις έθνικές ίδιομορφίες τού σλαβικού λαού.

Στό μεταΕύ, ενας νέος παράγοντας ήρθε στό προσκή­νιο της Ιστορlας τών εύρωπαϊκών χωρών: ΟΙ Ευρωπαίοι ηρθαν αέ έπαφη μέ άλλες χώρες τού κόσμου, πρόγμα που τούς εκανε νό συνειδητοποιήαουν μέ πολύ χειροπιαστό τρόπο, δτι υπηρχαν δομές κοινοχτημοσύνης καΙ πρωτόγο­νου πολιτιαμΟύ καΙ α' άλλους λαους, πού δέν ηταν ούτε Γερμανοί, ούτε Σλόβο .. Αύτή τι'ι φορό δέν είχαμε νό κό­νουμε μέ έπιστημονικές μελέτες καΙ σοφές όvoκαλύψεις, όλλό μέ τό υλικό συμφέροντα τών καπιταλιστικών χωρών της Ευρώπης καί της όποικιοκρατικης τους πολιτικης.

Τόν ΧΙΧ αΙώνα, τήν έποχη της καπιταλιστικης έπέκτα­σης, η εύρωπαϊκη όποικιοκρατικη πολιτικι'ι άνοιΕε νέους δρόμους. Αύτη τη φορό δέν έπρόκειτο γιό μιό έπlθεση στό νέο κόαμο, όπως αύτι'ι πού εγινε τόν χνΙ αΙώνα γιό πρώτη φορό μέ σκοπό τη λεηλασlα τών θησαυρών αέ πολύτιμα μέταλλα, τι'ιν όρπαγη τού φυσικού πλούτου, τ6 έμπόριο μπαχαρικών καΙ διαμαντιών καΙ τό δουλεμπόριο, δραστη­ριότητες γιό τΙς όποίες οΙ ΙσπανοΙ καΙ πορτογόλοι όποικιο­κρότες διακρίθηκαν lδιαlτερα. Ούτε έπρόκειτο γιό τεσό­στιες έμπορικές έπιχειρήσεις πού μεταφέρανε πρώτες ύ­λες όπό τίς ύπερατλαντικές χώρες στiς ευρωπαϊκές όπο­θηκες, δlνοντας γιό όντόλλαγμα μιό σειρό όπό άχρηστα και τιποτένια έμπορεύματα στούς Ιθαγενείς, μέθοδο πού έγκαινlασαν οΙ 'ΟλλανδοΙ τόν χν ι ι αΙώνα καΙ πού χρησl­μευσε γιό πρότυπο στούς Έγγλέloυς.

Σ' αύτές τίς παραδοσιακές μέθοδες της όποικιοκρα­τίας, πού ποτέ δέν έπαψαν νό έφαρμόζονται καΙ ν' όνθl-

18

Page 20: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ζουν άκόμα μέχρι σήμερα όταν βρουν εύκαlρlα, έπρεπε τώ­ρα νά προστεθεί μιά νέα πιό βαθειά καΙ πιό συστηματική μέθοδος έκμετάλλευσης του λαου τών άποικιών, γιά τόν πλουτισμό της -μητρόπολης •.

Γιά νά έπιτευχθεί ό σκοπός μιας πιό βαθειας έκμε­τάλλευσης έπρεπε άπό τή μιά μεριά νά άλλοτριωθεί άπο­τελεσματικά ό πληθυσμός όπό τή γη του, πού σ' αύτές τΙς χώρες όποτελουσε τήν πιό σπουδαία πηγή πλούτου, καΙ ό­πό τήν άλλη μεριά νά έφαρμοστεί μιό συστηματική φορο­λογlα στόν πληθυσμό.

Σ τήν προσπάθειό τους όμως νό πετύχουν αύτό τό δι­πλό στόχο, ΟΙ πανlσχυρες όποικιοκρατικές χώρες της Εύ­ρώπης συνόντησαν ενα άξιοσημείωτο καΙ μεγόλο έμπόδιο: ΟΙ Ιδιόμορφες σχέσεις ίδlοχτησlας τών ντόπιων πληθυσμών προκαλουσαν μια πολύ σθεναρή άντίσταση στή λεηλασία τών Εύρωπαίων. Γιό νό όποσπόσουν τή γη όπ' τούς κα­τοlκους της έπρεπε πρίν όπ' όλα νά βρουν ποιός ηταν ό lδιοχτήτης αύτης της γης. Γιό νό μπορουν νά είσπράπουν φόρους- καΙ όχι μόνο νό διατόζουν τήν είσπραξή τους­επρεπε νά μπορουν να συλλαμβάνουν τούς φοροφυγάδες. Κι' έδώ όκριβώς βρισκόταν τό έμπόδιο πού εΙδαν οί Εύρω­παίοι νά όρθώνεται μπροστά τους: ΟΙ κοινωνικές σχέσεις lδιοχτησίας τών Ιθαγενών πληθυσμών ηταν τελεlως άγνω­στες aτoίις Είιρωπαίους καΙ τούς όντlστρέφανε όλες τΙς Ιδέες πού είχαν στό μυαλό τους γιά τό Ιερό καΙ τα ΟΟια της ότομικης lδιοχτησίας. Τήν ίδια έμπεrplα γεύτηκαν τόσο ΟΙ • Αγγλοι στή Ν. 'Ασlα. 000 καί οί Γόλλοι aτή Β. 'Αφρική Ή κατάχτηση τών Ίνδιών όπό τούς · Αγγλους δρχισε όπό τΙς όρχές του χν ii αΙώνα καΙ δέν όλοκληρώθηκε παρά μό­νο μέ τήν προοδευτική κατοχή όλης της χερσονήσου καΙ της Βεγγόλης. αφου πρώτα ύποδουλώθηκε ή μεγόλης ση­μασίας περιοχή του Π εντζόπ στό βορρό.

Ή δύσκολη έπιχεΙρηση μιας πιό συστηματικης έκμε­τόλλευσης τών Ίνδιών άρχισε μόνο μετά τήν όλοκλήρωση

19

Page 21: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

της πολlτικης ύποδούλωσης. Σε κάθε τους 6ημα οί Ν Αγ­γλοl βρισκόντουσαν μπροστό σέ καινούργιες έκπλήΕεlς. Συναντούααν μιά τεράστια ποικιλία άπα άγροτικες κοινό­τητες, μεγάλες καΙ μικρές, έγκαταστημένες εδω καΙ χι­λιάδες χρόνια, άλλά πουθενό - τί φρίκη Ι - δέν ύπηρχε σ' αύτό τά χωριά ή άτομlκή ίδιοχτησία τού έδάφους. Άκό­μα κι' όταν τούς βασάνιζαν, κανείς τους δέν μπορούσε νά δηλώαη αόν δικό του τό κομμάτι γης πού καλλιεργούσε, ούτε κανε]ς μπορούσε νά τό πουλήαη ii νά τό βάλη ίιποθή­κη, ii άκόμα καΙ νό τό νοlκιάαη, προκειμένου νό πληρώση καθυστερημένους φόρους στούς Ν Αγγλους.

·Ολα τό μέλη αύτων των κοινοτήτων, πού δλλοτε άπο­τελoίiνταν άπό μεγάλες οΙκογένειες, δλλοτε όπό μικρές, βγαλμένες άπ' τΙς μεγάλες, ήταν όρρηκτα καΙ στενό συν­δεδεμένα μεταΕίι τους μέ έΕ αίματος συγγένεια. Άντίθετα, έκείνο ποίι έλειπε έντελως ηταν ΟΙ αχέαεlς lδιοχτησίας. Πρός μεγάλη τους έκπληΕη ΟΙ Ν Αγγλοl όνακάλυψαν στίς όχθες τού Γάγγη καΙ τού Ίνδού ποταμού μοντέλα-χωριό άγροτικoU KOμμOυνlσμoίi καΙ ήθη καΙ έθιμα παρόμοια μt αύτό πού είχαν βρεθεί στΙς άρχαίες γερμανικές κομμου­νιστlκες κοινότητες, ii στΙς πρωτόγονες άγροτικές κοινό­τητες των Σλάβων, των όποίων τό κοινό χαρακτηριστικό ήταν Γι άνυπαρΕία της άτομlκης ίδιοχτησίας.

Σε μιό άναφορό της άγγλικης διοίκησης των φορολο­γικων ύποθέσεων στίς Ίνδίες, πού χρονολογείται άπ' τό 1845, διαβάζουμε: Δεν βλέπουμε κανένα κομμάτι γης πού νό καλλιεργείται μόνιμα όπ' τούς ίδιους άνθρώπους. Καθέ­νας έχει ένα κομμάτι γης πού τό καλλιεργεί μόνο όσον και­ρό διαρκούν ΟΙ δουλειές στό χωράφια. "Αν ένα κομμάτι γης μείνει άκαλλιέργητο, Εαναγίνεταl κοινή lδιοχτησία καΙ μπορεί νά τό πάρει όποιοαδήποτε, ύπό τόν όρο ότι θά τό καλλιεργήαει", Τήν ίδια έποχή, γύρω δηλαδη στό 1 849-1851 , μιά κυβερνητική άναφορό aτή διοίκηση τoίi Πεντζόπ άναφέρει: -Είναι έΕαιρετικό ένδlαφέρον νό παρατηρήσετε τΙ μεγάλη δύναμη έχει ή έΕ αίματος αυγγένεlα σ' αύτές

20

Page 22: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τίς κοινωνίες καί πως μεταβlβόΖεταl όπό ένα κοινό πρό· γονο. Ή κοινή γνώμη εΙναl τόσο πολύ συνδεδεμένη μέ τή διατήρηση αύτού τού συστήματος συγγένειας, πού δέν εί· ναι σπόνιο νό συναντήσουμε όνθρώπους, ΟΙ όποίοl δέν συμ· μετέχουν στήν κοινή lδιοχτησία, έπειδή κόποιος πρόγο­νός του πού όνηκε στήν πρσηγοίιμενη Γι όκόμα καΙ στήν προπροηγούμενη γενεό, δέν σεβόσθηκε αύτό τό σύστημα-,

"Αύτή ή μορφή ίδιοχτησίας τού έδόφους-, έγραφε ό άγγλος κρατικός σύμβουλος στήν όναφορό του γιό τήν ίνδική κοινότητα, .δέν έπlτρέπεl σέ κανένα μέλος της φυ· λης νά άποχτήσεl δικαιώματα σ' αύτό Γι έκείνο τό κομμάτι της κοινης σ' άλους γης, ούτε καν στό κομμότι της γης πού προσωρινό καλλιεργεί. Τό προίόντα της κοινης καλλl· έργειας της γης πανε σ' ένα κοινό ταμείο πού καλύπτει καΙ Ικονοποιεί τίς όνόγκες τού συνόλου-,

Στό κοινωνικό αύτό σoaτημα πού περιγρόφεl ό � Αγ­γλος σίιμβουλος δέν ύπόρχεl κατανομή της γης, ούτε κόν γιό μιό έποχή, Ή γη εΙναl κοινή lδιοχτησία των όγροτων της κοινότητας, οϊ όποίοl τήν καλλιεργούν όπό κοινού χω­ρίς καμιό κατανομή, μαΖεύουν τή σοδειό πού προέρχεται άπ' αύτή τήν καλλιέργεια aτόν κοινό σιτοβολώνα τού χω· ριού τους (πού φυσικό στό μότια των άγγλων καπιταλl· στων παlρνεl τή μορφή τού -ταμείου-) , Ικανοποιώντας συν­τροφικό τίς άπλές τους όνόγκες άπό τό προϊόν της κοινης τους έργασίας,

Στά βορειοδυτικό τού ΠεντΖόπ, στό σύνορα τού Άφ­γανιοτόν, διαπιστώθηκε Γι ύπαρΕη όρlσμένων δλλων ήθων καί έθίμων πολύ μεγόλης σημασίας, τό όποία όντιστρα· τείιονταl κόθε έννοια ότομlκης lδιοχτησίας. Σ' αύτές , Ις περιοχές έκαναν μιό καλή μοιρασιά των χωραφιων τους, πού όντόλλασσαν περιοδικό, όλλό - ώ τού θαίιματοςl -ή άνταλλαγή αύτη των κλήρων δέν γινόταν όνόμεσα σέ άγρστικές οΙκογένειες, παρμένες μία πρός μία, όλλό όνό­μεσα σέ όλόκληρα χωριό, τό όποία άντόλλασσαν τό χαι-

21

Page 23: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ρόφια τους κόθε πέντε χρόνια κι' ετσl μετοκινόντουσαν όλόκληρα.

-Δέν μπορώ νό αποσιωπήσω-, έγραφε από ΤΙς Ίνδίες τό 1852 ό κομμισόριος των φόρων ΤΖαίημς στούς προϊστα­μένους του της κυβερνητικης δlοlκησης, -fva πολύ σπόνιο έθιμο πού διαιωνίστηκε μέχρι τίς μέρες μας σέ όρlσμένες περιοχές· έννοώ τήν περιοδική ανταλλαγή των χωραφιών όνόμεσα στό διόφορα χωριά καί στίς ύποπερlοχές. Σέ όρl­σμένα μέρη δέν όνταλλόσσουν παρά μόνο τό χωρόφια τους, σέ άλλα όμως ανταλλόσσουν καί το ίδια τους τό σπl­τια-.

Γιό μια όκόμα φορό βρισκόμαστε μΠΡοστα σέ μια νέα Ιδιομορφία μιας κόποιας οΙκογένειας λαων. Αύτή τή φορό fχουμε νά κόνουμε μέ τήν .. ίνδlκή_ lδlομορφlα. ·Ωστόσο, οΙ κομμουνιστικές δομές των .. Ινδlκης .. όγροτικης κοιl/ό­τητας δεlχvouν, τόσο όπ' τή γεωγραφική θέση 000 καΙ άπ' τή δύναμη των δεσμων συγγένειας, δτι δεν πρόκειται για μια Ιδιομορφία τού .. Ινδlκου .. λαου, όλλό fxouv έναν όλη­θινό παραδοσιακό χαραχτήρα καΙ μιό πολύ παλιό κατσγω­γή. Τό γεγονός δτι οΙ πιό παλιές μορφές του πρωτόγονου κομμουνισμου διατηρήθηκαν στίς πιό πανόρχαιες περιοχές της Ίνδlας, στΙς περιοχές πού πρώτες κατοικήθηκαν από τούς Ίνδούς στό βoρεloδUΤIKό, fδειχνε καθαρό δτι ή κοινή lδιοχτησία δπως και ή δύναμη των δεσμων συγγένειας α­νόγονταl σέ χlλlετηρlδες, στήν έποχή των πρώτων έγκσ­τσστόσεων των Ίνδων όποίκων στή νέα τους ποτρΙδα, τή σημερινή '1νδlα.

·0 καθηγητής του συγκριτικου δικαίου της 'Οξφόρδης Έρρlκος Μόινε, πού ηταν καΙ παλιό μέλος της κυβέρνη­σης των Ίνδιων. δlόλεΕε τΙς αγροτικές κοινότητες των Ίν­διων σόν θέμα των παραδόσεών του, τΙς όποΙες παραλλή­λισε μέ τίς πρωτόγονες κοινότητες πού ό Μόρερ όνακό­λυψε στή Γερμανlα καΙ ό Νόσε στήν Άγγλlσ. Ό παραλλη­λισμός αύτός όποκόλυψε δτι ΟΙ πρωτόγονες αύτές κοινό­τητες είχαν τήν ίδια μορφή καΙ τΙς ίδιες κοινωνικές δoμtς

22

Page 24: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

'Από τήν άλλη μεριά, ή iστoρl�ή προέλευση αύτών των κοινωνlκων δομων έγινε άντlκεlμενο έρευνας καΙ μελέτης ιδιαίτερα όπό τούς Ν Αγγλους, στούς όποίους τά φαινόμενα αύτό έκαναν μεγόλη έντύπωση καί ΟΙ όποίοl έμειναν κατά­πληκτοι όπό τή σθενορή άντΙσταση πού αύτές οί δομές προέβαλλαν όπέναντl στή φορολογία καΙ στά δlοlκηTlκό συστήματα πού έπινοούσαν. Οϊ Ν Αγγλοl ίιποχρεώθηκον νά διεξάγουν ένο άγώνα πού διήρκεσε δεκαετίες όλόκληρες, δlνοντος πολλές μάχες, κάνοντας μιό σειρά όπό άτιμίες καΙ όδίσταχτες έπεμβάσεις ένάντια στά πανάρχαια δικαιώ­ματα καΙ στΙς ίσχύουσες έννοιες τού δικαίου των λαών, γιά νά μπορέσουν νά φέρουν ένα άνεπανάρθωτο κομφού­Ζιο σ' δλες τίς σχέσεις ίδιοχτησίας, νά γεννήσουν στούς λαούς τό αίσθημα της άνασφάλειας, φέρνοντας έτσι "ήν καταστροφή των χωρικων.

Ή είρηνlκή άπομονωμένη πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία παραχώρησε έτσι τή θέση της σέ μιά άλλη κοι­νωνία, δπου κυριαρχούσαν ή άνισότητα. ή έκμετάλλευση άνθρώπου όπό άνθρωπο. ή διαφθορά καΙ ΟΙ φιλονικίες. 'Η κοινή ίδιοχτησία της γης μετασχηματlσθηκε άπό τή μιά μεριά σέ τεράστια λατιφούντια, ένω όπά τήν άλλη έκατομ­μύρια χωρικων άπογυμνώθηκαν άπό τή γη καί τά μέσα παραγωγης τους. 'Η άτομlκή lδιοχτησία εlσέδυσε στΙς Ίν­δlες καί μαΖI μ' αύτή ό τύφος, ή πείνα καί τό σκοΡ6οϋτο έ­γιναν διαρκείς μάστιγες των πεδιόδων τού Γ όγγη ποταυού .

.. Αν έπειτα άπ' αύτές τΙς άVΑKαλύψεlς τών άγγλων άποικιοκρατών στίς Ίνδlες, ό παλιός πρωτόγονος κομμου­νισμός, πού ήδη συναντήσαμε σέ τρεϊς κλάδους της μεγά­λης οΙκογένειας, της lνδογερμανlκης οίκογένεlας, μποροίl­σε άκόμα νό θεωρηθεϊ σάν μιό lδlομορφlα τών ivδoytprJa­νικών λαών, δσο παράλογη κι' αν φαινόταν αύτή ή έθνο­γαρφlκή άποψη, οϊ ταυτόχρονες άνακαλύψεις πού έγιναν όπό τούς Γάλλους στήν • Αφρική ξεκαθάρισαν πέρα γιό πέ­ρα τό Ζήτημα αύτό. Πραγματικό, αύτή τή φορά είχαμε νό κάνουμε μέ άνακαλύψεις στΙς κοlνωνlες των ' Αράβων καΙ

23

Page 25: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τών Βεδουίνων της Β. 'Αφρικης, οί όποίες όποδεlκνυαν την ύπορεη κοινωνικών μορφών, παρόμοιων μέ αύτές πού ύπηρχαν στην KεVΤΡΙKη Εύρώπη καί στην Άσιατικη ήπειρο

Σ τούς νομάδες δραβες κτηνοτρόφους τό έδαφος ηταν κοινη ίδιοχτηοlα όλων τών οίκογενειων. Αύτη Γι οlκογε­νειακη lδιοχτηαία, έγραφε ό Γόλλος Νταρέστ τό 1852, με· ταβlβαΖόταν άπά γενεά οέ γενεά καΙ κανένας W Αραβας δέν μπορουοε νά δείεεl ούτε μιά σπιθαμή γης καί νά nεί : -είναι δική μου".

Σ τούς Καμβύλιους, πού είχαν έε όλοκλήρου έεαρα· βισθεί, οί διάφορες όμάδες των οίκογενειών είχαν ήδη χω­ριστεί αε διακεκριμένες ύποδιαιρέοεις, άλλό η δύναμη του ουνόλου τών οίκογενειών παρέμενε lοχυρή. WΟλες ΟΙ οί· κογένειες ηταν όλληλέγγυα ύπεύθυνες γιά τούς φόρους καΙ άγόραΖον όλες μαΖί τό κοπάδιο των Ζώων πού έμελλε νό μοιραστουν οτίς διάφορες ύποδιαιρέοεις τών οΙκογε­νειών. Σέ όποιεσδήποτε άVΤιδΙKίες πόνω στην lδlοχτησlα της γης, τό οίκογενειακά συμβούλιο ηταν τό άνώτατο δι­καστικά όργανο κοί άκόμα, γιά νά εγκαταστοθεί κάποιος στούς κόλπους τών Καμβυλίων έπρεπε νά πάρει τη συγ· κατάθεση τών οίκογενειών. 'Ακόμα καί η διαχείριοη τών μή καλλιεργήοιμων έδαφών ηταν ύπόθεση τού οlκογενεια· κου ουμβουλίου. ·Οπως καί νά έχη τό πράγμα, η όδιαlρετη ίδιοχτησία του έδόφους, πού άνηκε σ' όλη την οΙκογένεια, ηταν ό κανόνας.

Ή μορφή της οίκογενειακης ίδιοχτησίας ηταν πολύ διοφορετlκή άπό τή οημερινη εύρωπαίκή lδlοχτησlα, ιιού περιλαμβάνει μόνο ενα νοικοκυριό. 'Επρόκειτο γιά μιό κλασ­σική πατριαρχική οίκογένεlα, αόν κι' αύτή πού περιγράφε­ται άπό τη Βίβλο γιά τούς άρχαίους ' Ισραηλίτες, ενας με­γάλος κίικλος συγγενών, άποτελούμενος όπό τη μητέρα, τόν πατέρα, τούς γιούς, τΙς γυναίκες τους, τά παιδιό τους. τά μωρό, τούς θείους, τίς θείες. τό άνήψια, τό έγγόνια καί τά εαδέρφlα. Μέσα α' αύτό τάν κύκλο, έγραφε τό 1870 έ-

24

Page 26: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

νας άλλος Γάλλος, ό Λετούρν, τήν άδιαίρετη ίδιοχτησίο τήν διοχειρίζεταl τό πιό παλιό μέλος της οικογένειας, που έκλέχτηκε, για να έπιτελεί αυτή τή λειτουργία, άπ' τα μέ­λη της οlκογένεlος, είναι δμως ύποχρεωμένος να συμβοu­λευεταl τό οlκογενεlοκό συμβούλιο σέ κάθε σπουδοίο ύ­πόθεση, ίδιαίτερα στήν άγορά και πώληση έδοφων.

Σ' ουτή τήν κατάστοση βρισκόταν ή Άλγερίο δταν έγινε άποικία των Γάλλων. Αυτό πού συνέβη μέ τούς Γάλ­λους στή Β. Άφρική, συνέβη καΙ μέ τους � Αγγλους στις Ίνδίες. Παντού, ό άποικιοκροτικός εύρωποϊκός μηχανl· σμός σκόντοφτε στή σθεναρή αντίσταση των πονάρχαιων κοινωνlκων σχέσεων KOI των κομμουνιστlκων δομων 10ύ προστότευον τό άτομο από τήν καπιτολιστlκή έκμετάλλευ­ση καΙ τήν εύρωπαίκή οίκονομlκή πολιτική.

Αύτές ΟΙ νέες έμπειρίες έριχναν νέο φως στΙς μlσοΕε· χοσμένες αναμνήσεις των πρώτων χρόνων της εύρωΠΟί· κης όποικιακης πολlτικης KOI στΙς λεηλασlες τού νέου κό­σμου. Στα κιτρινισμένα χρονικό των κροτικών όρχείων, δπως κοl στίς βl6λιοθηκες των μοναστηριων, φυλάγοντον άνόμεσα στούς οlωνες ΟΙ πιό περίεργες άφηγήσεις γιό μια θαυμάσιο Ν. Άμερική, στήν όποία τήν έποχή των μεγάλων άνακαλύψεων ΟΙ . Ισπονοί κατοχτητές συνάντησον τά πιό περίεργο ηθη καΙ έθιμα. Τό νέο της όνακάλυψης ούτης της θουμόσιας Ν. Άμερικης διαδόθηκε καΙ ηδη τόν χνι Ι κο! χνl l l αΙώνα δλη ή εύρωποίκή λογοτεχνία είχε γεμίσει μέ θέματο που όφορούσον τήν ύπορΕη της ούτακροτορίας των � Ι νκας, πού συνόντησαν οί ·1 σπανοί aτό σύγχρονο Π ε­ρού κι' δπου ό λΟός ζούσε στα πλαlσlο μιας τέλειας KOI· νοχτημοσύνης των αγοθων, κάτω όπό μια θεοκροτική κοί ποτερνολιστlκή κυβέρνηση, πού τήν αποτελούσον σεβάσμιοι δεσπότες. ΟΙ φονταστlκές άφηγήσεις για ένα μυθικό Ι(ομ­μουνιστlκό βοσlλεlο στό Π ερού διοτηρήθηκον μέ τόση ζων­τάνιο που τό 1875 ακόμα, ένας γερμονός συγγραφέας μπο· ρούσε να μιλα για τήν ούτοκροτορίο των � Ινκος, θεωρών­τος την σαν μιά κοινωνική μονορχία μέ θεοκροτική βάση

25

Page 27: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

.. σχεδόν μοναδική στην ίστορία της όνθρωπότητας., .::-ιό πλσίσια της όποίσς είχε στην πρόΕη έφσρμοσθεί -τό μεγα­λύτερο μέρος όπό τό ίδονlκό μέ τό όποίσ δlοπνέονται σή­μερα ΟΙ σοσιαλδημοκρότες, όλλό πού μέχρι τώρα δέν κα­τόρθωσαν νό πρσγμστοποιηθουν (') .

Στό μεταΕύ, πιό όκριβεϊς πληροφορίες γιό τήν περίΖΡ­γη αύτη χώρα καί τό έθιμό της ί'jρθαν νά πλουτΙσουν τΙς

γνώσεις του κοιvoυ.

Τό 1840 μιό ένδlσφέρουσα όναφορό τoίi 'Αλόνσο Zou­ρίτα, ό ποίος ί'jταν παλιός όκροατης τoίi βσσιλικου συμβου­λίου του MεEIKOίi, δημοσιείιτηκε μέ γαλλικη μετόφραση. Ή όναφορό σύτη είχε σόν θέμσ της τη διοίκηση καΙ τΙς ό­γροτlκές σχέσεις τών άρχσίων ίσπανlκών όποικιών "!ου νέου κόσμου. Στη συνέχεια, γίιρω στό μέσα τoίi Χ ΙΧ αίώ­να, ή Ισπανlκη κυβέρνηαη έβγαλε όπό τ' άρχείσ της μιά σειρό όπό παλιό ντοκουμέντα πόνω στή δlοΙκηση καί τήν κστάχτηση τών ίσπανικών κτήσεων στήν 'Αμερική. Τά ντο­κουμέντα αίιτά f:δωσσν μιά νέσ κσl σημσντlκη ώθηση στΙς γνώσεις μας γιό την κοινωνlκη κατόσταση στην όποΙα �ρί­σκονταν ΟΙ πσλιοί προκαπlταλlστlκοl πολlησμοΙ στίς ίιπεοα· τλαντlκές χώρες. �Hδη, γύρω στό 1870, ό σοφός Ρώσος ΜόΕlμος Κ06αλέσκl, Εεκινώντας όπό τΙς όνσφορές ,ου Ζουρίτσ, όδηγήθηκε στό α�μπέρααμα δη τό μυθικό βασί­λειο τών W lνκσς στό Περου, ί'jτσν όπλούστστα μιό χώρα όπου κυριαρχουσε ό πρωτόγοvoς κομμουνισμός, ό ίδιος πρωτόγονος κομμουνισμός πού την ϋπαρΕη του ε{χε πιό μπροστά όνσκαλύψει ό Μόρερ στούς όρχαΙους Γερμανούς καί δη ένας τέτοιος κομμουνισμός προϋπηρχε δχι μόνο στό Π εΡOίi, όλλά έπΙσης στό ΜεΕlκό καΙ σΙ δλες τίς κτή­σεις πού εΙχσν κατσχτήσεl ΟΙ Ίσπανof.

Μεταγενέστερες δημοσιεύσεις έπέτρεψαν μιά πιό βα-

(1) ΆνΦpΙρετ�ι ιiπο τον Γxoυνtiδ.

26

Page 28: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

θειό μελέτη τών όρχαίων όγροτικών σχέσεων στό Περού καΙ συνθέσανε μιό νέα εΙκόνα τού πρωτόγονου όγροτικού κομμουνιαμού, αύτή τή φορό σέ μιό νέα ήπειρο, αέ μιό άλλη φόση πολιτισμού καΙ σέ μιό τελείως διαφορετική tno­χή όπό τΙς έποχές πού όναφέρονταν στίς προηγούμενες όνακαλύψεις.

Ύπηρχε στό Περού ένα πανόρχαιο κομμουνιστικό κοι­νωνικό σύστημα - πού πρωτοοπηρχε στίς περουβιανές φυ­λές έδω καΙ όμνημόνευτα χρόνια - πού fσφυζε όκόμα όπό ζωή καΙ δύναμη τόν χνι αίώνα, όταν είσέβαλαν οί '1-απανΟI. Μιό ένωαη βασιαμένη στΙς αχέαεlς συγγένειας, ή οΙκογένεια, ήταν ό μοναδικός lδιοχτήτης της γης δλου τού χωριού η κόθε όμόδας χωριών. Τό χωρόφια ηταν χωρισμέ­να σέ ίσια κομμότια πού μοιραζόντουσαν μέ κληρο κόθε χρόνο στό μέλη τού χωριού. ΟΙ δημόσιες ύποθέσεlς ρυθμί· ζονταν όπά αυνέλευση τού χωριού πού έΕέλεγε τόν όρ­χηγό. Βρέθηκαν άκόμα στούς '1νδlόνους αύτης της μακρυ­νης νοτιoaμερικόνlκης χώρας, ζωντανά ίχνη μιας κοινότη­τας περισσότερο όναπτυγμένης όπό αύτές που 6ρέθηκαν ατήν Εύρώπη : Τερόστια συλλογικό σπίτια, όλόκληρες οι­κογένειες που ζούσαν μαζΙ - κοινοί τόφοι.

Λένε δτι ύπόρχεl όκόμα μιό όπ' αύτές τίς συλλογικές κατοικΙες, στήν όποία ζούσαν περιοοότεροι όπά 4.000 όν­δρες καί γυναίκες. Ό σπουδαιότερος τόπος διαμονής τών Αύτοκρατόρων τών " Ι νκας, ή πόλη τού Κούοκο, δέν ηταν τίποτε δλλο παρό ένα σύνολο τέτοιων ουλλογικών κατοι­κιών πού έφερναν τό δνομα της οΙκογένειας.

Γύρω στό μέοο τού χι χ αίώνα, ή πλούσια 6ιβλlογρα­φΙα πού φώτιοε τό ζήτημα αύτό, ταρακούνησε όρκετό δυ­νατό τήν παλιό δποψη τού αΙώνιου χαραχτήρα της ότο­μlκης ίδιοχτησίας καί τής ϋπαρΕής της, όπό κατα60λης κό­σμου, γιό νό τή σωριάοεl λίγο όργότερα όλοκληρωτικό Άφού πρώτα ό πρωτόγονος όγροτικός κομμουνισμός θεω­ρήθηκε σόν μιό Ιδιομορφία τών γερμανικών λαών, όργότε-

27

Page 29: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ρα των Σλό6ων, των Καμ6ύλlων, των Άρό6ων, των Μεξl­κόνων, έπειτα του θαυμόαιου κρότους των · Ινκας ατό Πε­ρου καΙ πολλων δλλων Ιδιόμορφων λαων, ατό τέλος όλα όδηγουσαν όναγκαστικό aτό συμπέρασμα, δτι ό όγροτικός κομμουνισμός δέν όφειλόταν σέ καμιό .έθνlκή Ιδιομορφία­μιας φυλης η μιας ήπείΡου, όλλά ηταν ή γενική μορφή της άνθρώπινης κοlνωνlας σέ μιό όρlσμένη φόση όνόπτυIΞης του πολιτισμου.

28

Page 30: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Iί.εφάίlιιιo 2

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΜΟΡΓΚΑΝ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ

ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΓΟΝΗΣ ΚΟ Ι ΝΩΝΙΑΣ

Ό σπουδαίος ρόλος πού διαδραμότιζαν οί δεσμοί συγ­γένειας στίς πρωτόγονες κομμουνιστικές όγΡΟTlκές κοι­νωνίες ηταν κότι πού έvτυπωσίoσε τούς έρευνητές τόσο στΙς Ίνδίες καΙ στήν 'Αλγερία, 000 κοί στήν περιοχή τών Σλόβων. ΟΙ έρευνες του Μόρερ όπέδεlΕαν δτι, όταν ΟΙ Γερμανοl έγκaταστόθηκον στήν Εύρώπη, ή έγκατόστασή τους έγινε όπό τέτοιες συγγενικές όμόδες οΙκογενειών. Ή Ιστορία των όρχαίων λαών, τόσο των "Ελλήνων όσο καΙ των Ρωμαίων, έδειχνε σέ κόθε Βήμα της δτι ή οΙκογένεια είχε διαδραματlσεl πόντα σ' αύτούς τούς λαούς τόν πιό σπουδαίο ρόλο, σόν κοινωνική όμόδο, σόν οίκονομlκή όν­τότητa, σόν νομική δομή καΙ σόν κλειστός κύκλος της θρη­σκευΤικης πρακτικής.

Τ έλος, όλες οΙ πληροφορlες πού προέρχονταν όπά τούς ταξιδιωτες των λεγομένων όγρίων περιοχων, έπαλή· θευαν μέ μιό θαυμαστή αυμφωνία, ότι όσο περισσότερο πιό πρωτόγονος ηταν ένας λαός, τόσο ο/ σχέσεις συγγένειες σ' αύτόν παίζανε μεγαλύτερο ρόλο, τόσο περισσότερο δε-

29

Page 31: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σπόζανε πόνω σ' όλες τΙς δλλες οίκοναμικές, καινωνικές καΙ θρησκειπικές έννοιες. - Ετσι. ή έπιστημανική έρευνα 6ρέθηκε μπροστά σ' ένα νέο πρόβλημα τεραστΙου ένδιαφέ­ροντος: Παια ηταν όκριβώς αύτό τα αlκογενειακά αυγκρο­τήματα πού τόση μεγάλη αημασία είχαν στα χρόνια ,ης πρωτόγονης κοινωνίας, ποιά ηταν ή σύνθεσή τους, σέ τΙ αυνίστατο ό οΙκονομικός κομμουνισμός καΙ ή οΙκονομική του έΕέλlΕη γενlκώτερα; Σ' όλα αύτΩ τά πρ06λήματα ό Μόργκαν ηταν ό πρώτος πού έδωσε όπαντήσεις στό έργο πού δημοσlευσε τό 1877 Π ρ ω τ ό γ ο ν η Κ ο ι ν ω ν Ι α Ό Μόργκαν πέρααε ένα μεγόλο μέρος της ζωης του ζών­τας όνόμεσα στούς Ίνδιόνους μιας φυλης ΊροκόΖων στήν πολιτεία της Νέας Ύ όρκης. Έκεί μελέτησε πολύ βαθεια τήν κατόστααη αύτοϋ τού πρωτόγονου κυνηγετικοϋ λαοϋ καΙ διατύπωσε, αφοϋ συνέκρινε τα αυμπερόσματα των έ­ρευνών του μέ τά άλλα γνωστα συμπερόσματα πού βγή­καν από τι'1 μελέτη της Ζωης άλλων πρωτόγονων λαών, μια νέα καΙ πλατιά θεωρία των έΕελιχτικων μορφών της όνθρώπινης κοινωνίας στΙς μακρυνές περίοδες χρόνου πού προηγήθηκαν από κόθε Ιστορlκι'1 γνώση. Αώτές οι θεω­ρίες πού θεμελΙωσε ό Μόργκαν. καΙ μέχρι αήμερα όκόμα παρα τή συλλογι'1 νέου lστορικοϋ υλlκοϋ πού θα έπέτρεπε διορθώσεις αέ λεπταμέρειες, είναι σωστt,ς καΙ �'πoρoϋν να συνοψισθοϋν στό παρακότω σημεία:

Ό Μόργκαν ήταν ό πρώτος πού κατόρθωσε να κόνεl μια πραγματικό έπιστημονικι'1 παρουσίαση της lστορlας rών προίατορικών πολιτισμών. γιατί άπό τι'1 μια μεριά εκανε τή διόκριση των διαφόρων φόσεων της έΕέλlΕής τους κι' όπό τήν άλλη όποκόλυψε τΙς βασικές κινητήριες δυνάμεις πού όδηγοϋσαν στό πέρασμα όπ' τή μιό φόση στήν άλλη.

Μέχρι τότε, όλόκληρη ή τερόστια περΙοδος της κοι­νωνικης ζωής, πού προηγήθηκε από κόθε γραφτή Ιστορlα,

30

Page 32: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

όπως καί οί κοινωνικές σχέσεις των πρωτόγονων λαών που Ζουν όκόμα καί σήμερα μ' όλη τήν ποικιλlα τών φόσεων καΙ τών μορφών τους, ητσν βυθισμένη στό σκοτόδι κι' όπ' ό,τι εΙχε γρσφτεί γι' αυτή τήν περίοδο, μόνο αυτό ι; έκείνο τό κείμενο fι όπόσπσσμα έδώ κι' έκεί ηταν βγαλμένο όπό τό σκοτόδια μέ τή βοήθεισ της έπιστημονικης tρεuνας.

Οί έννοιες του -άγριου κρότους.. κα; της _βσΡβαΡό­τητας .. , έννοιες που χρησιμοποιουντσν συχνό γιό νό χαρα­χτηρlσουν συτές τίς έποχές της όνθρωπότητας, δέν είχαν παρό όρνητική σημασία καΙ σύμφωνσ μέ την είς δτοπον όπαγωγήν χσρσχτήρlΖσν τήν όπουσία όποιουδήποτε ίχνους πού θό μπορουσε νό θεωρηθεί σόν σημόδι -πολιτιαμοiJ ... 'Απ' αυτή τήν άποψη πίστευσν ότι ή πρσγμστικό πολιτισμέ­νη καί όνθρώπινη Ζωή της κοινωνίσς άρχιΖε μέ τή γρσφτή ίστορία της όνθρωπότητας.

·Ολα όσα όνσφέροντσν στήν -άγρισ κατόστσση .. κσ; στή -βσρβσρ.ότητα .. ύποδηλουσσν μιό έποχή κατώτερη γιό τήν όποίσ ΟΙ δνθρωποι θό έπρεπε νό ντρέποντσl, μιό έποχή πού προηγήθηκε του πολιτισμου, μιό ϋπσρΕη σχεδόν Ζωό­δικη, στήν όποία ή συγχρονη πολιτισμένη όνθρωπότητσ δέν ηταν δυνατό παρό νό βλέπει μέ περιφρόνηση, ρlχνον­τός της ένσ έπιεικώς κατσδειχτικό βλέμμα.

·Οπως όκριβως γιό τους έπlσημους έκπρόσωπους του χριστισνισμου, όλες οΙ πρωτόγονες θρησκείες που φανε­ρώθηκσν πρΙν, δέν ητσν πσρό μιό μακριό σειρό περιπλα­νήσεων γιό τήν όνσΖήτηση της μιδς, της όληθινijς θρη­σκείσς, έτσι όκριβως καΙ γιό τους όστους οΙκονομολόγους όλες οϊ πρωτόγονες μορφές της οlκονομlσς δέν ηταν πσρό όδέΕιες προσπόθειες πού προηγήθηκαν της όνακόλυψης της μονσδικης, όληθινijς οlκονομικης μορφης, της μορφης της ότομlκης ίδιοχτησίας κσΙ της έκμετόλλευσης όνθρώ­που όπό δνθρωπο, μέ τΙς όποίες όρχίΖει ή γραφτή Ιστορία κι' ό πολιτισμός.

·0 Μόργκαν έδωσε ένα όποφσσιστικό χτυπημσ σ' σύ-

31

Page 33: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τή τήν άποψη, παρουσιόζοντας τήν ίστορία του πρωτόγο­νου πολιτισμου σόν μιό περίοδο της όδιόκοπης έΕέλlΕης της όνθρωπότητας, πού έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία, τόσο ώς πρός τήν άπειρα μεγαλύτερη διόρκεια αύτης της ίστορικης περιόδου σέ σύγκριση μέ τή μικροσκοπική περίο­δο της γραφτής ίστορlας, 000 καΙ ώς πρός τΙς βασικές κα· ταχτήσεις του πολιτιαμου, καταχτήσεις πού υλοποιήθηκαν όκριβώς σ' όλη τή μακραίωνη διόρκεια αυτης της σκοτεl· νης περιόδου, στό λυκόφως της ύπαρΕης της όΝSρώπlνης κοινωνίας. Δίνοντας ό Μόργκαν μιό θετική έννοια στΙς .. 6-νομασίες.. άγριας κατόστασης καΙ του βόρβαρου πολιτι­αμου, τούς δίνει έπιστημονlκό περιεχόμενο, τΙς μετατρέ­πει σέ συγκεκριμένες έννοιες καΙ τΙς χρησιμοποιεί σόν έρ. γαλείο στήν έπιστημονlκή του έρευνα. Ή άγρια κατόσταση, ή βαρβαρότητα, ό πολιτισμός, είναι γιό τόν Μόργκαν τρείς φόσεις της όνθρώπινης έΕέλlΕης πού Εεχωρίζουν μεταΕύ τους όπό ύλlκό διακριτικό σημεία δλωαδιόλου ΠΡοσδlορl· σμένα, καΙ κόθε φόση υποδιαιρείται κι' αυτή σέ κατώτερη, μεσαία καΙ όνώτερη βαθμίδα. 'Ανακαλύψεις καΙ συγκεκρι­μένες πρόοδοι του πολιτισμου έΠlτΡέπουν τό Εεχώρισμα της μιας βαθμίδας όπό τήν άλλη. Μερικοί σχολαστlκοl Γιού νομlζουν ότι τό Εέρουν όλα, μπορουν σήμερα νό lσχυρl· στουν ότι ή μεσαία βαθμίδα της φόσης της άγριας κατό­στασης δέν άρχισε μέ τό ψόρεμα, δπως σκεφτ,όταν ό Μόρ. γκαν, ούτε ή όνώτερη βαθμίδα άρχισε μέ τήν όνακόλυψη του τόΕου καΙ του βέλους, γιατ! σέ πολλές περιπτώσεις ή σειρό αίπή ηταν όντίστΡοφη καΙ σέ άλλες περιπτώσεις βα­θμίδες όλόκληρες έλειψαν λόγω φυσικών αυνθηκών. Αύ­τές όμως είναι κριτικές πού μπορουν ν..) γίνουν σέ κόθε ίστορική ταΕlνόμηση, άν θεωρουμε τή δοσμένη ταΕlνόμηση οόν ενα άκαμπτο σχήμα μέ όπόλυτη όEίcι, σόν μιό αλυσίδα όπό δόγματα πού σκλαβώνουν τή γνώση, κι' όχι σόν τήν άκρη του νήματος που θό μάς δείΕεl τήν κατεύθυνση 110ύ πρέπει νό όKOλOUΘήσOυμε.

Δέν μειώνεται καθόλου ή όΕlα του Μόργκαν πού εί· ναι ό πρώτος πού κατόφερε, μελετώντας τήν ΠΡοίστορία.

32

Page 34: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

νά κάνει μιά έπιστημονlκη ταΕlνόμηαη τών προϊστορικών

συνθηκών, δπως όκριβώς δεν μειώνεται καθόλου η όΕία

τοϋ Λlνναlου, που μας πρόαφερε την πρώτη έπιστημονικ"η

ταΕινόμηαη των φυτών. 'Ωστόαο, όνόμεσα στοί.ις δυό υ­

πάρχει μιά μlκρη διαφορά. �Oπως είναι γνωστό, ό AIVVaiOC

δlάλεΕε σάν βάση διάκριαης καΙ αυστηματοποίησης τών φυτών ένα πολί.ι πραχτικό κριτήριο, όλλά καθαρό έΕωτε­ρικό - τό δργανα όναπαραγωγης των φυτών. ΚαΙ δπως ό ίδιος ό Λινναίος άναγνώριζε, έπρεπε άργότερα αύτό τό πρωτο κριτήριο ταΕινόμησης νά όντlκατασταθεϊ μέ ένα άλ­λο κριτήριο που θά πρόσφερε μιά ταΕlνόμηση πιό ζωντονη όπό την αποψη της ίστορικης έΕέλιΕης τοϋ λαϊκοϋ βασι­λείου. 'ΑντΙθετα, αίπό που έκανε γόνιμη την έρευνα τοϋ Μόργκαν ήταν άκριβώς η βσσlκη άρχη πού δέχτηκε καί πάνω στην όποία έχτισε την ταΕlνόμησή του : Π ηρε σόν ση· μείο άφετηρίας της ταΕlνόμησής του την άρχή, σύμφωνα μέ την όποΙα ό τρόπος της κοινωνικης έργασlας, ή παρα­γωγή, προσδιορlζει σέ πρώτο πλάνο καΙ σε κόθε Ιστορική περίοδο όπό τΙς άρχές τοϋ πολιτιαμοϋ τΙς κοινωνικές σχέ­σεις όνάμεσα στοί.ις άνθρώπους, των όποίων ΟΙ άποφασl­στlκές πρόοδες χωρίζουν ΤΙς μακρόχρονες φάαεις αύτης της έΕέλιΕης.

Ή δεύτερη μεγάλη συμ60λη τοϋ Μόργκαν άφορα τΙς αχέσεις συγγένειας μέσα στήν πρωτόγονη κοινωνία. ΣΌύ­τό τόν τομέα έπlσης, μέ βόση ένα τεράστιο όγκο lστορικοϋ ύλlκοϋ πού κατόρθωσε νά συλλέΕεl κάνοντας μιά έρευνα σέ παγκόσμια κλlμακα, ήταν ό πρώτος πού θεμελlωσε έπl­στημονlκό τή διαδοχή τών μορφων έΕέλlΕης της οΙκογέ­νειας, όρχίζοντας άπό τΙς πιό βασικές μορφές της πρωΓ6-γονης κοινωνίας καΙ φτάνοντας μέχρι τήν κυρίαρχη σή­μερα μορφή της μονογαμίας, μέχρι δηλαδη τή μορφή της οίκογένεlας, πού έκφράζεταl μέ τό σύγχρονο μόνιμο άν-

33

Page 35: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τρόγυνσ. τό νομιμοποιημένο όπό τό κρότος, στούς κόλ­

πους τοΟ όποΙου ό δντρας Ιχει τη δεσπόΖουσα θέση. Βέ­

βαια, όπό τότε πού ό Μόργκαν έκανε την έρευνα αύτή,

συσσωρεύτηκε νέο Ιστορικό ύλικό ποίι έπέφερε πολλές βελτιώσεις στή γενική σκιαγράφηση της οΙκογένειας πού έγινε άπό τόν Μόργκαν.

Παρ' όλα αύτό τά βασικό χαραχτηριστικό τού έργου τού Μόργκσν, ή πρώτη κλιμάκωση τών μορφών πού πηρε η άνθρώπινη οίκογένεια, άπό τό σκοτάδισ της προίστορlας μέχρι σήμερα, διέπεται μέ συνέπεισ άπ' τά νόμο της έΕέ­λίΕης κσί άποτελεί μιό πσντοτεινή συμβολή στήν έμπειρία τών κοινωνικών έπιστημών.

·0 Μόργκαν δέν πλούτισε αύτό τόν τομέα μόνο μέ τή μεθοδολογία του, άλλά μέ τή διατύπωση μιας βασικης με­γαλοφuoύς άποψης πάνω aτή σχέση πού ύπάρχει άνάμεσα στούς δεσμούς της οΙκογένειας σέ μιά καινωνΙα καΙ στό σύστημα συγγένειας πού κυριαρχεί σ' αύτούς. ·0 Μόργκαν ηταν ό πρώτος πού έπέσυρε τήν προσοχή πάνω στό χαρα­χτηριστικό γεγονός, ότι σέ πολλούς πρωτόγονους λαούς οϊ άληθινές αχέσεις συγγένειας καί ή καταγωγΓι τους, δη­λαδή ή άληθινή οΙκογένεια, δέν ταυτίζονται μέ τούς τί­τλους συγγένειας πού οϊ άνθρωποι έχουν άμοιβαία, ούτε μέ τϊς άμοιβαίες τους ύποχρεώσεις πού πηγάΖούν άπ' αύ­τούς τούς τίτλους. 7Ηταν ό πρώτος πού έδωσε σ' αύτό τό μυστηριώδες φαινόμενο μιά καθαρά διαλεχτική καί Μιοτι­κή έΕήγηση. c·H οικογένεια - λέει ό Μόργκαν - είναι ένα ένεργητικό στοιχείο, δέν μένει στάσιμη, έΕελίσσεται άπό μιά κατώτερη μορφή σέ μιά άλλη άνώτερη, στό μέτρο γ.αΙ στό βαθμό πού και Γι κοινωνία έΕελΙσσεται άπό μιό κατώ­τερη μορφή σέ μιά άλλη άνώτερη. 'Αντίθετα, τά συστήματα συγγένειας είναι παθητικά, δέν όKOλOuθoύν πορό σέ πολύ μεγάλα καί άραιά διαστήματα ής προόδους πού έκανε ή οικογένεια στό πέρασμα τού χρόνου καΙ παθαίνουν ριζικές μεταβολές μόνο δταν καΙ Γι οΙκογένεια άλλόΕει ριΖικό •.

'Από έδω βγαίνει τό συμπέρασμα δτι στούς πρωτόγο-

34

Page 36: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

νους λαούς τό συστήματα συγγένειας πού όντlστOlxoίiν σέ μιό προηγούμενη καΙ ήδη Εεπερασμένη μορφι'ι της οΙκογέ­νειας συνεχlΖουν νό Ισχύουν όκόμα, δπως γενικό συμβαl­νιε οί ίδέες τών όνθρώπων νό πσραμένουν γιό πολύ καιρό συνδεδεμένες μέ καταστόσεις που fxouv ήδη Εεπεραστεί όπ' τι'ιν πραγμστικι'ι Ζωντανι'ι έΕέλlΕη της κοινωνίας.

3. Οί δωΜCI της έ� lXiμo;τoς: auYViv�I«'.

ΣτηριΖόμενος πόνω στι'ιν Ιστορία της έΕέλlΕης τών δεσμών συγγένειας ό Μόργκαν προσφέρει τι'ιν πρώτη έ­Εαντλητική μελέτη αύτών τών όρχαίων οίκογενειακών κα­τσβολών, που σ' όλους τούς πολιτισμένους λαούς, στούς -Ελληνες καΙ στούς Κέλτες, στούς Ρωμαίους κσl στούς Γερμανούς, στούς όρχαίους ' Ισρσηλίτες, βρΙσκοντσl στίς ρίζες τής Ιστορικής τους παρόδοσης, όλλό πού στΙς μέρες μσς συνσντιώνταl στούς περισσότερους όπό τους πρωτό­γονους λαούς που έπlZoίiν.

"ΕδεlΕε ότι αύτές οί όμάδες πού στηρίζονται πόνω στήν έΕ αiματος συγγένεια καί στήν κοινή όνloίiσα πορεία τους, άπά τή μιό δέν είνσl πσρό μιά άνώτερη βαθμίδα στήν έΕέλlΕη της οΙκογένειας, κι' όπό τήν άλλη όπoτελoίiσαν τη βάση κάθε κοινωνlκης Ζωης - στη μακρινή έκείνη πε­ρίοδο πού τό κράτος δέν ύπηρχε άκόμα μέ τή σημερινή του μορφή, δηλαδη σόν fνσς πολιτικός καταναγκαστικός μηχσνισμός, βασισμένος πάνω στό έδαφlκό κριτήριο.

Κάθε φυλη πού περιλάμβανε ενσν ώρlσμένο άριθμό άπό οίκογένεlες Γι γκέντες, όπως τΙς όνόμαΖαν οί Ρωμαίοι, είχε τή δική της έδαφlκη fκταση πού άνηκε σ' όλα τό μέλη της φυλής, καΙ κάθε φυλη rϊ όμάδα οίκογενειών ηταν ιιιό κοινότητα πού Zoίiσε κατά τρόπο κομμουνιστικό, στό πλαί­σια της όποίας δέν υπηρχαν ούτε πλούσιοι, ούτε φτωχοl, ούτε τεμπέληδες, ούτε δουλευτάρηδες, ούτε άφέντες, ούτε δούλοι, κι' δλες ΟΙ κοινές ύποθέσεlς ρυθμlΖονταν όπό τι'ιν

35

Page 37: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

έλείιθερη συνέλευση καΙ τήν όβίαστη όπόφαση δλων τών μελών. Σόν Ζωντανό παράδειγμα αύτων των σχέσεων όπό τΙς όποίες πέρασαν κόποτε δλοι ΟΙ λαοl τού σημερινού πα­λιτισμένου κόσμου, ό Μόργκαν περιγρόφει λεπτομερώς τήν όργάνωση τής κοινωνlας των ' Ι νδιάνων της 'Αμερι· κής, έτσι δπως αύτή άνθιΖε όκόμα, δταν ΟΙ Εύρωπαίοι ιια· τάχτησαν τήν 'Αμερική .

... "Ολα τό μέλη - γράφει ό Μόργκαν - είναι έλεύθε"

ροι άνθρωποι, πού έχουν σόν καθηκον να προστατεύουν τήν έλευθερlα των συνανθρώπων τους. "Εχουν όλοι ίσα δικαιώματα - ούτε ό άρχηγός σέ περΙοδο εΙρήνης, ούτε ό πολεμικός όρχηγός δέν μπορούν να διεκδικήσουν κανέ· να προνόμιο, όποιο κι' δν είναι αύτό. 'Αποτελούν μια όδελ­φότητα, τής όποίας όλα τό μέλη συνδέονταν μεταΕύ τους μέ δεσμούς συγγένειας. Ή Έλευθερlα, ή ' Ισότητα καΙ ή 'Αδελφότητα, δν καί ποτέ δέν έγιναν νόμοι, όποτελούσαν τΙς βασικές όρχές της γκέντας, κι' αύτή μέ τή σειρό της όποτελούσε τή βασική δομή όλόκληΡου του κοινωνικού συ" στήματος, τή βάση της όργόνωσης της lνδιόνικης κοινω­νίας. Αύτό έΕηγεί τήν τόσο μεγόλη σημασία πού δΙνουν ΟΙ Ίνδιόνοι στι'ιν έννοια της όνεΕαρτησlας καΙ της προσωπι· κής τους όΕιοπρέπειας, πρόγμα πού φαίνεται όπ' δλη τή συμπεριφορό τους καΙ πού όλος ό κόσμος όναγνωρίΖεΙ8.

ι. Ό οημεΡΙ\'ός )tδ::ι� δέν ιiπcτελεί rι«ρd!: μιόt μικρiι }1εΤΙΖω. τιoι.rι 6«θμίδ:ιt της μεyιiλης πClρdιzς της '\"θρωπbnιτιx, πρΟς τήν πρCιoδΘ.

Ή όργόνωση της κοινωνίας σέ γκέντες όδήγησε Tf;v κοινωνική έΕέλιΕη στό κατώφλι της πολιτιστικης περιόδου, τήν όποία ό Μόργκαν χαραχτηρίΖει σόν τήν πιό μικρή, 1ήν πιό πρόσφατη περΙοδο τής Ιστορίας τού πολιτισμού. Σ' αύ· τή τήν πιό πρόσφατη περίοδο καΙ πόνω στό έρεlπια τού πρωτόγονου κομμουνισμού καί της πανάρχαιης δημοκρα"

36

Page 38: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τίας γεννήθηκε ή ότομlκή lδιοχτησία κσl μαZl μ' αύτή ή έκ­μετόλλευση όνθρώπου όπό δνθρωπο, ένας δημόσιος κστσ­ναγκαστlκός μηχανισμός, τό Κρότος, καθώς καΙ ή όπο­κλειστlκή κυριαρχία του δντρα πόνω στή γυναlκα, τόσα στό δικαίωμα της lδιοχτησίας, όσο καΙ στήν οΙκογένεια καΙ τό Κράτος. Σ τή διόρκεια αύτης της σχετικά μlκρης ίστορl­κης περιόδου πραγματοποιήθηκσν μεγάλες κσl πολυόριθμες πρόοδοι στήν πσραγωγή, στήν έπιστήμη, στήν τέχνη, όλλά έπΙσης καΙ βσθεlές δlσιρέσεlς της κοινωνίας σέ τάΕεlς μέ άντΙθετα συμφέροντσ καΙ μαζί μ' αύτό ή μlζέρlσ των μσ­ζων καΙ ή ύποδούλωσή τους.

Νό, ποιά ηταν ή άποψη του Μόργκαν γιό τό σύγχρονο πολιτισμό μας, όπ' τήν όποία Εεκινώντας βγόζεl τό συμπε­ρόσματό του στήν κλασσική του έρευνσ: .. Μέ τόν έρχομό τού πολιτισμού, ή σϋΕηαη τού πλούτου εγινε τόσο τρομα­χτική, οΙ μορφές τού πλούτου τόσο ποlκlλες, ή έφαρμογή τρόπων πλουτισμΟύ γενικεύθηκε τόσο πολύ, ή δισχείρισή του προσανστολίστηκε τόσο έπιτήδεια στό συμφέροντα των κατεχόντων, ετσl ώστε αύτός ό πλΟύτος έγινε όπέναντl στό λαό μιό όχαλlνωτη καταπιεατlκη δύναμη. Τό όνθρώ­πινο πνεύμα βρΙσκεταl έτσι έγκαταλελεlμμένο, άλλό καΙ γοητευμένο μπροστά στήν ίδισ του τή δημιουργία. Θό έρθει ώστόσο ό καφός, όπου ή όνθρώπινη λογική θό ύπερισχύ­σεl γιό νά δαμόσεl τόν πλΟύΤΟ, θό όποκαταστήσεl τίς σχέ­σεις όνόμεσα ατό κράτος καΙ τόν πλουτο πού προστατεύει, καΙ θό βόλεl στή σωστή τους βόση τά όρια των δικαιωμά­των της ίδιοχτησίσς. Τ ό συμφέροντα της κοινωνίας βρΙ­σκονταl πιό ψηλό όπό τό συμφέροντα των ίδιωτών καΙ ά­νόμεσσ σ' σύτές τίς δυό κατηγορΙες συμφερόντων πρέπει νό όΠOKατασταθoίJν σχέσεις δίκαιες κσί όρμονlκές_ � Αν ή πρόοδος πρέπει ν' όποτελέσεl τό νόμο τού μέλλοντος, ό­πως έγινε καΙ στό παρελθόν, τότε τό κυνήγι τού πλούτου δέν μπορεί νό όποτελεί τό μοναδικό σκοπό της όνθρωπό­τητας.

Ό καιρός πού πέρασε άπό τίς όρχές τoίJ πολιτισμΟύ

37

Page 39: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

δέν εΙναl παρό ένα μικρό κομμότι όπό τό παρελθόν της όνθρωπότητας, ένα μικρό κομμότι όπό τή Ζωή της, ποίι όρθώνεταl όπειλητικό μΠΡοστό της.

Ή όποσύνθεση της κοινωνίας βαραίνει σόν όπειλή 116-νω μας καΙ όποτελεί τήν κατόληΕη μιας lστορικης έΕέλl­Εης, στήν όποiα ό μοναδικός καΙ τελικός σκοπός της εΙναl ό πλουτος. Γιατl μιό τέτοια έΕέλlΕη περιέχει μέσα της τό στοιχεία της ίδιας της αίιτοκαταστροφης. ·Η δημoκρατfα στή δlοlκηση, ή όδελφότητα στήν κοlνωνlα, ή Ισότητα στό δικαιώματα, ή γενική μόρφωση, θό διέπουν την έπόμενη όνώτερη φόση της κοινωνίας, στόν έρχομό της όποίας ή λογική, ή έπιστήμη καΙ ή έμπειρΙα θό συμβόλλουν κατό τρόπο μόνιμο. Αύτή ή νέα φόση της ίστορικης έEtλlEης θό ΕαναΖωντανέψεl - όλλό σέ μιό όνώτερη μορφή - την t­λευθερία, την Ισότητα καΙ τήν όδελφότητα πού KυρlαρXOίJ.. σαν στΙς όρχαίες γκέντες-.

·Η συμβολή του Μόργκαν στή γνώση της Ιστορίας , ης οiκονομiας ηταν έΕαιρετικό μεγόλης σημασΙας. ·Η πρωτό­γονη κομμουνιστική οlκονομiα ήταν μέχρι τότε σχεδόν δ­γνωστη καΙ δέν εΙχε έΕηγηθεί lιορό μόνο σόν μιό σειρό όπό έΕαιρέσεlς καί δχl δπως τήν παρουσlασε ό Μόργκαν σόν τόν γενικό κανόνα μιας λογlκης έΕέλlΕης των πολιτι­σμών, στό πλαlσια μιδς κοlνωνlας όργανωμένης σέ γκέν­τες. 'Αποδείχτηκε έτσι, δτι ό πρωτόγονος κομμουνισμός μέ τη δημoKρατfα καΙ τη σημερινή Ισότητα πού όντιστοlχοϋσε σ' αύτόν, όπoτtλεσε τό λlκνο τηι:: κοινωνικηι:: έEtλιEης.

Πλατένοντας τόν όρlΖοντα του προίστορικου παρελ­θ6vτoc:, ό Μόργκαν θεώρησε δτι δλος ό σύγχρονος πολιτΙ"­σμός, μέ τήν ότομlκή του lδιοχτησiα, τΙς roEIKtc: του διαι­ρέσεις, τό καπιταλιστικό κρότος του καΙ τόν καταναγκαστι­κό θεσμό τοϋ γόμου του, δέν εΙναl παρό μιό μικρή μεταβα­τική βαθμlδα πού προηλθε όπό την όποσίινθεση της πρω­τόγονης κομμουνιστικης κοlνωνΙας, καΙ πού στό μέλλον πρέπει μέ τη σειρό της νό δώσει τη θέση τηι:: αέ όνώτερει:: κοινωνικές μορφές.

38

Page 40: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Κόναντας όλα αύτό ό Μόργκαν πρόσφερε στόν έπι· στημανικό σοσιαλισμό ένα νέο καΙ δυνατό στήριγμα. Ένω οϊ Μόρε καΙ W Εγκελς, εεκινώντας όπό τό δρόμο της οίκο­ναμικης όνόλυσης τοϋ καπιταλιαμοϋ, είχαν όποδείεει γιό τό προσεχές μέλλον τό όναπόφευκτα πέρααμα της κοινω­νΙας στήν παγκόσμια κομμουνιστική οίκονομία, δίνοντας έτσι στό σολιαλιστικό Ιδανικό ένα στέρεο έπιστημονικό θε­μέλιο, ό Μόργκαν πρόσφερε, ώς ένα βαθμό, μιό στέρεη ύ­ποδομή ατό έργα των Μόρε καΙ W Εγκελς, όποδεικνύαντας δτι ή κομμαυνιστική δημοκρατική κοινωνία περιλαμβόνει -δν καΙ κότω όπό πρωτόγονες μορφές-όλο τό μακραίω­νο παρελθόν της όνθρώπινης καινωνίας πού προηγήθηκε όπ' τό σημερινό πολιτισμό. Ή εύγενική παρόδοση τοϋ μα· κρινοϋ παρελθόντος έτεινε έται τό χέρι στό έπαναστατικό ϊδανικό τοϋ μέλλοντος, ό κύκλος της γνώσης εανόκλεινε όρμονικά καΙ μ' αύτή τήν προοπτική δλος ό σύγχρονος κό­σμος, δπου βασιλεύουν αl ταεικές διαιρέσεις καΙ ή έκμε­τόλλευση καΙ παυ lσχυρΙζανται δη εΙναι ό καλύτερος ι< ό­σμος πού θό μπopσίiσε νό ύπόρεει, ό όνώτατος σκοπός της παγκόσμιας lστορlας, δέν εΙναι παρό μιό μικροσκοπική μεταβατική 6οθμΙδα aτή μεγάλη πορεlα της άνθρωπότητας πρός τήν πρόοδο.

Page 41: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Kεφάίlaιo 3

Η ΑΝΤ ιΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤιΚΗΣ ΤΑ!ΗΣ ΕΝΑΝΤιΑ

ΣΤΗ ΘΕΩΡ Ι Α ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΓΟΝΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝ Ι ΣΜΟΥ

Τ ό έργο του Μόργκαν πόνω στήν πρωτόγονη κομμou­νιστlκή Koινωνfα ηταν μιό, κατό κόποιο τρόπο δς πoίiμε, εΙσαγωγή κατόπιν έορτης aτό Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μόρξ καΙ Μ Εγκελς. ΟΙ συνθηκες ηταν όρκετό ti.ιpιμες, ώστε νό κόνουν καΙ τήν ίδια την όστlκή έπιστήμη νό όΥTl­δρόσεl. Δυό η τρείς δεκαετίες πρΙν τό τέλος του αΙώνα, ή έννοια του πρωτόγονου κομμουνlσμοΟ είχε διεισδύσει σ'� λες τΙς πτυχές της έπιστήμης. Είτε δμως έπρόκεlτο Υιό όΕlοθαύμαστες -όρχαl6τητες του γερμανΙKoίi δlκαίου-, εί­τε Υιό -ίδιομορφίες σλαβικών φυλG:ιν-, ιϊ Υιό τό κρότος των Μ Ινκας του ΠεροΟ πού ξέθαψαν ΟΙ lστορlκοl κλπ., όλες αύτές ΟΙ όνακαλύψεις είχαν τό χαραχτήρα όβλαβων, όκlν­δυνων έπιστημονlκων περιεργειών. χωρΙς κανένα σύyx� νο ένδιαφέρον, χωρίς καμμιό δμεση σχέση μέ τό συμφέ­ροντα κσί τΙς κσθημερlνές μόχες της όστlκης κοινωνίας. Σέ τέτοιο σημεϊο σίJTό είναι όλήθεια, ίUστε ΟΙ δτεγκτοι συν­τηρητικοΙ fι ΟΙ φιλελεύθεροι μετριοπσθεϊς πολlτικοΙ, ΟΟως ό Μ6ρερ κσί ό Μόινε, μπορούσαν νό δέχονται τό πιό θε�

Page 42: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

μό συγχαρητήρια γιό τίς Ιστορικές όνακαλύψεις πού κό­

νανε.

Σέ λίγο, ώστόσο, αύτή ή σχέση μέ τήν έπικαιρότητσ όποκσθίστσταl μέ δυό δlαφορεTlκούς τρόπους �Oπως εί­δαμε κσl πρΙν, ή όποικισκή πολlTlκή όδήγησε σέ μιό σύγ­κρουση όνόμεσα στα χειροπιαστό ύλlκό συμφέροντα τών όστων κσl τίς συνθηκες ζωης τοϋ πρωτόγονου κομμοuνl­σμοϋ. Μετα τή θύελλα τoίi 1 848, δσο περισσότερο τό καπl­τσλιστlκό σύστημα δπλωνε την παντοδυναμία του στη Δυ­Τική Εύρωπη όπό τα μέσσ τοϋ χ ι χ αΙώνα, τόσο περισσό­τερο αύτή ή σύγκρουση γινόταν πιό άγρισ κσί πιό σκληρή. Ταυτόχρονσ, καΙ όκριβώς μετό την έπανόσταση τoίi 1 848, ένσς δλλος έχθρός της όστlκης κοινωνίσς έπαιζε ένα δλο καΙ πιό όποφασιστlκό ρόλο στούς κόλπους της: τό έπανα­σταTlκό όγΡΟTlκό κlνημα.

- Επειτα από τΙς μέρες τoίi 1848, στό Παρίσl, τό -κόκ­κινο φόντασμα- δέν έΕαφανίστηκε ποτέ όπ' τό δημόσιο προσκήνιο καί Εαναπαρουσιόστηκε τό 1 871 , στό τυφλό όγ­κόλιασμα τών μαχών της κομμούνας, προΕενωντας τόν τρόμο στή γαλλική καΙ τήν παγκόσμια αστlκη τόΕη. Στό φως δμως αύτών τών άγριων ταΕlκών όγωνων, ή πολύ πρόσφατη όνακόλυψη της έπιστημονlκης έρευνας - ό πρωτόγονος κομμουνισμός - έπαιρνε μια μορφή έπlκlν­δυνη.

θlγμένη ή όσTlκή τόΕη στό πιό εύαίσθητο σημείο της, στό ταΕlκό της συμφέροντα, διαισθόνθηκε τό σκοτεινό δε­σμό όνόμεσα στίς παλιές κομμουνιστικές παραδόσεις πού Kυρlαρxoίiσαν ακόμα στΙς όποικίες καί πρ06όλλανε μιόν άγρια όντίσταση στό κυνήγι του κέρδους καΙ στίς προό­δους γιό τόν -έΕευρωπαίσμό- τών Ιθαγενών, καΙ στό νέο εύαγγέλlο πού έφερνε μαζί της ή έπανασταTlκή όρμή των προλεταρlοποlημένων μαζων στΙς παλιές καπιταλιστικές χώρες.

·Οταν τό 1 873, ή Γαλλική Έθνοσυνέλευση ρύθμισε

41

Page 43: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

την τύχη τών δυστυχισμένων Άρόβων της Άλγερίας μ" έ­να νόμα παύ έγκαθίδρυε με τη βία την ίδιωτικη ίδιοχτη­σία, δε σταμότησε ποτε νά έπαναλαμβόνεl σε μιό Βουλή, όπου αΙωρόταν όκόμα ή όνανδρία καΙ ή θανόσιμη μανία τών νικητών της κομμούνας, ότι ή κοινη πρωτόγονη lδιο­χτησία των Άρόβων έπρεπε με κόΒε θυσία νό ξεριζωθεί, -γιατί εΙναl μιό μορφή lδιοχτησίας πού κόνεl νό διαιωνί­Ζονται στό μυαλό τους ΟΙ κομμουνιστικές τόσεις-.

Σ' όλο αύτό τό διόστημα στή Γερμανία, ΟΙ έκλόμψεις τής νέας γερμανlκης αύτοκρατορΙας, ή θεωρία της έποχης της -όνοlκοδόμησης-, ή πρώτη καπιταλιστική κρΙση του 1 870, τό καθεστώς του σιδήρου καΙ αίματος πού έπέβαλε ό ΒΙσμαρκ μέ τό νόμο ενόντια στούς σοσιαλιστές, έδιναν όκόμα μεγαλύτερη ώθηση στούς ταΕlκούς όγώνες κι' έΕα­φόνlΖαν κόθε φιλοφρόνηση, όκόμα καΙ στό πεδίο της tnl­στημονlκης έρευνας.

Ή χωρΙς προηγούμενο όνόπτvEη της σοσιαλδημοκρα­τίας, ή εΕόπλωση των θεωριών των ΜόρΕ καΙ • Εγκελς, ε­ρέθισαν ύπερ60λlκό τό ταΕIΚό ένστικτο τής όστlκης γερ­μανlκης τόΕης. Γι' αύτό καΙ ή όντίδραση ένόντια στή θεω­ρΙα του πρωτόγονου κομμουνισμου έγινε όκόμα πιό λυσ­σαλtα. Ίστορlκοl τού πολιτισμού, όπως οΙ ΛΙππερτ καΙ Σούρστ, θεωρητικοί της πολlτικης οΙκονομlας, όπως ό Μπύ­χερ, κοινωνιολόγοι όπως οί Στόρκε, Γουεστερμακ καΙ Γ κρόσσε, εΙναl τώρα σύμφωνοι μεταΕύ τους vΌ πολεμή­σουν μέ λύσσα τή θεωρία του πρωτόγονου κομμοuvισμοίί καΙ Ιδιαίτερα τΙς 6πόψεις πού διατύπωσε ό Μόργκαν πόνω στήν έΕελlΕη τής οΙκογένειας, πόνω στήν όρχαία μορφή της σύνθεσής της, με την Ισότητα των δύο φύλων καΙ τή γενική της δημοκρατΙα. Ό Στόρκε, γιό παρόδειγμα στό βlβλlο πού δημοσίευσε τό 1888, όναφερόμενος στήν πρω­τόγονη οΙκογένεια, θεωρεί τΙς όπόψεις τού Μόργκαν γιό τό συστήματα συγγένειας -όγριες χίμαιρες- γιό -νό μην

42

Page 44: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

πούμε παραλήρημα- (Ι) .

Άκόμα καΙ πιό σοβαροί μελετητές, όπως ό Λίπερτ, πού θεωρείται ό καλύτερος Ιστορικός τού πολιτισμού, κήρυξαν τόν πόλεμο ένόντια στόν Μόργκαν. ΒασιΖόμενος ό Λίπερτ πόνω στΙς έπιφανειακές καΙ Εεπερασμένες ΆVαφOρές των ίεραποστόλων τού χνι ι Ι αΙώνα, χωρίς καμμιό έθνολογική κατόρτιση, όΓVoώντας έντελως τΙς βαθειές μελέτες 'roϋ Μόργκαν, περιγρόφει τίς οΙκονομικές σχέσεις των Ίνδιό­νων της Β. Άμερικfις, τΙς οίκονομικές σχέσεις αύτων των ίδιων λαων, των όποΙων τή Ζωή καΙ τήν κοινωνική όργό­νωση ό Μόργκαν μελέτησε καΙ έΖησε όπό κοντό. Άπό τΙς όναφορές των Ιεραποστόλων γιό τή Ζωή αύτων των λαών ο Λlπερτ 6γόζει τό συμπέρασμα ότι στούς λαούς πού ζούν μέ βόση τό κυνήγι, δέν ύπόρχει γενικό καμμιό κοινή ό� γόνωση της παραγωγής, καμμιό φροντlδα γιό τό κοινω­νικό σύνολο καΙ τό μέλλον, όλλό όντiθεται έκεϊ λεlπει κόθε ίχνος σκέψης καΙ όρχων.

Ό Λlπερτ έπαναλαμβόνει, χωρίς καμμιό κριτική, τη 6λακώδικη παραμόρφωση των γεγονότων όπό τους lερα­ποστόλους. Έπανaλαμθόνει τΙς διαστρεβλώσεις πού εγι­ναν όπό τούς κοντόφθαλμους Ιεραποστόλους στόν δπό� χοντα πρωτόγονο κομμουνισμό. Αύτή ή διαστρέβλωση γΙ-

(1 ) ΟΙ κριτικές καΙ οΙ θεωρ(ες των Στάρκε κα1. Γουέστ:μαρκ mxρατέθηκαι.ι άrtό τόν Ν60υ aτό Ιργο του «Σ υστήματα συγγέ­νειας στ:ΟΟς NέγΡOUς των 'Περιοχων της Mιστ:ραλΙ�, καΙ �mt· στ:ησαν μιό: 6αθειά καΙ άνελέητη κριτική, στήν δτroΙα άπ" δ,τι Εέ­ρομε αύτοΙ οΙ δόο κύριοι δέν Ιδωσαν καμμιά άπάνtηση μέχρι σήμερα. Αντ.ό δ!ν έμ1fOδΙζει δμως τιιό σύγχρονους κοινωνιολό­γους, lSτιως δ Γκρόσσε, νά ΣUΝΕχ(ζOUV νά δμνoϋv άκόμα τη λάμψη αότων των ΑUΘΕντιων, τιΟΟ έκμηδένισαν τό Ιργο τού Μόργκαν. ΣτΙς κριτικές τιΟΟ γ(VOVfαι στ:όν Μόργκαι.ι συμ6α[νει δ,τι '1Uμ-6αΙνει καΙ στ:Ις κριτικές τιού γ(voνται στ:όν Μάρξ: "Αρκεί �ν dστιιcή lmστήμη νά διαwτι:ώνει άπόψεις ένάvtια aτά έτιαναστατι­κό: άΥκΜια γιό: νά mιτΙKαταστήσouv οΙ ε6σε6είς της τι6θοι τό: συμπεράσματα της έτιιστήμης.

43

Page 45: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

νεται π.χ. όταν περιγρόφεl τήν Ιστορία της lεραποστο.λης των εύαγγελιστων όδελφων στΙς χωρες των ' 1νδlόνων l ης Β. Άμερικης, όπως αύτή έΕlστορείταl όπό τόν Λόσκικ σ' έ­να του βlβλlο πού χρονολογείται όπό τό 1 789 : .Πολλοl όπό αύτούς (έννοεί τούς , 1 νδlόνους της Β. Άμερικης) είναι τόσο τεμπέληδες, πού ΟΙ ίδιοι δέν φυτεΟουν τίποτα, καΙ αύτό τό κόνουν βασιζόμενοι στό όη ΟΙ ύπόλοιποl δεν μπα­ρουν νά άρνηθοΟν τή διανομή των προμηθειων μαζΙ τους. Κι' έτσι, όφοΟ αΟτοΙ noίι εΙναl περισσότερο προκομμένοι δέν όπολαμβόνουν περισσότερα όγαθό όπ' ό,τι ΟΙ τεμlιέ­ληδες, όρχΙζουν σιγά-σιγά νά όσχολουνταl όλο καΙ λιγό­τερο μέ τήν καλλιέργεια. Η Ετσι, όταν κόποτε τύχει νά f­χουν πολύ βαρύ χειμώνα καΙ τό πυκνό χιόνι τούς έμποδl­ζει νό πάνε στό κυνήγι, Εεσπά μιά γενική πεΙνα πού συ­χνό έχει αόν όποτέλεσμα τό θόνατο πολλίί.ιν όπ' αίιτο;jς. Ή όπόγνωση τούς όναγκόζεl νά τρέφονται όπό ρίζες tl:DI γλουδες δέντρων, Ιδίως όπό νεαρές βελανlδIές_. Καί ό Λίπερτ προσθέτει στό λόγια αύτοΟ πού έγγυάταl δλες αύ­τές τίς όλήθειες: _Ν Ετσl, με μιό φυσική όλληλουχία. τό ΕαναγΟρlσμα στήν παλιό όδιαφορία είχε σόν όποτέλεσμα τό Εαναγύρισμα στόν παλιό τρόπο ζωης_.

Σε μιό τέτοια lνδιόνlκη κοινωνία, στούς κόλπους ιης όποΙας κανείς δέν -μπορεί νά όμνηθεί- στούς άλλους τη μοιρασιά των προμηθειων του, ό -όδελφός κήρυκας του εύαγγελίουl> κατασκευόζεl έκ των ένόντων αΟθαίρετους χω­ρισμοίις των όνθΡώπων σέ -τεμπέληδες. καΙ -δουλευταρά­δες., σύμφωνα μέ τό εύρωπαίκό πρότυπο. Αύτός όκριβως ό αύθαίρετος χωρισμός των όνθΡώπων αε -τεμπέληδες. καΙ .. δουλευταρόδες_ είναι γιό τόν ΛΙπερτ τό πιό δυνατό έπlχεlρημό του ένόντια στόν πρωτόγονο κομμουνισμό. -Σ' αύτή τή βαθμίδα, ή γενιά των μεγόλων ένδlαφέρεταl πολύ λίγο νό έΕοπλίσεl τή νέα γενιά γιό νό όντιμετωπΙσει τή ζωή. Ό ' Ινδιόνος όπέχεl ήδη πολίι όπό τόν πρωτόγονο αν­θρωπο. 'Από τή στιγμή πού ό δνθρωπος έχει ένα έργαλείο, έχει καΙ τό αίσθημα της lδlοχτησlας, τό όποίο δμως περια-

Page 46: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ρίζεται α' αύτό τό έργαλείο: Σ' αύτή τήν πρωταρχική κτή­

ση δέν ύπόρχει κσνένα στοιχείο πρωτόγονου κομμοιινι­

σμού, ή έξέλιξη όρχίζει όvτlστρoφα».

Ό κσθηγητής Μπύχερ KαταΠOλtμησε τή θεωρία της

πρωτόγονης κομμουνιστικης οίκονομίας, όφ' ένός μεν μέ

τή θεωρlα του της _ότομικης όνσζήτησης της τροφης»,

όφ' έτέρου δέ μέ τή θεωρίσ του των -όπεριορlστων χρο­

νικων διαστημότων», όπου ύποστηρίζει δτι .ό δνθρωπος

έκείνες τΙς έποχές ζούσε χωρίς νό έργόζεται».

Κσί παρ' δλ' αύτό. γιό τόν Ιστορικό του πολιτισμΟύ

ΣούΡστ, ό καθηγητής Μπύχερ -έχοντας μιό όξυδέρκεια

μεγαλοφυίσς», είναι ένας προφήτης στόν όποίο πρέπει νό πιστεύει κσνείς τυφλό, όταν πρόκειται γιό ζητήματα πού σχετίζονται με τήν οlκονομίσ των πρωτόγονων έποχων(l) ι

Ό πιό κλασσικός καί ό πιό δρσστήριος εκπρόσωπος των εχθρων της έπικΙνδυνης θεωρίας τού πρωτόγονου κομ­μουνισμου καΙ του Μόργκσν ηταν ό 'Ερνέστος Γκρόσσε. Ό κύριος σύτός όποκσλεί τόν Μόργκαν .. όρχιερεα της γερμανικης σοσισλδημοκρατίας». 'Εκ πρώτης όψεως φσΙ­νετσι σόν νό είναι κι' ό ίδιος όπαδός της ύλιστικης όvτl­ληψης της lστορlας. Πραγματικό, μέ 6όση τίς σχέσεις πα·

( 1 ) Ό καθηγητης NEνtooαρνt ΜέΥεΡ γράφει έπΙσης ;πην εΙσαyωyfι πΟΟ KcXvει '[ο 1 907 στο ΙΙιΙΙλΙο '[00 cΊστορία της Άρ­χαιότη'[ας. σ. 67: c'H όπόθεση 'Πού KcXvει Ο Χάνσεν καΙ τroίι γε· νικά εΤναι 'Παραδεκτή, σύμφωνα μέ την 6ποία '[00 καθεστώτος της άτομικης tδΙOXτησΙας προηγήθηκε Ι!.να καθεστως κοινης Ιδιοχ-τη. σ{ας της γης σέ δλο τον κόσμο, πράγμα '[ο όποίο άναφέρεται άιtό τόν Κα[σαρα καΙ '[ον Τάκι-το σrην περιγραφή 'ΠΟΟ κάνουν σrooς ι1ρχα[ους Γερμανούς, άμφισ6ητηθηκε πάρα πολύ τόν τε· λευταίο καιρό. ''Ο'Πως καΙ v6:χει τό πράγμα, '[ό ρωσικό ΜΙρ, 1"(00 d:πoπ.λεί Ι!.να πρότιrn:o τέ'tOιας κοινης ΙδιοχτησΙας, δέν ΧΡονολο­γείται παρά άιtό '[όν ΧΥΙ Ι Ι αΙώνιn. Ό καθηγητής Μέγερ l"ta­VΑΛΑμδά\!ει {'[Οι '[όν παλιό Ισχυρισμό τroU διαtιrn:ώνε-ται σrην πα· λιά θεωρία του Ρώσου καθηγητη Τσ{τσεριν.

45

Page 47: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ραγωγης, έΕηγεί τΙς διάφορες μορφές του δlκαlου, τίς σχέ­σεις τών δύο φύλων, την κοινωνlκη σκέψη, θεωρώντας τις σάν τόν προσδιοριστικό παράγοντα άπ' τόν όποίο έΕαρ­τώνταl αύτές ΟΙ μορφές.

-Πολύ λίγοι Ιστορικοί του πολlτισμοΟ- γράφει στό βι­βλίο του Άρχές της τέχνης-, πού δημοσιεύτηκε τό 1814, «φαίνεται νά κατάλαβαν όλη τη σημασία της παραγωγης. Είνσl άλλωστε πολύ πιό εύκολο νά την ύποημδμε παρό νό την ύπερτιμδμε. Ή οίκονομία είναι κατά κάποιο τρόπο τό ζωηκό κέντρο κάθε μορφης πολιτισμου. Άσκεί την πιό βαθειά καί την πιό δυνατη έπίδραση σ' όλους τούς άλλους παράγοντες τού πολιτισμοΟ, ένώ ή ίδια προσδιορίζεται άπό φυσικούς γεωγραφικούς καΙ μετεωρολογικούς παρό­γοντες. θά μπορούσαμε, μέ άρκετό βαθμό σιγουριδς, νά πούμε δη η μορφη της παραγωγης είναι τό nρωταρχll(ό φαινόμενο της παραγωγης, σέ σχέση μέ τό όποίο δλες οί άλλες άπόψεις του πολιησμου δέν είναι παρό δευτερεύου· σες καΙ παράγωγες - κι' αύτό βέβαια όχι μέ την έννοια όη οί δλλοl κλάδοι του πολιτισμΟύ είναι όλοι γεννημένοι άπό τό δέντρο της οΙκονομίας, δπως καΙ τά κλαδιά γεν­νιουνταl όπ' τόν κορμό, άλλό γιατί, άν καΙ γεννήθηκαν όνε­Εάρτητα άπ' την οlκονομlα, άναπτύχθηκαν καΙ σχηματίσθη­καν κάτω όπ' τή συνεχή πίεση τού κυρίαρχου οlκονομικου παράγοντα_.

'Εκ πρώτης όψεως φαίνεται δη ό κ. Γκρόσσε δανεί­στηκε κι' ό ίδιος τΙς σπουδαιότερες άπόψεις του άπό τούς -άρχιερείς της γερμανlκης σοσlαλδημοκρατlας_, δν καί ά­ποφεύγεl πολύ φυσικά νά του Εεφύγεl άκόμα καί μιά λέ­Εη, πού θό έδινε τη δυνατότητα νό ύποπτευθουμε την έπι­στημονικη πηγη μέ βάση τήν όποlσ μπορεί καί λέει όλα σύτά. καΙ στήν όποία όφείλει την άνωτερότητό του σέ σχέ­ση μέ τούς _περισσότερους ίστορικούς του πολιτισμου­Σ' ό,τι όφορά την ύλιστlκη άvτlληψη της ίστορίας, έκεί ό Γκρόσσε φαίνεται νό είναι -βασιλικώτερος του βασιλέως-.

Γιατί, ένώ ό 'Έγκελς πού μαΖI μέ τόν ΜάρΕ ηταν ΟΙ

46

Page 48: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

θεμελιωτές τής ύλιστικης άντίληψης της Ιστορίας, δέχον­ταν ώστόσο δη ή έΗλιΕη της οίκογένεlας άπ' τΙς πρωτό­γονες έποχές μέχρι καί σήμερα, μέ τόν έπlσημοποlημένο όπ' τό κρότος γάμο, ητον άνεΕάρτητη όπό τΙς οίκονομικές σχέσεις κα] 6ασlΖότον μόνο στή διαιώνιαη του όνθρώπι· vou είδοuς. 'Αντίθετα, ό Γκρόσσε πόει πολύ πιό μακριά. θεμελιώνει τή θεωρία, σύμφωνα μέ τήν όποία ή μορφή της οικογένειας δέν είναι σέ κόθε έποχή παρό τό δμεσο προίόν τών lσχuοuσών οίκονομlκών σχέσεων . .. Ποuθενό - γρά· φει - ή σημασία τής παραγωγης γιό τόν πολιησμό δέν εκδηλώνεται τόσο καθαρά όσο στήν ιστορία της OIKoye νειας. ΟΙ περίεργες μορφές της όνθρώπινης οίκογένεlας. πού όδήγησαν τούς οlκονομολόγοuς σέ όκόμα πιό περίε� γες ύποθέσεις. γίνονται έκπληκτικό κατανοητές όπό τή στιγμή πού θά τ]ς σuσχετίσοuμε μέ τ]ς μορφές της πα!>α­γωγης •.

Τό βιβλίο TOU. πού δημοσιεύτηκε τό 1896, -ΟΙ μορφές της οΙκογένειας καί οί μορφές της οίκονομίας., όφιερώνε­ται έΕ όλοκλήροu στήν όπόδειΕη της όρθότητας αύτης Tr;c άποψης. Ταuτόχρονα ό Γκρόσσε είναι fvac φαναηκός cX­θρός τής θεωρίας του πρωτόγονοu κομμοuνισμου. Προσ­παθεί κι' αύτός έπίσης ν' όποδείΕει πώς ή ίστορική έΕέλιΕη τής όνθρωπότητας δέν άρχισε καθόλοu όπό τήν κοινη ί­δlοχτησlα. όλλό όπό τήν ότομlκή ίδιοχτησlα. 'Όπως κι' ό Λίπερτ καί ό Μπύχερ. προσπαθεί κι' αύτός νό έκθέσει 'Γήν άποψή TOU, δη όσο περισσότερο 6uθιΖόμαστε στή nρoioro­ρία. τόσο περισσότερο τό -άτομο- μέ τήν -ότομική TOU κτή­ση- δεσπόΖει όποκλειστικά. Βέβαια, δέν μπορουν νό όμφl­σ6ητήσοuν τΙς όνακαλύψεις πού έγιναν σ' δλες τίς χώρες του κόσμοu πάνω στΙς χωριάηκες κομμοuνιστlκές κοινό­τητες. 'Αλλό ό Γκρόσσε - κι' έδώ όκριβώς βασlΖεl τή δική TOU θεωρlα - δέν δέχεται τήν όργόνωση σέ γένη, πού ό­ποτελουσαν τό στηρίγματα της κομμοuνισηκης οΙκονομίας, παρό μόνο σέ μιά όρισμένη φάση έΕέλIΕης: Δέχεται τό γένος στήν κατώτερη βαθμlδα όνόπτuΕης της γεωργίας,

47

Page 49: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

γιό νό όποσυντεθεί στήν όνώτερη βαθμίδα της γεωργίας καί νό παραχωρήσει πόλι τή θέση του στήν cότομική lδιο-

χτησία-.

Μ' αυτό τόν τρόπο ό Γκρόσσε όνατρέπει θριαμβευτικό

την ίστορική προοπτική τού ΜόρΕ καί τού Μόργκαν. Σύμ·

φωνα με τόν ΜόρΕ, ό πρωτόγονος κομμουνισμός ηταν τό

λίκνο της όνθρωπότητος πού εΕελίσσεται πρός τόν πολι­

τισμό καί ή μορφη τών οΙκονομικών σχεσεων που συνόδευ­

σε αύτή τήν εΕέλιΕη κατά τη διόρκεια όπεριορίστων χρό­

νων καί που δεν όποσυντέθηκε παρό μόνο με τόν έρχομό

τού πολιτισμού, δίνοντας τή θέση του στήν ότομικη ίδιο­

χτησία. ΚαΙ ό ίδιος όμως ό πολιτισμός, μέσα όπό μιά διαδι­κασία γρήγορης όποσύνθεσης, θό έπιστρέψει στόν κομμου· νισμό κότω όπό τήν άνώτερη μορφή της σοσιαλιστικης κοι­νωνΙας.

Σύμφωνα με τόν Γκρόσαε, ήταν ή ότομική ίδιοχτησlα πού όκολούθησε τή γέννηση καί τήν πρόοδο τού πολιτι­σμού, γιό νό παραχωρήσει προσωρινά τή θέση της στόν κομμουνισμό σε μιό όρισμένη βαθμίδα έΕέλιΕης, τή βαθμί· δα της κατώτερης γεωργικης οίκονομίας. Σύμφωνα με τούς ΜόρΕ- -Εγκελς καί Μόργκαν, ή όρχη καί ή όφετηρία της ίστορίας τού πολιτισμού είναι ή κοινή ίδιοχτησία, η ΚΟΙ­νωνικη όλληλεγγύη. Σύμφωνα με τόν Γκρόσσε καΙ τους συναδέλφους του πιστους επιστήμονες, όφετηρlα τού πα­λιτισμού είναι τό ότομο καΙ ή ότομική lδιοχτησlα.

Αυτό όλα όμως δεν είναι όρκετό καΙ δεν σταματα ε­κεί. Ό Γκρόσσε δεν είναι μόνο φανατικός έχθρός της θεω­ρίας τού Μόργκαν καΙ τού πρωτόγονου κομμουνισμοϋ. όλ­λά όλόκληρης της έΕέλιΕης στό πεδlο της κοινωνικης ζωης καΙ Εεχειλlζει όπό κύματα εϊρωνείας γιό τό γέρικα μυαλό πού θέλουν νό τοποθετήσουν όλα τό φαινόμενα της κοινωνικης ζωης σε μιό έΕελιχτικη σειρό, θεωρώντας τα σ6ν fva μονόδρομο προτσές, μιό πρόοδο της όνθρωπό­τητας όπό τίς κατώτερες μορφες ζωης πρός δλλες 6νώ­τερες.

48

Page 50: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Αίπη τη θεμελιακη άποψη, πάνω στην όποΙα στηρίζε­ται όλο τό οΙκοδόμημα της σύγχρονης έπιστήμης - κα­θώς καΙ ή όλιστlκη άντlληψη της Ιστορίας καΙ lδiως ή θεω­ρία τοΟ έπlστημονlκοΟ σοσlαλlσμοΟ - ό κ. Γκρόσσε, σόν κλασσικός άστός διανοούμενος, την καταπολεμα μ' όλες του τΙς δυνάμεις. « 'Η άνθρωπότητα-, δηλώνει ό Γκρόσσε, -δέν έΕελίσσεταl καθόλου πρός μιό μόνο μοναδlκη κατείι­θυνση, όλλό όντΙθετα, στην ποlκlλΙα των συνθηκων ζωης των λαων άντιστοιχεί μιό ποικιλΙα δρόμων έΕέλlΕης καΙ στόχων τους ... . Ετσl, στό πρόσωπο τοΟ Γκρόσσε η άστική κοινωνιολογία έφτασε άπό την άποψη της όντίδρασης στίς έπαναστατικές συνέπειες των iδιων της όνακαλύψεων, στό σημείο πού είχε φθόσεl ή χυδαία άστlκη οΙκονομία στήν όντίδρασή της ένόντια στην κλασσική οΙκονομία : Στην άρ­νηση όποιουδήποτε νόμου κοινωνlκης έΕέλIΕης.

� Ας έΕετάσουμε άπό πιό κοντά αύτόν τόν περίεργο -Ιστορικό υλισμό- τοΟ πιό πρόσφατου όπ' τους κατατροπω­τές των ΜάρΕ· � Εγκελς καΙ Μόργκαν. Ό Γκρόσσε κόνεl πολλη κου6έντα γιό -παραγωγή-, μιλα συνέχεια γιό τό -χα­ραχτήρα παραγωγης-, τόν όποίο θεωρεί πρoσδlOΡI�ΙKό παρόγοντα που έπιδρα στό σίινολο τοΟ πολlτισμοΟ. Ti όμως έννοεί δταν μιλα γιό παραγωγη καΙ γιό χαραχτήρα παρα­γωγης; Νό τΙ λέει ό ίδιος: «Ή οίκονομlκη μορφη πού κυ­ριαρχεί, iΊ πού κυριαρχεί περισσότερο σέ μιά κοινωνική ό­μόδα, ό τρόπος μέ τόν όποίο τό μέλη της όμόδας έφοδιά­Ζονταl δλα όσα έχουν όνάγκη γιό νό ζήσουν, νά ποιά εί­ναι τό χαραχτηριστlκό πού μποροΟν άμεσα νά παρατηρη­θοΟν καΙ νά 6ροΟμε παντοΟ τά ίχνη τους μέ μεγάλη σιγου­ριό: ΜποροΟμε νό δlατηροΟμε τΙς πιό σ06αρές άμφι60λίες πόνω στίς θρησκευτικές καΙ κοινωνικές όπόψεις των Αύ­στραλων, όλλό δέν είναι δυνατόν νό έχουμε καμμιό άμφl· 6ολία σχετικό μέ τό χαραχτήρα παραγωγης τους. ΟΙ Αύ· στραλοί ζοΟν άπ' τό κυνήγι καΙ όπό τό μάζεμα των καρ­πων. ΕΙναl ίσως όδύνατο νό διεισδύουμε στήν κουλτούρα καΙ στΙς Ιδέες των άρχαΙων Περου6lανων. όλλ' είναι oiyOU-

49

Page 51: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ρο δτι οί πολίτες της ούτοκροτορίος των - lνκος ήτον γε· ωργοί ,. .

·Οτον έπομένως ό Γκρόσσε μιλα γιό .παραγωγή,. ... αΙ γιό .χαραχτήρα παραγωγης- έννοεί όπλό καΙ μόνο τη σπου­δαιότερη πηγή της διατροφης ένός λαού. Τό κυνήγι, τό ψάρεμα, ή κτηνοτροφία, ή γεωργία, νό ποιές εΙναι ΟΙ .σχέ­σεις πσρσγωγης- τού Γκρόσσε πού όσκοϋν μιό όποφσσι· στική έπlδραση αΙ όλες τΙς άλλες σχέσεις στόν πολιτισμό ένός έθνους. Πρέπει, πρΙν όπ' δλα, νό παρατηρήσουμε δτι, όν ή ύπεροχή τού κυρΙου Γ κρόσσε σέ σχέση μέ τούς -πε­ρισσότεροuς Ιστορικούς τού πολιτισμού- προέρχεται όπό αύτή τή χονδροειδή όνακόλυψη (αύτό πού θεωρεί σόν ό­νακόλuψη) στερείται όπό κόθε λογική βόση. Ή άποψη ότι ή σπουδαιότερη πηγή όπό τήν όποΙα ένας λαός όντλεί τή διατροφή του, έχει μιό ύπεΡ60λική σημασlα γιό τήν όνό· πτuEη τού πολιτισμού του, δέν όποτελεί καμμιό νέα όνακό­λυψη τού Γ κρόσσε, όλλό μιό πολύ παλιό παραδοχή όλων τών ίστορικών τού πολιτισμού. Αύτή Γι διαπlστωση όδήγηαε στήν πρόσφατη ταΕινόμηση των λαών σέ κυνηγούς, κτη­νοτρόφους καΙ γεωργούς, έται όπως Γι ταΕινόμηση αύτή ύπόρχει σέ όλη τήν lστορlα τού πολιτισμού, κι' fτoI όπως κι' ό κύριος Γκρόσσε ό ίδιος τήν έφαρμόζει μετό όπό χί­λιους δυό δισταγμούι:.

Αύτή ή άποψη όμως δέν είναι μόνο πολύ παλιό, όλλό έnίσης - μέ τήν ΙWoια πού τή χρηαιμοποιεί ό Γκρόσσε -εΙναι έντελως λανθασμένη. Μέ τό νό Εέρουμε όποκλειστι· κό καΙ μόνο δτι ένας λαός Ζεί όπό τό κυνήγι, τή κτηνοτΡο­φία iΊ τή γεωργία, αύτό δέν μας βοηθεί καθόλου νό γνω­ρίσουμε τΙς παραγωγικές σχέσεις καΙ τόν πολιτισμό αύτού του λαού.

ΟΙ σημερινοl Όπεντότοι της NOτιoδUΤΙKης Άφρικης, των όποίων ΟΙ Γερμανοί όλλοτρlωσαν τήν πηγή της Οπαρ· Εής τους παlρνοντός τους τό κοπόδια τους καΙ πού γιό όνο τόλλαγμα τούς έδωσαν τουφέκια, έγιναν όναγκαστικό (r;

50

Page 52: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

λόγω της δύναμης των τουφεκιών) κυνηγοί. 'Αλλό ΟΙ σχέ­σεις παραγωγης αύτού τού .. κυνηγετικού λαού- δέν Ιχουν τό παραμικρό κοινό αημείο μ' αύτές (π.χ.) τών ' Ινδιόνων κυνηγων της Καλιφόρνιας, πού Ζούν άκόμα σέ μιά πρωτό­γονη όπομόνωση, κι' αύτοί μέ τή σειρό τους δέν μοιόΖουν καθόλου μέ τΙς κυνηγετικές έταιρΙες τού Καναδά, πού που­λούν κατά μόΖες τό δέρματα τών Ζώων σταύς όμερικόνουc καΙ εύρωπαίους καπιταλιστές. ΟΙ περουβιανοί κτηνοτρόφοι πού, πρΙν τήν Ισπανική εΙσβολή όνατρέφανε τό λόμα τους στά βαυνά της Κορδιλλέρας, σέ καθεστώς κομμουνιστικης οΙκονομίας, κάτω όπά τήν κυριαρχία τών " Ινκας, ΟΙ δραβες νομόδες μέ τό κοπόδια τους στήν > Αφρική καΙ στήν > Αρα­βία, οί σημερινοl χωρικοί στΙς Έλβετικές, Βαυαρικές καΙ ΤυρολέΖικες � Αλπεις, πού φυλόσσουν τό παραδοσιακό l1θη καΙ fθιμό τους στούς κάλπους τού καπlταλlστικοΟ κόσμου, ΟΙ ρωμαίοι σκλόβοl παύ βρΙσκονταν σέ ήμιόγρια κατόσταση καΙ όνότρεφαν τερόστια κοπόδια των όφεντικών τους στήν 'Απουλία, ΟΙ "φόρμερς- της σύγχρονης Άργεντlγfις, ηού θρέφουν όμέτρητα κοπόδια γιό τό σφαγεία καΙ τό κονσερ­βαποιεία τοΟ 'Οχόιο - δλα αίιτό εΙναl παραδεlγματα "κτη. νοτροφlας» ποίι όντιπροσωπεύουν τόσους πολλούς, τελεlfJ.)ς διαφορετικούς μεταΕύ τους τύπους παραγωγης καΙ πολι­τισμού.

Τέλος, ή "γεωργlα- περιλαμβόνει μιό τέτοια ποικιλία οΙκονομικών μορφων καΙ έπιπέδων πολιτισμού, όπό τήν πρωτόγονη Ινδική κοινότητα μέχρι τό μοντέρνα λσnφoύν� τια, όπό τή μικροσκοπική όγροτική μονόδα μέχρι τΙς μεγά­λες περιοχές τών όρχόντων της Βαλτικης, όπό τήν άγ­γλlκή μΙσθωση τών χωραφιών μέχρι τή ρουμόνlκη περιοχή, όπό τή κινέΖικη κηπουρική μέχρι τή βραΖιλlόνικη φuτεlo καί τήν έργασΙα τών δούλων, όπό τά σκόλισμα τών γυναι­κών στό χωρόφια της Άϊτης μέχρι τΙς ήλεκτροκίνητες καΙ άτμοκΙνητες φόρμες της Β. Άμερικης.

Στήν πραγματικότητα, ΟΙ όποκαλύψεις τού Κ. Γκρόσσε γιό τό onουδαίο ρόλο ποίι διαδραματίΖει ή παραγωγή, δέν

51

Page 53: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

μlις όποκαλύπτουν τίποτε lιλλo, έκτός όπό τή θαυμαστή όνlκαν6τητα που δείχνει στό νά κατανοήσει αυτό πού πρα­γματικό είναι ή «παραγωγήa. ΚαΙ εΙναι όκρl6ώς αύτός ό χονδροειδής «ύλισμός. πού δέν λαμβάνει υπ' δψη του ηα­ρό τΙς έξωτερικές φυσlκές συνθηκες της παραγωγης καί του πολιτισμου, του όποίου ό πιό τυπικός έκπρόσωπος εί­ναι ό Μπούκλε, ενόντια στόν όποίο στρέφονταν ΟΙ κριτι, κές των Μάρξ καΙ Η Εγκελς.

Αύτό πού είναι όποφασιστlκό γιά τΙς οίκονομικές καΙ πολιτιστικές σχέσεις των όνθρώπων δέν είναι ή έξωτερική φυσlκή πηγή της διατροφης τους, όλλό ΟΙ σχέσεις στΙς ό­ποίες έρχονται οί άνθρωποι μεταξύ τους κατά τή διόρκεια της έργασίας τους. ΟΙ κοινωνικές σχέσεις της ιιαραγωγης έΕαρτιωνταl όπό τό έρώτημα: Ποιός είναι ό τρόπος ,ης παραγωγης που κυριαρχεί σ' ένα λαό ;

52

Page 54: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Kεφάίlaιo 4

Ο ΓΚΡΟΣΣΕ, ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΚΑΙ

Η .ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΣΥΖΥΓΩΝ.

Δέν μπορούμε νά κατανοήσωμε τίς Οίκογενειακές σχέ­σεις, τίc έννοιες τοΟ δικαίου, τίς θρησκευτικές δοΕασίες, τήν άνόπτuΕη της τέχνης ένός λαού, χωρίς νό έχουμε κα· τανοήσεl 6αθιό αύτή τή θεμελιακή άποψη της παραγω­γής. Άλλά Υιό τούς περισσότερους ευρωπαίους παρατη­ρητές, είναι έΕαιρεTlκό δύσκολο νά διεισδύσουν στίς κοι­νωνικές σχέσεις πού δημιουργουνται ατό προτσές της πο· ραγωγής των λεγομένων όγρίων λαών. 'Αντίθετα μέ τόν κύριο Γκρόσσε. πού νομίζει δτι γνωρίζει τ6 πόντο, όταν Ηρη μόνο, δτι ΟΙ � ΙνΚΩς τοΟ ΠεροΟ ηταν γεωργοl, ένας 00-60ρόc σοφός, ό σέρ Έρρίκος Μάινε, γράφε ι : .. τ ό χορα­χτηρlσTlκό λάθος τοΟ άμεσου παρατηρητοϋ των εένων κοινωνικίί.ιν Γι νομικών πραγματικοτήτων, συνίστατοι ατό δτι τίς συγκρίνει πολύ βιαστικό μέ τίς γνωστές σ' αύτόν πραγμαηκότητες, πού φαlνεταl σ' αύτόν δη είναι της ίδιας φύσης-ο

·Η αχέση όνόμεσα στίς μορφές της οίκογένεlας καΙ τίς .. μορφές της παρσγωγης-, fTOI παρμένες, παΡοuαlόζε-

53

Page 55: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ται ώς έεης σίιμφωνα μέ τόν κύριο Γκρόσσε: «Στήν πιό χαμηλή βαθμίδα, ό άνθρωπος θρέφεται όπό τό κυνήγι -μέ τήν πιό πλαTlό έννοια του όρου - καΙ όπό τή συγκομιδή φυτών.

Αίιτή ή πρωτόγονη μορφή παραγωγης συνοδεύεται όπό τήν πιό πρωταρχική μορφή καταμερlσμoiJ της έΡγα­σίας, ανόμεσα στό δύο φίιλα. 'Ενώ ό άντρας όναλαμβόνει τή διατροφή όπό ζώα πού πιόνει στό κυνήγι. ή συγκομιδή ριζών καί φρούτων είναι ένα καθηκον πού όνήκει στή γυ­ναίκα. Μέσα σ' αύτές τίς συνθηκες, τό σπουδαιότερο β6-ρος της οlκονομlκης ζωης πέφτει στόν δνδρα καΙ αύτό έ· χει σό συνέπεια ή πρωταρχική μορφή της οΙκογένειας νό παίρνει παντου ενα χαραχτήρα καθαρό πατριαρχικό. ·0-ποιες καί αν είναι οί όπόψεις πόνω στήν έε αΙματος συψ γένεlα, ό πρωτόγονος άνθρωπος ηταν έκ τών πραγμότων αφέντης καί ίδιοχτήτης στΙς γυναίκες του καΙ στό παιδιό του, όκόμα κι' αν δέν θεωρείται σόν γονέας έε αίμα� όπό τούς όπογόνους του. lεκινώντας όπό αύτή τήν πιό χαμηλή βαθμίδα, ή παραγωγή μπορεί να προοδεύσει πρός δίιο κατευθύνσεις, όνόλογα μέ τό αν ή γυναlκεlα οίκονο­μία ιϊ ή όντρική οίκονομlα έχει τό προβόδισμα. Βναl πρΙν άπ' όλα οί φυσικές συνθήκες μέσα στίς όποίες Ζουσε ή πρωτόγονη φυλή πού μετασχηματlΖει τόν ένα ., τόν άλλο όπό τούς δίιο αύτούς κλόδους σέ σπουδαιότερη πηγή δια­τροφής.

'Όταν ή βλάστηση καΙ τό κλίμα του τόπου έπlτρέπουν τό σχηματισμό άποθεμάτων καί όργότερα γίνεται δυνατή ή καλλιέργεια χρησlμων φυτών, τότε όναπτύσσεταl περισ­σότερο ή γυναικεlα οlκονομlα καί τό μάζεμα τών καρπών δίνει σιγό-σιγό τή θέση του στήν καλλιέργεια τών φυτών. nραγματικό, στούς πρωτόγονους όγροτικούς λαούς είναι πάντα ή γυναlκα πού όσχολείται μ' αύτές τΙς δουλειές. Τό είδικό βόρος της κοινωνικης ζωής μετατοπlζεται έτσι ατή γυναίκα, πράγμα πού έχει σό συνέπεια νό συναντάμε σ' � λες τίς πρωτόγονες κοινωνίες, πού έχουν γιό βασικό τους

54

Page 56: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

στήριγμσ τή γεωργία, μιό μητριαρχική μαρφή αίκογένεlας ή τοuλόχιστον ίχνη μιας τέτοlας μορφης. Ή YUVOIKD γίνε­ται στήριγμα της οlκογένεlας καΙ δlαχεlρlστρlα της γης κι' όποτελεϊ trol τό έπίκεντρο της οlκογένεlας. Αυτή ή έΕέλι­Εη δέν έχει - είναι άλήθεια - πόρα πολύ σπόνια όδηγή­σεl σέ μιό μητριαρχία μέ τήν κuριολεκτική έννοια του ό­ρou, σέ μιά όληθινή KUplaPXio της γυναΙκας. κι' αύτό μόνο όταν ή κοινωνική όμόδα προστατευόταν όπό τΙς έπlθέσεlς των γύρω έχθρων. Σ' δλες τίς δλλες περιπτώσεις ό άν­δρας. σάν προστάτης. όνακτόχτησε τήν πρωτιό του πού την εΙχε χόσεl σόν στήριγμα της οlκογένεlας.

Μ' αυτό τόν τρόπο σχηματίσθηκαν οί διόφορες μορφές των οlκογενειων, πού κυριαρχοίίν στούς πρωτόγονους ό-­γροτικους λοους καί πού όντιπροσωπεύουν ένα συμ616� σμό όνόμεσα στήν τόση γιό πατριαρχία ή γιό μητριαρχία .

• - Ενα όλλο τμημα της όνθρωπότητας γνώρισε παρ"ό­λα αύτό μιά τελείως διαφορετική έΕέλIΕη. ΟΙ κuνηγετικοί λαοί πού ζουσαν σέ τόπους άγονους. καί όπου ή συντήρη­ση κατοικιδίων ζώων ί'jταν καΙ δυνατή κσl όποδοτική, δέν έκαναν nροόδους στήν καλλlέργεlα των φυτων, όλλά στήν κτηνοτροφlα. - Ετσl ή κτηνοτροφία. πού όναπτύχθηκε σιγό­σιγά όπ' τό κυνήγι. tival κατ' άρχήν ενα προνόμιο τοίί όν­θΡώπου δnως τό κuνήγl. Μ' αύτό τόν τρόπο ή οίκονομlκή κυριαρχία του άνδρα, πού ήδη ί'jταν μεγόλη. δυναμώνει ό-­κόμα περισσότερο καί βρίσκει τή λογική της έκφραση στό γεγονός δτι ή πατριαρχική μορφή της οίκαγένεlας κυριαρ­χεί σ' όλοuς τούς λαούς, των όποΙων ή σποuδαιότερη πη­γή διατροφης είναι ή κτηνοτροφlα. Έκτός τούτου. ή κι.ι­ρlαρχη θέση του άντρα στΙς κτηνατροφlκές κοινωνίες εί­ναι όκόμα πιό δuνατή όπ' τό γεγονός δτι, όναγκασμένοl οί κτηνοτροφικοί λαοί νά πολεμουν, ύποχρεώνονταl νό φτιό· Εουν πολεμικές όργανώσεις μέ συγκεντρωτικές έEouσίες.

Άπό έδώ προέρχεταl ή όκρότατη μορφή της πατριαρ­χίας, στό καθεστώς της όποΙας ή γυναlκα δέν fχεl κανένα

55

Page 57: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

δικαίωμα καΙ ζεϊ σόν σκλό6α ένός συζύγου καΙ όφέντη nού περιβόλλεται όπό δεσποτική έΕουσία ( 1 ) . Οί εΙρηνlκοl όγρα­τικοl λαοl, όπου ή γυναίκα σόν στήριγμα της οΙκογένειας κυριαρχεί Γι τουλόχιστον όπολαμβόνει σ' ένα κόποιο βαθμό μιό πιό έλεύθερη θέση, πέφτουν συχνό στό ζυγό των πο­λεμlκών κτηνοτροφικών λαών καΙ όφομοιώνουν τό έθ:μά τους: τήν αύταρχική κυριαρχία τού άντρα στήν οΙκογένεια.

Κι' έτσι σήμερα, όλοι οί πολιτισμένοι λαοl ζούν κότω όπό ενα καθεστώς πατριαρχικης μορφης της οΙκογένειας λιγότερο ή περισσότερο έντονο-.

Τό περίεργα Ιστορικό πεπρωμένα της όνθρωπότητας, όπως περιγρόφονταl έδώ όπό τόν Γ κρόσσε, σέ συνόρτηση μέ τΙς μορφές παραγωγης, όδηγούν στό έΕης σχημα: Έ­ποχή τού κυνηγιού-οΙκογένεια δύο συζύγων μέ έντονη κυ­ριαρχία τού άντρα, έποχή της κατώτερης γεωργlκης βαθμί­δας- συζυγική οΙκογένεια μέ κατό τόπους κυριαρχία της γυναίκας.

Άργότερα ΟΙ γεωργοί ύποτόσσονται στούς κυνηγούς, κι' έδώ έπίσης έχουμε οΙκογένεια δύο συζύγων μέ κυριαρ­χία τού όρσενlκού καΙ γιό νό καταλήΕουμε κόπου. φτόνου­με στήν έποχή της όνώτερης γεωργίας όπου όντιστοιχεί οΙκογένεια δύο συζύγων μέ όντρική κυριαρχία.

Βλέπουμε ότι ό κ. Γ κρόσσε όρνlέται τελείως τή σύγ­χρονη θεωρία της έΕέλIΕης. Γι' αύτόν δέν υπόρχει καμμιό έΕέλlΕη στή σύνθεση τού οΙκογενειακού πυρήνα. Ή lστο­ρία άρχίζει καΙ τελειώνει με τήν οίκογένεlα τών δύο συζύ­ζων καΙ τήν κυριαρχία τού άντρα. Λέγοντας αύτό ό Γκρόσ­σε. δέν νοιόζεταl καθόλου νό μας πεί πώς, όφού μας καυ­χήθηκε δτι θέλει νό έΕηγήσει τή γένεση τών μορφών της οίκογένεlας Εεκινώντας όπό τΙς μορφές παραγωγης, προ-

( 1 ) Γιφδοοε: <ΟΙ άτταρχές της τΈΧVΗ9 σελ. 34.

56

Page 58: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

υποθέτει τή σύνθεση τής οίκογένεlας αάν κότι δοσμένο καί όναλλοlωτο, δηλαδή τήν οΙκογένεια των δύο συζύγων. μέ άλλα λόγια. τή σύγχρονη οΙκογένεια. καΙ τήν εΙσόγει χωρίς τήν παραμlκρη όλλαγή σ' όλες τΙς μορφές τής παραγω­γης. Αύτό πού έΕελΙσσεταl στήν πραγματικότητα. στό πέ­ρασμα του χρόνου δέν είναι ό -οίκογενειακός πυρήνας •• άλλά άπλούστατα ΟΙ σχέσεις των δύο φύλων.

Κυριαρχία του άντρα Γι της γυναίκας - νό, σύμφωνα με τόν Γκρόσσε. ποιό είναι τό περιεχόμενο του οίκογενεια­κου πυρήνα, περιεχόμενο πού τό όναγόγεl σ' ένα έπιφα­νειακό χαραχτηριστικό μέ τόν ίδιο χονδροειδή τρόπο μέ Ίόν όποίο όνήγαγε τή .. μορφή της παραγωγης. στό ζήτη­μα του αν πηγή διατροφής είναι τό κυνήγl, ή γεωργία '1 ή κτηνοτροφία. Ό ίδιος ό Γκρόσσε μένει πιστός σ' αύτές του τίς όπλοποιήσεις.

Τό ότι ή "κυριαρχία του άντρα. ii ή "κυριαρχία της γυναίκας. μπορεί νό περιλαμβόνει ντοιιΖίνες όπό διαφορε­τικές οίκογενειακές μορφές. ότι μέσα ατό πλαίσια της βα­θμίδας πολιτισμου των .. κυνηγων. μπορουν νά ύπόρχουν ντουΖίνες όπό διαφορετικό συστήματα συγγένειας - νό τί είναι αύτό πού ό κύριος Γκρόσσε δέν καταλαβαίνει καθό­λου, όπως καΙ δεν του περνα καθόλου άπ' τό μυαλό ότι μπορουν νά ύπόρχουν διόφορες κοινωνικές σχέσεις στό εσωτερικό του ίδιου κλάδου παραγωγης.

·Η όμοιβαία σχέση όνόμεσα στίς μορφές τής οίκογέ­νειας καί τΙς μορφές της παραγωγης όνόγεται fTor στόν παρακότω πολύ πνευματικό .. ύλισμό. : Τά δύο φύλα θεω­ρουνται όπό τήν όρχή κιόλας σόν όνταγωνιστές. -Οποιος είναι τό στήριγμα της οίκογένειας, .e:J1ός είναι κι' ό όφέν­της της, σκέπτεται ό φιλισταίος Γκρόοσε, όπως γρόφει άλ­λωστε καΙ τό όστικό δίκαιο. Ή κακοδαιμονία του γυναl­κείου φύλου όφείλεται στό δη δέν ύπηρΕε παρά μιά μόνο φορό στήριγμα της οΙκογένειας, κι' αύτη fKTOKTD. τήν έ­ποχή της κατώτερης βαθμίδας της γεωργlας. Άκόμα καΙ

57

Page 59: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τότε δμως, τό μεγαλύτερο διόστημα βριακόταν κότω όπό τό ζυγό τοϋ άντρα, γιατl τό όντρικό φύλο έπαιζε τό ρόλο τοϋ πολεμιστοϋ. Ή lατορία της γυναίκας, σύμφωνα μέ τόν Γκρόσσε, δέν είναι στό βόθος παρό ή ioτopia της σκλα­βιάς της γυναίκας κότω όπ' δλες τΙς -μορφές παραγωγης-. Ή μόνη σχέση όνόμεαα στΙς μορφές της οίκογένεlας κα; τΙς μορφές της οΙκονομίας δέν εΙναl, αέ τελευταία όνό­λυαη, παρό ή μικρή διαφορό όνόμεσα σέ μορφές άλλοτε πιό ηπιες καί άλλοτε πιό ακληρές τής γυναικείος σκλαβιάς

Καί γιό νό τελειώνουμε, τό πρώτα λυτρωτικό μήνυμα σ' δλη τήν ίστορία τοϋ όVΘρώπlνoυ πολιτισμοϋ στήν �α-ταπlεσμένη γυναlκα . . . . . . έγινε όπ' τήν . . . . . . χριστιανική έκκλησlα, πο':" όν δχl πόνω στή γη, τουλ6χιστον δμως στόν ούρανό δέν δέχεται καμμιό διαφορά όνόμεσα στό δύο φύ­λα . .. Μ' αύτή τή θεωρία, ή Χρισπανοσύνη έφερε στή γιr ναίκα μιό όΕ,οπρέπεlα, μπροστό στήν όποία ή όντρική αύ­ταρχικότητα επρεπε νό -ύποκύψεl- , καταλήγει ό κ. Γκρόσ­σε, πού όφοϋ περιπλανήθηκε όρκετό στά κύματα της οίκο­νομlκης iστopiac, ρίχνει τώρα τήν άγκυρα στό λιμόνl της χριστιανlκης έκκλησΙσς. Πόσο πολύ οί μορφές της οΙκογέ­νειας πού όδήγησαν τούς κοινωνιολόγους σέ .. περΙεργες ύποθέσεlς- γίνονται -έκπληκτικό κατανοητές» όπό τή στι· γμή πού θό τίς συσχετίσουμε μέ τίς μορφές της παραγω­γης» Ι

Τό πιό χτυπητό πρόγμα, παρ' δλα αύτό, μέσα σ' αύτή του τήν Ιστορία των -μορφών της οίκογένεlας», εΙναl ό τρόπος μέ τόν όποίο πραγματεύεται ό Γ κρόσσε τήν ένωση συγγενων Γι τό γένος, δπως τό λέει. Είδαμε τόν τερόστιο ρόλο πού έπαlΕαν οί ένώσεις συγγένειας στήν κοινωνική ζωή των πρώτων βαθμlδων τοϋ πολιτισμοϋ. Ν Επειτα Ιδίως όπά τΙς έρευνες ταϋ Μόργκαν πού άφησαν έποχή, ΕέΡουμε δτι πρΙν όπό τή δημlουργlα τοϋ κρότους πού έχει γιό βόση όρlσμένα γεωγραφικό δρια, τό γένος ίΙιταν ή μόνη μορφή της όVΘρώπlνης κοινωνίας καΙ γιό πολύ καιρό όκόμα πα­ρέμεινε σόν οΙκονομική μονόδα καί θρησκευτική όντότητα.

58

Page 60: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Πώς είναι δυνατόν ή περίεργη ίστορία του Γκρόοοε

γιό τίς .. μορφές της οΙκογένειας. νά συμβιβαστεί μ' αύτά

τό γεγονότα ; Ό Γκρόσσε δέν μπορεί ν' όρνηθεί στά φα­

νερό τήν ΟπαρΕη του γένους ο' όλους τούς πρωτόγονους

λαούς. ' Αλλό έπειδή ή ΟπαρΕη του γένους έρχεται οέ όντί­

θεοη μέ τή θεωρία του γιό τήν οΙκογένεια τών δύο συζύ­

γων καί τήν κυριαρχία της ότομικης ίδιοχτηοίας, προσπα­

θεί νά μειώσει τή σημαοία του γένους στό έλόχιστο, μέ

έΕαίρεοη τήν περίοδο της κατώτερης 6αθμΙδας της γεωρ­

γίας .

• Τ ό καθεστώς του γένους γεννιέται στήν κατώτερη 6αθμίδα της γεωργικής οΙκονομίας καί έΕαφανίζεται έπί­σης μέ τό τέλος αύτης της περιόδου. Σ' όλους τούς γεωρ­γούς της όνώτερης 6αθμΙδας της γεωργικης οίκονομίας, τό γένος ii είχε ηδη έΕαφανιστεί, ι; έμπαινε τότε στήν πα­ρακμή- ( ) .

" Ετσι ό Γκρόσσε τό .. καθεστώς του γένους. μέ τήν κομμουνιοτική του οίκονομία, τό τοποθετεί άκρι6ώς στή μέοη της ίστορίας της οΙκονομίας καΙ της lστορΙας της οΙ­κογένειας, γιό νά τό κάνει οέ λίγο νό έΕαφανΙΟ1εί. Μό πώς μπορουμε νό έΕηγήσουμε τή γένεοη, τήν ύπαρΕη καί τΙς λειτουργίες πού έπιτελουοε τό γένος κατό τή διάρκεια χι­λιετηρίδων έΕέλιΕης του πολιτισμου, πρΙν νό φθάσει ή όνθρωπότητα στή βαθμίδα της κατώτερης γεωργικης οί­κονομίας, όφου, ούμφωνα μέ τόν Γκρόοοε, όλα αύτό δέν έπαιΕαν ούτε οίκονομικό ρόλο, ούτε είχαν καμμιό κοινωνι­κή οημαοία. ΚαΙ πώς όκόμα μπορεί νό συμ6ιβαστεί μ' όλα αύτό ό ίοχυριομός του Γ κρόσσε ότι ο' όλα αύτό τό χρόνια ύπηρχε ή οlκογένειο τών δύο συζύγων; 11 ηταν τότε σέ γενικές γραμμές αύτό τά γένη πού προβάλλουν όπό τό σκοτάδιο, πίσω όπό τΙς χωριστές οίκογένειες μέ τήν ίδιω­τική τους οίκονομίο, στούς κυνηγετικούς καΙ Kτηνoτpaφι-

( 1 ) Γκρ6σσε: «Μορφές της OΙKoyέ\lEιας.t σελ. 238, 207, 21 5.

59

Page 61: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

κούς λαούς; Αύτό ό κύριος Γκρόααε τό κρατάει μυστικό. Πολύ περισσότερο δέν ένδιαφέρετσι γιό την τρανταχτη άντίφαση πού ύπάρχεl όνόμεσα στην ίστοριούλα του καί σέ μερικό γεγονότα παγκοσμίως όναγνωρισμένα.

Τό γένη, σύμφωνα μέ τόν Γκρόσσε, δεν έπαlΕαν σπου­δαίο ρόλο παρά μόνο στήν κατώτερη βαθμίδα της γεωργl­κης Οίκονομίας. Ιέρουμε δμως, δτι τό γένη, στό μεγαλύ­τερο διόστημα της ύπαρξής τους, ήταν συνδεδεμένα μέ πρόΕεlς έκδίκησης, μέ θρησκευτικές τελετουργΙες καί έπί­σης πολύ συχνό μέ τό συμβολισμό ένός τοτεμικού ζώου. VΟλα αύτό όμως είναι πολύ πιό παλιό όπ' ό,τι η γεωργία. Θά πρέπει λοιπόν τό γένη, σύμφωνα μέ την ίδια τη θεωρία τοϋ κυρίου Γκρόσσε γιό τις σχέσεις παραγωγης, νό όν­τλοίίν τη δύναμή τους όπό τίς παραγωγικές σχέσεις πολύ πιό μακρινών περιόδων.

την ύπαρξη τών γενών στην όνώτερη βαθμΙδα ·rης γεωργlκης οίκονομίας τών Γερμανών, Κελτών, Ίνδών, ό Γ κρόσσε την έΕηγεί σόν κάτι πού κληρονομήθηκε άπό τη βαθμίδα της κατώτερης γεωργlκης οικονομίας, στην όποία τά γένη είχαν ριζώσει στη γυναικεία γεωργlκη οΙκονομία. Iέρouμε όμως, ότι ή όνώτερη βαθμίδα της γεωργlκης οίκο­νομίας τών σημερlνίίJν πολιτισμένων λαών δέν προηλθε ό­πό τή γυναικεία καλλιέργεια μέ βοτάνισμα, άλλό όπό ;ην κτηνοτροφία, μέ τήν όποία iΊδη άσχολούνταν οί αντρες καί στήν όποία κτηνοτροφία τό γένος, σύμφωνα μέ τόν Γκρόσσε δέν έπαιζε κανένα ρόλο, σέ σχέση μέ τόν ρόλο πού έπαιζε στην πατριαρχικη οίκογενειακή οίκονομία.

'Ακόμα, σύμφωνα μέ τόν Γ κρόσσε, η όργόνωση σέ γέ­νη τών νομάδων κτηνοτρόφων δέν παρουσιάζει κανένα έν­διαφέρον, τό γένη έκεί δέν έχουν καμμιό δύναμη παρό μόνο γιό λιγο διόστημα, όταν οί νομαδικές φυλές σταμα­τοϋν νό μετακινούνται όπό έδώ καί όπό έκεί, καί σταθερο­ποιούνται σ' ένα σημείο, όπότε καί ή κτηνοτροφία μετα­σχηματΙζεταl σέ γεωργΙα.

60

Page 62: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Σύμφωνα μέ τούς καλύτερους μελετητές τών όγρο­

τικών πολιτισμών, ή πραγματική έΕέλιΕη Εετυλίχθηκε όν­

τΙθετα άπ' δ,τι υποστηρίζει ό Γκρόσσε: ·Οσον καιρό ΟΙ

κτηνοτρόφοι έκαναν μιά νομαδική ζωή, οί δεσμοί συγγέ­

νειας εΙχαν, σύμφωνα μέ δλες τΙς ένδείΕεις, τήν πιό μεγά­

λη δίιναμη. Άντίθετα μέ την καθιστικη ζωή καΙ τό πέρα­

σμα στή γεωργία, ή συνοχη του γένους άρχίζει νά χαλα­

ρώνει καί οί δεσμοί συγγένειας νά χόνουν έδαφος μπρο­στά στίς σχέσεις πού όναπτύσσονταν άνάμεσα στούς γε­ωργούς, έΕαlτίας της γεωγραφικης συγκέντρωσής τους σ' εναν όρlσμένο τόπο όπου η κοινότητα συμφερόντων τώll γεωργών ηταν πιό δυνατη άπ' δ,τι η παρόδοση της έξ αίματος συγγένειας. Μ' αύτό τόν τρόπο η κοινότητα, με βάση τήν οΙκογένεια, μετασχηματ/ζεται σέ κοινότητα μέ βάση τη γειτvίαση. Αύτη είναι ή γνώμη του Μόρερ, ΊΌυ Κ06αλέσκι, του Μόινε, του Λαβαλέζε όλλά καΙ του Κόουφ.. μαν, πού σήμερα άποδείχνει τήν ϋπαρΕη του ίδιου φαινομέ­νου στούς ΚιΡγίσιους καΙ στούς Γιακούτους.

Ύπενθυμlζουμε, τέλος, δτι ό Γκρόσσε όμολογεί κ" ό ίδιος δτι δέν έχει άπό την πλευρό του την παραμικρη δυ­νατότητα νά δώσει μιά έΕήγηση γιό τα πολύ ένδιαφέροντα φαινόμενα πού έχουν τη βόση τους στΙς πρωτόγονες οΙ­κογενειακές σχέσεις, δπως ή μητριαρχ/α, καΙ άρκείται, ση­κώνοντας τούς ώμους, να χαραχτηρίσει τή μητριαρχ/α σάν -ένα όπό τά πιό σπόνια καΙ περlεργα φαινόμενα της κοινω­νιολογίας • . Φθάνεl έτσι μέχρι σ' αύτόν τόν όπlστευτο ι­σχυρισμό, δτι στούς Αύστραλούς οί δεσμοl έΕ αΙματος δέν έπαιΕαν κανένα ρόλο στΙς οίκογενεlακές όμάδες καΙ όκό­μα - πράγμα πολύ πιό άπίστευτο - καταντα να Ισχυριστεί δτι στούς άρχαΙους Περουβιανούς δέν ύπηρχε κανένα ί­χνος πού νά φανερώνει τήν ϋπαρΕη του γένους.

Τόν όγροτικό πολιτισμό τών Γερμανών ό Γκρόσσε τόν κρίνει μέ βάση τό Εεπερασμένο καΙ όμφισβητήσιμο ίστορικό ύλlκό του Λαβαλέζε καΙ τελικά έπαναλαμβόνεl κι' αύτός γιό λογαριασμό του αύτόν τόν παράδοΕο ίσχυρισμό του Λα-

61

Page 63: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

6αλέζε. σύμφωνα μέ τόν όποίο -καΙ σήμερα όκόμα- ή ό­γροτική ρωσική κοινότητα μέ τό 35 έκατομμύρια των με­γαλορώσων της αυνιστα μιό όνασύσταση ένός γένους ταυ όποίου τό μέλη συνδέονται μέ έΕ αίματας δεαμούς, μιό -οίκογενειακή κοινότητα ,., πρόγμα πού σέ xovτρές γραμ­μές είναι τόσο σωστό, όσο σωστό θό ήταν νό lσχυριστουμε δτι τό αύνολο του βερολινέζικου πληθυσμου σχηματlζεl -όκόμα καΙ σήμερα" μιό μεγόλη οΙκογενειακή κοινότητα. ·Ολα αύτό κόνουν ίδlαlτερα τόν Γκρόσσε νό μεταχειρΙζε­ταl τόν Μόργκαν, τόν -όρχlερέα της γερμανlκης σοσιαλ· δημοκρατΙας .. σόν ενα τυφλό ζώο.

Τό παραδείγματα πού έΕετόααμε παραπόνω, πού δεΙ­χνουν τόν τρόπο μέ τόν όποία ό Γκρόααε έΕετόζεl τΙς μορ­φές της οΙκογένειας καΙ του γένους, μας δίνουν μιό Ιδέα γιό τόν τρόπο μέ τόν όποίο έΕετόζεl τίς -μορφές της oίK� νομlας ... ·Ολη ή έπlχειρηματολογlα του, τήν όποΙα χρησι­μοποιεί ένόvτlα στόν πρωτόγονο κομμουνισμό, βασΙζεταl σέ μιό σειρό όπό _ναΙ μέν,. καΙ όπό -όλλό,.. Παραδέχεται όλα όσα είναι όδύνατο νό όμφlσ6ητήσεl, όλλό όπέναvτl σ' αύ­τές τΙς ΌVαμφlσ6ήτητες πραγματικότητες όvτlπαραθέτεl άλλες, έτσι ώστε νό μειώσει τή σημασlα τους, όταν αύτές οί όλήθειες δέν έναρμoνIζovταl μ' αύτό πού λέει, καΙ όvτi­θετα μεγαλοποιεί αύτό πού τόν συμφέρουν, έτσι ώστε νό πετύχει κόθε φορό τό έπιδιωκόμενο όποτέλεσμα.

·0 Γκρόααε λέει ό ίδιος γιό τούς κυνηγούς τής κατώ­τερης βαθμlδας: -Ή ότομlκή ίδlοχτησlα, ή όποΙα σ' όλες τΙς κατώτερες κοlνωνlες αυνΙσταταl πρΙν όπ' όλα η όπ� κλειστlκό καΙ μόνο σέ κινητό πρόγματα, δέν έχει έδώ σχε­δόν καμμιό σημασlα. Τό πιό πολύτιμο όμως κομμότι της ίδlοχτησlας, τό κυνηγόσκυλο, όVΉKεl σ' όλα τό μέλη της φυλης όπό κοινου. Κατό συνέπεια, καΙ ή λεlα θό έπρ€πε έπΙσης νό μοιρόΖεταl κόπου-κόπου όνόμεσα στό μέλη της όρδης. Αύτό γlνεταl γιό παρόδειγμα, όπως λέγεται στούς MΠOΤOKoύvτoς ('Ερενρόιχ, Έθνολογlκή 'Επιθεώρηση ) . Σέ μερικό μέρη τής Αύστραλίας τέτοια έθιμα ύπόρχουν. 'Ολα

62

Page 64: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τό μέλη της ηρωτόγονης όμόδος ζοϋν κοΙ ηοραμένουν τό ίδιο φτωχό (σελ. 56-56) . Άηό τη στιγμη ηού δέν ύηόρ­χουν OημOVΤIKές διαφορές στήν ηεριουοΙο τους, η οηου­δαιότερη αίτfα τοϋ σχημοτιομοϋ διοφόρων καστών έκλεί· ηεl. Γενικό, όλοι οί ένήλικες άνδρες στούς κόλπους 1Ι1ς φυλιϊς έχουν τά ίδισ δlκσιώμστσ .. . Π ορόμοιο, ή -oυμμετ� χη aτό γένος έχει κότω όηό όριομένες συVΘηKες ( Ι ) μιό σηουδαlα έηίδραση στη ζωή τοϋ κυνηγοϋ της κστώτερης βσθμίδσς, ηού δίνει τό δικοίωμα νά χρησιμοηοιεί αύτό η έκείνο τό κυνηγόσκυλο κσί τό δικαίωμα της ηροσταοΙος κοί της έκδίκησης. (σελ. 64). Π ορόμοιο ό Γκρόοοε όνο­γνωρίζει τή δυνατότητα της Οησρξης τοϋ ηρωτόγονου κομ­μουνισμοϋ στούς κοτώτερους κυνηγούς της Καλιφόρνισς.

Πσρ' όλα' σύτό, οί δεσμοί τοϋ γένους είναι έδώ ηιό χαλσροί. Δέν ύηόρχει οΙκονομική κοινότητο. -Ό τρόηος ηορογωγης τών όΡΚTLκών κυνηγών είναι ηαρ' δλ' αύτό τό­σο έξατομικευμένος, ηού ή αυνοχη τοϋ γένους δέν όντέ· χει ηιό στούς άηληστους KεVΤρόφυγOυς κυνηγούς •.

Τό ίδιο μέ τούς Αύατρολούς, -τό κυνήγι KOI ή oυγK� μιδη κορηών ατό κοινό έδοφος δέν έφορμόσθηκαν γενικό ηουθενό στήν ηρόξη όη' δλα τά μέλη της φυλης μαζί. Κό­θε οΙκογένεισ έχει τη χωριστή της έκμετόλλευση της γης .. Σέ γενικές γρομμές -ή έλλειψη τροφης δέν όνέχεταl κσμ­μιά διαρκη ουνένωση οέ όμόδες όρκετό μεγόλες, όναγ­κόζει τό μέλη νό διoσηεlρovταlιo (σελ. 63) .

R Ας έρθουμε τώρα στούς κυνηγούς της όνώτερης βα­θμίδος. β έ β ο ι α, σ' όλους τούς όνώτερους κυνηγούς, κι' έδώ έηΙσης τό έδοφος εΙνοl γενικό κοινή Ιδlοχτησlα της φυλης rϊ τοϋ γένους. (οελ. 69) . βέβοιο, oυνovταμε σ' ούτή τή βσθμίδσ συλλογικό σηίτισ, όηου τά γένη κοτοικοϋ­οον όηό κοινοϋ (οελ. 84). β έ β α ι α, ξέρουμε, -τό φρό­γματα καΙ τΙς σηουδαίες ηαραγωγικές έργασίες ηού εΙδε ό Μακένζυ στούς ηοταμούς της ηεριοχης XαίVΤό καΙ ηού σύμφωνα μέ τούς ύηολογισμούς του ή καταακευή τους ό-

63

Page 65: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ηαιτούοε νό είχαν έργασθεί έκεί τό σύνολο τών μελών της

φυλfjς. κότω όπό τι'ιν έπίβλεψη του όρχηγοϋ χωρίς τήν α­

δεια του όηοίου κανείς δέν μηορουσε να ψσρέψει Έκ ηρώ­

της, λοιπόν, όψεως φαινόντουσαν νό είναι lδιοχτησία του

συνόλου της όγΡΟTlκης κοινότητας, στήν όποΙα όνηκαν έ­πίσης, χωρίς μοίρασμα, τό ψαρικα ύδατα ι<αί οί κυνηγό­Tonol .. (σελ 87 ) _ Άλλά .. τά κοινα ηρόγματα είχαν ηόρεl έδω τέτοια f:κταση κα; τέτοια σημασία πού, παρα την ίσό­τητα στήν lδlοχτησlα της γης. μιό μεγόλη όνισότητα ηε­ριουσίας μηορουσε νό όναητυχθεί .. (σελ 69) κα; .γενlκά ή τροφή, όπ' δ,τι μηορουμε να κρίνουμε, δέν έθεωρείτο πιό σόν κοινή lδιοχτησία, όηως συνέβαινε ι<αl μέ τό ύηό­λοιηα πρόγματα. Δέν μπορουμε νό χαραχτηρίσουμε τό γέ­νη πού κατοικουσαν μαΖί σαν οΙκονομικές κοινότητες, πα­ρό μόνο μέ μια ηοΜ περιορισμένη l:VVOIQ" (σελ 88) .

R Α ς ρίΕουμε τώρα μιό μαTlό στό αμέσως ανώτερο στόδιο του πολlTlσμου, στους κτηνοτρόφους της ανώτε­ρης 6αθμίδας. Γι' αυτους έπίσης ό Γκρόσσε όναφέρεl τό έΕης: Β έ 6 α ι α. .όκόμα καΙ οί νομόδες ΟΙ ηιό όστα­θείς δέν όπομακρύνονταl πέρα όηό όρlσμένα δρια, κινουν­ται όλοι στό έσωτερικό μιας ηεριοχης μέ όρια ηροσδιορl­σμένα μέ ακρίβεια, που θεωρείται lδιοχτησία της φυλης τους καΙ ηου κι' αυτή μέ τή σειρό της μοlρόΖεταl συχνό άνόμεσα σέ διόφορες Εεχωρlστέc οΙκογένειες καΙ σέ γέ­νη ... ΚαΙ πιό κότω: .Τό f:δαφος είναι, σχεδόν σ' δλη τήν

f:κταση ηου ηιόνεl ή κτηνοτροφlα, κοινη lδιοχτησία της φυ­λης rϊ του γένους .. (σελ. 9 1 ) .

• Ή γη, είναι όλήθεια. όποτελεί τό κοινό όγαθό δλων των μελών του γένους καΙ μΟlΡόΖεταl, σόν τέτοια, όηό τό γένος Γι από τόν αρχηγό του ανόμεσα στϊς διόφορες ο;κο­γένεlεc ηου την έκμεταλλεύονταl .. (σελ 128) .

Άλλα .. ή γη δέν είναι ή ηιό ηοΜΤιμη lδιοχτησία για τους νομόδες. Τ ό ανώτατο όγαθό τους είναι τό κonόδl τους καί τα Ζώα είναι ηόντα ( Ι ) ή lδιαιτερη lδιοχτησlα

64

Page 66: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τών Εεχωριστών οΙκογενειών. Τό γένος τών βοακών δεν έ­γινε ποτε ( ! ) μιά οlκονομlκη κοινότητα ή μιά κοινότητα ίδιοχτηαίας-. Μετά έρχονται οΙ γεωργοί της κατώτερης βαθμlδας. 'Εδώ ν α J μ ε ν τό γενoc. όναγνωρlζεταl γιό πρώτη φορά αόν μιά έΕ όλοκλήρου κομμουνιστlκη κοι­νότητα. Ά λ λ ά - κι' έδώ τό ναΙ μέν αυνοδεύεταl μ' έ­να άλλά - κι' έδώ έπίαης -η βιομηχανία ύποακάβεl την κοινωνική lαότητα- ('Ο Γκρόααε μιλα γιά τη βιομηχανία, αύτό πού φυαlκά εννοεί όμως είναι η παραγωγη εμπορευ­μότων, πού δεν Εέρεl όμως νό τη διακρίνει όπ' αύτη) κοί δημιουργεί μιό Klνt)τή ότομlκη περιουσία -πού έχει προτε­ραιότητα αέ αχέση με τή συλλογlκη ίδιοχτησία της γης καΙ τήν καταστρέφει- (αελ. 1 36 - 1 37 ) . Παρά τήν κοινα­χτημοσύνη του έδόφους, -ό χωριαμός αε πλούαιους καΙ φτωχούς ύπόρχεl ήδη κι' έδώ έπίσης .. . ·0 κομμουνιαμός όναγόγεταl έτσι - σύμφωνα μέ τόν Γ κρόσσε - α' ένα μικρό διόλειμμα στην ίστορία της Οίκονομίας, πού άρχίζεl με την άτομlκή Ιδlοχτησlα γιό νό τελειώσει πόλι με την ό­τομlκη Ιδιοχτησία. Πράγμα πού ιjθελε κι' ό ίδιος νά όπα­δεlΕεl.

65

Page 67: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Iίcφάίlαιo 5

Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΓΟΝΩΝ ΦΥΛΩΝ ΠΟΥ ΖΟΥΝ

ΜΕΧΡ Ι ΣΗΜΕΡΑ

Γιά νό κρίνουμε την όρθότητα των όπόψεων του Γκρόσσε. άς έΕετ6σουμε τήν ίδια την πραγματικότητα. "Ας παρατηρήσουμε, έστω κοί μέ μιό γρήγορη ματιά. πώς ζουν σήμερα ΟΙ λαοί πού βρίσκονται στήν πιό χαμηλή βαθμlδα τής κοινωνικηc έΕέλlξης. ΠοιοΙ είναι αύτοί οί λαοί ; Ό Γ κρόσσε τούς όνομόΖει «κυνηγούς της κατώτερης βαθμί· δος. καί λέει γι' αύτούς: .Οϊ κuνηγοl της κατώτερης βαθ­μίδας δέν όποτελοίίν σήμερα παρά fvo όπειροελόχιστο κομμάτι της άνθρωπότητος. Καταδικασμένοι νό ζουν στη φτώχεια όπά τήν ότελη μορφή τής παραγωγης τους, πσυ είναι πολύ λίγο άποδοTlκή. καθώς καΙ όπά τή μικρή όριθμη­Τική τους δύναμη, έκδιώχτηκαν όπά παντοϋ, άπ' τους με­γάλους καΙ δυνατούς λαούς σέ τέτοιο βαθμό. πού σήμερα οί μόνες περιοχές στίς όποϊες κατοικουν εΙναι τό παρθένα όδιόβατα δόση καί οί όφιλόεενες έρημοΙ. � Eνα μεγάλο μέ­ρος όπό αύτές τίς έεαθλlωμένες φυλές όνήκεl aτή ρότσα των Πυγμαίων. Αύτή όκριβως ή ράτσα είναι καί ή λιγότερο δuνατή, γι' αύτό, στόν όγώνα της γιό τήν ίιπαρεή της, ό-

66

Page 68: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ηωθήθηκε όπό τίς ηιό δυνατές φυλές στΙς πιό δγονες πε­ριοχές καί καταδlκόστηκε στή στασιμότητα. ·Οπως καΙ νδχεl τό πΡόγμα, όκόμα καΙ σήμερα βρΙσκουμε σ' δλες τίς ήηεΙρους, έκτός όπ' τήν ΕίιΡώπη, φυλές ΟΙ όποίες όvτlπpo­σωπείιουν τΙς πιό όρχαίες οΙκονομικές μορφές. Στήν 'Α­φρική, υπόρχεl μια ποlκιλΙα όπό κυνηγετικούς λαούς μι­κρου όναστήματος. Δυστυχώς, δέν Ιχουμε μέχρι τώρα πληρoφoρlεc παρό μόνο γιό f:vav όπό αύτούς τούς λαούς, τούς Μπόσιμαν, της έρήμου τού Καλαχόρl (στό γερμανικό τμημα της Νοτιoaνατολlκης , Αφρικης). ΟΙ δλλες φυλές των Πυγμαίων Kρίιβovταl στό σκοτόδι τών παρθένων κεν­τρικών δασών.

-Ας όφήσουμε τήν Άφρική κι' άς πδμε στήν 'Ανατο­λή. Στό νησί της Kείjλόνης (στό σημείο της Ίνδlκης χερ­σονησου όπ' δnOυ ηερνδ ό μεσημβρινός) . θό συναντήσουμε τούς κυνηγούς Bεvτόx. Πιό μακριό, στό όρχlπέλαγος τού Άvτoμόν, τούς MlvκoπI. Στό έσωτερικό της Σουμότρας θα δουμε τούς Κιμπού καΙ στό δγρια βουνό τών Φιλιππί­νων τούς Άtτας, τρείς φυλές πού κι' αύτές ανήκουν στη ρότσσ των Πυγμαlων. ΠρΙν τήν εύρωπαϊκή όποικιοποίηση, r. ΑύστραλΙα ί'jτaν κατοικημένη όπό φυλές trυνηγών της κατώτερης 6οθμΙδaς καΙ παρό τό δτι ΟΙ Ιθαγενείς κυνηγή­θηκαν όπό τΙς περισσότερες παράκτιες περιοχές καί έκδιώ­χτηκαν όπό τοίις όποlκους στό δεύτερο μισό του χιχ αΙώ· να, συνεχίζουν όκόμα καΙ σήμερα νό Ζουν στίς έρημες πε· ρlοχές στό έσωτερικό της ηπεΙρου.

Στήν Άμερική μπορουμε νό συναντήσουμε μιό όλό­κληρη σεlΡό άνθρωπlνων όμόδων, τών όποΙων ό πολιτι­σμός είναι όπό τοίις πιό χαμηλούς πού 6πόρχουν στόν κό· σμο. ΟΙ φυλές αύτές είναι δlασπαρμένες όπό τό ηιό νότιο μέχρι τό πιό βόρειο σημείο της ΆμερlκΓις. Στό έρημα βου­νό του όκρωτηρlου τού χόρν (μεσημβρινό σημείο της Ν Άμερικης) , πού τό δέρνουν οΙ θύελλες καΙ Γι βροχή, ζουν ΟΙ κότοικοι της Γ Γι ς τ ο υ Π υ Ρ ό ς, γιά τούς όποΙους πολλοί παρατηρητές συμφώνησαν δτι πρόκειται γιό τίς πιό

67

Page 69: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

έΕαθλlωμένες KaJ πιό πρωτόγονες υπόρΕεlς της όνθρώ­πινης κοινωνίας, Κατό μηκος, έΕ άλλου, τών βραΖιλιανών δασών Ζουν οί Μποτοκουντος, οί όποίοl έχουν καΙ πολύ κακιό φήμη, καΙ πολλές όρδές κυνηγών, δπωc ΟΙ Μπορό· ρο, TOίIC όποίουc γνωρίσαμε χόρη σTiC ερευνεc του Σ τόl­νεν, Ή Κεντρική Καλιφόρνια (στή δUΤIKή όκτή τiic Β. Ά­μεΡlκηc) κρύβει διόφορεc φυλέc, πού δέν είναι άλλωστε περlσσότεΡο τυχερέc όπ' δ,τι ΟΙ έΕαθλlωμένεc φυλέc τiic ΑυστΡαλlαc .. ( ' ) . ΧωΡlc νό συνεχίσουμε την όφήγηση του Γκρόσσε, πού κατά πολύ περίεργο τρόπο κατατόσσεl καΙ τούc Έσκιμώους στούc λαούc μέ τό πιό χαμηλό έπίπεδο Ζωηc, θό έΕετόσουμε τώρα μερlκέc όπό TiC φυλ(:c που πιό πόνω όναφέρθηκαν καΙ θό διερευνήσουμε άν έκεί υ­πόρχουν τό σημόδια μιας ΠΡοσχεδlασμένηc κοινωνlκηc όρ­γόνωσηc TfJC έργασίας.

Μ Ac δουμε πρώτα τούc Αύστραλους όνθρωποφόγουc που, σύμφωνα μέ noλλoίIC μελετητέc, βρlσκονταl στην πιό χαμηλή βαθμίδα του πολιτισμου, που τό όνθρώπινο γένος μπορεί νό παρουσιόσεl σ' αύτή τή γη. Σ TOίIC vtvΡOUC τfιc ΑύστραλΙας συναντάμε πρΙν όπ' όλα τόν πρωτσρχικό κα­ταμερισμό TfJC tpyaolaC. πού ηδη πιό πόνω όναφέραμε, σέ ανδpΕC καΙ γυναίκεc. Αύτέc οί τελευταίεc εχουν σόν σπουδαιότερη όσχολΙα τους τήν προμήθεια ΤΡοφηc όπό φυτό, τό κουβόλημα ξυλου καί νερου. ΟΙ άνδρεc πόνε στό κυνήγι καΙ φέρνουν τό KptOC.

Ή εΙκόνα της κοινωνlκηc tpyaoiaC πού παρουσlόΖε­ται έδώ είναι τελεlωc όντίθετη μέ την -ότομlκή όναζήτηση τηc TPoφfJC-, πρόγμα πού όποτελεί συγχρόνωc καΙ μιό ό­πόδεlΕη Υιό τόν τρόπο μέ τόν όποίο κατοχυρωνόταν ή ό­ναγκαlα συμμετοχή όλων δσων μπορουσαν νό έργασθουν oτlc πιό ΠΡωτόΥονεc κοlνωνlεc,

( 1 ) Έρνέσroς ΓKρδσσe: cOL μορφές της ΟΙΚΟΎένειας καΙ οι μορφές 'tης οΙκονομΙας:. σελ. 30.

68

Page 70: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

- Ενα παρόδειγμα: -Στή φυλή χ ε π ό Ρ α, όλοι ΟΙ όvτρει;; πού μποροϋν νό έργασθοϋν είναι ύποχρεωμένοl νό όσχοληθοϋν μέ τήν έΕεύρεση τροφης. � Αν ένας άvτρας είναι τεμπέλης καΙ δέν πόεl μέ τούς όλλους, ΟΙ άλλοι τόν περιφρονσϋν καΙ όδιαφοροϋν. Η Avτρες, γυναίκες καΙ παl­διό όφήνουν τόν καταυλισμό όπό πολύ νωρίς τό πρωί καΙ πονε νό 6ροϋν τήν τρσφή τους. ωΟταν κυνηγήαουν όρκε· τό. τότε όvτρες καΙ γυναίκες φέρνουν τή λεία τσυς στό πιό κοντινό μέρος πού εχει νερό, όπου όνό60υν φωτιό καΙ ψήνουν τό κρέας. -Avτρες, γυναίκες καΙ παιδιό τρωνε ό­λοι μαζί σ'ενα πολύ φιλικό κλίμα τήν τροφή τους, όφοϋ οΙ πιό ήλlκιωμένσl τήν έχουν όπό κρίν κόψει αε ίαα κσμμότια. Μετό τό γεϋμα, οϊ γυναίκες μεταφέρουν τήν ύπόλοιπη τροφή στόν καταυλισμό τους καΙ οί άνδρες κυνηγοϋν στό δρόμο> (') .

Νό όρlσμένες συγκεκριμένες δραστηριότητες τοϋ πλό­νου της παραγωγης των νέγρων της Αύατραλίας, Είναι πραγματικό πολύ αύνθετσ καΙ έπεΕεργασμένσ μέχρι τΙς τε· λευταίες τσυ λεπτομέρεlες. Κόθε φυλή της ΑύστραλΙας όποτελείταl όπό έναν όρlσμένο όριθμό όμόδων, καθεμιό όπό τίς όποϊες φέρνει τό όνσμα ένός ζώου fι ένός φυτοϋ πού λατρεύει, καί κατέχει μιό περlορlαμένη όναλογία γης στό έσωτερικό της συνολιγης γης της φυλης. Μιό έκτααη γης όνήκεl Π.χ. στούς όνθρώπους · καγκσυρώ, μιό άλλη στούς όνθρώπσυς·έμοϋ (μεγόλο πουλl πού μσιόζεl με τήν στρουθοκόμηλσ) , μιό τρίτη στσύς όνθρώπους·φίδια (01 Αύ· στραλοl τρώνε όκόμα καΙ φίδια) , κλπ.

Αύτό τό «τοτέμD είναι σχεδόν όλα σύμφωνα μέ τΙς τε· λευταίες έπlστημονlκές όνακαλύψεις, ζώα καΙ φυτό, πού χρησιμεύουν γιό τροφή ατούς νέγρους της ΑύστραλΙας. Καθεμιό όπό αύτές τίς όμόδες έχει τόν όρχηγό της, πού διευθύνει καί τό κυνήγι. Τ ό δνομα όμως τοϋ φυτοϋ fι τοϋ

( 1 ) « Σομλό.t, σύμφωνα μ� τόν ΧΜnτ (σελ. 45) .

69

Page 71: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Zώou καί ή θρησκεuτική λατρεlα πού όντιστοιχεί σ' αύτό δέ:ν εΙναι τυχαlα αύμπτωση. Πραγματικό, κόβε όμόδα έχει τήν ύποχρέωαη ν' άσχοληθη μέ: την έ:Εεύρεση της τροφης όπό τό φuτό ι; τό ζωσ του όποlοu τό δνομα φέρνει, νό φροντίζει γιό τή αuντήρηση καΙ τή διαιώνιση αύτης της πηΥης τροφης. Π ρέπει νό σημειωθεί δτι κόθε όμόδα δέ:ν τό κόνει αύτό γιό τόν έαUΤό της, μό πρΙν όπ' δλα Υιό τΙς ά λ λ ε ς ό μ ό δ ε ς της φuλης.ΟΙδνθρωποι-καγκοuΡώ fXOUV τήν ύποχρέωση νό προμηθεύοuν τό άλλα μέλη της φuλής μέ κρέας όπό καγκοuρώ, ΟΙ δνθρωποι-φlδια έχουν τήν ύποχρέωση νό προμηθεύουν τό άλλα μέλη της φuλής μέ κρέας φιδιών, ΟΙ άνθρωποι-κόμπιες fXOUV τήν ύποχρέω­ση νό προμηθεύοuν τούς δλλοuς μ' ένα εJδoς κόμπιας πού θεωρείται λιχοuδιό... κλπ. ΕΙναl χαραχτηριστικό δτι όλα αύτό σuνοδεύονταν όπό αυστηρό θρησKεUΤΙKό έθιμα καΙ όπό μεγόλες τελετοuργlες. Συμφωνα μ' ένα κανόνα, πού εΙναι σχεδόν γενικός, τό μέλη κόθε όμόδας δέ:ν έπιτρέ­πεται νό φδνε, ι; μπορουν νό φδνε μόνο ένα πολύ μικρό μtρoς όπό τό ίδιο τοuς τό ζώο ι; φUΤό--ΤOτέμ, ένώ άντΙθε­τα εΙναι υποχρεωμένα νό προμηθεύοuν μέ τροφή πού προ­έρχεται όπ' αυτό τό ζώα ι; φuτό-τoτέμ τούς άλλοuς. ·Οταν ένας δντρας όπό τήν όμόδα τών όνθρώπων που έχουν γιό τοτέμ τοuς τό φΙδι, πιόσει ένα φΙδι, όπαγορεύεται νό τό φάει, έκτός όπό την περlπτωση μεγόλης πεΙνας, καΙ εΙναι ύποχρεωμένος νό τό φέρει ατόν καταuλισμό των δλλων.

Παρόμοια, ένας δνθρωπος-έμοϋ (εJδoς ποuλιου) δέν έπιτρέπεται νό φόη παρό πoλίt λlγο κρέας όπό τό τοτέμ του, καθόλοU αύγό, οΟτε λlπος πού βγόζουν όη' αίπό τό ζώο καΙ τό χρησιμοπαιουν Υιό φόρμακα. 'ΑντΙθετα, πρέπει νό τό παραδώσει ατό δλλα μέλη της φuλής.

'Απ' την δλλη, ΟΙ δλλες όμόδες δέν έχουν τό δικαΙα; μα νό κuνηγήσουν, νό μαζέψουν ι; νό φδνε ένα ζώο ι; ένα φuτό χωρlς τή σuγκατάθεση των όνθρώπων τού όντIOΤOI­χou τοτέμ.

Κόθε χρόνο, ι<.αθεμιό όπ' αύτές ΤΙς όμόδες κόνει μιά

70

Page 72: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ηομηώδη τελετη, ή όηοία έχει γιό σκonό νό κατοχυρώσει (μέ δσματα, μοuoικη κσί διόφορες τελετουργίες) τη διαιώ­νιση τοϋ ζώου η φυτοϋ-τοτέμ καΙ μόνο αφοϋ τελειώαει αύτη ή τελετη έηlτρέnεται στΙς δλλες όμόδες νό φόνε όη' αύ­τό τό ζώο η φυτό. '0 αρχηγός κόθε όμόδας ηροσδιορίζει την ήμερομηνία ηού θό γlνεl ή τελετή, καΙ συγχρόνως εΤ­ναι αύτός ηού διευθύνει τΙς τελετουργlες. Αύτή ή ημερο­μηνίσ έχει δμεση σχέση μέ τίς συνθηκες της ησραγωγης. Ύηόρχεl στην Κεντρική Αύστρσλlσ μιό μεγόλη ηερloδoc: ξη­ρασlας, κατά τή διόρκεια της όηοίας τα ζωα καΙ τό φυτό ίιηοφέρουν ηολύ, καί μια μlκρη έηοχη των 6ροχων, κατά τη διόρκεια της όηοlας ό κόαμος των Ζώων παλλαπλασιό­Ζεταl καΙ ή βλόστηση όναΖωογονείταl. Γι' αύτό, τό μεγα­λύτερο μέρος των τελετων γlνεταl λlγο πρΙν όπό την καλη έποχή των βροχων.

'0 Ρότσελ θεωΡOiίoε σαν -κωμική παρεξήγηαη- τόν ίαχυρισμό δτι οϊ Αύστραλοί φέρνουν τα όνόματα των οπου­δαιοτέρων είδων διατροφης τους (') . Παρ' δλα αύτό, τό σύστημα των τοτεμlκων όμόδων, πού συνοπτικό περιγρό­ψαμε παραηόνω, nptnEI νό παραδεχτοϋμε δτι παρουσιόΖει μια λεπτομερη όργόνωοη της κοινωνlκης παραγωγηι::. Στήν πραγματικότητα, ΟΙ διόφορες τοτεμικές όμόδες δέν συνl­στοϋν παρό τα μέλη ένός πιό έKτεταμtνou συστήματoc καταμερισμού της έργααίας.

ΟΙ διόφορες αύτές τoτεμικtς όμόδες αχηματlΖουν 6· λες μαΖί ένα διευθετημένο καΙ σχεδιασμένο σύνολο, μέσα στό όnoίο κόθε όμόδα fXEI τΙς lδlαlτερες δραστηριότητές τnς, τΙς όποίες φέρνει εΙς πέρας κατό τρόπο όργανωμtνo καΙ μέ σχέδιο, κότω όnό τη διεύθυνση τοϋ όρχηγοϋ. Τ ό δπ αύτό τό σύστημα παραγωγής παίρνει μια μορφή θρησκευ­τική, τή μορφή των παλυποlκιλων απαγορεύσεων aτό είδη διατροφης, ΤΙς διάφορες τελετουργlες κλπ . . . . . ' αύτό τό

( 1 ) Φρ. Ρότσελ: cΈθνολΟΥ[Φ, 1887, τ. 2ος, σελ 64.

71

Page 73: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

γεγονός δέν δείχνει τίποτε δλλο έκτός όπ' τό δτι αύτή ή

όργόνωαη παραγωγης ό ν ό γ ε τ α ι σ έ π ο λ ύ π α­

λ ι έ ς έ π ο Χ έ ς, δτι αύτή ή όργόνωση ύπηρχε ήδη

στούς νέγρους τής Αύστραλίας πρΙν όπό πολλούς αΙώνες

Γι όκόμα καΙ χιλιετηρlδες. Τό γεγονός αύτό δείχνει όκόμα

όtl μέ τό πέρασμα τοϋ χρόνου, αυτό που στήν όρχη ήταν όπλώς χρήσιμο όπ' την δποψη της παραγωγης καΙ της έΕ­

εύρεσης της ΤΡοφης, έκφρόστηκε σέ αυστηρούς κανόνες καί μεταμορφώθηκε σέ μιό σειρό όπό δρθρα πlστης, σέ δο­ΕασΙες καΙ σέ μυστήριες σχέσεις.

Αύτές ΟΙ σχέσεις που όΠOKαΛUφθηKαν όπό τους • Αγ­λους Σπένσερ καΙ Ζίλλεν, έπαληθευτηκαν έπίσης καί όπό τΙς έρευνες ενός άλλου έρευνητή, του Φρέιζερ. Αύτός ό τελευταίος μέ πολλή σαφήνεια λέει ; .Δέν πρέπει νό Εεχνα· με δτι ΟΙ διόφορες τοτεμικές όμόδες δέν ζουν όπομονω­μένες ή μιό όπό την άλλη μέσα στην τοτεμlκη κοινωνία. "'Ανακατευονταν καΙ όσκουσαν τίς μαγικές τους δυνόμεις γιό τό κοινό καλό. Στό πρωταρχικό σύστημα ΟΙ δνθρωποl­καγκουρώ - αν δέν κόνουμε λόθος - κυνηγούσαν καΙ σκότωναν τό καγκουρώ τόσο γιό τη χρήση τών άλλων το­τεμικών όμόδων, όσο καΙ γιό τίς δικές τους όνόγκες καΙ, χωρlς όμφl60λΙα, τό ίδιο γινόταν μέ τό τοτέμ-κόμπια, τό τοτέμ-γερόκl καΙ τό δλλα τοτέμ.

Στό νέο συστημα που πηρε θρησκευτlκη μορφή, σύμ­φωνα μέ τό όποίο όπαγορευτηκε στούς όνθρώπους νό σκοτώνουν καΙ νό τρώνε τό ζώα-τοτέμ τους, ΟΙ δνθρωποl­καγκουρώ συνέχισαν νό κυνηγουν τό καγκουρώ, όλλό τώ­ρα πιό δχl γιό δική τους χρήση. ΟΙ δνθρωποl-έμοϋ συνέχι­σαν νό πολλαπλασιόζουν τό έμου δν καΙ δέν είχαν πιό τό δικαΙωμα νό φδVΕ κρέας όπό έμου. ΟΙ δνθρωποι-κόμπιες

'συνέχισαν νό έφαρμόζουν τΙς μαγικές τους τέχνες γιό τη διαιώνιση του είδους, δν καί αυτές ΟΙ λιχουδιές προορί­ζονταν τώρα γιό άλλα στομόχια ...

Μέ δυό λόγια : Αύτό που παρουσιόζεταl σέ μας σόν

72

Page 74: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ένα σύστημα όπό τελετουργίες, στούς πολύ παλιούς και­ρούς ηταν ένα άπλό σίιστημα όργανωμένης κοινωνικης παραγωγης με ένα λεπτομερή καταμερισμό της έργασlας.

� Αν τώρα παρατηρήσουμε τή διανομή τών προϊόντων στούς νέγρους της Αύστραλίας, θό βροϋμε ένα σύστημα πολύ περισσότερο λεπτομερες καί μπερδεμένο όπ' δ,τι μπο­ροϋμε νά φαντασθοϋμε. Κάθε κομμότι όπ' τό θήραμα πού πιόστηκε στό κυνήγι, κόθε καρδιά πουλιοϋ πού βρέθηκε, κόθε χοίιφτα φροϋτα πού μαΖεύτηκαν, άποδίδεται σ' αύτό η έκείνα τά μέλη της κοινωνίας, σίιμφωνα με σχολαστι­κούς κανόνες καί σχέδιο. Ή φUΤΙKη τροφη π.χ. πού μάζε­ψαν ΟΙ γυναίκες όνήκει σ' αύτές καΙ στό παιδιά. Ή λεία όπό τό κυνήγι τών άνδρών μοιράΖεται σύμφωνα με κανό­νες πού είναι διαφορετικοί στίς διάφορες φυλές, σ' όλες όμως τίς φυλές οί κανόνες αύτοί είναι πολύ σχολαστικοί. � Eτσι π.χ. ό άγγλος σοφός Χό6ιτ, παρατηρώντας τόν παρα­κάτω τρόπο διανομης τών φυλών της Νοτιοανατολικης Αύστραλίας, Ιδίως της περιοχης της Βικτώριος, λέει τά έξης: .� Eνας άνθρωπος σκοτώνει ένα καγκουρώ σε μια όρισμένη άπόσταση άπό τόν καταυλισμό τους. Τ όν συνο­δεύουν δυό άλλοι άνθρωποι. άλλά δεν πόνε κοντά του να τόν βοηθήσουν να σκοτώσει τό ζώο. Έπειδή ή άπόσταση άπό τό χωριό τους είναι μεγάλη, ψήνουν τό καγκουρώ πρΙν νά τό μεταφέρουν στό χωριό. Ό πρώτος άντρας όνόβει τη φωτιά, ΟΙ άλλοι δυό κόβουν σε κομμάτια τό θήραμα, καΙ ΟΙ τρείς μαζΙ ψήνουν τά έντόσθια καί τά τρώνε. Ή μοιρα­σιά γίνεται με τόν έξης τρόπο: Ό δεύτερος καΙ ό τρίτος όντρας παίρνουν τόν μηρό τοϋ ζώου καΙ τήν ούρά μαΖί μ' ένα μέρος άπό τό γοφό του, γιατΙ βοήθησαν καΙ συμμετεί­χαν στό κομμάτιασμα.

"Ολο τό ύπόλοιπο τό κρατό ό πρώτος άνδρας καΙ τό μεταφέρει στό χωριό. Ή γυναίκα τοϋ άνδρα παίρνει τό κεφάλι καί τή ράχη τοϋ Ζώου καΙ τό δίνει στούς γονείς 1ης. Τό ύπόλοιπο πηγαlνει στούς γονείς τοϋ άντρα. ·Οταν αύτός δεν έχει κρέας, φυλάει λlγο γιό τόν έαυτό του, άν

73

Page 75: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

δμως έχει, τό δΙνει όλο. Μ Αν ή μητέρα του έχει πιόσει ψό­ρια, μπορεί νό τoίi δώσει λΙγο, ι; όν έχουν ψόρισ τό πεθε­ρικό του μΠOΡOίiν νό τoίi δώσουν λίγα άπ' τό δικά τους, καΙ αύτό γlνεται τήν άλλη μέρσ τό πρωί. Σ' όποιαδήποτε περlπτωοη τό παιδιό θρέφονται πιό καλό όπό τούς με­γάλους. (1) _

Στό πλαΙσlσ της φυλης lαχύουν οί έΕης κσνόνες: Έ­κείνος γιό παράδειγμα πού σκοτώνει ένσ καγκουρώ παlρ­νεl ένα κομμάτι άπ' τό νώτσ τoίi ζώου, ό πατέρας του παlρνεl τό δεΕI μηρό, ό πιό μικρός όδελφός του πσίρνεl τήν μπροστινή όριστερή πατοίισσ τoίi ζώου, ή πρωτότοκη άδελφή του ένσ κομμάτι κατά μηκος της ραχοκοκαλιας, Γι δευτερότοκη όδερφή του τήν μπροστlνοδεΕlό πατοίισα τοϋ ζώου. Ό πατέρας του Kρaτα τήν ούρό κι' ένα κομμάτι της πλότης καΙ τό δlνεl aτoύς γονείς του, ή μητέρα του κρατδ ένσ μέρος. όπό τό μηρό καΙ τήν κνήμη καΙ τό δlνεl στούς δικούς της γονείς. ·Οταν σκοτώνεται μιό όρκοίιδα, ό lδlος ό κυνηγός πού τή σκότωσε κρστδ τΙς όρlοτερές πλευρές τoίi ζώου, ό πστέρσς του πσlρνει τήν πlσω-άρlaτερή πα-­τοίισσ, ή μητέρα του τήν πlσω-δεΕlά, ό πρωτότοκος όδελ­φός του παlρνεl τήν μπροστlνοδέΕlό πατούσα, ή δευτερό­τοκη όδερφή του τήν μπροστινοαριοτερή. 'Η πρωτότοκη άδεΡφή πσΙρνει τη ρόχη, καΙ ή μικρότερη όπ' όλες τό oιr κώπ. Τ ό δεΕlό πλευρό της όρκούδας όVΉKOυν aτόν όδερ­φό τoίi πατέρα τoίi Kυνηγoίi, ένα κομμάπ όπό τό πλευρό ατό θείο της μητέρας του κσl τό κεφάλι δlνεται στό μικρό παιδιά της φυλης.

Σέ μιό άλλη φυλή, ή τροφή μοιρόζεταl όμέσως α' � λους δσοl εΙνσl πσρόντες. "Αν γιό πσράδειγμα σκοτωθεί ένα 6σλαμπύ (εΙδος μlκροίι κσγκουρώ) καΙ δν έκεlνη τή στιγμή εΙναl παρόντες δέκα f'ι δώδεκα άνθρωποι, καθένας όπ' αίιτούς παlρνεl κι' ένα κομμάτι όπ� τό ζώο. Κανεlς �

( 1 ) cΣομλόι, σόμφωνα μt -τόν Χ6ιι-τ (σελ. 42) .

74

Page 76: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

μως όπό αύτούς δέν όγΥίΖει τό Ζώο, ούτε κδν ένα κομμα­τόκι, πρΙν ό κυνηγός πού τό σκότωσε του δώσει αύτό πού, σύμφωνα μέ τούς κανόνες της φuλης, του όνήκει. 'Ακόμα κι' άν αύτός πού τό σκότωσε εΙναι κατό τύχη όπών στή διόρκεια που ψήνοuν τό Ζώο, κανείς παρ'δλα αύτό δέν τό όγΥίΖει, πρΙν νό EoνoyupioεI καΙ νό κόνει τή μΟιΡασιό. Τό κομμόTlα όπό τό Ζώο πού nolpνouv οί γuναίκες εΙναι 100-δύνομα μ' αύτό πού naipvouv ΟΙ άντρες καί οΙ γονείς ό­σχολσυνται μέ τό παιδιό.

"Η τελετοuργική μορφή πού noipνouv αύτοί οι τρόποι μοιρασιάς, οί όποίοι διαφέροuν όπό φuλή σέ φuλή, προδl­νει τόν πανόρχαιο χαραχτήρα τouc: ( ' ) . ΧωρΙς όμφι60λία, αύτές οί τελετοuργικές μορφές της μοιρασιας έκφρόΖοuν μιό παρόδοση χιλιετηρiδων πού κόβε γενιό σέβεται μέ αύ­στηρότητα. Τό σύστημα αύτό μας δεlχνει δύο πρόγματο πολύ καθαρό: 'Από τή μιό μας δεlχνεl, δτι στούς νέγρους της Αύστραλlας, πού είναι χωρlς όμφι60λlα ό πιό KDBUσTe­ρημένος λαός πού υπόρχει στόν κόσμο, 6χι μόνο ή παρα­γωγή, όλλό καΙ ή κατανόλωση έπlσης εΙναι όργανωμένη στή 6όση ένός σχεδίοu καί λσγαριόΖεται σόν μιό κοινή κοι­νωνική ύπόθεση . • Από τήν άλλη μεριό, αύτό τό σχέδιο έχει σόν σκοπό νό κατοχuρώσει τόν έφοδιασμό σέ τροφή δλων τών μελών της κοινωνίας, τόσο σέ σχέση μέ τΙς όνόγκες τοuς, δσο κι' όνόλσγα μέ τήν όποδοτικότητό Touc;. Ι' ό­ποιαδήποτε περlπτωση fχει προτεραιότητα ή συντήρηση τών ήλικιωμένων, πού κι' αύτοl μέ τή σειρό τοuς, δπως καΙ ΟΙ μητέρες. φροντlΖοuν τό μικρό παιδιό. "Η οΙκονομική Ζωή των ΑύστΡαλών - ή παραγωγή, ό καταμερισμός της έργασlας, ή διανομή τών προϊόντων - εlναι όργανωμένη κατό τρόπο πoΛU σχεδιασμένο. στή 6όση ένός κώδικα στα­θερων κανόνων, πού έφαρμόΖονται έδώ καΙ όμνημόνευτα χρόνια.

� Ας όφήoouμε τώρα τήν Αύστραλlα καΙ δς πδμε ατή

(1) Ράτ:σελ. 1 894, 'f. lος, σελ 333.

75

Page 77: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Β. Άμερική. 'Εδώ, οί λιγοστοί ' Ι νδιάνοι που κατοικουν οτά δυτικά, στό νησί ΤιμΠιΡόν πού βρίσκεται στόν κόλπο της Καλιφόρνιας, καΙ σέ μιά παραθαλόσσια λουρίδα, έχουν έ­να ίδιαίτερο ένδιαφέρον, γιατl Ζουν σέ πλήρη άπομόνωση καί ή συμπεριφορά τους πρός τους Εένους είναι έχθρική. Χάρη σ' αυτό, τά πρωτόγονσ έθιμό τους έχουν διατηρήσει όλη τήν καθαρότητά τους. Τό 1895, οΙ ερευνητές τών ΗΠΑ όργάνωσαν μιά άποστολή γιά νά μελετήσουν τή ζωή αύ­της της φυλης, καΙ ό Μόκ Γκύ μας περιγρόφει τά άποτε­λέσματα στά όποία κατέληξε αύτή ή όποστολή.

Σύμφωνα μ' αύτόν, ή φυλή τών ' Ι νδιάνων Σερί - εί­ναι τό όνομα της μικρής αύτής φυλης - όποτελείτσι όπό τέσσερις όμάδες, καθεμιά άπό τΙς όποίες φέρνει τό όνομα ένός ζώου. ΟΙ δυό μεγσλύτερες όμάδες είνσι ή όμάδα του Π ελεκάνου καΙ ή όμόδσ της Χελώνας. Τ ά ηθη καΙ έθιμα, όπως καΙ ΟΙ κανόνες αυτών τών όμάδων, σ' ό,τι άφορα τά ζώα τους-τοτέμ κρστήθηκαν μυστικά μέ μεγόλη αυστηρό­τητα κσl ηταν έΕαιρετικά δύσκολσ νά έΕιχνισστουν. ·Οταν δμως μόθανε ότι ή τροφή αυτών τών ' Ι νδιάνων βσσιζόταν κυρlως στους πελεκάνους, στις χελώνες, στά ψάρια κσl σε πολλά δλλα Ζώα της θάλασσσς καΙ όταν θυμηθουμε ότι τό σύστημα τών τοτεμικών όμάδων όπως περιγράφτηκε πιό πάνω μοιάζει μ' αύτό τών νέγρων της Αύστραλίας, μπα­ρουμε νό ύποθέσουμε με ένσ πολύ μεγόλο βαθμό σιγου· ριας, πώς στούς ' Ι νδιάνους τής Καλιφόρνιας ΟΙ μυστήριες τελετουργίες στό Ζώα-τοτέμ καΙ ό χωρισμός της φυλης σε άντίστοιχες όμόδες δέν είναι τίποτε άλλο παρά τά ίχνη ε­νός πανάρχσιου συστήματος παρσγωγης πολύ όργανωμέ­νου, καί ένός πανάρχαιου κατσμερισμου της εργασίας, πού άποκρυσταλλώθηκε σέ θρησκευτικά σύμβολσ. Αύτό πού ένισχύει όκόμα περισσότερο αύτή τήν άποψη είναι τό γε­γονός ότι ό πελεκόνος είνσι τό άνώτατο πνευμσ-προστάτης τών Ίνδιόνων Σερ!. Ταυτόχρονα, αύτό τό πουλl όποτελεί τή βόση της οίκονομικης ϋπσρξης της φυλης. Τό κρέας του πελεκάνου είνσι ή βάση της διστροφής τους, τό δέρμα

76

Page 78: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τοϋ πελεκάνου τό χρησιμοποιοϋν γιό νό φτrάχνoυν ροϋχα, Kρεβάτrα, άσπlδες κσί άλλα πράγματα πού τό άνταλλάσ­σουν μέ Εένα.

Ή σπουδαιότερη μορφή έργσσίας των Σερί, τό κυνή­γι, ύπόκειταl σέ πολύ αύστηρούς κανονισμούς. Τ ό κυνήγι τοϋ πελεκάνου είνσl μιά καλά όργανωμένη κοινή έπιχεί­ρηση πού έχει .σχεδόν τελετουργικό χαρσχτήρσ-. Τό κυ­νήγι τοϋ πελεκάνου δέν μπορεί νό γίνει παρά μόνο σέ όρl­σμένες έποχές, έτσι ώστε τό πουλιά νά πολλαπλασιάΖονται τήν έποχή πού κλωσσοϋν, κσl ή διαιώνισή τους νά εΙναl βέβσιη .

.. Τό σκότωμα των πουλιων (πού γίνεται όπ' όλους μσ­Ζί κσί δέν παρουσιάΖει καμμιό δυσκολία λόγω τοϋ βάρους αύτων τών πουλΙών) συνοδεύεται άπό ένα μεγάλο συμπό­σιο κατά τή διάρκεια τοϋ όποΙου οΙκογένειες μισοπεθαμέ­νες άπό τήν πείνσ ΕεσκίΖουν τή νύχτα μέ κρσυγές τό πιό τρυφερά KOμμάτrσ μέχρις δτου τΙς πάρει ό ϋπνος.

Τήν έπόμενη μέρσ ΟΙ γυνσίκες ψάχνουν νά βροϋν τό πτωμα τοϋ πουλιοϋ έκεlνου, πού Εεπουπουλιάστηκε λιγό­τερο καΙ τοϋ άφαrpοϋν μέ προσοχή τό δέρμα,.. Ή γιορτή διαρκεί πολλές μέρες, στή διάρκεια των όποΙων γίνονται διάφορες τελετουργίες.

Αύτή ή .μεγάλη άδηφαγία- πού γίνετσl στό σκοτεινό κσl μέ κραυγές, στήν όποΙα ό κσθηγητής Μπύχερ θό Μλε­πε σίγουρα τά σημάδια μιας κτηνώδlκης συμπεριφορας, είναι στήν πραγματrKότητα όργανωμένη σέ κάθε της λε­πτομέρεια, πράγμα πού φσίνετσl καθαρά άπό τόν τελε­τουργικό της χαραχτήρα. ·0 σχεδιασμένος τρόπος μέ τόν όποίο γίνεται τό κυνήγι των Ζώων, έπεκτεlνεταl στή δια­νομή καΙ στήν κατσνάλωση, πού κι' αύτές γlνovτσl στή 6ά­ση ένός λεπτομερειακοϋ σχεδίου. Τό κοινό γεϋμα άκολουο θεί μιό όρισμένη διαδlκασlσ: πρωτος έχει σεφό ό άρχη­γός της φυλης (ό όποίος καΙ διευθύνει τό κυνήγι) , μετά ΟΙ δλλοl πολεμιστές κατά σειρά ήλlκlας, έπειτα τό παιδιά

77

Page 79: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τό όποία κι' αύτό βρίσκονται στη σειρό κατό ηλικία, οί δέ κοπέλλες (lδΙως αύτές πού βρίσκονται στην περΙοδο της έφη6ίας) όπολαμ6όνουν μεγόλα πλεονεκτήματα λόγω της προνομιακης μεταχείρισής τους. -Κόθε μέλος της οlκογέ­νεισς Γι τού γένους μπορεί νό όΕlώσεl την όναγκαΙα τροφη καΙ τό ρουχισμό, καί όλοι ΟΙ άλλοι είνσl ύποχρεωμένοl νό τού καλύψουν αύτές του τΙς όνόγκες. ·0 6αθμός αύτής της ύποχρέωσης, είναι ώς ένα σημείο συνάρτηση της γει­τνίασης, της θέσης καΙ τού 6αθμού της εύθύνης (πού συ­νήθως κρlνονταl σέ σχέση μέ τήν ήλlκΙα ) . Ό όρχηγός έχει την ύποχρέωση νό φροντΙζεl νό υπόρχεl όρκετη τροφή γιό τούς Ιεραρχικό πιό κότω όπ' αύτόν. καί αύτη ή ύποχρέωση έπεκτεΙνεταl πρός τό κότω κατό τέτοιο τρόπο, ώστε νό ύ­πόρχεl πόντα κόποιος πού νό φροντίζει γιό τίς όνόγκες τών παιδιών πού δέν μποροϋν νό τΙς καλύψουν όπό μόνα τους-.

Σ' ό,τι όφορα τή Νότιο Άμερικη έχομε τή μαρτυρία τού καθηγητή Στόινεν Υιό την άγρια φυλή τών Μπορόρο στή Βραζlλlα.

Κι' έδώ έπlσης κυριαρχεί πρίν όπ' όλα ό τυπικός κατα­μερισμός της έργασίσς: Οί γυναίκες φροντ�ζουν γιό τήν έΕεύρεση τορφης όπό φυτό. μαζεύουν ρίζες μέ τή βοήθεια μιας μUΤερης 6έργας, όναρριχώνταl μέ πολύ μεγόλη εύκι­νησία ατό φοινικόδεντρα, μαζεύουν καρύδια, φροϋτα καί άλλο παρόμοια πράγματα. Οί γυναίκες φτιόχνουν τό φα­γητό όπό φυτό καΙ κατασκευόζουν διάφορα πήλινα σκεύη. �Oταν ΟΙ γυναίκες γυρνοϋν όπό τίς δουλειές τους, δίνουν στούς άντρες τό φροϋτσ πού μόζεψαν καΙ σέ όντόλλαγμα παίρνουν ό,τι όπόμεινε όπό τό κρέας πού έφεραν οί όν­φες όπ' τό κυνήγι. Ή διανομή καί ή κατανάλωση δlέπον­τσl όπό αύατηρούς κανόνες.

-Ή φήμη πού έχουν ΟΙ Μπορόρο δέν τούς έμποδίζεl κσθόλου νό τρώνε όλοι μαζί - , γράφει ό Στόινεν, -όντlθε­τα, διατηροϋσαν διόφορα περίεργα έθιμα, πού δείχνουν

78

Page 80: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

καθαρό πώς οί φυλές πού έΕαρτιώνταl όπό τροφές οί ό­ποίες συχνό δεν βρίσκονται σε επαρκείς ποσότητες ι;ιρεπεl νό βροΟν τρόπους με τούς όποΙους νό προλαβαlνουν τΙς φιλονlκlες καΙ τό τσακώματα στή διάρκεια της μοφασιας •. 'Υπηρχε γιά παράδειγμα μιό άρχή ή όποΙα προΕενοΟσε με­γάλη έντύπωση: Κ α ν έ ν α ς δ ε ν έ φ α γ ε τ ό θ ή ρ α μ α π ο ύ ό ί δ ι ο ς σ κ ό τ ω σ ε, ά λ λ ά τ ό έ δ ι ν ε ν ά τ ό ψ ή σ ε ι κ ό π Ο ι ο ς ό λ­λ ο ς !

Τά ίδια φρόνιμα προληπτικά μέτρα έφαρμόζονταl καΙ γιά τά δέρματα καΙ τοίις χαυλιόδοντες τών ζώων. ·Όταν σκοτωθεί ένα τζόγκουαρ, γίνεται μιά μεγάλη γιορτή καί τρώνε τό κρέας του. Άλλά έκείνος στόν όποίο όνήκουν τό δέρμα καί τό δόντια δέν είναι ό κυνηγός πού τό σκότω­σε, άλλό ό πιό στενός άπό τοίις συγγενείς του πού πέθανε πιό πρόσφατα. ΤlμοΟν τόν κυνηγό κι' όλος ό κόσμος τοΟ κάνει γιά δώρο φτερό όπό άραρό (τό πολυτιμότερο κό­σμημα τών Μπορόρο) καΙ τόξο στολισμένο με κορδέλλες όπό όαοοΟ.

Αύτός ό όποίος παίζει βσσlκό τό ρόλο τοΟ όνθρώπου πού εμποδίζει τίς φιλονικίες είναι ό γ ι α τ Ρ ό ς, Γι ό­πως συνηθίζουν ΟΙ Εύρωπαίοl νά όνομάζουν, ό ίερέας ή μόγος. 'Οταν σφόζεταl τό ζώο, πρέπει νά είναι παρών καί νά διευθετεί τή μοιρασιά κόθε σκοτωμένου ζώου Γι κόθε φυτικής τροφής, με διόφορες προσδιορισμένες όπό πρίν τελετουργίες. Τό κυνήγι γίνεται μέ πρωτοβουλlα και κότω όπό τΙς όδηγίες τοϋ όρχηγοΟ.

ΟΙ όνύπαντροl νέοι κατοlκοΟν όλοι μαζί στό -σπΙτι των νέων., δnOυ έργόζονται, κατασκευάζουν δnλα, έργαλεία, στολίδια, ύφαlνουν, έπιδίνονταl στήν πόλη. Όλα αύτό τό κόνουν όπό κοινοΟ, δnως επίσης και τρώνε δλοl μαζ! στό πλαίσια μιας αύστηρής πειθαρχίας και τόξης, πρόγμα γιό τό όποίο μιλήσαμε και πιό πόνω .

• 'Η οΙκογένεια της όποίας ένα μέλος πεθαίνει., γρά·

79

Page 81: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

φεl ό Στόινεν, -παθαίνει μιά μεγόλη όπώλεια. Κι' αίιτό γιατί καίνε δλα τά όντlκείμενα τό όποία μεταχειριζόταν ό νεκρός, fι τά ρίχνουν στόν ποταμό τυλιγμένα σ' ένα ψόθl­νο καλάθι, έτσι ώστε νό μην ύπόρχεl καμμιά δυνατότητα νά Εαναγυρίσουν. Μετά όπ' αύτό γινόταν ένα τέλειο καθό­ρισμα της άχυροκαλύβας. ΟΙ έπιζώντες συγγενείς δέχον­ταν νέα δώρα και φτιόχνουν γι' αύτούς τόΕα καΙ βέλη.

Σύμφωνα μέ τό έθιμο πού ύπηρχε, όταν σκότωναν ένα τζόγκουαρ, τό δέρμα του έπρεπε νό δοθεί στόν όδερφό της τ ε λ ε υ τ α ί α ς γ υ ν α ί κ α ς π ο ύ π έ θ α ν ε, η στό θ ε ί ο τ ο υ ά ν δ ρ α π ο ύ π έ θ α ν ε τ ε­λ ε υ τ α ί ο ς_. ( ' ) -Οπως και ή διανομή, έτσι καΙ ή 00-ραγωγή γίνεται στη βόση ένός λεπτομερους σχεδίου και λεπτομερειακης όργόνωσης.

ΔlασχΙζοντας τήν όμερικόνlκη ήπειρο καΙ φθόνοντας στό δκρο μεσημβρινό της σημείο, συνανταμε στή Γη του Πυρός λαούς πού βρΙσκονταl στήν πιό χαμηλη 6αθμΙδα πο­λιτισμου. ΟΙ λαοl αύτοl κατοικουν σ' ένα σύμπλεγμα όπό άφlλόΕενα νησιό, πού βρίσκονται στό μεσημβρινό σημείο της ΝοτΙου Άμερικης καΙ δέν ειναl παρά στόν χν l l αιώνα πού είχαμε τίς πρώτες πληροφορίες γι' αύτούς.

Τό 1 698, μέ όφορμη τοίις γόλλους πειρατές πού ά­πό πολλό χρόνια λυμαίνονταν τiς θάλασσες τής Αύστρα­λίας, η γαλλική κυβέρνηση έστειλε ένα έκστρατευτlκό σώ­μα. - Ενας όπό τούς έΕερευνητές πού συμμετείχαν σ' αύ­τό μας δφησε ένα ήμερολόγια πού περιέχει τΙς παρακάτω συνοπτικές πληροφορίες γιά τή ζωή τών κατοίκων της Γης του Π υρός: -Κόθε οΙκογένεια, δηλαδη ό πατέρας, ή μητέ· ρα καί τό παιδιά πού δέν παντρεύτηκαν όκόμα, έχει τήν πιρόγα της (πού τή φτιόχνουν όπό φλουδες δΜρων). Σ' αίιτη τήν πιρόγα φυλόγουν όλα τό πρόγματα πού f:Xauv ό-

( 1 ) Κάρλ φόν Στάινεν: cΆνάμεσα στους -πρωτ6yoνoUς λαoυς της ΒΡαζιλΙας:t, σελ. 378-389.

80

Page 82: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

νάγκη. 'Εκεϊ όπου τούς βρίσκει ή νύστα Εαπλώνουν καΙ KOI­μουνταl. Λ Αν δέν ύπάρχεl έκεί καλύβα, φτιάχνουν πρόχει­ρα μία. Στή μέαη της καλύβας όνό60υν μιό μικρή φωτιά, γύρω άπό τήν όποία Εαπλώνουν πάνω σ' ένα στρώμα όπό χόρτα. 'Οταν πεινουν, μαγειρεύουν κογχύλια, πού ό πιό ήλlκlωμένος όπ' όλους μοιράζει σέ ίσα μέρη. '0 σπουδαιό­τερος σκοπός καί ή σπουδαιότερη φροντίδα τους συνίστα­ται στό φτιόΕιμο της καλύβας, στό κυνήγι καί στό ψόρε­μα. Οί γυναίκες πρέπει νό φροντίζουν τήν καιασκευη τών κανώ καί νό μαζεύουν κογχύλια ... Κυνηγουν τη φόλαινα μέ τόν έΕης τρόπο: Πηγαίνουν στή θόλασσα μέ πέντε fι έ­Εη κανώ κι'όταν βρουν μιό όπΌύτές τήν καταδιώκουν, τήν καμακώνουν μέ μεγάλα βέλη, τών όποίων ΟΙ μύτες εΙναl όπό κόκαλο fι όπό πέτρα, φτιαγμένες με μεγόλη έπιδε­Ειότητα .

Όταν σκοτώνουν ένα ζώο Γι ένα πουλί, Γι όταν πιά­νουν ψάρια καΙ κογχύλια πού όποτελουν καΙ τή συνηθιαl�:::­νη τροφή τους, τό μοιράζουν όνόμεσα α' όλες τΙς οΙκογέ­νειες, καΙ σέ σχέση μέ μας εΙναι όνώτεροl ώς πρός τό ότι όλα τους σχεδόν τό πράγματα τό έχουν όπό KOlνoO» (J ) .

Λ Ας φύγουμε όπό τήν 'Αμερική κι' ας πδμε στήν 'Α­σία. 'Εκεί, ό δγγλoc. σοφός Ε.Η. Μόν, πού έζησε δώδεκα χρόνια όνόμεαα στΙς φυλές τών Πυγμαίων, στούς Μινκοπl (στό όρχιπέλαγoc. του κόλπου της Βεγγόλης) καΙ παύ όπό­χτησε γιό τη ζωή αύτών τών φυλών μιό γνώση περισσότε­ρο όκριβή όπά κόθε δλλον Εύρωπαίο, μας περιγράφει γι' αύτούς τό έΕης :

-ο Μινκοπl ύποδιαιρούνταl σέ έννέα φυλtς καΙ κόθε φυλή σέ ένα όρκετό μεγόλο όριθμό μικρών όμόδων τών 30, 50 Γι καμμιό φορά καΙ 300 όνθρώπων. Καθεμιά όπά αύτές

( 1 ) Pcmόρτo σrήν 8η Σύνοδο της ΔιεθνοΟς 'Ένωσης '{ων "ΛμεΡΙKcnιιστων ατό ΠαρΙσι w 1890, πού (γινε mr" '{όν Μ.. Γ. Μ.αρ­αΙλ.

81

Page 83: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Tic. όμάδεc. έχει τό δικό τηc. όρχηγό, άλλά καί ή φυλή όλό­κληρη έχει έπiσηc. τα δικό τηc. αρχηγό, που βρίσκεται πό­νω απ' όλους τους όρχηγους των διαφόρων όμόδων. Ή έΕουσία του είναι πoΛU περιορισμένη. Στήν πραγματικό­τητα, ΟΙ σπουδαιότερες όρμοδlότητές του είναι να όργα­νώνεl τΙς συνελεύσειc. όλων των όμόδων που όποτελοϋν τή φυλή. ΕΙναl aUTOc. που διευθύνει τό κυνήγι, τό ψόρεμα καΙ Tlc. εκτρατείες, καΙ παίΖει τό ρόλο τοϋ διαιτητοϋ στΙς φιλονlκίεc.. Στό έσωτερικό κάθε κοινότηταc., ή έργασία γίνεται άπό κοινοϋ, μέ καταμερισμό Tilc. έργααίας άνάμε­σα στούς άνδρεc. καΙ τΙς γυναίκες.

Οί άντρες πηγαΙνουν γιό κυνήγι, γιό ψόρεμα, μαζευ­ουν μέλι, φτιόχνουν κανώ, τόΕα, βέλη καΙ άλλα έργαλείσ, οί γυναίκεc. κό60υν Εύλα, φέρνουν νερό καί τροφή όπό φυ­τά, κατασκευάζουν στολίδια καΙ όσχολοϋνταl μέ τό νolKD­κυριό. ·Ολοl οί άντρεc. η ΟΙ γυναίκες που παραμένουν στό σπίτια, είναι ύποχρεωμένοl να φροντίΖουν τά παιδιά, να περιποιοϋνταl τούς άρρώστοuc. καΙ τους ήλικιωμένουc., να διατηροϋν τή φωτιά στίς διόφορεc. καλύ6εc.. 'Οποιοσδήποτε είναι Ικανός γιό έργασία, έχει τήν όποχρέωση να έργάΖε­ταl όφ' ένόc. γι' αύτόν τόν ίδιο, όφ' έτέρου γιά τήν κοινό­τητα. ΕΙναl πoΛU συνηθισμένο νό φΡOντiZoυν fTOI, ώστε νό ύπόρχουν πόντα άποθέματα τροφων γιό νό περιποιοϋνταl ΤOUc. περασπκούc. φfλουc.. Τ ό μικρό παιδιά, oi όδύναμοι καΙ ΟΙ γέροι, όποτελοϋν τό όντlκείμενο γενικων φροντίδων, καί σέ σχέση μέ τό άλλα μέλη Tilc. κοινωνΙας έχουν KαΛUτερη μεταχείριση σ' ό,τι όφορα τήν ΙκανοποΙηση των καθημερl­νων ΤOuc. όναγκων.

·Σ τήν κατανάλωση Tilc. Tρoφfic. υπάρχουν καθορισμέ­νοι κανόνεc.. - Evoc. άνδρας παντρεμένος δέν έπlτρέπεται νό τρώει όπό κοινοϋ, παρό μόνο μέ άλλους άντρεc. παν­τρεμένουc. Γι όνύπαντρους, ποτέ δμως μέ άλλεc. γυναίκες tKTaC. όπ' αύτή της οlκογένεlός του. Ή όπαγόρευση αυτή δέν ύφίσταταl όταν ό άντρας είναι ηδη πολύ προχωρημέ­νηc. ήλlκίας. Οί όνυπαντροl πρέπει νό γευματίΖουν ξεχωρl-

82

Page 84: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

στό όπ' τοί.ις όλλους - καΙ μάλιστα οί όνί.ιπαντρες κonέλ­λες Εεχωριστό όπό τοί.ις όνύποντρους νέους.

-Τ ό μογείρεμο του φογητου εΙναl συνήθως δουλειό των γυναlκων καΙ μ' ούτό όσχολουνταl γενικό ότον ΟΙ δν­τρες τους λείπουν. � Αν κόποτε κατ' έΕαίρεση ΟΙ γυναίκες όσχοληθουν μέ τό κόψιμο Εύλων Γι τό Kou6όλημα νερου, πρόγμα ποί.ι γίνεται όταν ύπάρχουν γιορτές, έπειτα όπό ένα κυνήγι ΙδlαΙτερα όποδοTlκό, τότε ένας δντρας όαχολείταl με τό μαγείρευμα, ό όποίος μιό καί τό φαί είναι μισομαγεl­ρεμένο, τό μοιράΖει στούς παρευριακόμενους άντρες καί τη φροντίδα γιό τό όποτέλεαμα του μαγειρέματος την ό­ναλαμ6όνεl καθένας όπ' αύτους στή δική του φωτιά. � Αν ό άρχηγός βρίσκεται άνάμεσα στοί.ις παρόντες, παlρνεl την πρώτη μερίδα του φαγητου, τη μερlδα του λέοντος. .. Επεl­τα είναι η αειρά των όντρων, μετό των γυναlκων καΙ των παιδιων. -Ο,τι όπομένεl άνήκεl σ' αί.ιτόν πού έκανε τη μοl­ρασιό.

-ΣτΓιv κατασκευη των όπλων τους, των εργαλείων τους καΙ δλλων όντlκειμένων ΟΙ Μινκonί φανερώνουν συ­νήθως μιά όΕlοσημείωτη έπlδεΕlότητα, όσχολούμενοl έπl ώρες καΙ ώρες, έπεΕεργάζοντας προσεχτικά ενα κομμάτι άπό σίδερο μ' ένα Εύλινο σφυρl γιό νό φτιάΕουν τη μύτη ένός όκόντιου Γι ένός βέλους, Γι γιό νό διορθώσουν τό σχή­μα ένός τόΕου κλπ.

Σ' αί.ιτές τΙς έργασlες έπιδίδονταl όκόμα κι' όταν δέν ύπάρχεl καμμιό άμεση iΊ μελλοντική όναγκαιότητα πού νό τοί.ις ύποχρεώνεl νό κάνουν τέτοιες προσπόθειες. Κι' όκό­μα δεν θό μπορούσαμε νό τούς κατηγορούσαμε γιό έγωl­σμό - νό τούς θεωρήσουμε έγωlστές - γιατί πολί.ι συχνό προσφέρουν τό καλύτερα κατασκευασμένα όντlκεΙμενα ποί.ι έχουν στούς άλλους καί δέν κρατούν γιό τόν έαυτό τους, γιά τη δική τους χρήση, παρό τά όντlκείμενα των ό­ποίων ή κοτασκευη είναι λιγότερο πετυχημένη. ('Ασφαλως ό έγωισμός δεν είναι παρά μιό έκφραση των Εί.ιρωπαίων

83

Page 85: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ποίι έχει τή 6άση της σέ μιά παρεΕήγηση aτή 'ΨΟIΡΟ­σ,ό-) - ( ') .

θ ά κλείσουμε τήν όλυσϊδα των παραπάνω ποροδει­γμάτων μέ μιό συνοπτική παρουσίαση της ζωης των δγριων άφρικανικων φυλων, Ή κοντή φυλή των Μπόσιμον, ποίι ζεί στήν έρημο της Κολοχόρl, χρησιμεύει συνήθως σόν τό πα­ράδειγμα της πιό μεγάλης καθυστέρησης κοί της πιό χο­μηλης 60θμίδας πoλlτισμoίi,

Η Αγγλοl καί γάλλοι σοφοί άναφέρουν-κοί πάνω σ'αύ­τό συμφωνoίiν όλοι - πώς ΟΙ Μπόσιμαν ζουν κοτά όμόδες (όρδές) καί έχουν μιά κοινή οΙκονομική ζωή. ΣτΙς μικρές τους περιοχές 6ασιλεύεl μιά τέλεια Ισότητα α' ό,τι άφορα τό τρόφιμα, τό όπλο κλπ. ΗΟ,τl 6ρίοκουνε στΙς έκστρατείες πού κάνουν, τά βάζουν μέσα σέ σάκκους τούς όποίους ά­δειόζουν όταν γυρίζουν στό χωριό τους.

-Τότε - διηγείται ό Γερμανός Πασάρζε - έμφανlζε­ται ή συγκομιδή της μέρας: Ρlζες, 6σλβοl, φρούτα, κάμ­πιες, πουλιά, 6ατράχlα, χελώνες, άκρlδες, όκόμα καΙ φl­διο καΙ κροκόδειλοl-. - Επειτα μοιρόζουν τή λεlο μεταΕύ τους. ·'Η αυστημοτική συγκομιδή τών φυτών, όπως γιά πα­ράδειγμα ρ�ζες, 6σλ6σl, κορποl κλπ., καθώς καΙ τό πιόαιμο μικρών πουλιών είναι δουλειά τών γυναικών. ΟΙ γυνοίκες μοΖΙ μέ τό παιδιά πρέπει νό όσχολουνταl μέ τό μόζεμα αύ­τών τών πραγμάτων καΙ νό τά προμηθεύουν στΙς όρδές. Κι' ΟΙ δντρες έπίσης Koυ6αλoίiν δ,τι 6ρΙσκουν στό δρόμο, αύτή όμως ή αυγκομιδή έχει σ' αύτους χσραχτήρα δλωσ­διόλου περιστασιακό. Ή δουλειά τών όνδρών εΙναι πρώτα άπ' όλα τό κυνήγι-.

Ή λεΙα τoίi KυνηγlOίi καταναλώνεται όπ' δλα τό μέλη της όρδης άπά Koινoίi. Σ τοίις περαστικούς Μπόσιμαν καΙ στΙς δλλες όρδές μέ τΙς όποϊες διατηροϋν φιλικές αχέ-

( 1 ) Σομλό σU.. 96--99.

84

Page 86: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σεις. ύπάρχεl έπίσης θέση κσl τροφη κοντά στήν κοινη φωτιά.

Ό ΠασόρΖε, σάν κσλός Εύρωπαίος, φορώντσς τό γυαλιά της άστικης κοινωνίας καΙ παρστηρώντας την -ύ­περβολlκή άρετή- μέ τήν άποίσ οί Μπόσιμαν μΟιΡάΖοντσι μέ τούς άλλους μέχρι κσl τό τελευτσιο τους πράγμσ, θεω­ρεί αύτή την άρετή σόν τήν αίτία της άνlκανότητάς τους νά έKπoλιτισθoίiν!

βλέπουμε λοιπόν, ότι στό βαθμό πού γνωρlΖουμε μέ τήν άμεση παρατήρηση τη Ζωή των πιό πρωτόγονων λαων καί ίδίως αύτων πού άπέχουν περισσότερο άπ' τό μόνιμο κρότος καί τή γεωργία. αύτων πού κατά κάποιο τρόπο βρί­σκονται στό σημείο άφετηρΙας της όλυσίδας της έξέλlΕης, στόν ίδιο βαθμό πορουσlάΖεταl μπροστά μας μιά εΙκόνα γιά τή Ζωή τους, πολύ διαφορεTlκη άπ' αύτή πού μας έδωσε ό Γκρόσαε. Παντoίi, όπου κι' αν ψόΕουμε, δέν βλέπουμε τίποτε άλλο έκτός άπά οίκονομlκές κοινότητες πού διέπον­ται όπό αύστηρούς κανονισμούς καί όπά τό τυπικό χαρα­χτηριστlκά μιας κομμουνιστlκης όργάνωσης, πουθενά δέν βλέπουμε -διασπορά- καί -Εεχωρlστές έκμεταλλεύσεις-_ Αύτό σ' ό,τι άφορα τούς «κυνηγούς της κατώτερης βα­θμίδας-.

Σ' ό,τι άφορα τούς .. κυνηγούς της άνώτερης βαθμί­δας-, ή εΙκόνα της οίκονομlκης Ζωης τoίi γένους των Ί­ροκέΖων, έτσι όπως δίνεται μέ κάθε λεπτομέρεια όπό τόν Μόργκαν, μας άρκεί. Άλλά καΙ ή Ζωή των κτηνοτρόφων προσφέρει κι' αύτή έπlσης ενα άρκετά πλούσιο ύλlκό, Ικα­νό νά διαψεύσει τούς άβάσιμους Ισχυρισμούς τoίi Γ κρόσ­σε ( ') . 'Επομένως, ή γεωργική κοινότητα της MARCHE δέν είναι μοναδική, άλλά είναι άπλό καΙ μόνο ή περισσό-

( 1 ) Σημεtωση της Ρ .Λ. ατό -περιθώριο μέ μολι)l!ι: ΟΙ κάτοι­κοι τοϋ ΠεΡοίί, &ι καΙ εΤναι άλήθεια δτι εΙναι νομαδικός λαός, οΙ "Αραl!ες, οι ΚαμΜλιοι, οΙ ΚΙΡΥ{σιοι, οΙ Γιακοίιτοι.

85

Page 87: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τερο έΕελlγμένη, δέν είναι ή πρώτη άλλό ή τελευταία όπό τΙς πρωτόγονες κομμουνιστικές κοlνωνΙες πού συναντή­σαμε στήν οΙκονομική ίστορΙα. Αύτός ό πρωτόγονα κομ­μουνιστικός τρόπος όργόνωσης δέν εΙναι α(ιτό<: καθΌωό<: προϊόν της γεωργίος, άλλό έχει τη ρlΖα του σέ πανόρχαιες κομμουνιστικές παραδόσεις: '0 πρωτόγονος κομμουνισμός, γεννημένος μtoα σέ πολύ πρωτόγονες συνθηκες, έπεκτεΙ­νετοl όργότερα καΙ στήν περΙοδο της γεωργlκης OIKOνo­μΙας κατά τή διόρκεια της όποΙας, όφου φτόνεl στό ύψη­λότερο σημείΟ της όκμης του, όρχίΖεl μετά νό παρακμόΖεl δλο καΙ περισσότερο. Τό γεγονότα δέν έπαληθεύouν, ούτε καΙ aτό έλόχιστο, τΙς όπόψεις τού Γκρόσσε. 'Όταν του Ζη­ταμε νό μας δώσει μιό έΕήγηση γιό τόν πρωτόγονο κομ­μουνισμό, γι' αύτό τό όΕlοσημεlωτο (σύμφωνα μέ τόν Γκρόσσε) φαινόμενο πού έμφανΙστηκε στό μέσα της μέ­χρι σήμερα οlκοvoμlκης lστορlας γιό νό έΕαφανlστεί λΙγο όργότερα, τότε μας δίνει τήν παρακότω πνευμστώδlκη καΙ -υλιστική- έΕήγηση: -Εϊδαμε πρόγματι, δτι δν τό γένος όπόχτησε μεγαλύτερη δύναμη καΙ βόση aτoύς λαούς της κατώτερης γεωργlκης βαθμlδας όπ' δ,τι στούς λαούς πού εΙχαν άλλες μορφές πολιτισμού, αύτό όφεlλεται πρΙν όπ'δ­λα aτό δ,τι τό γένος έπαιΖε τό ρόλο μιας ΟIΚΟΥΟμlκης κοι­νότητας, συνένωνε τό μέλη του aτόν ίδιο χώρο καΙ δημι­ουργούσε καΙ μιό κοινότητα περιουσίας. Τό γεγονός δτι σ' αύτή τή βαθμΙδα τό γένος έφτασε αέ μιό τόσο μεγόλη όνόπτυΕη, είναι κότι πού έΕηγείταl κι' αύτό μέ τη σειρά του όπό την ίδια τη φύση της γεωργΙας πού ένώνεl τους όνθρώπους, ένώ τό κυνήγι καί ή κτηνοτροφΙα τούς δια­σπεlρουν- (σ. 158).

Μ' δλλα λόγια, ή -ένωαη- Fι ή -διααπορό- τών όνθρώ­πων στό χώρο, νό τΙ είναι αύτό όπ' τό όποίο έΕαρτδταl, σύμφωνα μέ τόν Γκρόσσε, ή έπικρότηση τοίί κομμουνιαμού fι της ότομlκης Ιδlοχτηαlας. ΚρΙμα μόνο γι ωόν κύριο Γκρόσσε πού Εέχασε νό μας έξηγήσεl, πώς γlνεταl τό δό­ση καί τό λεl6όδια - πού τόσο πολύ -δlασπεΙρουν- τούς

86

Page 88: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

όνθρώπους - καί παρέμειναν στό μεγαλύτερο βαθμό -όκόμα καΙ μέχρι σήμερα αάν τόποι - κοινής lδιοχτηαίας, ένώ οί κάμποι πού -ένώνουν. τούς όνθρώnoυς fγιναν όnό πολύ νωρΙς ότομική ίδιοχτησία. Κρlμα πού δέν μας έΕηγεί καθόλου, γιατί ή μορφή της παραγωγής, πού σ' όλη τήν οί­κονομική lστορlα -ένωνε- τούς άνθρώπους, ή μεγάλη βΜ; μηχανΙα, δέν ηταν καθόλου άποτέλεαμα της κοινης Ιδto­χτησιας, άλλά όντlθετα ή πιό άγρια μορφή της ότομικης ίδιοχτησlας, ή καπιταλιστική lδιοχτησlα. �Oπως βλtπoυμε, ό _ματεριαλισμός_ τού Γκρόσσε άποτελεί μιά νέα άπόδειΕη τού ότι δέν άρκεί νά μιλα κάποιος γιό -παραγωγή- καΙ γιό τή αημααlα της, γιά τό σίJνoλo της κοινωνικης Ζωης, γιό νό έχει μιό ύλιστική άντίληψη της lστορlας. 'ΑποδεΙχνεται έτσι, ότι ό ίστορικός ύλισμός, όπομονωμένος όπό τήν έπα­ναστστική όντlληψη της έΕέλιΕης, μετατρέπεται σέ μιό χον­δροειδή θεωρία, α' ένα βαρύ Εύλινο δεκανΙκι, άντl νό εί­ναι, όπως aτόν ΜόρΕ, τό εύφυές φτερούγιαμα τού πνεύ­ματος.

Τό σπουδαιότερο αυμπέρααμα ποίι βγαίνει όπ' όλα αύ­τό είναι δτι, παρό τό γεγονός ότι ό Κ . Γκρόσσε μιλα τόσο πολύ γιό τήν παρσγωγή καί τΙς μορφές ποραγωγης, δέν έχει ώστόσο όντιληφθεί μέ ασφήνεισ ούτε καν τίς πιό θε­μελιώδεις άπόψεις α' ό,τι όφορα τίς αχέσεις πσραγωγης. Είδαμε ήδη ότι όταν μιλα γιά μορφές παραγωγης έννοεί .. όριαμένες κατηγορίες πού κατέχουν όριαμένα όλωσδιό­λου έΕωτερικό χαραχτηριατικά, όπως τό κυνήγι, τη κτη­νοτροφlα fι τη γεωργΙα. Γιό νά δώσει έτσι μιό όπόVΤΗαη γιό τό περιεχόμενο καθεμιας άπ' αύτές τίς -μορφές παΡο­γωγης., δταν τού γΙνονται έρωτήματα πάνω ατή μορφή της lδιοχτηαΙας - συλλογική Ιδιοχτηαlα, οΙκογενειακη lδιο­χτησlα Γι άτομικη ίδιοχτηαlα - καΙ πάνω ατό ποιός εΙναι ό lδιοχτήτης, διακρΙνει όρισμένες κατηγορlες, δπως -έγ­γειος lδιοχτηαία. καΙ ίδιοχτησΙα τών -κινητών πραγμάτων_. ·Οταν βρΙακει μορφές lδιοχτησΙας διαφορετικές όπ' αύτές τίς δυό, διερωταται ποιό όπό τΙς δυό εΙναι έπικρατέστερη ...

87

Page 89: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Αύτή πού φαίνεται στόν κύριο Γκρόσσε -π ιό έπlκρστέστε­ρη., τήν κάνει κυρlαρχη μορφή lδιοχτησίας στήν κοινω­νία. 'Αποφασίζει Ι(αί θεσπίζει ό ϊδιος γιό παράδειγμα, δτι στούς κστώτερους κυνηγούς -τό κινητό πράγματσ άπό­χτησαν ήδη μιό τόσο μεγάλη σημασία. πού είναι πολύ πιά σπουδαία όπά τήν .. έγγειο. ίδιοχτησίσ καΙ άφου τό κινητό πράγμστα, όπως γιό παρόδειγμα ή τροφή, εΙναl ότομlκή ί­διοχτησία, ό Γκρόσσε δέν όναγνωρίζεl την πρωτόγανη κομ­μουνιστική οίκονομία, πσρά τό γεγονός ότι ή lδιοχτησίσ του έδάφους είνσl κοινή.

Τέτοιες όμως διακρίσεις, πού 8ασίζονταl σέ χσρα­χτηριστlκό άλωσδιόλου έπιφανειακό - κινητό καί όκίνητσ πράγματσ - δέν έχουν την παρσμlκρη σημσσίσ γιό την παραγωγη καΙ έχουν τήν ίδια όΕία μέ τΙς δλλες διακρίσεις πού κάνει ά Γκρόσσε στίς μορφές τής αίκογένεlας όνόλογα μέ τήν κυρισρχία του δντρα η της γυναίκας, ιi στΙς μορφές της πσραγωγης όνόλογσ μέ τό αν προκσλσυν .. ένωση .. των άνθΡώπων Γι "διασπορά •.

Τό .. κινητό πράγματα. μπορεί νά άποτελουνταl άπό τροφή, πρώτες υλες, στολίδια, έργαλεία. Μπορεί νό κατα­ι:ικευόζονταl μέ σκοπό την όνταλλαγή ιi γιό νό χρησιμο­ποιηθουν γιό τήν κάλυψη των δικών τους όνσγκών. 'Ανά­λογα μέ τήν περίπτωση έχουν μιό πολύ διαφορετικη σημσ­σίσ γιά τΙς σχέσεις παρσγωγής. Ό Γκρόσσε κρίνει τίς σχέ­σεις παραγωγης καί τίς σχέσεις lδιοχτησίας τών λαών άνό­λογα μέ τήν κατανάλωση, μέ την πλστιά της έννοια. τών είδών διατροφής καί δλλων πραγμότων, πρόγμα που δείχ­νεεl δτι είναι ένας κλασσικός έκπρόσωπος της σύγχρονης άστικης έπιστήμης.

'Όταν όνσκαλύπτεl δτι είναι τό δτομα πού έχουν την ίδιοχτησία τών εΙδών κατσναλώσεως καί τό κατσναλώνουν, τότε σ' σύτόν τό λαό 8ασιλεύεl Γι ότομlκή ίδlοχτησlσ. ΕΙ­ναι ό κλσσσlκός τρόπος με τόν όποίο όνστρέπουν σήμερα .. έπιστημονlκό. τη θεωρίσ του πρωτόγονου κομμουνισμου.

88

Page 90: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Σύμφωνα μ' αύτη τη 6αθυατόχαστη άπαψη, μιό όμάδα ζη. τιάνων όμαια μ' αύτές παύ συναντομε συχνό στην Άνα­τολη, πού μοιράζονται καί καταναλώνουν άπό κοινοϋ τίς έλεημοαύνες, η μιό συμμορία όπό κλέφτες πού μοιράζον­ται άμοι6αία τό προίόν της κλεψιας, όντιπροσωπεύει, Υιό τόν κ. Γκρόσαε, μιά -κομμουνιατικη οlκονομικη κοινότητα­ατην πιό καθαρή της μορφή. 'Αντίθετα, μιό όγροτικη κοινό· τητα πού κατέχει καί καλλιεργεί τη γη συλλογικά, άλλά καταναλώνει τά προιόντα της γης κατό οΙκογένειες, δέν μπορεί νό θεωρηθεί αάν .. κομμουνιστικη οΙκονομία παρά μέ μιό έννοια πολύ περlοριαμένη», Μ' άλλα λόγια, αύτό πού άποφααίζεl γιά τό χαραχτήρα της παραγωγης, σύμ­φωνα μ' αίιτη την άποψη, είναι τό δικαίωμα lδιοχτηαlας των εΙδών κατανόλωαης καΙ όχι τό δικαίωμα ίδιοχτηαίας των μέσων παραγωγης, δηλαδη οι συνθηκες κατανάλωαης καί όχι οί συνθηκες παραγωγης, Φτάνουμε έται σ' ένα νευ· ραλγικό σημείο της πολιτικης οίκονομίας, πού έχει μιό τε­ράστια σημασία γιό την κατανόηαη όλης της οlκονομικης ίστοριας. Γι' αύτό θό έγκαταλείψουμε όπ' έδω καΙ πέρα τόν Γκρόααε στην τύχη του καΙ θό συγκεντΡώαουμε όλη μας την προσοχη α' αύτό τ6 ζήτημα,

89

Page 91: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Iί.εφάίlαιo 6 λ

ΟΙ ΣΧΕΣ Ε Ι Σ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΚΟ Ι ΝΩΝ Ι Α

'Οποιοσδήποτε όσχολείταl μέ τη μελέτη της οlκονομι­κης ιστορlα καΙ θέλει νό γνωρlσει τΙς διάφορες μορφές πού πηραν οί σχέσεις πaραγωγηc της Koινωνlας, στην j. στορική της έΕέλIΕη, πρέπει πρωτο-πρωτα νό ξέρει μέ σα­φήνειο ποιό είναι τό χοροχτηριστlκό γνώρισμα πού μας έπlτρέπει νό διακρίνουμε τη μιό μορφη σχέσεων πορογω­γης όπό την όλλη. Αύτό τό χορaχτηριστlκό γνώρισμα όπα­τελεί τή λυδlα λΙθο καί ταυτόχρονα και τη μονόδα μέτρη­σης αύτης της έΕέλIΕης.

Γιό νό μπορέσει κανείς νό βγόλει μιόν άκρη μέσο όπό τό πληθος των φαινομένων, Υιό νό έχει ένα καθορισμένο πεδίο μελέτης καΙ πρό παντός Υιό νό όνακαλύψεl τη σειρά τής lστoρικίjς διαδοχης αύτων των φαινομένων, πρέπει νό Εέρει μέ πολύ μεγάλη σαφήνεια ποιός εΙvol ό πopόγovτac έκείνος πού όποτελεί κατά κ6ποιο τρόπο τόν κεντρικό δ­Εονο γύρω όπό τόν όποίο κινοϋνται τό φαινόμενα.

Ό Μόργκαν, σόν μέτρο της lστορΙας των πολιτισμών καί σόν λυδlα λlθο τοϋ έπlπέδου ατό όποίο έφταοαν α(ποl

90

Page 92: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

οΙ πολιτισμοί, διόλεΕε έναν παρόγοντσ όλωσδιόλου συγκε­κριμένο - τήν άνάπτυΕη τής τεχνικής της παραγωγής. Κόνοντάς το αυτό ό Μόργκαν, πήρε κατό κόποιο τόν όν­θρώπινο πολιτισμό όπό τΙ') ρίΖα του καΙ φώτισε τήν προέ­λευσή του. Γιό τή μελέτη της οΙκονομικής ίστορίας τό κρι­τήριο του Μόργκαν δέν έπαρκεί. Ή τεχνική της κοινωνl­κης έργασίας δεΙχνεl όκρl6ως ποιό είναι τό έπίπεδο στό όποίο φθόσανε οί άνθρωποι στην πόλη τους γιό τήν κυ­ριαρχΙα της έΕωτερικης φίJσης. Κόθε πρόοδος στήν τε­λειοποlηση της τεχνlκης της παραγωγής εΙναl ταυτόχρονα κι' ενα 6ημα μπροστό της όνθρωπότητας, στόν όγώνα της γιό την υποταγη της έΕωτερικης φυσης στό όνθρώπινο πνευμα. ένα 6ημα μπροστό στήν έΕέλIΕη του παγκόσμιου άνθρώπινου πολιτισμου.

Π αρ' δλα αύτό, άν θέλουμε νό μελετήσουμε εΙδlκώ­τερα τΙς μορφές της παραγωγής της κοινωνlας, οΙ σχέσεις του όνθρώπου μέ τή φύση δέν μας είναι όρκετές γιό μιό τέτοια μελέτη. AίJτό που μας ένδιαφέρεl πρωτα-πρωτα εί­ναι μιό δλλη πτυχl') της όνθρώπινης έργασlας: ΟΙ σχέσεις στΙς όποίες Ιρχονται οΙ άνθρωποι μεταΕύ τους στl') διόρ­κεια της έργασίας, δηλαδή ή κοινωνική όργάνωση της πα­ραγωΥης καΙ ή τεχνική τής παραγωγης. Τ ό νό ΕέΡουμε δτι ένας ΠΡωτόΥονος λαός γνωρίζει τόν τροχό μέ τόν όποίο τροχίΖουν τόπήλινα σκεύη καΙ τό κατασκευόΖουν, είναι πραγματικό πολύ χαραχτηριστικό του έπιπέδου πολιτισμου στό όποίο Ιχεl φτάσει αύτός ό λαός. Αύτό όκριβώς τό π� λίι σπουδαίο χαραχτηριστlκό της προόδου της τεχνικής χρησιμεύει Υιό τόν Μόργκαν σόν Ινα διακριτικό γνώρισμα μιδς όλόκληρης περιόδου του πολιτισμου πού τή θεωρεί σόν τό πέρασμα όπό τήν δΥρια κατόσταση στή 6αΡ6αρό­τητα. Αύτό δμως τό χαραχτηριστlκό δέν είναι όπό μόνο του Ικανό νό μδς κόνεl νό κρίνουμε γιό τή μορφl') της πα­ραγωγης που κυριαρχεί σ' αύτό τό λαό.

Γιό νό μπορέσουμε νό κρΙνουμε Υιό τΙ') μορφή τής πα· ραΥωΥης ένός λαου χρειάΖεται νό ΕέΡουμε μιό όλόκληρη

91

Page 93: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σειρά όπό τίς συνθήκες τής ζωής του, νό Ηρουμε ποιός όσχολείτσl μέ την τέχνη της κεραμlκης, σν όσχολοϋνταl όλα τό μέλη τής κοινωνίας η μόνο μιό μlκρη όμόδα, μιό οίκογένεlα Π.χ., Γι μήπως όσχολοϋνταl οί γυναίκες κι' έχουν σάν ύποχρέωση τήν προμήθεια τής κοινότητας μέ πήλινα σκεύη, αν τά προίόντα Τής κεραμικής χρησιμοποιούνται γιό τίς όνόγκες της ίδιας τής κοινότητας, όπ' τό χωριό Π.χ., η προορίζονται γιό όνταλλαγή μ' άλλα είδη, σν τό προίόντα ποίι παρόγεl καθένας ποίι όσχολείταl μέ την κεραμlκη χρη­σιμοποιοϋνταl άπ' αίιτόν τόν lδιο, η αν όλα τά είδη τής κε­ραμικής χρησιμοποιοϋνταl όπό κοινοϋ άπό όλα τό μέλη της κοινότητας.

Οί κοινωνικές σχέσεις ποίι μποροϋν νά χρησιμείισουν γιό τόν προσδιορισμό τού χαραχτήρα της παραγωγής είναι πολλές καί διάφορες: καταμερισμός της έργασίας, διανομη των προίόντων μεταΕίι των καταναλωτων, άνταλλαγή. Au­τές οί πτυχές της οίκονομlκής ζωής, αύτές καθ' αύτές ε· Εαρτιωνταl όπό την παραγωγή ποίι είναι κι' ό όποφασιστl­κός παράγοντας.

Μέ τήν πρώτη ματιό γίνεται άντιληπτό ότι ή διανομη καί ή όνταλλαγή των προίόντων δέν μπορούν νά είναι πα­ρά φαινόμενα παράγωγα. Γιά νό μπορούν αίιτό τό προϊόν­τα νό μοιραστούν η νό όνταλλαχθούν όνόμεαα στούς κα­ταναλωτές πρέπει πρίν όπ' όλα νά έχουν παραχθεί. Έπο­μένως, ή παραγωγή είναι ό πρωταρχικός καί ό πιό σπου­δαίος παράγοντας της οiκονομlκης ζωής στην κοινωνία. Αύτό πού είναι όποφααιατικό στό προτσές τής παραγωγής είναι τό έΕης ζήτημα : Ποlές είναι οί σχέσεις όνόμεσα α' αύτούς πού έργάζονταl καΙ ατό μέσα παραγωγής τους; Κάθε εργααία όπαιτεί όρlσμένες πρωτες ϋλες, έναν κα­θορισμένο χωρο έργασίας καί μετό . μερικό έργαλεία. Ιέρουμε ήδη πόσο σπουδαίο ρόλο παlζουν τό εργαλεία καθώς καί ή παραγωγη εργαλείων στη ζωή τής όνθρώπl­νης κοινωνίας. Ή δύναμη της όνθρώπινης έργασlας προσ­τίθεται σ' αίιτά γιό νό ενεργοποιήσει τά εργαλεία καί τό

92

Page 94: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

άλλα μέσα παραγωγης καί γιό νό παρόγει τό προίόντα κα­τανόλωσης παύ είναι όναγκαία γιό τη ζωή της καινωνίας Έπομένως, τό πρωταρχικό ζήτημα της παραγωΥης καί ό άποφαοιστlκός της παράγοντας είναι οί αχέοεlς όνόμεοα ατούς όνθρώπους πού έργόζονταl καί στό μέοα παραγω­γης τους. Δέν μιλάμε έδω γιό τ ε Χ ν ι κ έ ς οχέαεlς, ούτε Υιό τό μικρότερο η μεγαλύτερο βαθμό τελεlοποlηοης τών μέσων παραΥωγης μέ τό όποία έργόζονταl αl άνθρω­ποι, ούτε Υιό τόν τρόπο μέ τόν όποίο τό χρηαιμοποlούν στήν έργαοία τους. Mtλάμε έδώ γιό τΙς κ ο ι ν ω ν ι κ έ ς σχέοεlς όνόμεσα στην όνθρώπινη δύναμη της έργασίας καΙ τό άψυχα μέοα της παραγωγης, μιλδμε γιό τό έΕης ζή­τημα : σ έ π ο ι ό ν ό ν ή κ ο υ ν τ ό μ έ α α π α­Ρ α γ ω γ fι ς ;

Σ τ ό πέρασμα τού χρόνου, αύτές Ο Ι σχέσεις μετα6όλ­λονταl πολύ συχνό. ΚαΙ κόθε φορό πού μεταβόλλονταl ΟΙ κοινωνικές σχέοεις, μετα6όλλεταl κι' ό χαραχτήρας της παραγωγης, ό τρόπος διανομης των προίόντων, ή μορφή τού καταμερισμού της έργαοlας, ή ένταση καΙ ή έκταση της όνταλλαγης, τέλος όλη ή ύλlκη καΙ πνευμαTlκη ζωή της κοlνωνlας_ Άνόλογα μέ τό άν αύτοί πού έργόζOVTQI έχουν όπό κοινού τό μέσα παραγωγής τους, ιi δν καθένας έχει τό δικό του μέοα παραγωγής, η άν, όντίθετα, αύτοl πού έργόζονταl είναι ταυτόχρονα καΙ αΙ ίδιοι μέσα παρα­γωγης καί lδιοχτησία αύτών πού δέν έργόζονται, fι όκόμα δν εΙναl όλυοοδεμένοl οκλόβοl ατό μέαα παραγωγης η έ­λεύθεροl, όλλό μην έχοντας δικό τους μέσα παραγωγής, είναι ύποχρεωμένοl νό πουλάνε τήν έργαTlκή 10υς δύναμη, έχουμε όνόλογα νό κόνουμε μέ μιό κομμουνιστlκη OIKO'VC>" μΙα η μέ μιό οlκονομlα μικρών χωρικών η μέ μιό συντε· χνιακή οlκοναμlα, η μέ μιό οΙκονομία ακλόβων. Γι φεουδαρ­χική οΙκονομΙα, η τέλος μέ μιό καπιταλιστική οίκονομΙα πού βασlζεται στή μισθωτη έργασlα_

Καθεμιό όπ' αύτές τΙς οΙκανομικές μορφές έχει τή δική της lδιαlτερη μορφή καταμερισμού της έργασΙας, δια-

93

Page 95: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

νομης τών προϊόντων> όνταλλαγης κοινωνlκης, νομlκης και πνευματικης ζωης. Άρκεί στήν οΙκονομική ίστορία των όνθρώπων ν' όλλόΕουν ριΖικό ΟΙ σχέσεlς όνάμεσα σ' αύ­τούς πού έργόΖοντσl κσΙ στό μέσσ παραγωγης, γιό νό όλ­λάΕουν ριζικό δλες ΟΙ άλλες πτυχές της οίκονομlκης πολl­τικης Γι πνευματικης ζωης, γιό νό γεννηθεί μιό KOlνωνfα έΕ όλοκλήρου νέσ. Ύπόρχεl φυσικό μιό διαρκής όλληλε­Εάρτηση όνόμεσα σ' όλες αύτές τΙς πτυχές 1ης οlκονομl­κης Ζωης της κοινωνίσς. Δέν είναι μόνο ΟΙ σχέσεις όνό­μεσα στην έργατικη δύνσμη καΙ στό μέσα παρσγωγης πού εχουν έπίδραση πόνω στόν καταμερισμό της έργασlας, aτή δισνομή, στην όνταλλαγή, όλλά αύτοl οί παρόγοντες έπl· δρουν κι' αύτοl μέ τή σειρό τους πόνω στΙς σχέσεις πα­ραγωγης.

Ό τρόπος δμως της έπίδρσσης αύτών των παραγόν­των πόνω στΙς σχέσεις παρσγωγης εΙνσl ώστόσο πολύ δια­φορετικός. Ή κυρlαρχη σέ κόθε οlκονομlκη φάση μορφή του καταμερισμου της έργασίας, της διανομής του πλού­του, της όνταλλαγης, μΠΟΡουν νό ύΠOνOμεύσOUΝ λΙγο-λlγο τΙς σχέσεις όνόμεσα στη δύναμη της έργασΙας καΙ στό μέ­σα παραγωγης, όπό τΙς όποίες σχέσεις προήλθαν. Ή μορ­φή τους δμως δέν όλλόζεl παρό μόνο με μιό ρlΖlκη όνα­τροπή, μόνο μέ μιό έπανόσταση των Εεπερασμένων πιό σχέσεων όνόμεσσ στή δύναμη της έργσσlσς καΙ στό μέσσ παραγωγής.

ΟΙ όναΤΡοπές των σχέσεων όνόμεσα στή δύναμη της εργασlας καΙ στό μέσα πσραγωγης συνlστοΟν μεγάλους στσθμούς στην έΕελlΕη της οίκονομlκης lστορlας κσl χω­ρίζουν τΙς διόφορει; έποχές του οlκονομlκοΟ γlΓVεσθαι της κοlνωνΙας.

Πόσο μεγάλη σημασίσ έχει γιό την κατανόηση της οίκονομlκης lστορΙας, νό μπορεί νά ΕεχωρΙζεl κανεΙς μέ σσφήνεια τό ούσιωδες όπό τό επουσιώδες, φαίνεται αν έΕετόσουμε τη μέθοδο πού έχει σήμερσ υΙοθετήσει ή όστl-

94

Page 96: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

κή πολιτική οΙκονομία στή Γερμανία, γιό νά χωρlσεl την ίστσρlα της οlκονομlκης έΕέλIΕης, μtθoδoς πού χαlρεl γενl­κης έχτΙμησης.

Έννοοϋμε τή διαίρεση της οίκονομlκης έΕέλlΕης όπως τήν κόνει 6 καθηγητής Μπύχερ. Σ τό βιβλlο του -Δ η μ ι­ο υ Ρ γ Ι α τ η ς έ θ ν ι κ η ς ο ί κ ο ν ο μ ί α ς.ι ό καθηγητής Μπύχερ τονίζει τή σημασία μιας σωστi'jς διαί­ρεσης των έποχων της οlκονομικης ίστορίας, γιά τήν καλύ­τερη κατανόησή της. Σύμφωνα μέ τΙς συνήθειές του, δέν περιορίζεται όπλως στην άνόλυση τοϋ ζητήματος καΙ στην παρουσlαση των όρθολογιστικών του άποτελεσμότων, όλλά όρχlζεl νά μας προετοιμόζει γιό την καλύτερη έχτίμηση τοϋ έργου του καΙ έπεκτείνεται πόνω στΙς όνεπόρκειες των συγγραφέων πού πρΙν όπ' αύτόν όσχολήθηκαν μ' αύτό τ6 θέμα.

-Τό πρώτο έρώτημα., λέει ό Μπύχερ, πού πρέπει νά βόλει ό εΙδικός της πολlτικης οίκονομίας πού θέλει νά κα­τανοήσει την οΙκονομία ένός λαοϋ μιας περασμένης έπο­χης, είναι αύτη έδώ : ·Η οΙκονομία ηταν μιά έθνικη οίκο­νομΙα ; Τά φαινόμενα αύτης της οΙκονομίας έχουν τ6 ίδιο περιεχόμενο μέ τά φαινόμενα της σύγχρονης όνταλλα· κτικης οlκονομlας μας, Γι έχουν ένα περιεχόμενο έVΤΕλώι: διαφορετικό: Δέν μποροϋμε ν' όπαvτήσoυμε σ' αύτή την έρώτηση, πσρά μόνο δν άρνηθοϋμε τη μέθοδο της άνόλυ­σης καί την όπαγωγικη ψυχολογική μέθοδο πού χρησιμο­ποlησαν ΟΙ παλιοί δόσκαλοι της -όφηρημένης. πολιτικης οlκονομlας καΙ ΟΙ όποίοι θεώρησαν δτι τούς έδωσε λσμπρά όποτελέσματα στη μελέτη των συγχρόνων φαινομένων.

_Δέν μποροϋμε νό καταλογίσουμε στή σύγχρονη -ι­στορική- σχολή, την κατηγορlα δτι μεταφέρει στό παρελ­θόν καΙ σχεδόν χωρlς καμμιό διερεύνηση τίς συνηθισμένες όφηρημένες κατηγορlες των φαινομένων της σημερινης έ θ ν ι κ η ς οlκονομlας, όvτί νά διεισδύσει στήν ούσία των προηγμένων οΙκονομικών έποχων, fι όκόμα νό μανουο

95

Page 97: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

6ρόρεl τΙς όπόψεις της όVΤαλλαKΤΙKής οΙκονομίας, μέχρι πού νό τΙς προσσρμόσεl, λιγότερο Γι περισσότερο, στΙς προηγούμενες οίκονομlκές μορφές ...

Πουθενό αύτό δεν όποδείχνετσl καλύτερα όσο aτόν τρόπο μέ τόν όποίο XαραXτηρίZOVΤαl ΟΙ δlσφορές όνόμεσα στή σύγχρονη κοινωνίσ των πολιτισμένων λαων καΙ τήν οΙκονομία των προηγουμένων έποχων ή των λαων πού έ­χουν χαμηλό έπίπεδο πολιτισμοϋ. Αύτό γίνεται μέ τήν ό· πσρίθμηση των προτεινομένων φ ό σ ε ω ν έ ξ έ λ ι­ξ η ς, με τό χαραχτηρισμό των όποΙων όνόγετσl ο' ένσ σλόγκαν όλη ή πορεlα της ίστορικής έΕέλlξης της OIKOVQo μΙας . . . ·Ολες ΟΙ προηγούμενες προσπόθειες πού έγιναν σ' σύτό τόν τομέα έκανσν ένα βασικό λόθος: δεν έριχναν τό 6όρος τους στήν ούσlσ των πραγμότων. όλλό έμειναν aτήν επιφόνεια» (1) .

( 1 ) Μπύχερ: cΔημΙOUΡΥ(α της ΙΘVΙKης οlκονομ{αι;ιο σελ. 54.

Page 98: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Iί.εφάίlαιo 6 Β

Η ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΣΕ ΦΑΣ ΕΙΣ ΤΗΣ ΟIΚΟΝΟΜIΑΣ

Ποιό δlαΙρεση της οΙκονομικης Ιστορlας μας προτεΙνει τώρα ό καθηγητής Μπύχερ ; "Ας τόν άκούσοuμε: ·-Αν θέλουμε νό όντ.ληφθοϋμε δλη ούτή τ�ν έΕέλ.Εη όπό μ.ό καΙ μόνο 6ποψη, αύτό δέν μπορεί νό γΙνει πορό μόνο δν r'ι δποψη αύτή λαμβάνει ύπ' δψη της όφ' ένόc τό βασικό φαινόμενα της tθνΙKης οlκονομΙac καΙ όφ' tτέpoυ όποκα· λύπτεl ταυτόχρονα τόν κινητήριο πaρόγovτo των προηγού­μενων οΙκονομικών περιόδων. Αύτή ή δποψη δέν μπορεί νό εIνaι δλλη όπό τι'ι σχέση πού συνδέει την πaραγωγι'ι των προϊόντων μέ τι'ιν κατανόλωσή τους, Fι πιό συγκεκρι­μένο : Τ ό μηκος τοϋ δρόμου πού αύτό τό προϊόντα διασχl­Ζουν Υιό νό πονε όπό τόν παραγωγό aτόν καταναλωτή. Μέ βόση αύτό τό κριτήριο φτάνουμε στι'ιν παρακάτω δlαΙ­ρεση σέ φάσεις δλης της οΙκονομlκης έΕέλιΕης, πού Ισχύει τουλόχιστον Υιό τούς λοοΙΙς της KεvrΡΙKηC καΙ Δυτικηc Εύρώπηc, των όποΙων ιι lστορικ" έΕέλlΕη μπορεί μέ όρκε­τό μεγόλη όκρl6εια νό χωριστεί στις έΕης φόσεις:

1. ·Η φ ό σ η τ η ς κ λ ε ι σ τ η ς ο Ι κ l α κ η ς ο Ι κ ο ν ο μ Ι a ς (παραγωγή πού κόνεl ό καθένας Υιό

7 ι 97

Page 99: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τόν έαυτό ταυ χωρίς όνταλλαγή) ι φόαη ατήν όποία τό προίόντα καταναλώνονται στήν ίδια οίκονομία στήν όποΙα καΙ παρόχθηκαν.

2. ·Η φ ό α η τ η ς ο ί κ ο ν ο μ ί α ς τ η ς π ό­λ η ς (παραγωγή γιό τούς πελότες, άμεαη άνταλλαγή) , φάση κατό τήν όποία τό προίόντα πηγαlνουν κατ' εύθείαν άπό τήν παραγωγή στήν οίκονομία της κατανόλωσης.

3. Ή φ ό σ η τ η ς έ θ ν l κ η ς ο Ι κ ο ν ο μ ί α ς (έμπορευμαTlκή παραγωγή, κυκλοφορία τών προϊόντων) , φάση στήν όποία τό προίόντα πρέπει νά περόσουν όπό μιά σειρό όπό οίκονομίες πρΙν νά φτόσουν οτήν κατανό· λωση ( ' ) .

Αύτό πού πραγματικό είναι ένδιαφέρον στήν οlκονο­μlκή ίστορία δέν περιέχεται καθόλου στήν άποψη τού Μπύ­χερ. Γιά τόν καθηγητή Μπύχερ ή οΙκονομική ίοτορία όρχί­Ζει μέ τήν όγροτική κοινότητα τών πολιτισμένων λαών της Εύρώπης, μ' άλλα λόγια, όπό τήν όνώτερη βαθμίδα της γεωργίαι:. ·Ολη έκείνη ή μακραίωνη περίοδος πού προη­γήθηκε όπό τήν όνώτερη γεωργία καΙ κατό τή διόρκεια της όποΙας βασίλευαν άλλες σχέσεις παραγωγης, τέτοιες σόν κι' αύτές πού κυριαρχούν όκόμα στή Ζωή πολλών ση­μερινών φυλών, πού ό Μπύχερ, όπως Εέρουμε, τΙς χαρα­χτηρίΖει σόν -μή οίκονομίες .. , σόν μιά περlοδο πού κυριαρ­χούσε ή περίφημη -άτομική όναΖήτηση της τροφης. καΙ της -μή έργασίας .. . Ό καθηγητής Μπύχερ όρχίΖεl τήν οΙ­κονομική του lστορlα όπό τήν τελευταία φόση τού πρωτό­γονου κομμουνισμού, πού μέ τήν μονιμότητα της Ζωης σ' ενα όρισμένο χώρο καΙ τήν όνώτερη γεωργΙα, περιέχει !'Ί­δη μέσα της τα σπέρματα της όναπόφευκτης όποσύνθε­σής της, τό σπέρματα πού θά όδηγήσουν όργότερα τήν κοινωνία αύτή στήν όνισότητα, στήν έκμετόλλευση καί στό χωρισμό σέ τόξεις.

(1 ) M1tόXερ: �Δημιoυρyία της έθνικης οΙκοvoμΙα9.

98

Page 100: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Ό Γκρόσσε όμφισβητεί τόν κομμουνισμό σ' δ,τι όφορα τήν περΙοδο που προηγήθηκε όπ' τόν όγροτικό κομμουνι­σμό. ένώ ό Μπύχερ διαγρόφει έντελώς αύτή τήν περΙοδο όπ' τήν Ιστορία της οΙκονομίας.

'Η δευτερη φόση της κλειστης -οίκονομίας της πό­λης .. εΙνσι μιό άλλη αίσθητή όνακόλυψη. πού τήν όφεΙλου­με στήν -όΕυδέρκεισ .. του καθηγητη της Λειψίας. όπως θό έλεγε ό Σούρτστ.

Μιό -κλειστή οΙκιακή οϊκονομlα .. μιας όγροτικης κοι­νότητας χαρσκτηριζόταν όπό τό γεγονός δτι περιλόμβανε ένα σύνολο όνθρώπων πού ίκανοποιουσαν δλες τους τΙς όνόγκες στό έσωτερικό αύτης της οlκιακης οΙκονομίας, έ­νώ τό όντίθετο συνέβαινε με τΙς μεσαιωνικές πόλεις της κεντρικης καΙ δυTlκης Ευρώπης - ΟΙ όποίες μόνο, κοτό τόν Μπυχερ. είχσν πρσγμστική -οίκονομlσ της πόλης .. , Σε μιό μεσσιωνική πόλη δεν υπόρχει -ένιαlσ .. οΙκονομία, όλλό - γιό νό χρησιμοποιήσουμε τήν έκφραση του Μπύχερ -τόσες -οlκονομlες .. όσες βιοτεχνίες. συντεχνΙες, εργαστή­ρια καΙ καθένα όπ' αύτό πουλό καΙ καταναλώνει γιό λογα­ρισσμό του - αν καΙ σύμφωνα με τούς γενικούς κσνόνες της συντεχνίας καΙ της πόλης,

Ή μεσαιωνική πόλη της Γαλλlας rϊ της ΓερμανΙας δεν όποτελοϋσε ένσ -κλειστό .. οΙκονομικό συνολο, γιατl ή ύ­πσρΕή της στηριζότσν δμεσσ στήν όνταλλαγή προϊόντων μέ τήν έπαρχία όπό τήν όποΙα προμηθευόταν τροφή καΙ πρώτες ύλες καί τήν όποία προμήθευε με βιομηχανικό προ­ίόντα. Ό Μπυχερ όμως δημιουργεί γύρω όπό κόθε πόλη ένσ κλειστό όγροτικό περίγυρο, τόν όποίο ενσωματώνει στήν -οlκονομlα της πόλης.. κσί όνοίγει τήν όνταλλαγή ό­νόμεσα στήν πόλη καΙ στό χωριό, σέ όνταλλσγή μέ τους χωρικους του πλησιέστερου χωριου. ΟΙ συλές τών πλου­σίων όρχόντων φεουδαΡΧών, πού συνιστουσαν τούς κσλύ­τερους πελότες τών έμπόρων της πόλης καΙ που ήταν δλ­λοτε διασπαρμένες στην εΕοχή μακρυό όπό τΙς πόλεις κι'

99

Page 101: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

δλλοτε βρισκόντουσον στό κέντρο της πόλης - lδιοίτερο ΟΙ πόλεις δπου εΙχαν την fδρα τους ΟΙ αύτοκρότορες καΙ ΟΙ έπlσκοποι - πού όπoτελoίiσαν τό έπίκεντρο τών OIKo­νομικών τους δραστηριοτήτων, δέν λογαριόστηκαν καθό­λου καΙ γι' αύτές δέν μας λέει τόποτε ό Μπύχερ. Παρό­μοια, δέν μας λέει τlποτε γιά τό έΕωτερικό έμπόριο πού f­παlΕε τόν πιό σπουδαίο ρόλο στή ζωή τών μεσαιωνικών πό­λεων καΙ προσδιόρισε τήν όναπτυΕή τους. Αύτό πού ύπηρ­Εε τό πιό χαρακτηριστικό γνώρισμα τών μεσαιωνικών πό­λεων, τό γεγονός δτι όποτελουσαν τά πρώτα κέντρα της έμπορευμαTlκης παραγωγης, έκεϊ δπου γιό πρώτη φορά ή έμπορευματική παραγωγή fγινε ή κυρίαρχη μορφή της παραγωγης, αύτό ό Μπύχερ τό όγνοεί. Άντlθετα, ή έμπα­ρευματική παραγωγή όρχΙζεl γι' αύτόν μέ τή φόση της -έ· θνlκης οlκονομlας. - καΙ Εέρουμε πώς ή όστlκή πολιτική οlκονομlα όνομόζει έτσι τό σύγχρονο καπιταλιστικό σύ­στημα, του όποΙου τό σπουδαιότερο χαρακτηρισπκό εΙναl όκριβώς ό καπιταλιστικός τρόπος παραγωγης καΙ δχι ό­πλώς ή έμπορευματική παραγωγή. '0 Γκρόσσε όvoμόΖει τήν έμπορευμαTlκή παραγωγή όπλώς -βlομηχανΙα., όντi­θετα ό καθηγητής Μπύχερ μετασχηματlζεl τή βιομηχανία σέ -έμπορευμαTlκή παραγωγή., όποδεlκνύοντας έτσι τήν όνωτερότητα ένός καθηγητη της οlκονομlας πόνω σ' ένα όπλό κοινωνιολόγο.

� Ας μή ματαlοπονουμε δμως μέ τίς λεπτομέρειες καΙ δς περόσουμε στό κύριο θέμα μας, Ό καθηγητής Μπύχερ παρουσιάΖει τήν «κλειστή οΙκιακή οlκονομlα_ σάν τήν πρώ­τη -φόση- της οίκovομlκης του lστορlας. τι έννοεί μ' αύ­τό; 'Υπενθυμlσαμε ηδη πιό πόνω πώς αύτή ή φόση σύμφω­να μέ τόν Μπύχερ, άρχΙζεl μέ τήν όγΡΟTlκή κοινότητα του χωρlου.

Βλέπουμε έτσι, δτι έκτός όπ' τήν πρωτόγονη όγροτική κοινότητα, ό Μπύχερ ρίχνει κι' δλλες Ιστορικές μορφές στό σακούλι του τών -οΙκιακών κλειστών οlκονομιών-, ό­πως τήν οlκονομΙα τών όρχαlων Έλλήνων καΙ Ρωμαlων,.

100

Page 102: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

πού στηριζότσν στούς σκλόβους καΙ τίς φεουδσρχικές σύ­λtς. 'Ολόκληρη ή οίκονομική Ιστορlα της άνθρωπότητας, άΡXίζOVΤας άπ' τό λυκόφως της προϊστορΙας καΙ δισσχl­ζOVΤας τήν κλασσική όρχσιότητα καί τό Μεσαίωνσ. βρίσκε­ται έτσι κλεισμένη στή _φάση_ της παραγωγης της οlκια­κης οΙκονομίας. στήν όποία άvτlτlθεται, σόν δεύτερη φά­ση. ή εύρωπαϊκή πόλη τού Μεσαlωνα, καΙ aτήν τρlτη φό­ση. ή σύγχρονη καπιταλιστική οlκονομΙα.

Σ τήν οΙκονομική του ίστορlα ό καθηγητής Μπύχερ ρί­χνει ατήν ίδια -οΙκονομική φάση- τήν κομμουνιστική άγΡο­τική κοινότητα πού ζεί ι'jσυXα κάπου σέ μιό κοιλάδα τού βουνού ΠεVΤζόπ στΙς Ίνδίες, τήν οΙκιακή οΙκονομία τού Πε­ρικλη στό όπόγειο τού 'Αθηναϊκού πολιτισμού καΙ τή φεου­δαρχική αύλή τού μεσαιωνικού μητροπολlτη.

'Οποιοδήποτε παιδΙ πού διάβασε καΙ όπέκτησε όπ' τό σχολικά βιβλία μερικές έπlφανειακές γνώσεις της ίστορΙας, θά καταλάβει δτι πρόκειται γιό φαινόμενα έντελως διαφο­ρετικό μεταΕύ τους.

Σ τίς κομμουνιστικές πρωτόγονες όγροτικές κοινότη­τες ύπηρχε τόσο ίσότητα στό δικαιώματα όσο καί στήν ί­διοχτησlα. Στήν όρχαία Έλλόδα καΙ στή Ρώμη βασlλευε ή πιό χτηνώδικη όνισότητα όνόμεσα στΙς κοινωνικές τάΕεις, έλεύθεροl καΙ σκλόβοι. προνομιούχοι καΙ άλλοτρlωμένοι. άφέVΤες καΙ δούλοι, πλΟύτος καΙ φτώχεια ri μιζέρια Συ­ναντάμε έδώ τήν άVΤίθεση άνάμεσα σέ μιό μειοψηφία όφέν­τες πού δέν έργόζOVΤαl καΙ σέ μιό μάζα έΕαθλlωμένων, πού έχουν την ύποχρέωση νό έργάζOVΤαι συνεχώς. 'Ανόμεσα στή βασισμένη στούς σκλόβους οΙκονομία τών Έλλήνων Γι τών Ρωμαίων καί στή φεουδαρχική οΙκονομία τού Μεσαlω­να ύπηρχε μιό τόσο μεγάλη διαφορό. πού τελικά ή όρχαία δουλοπαροικία προκάλεσε τήν καταστροφή τού 'Ελληνο­ρωμαϊκού πολιτισμού. πού έδωσε τή θέση του στή φεου­δαρχία τού Μεσαίωνα, πού κι' αύτός μέ τή σειρά του, ό­ναπτύσσOVΤας στούς κόλπους του τίς συντεχνlες καΙ τό

101

Page 103: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

έμπόριο των πόλεων, έτοίμασε fTOI, σέ τελευταΙα όνόλυ­ση, τό έδαφος γιό τ6 σύγχρονο καπιταλιαμό.

'Οποιοσδήποτε φέρνει πίσω αύτές τΙς οΙκονομικές καΙ κοινωνικές μορφές πού όπέχουν τόσο ΟΙ μέν όπό τΙς δέ, καΙ τίς έποχές της Ιστορίας καΙ θέλει νό τΙς συνοψίσει αέ μιό μόνο αποψη, αέ μιό θεωρΙα, πρέπει νό έφαρμόσει fva κριτήριο πού όντιστοlχεί πραγματικό σ' αύτές τΙς οlκονο­μικές φόσεις. � Ετσl, 6 καθηγητής Μπύχερ μας έΕηγεί 6 ίδιος ποl6 κριτήριο έφαρμ6ζεl γιό νό δημιουργήσει τό ακο­τόδl της -κλειστης οlκιακης οίκονομίας-, μέσα στ6 όποίο όλες ΟΙ γότες φαίνονται γκρlζες, παρελαύνοντας ι'ισυχα όπό μπροστό μας μήπως καΙ βοηθηθουμε νό 6γοίιμε όπό τήν αγνοια. _ΟlκονομΙα χωρίς όνταλλαγή _, νό πως όνομό­ζει ό Μπύχερ τήν πρώτη -φόση- πού όρχlΖει όπ6 τότε πού ύπόρχει γραφτή Ιστορία μέχρι τούς τελευταΙους αιωνες καΙ τι'}ν όποΙα διαδέχεται ή πόλη του ΜεσαΙωνα -φόση α­μεσης όνταλλαγης-, γιό νό δώσει κι' αύτή μέ τη σειρό της τή θέση της στό αημερινό οΙκονομικό αύστημα -φόση κυ­κλοφορlας των προίόντων_. Μ' αλλα λόγια: μι'\ όνταλλαγή. όπλή όνταλλαγή καΙ σύνθετη όνταλλαγή, η σέ πιό όπλές λtEεlς: όνυπαρΕlα έμπορΙου, όπλό έμπόριο, όναnτvγμένo έμπόριο. Νδ ποιό κριτήριο έφαρμ6ζεl ό Μπύχερ Υιό τό χω­ρισμό των οΙκονομlκων έποχων. 'Ο έμπορος ύπόρχει ήδη η δχl, ταuτfζεταl μέ τόν παραγωγό iΊ πρόκειται Υιό fvo Εε­χωριστό πρόσωπο; Αύτό εΙναι τό βασικό πρόβλημα στι'}ν οΙκονομική θεωρία.

Μ Ας δουμε τή -χωρlς όνταλλαγή αΙκονομία_ του κα­θηγητη. Πρόκειται γιό μιό φαντασlοπληΕΙα του καθηγητη. κόTl πού δέν συναντήθηκε μέχρι τώρα σέ κανένα μέρος της γης καΙ πού αν προσπαθήσουμε νό την έφαρμόσουμε στήν όρχαία Έλλόδα ι'i στή Ρώμη, ΟΟως καΙ στό φεουδαρ­χικό ΜεσαΙωνα του Χου αΙώνα, μό 6ρεθουμε μπροστό σέ μιό Ιστορική φαντασΙα έκπληΚΤικης θρασύτητας. Μέ τό νό πόρουμε γιό κριτήριο της παραγωγης γενικό. όχι τΙς πα. ραγωγlκές σχέσεις, όλλό τΙς σχέσεις όνταλλαγης, εΙνaι

1 02

Page 104: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σόν νό τοποθετουμε τόν έμπορο στό κέντρο του οlκονομl­κου συστήματος KOI νό τόν κόνουμε μέτρο δλων των προ­γμότων, όκόμα κι' δταν ό έμπορος δέν ύπόρχεl όκόμα. Νό τό λαμπρό όποτέλεαμα της -όπαγωγlκης ψυχολογlκης με­θόδου KOI τρόπου όνόλυαης» του Μπύχερ, νό πως -διεια­δύει στήν ούσίο των πραγμότων» όντί νό -μένει στήν έπl­φόνει α » Ι

·Η όπλή ταΕlνόμηση της -ίστορικης σχολής» : ή διοί­ρεση της οίκονομlκης ίστορίας σέ τρείς φόσεις, -τήν φυ­σική οίκονομίο, τή νομιαματική οΙκονομία καΙ τήν πιστωη­κή οΙκονομία». ήταν πολύ καλύτερη καΙ πολύ πιό κοντό στήν όλήθεια όπ' αύτό τό γεμότο κενοδοΕΙα κατασκεύοαμα της εύφυϊας του καθηγητη Μπύχερ, πού άρχlΖεl τήν όνό­λυσή του βγάΖοντος άχρηστες όλες -τίς παλαιότερες προ­σπόθειες πού έγινον σ' ούτό τόν τομέα», γιό νό πάρει τε­λικό σόν 6όαη γιό τήν όνόλυσή του, όκρl6ως τήν ίδια ά­ποψη πού πηραν κι' αύτοl. τήν άποψη της άνταλλαγης πού -μένει στήν έπιφάνεια» των πραγμότων, τήν όποία όπλό καΙ μόνο τή μετομορφώνεl μέ φτηνό έπlχειρήμστο καΙ τή μετατρέπει σέ μιό έντελως λανθοαμένη άποψη. Δέν εΙναι δμως κοθόλου τυχοίο πού ή όσTlκή έπιστήμη -μένει στήν έπιφόνεια». 'Ανόμεσα στούς όστούς διανοούμενους ΟΙ μέν, όπως ό ΦρεlδερίΚος Λίστ, διαιρουν τήν ίστορία όνόλογα μέ τό έΕωτερlκό χορακτηριστlκό των σπουδαlοτέρων πό­ρων διοτροφης KOI δlακρlνουν τΙς περιόδους του κυνη­γιου. της κτηνοτροφίας, της γεωργΙας KOI της 610μηx� νΙας. δlαlρέαεlς πού δέν έπαρκουν ούτε καν Υιό μιό έπl­φανειακή έΕήγηση της ίστaρlας των πολιτισμων.

-Αλλοl, δπως ό καθηγητής Χίλντεμπραντ. διαιρουν τήν Ιστορία αύμφωνα μέ τήν έΕωτερlκή μορφή της όνταλλα­γης. αέ φυσική οΙκονομία, νομιαμοτική οΙκονομία καΙ πι­στωτική οlκονομlα η, δπως ό Μπύχερ, σέ OIKOνoμlo χωρίς όντολλαγή, σέ οΙκονομία της άμεσης όνταλλογης καΙ σέ οlκονομlα μέ κυκλοφορlα έμπορευμότων.

-Aλλol πόλι, όπως ό Γκρόασε, παlρνουν τήν κατανομή

1 03

Page 105: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

των προίόντων σάν σημείο όφετηρίαc για τό χαρακτηρι­σμό τών οΙκονομικών μορφών. Μέ δυό λόγια, oi αστοl 00-φοί βόζουν στό πρώτο πλόνο τών ίστορικών όναλύσεών TOUC, τήν όνταλλαγή, τή διανομή f\ τήν κατανόλωση, δλα έκτός όπ' τήν κοινωνική μορφή της παραγωγής ,πού πρα­γματικό έπαιζε σέ κόθε έποχή τόν πιό όποφασιστικό ρόλο καί ή όποΙα προσδιόριζε τίς μορφές πού έπαιρναν ή όνταλ­λαγή, ή διανομή καί ή κατανόλωση καΙ τό συγκεκριμένο τους περιεχόμενο.

Γιατί όμως οϊ όστοί διανοούμενοι βλέπουν έτσι τό πρό­

γματα ; Γιό τόν ίδιο λόγο ποίι τούς κόνει νό θεωροϋν τήν καπιταλιστική οίκονομία αόν τήν όνώτατη καΙ τελευταία φόση της οΙκονομικης ίστορlας, όρνούμενοι τήν παραμέρα παγκόαμια οίκονομική έΕέλιΕη καί τίς έπανοσιατικές προ­οπτικές.

Ή κοινωνική μορφή της παραγωγης, δηλαδή τό ζή­τημα τών σχέσεων όνόμεαα α' αύτούς πού έργόζονται καΙ στό μέσα παραγωγής, είναι τό κεντρικό ζήτημα κόθε οΙ­κονομικής φόσης, τό εύαίσθητο αημείο κόθε ταΕικης κοι­νωνlας, μέσα στήν όποία τό μέσα παραγωγης δέν όνήκουν σ' αύτούς πού έργόζονται. Αύτή, κότω όπό τη μιό f\ τήν άλλη μορφή, όποτελεί τή βόση αύτών τών κοινωνιών, εΙ­ναι ή βασική πpoίiπόθεση κόθε μορφης έκμετόλλευοηc καΙ κάθε ταΕικης κυριαρχίας. Ή προσπόθεια πού κόνουν οί ό­στοί διανοούμενοι γιό νό έκτρέψουν τήν προσοχή τοϋ κό­σμου όπ' αύτό τό εύαίσθητο αημείο καί νό τή συγκεντρώ­σουν σέ έΕωτερlκό καί δευτερεύοντα χαρακτηριστικό. ό­ναμφlβολα δέν γlνεται συνειδητό όπ' αύτούς τούς όστούς, όλλά βααίζεται στήν ένστικτώδικη άρνηση της τόΕης ποί.ι όντΙΠΡοσωπεί.ιουν, στό έπίπεδο της διανόησης, νό δοκιμό­οουν τό έπικlνδυνο φροϋτο όπ' τό δέντρο της γνώσης.. - Ε­νας καθηγητής όλότελα σύγχρονος καί διάσημος, όπως ό Μπί.ιχερ, έκδηλώνει αίιτό τό ταΕικό του ένστιχτο μέ -όΕυ­δέρκεlα-, όταν φουρνlζει μέ όγαλλίαση ατό μικρό αυρ­τάρι της ταΕινόμησής του όλόκληρες έποχές, όπως ό πρω-

104

Page 106: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τόγονος κομμουνισμός, ή δουλεία, ή δουλοπαροικlα, έποχή μέ ριζικό διαφορετικές παραγωγικές σχέσεις όνόμεσα στήν έργατική δύναμη καί στό μέσα παραγωγης.

'Από τήν άλλη όμως μεριό, κόνει πολυόριθμες καΙ δ­χρηστες διακρ/σεις σΙ ό,τι όφορα τήν lστορlα της βιομηχα­νίας όπου κόνει τόν ένα διαχωρισμό έπειτα όπό τόν δλ­λο, μιλά καΙ Εαναμιλά μ' όλες τΙς λεπτομέρειες, γιό -οίκια­κή έργασία-, -μισθωτή έργασία-, -έργασ/α του τεχνίτη­κλπ.

Οί ίδεολόγοι τών εκμεταλλευομένων μαζών, ΟΙ πιό παλιοί ύπερασπιστές του σοσιαλισμου, οί πρώτοι κομμου­νιστές, περιπλανιόντουσαν στό σκοτόδια καί μένανε μετέω­ροι στόν όέρο, όταν ζητουσαν τήν ίσότητα όνόμεσα στούς όνθΡώπους, καί προσανατόλιζαν τίς διεκδικήσεις τους καΙ τόν όγώνα τους, κυρίως ένόντια στήν άνιση διανομή τών όγαθών Γι - δnως μερικοί σοσιαλιστές του Χ ΙΧ αίώνα -ένόντισ στΙς σύγχρονες μορφές της όνταλλαγης. ·Οταν οί καλύτεροι εκπρόσωποι της έργατικης τόΕης κατόλαβαν ότι ή μορφή της όνταλλσγης εΕαρτιόταν, αύτή καθ' αύτή, όπά τήν όργόνωση της παραγωγης, κι' ότι αύτό που έπαιζε τόν πιό όποφασιστικό ρόλο ητσν οΙ σχέσεις όνόμεσα στούς έργαζόμενους καΙ τό μέσα παραγωγης, τότε τό σοσιαλι­στικό ίδανικό όπόχτησσν ένα στέρεο επιστημονικό θεμέ­λιο. χεκινώντας όπ' αύτή τή βασική άποψη, ή επιστημονική θέση του προλεταριότου διαχωρίζεται όπ' αύτήν της όστι­κης τόΕης τόσο στήν όρχή της οίκονομικης ίστορίας όσο κα lστήν όρχή της πολιτικης οΙκονομίας. � Αν ε(ναι πρός τό συμφέρον της όστικης τόΕης νό θολώσει τό ιcεντΡΙKό ζή­τημα της οΙκονομικης ίστορίας καΙ τίς μορφές πού πηρε στό πέρασμσ της ίστορίσς - τή μορφή πού πηραν οί σχέ­σεις όνόμεσα στούς έργαζόμενους καΙ τό μέσα παραγω­γης - όvτlθετα τό συμφέρον του προλεταριότου όπαιτεί οί σχέσεις αύτές νό φωτισθουν καί νό μπουν σέ πρώτο πλόνο. νό όπoτελtσoυν τό κριτήριο της οίκονομικης δομης της κοινωνίας. Βναι όνόγκη οί έργαζόμενοι νό κατανοή-

105

Page 107: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σσυν τίς μεγάλες καμπές της ίοταρlας παυ χωρlΖαυν τήν πρωτόγανη κομμουνιστική κοινωνία όπό τήν κατοπινή κοι­νωνία τών τόΕεων, όπως καΙ νό διακρlνουν τΙς διόφορες ίοτορικές μορφές που πηρε ή ταΕική κοινωνία μέχρι αή­μερα. Μόνο αύτός πού κατανοεί τίς ίδιαίτερες οlκανομικές ουνθηκες της πρωτόγονης καμμαυνιστικης αlκονομlας καΙ τό Ιδιαίτερα χαρακτηριοτικό της όρχαίας δαυλοκτητικης αΙ­κονομlας, της μεσαιωνικης φεουδαρχικης οlκονομlας, μπο­ρεί πραγματικό νό καταλόβει γιατί ή καπιταλιστική κοινω­νία προσφέρει γιό πρώτη φορό τή δυνατότητα της πρα­γματοποlησης τοϋ σοσιαλισμοϋ. Μόνο αυτός μπορεί νό κα­τανοήσει τή βαοlκή διαφορό όνόμεσα στήν παγκόσμια 00-αιαλιστική οΙκονομία τοϋ μέλλοντος καΙ τίς πρωτόγονες κομμουνιστικές κοlνωνlες της προίστορlας,

106

Page 108: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ΗΕΡΟ Ε "

Ή άαΟιΙύυθcιΙ.

-,;nιr ntI,.,-,;dyovnιr

f(oyyovvrd-';If(nιr

Noιυ,.,υίαιr

Page 109: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg
Page 110: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Iί.εφάίlαιo 7

Η ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ MARCHE

Μ Ας έΕετόσουμε της έσωτερικέc δομές της γερμανι­κης κοινότητας της MARCHE. πού εΙναl αύτή ποίι έχει με­λετηθεί περισσότερο όπό τούς έρευνητέc, ΟΙ ΓερμανοΙ εί­χαν έγκατασταθεί όργανωμένοι σέ φυλές κοί σέ γένη. Ιέ κόΒε γένος, κόΒε πατέρας είχε ένα τόπο Υιό νό χτΙσεl έκεί τό σπΙτι του κσί τή φόρμα του. - Ενα δλλο μέρος της γης τό χρησιμοποιούσαν Υιό καλλιέργεια, καΙ όπ' αύτό σέ κόΒε οΙκογένεια λόχοινε μέ κλήρωση ένα κομμότι.

Σύμφωνα μέ τΙς μαρτυρΙες του ΚαΙσαρα, ύπηρχε στΙς όρχέc τοϋ Χριστιανισμού μιό γερμανική φυλή (01 Σουέ601 ., Σουό60I) . τής όποΙος τό μέλη καλλιεργούσαν τούς ό­γρούς όπό κοινού, χωρίς νό έχει γΙνει όπό πρΙν όναδιανο­μή όνόμεσσ στΙς διάφορες οΙκογένειες. Γενικό δμως, ή έ· τήσισ όνσδιονομή των κομματιων της γης IjTov ήδη φαι­νόμενο πολίι συνηθισμένο, lδιαΙτερα τήν έποχή πού Ζοϋσε ό Ρωμαίος Ιστορικός Τόκιτος, τόν 11 αΙώνα. Ιέ όρισμένες περιοχές, δπως στήν κοινότητα Φρικχόφεν της περιοχης τοϋ Νασόου, ΟΙ έτήσιες όναδιανομές των χωραφιων συνη­θίζονταν όκόμα τό χν l l κσl χνι ι ι αίώνα. Τόν χιχ αΙώνα, σέ όρισμένες κοινότητες της παλιος θaυaρικης έπαρχΙας

109

Page 111: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

καΙ στΙς δχθες τού Ρήνου, όναμοιρόΖανε όκόμα τή γη μέ τυχαlα κλήρωση, δν καΙ αύτό δέν γινόταν κόθε χρόνο, όλ­λό σέ μεγαλύτερα διαστήματα: Κόθε τρlα, τΟΟσερα, έννιό, δώδεκα, δεκατέσσερα, δεκαοχτώ χρόνια. Αύτοί οΙ όγροl δέν έγιναν όριστlκό ότομlκές lδlοχτησlες, παρά μόνο πρός τό μέσα τού χνl Ι Ι αΙώνα.

ΚαΙ στή ΣκωτΙα έπΙσης, σέ όρlσμένες περιοχές ΟΙ όνα· διανομές στό χωρόφια γίνονταν μέχρι τούς καιρούς μας. Στήν όρχή, δλα τό χωρόφια πού έμπαιναν στήν κλήρωση ηταν ίσα, καΙ ή έκταση τού χωραφιού όντιστοlχούσε στΙς μέσες όνόγκες μιας οΙκογένειας, στή γονιμότητα τού έδό­φους καΙ στήν παραγωγικότητα της έργασΙας. 'Ανόλογα μέ τήν πσιότητα τού έδόφους, ή έκταση κόθε χωραφιού στΙς διάφορες περιοχές ηταν δεκαπέντε, σαράντα fι καΙ περισσότερα έκτόρια. ΣτΙς περισσότερες περιοχές της Εύ­ρώπης, τό χωρόφια πού εΙχαν μοιραστεί μέ κλήρωση όπό

τόν ν καΙ νι αΙώνα καΙ μετό, μετασXηματfσθηKOV σt κλη­ρονομική περιουσία των οlκογενειων. ΠρΙν δμως τό χωρά­φια αύτό γΙνουν ότομlκή lδlοχτησlα, προηγήθηκε μιό πε­ρΙοδος στή διάρκεια της όποΙας ή όναδιανομή γινόταν δλο καΙ σέ πιό όραιό διαστήματα, μέχρι πού στό τέλος σταμό­τησε έντελως. Αύτό δλα δμως lσχύουν μόνο σέ δ,τι όφο­ρα τό χωράφια. ·Ολες ΟΙ ύπόλοιπες έκτόσεις, δόση, λειβό­δια. νερό καΙ μή έκμεταλλεύσιμες έπιφόνειες, παρέμεναν ένlαlα lδlοχτησlα της MARCHE. Τό προϊόν πού όποφέρανε τό δόση γιό παρόδειγμα, χρησιμοποιόταν γιό τήν κάλυψη των όναγκων τού συνόλου καΙ τήν κόλυψη των δημοσlων δαπανών, δ,τι δμως περlσσευε στό τέλος, μοιραζόταν σέ δλους. ΤΙς βοσκές τΙς έκμεταλλεύονταν δλοl όπό κοινού. Αύτοl ΟΙ βοσκότοποι Γι γενικό οΙ έκτόσεις πού όνηκαν στήν κοινότητα, διατηρήθηκαν σ' αύτή τους τή μορφή γιό πόρα πολύ καιρό, καΙ τούς συνανταμε καΙ σήμερα όκ6μα στΙς Βαυαρικές, Τυρολέζlκες καΙ Έλβετικές • Αλπεις, � Γαλ­λlα, στή Νορβηγlα καΙ στή Σουηδlα.

·Οταν έκαναν τήν κατανομή των όγρών, γιό νό εlναl

1 1 0

Page 112: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σίγουροι ότι αύτη θό ηταν έvτελώς ίση γιό όλους, άρχιΖαν νό διαιροϋν τη γη σέ μερικό μεγόλα κομμότια (τό λεγόμε­να Γκε6όν) , όφοϋ όμως λα6αίναν ύπόψη την ποιότητα καί τη διαμόρφωση τοϋ έδόφους, καΙ μετό αύτό τό κομμό­τια τό ύποδιαιροϋσαν σέ τόσες λουρίδες γης, δσες όVΠ­στοιχοϋααν στόν όριθμό των όνθρώπων πού δΙKαΙoUVΤαν νό πόρουν γη. Μ Αν κόποισς όπ' αύτούς είχε όμφlβολΙες γιό τό μερΙδlο της γης πού τοϋ έλαχε καΙ θεωροϋσε πώς αύτό δέν ήταν ίσο μέ τό μερίδιο τών άλλων, μπορούσε νό όπαι­τήσεl μιό νέα μέτρηση της έκτασής του καΙ όποιοσδήποτε τόν έμπόδlΖε νό όσκήσεl αύτό τό δlκαίωμό του τιμωριόταν.

·Οταν ή τυχαία μΟιΡασlό τών χωραφιών καΙ ή περισ­δlκη όνακατανομή τους πέαανε όλότελα αέ όχρηστΙα, παρ� όλ' αύτό ή έργασΙα όλων τών μελών της κοινότητας στό χωρόφια συνέχιΖε νό γίνεται όπ' όλους μαζ! καΙ νό ύπό­κειταl στούς αύστηρούς νόμους πού είχαν θεσπιστεί όπό τό αύνολο. Γιό νό εΙναl κόποιος πραγματικό μέλος της MARCHE, δέν όρκοϋσε όπλως καΙ μόνο νό έχει έγκατα­σταθεί στήν περιοχη αύτή. - Επρεπε, έκτός όπ' αύτό, νό κατοικεί μόνιμα ό ίδιος έκεί καί νό καλλιεργεί ό ίδιος τό χωρόφια του. Όποιοσδήποτε δέν καλλιεργοϋαε γιό μερικό χρόνια συνέχεια τό μερίδιο της γης πού τοϋ όνηκε, τό f­χανε χωρίς καμιό άλλη διαδικασία καί ή κοινότητα μπο· ροϋσε νό τό δώσει γιό καλλιέργεια σ' ένα άλλο όπό τό μέ­λη της, κι' αύτη ή έργασΙα γινόταν κότω όπ' τόν έλεγχο της κοινότητας.

Τό πρώτα χρόνια της έγκατόστασης των Γερμανών σ' αύτή την περιοχή, η κτηνοτροφΙα όποτελοϋσε τό έπΙκεν­τρο της οlκονομlκης Ζωης καΙ όναπτυσσόταν σέ βοσκοτό­πια καΙ λεl6όδlα, πού όνηκαν σ' όλους, ή έκμετόλλευση τών όποΙων γινόταν κότω όπό τη διεύθυνση τών βοσκών της κοινότητας. Σόν βοσκοτόπια χρησιμοποιοϋσαν τό έ­δόφη πού έμεναν όκαλλlέργητα καΙ τό χωρόφια μετό τι'ι συγκομιδή. Άπό αύτό καΙ μόνο μπσρεί κανεlς νό αυμπε­ρόνεl δτι τό όργωμα καί ό θερισμός, ή έναλλαγι'ι των καλ-

1 1 1

Page 113: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

λιεργειών καΙ των όγραναπαύσεων σέ κόθε κομμόTl της κοινης έκτασης, ή διαδοχή τών σπορών, ήταν κόTl πού ό­ποφόσιζαν δλοl μαζΙ, καΙ καθtνας έπρεπε νό αυμμορφωθεί πρός τούς γενικούς κανονισμούς του συνόλου.

KoBtvo όπό τό μεγόλα κομμόTlα στό όποία εΙχαν χω­ρίσει τή συνολική έκταση, ήταν μαντρωμtνο όπό ένα φρό­χτη με παγlδες καΙ παρtμενε κλειστό όπ' τόν καιρό της σπορας μtχρl τόν καιρό του θερισμου. Οί ήμερομηνΙες του μαντρώματος καΙ του Εεμαντρώματος αύτης της έκτααης προσδιορίζονταν μετό όπό όπόφαση στήν όποία συμμετεί­χε δλο τό χωριό. Καθεμιό όπό αύτές τΙς έκτόσεις 6ρlσκό­ταν κότω όπό τήν tnonTeio tνός δημοσlου ύπαλλήλου της κοινότητας, ό όποίος έπαιζε τό ρόλο του ελεγκτου καΙ εΙ­χε αόν καθηκον τήν έφαρμογή τών ύπαΡXόVΤων νόμων. ·Οταν γινόταν τό Εεμόντρωμα αύτών τών tκτοοεων, πρα­γματοποιουσαν μιό γιορτή στήν όποΙα συμμετείχαν όλόκλη· ρα χωριό, συμπεριλαμ6ανομένων καΙ τών παιδΙών, στό ό­ποία, σύμφωνα μέ τό fθιμo, δlνανε χαστούκια, κι' αύτό γιό νό τούς tντυπωθαυν καλό τό δρια της έκτασης, fτσl ιi)στε. αν όργότερα χρειαστεί, νό μπορουν νό είναι μόρ­τυρες.

Ή κτηνοτροφία ήταν μιό δραστηριότητα τήν όποία tE­

ασκουσαν δλοl μαζί. Ή διατήρηση κοπαδιών όπό Εεχωρ .. στό δτομα όπαγορευόταν στό μtλη της MARCHE. ·Ολα τό ζώα του χωριου ήταν κατανεμημtνο αε κοινό κοπόδια όνόλογα μέ τό διόφορα είδη ζώων. Κόθε κοπόδl είχε τούς 6οσκούς του καΙ ένα ζιi)C?όδηγό. Σύμφωνα μέ τούς Ισχύον­τες κανονισμούς, δλα τό κοπάδια έπρεπε νό έχουν καμ­πανόκια. Δικαίωμα νό ψαρtψουν καΙ νό κυνηγήσαυν εΙχαν δλα τό μέλη πού κατοικουσαν την κοινότητα . . Κανtνας δέν μπορουσε νό στήσει παγΙδες καΙ θελιές στή λουρlδα της γης πού του όνηκε, χωρΙς νό προειδοποιήσει τό δλλα μtλη της κοινότητας. Τό όρυκτό. όλλό καΙ δ,Τιδήποτε 6ρlσκό­ταν μΟΟα στή γη, σέ βόθος μεγαλύτερο όπ' αύτό στό όποίο φθόνεl τό όλtτρι, όνηκαν στήν κοινότητα καΙ δχl σ' αύτόν

1 1 2

Page 114: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

πού Βό τό έβρισκε. Σέ κόθε κοινότητα έπρεπε νό έγκατα­σταθοίίν καΙ ΟΙ όπαρaΙτητoι τεχνlτες. Βέβαια, ΟΙ όγΡοτικές οΙκογένειες έφτιαχναν μόνες τους τό μεγαλύτερο μέρος όπό τό πρόγματα πού εΙχαν όνόγκη γιό την καΒημεριν" τους ζωή. Ν Εψηναν στούς φούρνους, έφηαχναν μπύρα, γνέθανε καΙ ύφαίνανε στό σπίηα τους. 'Από πολύ νωρίς, ώστόσα, πολλό έπaγγέλματα έΕειδικεύτηκαν, καΙ Ιδιαίτερα τά έπαγγέλματα πού σχετίζονταν μέ τήν κατασκευή γεωρ­γικων έργαλεΙων. Ν Ετσι βλέπουμε στή δασική περιοχή της MARCHE, aτή Βέληε, aτή Σόεε, δτι όνόμεσα aτό μέλη της κοινότητας έπρεπε νό -ύπόρχεl ένας άνθρωπος όπό κάθε έπόγγελμα, ό όποίος Βό �Eερε νό κατασκευόζει χρή­σιμα πρόγματα όπό Εύλο-. Ι' δλες αύτές τΙς περιοχές, δΙ-­νονταν στούς τεχνίτες όδηγίες σχετικό μέ τό είδη της Eu­λεΙας, πού θό μπoΡOίiσαν νό χρησιμοποιήσουν, καΙ την tnl­τρεπόμενη ποσότητα, έτσι cυστε νό προστατεύουν τό δό­σος κα lνό μήν KOTaoκeuΌZOVTOI παρά μόνο έκείνα τό όν­τικείμενα πού ηταν όπαρalτητα aτό μέλη της MARCHE. Ή κοινότητα έδινε στούς τεχνlτες δλα όσα εΙχαν όνόγκη γιό νό ζήσουν καΙ γενικό ΟΙ τεχνίτες βρίσκονταν στην ίδια κατόσταση μέ τη μάζα των όγροτών, όλλά δέν εΙχαν τό ίδια δικαιώματα. Αύτό συνέβαινε. YIDti όφ' ένός μέν ηταν

πλανόδιοι καί μεταKινoίiνταν όπό τόπο σέ τόπο, όφ' έτέρου δέ. πρόγμα πού εΙναι τό ίδιο, ylaT! ή γεωργία δέν ηταν γι' αύτούς η σπουδαιότερη όπασχόλησή τους. Βλέπουμε λοι­πόν δη " γεωργία όnoτελoίiσε τότε τό έπίκεντρο της οί­κονομικης Ζωης, καΙ δλη ή δημόσια ζωή, τό δικαιώματα καΙ ΟΙ ύποχρεώσεις των μελών της κοινότητας γύριΖαν γύρω όπ' αύτήν ( 1 ) . Γι' αύτό καΙ μέλoc. της κοινότητας δέν ylv6-

( 1 ) Ό τεχνίτης f5ρισκόταν d:κριf5ώς σrήν ίδια θέση σrήν d:p" xαtα έλληνική κοινότητα της Όμηρικης Εποχης: «�oλoι αότοί ΟΙ άνθρω1toι (σιδεράδες, ξυλουΡγΟI, μουσικοl, ΥΙατροΙ) εΤvαι οΙ cΔημιouργοΙ:. (άπό τό cδημος:. = λαός), δηλαδή εlvαι ιhιθρω­ττοι 1tOό δouλείκκN για τά μέλη της κοινότητας κι' δχι γι' αύτους τοίις (διους. ΕΙναι ένπλως έλεύθεροι, d:λλό: δεν Ιxouν τά �\α

1 1 3

Page 115: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τσν όποιος όποιος. Γιά νά εγκατασταθεί Ινας ξένας σn\ν κοινότητα, έπρεπε νά ύπάρχει ή όμόφωνη συγκατάθεση ό­λων των μελων. Καί κανένας δέν μποροϋσε νά παραχω· ρήσει τό χωράφι του σΙ εναν Εένο, παρό μόνο σ' ένα μέ­λος της κοινότητας της MARCHE καί αύτό παρουσία του δικαστηρίου της MARCHE.

'Επικεφαλής της MARCHE ηταν ό δήμαρχος της κοι· νότητας, όνομαζόμενος «Ντόργιφαφτ- Γι -Σουλτχόις-, η όλλιως .. Μαρκ-μάίστερ .. καΙ .. Σέντενερτ-. 7Ηταν έκλεγμέ­νος άπ' τό σύνολο των μελων της κοινότητας. Αύτή ή έκ­λογή δέν συνιστουσε μόνο μιά τιμή γιό τόν έκλεγμένο, άλ­λά επίσης καί μιά ύποχρέωση: Δεν είχε τά δικαίωμα νά άρνηθεί τήν εκλογή, κι' αν τά έκανε θά έπρεπε νά ύπαστεΙ κυρώσεις. Μέ τόν ΚΟιΡό, είναι όλήθεια, αύτό τό λειτούρ­γημα δρχισε νά γίνεται κληρονομικό σέ όρlσμένες οίκογέ­νειες. 'Απ' αύτό τό σημείο καί μετά δέν έμενε παρά ένα βημα άκόμα γιά νό γίνει τό λειτούργημα αύτό αΙσχροκερ­δές - έΕαlτίας της δύναμης καΙ των είσοδημάτων πού προσπόριζε σ' αύτόν πού τό είχε - γιό νά μπορεί νά μετα­βιβάζεται, μετατρέποντας έτοι τό λειτούργημα ούτό, άπό ένα λειτούργημα καθαρά δημοκρατικό πού πήγαζε όπό τΙς έκλογές, σ' ένα όργανο κυριαρχίας πόνω στήν κοινότητα. Π ορ' όλ' αύτό, όταν η κοινότητα βρισκόταν ατό όπόγειο της άκμης της, ό όρχηγός της MARCHE δέν ηταν παρά έ­νας όπλός εκτελεστής της θέλησης της κοινότητας. ·Ολες οί δημόσιες ύποθέσεις ρυθμίζονταν όπό τή συνέλευση ό­λων των μελων της MARCH E, ή όποία έπαιζε καΙ τό ρόλο του διαιτητου στίς διόφορες φlλονlκlες καί έπέβαλλε τΙς ποινές.

δικαιώματα, �ρΙσKoνται 'Πιό χαμηλά άττΟ τά κυρΙως εΙ1tεϊν μέλη της κοινότητας, &πό τούς άπλούς άΥΡ6π.ς. Συχνά δέν μέvouν aτό ίδιο μέρος, πηΥαΙνουν ά'Itό τό1το σέ τόπο κι' δτΑV εΙναι 'ΠoΛU φη­μισμένοι, τούς καλών νό: Ιρθouν καΙ άττΟ μαKΡUVΈς χωρες:t (-Ev. touapvr Μό:ΥεΡ, ",'Η οΙκονομική έξέλιξη της Άρχαιό'ιητας:t, σελ. 1 7 ) .

1 14

Page 116: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

·Ολη ή όργόνωση των έργασιων, παύ γινόταν στούς όγρούς, στούς δρόμους, στίς κατασκευές σπιτιων, ΟΙ έλεγ· κτές των όγρων καΙ τοϋ Xωριoίi, τό πόντα ρυμlζονταν μέ όποφόσεις της συνέλευσης, όπως έπίσης σ' αύτην πόλι λο­γoδoτoίiσαν σύμφωνα μέ τούς κανονισμοίις -των βιβλlων των κοινοτήτων", Ή δικαιοαύνη όποδινόταν φωναχτό καΙ δημόσια όπό όλους τοίις παρευρισκόμενους, κατω όπό την προεδρία τοϋ όρχηγοϋ της MARCHE. Μόνο τό μέλη της κοινότητας μπoρoίiσαν νό παρευρίσκονται στΙς συνεδριό­σεις τoίi δικαστηρίου, ένω ή είσοδος στούς ξένους ηταΥ όπαγορευμένη.

Τό μέλη της κοινότητας εΤχαν ύποχρέωση νό όλληλο­υποστηρίζοντσι, νό όλληλο6οηθοϋνταl πρόθυμα κι' όδελφl­κό σέ περίπτωση πυρκαγιάς, έχθρικης έπlθεσης κλπ. Στόν πόλεμο, τό μέλη πού όνηκαν στην ίδια κοινότητα συγκρο­τoίiσαν τό δικό τους μόχιμο τμημα καί πολεμοϋσαν πλόl­πλόl. -Οταν γΙνονταν έγκλήματα Γι πταΙσματα στην κοινό­τητα της MARCHE, Γι δν κόποιο μέλος της διέπραττε ένα έγκλημα έεω όπ' αίιτήν, τότε όλη ή κοινότητα ήταν συνυ­πεύθυνη γι' σύτη την πρόΕη. Τό μέλη της ηταν ύποχρεω­μένα νό φιλoEενoίiν τοίις Εένους καΙ νό βοηθοϋν τούς έ· χοντες όνόγκη όπό βοήθεια.

Όλόκληρη ή κοινότητα της MARCHE όποτελοϋσε στήν όρχή μιό θρησκευτική κοινότητσ καΙ όργότερα. μετά τήν έγκαθίδρυση τοϋ Xρlστιανισμoίi μετατράπηκε σέ μιό έκκλησιαστική παροικία, πράγμα ποίι έγινε πoλίJ μετά, μό­νο κατά τόν ΙΧ αΙώνα σ' ένα μέρος των Γερμανων, τοίις ΣάΕωνες γιό παράδειγμα. Τέλος, ή κοινότητα της MAR· CHE εΤχε γενικά ένα δόσκαλο γιό τή νεολαία τοϋ Xωρloίi.

Δέν μπoΡOίiμε νά φαντασθoίiμε κανένα πιό άπλό καΙ πιό άρμονlκό οΙκονομικό σύστημα όπ' αύτό πού είχαν ΟΙ όρχαίες γερμανικές κοινότητες MARCHES. ·Ολος ό μη­χανισμός της κοινωνlκης του ζωης είναι σόν εόστερος ού­ρανόc. Ή άντιμετώπιση των άμεσων άναγκων της καθημε-

1 1 5

Page 117: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ρινής ζωής καί ή ίση κόλυψη αύτών των όναγκών όπ' όλα τό μtλη της κοινότητας, νό ποιό είναι τό σημείο όφετη­ρlας όλλό καΙ ό όπώτερος σκοπός αύτης τής κοινωνlκης όργόνωσης. Έργόζονταl δλοl γιό όλους καΙ όπoφασίζOUΝ όλοι γιό όλους . • Από πoCi πηγόΖεl δμως καΙ πoCi 6ασlζεται αύτή ή όργόνωση καθώς καΙ ή έEouσlα πού fχεl ή όλότητα πόνω στό μεμονωμένο δτομο;

Ή πηγή αύτης της έΕουσίας εΙναl ό κομμουνισμός της γης, μ' δλλα λόγια ή έΕουσlα αύτή βασίζεται ατό γεΥovόc. δτι ή γη, τό σπουδαίο μέσο παραγωγης σ' αύπς τΙς Kolν� τητεc. ,όποτελεί κοινή lδlοχτησlα. Αύτό ώστόσο τό τυπικό χαρακτηριστικό της οlκονομlκης KOμμOUVΙσnκης όργό� σης φαίνονται καλύτερα κόνοντας μιό σUΓΚΡIΠKή μελέτη σέ παγκόσμια κλlμακα, συλλαμ6όνοντας την παρaγωγι'! στήν παγκόσμια διόστααή της μέ δλες ΤΙς ποικιλΙες καΙ τΙς παραλλαγές πού αύτή παρουσιόζεl.

1 16

Page 118: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Iί.cφάίlαιo 8

ΟΙ ΠΡΩΤΟΓΟΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝ Ι ΕΣ ΤΩΝ ΙΝΚΑΣ

R Ας μετaφερθοϋμε τώρα στήν όρχαΙα αύτοκρατορla τών ϊνκος, στή Νότιο 'Αμερική. Ή έπικρότεια αύτi'ις της αύτοκροτορlaς περιελόμ6aνε τΙς σημεpινtς δημοκρατΙες τοϋ ΠεΡοϋ, της Βολlβlας καΙ της Χ,λης, δηλαδή μιό Ικτaση 3.364.000 Τ.χ. περlπου, της όποΙας ό σημερινός πληθυσμός όνέρχετal σέ 12.000.000 κατοΙκοuς.

Τ όν καιρό πού αύτή ή αύτοκρατορla κaτοχτήθηκε όπό τόν Π lζόρ, συνέχιζε όκόμα νό έχει την Ιδια διοικητική όρ­γόνωση μ' αύτή πού ύπηρχε αΙώνες πρΙν. Συναντάμε σΌύ­τές τΙς περιοχές κοινωνικές δομές όμοιες μ' αύτές των όρχalων Γερμανών.

ΚόΒε οΙκογενειακή κοινότητα ή όποΙα περιλαμ6όνει ταυτόχρονα μιό έKατovτόδα περlποu όνθρώπων Ικανών νό φέρουν δπλα, κατέχει μιό όρισμένη έκταση πού όVΉK&Ι σέ δλα της τό μέλη KOI - πρόγμα περlεργο - ή έκταση αύτή έχει τό ίδιο δνομα μέ τό δνσμα πού δΙνανε στήν έκταση αύτή ΟΙ όρχαίοl Γερμανοl. Τήν όνόμαζαν MARKA. Τό καλ­λιεργήσιμα έδόφη ηταν έΕω όπό τήν έκταση της ΜΑΑΚΑ καΙ εΙχαν διαιρεθεί σέ κομμόTlα γης, τό όποία μolρόZovτoν

1 17

Page 119: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

με κλήρωση στΙς διόφορες οϊκογένεlες, κόθε χρόνο πρΙν τήν έποχή της σπορας.

Τ ό μέγεθος κόθε κομματιοϋ γης έΕαΡTlόταν όπό τό μέγεθος κόθε οΙκογένειας, δηλαδή όπ' τό μέγεθος των ό­ναγκων τους. Ό όρχηγός τοϋ χωριοϋ, τοϋ όποΙου τό όΕlω­μα τήν έποχή της δημιουργίας της αύτοκρατορΙας των · Ιν­κας ,περΙπου τόν χ καΙ χι αΙώνα, εΙχε ήδη πόψεl νό είναι όΕΙωμα προερχόμενο όπό τΙς έκλογές των μαζων καΙ είχε διαμορφωθεί σε κληρονομικό όΕlωμα, έπαιρνε τό μεγαλύ­τερο κομμότι γης.

Στό βόρειο Περοϋ, κόθε οΙκογένεια καλλιεργοϋσε τό δικό της κομμότl γης δχl χωριστό όπό τούς δλλους, όλλό έργόΖονταν δλοl μαΖί κατό δεκόδες κότω όπό τή διεύθυν­ση τοϋ όρχηγοϋ - τρόπος έργασlας τοϋ όποίου την Οπαρ­Εη, σύμφωνα με όρlσμένες ένδειεεις πού ύπόρχουν, συ­νανταμε καΙ στούς όρχαlους Γερμανούς. Κατό δεκόδες καλλιεργοϋσαν στή συνέχεια δλα τό κομμόπα γης τό ένα μετό τό άλλο. όκόμα καΙ αύτό τό όποία όVΗKαν σέ μέλη πού όπουσΙαΖαν, γιατl εΙχαν πόεl στόν πόλεμο, ., γlστi προ­σφέρανε καταναγκαστική έργασlα στούς · ΙVΚας,

Κόθε οΙκογένεια όπολόμβανε τή σοδειά όπό τή σπορό πού f:κανε στό κομμότl της γης της. Δικαίωμα γιό κομμό­τι γης εΙχε μόνο έκείνος πού κατοικοϋσε μέσα στό δρια της MARKA καί ηταν μέλoc τοϋ γένους. Καθένας ηταν ύ­ποχρεωμένος νό καλλιεργεί αύτός ό ίδιoc τό κομμότι γης πού εΙχε. ·Οποιος άφηνε τό χωρόφl του όκαλλlέργητο γιό πολλό χρόνια (στό ΜεΕlκό τό δριο ηταν 3 χρόνια) έχανε τό δlκαιώματό του. Τό κομμότια της γης δέν μποροϋσαν οΟτε νό πουληθοϋν. οΟτε νό δοθοϋν. Άπαγορευόταν αύ­στηρό νό έγκαταλεlψεl κόποιος τή δική του ΜΑΑΚΑ, γιό νό έγκατασταθεί σέ μιό άλλη, πρόγμα πού εΙχε όναμφΙ60. λα σχέση με τούς έΕ αΙματος δεσμούς πού σuνδέανε τό μέλη των όγροτικων γενων.

Ή καλλιέργεια των όγρων, στις παρόκπες περιοχές,

1 18

Page 120: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

όπου δέν βρέχει παρά σέ όρσιά διαστήματσ, όπαιτοϋσε την ύπαρΕη έργων τεχνητης δρδευσης, έπρεπε νά κατασκευά­σουν κανόλια. Τ ά κανάλια αύτό τό κατσσκεύαζσν όπό KOI­νοϋ όλσ τό μέλη της κοινότητας. Ύπηρχσν σύστηρές προ­διαγραφές σχετικά μέ τόν τρόπο χρησιμοποίησης τοϋ νε­ΡOίi, τη διανομή του στό διόφορα χωριά καί στό έσωτερl,ό κόθε Xωρloίi.

Κόθε χωριό εiχε έπΙσης τούς λεγόμενους -όγρούς

των φτωχων-, μιό έκταση δηλαδι'ι την όποΙα κσλλιεργοϋ­

σαν όλα τό μέλη της φυλi'jς, ι'ι σοδειό όμως σύτης της καλ­

λιέργειας μοιραζότσν όπό τόν όρχηγό τοϋ χωριοϋ στούς

γέρους, στΙς χηρες και γενικό σέ δλλους όνθρώπους πού

δέν ηταν Ικανοl γιό έργασΙα. ·Ολη ή ύπόλοιπη Ικταση, έκ­τός όπό τούς όγρούς, ηταν Μόρκα-Πόχα, δηλαδή fκταση

κοινοηκή.

Σ τό όρεινό τμημα της χώρας, όπου Γι καλλιέργεια τών όγρών δέν εύδoKlμoίiσε, μιό όπλή κτηνοτροφlα, σχε­δόν όποκλειστlκη όπό τό λόμας, συνlστoίiσε τη βόση της ίiπαρEης των κατοlκων, ΟΙ όποίοl όπό καιρό σέ καιρό με­τόφεραν τό σπουδαιότερο προίόν τους, τό μαλλl, στην KOI­λόδα, προκειμένου νό τό όνταλλόΕουν μέ καλαμπόκι, πι­

πέρι καΙ φασόλια.

Στό όρεινό αύτό τμημα της χώρας, ύπηρχαν ήδη όπό την έποχη της κατόχτησής της, κοπόδια τό όποία ηταν ό­τομlκη lδlοχτησlα, δnως καΙ σημαντικές διαφορες περιου­σίας. - Ενα όπλό μέλος της MARKA μπoΡOίiσε νό έχει όπό τρΙα μέχρι δέκα λόμας, ένώ ό όρχηγός μποροΟσε νό έχει όπό πενήντα μέχρι έκστό. 'Ωστόσο ή γη, τό δάσος, τό 60-σκοτόπια, ηταν lδιοκτησlα όλων τών μελών, καΙ έκτός όπό τό κοπάδια πού tΊδη εfχαν γlνεl ότομlκή lδlοχτησlα, ύπηρ­χαν τό λεγόμενα Kon6δlα τοϋ Xωρloίi, τό όποία όνijKαν σ' όλους καΙ σε καμιά περΙπτωση δεν έπιτρεπόταν νό γlνουν ότομική lδιοχτησlα.

Κατά περιόδους οΙ όποίες ηταν έκ των προτέρων προσ-

1 1 9

Page 121: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

διορισμένες, Ινα μέρος άπό τό κοπάδια τού χωριού, δηλα­

δή τό κοπάδιο πού άνηκαν σέ όλους σφάΖονταν καΙ τό κρέας τους καθύς καΙ τό μαλλl τους μοιρόΖονταν στίς διά· φορες οlκογένειες. Σ' αύτό τό όρεινό τμημα, δέν είχαν άκόμα έμφανιστεί ΟΙ τεχνίτες, άλλά κάθε οΙκογένεια κα­τασκεύαΖε όλα τό πράγματα πού χρειαΖόταν στό νοικοκυ­ριό της. Ύπηρχαν χωριά τά όποία εΙχαν lδιαlτερη έπιδεειό­τητα σ' αύτή Γι έκεlνη τή δραστηριότητα : ύφανση, κατα­σκευή ποικlλων σκευων, έπεεεργασΙα μετόλλων. �EΠΙKε­φαλης κόθε χωριού ύπηρχε Ινας όρχηγός, ό όποίος σdιν

άρχή έκλεγόταν όπό τό λαό, όργότερa δμως 'ι 'ιγεμoνiα του έγινε κληρονομικό δικαlωμα, πού έπέβλεπε τήν καλ­λιέργεια των άγρων. Γιά κάθε σπουδαία ύπόθεση, συμβου­λευόταν τό συμβούλια της συνέλευσης των ένηλlκων με­λών, τά όποία προσκαλούσε κότω όπό τούς Γιχους ένός τυμπάνου.

Παρατηρούμε δτι μέχρι tδω ή παλιά περουΟιανή Μάρ­κα παρουσιάΖει όλα έκείνα τό βασικό χαρακτηριστικό της γερμανικης MARCHE. ΟΙ διαφορές όμως τΙς όποίες πα­ρουσιόΖει σέ σχέση μέ τήν τυπική μορφή της κοινότητας της MARCHE πού γνωρlΖουμε, μας έπιτρέπει νά μπούμε καλύτερα στό πετσί αύτού τού κοινωνικού συστήματος. Τ ό ίδιαΙτερο χαρακτηριστικό πού παρουσιόΖει ή παλιά αύτο­κρατορΙα των W Ι νκας συνlστατοι στό ότι έπρόκειτο γιά μιά καταχτηθείσα χώρα στήν όποία εΙχε έπιβληθεί ή εένη κυ­ριαρχία. ΟΙ .. Ι νκας ,πού σdιν περΙπτωση αύτι'ι ηταν ΟΙ κα­ταχτητές, άποτελούσαν βέβαια κι' αύΤΟΙ μέρος όπό τό σύ­νολο τών Ινδιάνικων φυλών, όλλά ύπέταεαν τΙς εΙρηνόφι­λες καΙ καθιστικές φυλές των Βεχούα, όκριβως γιατl αύ­τές ΟΙ φυλές Ζούσαν άπομονωμένες άπό τόν κόσμο, κάθε χωριό δέν άπασχολείτο παρό μόνο μέ δ,τι εΙχε σχέση μ' αύτό τό ίδιο, χωρlς νά έχει καμιά σχέση μέ τΙς πιό μακρυ­νές περιοχές καΙ χωρίς κανένα ένδιαφέρον γιά δ,τι συνέ­χαινε έΕω άπό τήν έκταση της MARKA. Αύτή τήν lδιόμορ· φη όργόνωση, πού τούς διευκόλυνε στήν κατόχτηση αύτών

1 20

Page 122: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

των περιοχων, οί � Ινκας τήν δφηοαν γενικό δθlκτη. ΟΙ � Ι ν­κας έγκαθΙδρυσαν α' αύτές τΙς περιοχές fva έκλεΠΤUσμέ­νο σύστημα οlκονομlκης έκμετόλλευσης καΙ πολ!τικης κυ­ριαρχίας.

Σέ κόβε ΜΑΑΚΑ πού οί � Ινκας καταχτουσαν, ύπcr χρέωναν τό μέλη της νό ξεχωρΙζουν όρισμένα χωρόφιο, τό λεγόμενα .χωρόφια των - Ινκας. tΊ .χωρόφια του ι'ι­λιου-, τό όποία έξαKOλOuθoυσαν νό όνήκουν aτό μέλη της ΜΑΑΚΑ καΙ δχl στούς " Ινκας, ή συγκομιδή όμως πού προ­ερχόταν όπό τΙς καλλιέργειες αύτων των χωραφιων προο­ριζόταν γιό τούς � Ινκας καΙ τΙς κόστες των Ιερέων ΤOuς. Παρόμοια, καΙ ΟΙ όρεινές φυλές των βοσκων, τΙς όποίες οΙ - Ινκας εΙχαν καταχτήσει, ήταν ύποχρεωμένες νό διατη­ρουν Εεχωριστό fva μέρος όπό τό κonόδια τους, τό λεγό­μενα -κοπόδια των κυρΙων... ·Η φύλαΕη αίπών των KOΠ� διων, καθώς καΙ ή καλλιέργεια των χωραφιων των ϊνκας καΙ των Ιερέων, ήταν μιό όγγαρεlα τήν όποΙα fKQvav όπό κοινου δλα τό μέλη της κοινότητας. Σ' αύτό πρέπει νό προσθέσουμε τΙς καταναγκαστικές έργασlες στό όρυχεία καΙ ατό δημόσια fpya, κατασκευή δρόμων κοΙ γεφυριών,

των όποΙων τή διεύθυνση εΙχαν ΟΙ καταχτητές, μιό στραηω­Τική όργόνωση στήν όποία ύπηρχε ή πιό αύστηρή πειθαρ­χία, τέλος μιό όμόδα νtων γυναικών πού πpooρlZovταν γιό θύματα στΙς θρησκευτικές όνθρωποθυσlες τους Γι γιό παλ­λακlδες τους.

Αύτό τό σκληρό έκμεταλλευτικό σύστημα δφηνε παρ' όλα αύτό δθlκτη τήν έσωτερική ζωή της κοινότητας καΙ τΙς κομμουνιστικές δημοκρατικές δομές της. Οί όγγαρείες καΙ τό χαρότσια ήταν ένα βόρος πού όVΤιμετώπlζε συλλογικό όλη ή MARKA.

Τ ό πιό όΕlοσημείωτο σ' αύτή την ύπόθεση εΙναl τό γε­γονός ότι δν καΙ ΟΙ περιοχές αύτές είχαν μετατραπεί σέ μιό στέρεη καΙ σΙγουρη βόση διοιώνισης του συστήμα­τος της έκμετόλλευσης καΙ καταπΙεσης, πρόγμα πού fγινε

12 1

Page 123: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

πoΛU συχνό στη διόρκεια της ίστορlας, αύτές καθαυ­τές είχαν ένα σύστημα πού στηριΖόταν σέ κομμουνιστικές δομές. Πραγματικό, όκόμα καΙ ΟΙ � lνκας, πού επαναπαύον­ταν μέ δνεση πόνω στίς πλότες των περουβιανων φυλων πού είχαν καταχτήσεl, αύτοί ΟΙ ίδιοι Ζοϋσαν όργανωμένοl σε γένη καΙ σε MARKA. ·0 σπουδαιότερος τόπος διαμονής τους, ή πόλη τοϋ Κούτσκο, δεν ηταν τίποτε δλλο όπό μιό συγκέντρωση δωδεκόμιση ντουζίνων κατοικιων, καθεμιό όπό τΙς όποίες ηταν τό κέντρο τής συλλογlκης ζωης ενός γένους μέ τόν κοινό τόφο τοϋ γένους στό εσωτερικό τοϋ σπιτιοϋ καΙ τό δικό της κοινό χωρο λατρείας των θεων. Γύρω όπ' αύτές τΙς τερόστιες κατοικίες των γενων, έκτεl­νονταν ΟΙ έκτόσεις γης των γενων των � lνκας με όδlαlρε­τα δόση καΙ βοσκοτόπια, μέ όγρούς κατανεμημένους σε όλους, πού τούς καλλιεργοϋσαν όλοι μαζ!.

Σόν όλους τούς πρωτόγονους λαούς, ΟΙ έκμεταλλευ­τες καΙ κυρlαρχοl � Ι νκας δεν εΙχαν όκόμα φτόσεl στό ση­μείο νό μι')ν έργόζονταl, όλλό τό μόνο πού Ικαναν ηταν νό επωφεληθοϋν όπό τη θέση τους σόν καταχτητές, γιό νό ζήσουν καλύτερα όπ' δ,ΤΙ ΟΙ ύποτελεϊς τους καΙ νό κόνουν πιό πλούσιες θυσΙες στΙς θρησκευτικές τους τελετουργlες.

Ή σύΥΧρονη τεχνlκη πού συνΙσταταl στό νό τρέφονται μερlκοl όποκλειστlκό όπό την έργασlα των δλλων, καί ό παρασιτισμός νό γΙνεl ένα μέσον δύναμης, κότl τέτοιο i'jTOV έντελίiJς Εένο πρός αύτη την κοινωνική όργόνωση, στό πλαΙσlα της όποΙας ή κοινή lδοlχτησlα καθως καΙ ι') γενική ύποχρέωση δλων νό έργάΖονταl όποτελοϋσαν λαΙκές σιr νήθειες πολύ 6αθειό ριΖωμένες. Αύτή καθαυτή ή δσκηση τής καθολlκης έΕουσΙας ηταν όργανωμένη σόν ένα κοινό λειτούργημα τών οΙκογενειών τών � lνκας.

ΟΙ διοικήσεις τών � I vκας, πού εΙχαν εγκατασταθεί σ' όλες τΙς έπαρχΙες τοϋ Περοϋ καΙ των όποΙων ΟΙ όρμοδιό­τητες ηταν άνόλογες μ' αύτές των 'Ολλανδών πού εΙχαν έγκατασταθεί aτό όρχlπέλαγος τής Μαλαlσlας, θεωροϋν-

1 22

Page 124: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ταν σαν έξουσlοδοτημένες από τό γένη στά όποία άνηκον, πού είχαν τήν fδρο τους στό Κούτσκο, δnoυ οΙ διαlκητές συνέχιζαν νά fxouv τή θέση τους aτά συλλογικά σπΙτια καΙ να συμμετέχουν στή ζωή της ίδιος τους της κοινότη­τας, Κόθε χρόνο. αύτοl οί δlοlκητες πού όποτελουσαν τούς όντιπροσώπους των γενων, έπlστρέφανε στό KoιJτσκo γιό τή γιορτή του καλοκαιριου, καΙ λογοδοτουσαν σχετικό με τόν τρόπο με τόν όποίο όσκήσανε στό χρόνο πού πέρασε τήν έξουσία τήν όποία τό γένη τούς είχαν παραχωρήσει, καί γιόρταζαν τή μεγόλη θρησκευτική γιορτή μαζ� με τ'άλ­λα μέλη της φυλης τους,

ΣυναντCιμε έδω, ώς ένα όρlσμένο 6αθμό, δυό κοινω­νικά στρώματα, έκ των όποίων τό fvo 6ρΙσκεταl πόνω όπό τό άλλο, καί τα δύο δμως στρώματα, από τήν δ:ποψη της έσωτερικης τους όργόνωσης, είναι όργανωμένα κατό τρό­πο κομμουνιστικό, ένω ΟΙ σχέσεις πού fxouv μεταΕύ τους σαν στρώματα, εΙναl σχέσεις εκμεταλλειπων καΙ έκμεταλ­λευομένων, 'Εκ πρώτης δψεως, τό φαινόμενο αίπό φαΙνε­ταl ακατανόητο ,γιατl 6ρΙσκεται σε χτυπητή όVΉφαση μέ τΙς όρχές της Ισότητας. της όδελφότητας καΙ της δημο­κρατΙας, πού σ' αύτές 6ασΙζονταν ή όργόνωση των αγρσ­τικων κοινοτήτων,

Άκριβώς έδω fχουμε τή ζωντανή όπόδειξη τοίί γεγο­νότος δη αΙ πρωτόγονες KoμμouνlστΙKες καινωνΙες, στήν πραγματικότητα, δεν Μλεπαν παρα πολύ λΙγο μερικές αρ­χές. δπως τήν Ισότητα καΙ τήν έλευθερlα στήν παγκόσμια διόστασή τους, Αύτες ΟΙ -αρχές- όπόχτησαν μια παγκό­σμια Ισχύ γιό δλες τΙς χωρες fι τουλόχιστον γιό δλες τΙς -πολιτισμένες_ χωρες, δηλαδή γιό τΙς χωρες του καπιτα­λιστlκου πολιτισμου. δπου ή θεώρηση του -όφηρημένου­όνθρώπου, έπομένως δλων των όνθΡώπων γενικό. ηταν f;va από τό τελειπαία προϊόντα της σύγχρονης όσnKης κοινω­νΙας, καΙ ή πραγματοποlηση των όρχων αύτών όπαιτήθηκε για πρώτη φαρό όπό τΙς έπαναστόσεις - της Άμερικης καΙ της ΓαλλΙας. Ή πρωτόγονη κομμουνιστική KoινωVΙα όΥνο-

123

Page 125: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ούσε τίς όρχές γενlκης Ισχύος γιό όλους τούς όνθρώπους. ·Η Ισότητα καΙ ή όλληλεγγύη όνόμεσα aτό μtλη της βασΙ­ζονταν στΙς κοινές παραδόσεις των έΕ αίματος δεσμών καί στήν κοινή lδlοχτησlα τών μέσων παραγωγης. Ή Ισό­τητα στό δικαιώματα καΙ ή όλληλεγγύη τους δtν έκτεlνον­ταν πιό μακρυό όπ' τό μέλη πού συνδέονταν μέ έΕ αΙματος δεσμούς καΙ μέ τήν κοινή lδlοχτησlα. ·Οτιδήποτε βρισκόταν έΕω όπ' αύτό τό πλαlσlα, πού δέν fιταν μεγαλύτερα όπό τούς τέσσερις πασσάλους της φυλης, fιταν κόTl τό Εένο καί μόλιστα μπορούσε νό θεωρηθη σόν κότl τό έχθρlκό. ΟΙ κοινότητες, των όποΙων ή έσωτερική όργόνωσις 6ασl­ζόταν στήν οΙκονομική όλληλεγγύη τών μελών τους, μπα­ρούσαν καΙ μόλιστα i'Ίταν όναγκασμένες όπ' τό χαμηλό 6α­θμό όνόπτuEης της παραγωγης τους, όπό τήν πολύ μικρή παραγωγικότητα ιϊ τήν έΕαφόνlση της πηγης της διατρο­φης τους καΙ τήν αύΕηση τού πληθυσμΟύ τους, νό μπλtKOν­ταl κατό καιρούς σέ θανόσιμο πόλεμο συμφερόντων μέ δλ­λες κοινότητες πού 6ρΙσκονταν στήν ίδια κατόσταση. - Ε­τσl λοιπόν, ή κτηνώδικη μάχη, ό πόλεμος ήταν αύτός πού έδινε τή λύση στίς διαφορές τους, έΕολόθρευση ένός όπό τό δυό στρατόπεδα fι - πιό συχνό - έγκαθΙδρυση σχέ· σεων έκμετάλλευσης. Ή βόση τού πρωτόγονου κομμουνι­σμού δέν fιταν ή όφοσΙωση στΙς όφηρημένες όρχές της Ισότητας καΙ της έλευθερΙας. Ή όναγκαιότητα νό Εεπερό· σουν τΙς δυσκολlες πού προέρχονταν όπ' τό χαμηλό έπl­πεδο όνάπτυΕης τού όνθρώπινου πολιτισμού, ι'ι όνθρώπινη άδυναμlα όπέναντl aτή φύση, νό τι i'Ίταν αύτό πού όνόγκα­ζε τΙς πρωτόγονες κοινωνίες καΙ όποτελούσε μΙ αύτή τήν έννοια όπόλυτη προϋπόθεση της ϋπαρΕής τους, νό όργα­νωθούν σέ όλληλέγγυες, μονlασμένες όμόδες καΙ νό έρ­γόζονταl όλοι μαζl καΙ μέ σχέδιο, στόν όγώνα τους γιό τήν (ίπαρΕή τους.

Αύτή ή ίδια, ή πολύ περιορισμένη κυριαρχία τους ό­πέναντl στή φύση, είχε σόν όποτέλεσμα νό περιορ�ζει τό κοινό σχέδιο κσl τήν κοινή έργασίσ σέ μιό σχετικό μικρή

1 24

Page 126: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

περlοχη, πού περιλόμβανε τό φυσικό λεl6όδια καΙ τούς γό­νιμους κόμπους πού 6ρίσκονταν γύρω όπό τό χωριό. �Hταν όμως έvτελώς όνίκανοl νό έπεκτεlνουν την κοινη έργασία σέ μιό πιό μεγόλη κλlμακα.

·Η πρωτόγονη κατόσταση της γεωργίας τους δέν τούς έπέτρεπε νό fxouv καλλιέργειες fΕω όπό τήν περιοχή τοϋ χωριοϋ, τοποθετώντας έτσι πολύ στενό γεωγραφικό όρια στό κοινό συμφέροντό τους. Τό χαμηλό αύτό έπlπεδο της παραγωγικότητας της έργασlας πορκαλοϋσε όπό καιρό σέ καιρό συγκρούσεις συμφερόντων όνόμεσα στΙς διόφορες κοινωνικές όμόδες καΙ ή κτηνώδικη 6ία ηταν τό μόνο μέ· σο πού έδινε λύση σ' αύτές τίς συγκρούσεις. Ό πόλεμος έγινε έτσι ό μόνιμος τρόπος έπίλυσης της σύγκρουσης συμ­φερόντων όνόμεσα σέ πρωτόγονες κοlνωνlες, μέχρι πού τό πιό ύψηλό έπίπεδο όνόπτυΕης της παραγωγικότητας της έργασίας, δηλαδή ή όλοκληρωμένη κυριαρχlα τών όν­θρώπων πόνω στή φύση, έ6αλε τέλος σ' αύτές τΙς συγ­κρούσεις ύλlκών συμφερόντων.

, Αλλό αν ή σύγκρουση άνόμεσα στίς διόφορες πρω­τόγονες κομμουνιστικές κοινότητες εΙχε πόρεl μιό μόνιμη μορφή, Γι έΕοδος όπ' αύτή τήν κατόστσση έγινε δυνατή μέ τή σειρό της όπά τήν όνόπτυΕη της παραγωγικότητας της έργασίας.

Έπρόκειτο Υιό μιό σύγκρουση άνόμεσα σέ δυό νομαδι· κούς κτηνοτροφικούς λαούς πού τσακώνονταν γιό τό βο­σκοτόπια ; Μόνο Γι κτηνώδικη 6ία μποροϋσε νό όποφασί­σεl ποιός θά έμενε τελικό κύριος της περιοχης καΙ ποιός θό όπωθηθεί σέ όφlλόΕενες καΙ δγονες περιαχές, ., ποιός θό έΕολοθρευόταν. Έκεί όμως πού ή γεωργία ηταν όρκετό όποδοτική καΙ μποροϋσε νό κατοχυρώσει μιό καλή διατρο­φή χωρίς νό όπορροφα γι' αύτό όλη τήν έργασΙα τών με­λών καί όλη τή Ζωή τών κατοlκων, έκεί ύπηρχαν έπίσης καΙ ΟΙ 6όσεις γιό μιό συστηματική έκμετόλλευση τών ό­γροτών όπό τούς Εένους καταχτητές. Βλέπαυμε έτσι νό

1 25

Page 127: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

έγκαθιδρύεται μιό κατόσταση σάν κι' αύτή στό ΠεΡοϋ. ό­που μιά κομμουνιστικη κοινωνία έκμεταλλεύεται μιά δλλη κομμουνιστικη κοινωνία. Αύτη η πρωταρχικη δομη της κοι­νωνίας των · Ινκας είναι πολύ σπουδαlα, γιατί μας έπιτρέ­πει νά κατανοήαουμε μιά αειρά όπό παρόμοιαυς κοινωνι­κούc. σχηματισμούς της κλασσικης άρχαιότητος, Ιδιαίτερα των πρώτων χρόνων της έλληνικης ίστορlας.

1 26

Page 128: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

lί.εφάίΙaιο 9

ΟΙ ΠΡΩΤΟΓΟΝΕΣ ΚΟΙ ΝΩΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕλλΑΔΑ

� Οτον ή γραφτή Ιστορία μας πληροφορεί συνοπτικό ότι ατό νησί της Κρήτης, τό όποίο είχε κοτοχτηθεί όπό τούς Δωριείς, τά μέλη των ύποδουλωμένων λαων ηταν άναγκο­σμένα νά παραδίδουν στήν κοινότητα όλη τή συγκομιδή ό· πό τήν καλλιέργεια των όγρων τους, κρατώντας όπ' αύτή μόνο ό,τι είχαν όνόγκη Υιό τή συντήρησή τους καί τή συν­τήρηση των οίκογενειών τους, όταν μ' αύτή τή συγκομιδή αϊ έλείιθεροl άνθρωποι (δηλαδή αϊ Δωριείς όφέvτες) κά­λυπταν τά έΕοδα των κοινων γευμάτων τους, Γι όταν μός λέει ότι ατή Σπάρτη, τήν πόλη των Δωριέων, ύπηρχαν αί "σκλάβοι του Κράτους .. , αί είλωτες, τούς όποίοuς τό κρό­τος παραχωρουσε ατό άτομα Υιό νό καλλιεργούν τό μερί­διο της γης τους, αύτές ΟΙ καταστάσεις έκ πρώτης όψεως φαίνονται σ' έμδς αΙνίγματα. �Eνας αοφός άστός, δnως ό καθηγητής της Χαίδελβέργης ΜάΕ Βέμπερ, Υιό νό έΕη­γήαεl αύτές τΙς περίεργες παραδόαεις της ίστορlας κάνει τίς πιό παρόΕενες ύποθέαεlς άπ' τήν δποψη της κατάστα­αης πού έπlκρατοUαε τότε, καΙ προσπαθεί νό έΕηγήσεl αύ­τή τήν κατάσταση μέ σύγχρονες f:ννοιες .

.. 'Ο ύποδουλωμέvoς πληθυαμός άποτελεί έδώ (ατή

1 27

Page 129: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Σπάρτη) τούς σκλά60υς τού κράτους, οί όποίοι συμ6άλ­λουν στήν παραγωγή προίόντων .... όποία χρησιμοποιούν­ται γιό τή συντήρηση τών πολεμιστών. Τά προlόντα πού προέρχονται άπό τή αυμμετοχή των σκλά6ων στήν παρα­γωγή, είτε περιέρχονται όλα ατήν κοινότητα, η έν μέρει στό άτομο, κατά τρόπο ώστε τό άτομο νό Ζεί άπό τή σο­δειά όρισμένων άγρων τούς όποΙους καλλιεργοUν οΙ σκλό-6οι. Τ ή αοδειά αύτή τή σφετερlΖεται κατά διαφόρους τρό­πους, καί όσο περνά ό καιρός αύτΌC ό σφετεριαμός όπο­κρυσταλλώνεται σ' ένα κληρονομικό δικαlωμα. Νέες άπα­δόσεις άγΡών καΙ μιό νέα κατανομή αύτών είναι πράγμα­τα πού θεωρούνται πιθανό γιό τίς Ιστορικές έκείνες έπα­χές καΙ φαlνεται ότι πραγματοποιήθηκαν. Δέν έχουμε φυ­σικό νό κάνουμε μέ άναδιανομή αύτών τών ό γ Ρ ω ν, άλλά κατά κάποιο τρόπο μέ άναδιανομή των έγγεΙων π Ρ ο­σ ό δ ω ν. (Φυσικά, ένας άστός καθηγητής δέν θά ύπtθε­τε τlποτα άπ' αύτό αν ήταν ατό χέρι του ) . Στρατιωτικοί λόγοι, Ιδιαίτερα ή στρατιωτική πολιτική τού Ιθνους, άπα­φάσιΖαν γιά όλες τίς λεπτομέρειες. . . . Ό χαραχτήρας τού φεουδαρχιαμού τών πόλεων αύτης της πολιτικης έκδηλώ­νεται μέ μιά πολύ χαρακτηριστική μορφή στό γεγονός δτι τά κτήματα ένός έλεύθερου όνθρώπου, πού καλλιεργούν­ται άπό ένα σκλά60, ύπόκεινται ατή ΓορτιΜα στό παρακό­τω στρατιωτικό δικαίωμα: ΣυνιστoUΝ τό ΚλάΡος, πού άπο­σκοπεί ατή διατήρηση της οΙκογένειας τοίί πολεμιστι;. (Αύ­τό, μεταφρασμένο άπό τήν καθηγητική διάλεκτο σέ διάλε­κτο άπλή, σημαlνει ότι τά κομμάτια τών όγρων είναι lδιο­χτηαlα τοίί συνόλου της κοινότητας, γι' αύτό μετά τό θό­νατο τού Ιδιοκτήτη της λουρίδας γης δέν έπιτρέπεται οΟτε νά άπαλλοτριωθούν, οΟτε νά ξαναμοιραστούν, πΡόγμα πού ό καθηγητής Βέμπερ τό έξηγεί αόν ένα αοφό μέτρο -γιό νό έμποδιστεί τό κομμάτιασμα της περιουαίας. καΙ -πρός τό συμφέρον της διατήρησης κομματιών γης πού όρμό­Ζουν στούς πολεμιστές.) . Ή όργάνωση αύτή φθόνει στό όπόγειό της μέ τήν έγκαθΙδρυση τού κοινού τραπεΖιού τών πολεμιστών, μιας κατά κάΠ010 τρόπο στρατιωτικης λtoxης.

128

Page 130: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Τ ό λεγόμενα .Σuασlτια- καΙ ή κοινή όνατροφή των όπαδών όπ' τό κρότος όποσκonoύσαν νό έτοιμόσσυν πολεμιστές, ετσι δnως θό έκανε καί μιό σχολή δοκlμων:. (1) .

Νό λοιπόν πως ό καθηγητής Βέμπερ μεταμορφώνει τούς � Ελληνες της ήρωικής έποχής τού � Εκτορο καΙ τoίi 'Αχιλλέα σέ όνθρωπους μέ συνήθειες Πρώσσων. μέ στρο­τιωΤ1κές λi:σχες, μέ ύπό τή σαμπόνια δργιό τους, .δnως όρμόζει στή θέση τους". 'Από την άλλη μεριό, οί γυμνοί νεαροl καΙ νεαρές της όρχαίας Σπόρτης, μέ τήν κοινή λαί­κή όνατροφή τους μεταμορφώνονται όπό τόν Βέμπερ σέ οίκότροφους μιας σχολης δοκίμων όΕιωμαTlκών, όπως αύ­τή πού ύπόρχει στό Γκρός - Λίχτερφελνε, κοντό aτό Βε­ρολίνο, καί εΙναι όληθινή φυλακή.

Γιά δnσΙOν γνωρίζει �ήν έσωτερική δομή της αύτοκρο­τορίας τών � lνκας, ή κατόσταση πού περιγρόψαμε πιό πό­νω δέν παρουσιΌΖει καμιό δυσκολία. Ή κατόσταση αύτή είναι όναμφι06ήτητα προίόν της ϋπαρΕης δύο ΚΟινωνικών σχηματισμών, έκ τών όποίων ό ένας είναι μιό όγροτική κοινωνία, πού γίνετοι όντικείμεvo έκμετόλλευαης όπό μιό άλλη. Σέ ποιό βαθμό οί κομμουνιστικές δομές τους διαιω­νίΖονται καί όντανακλώνται στό ήθη καί έθιμα τών όφεντό­δων καί στή Ζωή τών καταπιεσμένων, ούτό είναι κάτι τό όποίο έΕαρτδται όπό τό βαθμό τής έΕέλιΕης, της διόρκειας καί τού ΚΟινωνικού περίγυρου αύτών τών δομών, πού μπ� ρεί νό παρουσιάζουν πολλές κλιμακώσεις.

Τό βασίλειο τών ω lνκας, όπου ΟΙ όφέVΤΕς έργόZOVΤαι ΟΙ ίδιοι, δnoυ ή ίδιοχτησία της γης τών καταπιεσμένων μέ­νει άθιχτη καί δnOυ κόθε κοινωνικό στρώμα είναι όργα­νωμέvo κατά τρόπο κλειστό, θό μπορούσε όναμφΙ60λα νό θεωρηθεί σόν ή πιό όρχαlα μορφή αύτών τών σχέσεων έK� μετόλλευσης, πού μπόρεσαν νά διαιωνισθούν χόρη στό

( 1 ) cΛεξικό των Πολιτικων Έτιιστημων» τόμο 1 ος: ΆΥΡΟΤΙ' κές σχέσεις της άρχαιότητας, Ικδοση 2η, σελ. 69.

1 29

Page 131: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σχετικά πρωτόγονο έπίπεδο πολιτισμου καί στΙς συνθηκες

όπομόνωσης αίιτfjς της χώρας άπ' τόν ύπόλοιπο κόσμο,

μέσα στίς όποϊες Ζουσε κατά τή διάρκεια αίώνων.

Σ' ένα πιό προχωρημένο στάδιο άνάπτυΕης, ΟΙ πληρο­φορίες γιά την Κρήτη, πού φθάσανε μέχρι σέ μας άπ' την παρόδοση, μας δείχνουν δτι ή εκμεταλλευόμενη άγΡΟl1κή κοινότητα ηταν άνογκασμένη νό πσραδίδει δλο τό προϊόν της έργασίας της, έκτός άπ' αύτό πού της ηταν άναγκαϊο γιό νό Ζήσει. Οί ίδιες πληροφορίες μας δεlχνουν δτι Γι έκ· μεταλλεύτρια κοινότητα δέν Ζουσε άπ' τό προϊόν της έρ· γασίας της, άλλά άπ' τό προϊόν πού της παραχωροίίαε ή ύποδουλωμένη κοινότητα, την όποία έκμεταλλευόταν. Π αρ' όλα αίιτά δμως, αύτό τό προϊόν τό κατανάλωνε κατά τρό­πο κομμουνιστικό.

- Ενα βημα πιό πέρα, σ' ένα άνώτερο στάδιο έΕέλιΕης, βρίσκουμε μιά Σπάρτη 6nou τώρα πιά τό έδαφος έχει πά· ψεl νά είναι ίδιοχτησία της ύποδουλωμένης κοινότητας, άλλά άνήκεl σέ άφέντες, οΙ όποίοl τό μοιρόΖουν μεταΕύ τους μέ κλήρωση.

Τ ό χόσιμο αύτης της βάσης, τό χάσιμο του δικαιώμα­τος ίδιοχτησίας του έδάφους έφερε τήν άποσύνθεση της κοινωνικης όργάνωσης της ίιποδουλωμένης κοινότητας, τά μέλη της όποΙας έγιναν κι' αύτά τά ίδια lδιοχτησία της KOI' νότητας των κυρίων. Τώρα πιά όποτελουν μιά έργατική δύναμη, την όποίο μοιράΖονται κατά τρόπο κομμουνιστικό μεταΕύ τους οί άφέντες. Ή συστηματική αύτή μοιρασιά όνάμεσα στούς άφέντες γlνεταl -στό δνομα του Κρότους •. Οϊ Σπαρτιάτες άφέντες Ζουν άκόμα στά πλαίσια μιας κα· θαρό κοινοτικης δομης. Μιά κατάσταση παρόμοια θό πρέ­πει νό ύπηρΕε, κότω άπ' αύτή Γι έκείνη τη μορφή, aτή Θεσ­

σαλία, της όποίας οΙ πρωτόγονοι κάτοικοι οί λεγόμενοι .. φτωχοί άνθρωποι», ύποτάχθηκαν άπά τούς ΑΙολείς, στή Βιθυνία δπου οϊ Μαριαδίνες βρέθηκαν στήν ίδια κατάστα­ση ύποδουλωμένοl άπό τΙς φυλες των θρακων. Αύτή Γι πα-

130

Page 132: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ρασιτικη υπαρΕη όρισμένων φυλών σέ 6όρος τών δλλων, εΙσόγει όναπόφευκτα τό σπέρματα της όποσύνθεσης όκό· μα καΙ στήν ίδια τή δεσπόζαυσα κοινότητα. -Ηδη ή κατό· χτηση Εένων κοινοτήτων καΙ ή όναγκαιότητα νό κόνουν τήν έκμετόλλευση νό παίρνει τή μορφή μιας δραστηριότη· τας μέ μόνιμο χαραχτήρα. όλα αύτό έχουν σόν όποτέλε­σμα μιό δυνατή όνόπτυΕη τού στρατιωτικΟύ μηχανισμού, φαινόμενο πού παρατηρούμε τόσο στό κρότος τών · Ινκας όσο καί στό κρότη τών Σπαρτιατών. Αύτή ή συνύπαρΕη τού στρατιωτικού μηχανισμού όποτέλεσε τη 6όση της όνι­αότητας, της δημιουργίας προνομιούχων καστών, στούς κόλπους μιας όγροτικης μόζας όπου δλα στην όρχή ηταν έλεύθεροι καί είχαν τό ίδια δικαιώματα. • Αρκουσε έτσι ή ύπαρΕη εύνοίκών ίστορικών καΙ γεωγραφικών συνθηκών, ωστε η έπαφή μέ δλλους περισσότερο πολιτισμένους λαούς νό γεννήσει νέες πιό έκλεπτυσμένες όνόγκες, νό σταθε­ροποιηθούν οί όVΤαλλαγές γιό νό όναπτυχθεί όλματωδώς ή όνισότητα όνόμεσα στούς όφέντες, νό όδυνοτίσει ή κομ­μουνιστική συνοχή τους καΙ νό παραχωρήσει τη θέση της στήν ότομική ίδιοχτησία καί τή διαίρεση της κοινωνίας σέ πλούσιους καΙ φτωχούς. Οί όπαρχές της Έλληνικης ίστα­ρίας μετό τη σύγκρουση τών Έλλήνων μέ τούς όρχαlους πολιτισμούς της 'Ανατολής, όποτελούν ένα κλασσικό πα­ρόδειγμα αύτών τών φαινομένων. Τό όπoτtλεσμα της ύπο­δούλωσης μιας κομμουνιστικης κοινότητας όπό μιάν δλλη, ηταν ατό πέρασμα της Ιστορίας πόντοτε Γό ίδιο: ΟΙ παρα­δοσιακοί κομμουνιστικοί δεσμοl πού ένωναν τό μέλη, τόσο σέ μιά καινότητα κυρίων όσο καΙ στήν κοινότητα τών ύπα­δουλωμένων, όπoσυνθέΤOVΤαι καΙ γεννιέται μιό νέα κοινω­νία ατά πλαίσια της όποίας ή ότομlκή ίδιοχτησία, ή έκμε­τόλλευση καί ή όνισότητα όναπτύσσOVΤαl όμοι6αία.

Ή ίστορΙα τών άγροτικών κοινοτήτων της κλασσικης όρχαιότητας περιστρέφεται άπ' τή μιό πόνω στήν όvτίθεση μιας μόζας καταχρεωμένων μικροαγροτών καΙ τούς εύγε­νείς πού διατηρούν ένα στρατιωτικό μηχανισμό, κρατανε

131

Page 133: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

στό χέρια τους τΙς δημόσιες λεlτουργlες καΙ τό έμπόριο, σφετερΙζονταl τά κοινό κτήματα της κοινότητας, καΙ όπό τήν δλλη πάνω στήν όvτfθεση όνόμεσα σ' αίnή την KOlν� νΙα των έλευθέρων όνθΡώπων παρμένη σό σίινολό της καΙ τούς έκμεταλλευόμενους σκλόβους.

Άπ' τΙς διόφορες μορφές της φυσlκης έκμετόλλευσης των όVΘΡΏπων πού εΙχαν ύποδουλωθεί στραπωπκό όπό μιό δλλη κοινότητα, μέχρι την κατόσταση όπου ΟΙ δουλοι γfνovται όvnκεΙμενο όγοραπωλησlας των άτόμων, δέν f. μενε παρό ένα βημα όκόμα. Αύτό τό βημα τό fκαναν γρή. γορο οί W Ελληνες χόρη στΙς έμπορlκές ναυτικές όvταλλα· γές, καΙ στό διεθνές έμπόριό τους μέ τΙς ouvtneIEC πού αύτό είχε aτό νησιώτικα καΙ παρόκτια κρατlδια. Ό ίδιος ό Σικότι διακρΙνει δύο είδη δουλείας: -Ή πιό παλιό, ή πιό σπουδαία καΙ ή περισσότερο διαδεδομένη μορφή οlκονομι­κης δουλείας - λέει - όπ' όλες έκείνες πού συναVΤCιμε ατό κατώφλι της Έλληνικης ίστορlας, δέν ηταν ή σκλο­βιό, όλλό μιό μορφή πού θό μπορούσαμε νό την όvoμόσοu­με μορφή της ύποτέλεlας •.

Καί ό Θεόπομπος σημεlωνε: -Μετό τούς θεσσαλούς καί τούς Λακεδαιμονίους, οί πρωτοl όπό τούς W Ελληνες πού χρησιμοποίησαν ακλάβους ηταν ΟΙ κότοικοι της Χίου, ΟΙ όποίοl όμως δέν όποχτήσανε αύτούς τούς δούλους μέ τόν iδιο τρόπο πού αύτοί . . . . . Μπορουμε νό δουμε δη ΟΙ Λα­κεδαιμόνιοι καί οί Θεσσαλοl δημιούργησαν τήν τόΕη των σκλόβων τους, ύπoδoυλώνOVΤας τούς - Ελληνες πού κο­τοικουσαν πρΙν όπ' αύτούς τή χώρα, πού αύτοl κατέχουν σήμερα, όναγKόζOVΤας τούς Άχαιούς, τούς Θεσσαλούς, τούς ΜαγνησΙους νό μπουν στήν ύπηρεσία τους καΙ δίνον­τός τους όπό τότε τήν όνομασία Βλωτες η Πενέστες. ΟΙ

κάτοικοι της Χίου όπόχτησαν όργότερα σόν σκλόβους βόρ­βαρους (όχι W Ελληνες) , όγoρόζovτός τους σέ μιό όρισμέ­νη τιμή -. ΚαΙ αύτή ή διαφορό, προσθέτει μέ τό δίκιο του ό Σ ικότι, όφεΙλεται aτoύς διαφορετικούς βαθμούς έΕέλlΕης των λαων στό έσωτερικό της χώρας όπό τη μιό, καΙ των

132

Page 134: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

νησιώτικων λσων όπό τήν δλλη. Ή τέλεια όπouσlα iΊ ιΊ όνε­πόρκεια τoU συσσωρευμένου πλούτου καΙ των έμπορικων όVΤαλλαγων, όποκλεlανε τήν ΟπαρΕη μιας δμεσης καΙ αύ­Εανόμενης παραγωγης των lδιοχτητών δπως καΙ τήν δμε­αη χρηαιμοποίηαη των σκλόβων, καΙ όδηγοϋααν στήν πιό στοιχειώδη μορφή της φυλης, σ' ένα καταμερισμό της έρ­γααίας καΙ σΙ: μιό δημlουργΙα τόΕεων πού μετtτρεπαν τήν δρχουσα τόΕη σ' ένα πληθος όπλlσμένων όνθρώπων καΙ τι'ιν ύποτελη τόΕη σΙ: μιό μόζα όγροτων- (1) .

( 1 ) Σ ιftΟΤΙ: cΉ παρayωΎ1'ι της δouλεΙας σn)ν άρχαιότητ<D, σελ. 37--38.

1 33

Page 135: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Kεφάίlσιo 10

Η ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΝ ΚΟΜΜΟΥΝ Ι ΣΤιΚΟΝ ΔΟΜΟΝ

ΤΟΝ Ι ΝΔΙΑΝΟΝ ΑΠ' ΤΗΝ Ι Σ ΠΑΝΙΚΗ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤιΑ

Ή έσωτερική όργόνωση τηc αύτοκρατορΙαc των � )ν­κος μας όποκόλυψε μιό ένδΙOφέΡOuσα πτυχή τής κaμμοu­νιστlκης κοlνωνlας καΙ ταυτόχρονα μας έδεlΕε μιό όπ' τΙς αlτlες της παροκμηc της. Μελετώντας τό παρακάτω κεφό­λσια της lστορlας των Ίνδιάνων τοϋ ΠεΡοϋ κοΙ των δλλων Ισπανικών όποικιών της ΆμεΡΙΚής, θό δοϋμε μιόν δλλη πτυχή τής έΕέλlΕης πού πηρε αύτή ή κοινωνική μορφή.

'Ως έπί τό πλείστον, έχουμε έδώ νό κάνουμε μέ μιόν δλλη μέθοδο κστόχτησηc, ή όποΙο ηταν δΓVωστη στούς � lνκας. Ή KUPIOPXIO των ' Ισπανών, των πρώτων εύρω­παΙων πού κατοΙκησαν ατό Νέο Κόσμο, δρχισε όμέσωc μέ τήν όλύπητη έΕολόθρευση των πληθυσμών τούς όποΙους ύποδούλωναν.

Σύμφωνο μέ τΙς μαρτυρlες των ίδιων των Ίσnανων� ό όριθμόc των ' Ινδιάνων πού έΕοθρεύτηκαν όπ� αύτοUc μέσα σέ μερικό χρόνιο, όφότοu όνακαλύφθηκε ή • Αμερι­κή, άνέρχεταl σέ 12 μέ 15 έκατομμύρια. -Είμαστε ύποχρεω­μένοl νά έπl6ε60lώσοuμε - λέει ό Λάς Κόζας - δΤ1 ΟΙ Ί-

134

Page 136: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σπανοί, μέ τη θηριώδικη καί όπόνθρωπη συμπεριφορό τους, έΕολόθρευσαν 12 έκατομμύρισ όνθρώπους, αυμπεριλαμ6Οο ναμένων των γυναικοπσlδων. Σύμφωνσ μέ την προσωπική μου γνώμη, ό όριθμός των lθαγεVΩν πού χόθηκαν Εεπερ­να τό 1 S έκατομμύρια- ( ' ) .

-Στό νησί της Άϊτης - λέει ό Χόντελμαν - ό όριο θμός των Ιθαγενών πού 6ρηκαν έκεϊ δταν πρωτοπηγαν οι " ισπσνοl, όνερχόταν τό 1492 σέ ένα έκατομμύριο, τό 1 508 ό π ό τ ό ένσ έκατομμύριο δέν Ιμεναν παρά 60.000, κσl έν­νέα χρόνια όργότερα δέν είχαν όπομεlνει παρά 14.000, έτσι ώστε ΟΙ " ιαπανοl γιό νά έχουν τήν έργσTlκη δύνσμη noU εΙχαν όνόγκη, όναγκόστηκσν νό κουβσλήσουν Ίνδιόνouc όπό τό γειτονικό νησιό. Μόνο στή διόρκεια του 1508, 00-ρόντα χιλιόδες lθαγενεϊς των νησιων Μπαχόμας μεταφέρ­θηκαν στήν Άϊτή καΙ τούς μετότρεψσν σέ σκλόβους,. (2) .

Οί ' 1 απανοί όποδύθηκσν σ' l:va όληθινό κυνηγητό των έρυθρόδερμων, τέτοιων δισστόσεων. πού l:vac αύτόnτης μόρτυρας, ό Ίτσλός Τζιρόλαμο Μπεντζόνι, μας περιγρ{ι­φει τά έΕης: -Κστά ένσ μέρος, έΕαιτlσς της fλλειψης τρο­φης, κατά ένα μέρος όπό τή λύπη τους πού τούς χώρισαν όπό τούς πστέρες τους, Tk: μητέρες τους καΙ όπ6 τό παι­διό ταυς-, λέει ό Μπεντζόνι μετά άπ6 l:va όνθρωποκυνη­γητό aτό νησl Κουμόγκα δπου 4.000 Ίνδιόνοι αlXμαλωτf­σθηκαν, -τό μεγαλύτερο μέρος των lθαγεVΩν σκλόβων πέ­θαναν κατά τή διόρκεια της παρεlας πρός τό λιμόνι τού ΚουμανΙ Κόβε φορό πού ένας σκλόβος ηταν πόρα πολύ έΕαντλημένος καΙ δέν μπορουαε νά περπατήσει τ6 ίδια γρή­γαρα μέ ταύς δλλους σκλό60υς, ΟΙ Ίσπανοl, όπ6 φόβο μή­πως μεlνει πlσω καΙ όνσγκαστουν νά τόν μεταφέρουν στην πλότη, τόν διαπερνοίίσαν πισώπλατα μέ τά Εlφη τους καΙ

( 1 ) cBreνίδιί.ma Reladon dc 1a dcstinacion de 1u Indiu> Σε!ιλλη 1552, 6:vαφέρεται ιtιτό 1:όν Ko�ι.

(2) 'Ερρίκος Xιh-τελμcrν: c'lστορΙα της 'AlTfjc;>, Κ!ελο 1856.

135

Page 137: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τόν δολοφονοϋσαν μέ τόν πιό όπόνθρωπο τρόπο. ·Ηταν ένα θέαμα πού σοϋ έσχιζε την καρδιό, νό 6λtnεις αίrτtς τίς δυστυχισμένες ψυχές E:VΤελώς γuμνές, έΕαντλημένες, τραυματισμένες καΙ τόσο όδυνατισμένες όπό τήν πεlνα, πού μόλις καΙ μετό 61ας μποροϋσαν νό σταθοϋν δρθιες. Σι­δερένιες όλυσίδες έσφιγγαν τό λαιμό τους, τό χέρια τους καΙ τό πόδια τους. Δέν ύπηρχε όνόμεσα σ' αύτούς καμιό γυναίκα πού νό μή 6ιόστηκε όπ' αύτούς τούς ληστtς (τούς ' 1 σπανούς) . πού έπlδ6θηκαν σέ μιό τέτοια όηδιαστική KPOI­πόλη, πού πολλοl όπ' αύτούς κόλλησαν γιό όλη τή ζωή τους σύφυλη. . . �Oλoι οι ίθαγενείς πού γίνονται σκλόβοι μαρ­κάρονται μέ πυρωμένο σίδερο. "Ενα μέρoc άπ' τούς Ιθαγε­νείς τούς παίρνουν γιό λογαριασμό τους οί λοχαγοl καί τούς ύπόλοιπους τούς μοιρόζουν στούς στρατιώτες. Αύτοl οί τελευταίοι τούς όνταλλόσσουν μεταΕύ τους fι τούς που­λοϋν στίς Ισπανικές όποlκlες. Διόφοραl fμποροl πού όγό­ραζαν σκλόβους δίνοντας γιό όντόλλαγμα ζόχαρι, όλεύρι, κρασί καΙ δλλα όντlκείμενα καθημερινίiς χρήσης, μεταφέ­ρουν τούς σκλόβους σ' έκείνες τΙς Ισπανικές άποlκlες πού ή ζήτησή τους είναι μεγαλύτερη. Στη διάρκεια της μετσ­φορδς τους ένα μέρος όπ' αύτούς τούς δuoτuχlσμένοuς πεθαίνει όπό τή δίψα καΙ όπό την fλλειψη καθαροϋ όέρα στ' όμπόρια, πρόγμα πού γlνεται ylaT1 ΟΙ fμποροι στοιβό­ζουν δλους τούς σκλό60υς στό βόθη τοϋ πλοίου, χωρίς νό τούς όφήνουν ούτε όρκετ6 όέρα γιό ν' όναπνεύσουν, οΟτε χίί:φο γιό νό κάτσουν_ ( Ι) .

Γιό νό μειώσουν ώaτόσo οι ' 1σπανοl τό κόστος τοϋ άνθρωποκυνηγητοϋ των έρυθροδέρμων καΙ τό έΕοδα όγο­ρας τους, έγκαθίδρυσαν aτό νησιό καΙ στήν όμερικόνικη ηπειρο, τό λεγόμενο σύστημα των .ρεπαρτιμιέVΤΕς., δη· λαδή την κατανομή της γης.

Κόθε περιοχή πού καταχτοϋσαν τή χώριζαν σέ διό-

( 1 ) ΊστορΙα τοϋ Νέου Κόσμου. Τζιρόλαμο Μπεντζ6νι, Βεν­τΙα 1 565, dναφέρεται άπό τόν Κ06αλέσκυ.

136

Page 138: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

φορες έκτόσεις, των όποίων οί διοικητές, ΟΙ -ι'ιγεμόνες-, ητον όπλό ύποχρεωμένοι νό ποραδlνουν ΟΙ ίδιοι στούς Ί­σπανούς τόν όριθμό των σκλό6ων πού τούς όπαlτοΟσαν. Κόθε ίσπανός άποικος δεχόταν περιοδικό όπ' τόν KUΘερ­νήτη έναν όρlσμένο όριθμό σκλό6ων, ύπό τόν όρο ότι -θό έπσγρυπνοϋσε γιό νά τούς κόνεl χριστιανούς- (1) .

Τ ό όσκημα 6ασανιστήρια πού έπl6όλλοντσν στούς σκλόβους, όπ' τούς όποίκους ξεπερνοϋν κόθε φαντασlα. 'Η δολοφονία, σύτή καθαυτη, ητσν μιό όπελευθέρωση γιό τούς Ίνδιόνους. .'Όλοl οί αίχμαλωτισμένοι όπό τούς ' 1 -σπσνούς lθσγενείς - λέει κόποιος π ο ύ έζησε τήν έποχή έκεΙνη - είναι ύποχρεωμένοl όπ' αύτούς νό κόνουν κοπια­στικές δουλειές καΙ 6ασανιστlκές έργσσΙες, στό όρυχείσ, μακρυά όπό τη χώρα πού γεννηθηκσν κσl τήν OIKoγένεl� τους κσl κότω όπό την όπειλη συνεχων σωματικων μαστl­γωμότων. Δέν μας κατσπλήσσεl καθόλου τό γεγονός ότι χιλιόδες καΙ χιλιόδες σκλό601, μη 6λέποντας καμιό έλnlδa νό όποφύγουν τή φοβερό τους μοίρα, δχl μόνο f6aZov ΟΙ ίδιοι τέλος στή ζωή τους, αύτοκτονώντας μέ όπαvxονισμό, μέ πνίξιμο καΙ μέ κόθε άλλο μέσον, όλλό έκτός όπ' σύτό σκότωνσν, πρΙν ν' αύτοκτονησουν, τΙς, γυνσίκες τους, τό παιδιό τους, γιό νό 6όλουν μ' αύτό τόν τρόπο μιό Υιό πόν­τα τέλος στό κοινό τους 6όσανα, μιό καΙ δέν ύπηρχε κα­μιό έλnίδα νό σταματήσουν.

'Από τήν άλλη μεριό, οΙ έγκυες γυναίκες προσπαθοΟ­σαν νό ρΙξουν τό παιδιό τους fι νό όποφύγουν τό έμπόριο των όνδρων, γιό νό μή γεννήσουν παιδιό προορlσμένσ νό γlνουν σκλό601- (1) .

( 1 ) Σ αρλερouά: c' I<πopta των Ισπανικων νησιων και. 'tOί) ΆγΙου ΔομΙνικou;,. ΠαρΙσι 1730 (dναφέρεται chιό τόv Ko�αλέ­σκυ. σελ 50) ,

( 1 ) cΦυσικ1') καΙ θρησκεU'tΙΚ1') Ι<πορΙα των ' IvδlΆVΩw, dνα· φέρεται d:π:ό τόν Ko�αλέσKυ, σελ 52,

1 37

Page 139: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Μέ τή μεσολόβηση του αύτοκρατορικου έΕομολογητη, του πατέρα Γκάρθια ντέ Πουγιόζα, ΟΙ άποικοι πέτυχαν τήν ύπογραφή ένός διατόγματος του Καρόλου του Α ' , πού � ναγνώριζε τό σύνολο των Ινδιάνων ακλόβων σόν κληρονο­μική lδιοχτησlα των άποlκων. Ό Μπεντζόνι lσχυρlστηκε δτι τό διάταγμα αύτό δέν όφορουσε παρά μόνο τούς όνθρω­ποφόγους της Καραίβικης. 'Ωστόσο τό διάταγμα αύτό έρ­μηνεύτηκε καΙ έφαρμόστηκε γιό όλους τούς ' Ινδιάνους.

Γ ιό νό δικαιολογήσουν τίς θηριωδίες τους ΟΙ Ισπανοί άποικοι διαδlδανε συστηματικό τΙς πιό τρομαχτικές Ιστο­ρlες της τάχα όνθρωποφαγίας καΙ των άλλων έγκλημάτων πού έκαναν ΟΙ 'ι νδιάνοι. Ή διόδοση αύτων των ίστοριων είχε πάρει τέτοιες διαστάσεις, πού ένας γάλλος ίστορικός της έποχης έκεlνης, ό Μαρλύ ντέ Σατέλ, έγραφε στή -Γε­νική Ίστορlα των Δυτικων Ίνδιων. Παρίσι 1659) : Ό θεός τούς τιμώρησε γιό τήν κακία τους καί γιό τήν όκολασlα τους, κόνοντάς τους σκλόβους, γιατl όκόμα καΙ ό Κόιν δέν άμόρτησε ένόντια στόν πατέρα του τό Νωε τόσο πο­λύ, όσο όμάρτησαν οι ' Ι νδιόνοι ένάντια ατό θεό-ο Π αρ' δλα αύτά. τήν ίδια περlπου έποχή, ένας Ίσπανός, ό Άκόστα, έγραφε στό βιβλΙο του -Φυσική καΙ θρησκευτική lστορlα των Ίνδιων- (Βαρκελώνη 1591 ) , δη αύτοl οι ίδιοι Ίνδι� νοι ηταν ένας -λαός καλοκόγαθος, έτοιμος πάντα νό ύπη­ρετήσει τούς Εύρωπαίους, ένας λαός πού φανερώνει μέ τή συμπεριφορά του μιό τόσο έμφανή όθωότητα καί μιό τέτοια εlλικρlνεια, πού δν δέν τόν είχαμε όποΕενώσει όπό κόθε όνθρώπινο γνώρισμα, θό ήταν άδύνατο νό μή του φερ­θουμε μέ όγόπη καΙ στοργή-.

ΎπηρΕαν βέβαια καί όρισμένες τόσεις πού έναντιώ­θηκαν σ' αύτές τΙς θηριωδίες. Τό 1531 , ό Πόπας Παυλας ό 3ος δημοσlευσε ένα θρησκευτικό διόταγμα ατό όποίο δήλωνε δτι ΟΙ ' Ινδιόνοι άποτελουν κι' αύτοl μέρος του όν· θρώπινου γένους καΙ έπομένως δέν έπιτρέπεται νό μετα­τρέπονται σέ σκλάβους.

138

Page 140: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Τό αύτοκρατορικό ίσπσνlκό Συμβούλιο των ΔUΤIKών Ίνδιών, κι' σύτό έπΙσης τόχθηκε άργότερα ένάVΤlσ στή δουλεlσ. Αύτά τά έπσνσλαμβανόμενα διστόγματσ μσρτιr ροϋν πολύ περισσότερο τήν άΠOΊ1JXlσ πσρά την εΙλlκρlνεlα τών προσπαθειών τους. Αύτό πού άπελευθέρωσε τούς Ίν­διάνους άπό τή δουλεία δέν ηταν ούτε ΟΙ εύλαβlκές πρά­Εεις τών καθολικών παπάδων, ούτε οί δlαμαρτυρΙες τών ίσπανών βασιλιάδων, άλλά άπλώς τό γεγονός δτι ή φυσlκη τους όσο καί ή ψυχική τους ίδlοσυγκρασlα τούς Ικανε τε­λείως άνΙκανους νά έκτελοϋν τίς σκληρές δουλειές γιό τΙς όποιες τούς προόριΖαν.

Σ' δλη τή διάρκεια της δουλεΙας, ΟΙ φοβερές θηρlιιr δlες τών ' Ι σπανών δέν μπόρεσαν νό άΠOφέΡOUΝ κανένα άποτέλεσμα. ΟΙ σκλαβωμένοι έρυθρόδερμοl πέθαιναν σόν τά πρόβατα, δραπέτευαν Γι αύΤΟΚΤΟνοϋσαν. Μέ λΙγα λ6-για, ή έπlχεlρηση δέν ηταν καθόλου άποδοτική. Μόνο δταν ό Ινθερμος καΙ άκούραστος ύπεραοπιστής τών Ίνδιάνων, ό έπΙσκοπος Λάς Κάζας, εΙχε τήν Ιδέα νό άVΤIKOΤαστήσει τούς άνΙκανους γιά τέτοιες δουλειές ' Ινδιάνους, μέ πιό δυ­νατούς Μαύρους πού θό Ιφερναν άπό τήν Άφρική, μόνο τότε μπηκε τέλος στΙς δσκοπες χρησιμοποιήσεις των · Ιν­διάνων.

Αύτή Γι πρακτική άνακόλυψη εΙχε Ινα άπoτtλεσμα πο­λύ πιό γρήγορο καί άποφασιστlκό άπ' δλους τούς λΙβελους τοϋ Λός Κάζας γιά τΙς ϊσπανlκές θηρlωδlες. Μετά άπό με­ρικές δεκαετίες ΟΙ Ί νδιάνοl άπελευθερώθηκαν άπό τή δου­λεΙα γιά ν' άρχΙσεl δμως ή δουλεΙα των Μαύρων ,πού κρό­τησε τέσσερις αΙώνες.

Στό τέλος τοϋ xΝl l l αΙώνα, ένας ΤΙμlος Γερμανός, ό γενναιόψυχος γεΡο-Νέτεμπεκ- άπό τό KtλnεργK, καπετά­νιος ένός πλοlου, μετέφερε άπό τη Γουϊνέα σιή ΓOυίάVΤα. σέ μιό περιοχή δπου δλλοl -γενναιόψυχοι γερμανοΙ. έκμε­ταλλεύovταν στΙς φuτείες τους έKαΤOVΤΌδες μαύρους σκλό-­βους, τούς όποΙους εΙχε φορτήσεl άπά τό λιμάνια της Ά-

1 39

Page 141: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

φρικης μαζl μέ άλλα έμπορεύματα καΙ τούς είχε στοιβό­Εει aτόν πότο τοϋ κοραβιοϋ του, δμοια καΙ άπαρόλλαχτα όπως στοlβαζαν οί ίσπανοl κοπετόνιοι τούς Ίνδιόνouς τόν χν Ι αΙώνα. Ή μόνη έκδήλωση της προόδου καΙ της όνθρω­πιάς τοϋ φωTlσμένου αίώνα aτόν όποίο ζοϋσε ό Νέτεμπεκ, συνίσταται στό δτι γιό νά μειώσουν τή μελαγχολία καΙ τό χαμό των σκλόβων τους, τούς έβαζαν κάθε νύχτα νά x� ρεύουν πόνω στό κατάστρωμα τοϋ καραβιοϋ μέ μουσική καί κάτω άπ' τούς κρότους τοϋ μαστιγlου ,Ιδέα πρωτότυπη, πού οί χοντροειδείς σπανιόλοι έμποροι σκλάβων δέν εΙχαν όκ6μα σκεφτεί.

Π ρός τό τtλoς τοϋ Χ ΙΧ αίώνο, τό 1 871 , ό εύγενικός Δαυίδ Λίβινγκτον, πού έζησε τριόντα χρόνια στήν Άφρική ψάχνοντας νό βρεί τίς πηγές τοϋ Νεlλοu. έγραφε aτό πε­ρίφημο γράμμα του στόν Άμερικανό Γκόρντον Μπένετ: .. -Αν ΟΙ όποκαλυπτικές μου καταγγελlες πόνω στήν κατά­σταση ποίι έπικρατεί στό Ούνζιζl, θό έχουν σόν όπoτtλε· σμα νό μπεί ένα τtλoς aτό όπαΙσιο έμπ6ριο των σκλόβων της Άνατολικης Άφρικης, θά ι'ιμουνα πολύ πιό εύχαριστη­μένος όπ' δ,τι θό ι'ιμουνα δν όνακόλυπτα δλες ΤΙς πηγές τοϋ Νεlλου. Στή χώρα σας τό δουλεμπόριο έχει έΕαφανι­στεί όπό παντοϋ. "Ας τεlνετε κι' έσείς μιό χεΙρα βοήθειας, 6οηθείστε νό πραγματοποιηθεί καΙ στήν ΆφΡΙΚή τό ίδιο ό­ποτέλεσμα. Αύτή ή ώραlα χώρα μαστlζεται όπό τήν με­λίγκρα ri όπό τήν κατόΡσ τοϋ Παντοδύναμου . . . -.

Ή τύχη των Ίνδιάνων πού ζοϋσαν στΙς Ισπανικές όποι­κίες δέν βελτιώθηκε καΙ πολύ. 'Απλως καΙ μόνο, τό προη­γούμενο σύστημα όντlκαταστόθηκε μ' ένα πιό σύγχρονο. ΆντΙ γιό τό σύστημα των Ρ ε π α Ρ τ ι μ ι έ ν τ ε ς, πού εΙχαν δμεσο σκοπό τό σκλάβωμα τοϋ πληθυσμοϋ, έγκαθl­δρυσαν τούς έ ν κ ο μ ι t ν τ α ς. Σύμφωνα μ' αύτό τό σύστημα, όναγνώριζαν τυπικό στούς κατοlκους την προσω­πική τους έλευθερlα καΙ τήν lδιοχτησία δλου τοϋ έδάφους. Οί περιοχές αύτές δμως βρlσκονταν κάτω όπό τή διοικη­τικη διαχεlριση των Ισπανων όποlκων, των όποΙων τό με-

1 40

Page 142: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

γαλύτερο μέρος προερχόταν όπό Touc πρώτουc κονκιστα­τόρεc ,που τώρα πιό, σόν -ένKoμεντtρoc-, έπρεπε νό δ­σκούν την έποπτεlα OΤOIJC διωγμένουc Ίνδιόνοuc όνθρα­κωρυχουc, καί Ιδιαίτερα εΙχαν την υποχρέωση νό διαδώ­σουν όνόμεσό TOUC τό χριστιανισμό.

Γιό νό καλύψουν τό έΕοδσ όπό τό χτΙσιμΌ έκκλησιών, δπωc καΙ γιό νό μη χτίζουν TiC έκκλησlεc μέ δικό TOUC f­Εοδσ, ΟΙ -ένκομεντέροc .. , κατό τήν δσκηση τηc tnonTElac, είχσν όπό τό νόμο τό δικαlωμα νό έπι6όλλουν στό λσό -μέτρισ χαράτσια σέ λεφτό iΊ σέ είδος-. AUTtc οΙ προδια­γραφέc ηταν όρκετέc γιό νό μετστρσπούν σέ λίγο τό -έν­κομιέντσc- σέ κόλσση γιό TOIJC Ίνδιάνουc. -Αφηναν OΤOIJC Ίνδιόνουc τη γη σόν ίδιοχτησία που άνήκει σ' όλόκληρη τή φυλή. Άπό τό συνολικό έδόφη ΟΙ . Ισπανοl δέν έπσιρ­ναν iΊ δέν iΊθελαν νά πάρουν. παρό μόνο αυτό που ητσν γόνιμα. Τά άχρηστα έδάφη η έκείνα όπου μαστίζοντον συ­χνά όπό την ξηρασία, τό σφετερίζονταν κι' συτό σόν -ερη­μεc nEPIOXtC-, μέ τόσο συστημστικό καΙ έπσlσχυντο τρό­πο, που ό Ζουρίτα εγραφε πάνω σ' αυτό τό θέμα :

"Δέν υπάρχει ούτε μιά σπιθαμή yilC, ούτε ένα χωράφι που νό μην έχει δηλωθεί σόν ίδιοχτησlσ τών Ίσπσνών, χωρίς νά λογαριάζουν καθόλου την πρ0σ60λη που γινόταν μ' αυτό τόν τρόπο στό συμφέροντα κσί στό δlκσιώμστα TiiC lδιοχτησίας τών Ιθαγενών, TOIJC bnolouc έΕσνόγκαζσν έτσι νά φεύγουν όπό nEPIOXtC oτiC όποίεc αύτοl κατοικού­σαν έδίί:ι καί χιλιάδεc χρόνια.

Δέν είναι καθόλου σπάνιο τό φαινόμενο, νό TOIJC παίρ­νουν όκόμα καΙ τά κομμάτια YiiC πού καλλιεργούν ΟΙ lθα­YEVEic Υιό Tlc όνόΥκεc TOUC. Αύτό τό κάνουν μέ τό πρό­σχημα, ότι οί leaYEVEiC τό χωράφια αύτό τό όργωναν καΙ τό έσκαβαν μόνο καΙ μόνο Υιό νό έμποδlσουν Touc Ευρω­παίους νό τό σφετεριστούν. Χάρη σ' αύτό τό σύστημα, ΟΙ ' Ισπανοί σέ όρισμένεc έπαρχιεc έπέκτεlναν τόσο πολύ Tic κτήσειc TOUC, πού δέν έμενε καθόλου γη γιό νό την καλλιερ-

141

Page 143: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

γουν ΟΙ Ιθαγενείς .. (') .

Ταυτόχρονα, οί -ένκομεντέΡος- αύξησαν τόσο πολύ τό _μετρlοπαθη_ τους χσρότσια πού ΟΙ Ίνδιόνοι συντρl­φτηκαν κυριολεκτικό κότω όπό τό βάρη τους .

.. -Ολη ή περlουσlα ένάς Ίνδιόνου - λέει ά Ζουρlτα -δέν του φτόνεl γιό νό πληρώσει τούς φόρουι:. Άνόμεσα στούς έρυθρόδερμους συναντομε πολλούς όνθρώπους των όποίων ή περlουσlα δέν ξεπερνο τό ενα -πέΖος- καΙ ΟΙ ό­ποίοι Ζουν όπό τή μισθωτή τους έργασία. Αύτό πού έχουν δέν τούς φτάνουν ούτε γιό τή συντήρηση της οlκογένεlός τους. Νό, γιστί τόσο συχνό οί νέοι Ίνδιόνοl προτιμουν νό διατηρούν έξωγσμlκές σχέσεις, lδlως όταν ΟΙ γονείς τους δέν δlοθέτουν ούτε κόν τέσσερα Γι πέντε .. ριόλια-. ΟΙ Ίν­διόνοl πολύ δύσκολο μπορούν νό εχουν τήν πολυτέλεlσ των ένδυμότων. Πολλοί όπ' αύτούς, έπειδή δέν έχουν ρού­χα νό ντυθούν, δέν παρευρίσκονται στίς θρησκευτικές τους τελετές. Γι' αύτό δέν πρέπει νό έκπλαγεί κανεΙς όταν βλέ­πει πολλούς Ίνδιόνους νά τούς τρώει ή όπελπισιό. γιατί δέν βρίσκουν τό όναγκσίσ γιό νό θρέψουν τήν οlκογένεlό τους . . . . . Στή διόρκεια των τελευταίων μου ταξιδιων, έμα­θα δτι πολλοl Ίνδιόνοl αύτοκτονούν όπό όπόγνωση, όφού πρώτα έΕηγούν στίς γυναίκες τους κα ίστό πσιδιό τους πώς αύτό τό κόνουν γιστί δέν μπορουσαν νό πληρώσουν τούς φόρους πού τούς έπέβαλλαν-.

Σέ λίγο, γιό νό όλοκληρωθεί τό κλέψιμο της γης κσl ή έπl&λή φόρων, ηρθε ή καταναγκαστική έργασlα. ΣτΙς όρχές τού χνl l σίώνα ΟΙ ' Ι σπανοί έπανηλθσν στό σύστημα πού τυπικό είχε έγκσταλειφθεί τόν χνι σίώνα. Ή δουλεία κατσργήθηκε στούς Ίνδιόνους. Τό σύστημσ (ίύτό όντlκα­ταστόθηκε όπό ένα ίδιόμορφο σύστημα κατοναγκαστlκης έργασίας, πού δέν εΙχε όμως καί μεγόλη διαφορό όπό τό

προηγούμενο.

( 1 ) c:ZoυplTα:t σελ. 57-59 ( Κοδαλέσlω) .

142

Page 144: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Σύμφωνα μέ την περιγραφη πού κόνει ό Ζουρlτα, νό ποια ηταν ήδη όπό τα μέσα τού χν Ι αίώνα η κατόσταση των μισθωτων Ίνδιόνων πού έργόζονταν στούς Ίσπανούς:

_·Οσο κσιρό οί Ίνδιόνοl δουλεύουν δέν τρέφονται μέ τίποτε δλλο έκτός όπό ψωμί όπό καλσμπόκι . Ό -ένκομεντόρ- τούς όναγκόΖει νό έργόΖοντσl όπό τό πρω! μέχρι τό 6ρόδυ όφήνοντός τους γυμνούς ατό πρωΙνό καΙ 6ραδυνό όγιόζι. στΙς θύελλες καΙ στΙς κατσιγΙδες, χωρΙς νό τούς δlνεl δλλη τροφή έκτός όπό τό μlσομαυχλlασμένα ψωμιό . . . ΟΙ Ίνδιόνοl περνοϋν τή νύχτα τους στήν Ο· παιθρο. Μή παΙρνοντας τό μισθό τους παρό μόνο στό τέ­λος της καταναγκαστlκης τους έργασΙας, ΟΙ Ίνδιόνοl δέν μπορούν νΙ όγορόσουν τά ζεστό ρούχα πού έχουν όνόγκη. Δέν πρέπει λοιπόν νό μας παραΕενεύεl καθόλου, γιατl κό­τω όπό τέτοιες συνθηκες η έργασία στούς -ένκομεντέρος­εΙναι ύπερ60λlκα έΕαντληTlκή. θό μπορούσε νό θεωρηθεί σόν μιό όπό Tic σπουδαιότερες αίτΙες της γρήγορης έΕο­λόθρευσης των Ίνδιόνων-.

Αύτό λοιπόν τό σύστημα της καταναγκαστικης μισθω­της έργασίας έγκαθιδρύθηκε νόμιμα απ' τό Ίσπανικό Στέμ­μα στΙς όρχές τού χν 11 αΙώνα. Ό νόμος έπεΕηγεί δTl αύ­τοί ΟΙ ίδιοι ΟΙ Ίνδιόνοι δέν "θελαν να δουλεύουν, όλλό χω­ρίς αύτούς πολύ δύσκολα θό ηταν δυνατό νό όΕιοποιηθοΟν τα όρυχεία, κι' αύτό παρό την παρουσlα τών νέγρων. Γι' ούτό καΙ τα lνδιόνικα χωριό ύποχρεώνονταl να προμηθεύ­ουν τόν όριθμό τών όπαιτουμένων έργατών (τό έβδομο τού πληθυσμού τού Περού, τό τέταρτο στή Νέα Ίσπανία) , ΟΙ όποίοι έτσι παραδΙδονταl στό έλεος τών -ένκομεντέρος-.

Σέ λιγο φανερώθηκαν 0/ θανόσιμες συνέπειες αύτοϋ τού συστήματος. Σ' ένα όνώνυμο γρόμμα πού όπευθυνό­ταν στό Φlλιππο τόν ιν μέ τόν τlτλο -Άναφορό γιό τήν έπικίνδυνη κατόσταση στήν όποΙα βρίσκεται τό βασlλεlο της Χιλης όπό τή σημερινή κοινωνική καΙ πνευματική σκο­πιό-, μπορούμε νό δlα6όσουμε:

-Ή γρήγορη μεΙωση τού όριθμού των Ιθαγενων όφεl-

143

Page 145: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

λεταl α' ένα πασlγνωστο γεγσνός, στό σύστημα TήC κατσ­ναγκαστlκης έργασίας στά όρυχεία καΙ στό κτήματα των .ένκομεντέρος-. Παρά τό γεγονός ότι οί Ίσπανοl διαθt­τουν έναν τερόστιο όριθμό νέγρων, παρό τό ότι έχουν έ­πιβόλεl ατούς ' Ινδιάνους δπειρα πιό δυσβόσταχτους φό­ρους όη' αύτούς πού πλήρωναν αύτοί στούς όρχηγούς τους πρίν την κατόχτηση των περιοχών, παρ' όλα αύτό θεωροϋν όδύνατη τήν κατόργηση τοϋ συστήματος της καταναγκα­στlκης έργασίας-,

ΟΙ καταναγκαστικές έργασίες εΙχαν έξ δλλου σόν ό­ποτέλεσμα νό μη μποροϋν οί ' 1νδlόνοl νό καλλιεργήσουν τό χωρόφια τους, πρόγμα πού χρησlμευε έκ νtoυ στoiις Ίσπανούς σόν πρόσχημα, προκειμένου νό θεωρήσουν τό χωρόφια αύτό σόν .έρημη γη- καΙ νό τό Ιδιonοιηθοϋν.

Ή παρακμη της ίνδιόνlκης γεωργίας πρόσφερε, δπως ήταν φυσικό, ένα εύνοϊκό έδαφος γιό τήν όνόπτυΕη της τοκογλυφίας . • ·Οσο διόστημα ΟΙ ' 1νδlόνοl fιταν ύποταγμέ­νοl όπό κόποιον δλλο ίθαγενή λαό, δέν εΙχαν άκόμα γνω­ρίσει τους τοκογλύφους_, γρόφεl ό Ζουρίτα. Αυτοί που τούς έκαναν νά άποχτήσουν μιό βαθειό γνώση της τοκο­γλυφίας, αύτού τoίi ώρα ίου προϊόντος της νομισματικης oi­κονομΙας καί της φορολογlκης καταπίεσης, fιταν οί Ίσπα· νοΙ 'Επιβαρυμένα όπό τό χρέη, τό lνδιόνlκα χωρόφια που δέν κατόρθωσαν νό όποκρυφτοϋν όπό τους Ίσπανούς, περνούσαν μαζικό στό χέρια τών ' Ι σπανών καπιταλιστών καί ό σφετερισμός αυτών τών χωραφιών όποτελοϋσε ένα δλλο κεφάλαιο της εύρωπαίκης ποταπότηταc

Τό κλέψιμο της γης, ΟΙ φόροι, Γι καταναγκαστική έρ­γασία καί Γι τοκογλυφία δημιούργησαν ένα σιδερένιο σφι­χταγκάλιασμα που συνέτριψε τή ζωή τών lνδιόνlκων όγρσ­τικών κοινοτήτων. Ή σύνθλιψη τών οΙκονομικών δομών όρ­κοϋσε αυτή καΙ μόνο, γιό νό φέρη τήν άποσύνθεση στήν παραδοσιακή δημόσια ζωη καΙ στΙς κοινωνικές σχέσεις τών ' Ινδιάνων. Μέ τή νέα κατάσταση πού δημιουργήθηκε,

144

Page 146: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ό διορισμός των άρχηγων των χωριων καί των φυλών, κα­θώς καί ό καθορισμός του τΡόπαυ της διοίκησής τους, γί­νονταν άπ' τούς .ένκομεντέρος- κι' αύτοl έπωφελουνταν γιό νό τοποθετήσουν σ' αύτές τΙς θέσεις τούς εύνοούμε­νούς τους, τούς πιό δlεφθσρμένους όνθρώποιιι: της lνδιό­νlκης κοlνωνlας .

• Ενα άλλο μέσον πού μεταxεlρlζoνταν μέ έπιτυχία οί ' Ι σπανοl ηταν νό 6όζουν συστηματικά τούς Ίνδιόνους νό έΕεγεΙρονταl ένόντια στούς όρχηγούς τους. Κότω όπό τ6 χριστιανικό πρόσχημα της προστσσΙας των lθαγενων όπό την έκμετόλλευση των παραδοσιακών όρχηγών τους, ΟΙ Ίσπανοί όπόλλασσαν τούς Ίνδιόνους όπ' όλες τΙς ύπο­χρεώαεις τους κι' 00' όλες τΙς παραδοσιακές συνεισφορές στούς όρχηγούς τών φυλων .

• 01 . Ισπανοί - γρόφει ό Ζουρίτα - πιστεύουν ότι μπορούν νό στηρΙζονταl στή σημερινή κατάσταση της Ί­σπανίας καΙ νό Ισχυρίζονται δη ΟΙ όρχηγοΙ όπογυμνώνουν τίς φυλέ ςτους, αύτοΙ οί ίδιοι όμΩC φέρνουν τήν εύθύνη γι' σύτή τή 61αιη καταλήστευση των Ίνδιόνων, γιατl erVOI ΟΙ ίδιοι πού l:δlωΕαν τούς παλιούς τους όρχηγούς καΙ τούς όφαίρεσαν τό είσοδήματά τους, 6άζοντας ατή θέση τους άλλους, τούς όποΙους διόλεΕαν όπό τούς εύνooυμένoΥC τους ...

Έκτός όπ' όλα αύτά, προσπαθοϋααν νό προκαλέσουν έΕεγέρσεlς τών Ίνδιάνων ένόντια στούς άρχηγούς του χωριού Γι της φυλης, όταν αύτοΙ ΟΙ άρχηγοl διαμαρτύρον­ταν γιό τήν άδικη άλλστρΙωση των χωραφιών αύτου fι t­κεΙνου του μέλους της κοινότητος, πρός όφελoc των ' Ι­σπανών. ·Ολα αύτό erXav σ6ν όnoτέλεσμα νό γΙνονται διαδοχικές έΕεγέρσεlς καΙ δlκες όνόμεσα στούς Ιθαγενείς ΟΙ όποίες erXOV σά 6ασlκή τους αΙτΙα τήν άνιση έκχώρηση της γης. • Ετσι, πλόι στήν όθλιότητα, στήν πεlνα, στή δου­λεΙα, έρχόταν τώρα νό προστεθεί καΙ ή όναρχΙα, μετατρέ­ποντας τή ζωή των Ίνδιόνων σέ όληθινή κόλαση.

1 0 145

Page 147: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Ό όπολογισμός της lσπανlκης καΙ χριστιανlκης κηδε­μονίας των Ίνδιόνων θό μπορουσε νό συνοψιστεί στό έ­Ε.ης : Πέρασμα της γης στό χέρια των Ίσπσνών καΙ έΕ.ολ6-θρευση τών Ί νδιόνων.

-Σ' όλες τίς ίσπανlκές κτήσεις όπου Ζουν Ίνδιόνοl -γρόφεl ό Ζουρίτα - οί ντόπιες φυλές έεαφονΙστηκαν σχε­δόν τελείως fι μίκραιναν πoΛU όριθμητικό, αν καΙ μερlκοl ίσχυρίΖονταl τό όντίθετο. Οί ίθαγενείς έγκαταλεlπουν τό σπίτια τους κοί τό χωρόφια τους, μιό κι' αύτό γι' αύτούς έχασον την όεlα τους, έεαιτίας των τερόστιων φόρων πού είναι ύποχρεωμένοl νό πληρώνουν σέ χρημα ι<αl σέ είδος. Μεταναστεύουν σέ εένες χώρες, περιπλανώμενοι ουνεχώς όπό τη μιό χώρα στήν δλλη, η κρύβονται στό δόση, μέ κlν­δυνο, όργό ιi γρήγορα, νό γίνουν λεlα τών δγριων Ζώων. Πολλοί βόΖουν τέρμα στη Ζωή τους αύτοκτονώντας, πρό­γμα πού ύπέπεσε πολλές φορές στην δμεση προσωπική μου όντlληψη, κι' άλλοτε πόλι μου τό πληροφορουσαν ΟΙ άνθρωποι της περιοχης τούς όποίους ρωτουσα-.

Μισό αΙώνα όργότερα, ένας δλλος κυβερνητικός ό· ειωματουχος, ό Δουόν Όρτέρ ντέ λό Γκερβόντες, όναφέ­ρεl ότι .ό ντόπιος πληθυσμός τών Ισπανικών όποικιών μι­κραlνεl όλο καΙ περισσότερο. οϊ δνθρωποl έγκαταλεlπουν τό σπlτια τους, παρατδνε όκαλλlέργητα τό χωρόφια τους. σέ τέτοιο βαθμό. πού ΟΙ . Ι σπανοl μέ μεγόλη δυσκολlα μπα­ρουν νό βρουν γεωργούς καΙ βοσκούς. ΟΙ Μιτόl, μιό φυ­λή χωρlς την όποΙα η έκμετόλλευση τών όρυχεlων χρυσου καΙ όργύρου γlνεται όδύνατη. είτε έγκαταλεlπουν τελεlως τίς πόλεις πού κατοικουνται όπό . Ισπανούς, Γι αν παραμεl­νουν σ' αύτην έεαφανlΙονται μέ μιό έκπληκτική ταχύτητα • .

Πραγματικό, έκείvo πού προκαλεί τό θαυμασμό είναι ή όπίστευτη όντοχή του lνδιόνικου λαου καί ή δύναμη των όγροτικών κομμουνιστlκων δομών τους, πού πορό τΙς συν­θήκες αύτές, τό έρείπιό τους διατηρήθηκαν μέχρι τόν χιχ αίώνα.

146

Page 148: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Kεφάίlα,o 11

ο ι ΠΡΩΤΟΓΟΝΕΣ ΑΣ ΙΑΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝ Ι ΕΣ

ΚΑΙ Η ΔΗΜIΟγΡΠΑ Μ ΙΑΣ ΚΑΣΤΑΣ Ι ΕΡΕΩΝ

ΕΣΩ ΚΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΑΥΤΕΣ

Ή μεγόλη όγγλlκή όποlκlα των Ίνδιων μας δεΙχνει τήν έΕέλlΕη της όρχαίας όγΡΟTlκης κοινότητας, 6πό μιό διαφορετική σκοηιό. 'Εδώ. καλύτερα 6πό όποιαδήποτε πε­ριοχή τοϋ κόσμου, μπορούμε νό μελετήσουμε τΙς πl6 δια­φορετικές μορφές ίδlοχτησίος του έδόφους, πού δΙνουν μιό τέτοια εΙκόνα, πού νομίΖει κανείς δη ή Ιστορία χιλιετη­ρlδων προβόλλεται σέ μιό έπίπεδη έπιφόνεια. Κονότητες μέ βάση τό χωριό, πλάι σέ κοινότητες μέ βάση τό γένος, περιοδική όναδιανομή της γiΊς σέ ίσα κομμ6τια, πλάι σέ μιό άνιση κατανομή της γης, κοινή καλλιέργεια του κοινοίί έδόφοuς πλάι στήν 6τομlκή καΙ ίδιωτική έκμετόλλευση, ί­σότητα δλων τών κατοlκων τού χωριου σχετικό μέ τό δι­καίωμα στήν κοινή γη, πλό. σέ προνόμια δοσμένα σΙ όρι­σμένες κοινωνικές όμάδες. τέλος δίπλα ο' δλες αύτές τΙς μορφές της κοινης ίδιοχτησίας, φιγουράρει ή καθαρή άτο­μlκή Ιδιοχτηοία του έδόφους, είτε κάτω άπό τή μορφή μι­κροσκοπικών χωραφιών του χωρlου, είτε σάν χωράφια μέ

147

Page 149: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

μακροχρόνια έκμlσθωαη. είτε σόν τερόστια λα11φούντια -νό ποιό φαινόμενα θό μπορούσαμε νό παρατηρήσουμε στΙς φυσlκές τους διαστόσεις στήν Ίνδlα. πρΙν μερικες δεκαε­τΙες.

Τό ότι ή όγροτική κοινότητα εΙναl μιό όπό τΙς πιό πα­νάρχαιες δομές της Ινδlκης κοlνωνlας. μας τό καταμαρτυ­ρουν τό όρχαία ίνδlκό νομικό βιβλία. όπως τό Μανού πού όποτελεί τόν πιό όρχαίο κώδικα όγρόφων νόμων. τό όποίο χρονολογείται όπό τόν lχ αίώνα Π.χ. Τό Μανού περlέχεl πολυόριθμες προδιαχραφες σχετικό μέ τΙς όμφlσ8ητήσεlς των συνόρων όνόμεσα στΙς διόφορες κοινότητες. μέ τό χωρόφια. μέ τΙς έγκαταστόσεις νέων κοινοτήτων ατό ό­δlαlρετα έδόφη των όρχαlων κοινοτήτων. Αύτός ό κώδικας δlκαlου δέν όναγνωρlΖεl lδlοχτησΙα παρό μόνο σέ σχέση με τήν προσωπική έργασlα. Κάνει μνεlα γιό τούς τεχνlτες καί θεωρεί τήν έργασία τους. σόν μιό συμπληρωματική έρ­γασlα της γεωργlας.

'Ακόμα. ό κώδικας αύτός προσπαθεί νό περιορίσει τήν οΙκονομική δύναμη των Βραχμάνων, δηλαδή των Ιερέων μήν έπlτρέποντας σ' αύτούς νό δέχονται δωρα δλλα, έκτός άπό κινητό όγαθά. Οί μεταγενέστεροι Ιθαγενείς πρlγκlπες, ΟΙ μαχαραγιόδες. δεν έμφανίΖονταl σ' αύτό τόν κώδικα παρό μόνο με τή μορφή όρχηγων εκλεγμένων όπό τΙς φυ­λές.

ΟΙ δυό πιό πρόσφατοι κώδικες, ό Γιανζανα6όλκια καΙ ό Ναρόντα, πού χρονολογουνταl όπό τόν ν αΙώνα. θεω­ρουν κι' αύτοΙ έπισης τήν κοlνωνlα όργανωμένη σε Εένη βόση, καΙ τή δημόσια έΕουσlα καθώς καΙ τήν άπονομή της δικαιοσύνης, σόν όρμοδιότητες της συνέλευσης της KOI­νότητας. Ή κοινότητα, σύμφωνα με τούς Ισχύοντες νό­μους. εΙναl όλληλέγγυα ύπεύθυνη γιό τΙς παραλεlψεlς καΙ τό πταlσματα των μελων της. Έπικεφαλης του χωρlου 6ρl­σκεταl tvac έκλεγμενος όπό τή συνέλευση άρχηγός. Αύ­τοl ΟΙ δύο κώδικες συμβουλεύουν τό μέλη της κοινότητας, δταν εκλέγουν αύτούς πού θό παlΕουν τό ρόλο τών όρχη-

148

Page 150: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

γών, νά ηροσηαθοϋν νά διαλέγουν τούς ηιό δίκαιους, τούς ηιό είρηνικούς άνθρώηους καί νά τούς ύηακούουν.

Ό κώδικας Ναράντα διακρίνει δύο τύηους κοινοτή­των : τούς -συγγενείς., δηλαδή τίς κοινότητες έκείνες ηού ή κοινωνική τους όργάνωση βασίζεται στό δτι όλα τά μέλη τους άνήκουν στό ίδιο γένος, καΙ τούς -συγKαΤOΙKoϋvτας., δηλαδή τΙς κοινότητες έκείνες τών όηοίων τά μέλη συν­δέονται όηά τό γεγονός ότι κατοικοϋν στόν ίδιο χώρο. ΟΙ δύο αύτοί κώδικες δέν όναγνωρίζουν, ηαρά μόνο τι'ιν lδιο­χτησία ηού συνδέεται μέ τι'ιν ηροσωηικι'ι έργaσία: ένα έγ­καταλελειμένο χωρόφι άνήκει σ' αύτόν ηού θό δεχτεί νά τό καλλιεργήσει, μιά ηαράνομη κτήση χωραφιοϋ δέν άνο­γνωρίζεται όκόμα κι' αν ηεράσουν τρείς γενιές, δν τό χω­ράφι αύτό δέν καλλιεργείται μέ τι'ιν ηΡοοωηικι'ι έργασlα τοϋ κατόχου του.

Μέχρι έδώ, ηαρατηροϋμε ,λοιηόν, δτι ό ίνδικός λαός ζοϋσε χlλιετηρlδες όλόκληρες μέσα στό ίδιο ηλέγμα ηρω­τόγονων κοινωνικών κα] οΙκονομικών σχέσεων, στι'ιν ηεριο­χή τοϋ ' 1νδοϋ ηοταμοϋ καΙ άργότερα στην ηεριοχι'ι τοϋ Γ όγγη ηοταμοϋ, μετά τι'ιν ι'ιρωική έηοχι'ι της κατακτήσεώς του, όπως την άφηγοϋνται στά μεγάλα λαϊκό τους έηη τοϋ Ραμαζιόνσ καΙ τοϋ Μαχαμηαρότα.

Τ ό γεγονός δτι ηλόι σ' αύτούς τούς άρχαΙους κώδι­κες γρόφτηκαν ηολύ όργότερα ώρlσμένα σχόλια ηού χρο­νολογοϋνται όηό τόν χιν αίώνα, σχόλια ηού έχουν σόν χα­ρακτηΡJOTικό τους σύμητωμα τό ότι όλα όηοσΚOIlοϋσαν στό νά ηροσαρμόσουν καί νά δώσουν νέες έρμηνείες στό όρχαία νομικό κεlμενα, έτσι ώστε νά κατοχυρωθοϋν νομικό τό νεογέννητα συμφέροντα καΙ ΟΙ όλλαγές στήν κοινωνlκη όργάνωση, αύτό τά γεγονός όηοτελεί μιά όηόδεlΕη ότι έ­κείνη την έηοχη ή ίνδικη κοlνωνΙα συγκλονίστηκε άηό 6α­θειούς κοινωνικούς μετασχηματισμούς,

'Ανάμεσα στό διάστημα ηού γράφτηκαν οί δύο άρχαίοι κώδικες καΙ στό διάστημα ηού ηροστέθηκαν αύτά τά σχό-

149

Page 151: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

λια, είχε αχηματισθεί μιό κόστα ίερέων μέ όλαένα καΙ με­γαλύτερη έπιρροή, παύ όνερχόταν τόσο όπό την δποψη των ύλικών όγαθών, όσο καί άπ6 νομική δποψη, πόνω όπό τή μάΖα τών χωρικών. Οί έρμηνευτές τών νόμων - δμοια κι' όπαρόλλαχτα δπως ΟΙ αυνάδελφοί τους χριστιαναί στή φεαυδαρχική Δύαη - προσπαθοϋσαν νό έρμηνεύσουν τήν καθαρή διάλεκτο τών όρχαlων νόμων κατά τέτοιο τρόπο, ώστε νό δικαιολογήσουν τήν έγγεια Ιδιοχτησία τών Ιερέων, νό ένθαρρύνουν τούς άνθρώπαυς νό κάνουν δώρα - χωρό­φια στούς Ιερείς, νό έλέγχουν έται τή διαναμή τών έδα­φών της κοινότητας καί νό κατοχυρώσουν τη δημιουργlα της μεγόλης ίδιοχτησίας τών ίερέων εΙς 6όρος της όγρο­τικης μάΖας. Τό φαινόμενο αύτό χαρακτήριΖε πόντα τήν άποσύνθεαη όλων τών άνατολικών κοινωνιών.

Τ ό Ζωτικό πρόβλημα γιό κάθε λίγο προχωρημένη γεωρ­γΙα, στίς περισαότερες όπό τΙς χώρες τής 'Ανατολής, εί­ναι ή τεχνική δρδευση. Τόσο ατίς Ί νδίες όσο καΙ στήν Αί­γυπτο, 6λέπουμε όπό πολύ νωρίς μιό γερή ύποδομή της γεωργίας, έπι6λητικά έργα τεχνητής δρδευαης, κανόλια, πηγές Γι μιό σειρό άπά αυστηματικά μέτρα γιό νό προστα­τευθεί ή γεωργία όπό διαδοχικές πλημμύρες.

Αύτό τό μεγάλα έργα ηταν όπό την όρχή τους ύπερeι. νω τών δυνόμεων, της πρωτοβουλίας καί τοϋ οίκονομικοϋ σχεδίου, των όπομονωμένων όγροτικών κοινοτήτων. Γιό νά πραγματοποιηθοϋν καί νό αυντονισθεί ή έκτέλεαή τους, είχαν όνόγκη όπά μιό έξουαία τοποθετημένη πάνω όπ6 τή μάΖα των μελών τών όγροτικών κοινοτήτων ,των όποίων θό έπρεπε νό κατευθύνει τήν έργοαία. Γιό νό πραγματο­ποιηθοϋν αύτό τό έργα χρειαΖόταν μιό κυριαρχία πόνω ατή φύση πολύ μεγαλύτερη όπ' αύτή πού είχαν οί χωρικοl κλειαμένοι στό σύνορο τών χωριών τους. Άπ' αύτές τΙς ό­νόγκες γεννήθηκε ό πολύ σπαυδαίος ρόλος τών ίερέων στήν Άνατολή : Παρατηρώντας τό φυσικό φαινόμενα τό όποία αυνοδεύονταν άπά θρηακευτικές τελετές, άπελευθερωμέ· νοι όπ6 τήν άμεση αυμμετοχή τους στΙς άγροτικές έργο-

150

Page 152: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

σίες, ήτσν οί nερισσότερο ίκανοί γιό νό διευθίινουν τό με­γάλα δημόσισ άρδεUΤIKό f;pyo. Αύτός ό κοθσρό οΙκονομι­κός ρόλος των ίερέων όδήγησε, δnως ήταν φυσικό, στη δημιουργίσ της ίδιαίτερης κοινωνlκης δύναμης των ίερέων. ·Η άρχικη έΕεlδlκευση μιας όμάδας μελων τής κοινωνίας, έΕεlδίκευση noίI nήγσσε άnό τόν κστσμερισμό τής έργα­σίας, μετασχημστίσθηκε έτσι σέ μιά κάστο ή όnοlο ητσν ώς f;vo βοθμό κληρονομική, μέ ίδιοίτερο nρονόμισ καΙ συμ­φέροντσ έκμετάλλευσης, σε σχέση με τή μάΖσ των ά­γροτων.

Αύτό τό nροτσές όλο κληρώθηκε καί γενικεύτηκε λι­γότερο Γι nερισσότερο γρήγορα στοίις διάφορους λσούς, αλλοτε nοραμένοντος σε έμβρυώδlκη κατόστσση, όπως στούς ' Ινδιάνους του Περου, αλλοτε έΕελlσσόμενο σέ μ ιά θεοκρστία, δnως στούς Χοιτσlους καί στούς Αlγύnτιους. Ή όλοκ.λήρωση σύτου του nροτσές έΕσρτιόταν άnό τίς Ιδιαίτερες γεωγρσφικές καΙ ίστορlκές συνθηκες κάθε λοου, KOI άnό τΙς nολεμικές συγκροίισεις όνάμεσο σ' ένα λαό καί στους λοούς nού κοτοικουσον γύρω του, nράγμο noίI είχε σάν όnοτέλεσμσ τήν όνάnτυΕη nλάl στήν κόστα των ίερέων, μιας ίσχυρης κόστσς nολεμιστων κσί ένσ όνταγω­νισμό όνάμεσο στίς δυό ούτές κάστες.

-Οnως κι' δν όλοκληρωνότσν σύτό τό nροτσές, είτε στή μιό είτε στήν δλλη nερίnτωση, τά ίδιαίτερσ στενό κσί ίδιόμορφα σύνορσ τής άρχοίας κομμουνιστικης κοινότητας, τής όnοίας ή όργόνωση ητσν όκοτόλληλη σ' δ,τι άφορα την nρογμοτοnοίηση σnουδσίων οΙκονομικών ΚΟί nολιτικων λειτουργιών, τήν ύnοχρέωνσν νό δεχτεί, έΕω καί nόνω bn' ούτή, τόν έλεγχο μιας Εένης έΕουσίσς nού θό διεύθυνε ΚΟί θά έnιτελουσε σύτες τίς λειτουργίες. Οί λειτουργίες σύτες στά χέρια μ ιας Εένης εΕουσίας άνοιγαν τόσο άνσnό­φευκτο τό δρόμο γιό τήν nολlτική κυριαρχίο καΙ την οίκο­νομική έκμετόλλευση των άγροτικών μοΖών, δσο καί οί είσβολές των βαρ6άρων κοταχτητών της 'Ανατολής - εί­τε αύτοί ηταν Μογγόλοl, Πέρσες Γι -Αραβες - noίI κόθε

151

Page 153: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

φορά πού καταχτουααν μιό χώρα. έκτός όπ' τήν πολεμική κυριαρχlα πού έπέβαλλαν, έπαιρναν ατό χέρια τους καΙ τό μεγόλα δημόαια έργα. όπ' όπου έΕαρτιόταν ή ζωή της γε­ωργίας. ·Ομοια κι' όπαρόλλαχτα δnως καΙ ΟΙ ϊνκας του Περοϋ, θεωρουααν σόν προνόμιο δικό τους, όλλό καΙ σόν καθηκον τους vΌ έχουν ατό χέρια τους τήν διεύθυνση τών έργων τεχνητης άρδευσης, κατασκευης δρόμων καί γεφυ­ρών, έτσι καί οί όσιατlκές δυναστίες που διαδέχτηκαν τούς Ίνδούc aτό πέρασμα τών αΙώνων κρότησαν Υιό τόν έαυ­τό τους αύτή τή φροντίδα.

152

Page 154: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

"εφάίlαro 12

Η ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΜΗ

ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΓΟΝΗΣ Ι ΝΔΙΚΗΣ ΚΟ ΙΝΩΝΙΑΣ

Παρά τη δημιουργία καστών, παρό την Εένη κυριαρ­χία πού έγκαθιδρύθηκε στή χώρα, παρό τΙς πολlTlκtς όλ· λαγές, τό Ινδικό χωριό συνέχιΖε νό εχει μιό γαλήνια καΙ άπλη ζωή. Στό έσωτερικό κόθε χωριου, οί παραδοσιακοί κανόνες συνέχιΖαν νό κυ6ερνοίίν τη ζωή της κοινότητας. Στό περιθώριο των θυελλών της πολιτικης Ιστορlας, οί jy' δικές κοινότητες συνέχιΖαν τη δική τους έσωτερική άπα­ρaτήρητη ίστορία, άπ06όλλοντας τίς όρχσίες μορφές τους περνοίίσαν όπά την όκμή στην παρακμή, μετά στην όπο­σύνθεση καΙ στην όναγέννηση.

Κανένας χρονικογράφος της έποχΙ;ς δέν παρατήρησε αύτό τό φαινόμενα. Ένώ ή παγκόσμια lστορlα περιγράφει την τολμηρη έκστρατεία τοϋ 'AλtEανδρoυ του Μακεδόνα στίς πηγές τοϋ Ίνδοίί ποταμοίί KOI όντηχεί δη' τη 6οη των δnλων τού αΙμοσταγούς Ταμερλάνου καΙ των Μογγάλων, δέν μας λέει δμως τίποτα γιό τήν έαωτερική ζωή τοϋ Ινδι­κού λαού. Μόνο τό ίχνη πού ύπόρχουν μας έπιτρέπουν νό όνασυνθέαουμε τήν ύποθετική είκόνα αύτης της έΕέλιΕης

153

Page 155: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

της ίνδlκης κοινότητας, κι' αύτό χόρη στόν K06αλtoκυ, πού κατόρθωσε νό όλοκληρώσεl αύτή τή σπουδαία έπιστη­μονlκή όνόλυση. Σύμφωνα μέ τόν KαβαλtσKυ, οί διόφοροl τύποι τών όγροτικών κοινοτήτων πού συναντιώνταl όκόμα στΙς Ίνδίες στό μέσα τοϋ ΧΙΧ αΙώνα μποροϋν να ταΕlνο­μηθοϋν ανόλογα μέ την Ιστορική σειρά έμφόνισής τους ώς έΕης :

- 1 -

Ή πιό όρχαΙα μορφή όγροτικης κοινότητας εΙναl ή κα­θαρή κοινότητα τοϋ γένους, πού περιλαμβόνεl στούς κόλ­πους της τό σύνολο τών έΕ αίματος συγγενών. Τό μέλη της κοινότητας αύτης πού συνδέονται μέ έΕ αΙματος συγ­γένεια κατέχουν καί καλλιεργοϋν όπό κοινοϋ τη γη. ΟΙ ά­γροί όποτελοϋν ένιαία ίδιοχτησlα της κοινότητας, καί μό­νο τό προϊόν της καλλιέργειας καί συγκομιδης αύτών τών όγρών μοιρόζεται στά μέλη, άφοϋ πρώτα συγκεντρώνεται στούς κοινοτικούς σιτοβολώνες. Αύτη ή πιό πρωτόγονη μορφή της όγροτικης κοινότητας, δέν ύπόρχει σήμερα πα­ρό μόνο σέ όρισμένες σπόνιες περιοχές της βορείου ' Ιν­δίας, καί συχνό περιορίζεται σέ όρισμένες ύποδlαlρέσεlς (-πουτί,,) τοϋ αρχαίου γένους.

·0 K06αλtσKυ βλέπει σ' αύτό τό φαινόμενο κάτι άνό­λογο μέ τή -ΖαντΡούγκα" της Βοσνίας καί της Έρζεγαβί­νης, θεωρεί δηλαδή ότι ΟΙ ύποδιαιρέσεις τoίi γένους είναι τό προϊόν της διόλυσης τών δεσμών έΕ αίματος. Ή χαλό­ρωση αύτή τών δεσμών έΕ αίματος καΙ ή διαlρεση, σέ συνέ­χεια, τοϋ γένους σέ μερικές μεγάλες οΙκογένειες ΟΙ όποϊες όποχωρίστηκαν μαΖί μέ τή γη τους, ήρθε σάν αποτέλεσμα της αϋΕησης τοϋ πληθυσμοϋ.

Σ τό μέσα τoίi περασμένου αΙώνα ύπηρχαν όκόμα ση­μαντικές όγροτικές κοινότητες αύτης της μορφης όπ' τΙς όποϊες άλλες είχαν 150 μέλη κι' άλλες 400 μέλη. Ή μορφη της κοινότητας πού κυριαρχοϋσε ήταν η μικρή άγροτικη κοινότητα, καΙ μόνο σέ έΕαιρετικές περιπτώσεις μπopoίiσε

1 54

Page 156: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

νό συναντήαει κανείς μικρες κοινότητες στους κόλπους άλλων πιό μεγάλων κοινοτήτων, οί όποίες περιλάμβαναν όλόκληρο τό όρχαίο γένος. Συνήθως οί κοινότητες αυτες Ζούσσν άπομονωμένες καί στή βάση όρισμενων σύστηρων κανόνων. Τόν τρόπο με τόν όποίο Ζούσαν αύτες ΟΙ κοινό­τητες περιγράφει συνοπτικό ό ΜόρΕ στό Κ ε φ ά λ α ι ο, στηριΖόμενος στήν όγγλική βιβλιογραφία: (')

«Οί πανάρχαιες εκείνες μlκρες ίνδικες κοινότητες, πού εΕακολουθούν εν μερει καΙ σήμερα νό ύπάρχουν, βασί· Ζονται στήν κοινή ίδιοχτηαία της γης, στήν άμεαη αύνδεση lijc γεωργίας με τή χειροτεχνία καΙ σέ ενα μόνιμο κατα­μερισμό της εργααίας πού χρησιμεύει σόν δοσμένο σχεδιο καΙ σχεδιάγραμμα όταν Ιδρύονται νεες κοινότητες. 'Αποτε­λούν αίιτάρκη παραγωγικά σύνολα μέ μιά παραγωγική πε­ριοχή πού ποικίλει όπό 100 μέχρι μερικες χιλιάδες εκτά­ρια γης. Τό μεγαλύτερο μέρος των προϊόντων πού παΡό­γονται, προορίΖεται γιό τήν κάλυψη των άναγκων της ί­διας της κοινότητας καΙ όχι σόν εμπορεύματα, γι' αύτό καί ή ίδια ή παραγωγή είναι άνεΕόρτητη άπό τόν καταμερισμό της εργασίας της lνδlκης κοινωνίας σό σύνολο πού πρα­γματοποιείται μέσω της άνταλλαγης έμπορευμάτων. Μο­νάχα τό πλεόνασμα των πραίόντων γίνεται εμπόρευμα καΙ πάλι αύτό γίνεται έν μέρει καΙ μόνο ατό χέρια τού κρά· τους, στό όποίο έδω καΙ άμνημόνευτα χρόνια αυρρέεI μιά όρlσμένη ποσότητα προϊόντων με τή μορφή γαιοπροσόδου σέ είδος. Διάφορες περιοχές των Ίνδιων έχαυν διάφορες μορφές κοινοτήτων. Ή πιό όπλή μορφή είναι εκεΙνη όπου ή κοινότητα καλλιεργεί τή γη άπό κοινού καί μοιράΖει τό προίόντα της ατό μέλη της, ενώ κόθε οΙκογένεια ύφαίνει κλώθεl κλπ. σόν ενα δευτερεύον οίκιακό έπάγγελμα ΔΙ­πλα αΌύτή τή μάΖα πο ύκάνει μιό όμοειδής έργασΙα συνον· τόμε τόν «κύριο κάτοικο-, τό δικαστή, τόν άστυνόμο καΙ

( 1 ) Σημ.ΕΙωση της Ρόζας Λο6f,εμ1tovργκ στό m:ριθώριο (με μολόο!ι) : ΤζαΙημς ΜΙλλ !

155

Page 157: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τό φοροεισπρόχτορα ,ένωμένους στό ίδιο πρόσωπο' τό λο­γlστι'l πού κρατα τούς λογαριασμούς σ' δ,τι όφορα τι'l γεωρ­γΙα καΙ καταχωρεί καί καταγρόφεl δ,τι fXEI σχέση μ' αύτή' ένα τρίτο ύπόλληλο πού κυνηγο τούς έγκληματlες καΙ προ­σφέρεl προστασΙα στούς περαστικούς ταΕlδlωτες, συνοδεύ­οντάς τους όπό χωριό σέ χωριό' τό φύλακα των συνόρων πού φρουρεί τά σύνορα της κοινότητας όπό τΙς γειτονικές κοινότητες' τό νεΡοδιανομέα πού διανέμει τό νερό στίς κοινές δεΕαμενες για τΙς όνόγκες της γεωργΙας' τό δό­σκαλο πού μαθαίνει τό παιδιό νό γρόφουν καΙ νό διαβό­ζουν στό χώμα' ταν βραχμάνο τoίi ήμερολογlου, πού σαν όστρολόγος ΠΡοσδιορlζεl τΙς ι'ιμερομηνΙες γιό τό δργωμα καΙ τό θέρισμα καΙ ύποδεlκνύεl τΙς καλές καΙ τΙς κακές ώ· ρες γιό δλες τΙς εΙδικές γεωργικές έργασίες ένα σΙδερό κι' ένα μαραγκό πού φτιάχνουν καί διορθώνουν δλα τα γεωργικό έργαλεία' τόν όγγειοπλόστη πού φτιόχνεl δλα τό δοχεία πού χρειόζεταl τό χωριό' τόν κουρέα. τόν πλύστη πού καθαρΙζεl τό ρoίixα, τόν όργυροχόο. KόΠOu-κόΠOυ τόν ποιητή πού σέ μερικές κοινότητες αντlκαθιστα τόν όργυρο­χόο η τό δάσκαλο,

Τ ό λlγα αύτό πρόσωπα συντηρoίiνταl μέ έΕοδα δλης της κοινότητας, ·Οταν ό πληθυσμός αύΕηθεί, δημιουργείται καΙ έγκαθlσταταl σέ μια όκαλλlέργητη περlOXι'l της κοινό­τητας μιό νέα κοινότητα πόνω στό πρότυπο της παλιος, 'Η δoμι'l της κοινότητας δείχνει δτι πρόκειται γιό fva προ­σχεδιασμένο καταμερισμό της έργασίας, ό καταμερισμός όμως της χειροτεχνίας εΙναl όδύνατος, γιατl ή όγορό γιό τό μαραγκό, τό σίδερα κλπ, μένει άμετάβλητη καΙ τό πολύ­πολύ, ανάλογα με τή διαφορά στό μέγεθος τoίi ένός χω­ρloίi από τό άλλο. στή θέση τoίi ένός σιδερα, όγγειοπλά­στη κλπ, θό ύπάρχουν δίιο η τρείς,

. Ο νόμος πού διέπει τόν καταμεριαμό της έργασίας στήν κοινότητα, έχει τι'lν ακατανίκητη δύναμη φυσlKoίi νό­μοu, ένω κάθε Εεχωριστός χειροτέχνης, όπως ό σιδερός κλπ" κάνει σύμφωνα μέ τόν πατροπαράδοτο τρόπο δλες

1 56

Page 158: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τίς έργaaίες πού όνήκουν στην είδικότητό του, μόνο πού τίς κάνει μέ αύτοτέλεια καΙ χωρΙς νό δέχεται όποιονδήποτε όπό πάνω του μέσα στό έργαατήρι του. '0 άπλός μηχανι· σμός της παρσγωγης σ' αύτές τίς κοινότητες πού άναπα­ράγονται συνεχώς μέ την ίδια μορφή, ατό ίδιο μέρος καΙ μέ τό ίδιο όνομα, μας δlνει τό κλειδl της λύσης τοϋ προ­βλήμστος της άμετσβλητότητας τών όσιαTlκών καινωνιών πού έρχεται σέ τόσο χτυπητη άντίθεση μέ την όποσύνθεση πού διαρκώς παθαlνουν τό άσιστικά κράτη καΙ τό σχημα­τισμό νέων μέ όατσμότητη διαδοχή δυναστειών. ΟΙ θύελ­λες στό σύννεφσ της πολιτικης σφαlρας άφήνουν δθικτη τη διάρθρωση τών βασικών οΙκονομικοκοινωνικών στοι­χεlων- ( Ι ) .

- 2-

την έποχη πού ΟΙ W Αγγλοι κατάχτησσν τίς Ίνδlες, ή πρωτόγονη κοινότητσ τοϋ γένους μέ την ένιαlα Ιδιοχτη­σlα της γης εΙχε σέ μεγόλο βαθμό άποσυντεθεί. Άπό την άποσύνθεσή της γεννήθηκε μιό δλλη μορφή κοινότητας, πού βσσιζόταν στΙς διόφορες οίκογένειες της κοινότητσς, τό κομμάτια όμως αύτης της μοιρασιάς ηταν άνισα καΙ τό μέγεθος τοϋ κομματιοϋ γης πού fπαιΡνε κάθε οΙκογένεια έξαρτιόταν όπ' τό μεγσλύτερο iΊ μικρότερο βαθμό συγγέ­νειας μέ τούς άρχαlους προγόνους.

Αύτή ή μοΡφη της κοινότητας ηταν πολύ διαδεδομέ­νη τόσο στΙς βoρειoδUΤΙKές Ίνδlες όσο καΙ στό Πεvτζόπ. Τό κομμάτια δμως της γης πού παlρνει κόθε οΙκογένεια, δέν τά πσlρνει έφ' όρου ζωης, ούτε εΙνσι κληρονομικά. Πα­ραμένουν lδιοχτησlα τών οΙκογενειών, όσο καιρό ή αύξηση τοϋ πληθυσμοϋ iΊ ή έπιστροφη τών όπόντων γιό fva διά­στημσ συγγενών, δέν έπιβάλλουν μιό νέα διανομή. Συχνό πόλι ΟΙ έπιθυμlες τών μελών γιό μιό όναδιανομή της γης

(1) Κάρλ Μ6:ρξ: cΤό Kεφάλαt.ι» Τόμος Ι .

157

Page 159: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

δέν ίκανonοιοίίνται καί όντί γι' αύτό τούς δίνονται νέα κομ­μότια γης, πού όνήκουν στΙς μή καλλιεργούμενες μέχρι τότε έκτόσεις. Μ' αύτό τόν τρόπο όμως τό κομμότια γης, πού έχει κόθε οίκογένεlα μετατρέπονται - δν όχι νομικό, τουλόχιστον όμως πραγματικό - σέ κληρονομικό " έφ' δ­ρου Ζωης.

Δίπλα όμως σ' αύτούς τούς όγρούς, ΟΙ όποίοl εΙναι μοιρασμένοι κατό τρόπο δνισο, τό δόση, τ όποτόμια, τό λειβόδια καΙ ΟΙ όκαλλιέργητες περιοχές συνεχlΖουν νό ό · ποτελοίίν τήν κοινή lδιοχτησlα όλων των οlκογενειων καΙ νό τό έκμεταλλεύονται όπό κοινοίί. Αύτή όμως ή περίεργη κομμουνιστική όργόνωση πού δέν βασΙΖεται πιό στήν ίσό­τητα, έρχεται στή αυνέχεια σέ όντΙθεση μέ τό νεογέννη­τα συμφέροντα.

Μέ τόν έρχομό κόθε νέας γενιάς, γίνεται όλο καΙ πε­ρισσότερο δύσκολο νό έΕακριβωθεί ό βαθμός αυγγένειας κόθε μέλους μέ τούς προγόνους του, ή παρόδοση των δε­σμων έΕ αίματος όλο καΙ γΙνεταl πιό όδύνατη καΙ ή όνισό­τητα όνόμεσα στούς όγρούς των οίκογενειων γίνεται όλο καί περισσότερο πιό αίσθητή σ' αύτούς πού όδικοίίνται όπό τήν ύπόρχουσα κατόσταση.

'Από τήν άλλη μεριό, σέ πολλές περιοχές ή όποχώρη­ση όπό τήν κοινότητα ένός μέρους συγγενων, ΟΙ πόλεμοι, ή έΕόντωση ένός άλλου μέρους όπό τόν έναπομείναντα πληθυσμό, ή έγκατόσταση νέων μελων, όλα αύτό εΙχαν αόν όποτέλεσμα τήν όναπόφευκτη έπιμιΘα τοίί πληθυσμοίί. Παρό τό ότι οί σχέσεις των όνθρώπων δέν φαΙνονταν νό έχουν μεταβληθεί, ώστόσο τό χωρόφια εΙχαν χωριστεί σέ διόφορες κατηγορΙες όνόλογα μέ τήν ποιότητό τους καΙ ΟΙ μερίδες των οΙκογενειών ηταν διαφορετικές, τόσο στΙς κατηγορlες των χωραφιων πού ποτlΖονταν καλύτερα δσο καΙ στίς κατηγορίες των λιγότερο όποδοτικων χωραφιων.

Στήν όρχή, λΙγο πρΙν τήν κατόχτηση των Ίνδιων όπό τούς Η Αγγλους, δέν προσφεύγανε περιοδικό σέ μιό νέα

1 58

Page 160: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

διανομή της γης μέ κλήρωαη στήν τύχη, παρό μόνο δταν ή φυσική αΟΕηση τού πληθυαμού είχε έπlφέρει μιό αημοντl­κή όνιαότητα στήν οίκονομlκή κατόατοση τών κοινωνιών. Αύτό συνέβαινε αυχνότερα ατlς κοινότητες έκείνες πού είχον στή διόθεσή τους όνεκμετόλλευτα κολλιεργήαιμα χωρόφια.

ΣτΙς πιό μικρές όμως κοινότητες προσφεύγονε σΙ μιό όναδιανομή της γης, κόθε δέκο, όχτώ, πέντε χρόνιο. πολ­λές φορές όμως καί κόθε χρόνο. Αύτή ή τελευταία περί­πτωση, όπου ή όναδιανομή της γης γινόταν κόθε χρόνο. αφορδ περιααότερο έκείνες τΙς περιοχές. στΙς όποίες ή έλλειψη καλών χωροφιών έκονε έκ τών πραγμότων όδύ· νατη μιό ίση διανομή της γης όνόμεαα στό μέλη της κοινό­τητας. καί έπομένως μιό έΕίσωση τών μελών δέν θά μπα­ρούσε νό πηγόσεl πορό μόνα όπό τήν όλλεπόλληλη χρη­αlμοποΙηση των χωραφιών όπό τό ένα μέλος aτό δλλο καΙ τήν περιστροφική όναδιανομή τους. Ή Ινδική κοινότητο τού γένους στή φόση της όποαύνθεσή της όλο κληρώνει τή μορφή πού πηρε Ιστορικό ή γερμανική χοινότητα στις όρχές της.

159

Page 161: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Kcφάίlαιo 13

ΟΙ ΠΡΩΤΟΓΟΝΕΣ ΡΩΣ ΙΚΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΚΟΜΜΟΥΝΕΣ

ΣτΙς Βρεταννικέc Ίνδίεc καί στήν Άμερική, είδαμε δύο κλασσικό παραδείγματα του όπελnΙOμένOU όγώνα καί ταυ τραγικού τέλους της όρχαΙας κομμοuνιστικηc OIKOνo­μlκης όργόνωσης, στή σύγκρουσή της μέ τόν εύρωπαϊκό καπιταλισμό. Ή εΙκόνα τών ποlκlλων πεπρωμένων της ό­γΡοτικηc κοινότητας πού συνθέσαμε παραπόνω, θό έμενε όσυμπλήρωτη δν. Υιό νό τήν όλοκληρώσοuμε. δέν όναφέ­ραμε τό όΕlοσημεΙωτο παρόδειγμα μιας χώρας, όπου Γι ι­στορία όπως φαlνεταl όκολούθησε μιό έVΤΕλώς διαφορε­τική έΕέλιΕη, καΙ όπου τό κρότος πραγματικό, όχι μόνο δέν ΠΡοσπόθησε νό καταστρέψει μέ τη 61α τήν όγΡΟTlκη κοινότητα, όλλό όvτlθετα ΠΡοσπόθησε νό τη σώσει καΙ νό τή διατηρήσει μέ όλα του τό μέσα. Αύτή ή χώρα εΙναl Γι Τσαρική Ρωσlα.

Δέν θ' όσχοληθοϋμε έδώ μέ τή μεγόλη θεωρητική δια­μόχη πού διαρκουσε δεκαετlες όλόκληρες, σχετικό μέ τό Ζήτημα της προέλευσης της ρωσικης όγροτικης κοινότη­τας. Ή όνακόλυψη πού έγινε τό 1858 όπό τό ρώσο καθη­γητή Τσlτσερlν, σύμφωνα μέ τόν όποίο ή όγροτική ρωσική κοινότητα δέν ηταν τό προϊόν μιας ΠΡογματικης laτoρικης

160

Page 162: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

έεέλlεης, όλλό ένα τεχνητό προϊόν τής φορολογlκης πο­λlτικης των Τσόρων, f:τuχε μιας πολύ θερμης όποδοχης έκ μέρους των γερμσνών σοφών καΙ συνόντησε τή γενική τους όποδοχή. Αύτό δέ μας παραεενεύεl καθόλου καΙ είναι όλ6τελα σύμφωνο μέ τή γενlκώτερη νοοτροπΙα τής σύγ­χρονης όστικης έπιστήμης, πού μένει πόντα έχθρlκή όπέ­ναντl στΙς θεωρΙες τού πρωτόγονου κομμουνισμού.

Ό Τσlτσέρlν, σχετικό μέ τή Ρωσlα, υΙοθετεί τή θεω­ρία σύμφωνα μέ τήν όποΙα οι κοινότητες σXηματfστηKαν τόν χνΙ καΙ χνι ι Ι αΙώνα καΙ προέρχονταν όπό τήν έεέλl­εη όπομονωμένων ότομlκων έκμεταλλεύσεων της γης, κι' αύτό παρό τό γεγονός δτι ή θεωρΙα αύτη έγκσταλεlφθηκε όριστlκό μετό τΙς όνακαλύψεις τού Μόρερ aτή Δυτική Εύ­ρώπη. - Ετσl ό Τσlτοερlν μας όποδεlκνύεl όκόμη μιό φορό δτι οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι εΙναl τΙς περισσότερες φορές πολύ χειρότεροι lστορικοl όπ' δ,τι οι όντlδραστlκοΙ συνόδελφοl τους.

Ό Τ σιτσέρlν ύποστηρlΖεl δτι ή κοινή έκμετόλλευση των όγρων στΙς ρωσικές κοινότητες προέρχεται όπό τήν όνόμιεη των χωραφιων καΙ συνακόλουθα ή κοινή lδιοχτη­οΙα τής γης, ΟΙ συνοριακές συγκρούσεις, οί δημόσιες λει­τουργίες πού έεασκούοε ή κοινότητα προέρχονταν όπό τό δτι όντιμετώπιΖαν μέ πνεύμα αυλλογικης φορολογικης εύ­θύνης τούς ότομlκούς φόρους πού εΙχαν έπl6ληθη τόν χνΙ αΙώνα. - Ετσl, ό Τσιτσέρlν, μέ τήν πιό μεγόλη εύκολία πού τού δlνει ό φιλελευθερισμός του ,βόΖεl μέ τό κεφόλl πρός τό κότω όλες τΙς ίστορlκές σχέσεις μεταεύ αlτiας καί όποτελέαματος.

"Ο,τι κι' δν σκεφτεί κανείς πόνω στήν πρotλευαη καί τήν κατογωγή τής όγροτικης κοινότητας στή Ρωαία. έκείνο που είναι 6έΟαιο εΙναι δτι έπέΖηαε ο' δλη τή μακραΙωνη Ιστορία τής δουλείας καΙ της κατόργησής της, μέχρι τίς μέρες μας. Σ τΙς παρακότω γραμμές δέν θ- όσχοληθοϋμε παρό μόνο γιό τήν Ιστορία τών κοινοτήτων αύτών τόν χ Ι χ αΙώνα.

1 1 161

Page 163: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

�OTαν ό Τσάρος ΆλέΕανδρος ό Β ' όλσκλήρωσε τή λεγόμενη .. άπελεUΘέρωση τών χωρικών-, σί φεουδόρχες πούλησαν στσύς χωρικσύς όλα τό δικά τους τσιφλίκια -κι' αύτό έγινε σύμφωνα μέ τό πρωσσlκό μοντέλο - καί γι' αύτές τίς πωλήσεις τών πιό άγονων περιοχών τίς ό­ποίες πρότειναν σόν φεουδαρχικές, όποζημιώθηκαν πλου­σιοπόροχα όπό τό δημόσιο ταμείο. Γιά νό Εεπληρώσουν στή συνέχεια οί χωρικοί τή -δανεισμένη .. σ' αύτούς Ψι χρεώθηκαν στό δημόσιο ταμείο μέ ένα ποσόν 900 έκατομ­μυρίων ρου6λίων, τό όποίο έπρεπε νό καταβληθεί μέσω της φορολογίας σέ 49 χρόνια μέ δόσεις καί τόκο 6 %. Αύτη η γη δέν δόθηκε. όπως στην Πρωσσία, σόν ότομlκη lδιοχτη­σίο τών οΙκογενειών, άλλά σέ όλόκληρες κοινότητες, σόν συλλογική ίδιοχτησία τών κοινοτήτων, ή όπαλλοτρlωση της όποίας όπσγορευότσν. Οϊ κοινότητες ήταν όλληλέγγυα ύ­πεύθυνες γιά την έΕόφληση του δανείου καί τήν όπόδοση όλων τών φόρων καί τών τόκων, ηταν δέ έλεύθερες νά κάνουν την κατανομή αύτών τών ύποχρεώσεων στό διό­φορα μέλη της κοινότητας.

Στίς άρχές του 1 890, ή κατανομή του συνόλου τών έκτάσεων γης στήν Εύρωπαίκή Ρωσία (μή συμπεριλαμβα­νομένης της Πολωνlας, της Φινλανδίας καΙ της περιοχης των Κοζάκων του ποταμοϋ Ντόν) είχε ώς έΕης: ΟΙ έκτά­σεις του κρότους, πού όποτελουνταν στην ούσία όπό τά τερόστια δόση του Βορρά κσl τΙς έρημες περιοχές, όνέρ­χονταν σέ 15 έκστομμύρια τετρ. χιλιόμετρα, ΟΙ αύτοκρατο­ρlκές έκτόσεις έφταναν τό 0,7 έκατ. Τ.χ., η έκκλησΙα καί οί πόλεις τό 0,9 έκατ. Τ.χ., η γη πού ηταν Ιδιωτική lδιοχπι­σίσ άνερχόταν σέ 9,3 έκατ. Τ.χ. έκ των όποίων τό 5 % τό είχαν ΟΙ χωρικοί καί τό 95 % οί φεουδόρχες. Κοντό σ' όλα σύτό ίιπηρχαν καί 14 έκατ. Τ.χ. τό όποία ηταν συλλογική lδιοχτησία τών όγροτών. Τό 1 900 ή συλλογική αύτή lδιο­χτησία των 14 έκατ. τ.χ. είχε μειωθεί σέ 13 έκατ. Τ.χ., ένώ ή ίδιαίτερη άτομlκή ίδlοχτησlα τών χωρικών όνερχόταν σέ δυό έκατ. Τ.χ

1 62

Page 164: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

-Αν έΕετάσουμε τόν τρόπο μέ τόν όποίο ή ρωσική ό­γροτιό έκμεταλλείιτηκε αύτες τίς τεράστιες έκτόσεις μέ­χρι τίς τελευταίες δεκαετίες, καί δαον όφορα ένα μέρος ίών έκτάσεων μέχρι καί σήμερα, θό διαπιστώσουμε τότε πόσο πολύ μοιόζεl ή όργανωτικη δομη της ρωσlκης κοινό­τητας, μέ τίς κλασσικές όργανωτικες δομες τών όγροτι­κών κοινοτήτων, πού ηταν τόσο συνηθισμένες σ-ιΤι Γερμα­νία, στήν Άφρική, στΙς δχθες τού Γόγγη καΙ στό Περού. Οί όγροί εΙναl μοιρασμένοι στΙς διάφορες οΙκογένειες της κοινότητας, ένώ τά δάση, τό λειβάδια, τό νερό, άποτελού­σαν τήν ενιαία συλλογική ίδιοχτησία της γης. Γενικό επι­κρατούσε ή έναλλαγή τών καλλιεργειών άνό τριετία, οί έκτάσεις της γης χωρlζονταν σ' αύτες πού καλλιεργουνταν τό χειμώνα καί σ' αύτες πού καλλιεργουνταν τ6 καλοκαίρι, κι' αύτές με τή σειρά τους χωρίΖονταν άνάλογα με τή γα­νιμότητα τού έδόφους σε διόφορες λουρίδες γης. Συνή­θως, ή διανομή τών άγρών πού θό καλλιεργουνταν τό κα­λοκαίρι γινόταν τ6ν Άπρlλlο καΙ ή διανομή τών όγρών πού έμελλε νό καλλιεργηθουν τ6 χειμώνα γινόταν τ6ν ' Ιού­νιο. ·Η σχολαστική τήρηση της όρχης της Ισότητας σ-ιΤι διανομή προκαλουσε ένα τόσο μεγάλο μπέρδεμα, πού στήν περιοχή της Μόσχας γιά παράδειγμα, είχαν κσθοριστεί κο-­τό μέσο δρο δώδεκα ποιότητες γης γιό θερινή καλλιέργεια καί δώδεκα ποιότητες γης γιό χειμωνιάτικη καλλιέργεια, κόθε δέ χωρικός έπρεπε νό καλλιεργήσει τουλάχιστον 22 διασκορπισμένα μεταΕύ τους κομμάτια γης. Κόθε κοινό­τητα είχε όρlσμένα χωρόφια, τό όποία καλλιεργουσε Εε­χωριστό όπό τ' άλλα, καΙ ή συγκομιδή άπ' αύτή τήν καλ­λιέργεια προοριΖόταν νό καλίιψει τΙς έκτακτες συλλογικές όνόγκες της κοινότητας. • Αλλοτε πόλι διατηρούσαν γιό τόν ίδιο λόγο όποθηκες άποθεμάτων. στΙς όποίες κάθε μέ­λος ήταν ίιποχρεωμένο νό παραδίνεl ένα μέρος άπό τήν παραγωγή του σταριοϋ. Φροντlζανε γιό τή βελτίωση της της τεχνικης της καλιλέργειας. έπιτρέποντας σέ κάθε ό­γροτική οΙκογένεια νό διατηρεί τή μερlδα της γης πού της άνηκε έπί δέκα χρόνια. ύπό τόν δρο δτι θό λlπαινε καλό

163

Page 165: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τό χωρόφl της ii όκόμα βόΖανε στήν πόVΤα τό χωρόφια

που δέν εΙχαν μοιραστεί έπl δέκα σuνεXη χρόνια καΙ φρόν­τιΖαν νό τό λιπαίνουν σ' δλο αυτό τό διόστημα. ης περισ­

σότερες φορές ΟΙ ίδιες όρχές ίσχυαν καΙ γιό τό χωρόφια

τοϋ λινοϋ, τών λαχανικών καί γιό τό περιβόλια.

Ή κστονομή των κοπαδιών της κοινότητας aτό διόφο­ρα βοσκοτόπια καΙ λειβόδια, ή έπl6λεψη ώστε ΟΙ βοσκοl νό περιφρόσσουν τό βοσκοτόπια, νό μήν καταστρέφουν τους όγρούς, ό προσδιορισμός της ήμερομηνlας ΙναρΕης τών διαφόρων όγρατικων έργασιών, ό τρόπος της κστανομης αυτών των έργσσιών στό μέλη της κοινότητας, γιό δλα αυτό ύπεύθυνη νό πόρεl όποφόσεις ηταν ή κοινότητα, δη­λαδή ή συνέλευση τοϋ χωριοϋ.

Σ' δ,τι όφορa τή συχνότητα μέ τήν όποία γlνόvτoυσαν ΟΙ όναδlαvoμές της γης, έκεί ύπηρχαν πολύ μεγόλες δια­φορές στΙς διόφορες κοινότητες. Τ ό 1 8Π. στ" διόρκεια της διακυβέρνησης τοϋ Σαρότ06 καΙ μόνο, στΙς 278 όγΡο­Τικές κοινότητες πού όποτέλεσαν τό όVΤIKείμενo μιας Ιρευ­νας, περισσότερες όπ' τΙς μισές Ικαναν όναδιανομή της γης κόθε χρόνο μέ τό σύστημα της τυχαlας κλήρωσης. ΟΙ ύπόλοιπες ΠΡοσφεύγανε στήν όναδιαvoμή της γης κό­Βε δύο, τρία, πέντε, ΙΕη, όχτω καΙ ΙVΤεKα χρόνια, ένώ 38 κοινότητες πού έφόρμοΖαν τή λΙπανση τών όγρων, εΙχαν τελεΙως καταργήσει τό σύστημα της όναδιανομης της γης (') .

·0 τρόπος διανομης της γης εΙναι τό πιό όΕιοσημεΙω­το γεγονός πού μποροϋμε νό παρατηρήσουμε aτή ρωσlκ" όγρατική κοινότητα. Έδω δέν Ιχουμε νό κόνουμε ούτε μέ τήν όρχή των ίσων κλήρων δnως στούς όρχαΙouς Γερμα­νούς, ούτε μέ τό σπουδαίο ρόλο πού Ιπαιζαν ΟΙ όνόγκες των οlκογενειων στό όρχαίο Περοϋ, όλλό εχουμε νό παρα­τηρήσουμε όποκλειστlκό καΙ μόνο τό σπουδαίο ρόλο πού

( 1 ) cTpιρόYKωφ�, σελ. 49.

1 64

Page 166: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Ιπαιζε ή φορολογική πολιτική στή ζωή της κοινότητας,

• Αφότου tYIve ή λεγόμενη _όπελεuθέρωση τών χωρι­κών, τό φορολογικό προβλήματα έπισκΙαζαν όλη τή ζωή της κοινότητας καΙ όλη ή έσωτερική όργόνωση του χωριου προσαρμοζόταν στίς όνόγκες έΕόφλησης τών φόρων, Βέ· 6αια, γιό τή τσσρική κυ6έρνηση, ή μόνη βόση ύπολογισμοϋ των φόρων ητσν οί _όπογραφεϊσες ψυχές-, δηλαδή όλοι ΟΙ άντρες κότοικοι της κοινότητσς όνεΕαρτήτως ήλικfαc. Ό προσδιορισμός αύτων τών κατοlκων γινότσν κόθε 20 χρόνισ περίπου μέ όπογραφ, μέ τΙς λεγόμενες -όναθεω­ρητικές όπογραφές-, πού συνόδευσαν τήν πρώτη όπογρα­φή των χωριών, τόν καιρό πού κυβερνουσε ό Τσόρας nt­τρας ό Μέγας, Αύτές ΟΙ -όναθεωρητικές όπογραφές- η. ταν ό φόβος καΙ ό τρόμος του ρωσικου λσου, καΙ ότον γινόντουσαν, χωριό όλόκληρα Ιπαιρναν τό δρόμο της φυ­γης γιό νό τΙς όποφύγουν (1).

Ή κυβέρνηση φορολογουσε τό χωριό σύμφωνα μέ τόν όριθμό των -όπογρσφεισων ψυχών-, Ή κοινότητα μοlραζε τό συνολικό ποσό τών φόρων στις διόφορες οΙκογένειες όνόλογα μέ τόν όριΒμό τών έργατικων χεριών, καΙ ή με­ρίδα της γης κόΒε φόρμας προσδιοριζόταν μέ βόση τήν

( 1 ) Ή τφώτη CΆVΑΘΕωρηΤΙKή άποΥραφή) έκτελέστηκε σύμ· φωνα μ' Ινα διάταγμα τοΟ Πέτρου τό 1719, και δργανώθηκε ΣΆv μια έκστρατεΙα τιού εΙχε σδ: οκοτιό νά τιμωρήσει τΙς έχθρικές χωρες. οι στρατιωτικοΙ εΙχαν διαταχθεί νά ρΙξουν ατή φυλακή τούς ΆVUΤΙΆKOOOUC; Kυ�ερνητες αύτων των χωρών καΙ τούς άψή. νουν Ιτσι αΙχμάλωτους μέσα στα (δια τους τα κρατητήρια για νά τούς έτιι�λέ1tOUν «μέχρι τιού νά διoρθωθoi}ν), ΟΙ 'Πατrάδες �ταν έπιφορτισμέvoι να έΤOιμάζOUΝ τΙς λΙστες των χωρικών, δταν δέ δφηναν «ψυχές) Ιξω άτι' αύτή τη λΙστα, τούς καταργοίισανε τό λειτoUργημά τους καΙ cΙπειτα άτtό Ινα dλίmητo σωματικό μαστΙ· γωμα, τούς ΙΡΙXΝΑv aτή φυλακή, δσο ήλικιωμέvoι κι' dν �τανν. ΟΙ άνθρωτιοι τιού ηταν δπΟ1ΠΟΙ για τό κρύψιμο CΨUXω1/) �ασαν[· ζονιαν, Σ τη συνέχεια, οΙ άrroyραφές γ[voνιαν μέ τόν Ιδιο σκλη· ρΟ τρότιο, δχι δμως τόσο αΙματηρό,

1 65

Page 167: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

έτσι υπολογισμένη συμμετοχή της στή φορολογΙα. Άπό τό 1 861 καΙ μετό, η κατσνομή της γης στή ΡωσΙσ εΙχε σόν βόση την πληρωμή των φόρων καΙ δχl τή διατροφη των όγροτων. Δέν έπρόκειτο γιό ένα προνόμιο τό όποίο δlκαι­ουταν κόθε φόρμα, όλλά γιό μιό υποχρέωση που έπρεπε νό έκπληρώσει κόθε μέλος της κοlνωνΙας, σόν μιό προσ­φορό τών υπηρεσιών του στό Κρότος.

Κατό συνέπεια, δέν είναι καθόλου έκπληκτικό τό γε­γονός δτι Γι συνέλευση του ρωσικου χωριου όποφόσιζε γιό τήν κατανομή της γης. Άπ' όλες τίς μεριές, όκούγον­ταν διαμαΡT1Jρlες ένόντια σ' αυτούς πού έπαιρναν πολύ μεγόλα κομμότια γης. ΟΙ φτωχές οίκογένεlες, έκείνες δη­λαδη πού δέν είχαν όληθινή έργατική δύναμη στή διόθε­σή τους, καΙ τών όποΙων τό μέλη όποτελουνταν στό μεγα­λύτερο μέρος τους όπό γυναίκες καΙ μικρό παιδιό, έπαιρ­ναν όλο καΙ περισσότερο μικρότερα μερΙδlα γης καΙ δε­δομένου δτι ΟΙ φτωχοί χωρικοί όντιπροσώπευαν τή μεγό­λη μόΖα του πληθυσμου, μεγόλωναν δλο καΙ περισσότερο οί μερlδες της γης πού μοιρόζονταν στοίις πλουσίους. Τ ό τερόστια φορολογικό βόρη γlνονταl έτσι τό έπlκεντρο της ζωης των ρωσlκων κοινοτήτων. Στήν όπόσβεση του χρέους προστίθεται ό κατό κεφαλήν φόρος, ό κοινοτικός φόρος, ό φόρος γιό τήν έκκλησία, ό φόρος γιό τό όλότι κλπ.

Τό 1860 καταργήθηκε ό κατό κεφαλήν φόρος καΙ ό φόρος γιό τό όλότι, παρ' όλα αύτό όμως τό σύνολο τών άλλων φόρων ήταν όρκετό δυσβόσταχτο καΙ συνέχιζε νό έΕανεμlΖεl όλα τό εΙσοδήματα της όγροτιας, Σύμφωνα μέ μιό στατιστική του 1890, τό 70 % των χωρικων δέν κατόρ· θωναν όπ' τήν καλλιέργεια της γης ποίι τούς όναλσγοϋσε νό καλύπτουν ούτε καν τΙς πιό στοιχειώδεις όνόγκες της ζωης, τό 20 % κατόρθωναν νό καλύπτουν τΙς όνόγκες της διατροφης τους, δέν είχαν δμως τή δυνατότητα νό Ιχουν δικό τους ζωα ,καΙ μόνο τό 9 % εΤχε μιό τέτοια συγκομιδή, όπό τή γη πού κόλυπτε τΙς όνόγκες του καΙ εΙχε καΙ πλεό­νασμα τό όποίο τό πουλουσε. ΟΙ καθυστερούμενοι φόροι

186

Page 168: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

έγιναν ένα μόνιμο φαινόμενο του ρωσlκου χωριου, μετά τή λεγόμενη -άπελεuθέρωση-. -Ηδη άπά τό 1870, σε μιά έτήσια άπόδοση φόρου κατά κεφαλή SO εκατομμυρίων άν­τιστοιχουσαν 11 εκατομμύρια ρούβλια καθυστερημενοl φό­ροι. 'Ακόμα κι' δταν καταργήθηκε ό φόρος κατά κεφαλήν, ή άθλιότητα του ρωσlκου λαου δεν σταμότησε νό μεγαλώ­νει, γιατί οΙ έμμεσοι φόροι γίνονταν όλοένα καΙ πιό επα­χθείς. Ιό 1907, ΟΙ καθυστερημένοι φόροι όνέρχονταν σε 127 έκατομμύρια ρούβλια, άπάλλαξαν όμως σχεδόν όλους τοίις χωρικοίις όπ' αύτούς τού φόρους. όφ' ενός μεν γιατί ήταν έντελώς άδύνατο νά τούς είσπράξουν, όφ' έτέρου δέ λόγψ του έπαναστατικου άναβρασμου πού επικρατουσε τότε.

Μέσα σέ λίγο διάστημα οί φόροι δχl μόνο όπορρόφη­σαν όλα τά είσοδήματα της όγροτικης οΙκονομίας, άλλά όνόγκαααν καί τούς χωρικούς νό βρουν πρόσθετα εΙσοδή­ματα. lά πρόσθετα αύτό εΙσοδήματα προέρχονταν όφ' έ· νός μεν άπό τΙς έποχlκές όγροτικές έργασlες, ποίι καΙ σή­μερα όκόμα προκαλουν στή Ρωσία όληθlνές μεταναστεύ­σεις όλόκληρων λαών, γιατl οΙ πιό δυνατοl άντρες χωρlκοΙ πηγαίνουν νό δουλέψουν σάν μεροκαματιάρηδες στό με­γάλα φεουδαρχικά τσιφλίκια, άφήνοντας τήν καλλιέργεια των lδlων τους χωραφιών στΙς γυναίκες, τά παιδιά καί τούς γέρους. 'ΕΕ δλλου, ένα μέρος χωρικων προσελκύον­ταν στήν πόλη καΙ στΙς βιομηχανίες. Σχηματίσθηκε έτσι στά βιομηχανικά κέντρα ένα στρώμα έποχιακών έργατών πού δέν δούλευαν στήν πόλη παρά μόνο τό χειμώνα. Αύτοl οΙ έποχlακοl εργάτες δούλευαν ώς έπl τό πλείστον στΙς ύ­φαντουργίες τό χειμώνα καΙ Εαναγύριζαν στΙς άγροτκές εργασίες του χωριου τους τι'ιν δνοlΕη μαZl μέ τό λεφτά πού εΙχαν βγάλει. Σέ πολλές περιοχές ύπηρχε τό σύστη­μα της κατ' οΙκον βιομηχανlκης έργασΙας, iΊ πρόσθετες είt­καιριακες άγροτικές εργασlες δπως ΟΙ όμαΕόδες καΙ ΟΙ μαραγκοl.

Παρ' όλα αύτά, ι'ι μάζα τών χωρικών μόλις καΙ μετό

167

Page 169: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

βίας μποροϋαε νό ζήσει. "Οχι μόνο ή παραγωγι'ι της γε­

ωργίας, όλλό καΙ τό πρόσθετα εΙσοδήματα τό έEoνtμιζαν

ΟΙ φόροι. Τ ό κρότος είχε στι'ι διόθεαή του αύστηρό κατα­

ναγκαστικό μέσα γιό νό έπιβόλει τούς φόρους στι'ιν κοινό­

τητα ή όποία ήταν στό σύνολό της όλληλtγγυα ύπεύθυνη

γιό τούς φόρους τών μελών της. MΠOΡOίiσε τ6 κρότος νό

άναγκόσει τό μέλη της κοινότητας πού είχαν καθυστερη­

μένους φόρους νό δουλέψουν γιά λογαριασμό του σέ πε­

ριοχές έκτός της κοινότητας καΙ νό έπιτόΕει τό μεροκά­

ματό τους. ΜποΡοίίσε νό δώσει " νό όρνηθεί στό μέλη της κοινότητας διαβατήρια, πρόγμα πού είχε σόν όποτέλεαμα νά μι'ιν μποροϋν ΟΙ χωρικοΙ νά όπομακρυνθοϋν όπό τό χω­ριό τους. Βχε όκόμα τό δικαΙωμα νό Τ1μωρεί μέ βασανι­στήρια τούς όνυπότακτους.

Κατό καιρούς, τό ρωσικό χωριό παρουσίαζαν α' όλο τό μηκος καΙ τό πλότος της Ρωσίας ένα περΙεργο θέαμα. ·0-ταν ΟΙ φοροεισπρόκτορες έφταναν στό χωριό, δρχιζε μιό όλόκληρη διαδικασία. Ή Τσαρική Ρωσία είχε δώσει σ' αύ­τι'ι τι'ι διαδικασία ένα δνομα, πού είχε γίνει τεχνικός όρος καΙ σήμαινε -πληρωμι'ι τών καθυστερημένων φόρων μέ χτυπήματα-. Γινόταν συνέλευση τοϋ Xωριoίi δπου μαζεύον­ταν όλοι όνεΕαιρέτως. Τ ό μέλη της κοινότητας τό όποία είχαν καθυστερήσει την πληρωμι'ι τών φόρων, οί λεγόμε· νοι -καθυστερημένοι-, έβγαΖαν μπροστό σέ δλο τό χωριό τό παντελόνια τους, Εόπλωναν σέ μιό σανiδα καΙ ΟΙ iδιοι οΙ συγχωριανοί τους τούς μαoτlγωναν μέχρι πού νά ματώ­σει τό σώμα τους, καΙ τούς έδερναν μέ βέργες ό ένας με­τόν τόν δλλο. Κόθε τέτοια έπίσκεψη της ύψηλης κρατικης έΕουσίας συνοδευόταν άπό τούς λυγμούς καΙ τους στενα­γμούς τών θυμότων, ποίι τΙς περισσότερες φορές ήταν ΟΙ πατέρες τών οΙκογενειών, όκόμα καΙ γέροι μέ δσπρα μαλ­λιά. 'Οταν ή διοικητική αύτή τιμωρlα τοϋ χωριοίί τέλειωνε ΟΙ φοροεισπράκτορες Εανανέ6αlναν στι'ιν τρόικό τους γιό νό έπιβόλουν τήν ίδια τιμωρία σ' ένα δλλο χωριό. Συχνό ΟΙ χωρικοί γιό νό γλυτώσουν όπ' αίιτή τι'ι δημόσια τιμωρΙα αύΤOKτoνoίiσαν.

168

Page 170: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

• Ενα άλλο όπόνθισμα αύτης της κατόστασης fjTav ή λεγόμενη -φορολογική έπαιτεία ... Φτωχοl γεροχωρlκοl f­φευγαν όπ' τό χωριό τους μ' ένα μπαστούνι ζητιόνου γιό νό μαΖέψουν τούς όποιτούμενους φόρους KOI νό τούς φέ­ρουν στό χωριό. Τ ό κρότος προσπαθούσε νό διατηρήσει τΙς δομές τών όγροτικων κοινοτήτων, ΟΙ όποϊες έτσι είχαν μετασχηματισθεϊ σέ μηχανές άπόδοσης φόρων.

'Ο νόμος τού 1881 καθόριΖε δτι ή γη τού χωριού δέν μπορεϊ νό όφαιρεθεϊ όπό τήν κοινότητα παρό μόνο δν τό όποφασίσουν τό δύο τρίτα τών μελών καΙ έπιπροσθέτω<: ύπόρχει σύμφωνος γνώμη τού ύπουργοίι των έσωτερικών, τού ύπουργού οίκονομικών καΙ τού ύπουργού τών περιο­χων. ΟΙ χωρικοl δέν μπορούσον νό πουλήσουν τό χωρόφια τό όποίο είχαν κληρονομήσει παρά μόνο σέ μέλη της κοινό­τητας. Ή ύποθήκευση τών χωροφιών τους όπογορευόταν. Στή διόρκειο πού κυβερνούσε ό ΆλέΕανδρος ό Γ , ΟΙ ό­γροτικές κοινότητες έχοσαν όλη τήν αύτονομlα τους καΙ μπηκαν σ-rην έΕουσία τών -όγροτικών διοικητών-, θεσμός παρόμοιος μέ τό θεσμό των όγροτικών συμβούλων σ-rην Πρωσσία. 'Οποιαδήποτε όπόφαση της συνέλευσης της κοι­νότητας έπρεπε νό έγκριθεί όπ' αύτούς τούς διοικητές, ΟΙ διανομές της γης γίνονταν κότω όπό τόν έλεγχό τους καΙ έκτός όπ' αύτό έπέβλεπαν τήν κατανομή καΙ τήν είσπραΕη των φόρων.

'Ο νόμος τού 1893 έκανε όρισμένες παραχωρήσεις έ­πιτρέποντος τΙς διανομές της γης κόθε δώδεκα χρόνια. Ταυτόχρονα έπέτρεψε τή φυγή τών μελων όπό τό χωριό, ύπό τόν όρο δτι θό συμφωνούσε ή κοινότητα καΙ όφού θό είχε προηγηθεί ή έΕόφληση τών φορολογικων χρεών.

Παρά τήν τεχνητό δημιουργημένη προστασlα όπό τό νόμο γύρω όπό τήν όγροτική κοινότητα, παρά τήν έπίβλε­ψη των τριων ύπουργείων καΙ τού πλήθους των δημοσΙων λειτουργων, τίποτε δέν ήταν δυνατό νό έμποδισει την πα­ρακμη της όγροτιχης κοινότητας. Ή πνιγηρη δυσβόσταχτη

169

Page 171: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

φορολογία, ή παρακμή της όγροτικης οlκονομΙας σόν όπο­

τέλεαμα τοϋ ότι ένα μέρος των όγροτων ζοϋσε όπό παρα­γεωργικές καΙ βιομηχανικές έργασΙες, ή έλλειψη γης, 1-δlαlτερα βοσκοτόπων καΙ δασων, έκτόσεις πού είχαν όπό τήν όρχή καταπατήσει ΟΙ εύγενείς, ή έλλειψη καλλιεργήσι­μης γης παρό τήν αύΕηση τοϋ πληθυσμοϋ, όλα αύτό είχαν τόν όποτέλεσμα τήν έμφόνιση δύο φαινομένων πού έμελ­λαν νά παίΕουν όποφασιστικό ρόλο στή ζωή τοϋ χωριοϋ : Ή φυγή όπ' τό χωριό στην πόλη καΙ ή έμφάνιση της τοκο­γλυφlας στό χωριό.

Στό μέτρο πού ή μερlδα της γης καΙ τό πρόσθετα εΙ­σοδήματα όπό τό μεροκόματα στΙς βlομηχανlες fι δλλα διόφορα, δέν χρησΙμευαν παρό γιό νό πληρώνονται ΟΙ φό­ροι, πρόγμα πού ποτέ δέν γινόταν όπόλυτα, όλλό καΙ ποτέ δέν μποροϋσαν νό καλύψουν όκόμα καΙ τΙς πιό βασικές τους όνόΥκες, στόν ίδιο βαθμό ή συμμετοχή στή ζωη της κοινότητας μετατρεπόταν σέ όλυσΙδα στό λαιμό τοϋ πει­νασμένου χωρικοϋ. � Eτσl ηταν φυσικό οί περισσότεροι φτωχοl νό όπαοχολοϋνταl μέ τό πως θό μποροϋσαν νό σπόσουν αύτές τΙς όλυσlδες.

Ή όστuνoμlα συλλόμβανε μέ τήν κατηγορία της όλη­τείας χιλιόδες φυγόδες πού δέν είχαν διαβατήριο καΙ τούς παρόδινε στήν κοινότητό τους, της όποΙας τό μέλη τούς μαστlΥωναν στούς όΥρούς γιό παραδειγματισμό. Παρ' όλα αύτό, ΟΙ βεργιές καΙ τό ύποχρεωτικό διαβατήρια δέν κα­τόρθωσαν νό έμποδίσουν τη μαζlκη έΕοδο των χωρικών, πού δραπέτευαν νύχτα καΙ μέσα στην όμΙχλη όπό τήν κό­λαση τοϋ -όγροτικοϋ κομμουνισμοϋ-, Υιό νό πόνε στΙς πό­λεις καί νό έΕαφανlστοϋν στόν ώκεανό τοϋ βιομηχανlκοϋ προλεταριάτου.

W Αλλοl, των όποίων ΟΙ οlκογενεlακοl δεσμοl καΙ δλλες περιστόσεις έκαναν όδύνατη τή φυγή, προσπάθησαν νό φύ­γουν όπό την κοινότητα χρησιμοποιώντας νόμιμα μέσα. θό έπρεπε πρωτα-πρωτα νό έΕοφλήσουν τό χρέη τους καΙ γι' αύτό . . . _ φρόντιζε ή τοκογλυφlα.

170

Page 172: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

'Από πολύ νωρΙς, οΙ φόροι Koi ή όνoγKαστlKι'l πώληση της σοδειος μέ τούς χειρότερους δρους όδήγησαν τό ρω· σο χωρικό aτό νύχια της τοκογλυφΙας. Κόθε φυσlKι'l κατα­aτρoφι'l, κόθε δσχημη αοδειό f:KQVQV όναπόφευκτη τήν προσφυγή στόν τοκογλύφο. Γιό νό όπελευθερωθοίίν όπό τό δεσμό της κοινότητας δέν είχαν καμιό δλλη δlέΕοδο όπό τό νό δεχτοίίν τό δεαμό της τοκογλυφΙας.

Ένω οι φτωχοl χωρικοί προσπαθοίίσαν όπωc:-δπως νό φύγουν όπό τι'lν κοινότητα, ΟΙ πλούσιοι χωρικο! δέν ΤOίr.:: 60ηθοίίααν καθόλου καΙ ΟΙ ϊδιοl f:φευγαν συχνό όπό τήν κοινότητα, προκειμένου νό γλυτώσουν τήν όδυνηρή συλ­λογική εύθύνη γιό τούς φόρους της κοινότητας. • Ακόμα όμως καΙ στις περιπτώσεις πού δέν f:φευγαν όπό τι'lν κοι­νότητα όλλό τυπικό κατοικοίίσαν στούς κόλπους της, ΟΙ πλούσιοι χωρlκοΙ - πού στό μεγαλύτερο μέρος τους ηταν έπίσης τοκογλύφοι - όποτελοίίσαν μέσα στήν κοινότητα καΙ σέ σχέση μέ τούς φτωχούς χωρικούς, τό κυρΙαρχο κα­τεστημένο, πού εΙχε τή δυνατότητα νό έπηρεόζεl τΙς όπο­φόαεις πού υlοθετοίίααν οι χρεωμένοι καί έΕαρτώμενοl χωρικοl'

ΣχηματΙσθηκε f:ΤOI σιγό-σιγό στούς κόλπους της κοι­νότητας, πο ύτυπικό 6ααιζόταν στήν Ισότητα καΙ στήν KOI­νοχτημοσύνη της γης, f:voc ααφής χωριαμός αέ τόΕεlς, όπό τή μιό μεριό ή όγροτική όστlκή τόΕη, καθόλου πολυό­ριθμη όλλό μέ μεγόλη έπιρροή, όπό τήν δλλη μιό μόζα έ· Εαρτωμένων χωρικων Koi όντlκειμενlκό προλεταριοποιη· μένων.

Ή έσωτερική παρακμή της πνlγμένης κότω όπό τό 6ό· ρος των φόρων της όγΡΟTlκης κοινότητας καΙ της όδυσώ­πητης τοκογλυφlας, ό έσωτερικός χωριαμός τοίί χωριοίί σέ τόΕεlς όδήγησε σέ όνοlχτές έΕεγέρσεlς. ΟΙ Kστoσrρo­φές KOI ΟΙ έΕεγέραεlς των χωρικων, φαινόμενα πού έμφανΙ­ζονταν κανονικό όπό καιρό σέ καιρό. ΤΙς έΕεγέρσεlς αύ­τές ΟΙ τοπικές κu6ερνήσεlς τΙς Xτunoίίσαν τόσο όδUΣώπη-

171

Page 173: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τα δσο καΙ οι φοροειαπρόχτορες καΙ ό στρατός, πού εΙχε έπιφορτισθεί νό -φέρει τήν ήουχlα- στό χωριό. Ή ρωαική έπαρχlα μετατράπηκε f:τoI α' ενα πεδΙο φρικτων κοταστρο­φων καΙ αΙματηρων συγκρούσεων. Ό ρωαος μοΥΖlκος, κό­τοικος της Σαμόρα, του Σαρατώβ καΙ όλων των περιοχών πού βρlακονται κατά μηκος του Βόλγα, είχε τήν ίδια τύχη μέ τόν Ί νδό της ΌρΙαας.

-Οταν τέλος τό 1904 καΙ 1905 ή έπανόσταση του προ­λετσριότου των πόλεων Εέσπααε στή Ρωσία, ή μόζα των όπελπισμένων αύτων χωρικων fprEe γιό πρώτη φορά όλο τό βόρος της στή Ζυγαριό της έπανόστασης καΙ τό όγρα­τικό Ζήτημα f:γινε τό έπΙκεντρό της. ·Οτον μ' αύτή τήν έπανόστααη ΟΙ χωρικοί Εεχύθηκαν αόν χείμαρρος όρμητι­κός σTic περιοχές των εύγενων καί κατόκαυσαν τά απΙτια τους, όταν τώρα πιό τό κόμμα των έργαΖομένων, έκφρό­Ζοντας τήν όγωνΙα των χωρικων, όπαιτουσε καΙ διεκδικου­σε έπαναστατικό την όπαλλοτρίωαη των μεγόλων φεουδαρ­χικων έκτόαεων χωρΙς καμιό όποΖημΙωση καΙ την όπόδοσή τους στούς φτωχούς, μόνον fπειτα όπ' όλα αύτό ό τσαρι­αμός όναγκόστηκε νό έγκαταλεΙψει τήν όγρατική πολιτική πού όσκουσε έπl αιωνες. Μετό όπό αύτό ή όγροτική κοι­νότητα δέν μπόρεσε νά κρατηθεί δλλο δρθια καΙ ί'jταν όναγ­κασμένη νά όρνηθεί τόν έαυτό της.

� Ηδη όπό τό 1902 ή όγροτική κοινότητα εΙχε χτυπηθεί όποφασιστικά άπό τή ρΙζα της, στήν Ιδιόμορφη ρωαική μορφή της: ή συλλογική εύθύνη της κοινότητας γιό τούς φόρους καταργήθηκε.

Είναι όλήθεια δτι αύτό τό μέτρο της κατάργησης της συλλογικης εύθύνης είχε προετοιμαστεί έντατ1κά όπό τήν οίκονομική πολιτική του ίδιου του τσαρισμου_ Τό δημόσιο ταμείο μπορουαε πολύ εύκολα νό όντικαταατήαει τούς δ­μεσους φόρους μέ τούς fμμεαους, ΟΙ όποίοι είχαν πόρει τέτοιες διαστόαεις πού στόν προϋπολογισμό του 1906 γιό παρόδειγμα, σέ μιό αυνολική είαπραΕη φόρων 2.030 έκα-

1 72

Page 174: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τομμυρίων ρου6λίων, μόνο 148 έκαroμμύρια προέρχονταν άnό τήν δμεση φορολογlα καΙ 1 . 1 00 έκαταμμύρια προέρχον­ταν όπό τούς fμμεσους φόρους, έκ των όποίων 558 έκα­τομμύρια προέρχονταν όπό τό μονοπώλιο των οlνonνευμα­τωδων μέ διόταγμα του -φιλελεύθερου- υπουργού 81πε γιό τήν καταπολέμηση του όλκοολισμου. Ή εΙς τό όκέραιον πληρωμή αύτων των φόρων συνοδευόταν όπό τήν έΕαθλίω­ση, τήν όπελnlσlα καί τήν όδυναμlα των όγροτικων μαζων. Τ ό 1905 καί 1906. τό όγροτικό χρέος γιό τό Εανογόρασμα της γης μειώθηκε ατό μισό καΙ τό 1907 καταργήθηκε έν­τελώς.

Ή -όγροτική μεταρρύθμισιη- του 1907 εΙχε σόν πρό­δηλο στόχο τή δημιουργlα της μικρης ίδιοχτησΙας στούς χωρικούς. Αύτό θό γινόταν μέ τόν όναδασμό των περιο­χων καί βοσκοτόπων του κρότους καΙ ένός μέρους της φεουδαρχΙας. - Ετσι ή προλεταριακή έπανόστοση του χχ αΙώνα διέλυσε έπΙσης ατήν πρώτη όνολοκλήρωτη φόση της. τό τελευταία ύπολείμματα της δουλεΙας καΙ την όγρο­τική κοινότητα πού τεχνητό διατηρουσε ό τσαρισμός.

1 73

Page 175: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Iί.εφάίlαro 14

ΟΙ ΒΑΘΥΤΕΡΟΙ ΛΟΓΟ Ι ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ

ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΓΟΝΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝ I ΣΤιΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Μέ τή μελέτη της ρωσlκης όγροτικης κοινότητος όλο­κληρώθηκε η ΠΟlκιλlα των μορφών που t:μελλε νό πόρεl ό πρωτόγονος όγροτικόc κομμουνισμός, ό κύκλoc Εανόκλει­σε. ·Ovταc στίς όρχέc του τό φυσικό προϊόν της κοινωνι· κης έξέλιξης καί ή έγγύηση της πιό γρήγορης οΙκονομl­κης προόδου, της μεγαλύτερης δυνατής ύλlκης καΙ πνευ­ματικής εύημερίας, της κοινωνίας, στην πορεία μετασχη­ματίζεται σ' ένα μηχανισμό πολιτικης καί οΙκονομικης κο' θυστέρησης, Τ ό μαστiγωμα του ρωσοu χωρικού όπ6 τό μέ· λη της ίδιας του της κοινότητας, πού t:μποινον έτσι στην υπηρεσία τοΟ τσαρlκοΟ όπολυταρχισμοΟ, είναι μιό σκληρή καταδίκη της Ιστορίας στά στενά δρια του πρωτόγονου Koμμouνισμoίi καΙ όποτελεί την πιό χτυπητή έκφραση τού γεγονότος δτι κι' αύτή ή κοινωνική μορφή άκολοί.ιθησε τό νόμο της διαλεκτικης: Αύτό πού κάποτε ηταν λογικό γίνε· ταl παράλογο. αύτό πού κάποτε ηταν εύεργετικό γlνεταl καταστροφικό.

Δύο εΙναl τά πιό χτυπητά πρόγματα, όταν κανείς έΕε-

1 74

Page 176: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

τάζει προσεχτικά την έΕέλlΕη πού πηρε η άγροτικι'ι κοινό­τητα στΙς διάφορες χώρες καΙ ήπείρους. Αύτή ή τελευτσίσ καΙ άνώτερη βαθμίδα τού συστήματος τού οίκονομlκού πρω­τόγονου κομμουνισμού δέν είνσl κσθόλου ένα όμετόβλητο κσl αύστηρό πρότυπο, όλλά πρίν άπ' όλα έκδηλώνεl μιό πο­λύ μεγάλη ποικιλία μορφών, μιά εύλυγισία κσl Ικανότητσ προσαρμογης σέ κόθε ίστορικό περιβόλλον. Σέ όnoιασδή­ποτε ίστορlκές συνθηκες, καί κάτω άπ' όλες τίς περιστά­σεις, προχωρεί διά μέσου ένός άνεπαίσθητου προτσές με­τσσχηματισμού, ένός προτσές τόσο άργού πού κστ' όρχήν περνα άπσρατήρητο άπό τήν ύπόλοιπη κοινωνία. Στούς κόλπους μιας αλλης κοινωνίας όντlκαθιστα τΙς Εεπερσ­σμένες δομές της μέ καινούργιες, κότω όπ' δλες τΙς πολι­τικές γενlκώτερες δομές τών τοπικών ιϊ Εένων κρατικών μηχανισμών. - Εχει μιά κοινωνική καί οΙκονομική ζωή πού είναι πόντσ έτοιμη νό όνσπσραχθεί Γι νό έΕαφανlσθεί, νό άναπτυχθεί Γι νό πσρακμόσεl

Αύτη ή κοινωνική μορφή παρουσίασε, χάρη στήν εύ· λυγισία της κσί στην ίκσνότητα προσαρμογης της, μιά έκ­πληκτική όνθεκτικότητα καί στερεότητα. 'Αντιμετωπίζει ό­λες τίς θύελλες της πολlτικης ίστορίσς, Γι κσλύτερα τίς ό­νέχετσl δλες, τίς όφήνεl νά πέσουν στήν πλάτη της, καί ύπομένεl πσθητικό σίώνες όλόκληρους τήν καταπΙεση τών κσταχτητών, τόν άπολυταρχισμό, τούς Εένους άφέντες, την έκμετάλλευση. Δέν ύπάρχεl παρά μόνο μ ι ό έπαφη την όποΙα δέν μπορεί νά όνεχθεί καΙ μέ τήν όποία της εί­ναι άδύνατο νά έπl6lώσεl : Ή έπσφή rης πρωτόγονης κομ­μουνιστlκης κοινότητας μέ τόν εύρωπσίκό πολιτισμό. δη· λαδη μέ τόν καπιταλισμό. ΠαντΟύ, χωρίς καμιό έΕαίρεση, ή σύγκρουσή της μέ τόν καπιταλισμό έχει σάν όποτέλεσμα τά θάνατο της όρχαίας κοινωνίσς. w ETOI ό καπιταλισμός κατόρθωσε νά κάνει αύτό πού δέν μπόρεσαν νά κάνουν έπί χlλlετηρlδες όλόκληρες ΟΙ πιό άγριοι καταχτητές της 'Ανατολής: νά κάνει τήν κοινωνlκη αύτή μορφη νά άπο­συντεθεί άπά μόνη της. νό σπάσει τούς παραδοσιακούς

175

Page 177: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

δεσμούς πού συνέδεαν τό μέλη της κσl νό μεταμορφώσει σύτή τήν κοινωνίσ σέ ενσ σωρό όπό όμορφα έρεlπια.

Ό θσνάσιμος άνεμος του κσπιτσλισμου δέν είναι ό μό­νος, όλλά ό τελευτσίος όπά τούς παράγοντες πού μέ τήν παρέμβσσή του έπιταχύνει λιγότερο ιϊ περισσότερο τήν ό­ναπόφευκτη παρακμη της πρωτόγονης κοινωνίσς. Τ ό σπέρ­ματα της αύτοκαταστροφης ήταν πόντα στούς κόλπους αύ­της της κοlνωνΙας. "Αν όνακεφαλαιώσουμε τούς διάφορους δρόμους μέσα όπ' τούς όποΙους ή πρωτόγονη Koινωνlα όδηγήθηκε στήν παρακμή της, έτσι όπως τούς μελετήσαμε στό διάφορα παραδείγματα, διαπιστωνοuμε τήν ύπαρΕη μιας κάποιας ίστορικης όλληλουχΙας των διαφόρων φάσεων της έεtλlεής της. Ή κομμουνιστlκη ίδιοχτησlα των μέσων πα­ραγωγης όποτέλεσε τή βάση μιας αύστηρό όργανωμένης οίκονομlας, πού γιό πολύ μακρές ίστορlκές έποχές πρόσ­φερε τή μεγαλύτερη παραγωγικότητα καΙ τήν καλύτερη κατοχύρωση της ϋπαρεης της κοινωνίας. Ή όργή, δμως, άλλό σταθερή άνοδος της παραγωγικότητας της έργασlας έρχόταν άναπόφευκτα σέ σύγκρουση μέ τήν κομμουνιστl­κη όργάνωση της κοινωνίας. 'Αφου στούς κόλπους αύτης της κοινωνlκης όργάνωσης έπlτελέσθηκε τό όποφασιστlκό πέρασμα στήν όνώτερη βαθμlδα της γεωργίας - μέ τή χρήση του όλετριου - καί όφου πάνω σ' αύτη τή βόση ή άγροτικη κοινότητα σταθεροποιήθηκε, η πρόοδος στήν έΕέ­λιεη της τεχνlκης της παραγωγης όπαιτουσε μιό πιό έν· τατική καλλιέργεια της γης. Αύτή ή έVΤαΤΙKή καλλιέργεια της γης δέν μπορουσε κι' αύτή μέ τη σειρά της νό πρα­γματοποιηθεί σ' αύτό τό στάδιο της τεχνlκης της γεωρ­γίας, παρό μόνο μέ τή μlκρη έντατικη έκμετόλλευση της γης καΙ μέ σχέσεις πιό στενές καΙ πιό γερές της προσω­πικης έργατικης δύναμης μέ τή γή. Μι6 πιά όποδοτική καλ­λιέργεια της γης εΙχε έτσι σόν προϋπόθεση τη διαρκή έκ­μετάλλευση ένός κομματιου γης όπό μιό καί πάντα την ίδια όγροτικη οΙκογένεια. Ή λΙπανση της γης lδlαlτερα, εΙναl μιό όναγνωρlσμένη αΙτία της λιγόστευσης των άναδιανο-

1 76

Page 178: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

μών της γης τόσο στή Γερμανία δσο καί στή Ρωσία. Γενικό, ύπόρχει μιό τόση, ΟΙ όναδιανομές της γης νό γΙνονται όλο καί σέ πιό μεγόλα χρονικό διαστήματα, τόση πού έμφανί­ζεται σ' όλες τΙς όγροτικές κοινότητες, πρόγμα πού είχε σόν συνέπεια τό πέρασμα όπό τήν τυχαία κλήρωση της γης στήν κληρονομική της μεταβίβαση.

Τό πέρασμα όπ' τήν κοινή ίδιοχτησία της γης στήν ό­τομική ίδιοχτησία συνδέεται μέ τήν έντατικοποΙηση της έρ­γασίας. Π αVΤOσ βλέπουμε τά δόση καί τό λειβόδια νό πα­ραμένουν κοινοτική ίδιοχτησΙα πολύ περισσότερο καιρό όπ' ό,τι οί όγροί οί όποίοι καλλιεργοσνται πιό έντατικό καΙ όνοίγουν τό δρόμο στό κομμότιασμα της γης καΙ στήν κληρονομική περιουσία.

Ή ότομική Ιδιοχτησία κομματιων καλλιεργήσιμης γης δέν όποκλείει κατ' όρχήν έντελως τή συλλογική όργόνωση της οΙκονομΙας πού διατηρείται γιό πολύν καιρό μέ τό ό­νακότωμα των χωραφιων καί τή κοινοχτημοσύνη των δα­σων καί των βοσκοτόπων. ·Η όρχαία κοινωνΙα δέν άπόκλειε τήν κοινωνική καΙ οίκονομική ίσότητα. BλέΠCιυμε πρωτα­πρωτα τή δημιουργίο ένός μεγόλου όριθμοσ μικρων χω­ρων, πού παρασκευόζουν τίς ίδιες συνθηκες ζωης καΙ μπ� ροσν νό Ζοσν καί νά έργόζονται αίωνες όλόκληρους σύμ­φωνα μέ τΙς πανάρχαιες παροδόσεις τους. Π αρ' όλα αύτό, ό δρόμος πού όδηγεί στήν άνισότητα όνοίγει με τήν κα­θιέρωση των δικαιωμάτων πού πηγόζουν άπό τήν πρωτ� τοκία καΙ μέ τή δυνατότητα της όλλοτρίωσης των άγρ� τικών όγαθών.

·Η έπεΕεργασία αύτων των παραγόντων ύποσκόβει βέβαια τήν πσραδοσιακή όργόνωση της κοινωνlας, άλλά μ'ένα τρόπο έΕαιρετικό όργό. � Αλλοι είναι οί παρόγοντες πού βρίσκονται σέ ένέργεια καΙ ύποσκάβουν τήν όρχαία κοινωνική όργόνωση πιό γρήγορα καΙ πιό άποτελεσμστικό: είναι οί δημόσιες δαπόνες των όποΙων τό μέγεθος γίνεται όλο καί μεγαλύτερο καΙ Εεπερνα τό στενά φυσικό όρια της όγροτικης κοινότητας.

1 2 177

Page 179: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Είδαμε ήδη τήν όποφασιστική σημασία πού εΙχε ή τε­χνητή άρδευση γιά τήν καλλιέργεια τών όγρών στήν Ά· νατολή. Αύτή ή έντατικοποlηση της έργασίας καΙ ή μεγάλη αίιΕηση της παραγωγικότητας έπαlΕαν πολύ μεγαλύτερο ρόλο στό σπόσιμο τών όρχαίων δομών παρά ή καθιέρωση τής λίπανσης στή Δύση. Τ ά μεγάλα άρδευτlκό έργα προϋ­ποθέτουν όπό τήν όρχή τους τήν έργασία όνθρώπων σέ μιό πολύ μεγάλη κλίμακα, τή μεγόλη έπlχεΙρηση. 'Επειδή όμως άντίστοιχες όργανωτικές δομές, πού θό μπορούααν νά φέρουν σέ πέρας αύτά τά έργα δέν ύπηρχαν στούς κόλπους τής άγροτικής κοινότητας, θά έπρεπε νά δημιουρ­γηθούν ειδικοί όργανlσμοΙ πάνω άπ' αύτή τήν κοινότητα. Ζέρουμε ότι ή διεύθυνση τών δημοσίων έργων κατασκευης φραγμάτων νερού όποτέλεσε τό πιό σπουδαίο στήριγμα τής κυρlαρχΙας τών Ιερέων καΙ όλων τών δυναστειών της Ά­νατολής. Καί στή Δύση έπίσης γίνονταν διάφορα δημόσια έργα, τό όποία όσο καί πιό άπλά νό ήταν στήν κατασκευή τους, σέ σύγκριση μέ τή σημερινή όργάνωση τού Kρ6τoUς, έπρεπε ώστόσο νά γίνουν άπά μιό πρωτόγονη κοlνωνlα. Τά έργα αύτά πολλαπλασιάζονται όσο περισσότερο έΕελίσ­σεταl καί προοδεύει αύτή ή κοlνωνΙα, καΙ κατά συνέπεια άπαιτούν τήν ϋπαρΕη εΙδικών μηχανισμών. Παντού - στή Γερμανία καί στό Περού, στίς Ίνδίες καί τήν Άλγερlα -διαπιστώνουμε ότι τά πέρασμα άπά τήν έκλογιμότητα τών δημοσίων λειτουργιών στήν κληρονομικότητα τών λειτουρ­γιών αύτών στήν πρωτόγονη κοινωνία, όποτελεί ένα γε­νικό γνώρισμα της έΕέλlΕης τών κοινωνιών αύτών.

Αύτός ό μετασχηματισμός πού γίνεται άργά καΙ άνε­παίσθητα, δέν έρχεται κατ' άρχήν σέ ρήΕη μέ τά θεμέλια της κομμουνιστικής κοινωνίας. Ή κληρονομική μεταβlβαση τών δημοσίων λειτουργιών πηγόζει κατ' όρχήν κατά τρόπο φυσικό, όπό τό γεγονός δτι στήν πρωτόγονη κοlνωνΙα, οί συσσωρευμένες παραδόσεις καΙ προσωπικές έμπειρlες κα­τοχύρωναν πρός τό καλύτερο τήν καλή έκτέλεση της έρ­γασlας. Στην πορεία όμως ή κληρονομική μεταβΙβαση τών

178

Page 180: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

λειτουργιών σέ όρlσμένες οΙκογένειες όδήγησε όναπόφευ­κτα στή δημιουργία μιας μlκρης ντόπιας όρlστOKρστlας, ή οποία όπό ύπηρέτης της κοινότητας μετατρέπεται σέ ό­φέντη της.

Τό όδιαίρετα κτήματα, τό AGER PUBLICUS τών Ρω­μαίων, γιό τό όποία οί δημόσιοι λειτουργοί ηταν δμεσα ύ­πεύθυνοl, χρησίμευσαν σόν ή οίκονομlκή βόση της δημιουρ­γίας αύτης της όριστοκρατίας. Τό κλέψιμο τών όδlαφέ­των Γι όνεκμετόλλευτων κτημότων ηταν ή OUΝηθlσμένη μέθοδος πλουTlσμου τήν όποΙα χρησψοποιουσαν ΟΙ ντόπιοι η Εένοl όξιωματουχοl ΟΙ όποίοl έτσι ΕεχωρΙζοuν πόνω όπό τή μόζα τών χωρικών καΙ τούς ύποδουλώνουν.

-Οταν έπρόκειτο γιό l:va λοό πού ζουσε στό περιθώ­ριο του πολlTlσμοο, ή πρωτόγονη αύτή άριστοκρατία μόλις που ξεχώριζε όπό τή μόζα του πληθυσμοϋ σ' δ,τι όφορα τόν τρόπο της ζωης της. -Ηταν ύποχρεωμένη νό συμμετέ­σεl στό προτσές της παραγωγης καΙ νό κρύβει τήν ύπε� χή της σέ περlουσΙα μέ l:va έπίχρισμα δημοκρατικης όπλό­τητας: ή όριστοκρατία τών Γιακούτων γιό παρόδειγμα, Εε­χώριζε μόνο καΙ μόνο έπειδή ήταν πιό πλούσια σέ ζώα καΙ είχε μεγαλύτερη έπιρροή ατό δημόσια πΡόγματα.

" Αν δμως, όντας ένας λαός σ' αύτή τήν κατόσταση, άρχίζει νά έχει έπαφές μέ τούς πιό πολΙTlσμένους λαούς καΙ ν' όνταλλόσσει διόφορα προίόντα, τότε οί όνόγκες αύ­της της όριστοκρατίας γίνονται σιγό-σιγό πιό έκλεπτυσμέ­νες, όποΕενώνεται όπό τήν έργασία καΙ ή κοινωνία χωρί­ζεται σέ πραγμαTlκές κόστες, Τό πιό κλασσικό παρόδει­γμα αύτής της έξέλιΕης μας τό προσφέρει ή Έλλόδα της μετα-όμηρικης έποχης.

Ό καταμερισμός της έργασίας στούς κόλπους τής πρωτόγονης κοινωνίας όδηγεί κι' αύτός, λιγότερο η πε­ρισσότερο γρήγορα, σέ μιό όναπόφευκτη ρήΕη μέ τΙς όρ­χές της πολlτικης καΙ οlκονομικης Ισότητας, ΣΙ αύτό τό προτσές ύπόρχει μιό έργασία δημόσιου χαραχτήρα, πού

179

Page 181: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

έχει έναν lδlαlτερα όποφααιστlκό ρόλο καΙ έΕασκείταl πολίι περιοο6τερο ένεργητικά άπ' δ,τι ΟΙ δημόσιες εΙρηνικές λεl­τουργlες: είναι ή διεύθυνοη τού πολέμου. ·Οντας στήν άρ­χή ό πόλεμος ύπόθεοη δλων των μελών, μετατράπηκε, έ­πειτα άπό τήν πρόοδο της παραγωγης ποι:. έπακολούθησε, σέ εΙδικότητα μερικών όμάδων της πρωτόγονης κοlνωνlας. Γιατl όσο περισσότερο τό προτσές της έργασlας εΙναl πιό άναΠΤUγμένO, πιό κανονικό καΙ πιό σχεδιασμένο στήν κοι­νωνία, τόσο λιγότερο ή κοlνωνlα αύτή μπορεί νά άνεχθεί άπώλειες χρόνου, έλλειψη κανονικού ρυθμού έργαοlας καΙ οπατάλη ένεργείας στΤι στρατιωτική ζωή. -Αν ΟΙ περιοδι­κές πολεμικές έκστρατείες εΙναl τό δμεσο άπoτtλεσμα ποι:. πηγάζει άπ' τό ίδιο τό οΙκονομικό ούστημα τών κυνηγετι­κων καΙ κτηνοτροφικών λαών, ή γεωργΙα ώστόοο συνδέε­ται μέ μιό μεγάλη παθητικότητα της κοlνωνlας καΙ γι' αύτό τόσο περισσότερο άπαιτεί τήν ϋπαρΕη μιδς Ιδιαίτερης κό· στας πολεμιστών γιά τήν δμυνά της.

·Η πολεμική ζωή - όντας OUTfI καθαυτή έκφραση τών στενών όρlων της παραγωγικότητας της εργαοlας - παΙ­ζει ένα πολίι σπουδαίο ρόλο στοuς πρωτόγονους λαούς καΙ προκαλεί ένα νέο καταμερισμό της έργασΙας. Ή δη­μlουργlα μιας ΕεχωΡlστΓις άρlστοκρατlας τών πολεμιστών ii τών άρχηγων τους, άποτελεί τόν πιό δυνατό έχθρό της κοινωνlκης ίσότητας ποι:. εlχε ν' άντlμετωπlσεl ή πρωτόγο­νη κοlνωνΙα.

Παντού δπου συνανταμε πρωτόγονες κοlνωνlες δέν βρlσκουμε σχεδόν πουθενά αuτές τίς σχέσεις μεταΕύ ίσων καΙ έλεύθερων όνθρώπων, όπως τήν περιγράφει ό Μόρ­γκαν γιό τήν κοινωνία τών Ίροκέζων. ·Η άνισ6τητα καί ή έκμετάλλευση, ν6 ποl6 είναι τό χαρακτηριστικά τών πρω­τόγονων κοινωνιών ποι:. συνανταμε σήμερα, προlόντα μιας μακρόχρονης δlαδlκασlας άποούνθεσης, είτε πρόκειται γιό κυρίαρχες κάστες της ΆναΤΟλης, είτε γιό τήν όριστοκρα­τlα τών Γιακοuτων, Γι γιά τό -μεγάλα γένη" τών Κελτών στή Σκωτία, rϊ γιό τή στρατιωτική όρlστοκρατlα τών ·Ελ-

1 80

Page 182: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

λήνων, τών Ρωμαίων, των Γερμανων της έποχης των με­

γάλων μεταναστεύαεων, Γι γιό τούς μικρούς μονόρχες των μαύρων βασιλείων της Άφρικης.

"Ας δουμε γιό παρόδειγμα τό διόοημο βασίλειο του Μουότα Κασεμπε, πού βρίσκεται στό κέντρο της Νότιας Άφρικης, καΙ aτό όνατολlκό του βασιλείου της Λούντα, ό­που οί Πορτογόλοl έφθασαν τόν Χ Ι Χ αΙώνα. Άκόμα καΙ σ' αύτη την περιοχή, στην όποία μόλις είχαν εΙσχωρήσει ΟΙ πρωτοl ΕύρωπαίΟI, συναντάμε κοινωνικές σχέσεις πού δέν έχουν καμμιά σχέση με την ίσότητα καΙ την έλευθερία.

·Η έκστρατεία του άρχοντα Μοντέlρο καΙ του λοχα­γου Γκαμίτο, πού πραγματοποιήθηκε τό 183 1 , όπό τη Ζαμ­πΙα πρός τό εσωτερικό της Άφρικης, γιό σκοπούς έμπα­ΡIKOίJς καΙ έπιστημονlκούς, έδωσε την παρακάτω περιγρα­φή της κατάστασης πού έπικρατουσε. ·Η έκστρατευτικη ό­ποστολή έφθασε πρωτα- πρωτα στη χώρα των Μαραβi, μιό φυλή πού Ικανε μιό πρωτόγονη καλλιέργεια μέ 60τανlσμό, ή όποΙα κατοικουσε σέ κωνικές καλύβες καΙ της όποίας τό μέλη δεν φορουσαν παρό ενα κομμότι ϋφασμα γύρω όπό τό σκέλη. την έποχη πού ό ΜοντέιΡΟ καΙ ό Γκαμίτο διάσχιζαν τη χώρα των Μαραβί, αύτοl οί τελευταίοι διοl­κουνταν όπό έναν αύταρχικό όρχηγό πού όνομαζόταν Νέν­τε. -Ηταν αύτός πού δίκαζε όλες τΙς διαφορές στήν πρω­τεύουσό του, τήν Μουντζίντα, καΙ κανένας δεν είχε τό δι­καίωμα νό όμφισβητήσεl τίς όποφόσεις του. Τυπικό, βέ­βαια, είχε γίJρω του κι' ένα συμβούλιο γερόντων, τό όποίο όμως έπρεπε νό συμφωνεί πόντα μ' αύτόν. ·Η χώρα όλό­κληρη χωριζόταν σέ έπαρχίες ΟΙ όποΙες δlοlκουνταν όπό τΟύς Μόμπος, καΙ αύτές οί έπαρχίες χωρίζονταν, μέ τη σειΡό τους, σε ύποπερlοχές, έπικεφαλης των όποΙων ηταν οί Φουνος. -Ολοι αίιτο! ΟΙ έπικεφαλης όΕlωματουχοl κλη­ρονομοϋσαν τό όΕίωμα καΙ δεν έκλέγονταν όπό τό λαό.

«Στίς 8 AίJγoίJστoυ πλησιάσαμε τήν περιοχή του Mou­κόντα, του πιό ίαχυρου όρχηγου των Τσεβό. Αύτός ό τε-

161

Page 183: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

λευταίος, ατόν όποίο είχαμε στείλει άπά πρίν αάν δώρο διόφορα ένδύματα άπό κόκκινο ύφασμα, μαργαριτάρια, ά· λότι καΙ κογχύλια, έφθασε τήν έπόμενη μέρα στό στρατό· πεδό μας καβάλα σ' ένα νέγρο. Ό Μουκόντα ηταν ένας ανδρας ήλικίας 60- 70 έτών, μέ μεγαλόπρεπο παρουαια­στικό καΙ προκαλούσε ένα εύχάριστο σεβασμό. Τό μόνο ενδυμα που φορούσε ηταν ένα βρώμικο κομμάτι ύφασμα γύρω άπό τά σκέλη. Κόθισε περίπου δυό ώρες μαζί μας κι' άφού έμαθε τί θέλαμε, ζήτησε άπ' τόν καθένα μας ένα δώρο κατα τρόπο προκλητικό κι' έπίμονο .

.. 'Η ταφή τών όρχηγών συνοδεεύται στους Τσεβό όπό τρομερά βάρβαρες τελετές. ΟΙ γυναίκες τού πεθαμένου άρχηγού μένουν κλεισμένες στήν ίδια καλύβα που βρlσκε· ται καΙ τό πτώμα τού άρχηγού, μέχρι να γίνουν όλες οϊ προετοιμασίες της ταφης. ,. Επειτα ή νεκρώσιμος πομπή όρχίζει νά περπατά . , . . πρός τόν τάφο καΙ όταν φθόσει, ή γυναίκα, που περισσότερο όπ' όλες προτιμούσε ό όπο-­θανώς όρχηγός, κατεβαίνει πρώτη στόν τάφο συνοδευc).. μενη όπό έφτό άλλες γυναίκες, καί κόθονται έκεί μέ άνοι­χτα τα πόδια. Σκεπάζουν αυτό τό ζωντανό συνοθόλευμα. άπό πόνω τοποθετούν τό πτώμα τού όρχηγού καΙ ρίχνουν μέσα στόν τάφο έξη άλλες γυναίκες, των όποΙων έχουν άπό πρΙν σπόσει τό λαιμό. lανασκεπόζουν τώρα τόν τάφο καΙ όποτελειώνουν αυτή τή φριχτή τελετη, τοποθετώνται:. δυό νέουι:. έφηβους, τόν ένα μ' ένα ταμπούρλο στό πόνω μέρος τού τάφου, καΙ τόν άλλον μ' ένα τόξο καΙ ένα βέ­λος στό κότω μέρος τού τάφου. Ό άρχονται:. Μοντέιρο iΊ­ταν μάρτυρας μιάς τέτοιας ταφης στή διάρκεια της παρα­μονης στή χώρα τών Τσεβό ...

ν Επειτα όπό κεί τό ταξίδι συνεχίστηκε πρός τα &υνά πού υπηρχαν στό κέντρο της χώρας. ΟΙ Πορτογόλοl έφθα­σαν μπροστά σέ .μια όρεινή περιοχή, έρημωμένη, στι'ιν ό­ποΙα δέ ζούσε καΙ δέν υπηρχε σχεδόν κανείς. -Ε6λεπε κα­νεΙς τό σημόδια όπό τΙς λεηλασlες πού εΙχαν γΙνει άπό προηγούμενες στρατιωτικές άποστολές καΙ ή πείνα άρχισε

182

Page 184: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

να μαστίζει τό έκστρατευτικό σώμα. ΣτεΙλαμε αγγελιοφό­ρους μέ μερικό δώρα στόν πλησιέστερο διοικητή της πε­ριοχης (Μόμπο) , ζητωντας του ένον όδηγό, όλλό ΟΙ όγ­γελιοφόροl γύρισαν μέ τή θλιβερή διαβεβαίωση δτι είχαν βρεί τόν Μόμπο KOI τήν οίκογένεlό του ετοιμους νό πεθαl­νουν όπό τήν πεlνο . .

ΠρΙν όκόμα φθόσουμε στό κέντρο τού βασιλείου, εί­δαμε μερικό δείγμοτα γιό τό πώς όσκούσαν τή δικαιοσύνη τους ΟΙ βόρβαροl. Συχνό συναντούσαμε νέους όνθρωπους στούς όποΙους είχαν κόψει τ' αύτιό, τή μύτη, τό χέρια καί άλλα μέλη τού σωματός τους σόν τιμωρία γιό κάποια πα­ράβαση . .

Σ τΙς 1 9 Νοεμβρlου κατορθωσαμε έπlτέλους νό φθά­σουμε στήν πρωτεύουσα καΙ ό γάιδαρος πού καβαλούσε ό λοχαγός Γκαμίτο έκανε μεγάλη έντύπωση. Σέ λίγο φθά­σαμε σ' ένα δρόμο κατά μηκος τού όποΙου κι' όπό ΤΙς δUΌ πλευρές ύπηρχε ένας φρόχτης 2-3 μέτρα ψηλός, καμω­μένος όπό καλαμιές καλό συνδεδεμένες μεταεύ τους καΙ τόσο ίσιες πού νόμιζες δτι ήταν τείχος. Κι' όπό τΙς δυό πλευρές έβλεπε κανεΙς όνόμεσα όπό πασσόλους πού βρl­σκονταν σέ κανονικό διαστήματα ό ένας όπό τόν δλλον. μικρές όνοlχτές πόρτες. Στα τέλος τού δρόμου βρισκόταν μια μικρή τετρόγωνη παράγκα πού δέν εΤχε παρά ένα δ­νοιγμα πρός τήν όνατολlκή μεριό, στό κέντρο της όποΙας ήταν τοποθετημένο πόνω σέ μιό εύλινη βόση, ένα όνθρώ­πινο δγαλμα ύψους 70 έKατoσrών. φτιαγμένο κατό τρόπο πολύ χοντροκομμένο. 'Από τό δνοιγμα της παράγκας f­βλεπ κανεlς ένα σωρό - 300 και πόνω - νεκροκεφαλές. Ό δρόμος αύτός κατέληγε σέ μιό μεγόλη τετρόγωνη πλα­τεία. ή όποΙα περιτριγυριζόταν όπό ένα φρόχτη. πού τη χωριζε όπό ενα μεγόλο δόσος πού δρχιζε όμέσως μετό. Σ τό έεωτερικό μέρος της παράγκας καΙ όπό τΙς δυό πλευ· ρές της πόρτας, εΙχαν καρφωθεί σόν διακόσμηση 30 νε· κροκεφαλές βαλμένες ατή σειρά . . . .

Σέ λlγο μδς ύποδέχτηκε ό Μουότα, πού παρουσια-

183

Page 185: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

στηκε στούς Πορτογόλους μ' όλη TOU τή βάρβαρη μεγα· λοπρέπεια, περιτριγυρισμένος όπ' όλες του τίς πολεμικές δuνόμεις, πού όποτελούνταν όπό 5.000 μέχρι 6.000 δνδρες. νΗταν καθισμένος σέ μιά καρέκλα ντυμένη μέ πράσινο ύ· φασμα κα] τοποθετημένη πάνω σέ δέρματα λιονταριών καΙ πανθήρων. Τ ό κεφόλl του σκεπαζόταν όπό ένα κωνικό σκούφο φτιαγμένο άπό φτερό πουλιών ύψους 50 έκα» στών. Στό μέτωπό του είχε ενα διάδημα άπό λαμπερό πε· τράδια, ό λαιμός TOU χαl τά μπράτσα του ηταν τuλιγμένα ό.πό ενα γαλάζιο ύφασμα, τό όποιο ήταν γαρνιρισμένο μέ γούνα. Τό κάτω μέρος τού σώματός TOU ηταν καλυμμένο όπό ενα κίτρινο σεντόνι μέ μπορντούρα κοκκινογάλαζη, πού συγκρατιόταν μέ μιά ζώνη. Τό πόδια του, όπως καί τά χέρια TOU, ήταν στολισμένα μέ γαλάζιες πέτρες .

.. :0 μονάρχης είχε θρονιαστεί μεγαλόπρεπα έκεί, κρα­δαίνοντας σόν σκηπτρο μιά ούρά άντιλόπης, ένω έφτό πο­λύχρωμες όμπρέλες τόν προστάτεuαν άπό τόν ήλιο, καί δώδεκα νέγροι, κρατώντας βεντάλιες, φρόντιζαν νά όπο­μακρύνουν άπό την Ιερή του ύπαρΕη καΙ τήν παραμlκρη σκόνη κα] βρωμιά. Γύρω άπό τόν άρχηγό Εεδιπλωνόταν ένα περΙπλοκο σινάφι άΕιωματούχων. Ό θρόνος του προ­στατευόταν άπό δuό σειρές άγάλματα ύψοuc 40 έκατο­στών, πού άπεικόνιΖαν προτομές νέγρων καί ήταν στολι· σμένα μέ κέρατα ζώων, κα] άνάμεσα σ' αύτό τά τά άγάλ· ματα ύπηρχε ένα κλοuβί πού περιεΙχε ενα μικρό άγαλμα­τάκι. Μπροστά στά άγάλματα ήταν καθισμένοι δυό νέγροι καΙοντας σ' ένα θuμιατό άρωματικά φυτά. ΟΙ δuό περισσό­τερο εύνοούμενες γυναικες του, έκ τών όποίων η μιά ήταν ντuμένη δπως ό Μουάτα, ήταν καθισμένες στίς τιμητικές θέσεις. Άπό την άλλη μεριά βρισκόταν σέ πλερια bnoprlo τό χαρέμι του, πού άποτελεΙτο άπό 400 γυναίκες, οί όποίες όμως ηταν τελείως γuμνές, μέ έΕαίρεση μιά μικρή ποδιά. Έκτός άπ' αύτές, διακόσιες μαύρες γuναίκες ήταν ετοιμες νό έκτελέσουν την παραμικρη έντολή του.

Στό έσωτερικό τού τετραγώνου πού σχημάτιζαν ΟΙ yU'

184

Page 186: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ναίκες fιταν καθισμένοι σέ δέρματα λεόντων καΙ πaνθή­ρων ΟΙ πιό ύψηλοl όΕιωματούχοι. οί Κιζολό. κρατώντας μιό όμπρέλα ό καθένας τους KOI ντυμένοι όπως ό Μουότο. Διόφορο μουσικό όργονο μέ πολύ παράΕενα σχήματα έκα­ναν έναν έκκωφοντικό θόρυβο καί μερικοί γελωτοποιοί ντυ­μένοι μέ δέρματα καΙ στολισμένοι μέ κέροτα ζώων έτρε­χαν έδώ κι' έκεί, συμπληρώνοντας τόν περlγυρο τού Κο­σέμπε, ποίι μ' αίιτό τό μεγαλόπρεπο παΡουσιαατικό περl· μενε τόν έρχομό τών Πορτογόλων. ·0 Μουάτο. τού όποΙου τό όνομα σημαίνει στή γλώσσα τους όπλούστατα -όφέν· της-, βασιλεύει καί διοικεί τό λαό του σόν όπόλυτcκ: μα­νόρχης. Κότω όπ' αύτόν ύπάρχουν ο] Κιζολό, δηλαδή ή άριστοκρατ]α, ή όποία κι' αύτή μέ τη σειρό της διαιρείται σέ δύο στρώματα. ·Η όριστοκρατΙα όποτελείται όπό τόν πρτωότοκο γιό τού Μουάτα, τούς στενούς συγγενείς του, τούς διακεκριμένους όΕιωματοίιχους καΙ τόν όνώτατο όρο χηγό τών πολεμιστών. Ό Μουότα έχει όπεριόριστη έΕου· σία, όκόμα καΙ στή Ζωη καί στήν περιουσΙα αύτών τών εύ­γενών.

-� Αν ό τύραννος εΙναl στίς κακές του, δέν τό έχει σέ τίποτα νά κόψει τ' αύτιά αύτού πού π.χ. δέν κατόλαβε καλό μιό έντολή του καΙ νό τού ζητήσει νό τήν έπαναλά· 6εl γιό -νό τόν μάθει ν' όκούει καλύτερα-. ·Οποιος κλέ­ψει τlποτε όπό την περlουσlα του, τιμωρείται μέ κόψιμο τών χεριών καΙ τών αύτιών. ·Οποιος συναντηθεί Γι μιλήσει μέ μιά όπό τΙς γυναίκες του, τιμωρείται σέ θάνατο Γι όκρω­τηριόζεταl σέ όλα του τό μέλη.

Ό μονόρχης όπολαμ6άνει μιας τόσο μεγάλης πlστης όπό τόν δεlσlδαlμονα λαό του, πού πιστεύει ότι κανεΙς δέν μπορεί νό τόν όλλόΕεl χωρlς νό πεθάνει ό� τή μαγεlα πού έΕασκεί. 'Επειδή όμως μιό τέτοια έπαφή μέ τόν μα­νάρχη δέν είναι δυνατόν νό όποφευχθεί πόντα, έχει έφευ­ρεθεί μιά συνταγή πού έΕουδετερώνεl τ όθάνατο όπό μα­γεΙα. ·Οποιος όγγlΕεl τόν όρχηγό, γονατίζει μπροστό του κι' αύτός ό τελευταίος έφαρμόΖεl, κόνοντας διόφορα μυ-

1 85

Page 187: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

στήρια, τή χούφτα του μέ τή χούφτα του γονατισμένου όψ θρώπου κι' f:TOI Γόν όπελευθερώνει όπό τό θόνατο της μαγεΙας. ( Ι ) ,

Νό ποιό εΙκόνα παρουσιόΖει μιά κοινωνία, ηου βρίσκε­ται ηδη πoΛU μακρυό όπά τους όρχικους θεσμους της πρω· τόγονης κοινωνίας, της ίοότητας καΙ της δημοκρατίας, Δέν· όποκλεlεται όμως, όκόμα καΙ κότω όπ' αυτή τή μορφή του όπολυταρχισμου, νά υπηρχε κοινη lδιοχτησία του έδόφους, νό ύπηρχαν κομμουνιστικές σχέσεις καΙ κοινή όργόνωση της έργασΙας, ΟΙ Πορτογόλοι που παρατήρησαν μέ όκρί· βεια τήν έΕωτερική όναλαμπή αυτων των έθίμων καΙ συ· νεδριόσεων, δnως δλλωστε καΙ δλοι ΟΙ Ευρωπαϊοι, δέν εΙ­χαν καμμιό γνώση, κανένα ένδιαφέρον καΙ κανένσ κριτή· ριο γιό νό κρίνουν τΙς οΙκονομικές σχέσεις, Ιδίως δταν τΙς συγκρlνανε μέ τήν ευρωπαϊκή ότομική lδιοχτησΙα.

Σ' όποιαδήποτε περίπτωση, ή κοινωνική όνισότητα καΙ ό όπολυτσρχισμός των πρωτόγονων κοινωνιων, διακρΙνον· ται θεμελιωδως όπό τήν κοινωνική όνισότητα κσl τόν ό­πολυταρχισμό που 6ασιλευουν στΙς πολιτισμένες κοινωνlες καΙ που μεταδόθηκαν όπ' αυτές στις πρωτόγονες κοινω­νΙες, Ή όνόπτυΕη της πρωτόγονης όριστοκρατlας, ή όπα­λιπαρχική έΕουσlα του πρωτόγονου όρχηγοϋ, είναι φυσικό προϊόντσ αύτης της κοινωνΙας, δμοια καΙ όπσρόλλαχτα ό­πως καΙ ΟΙ δλλες συνθηκες της Ζωης της, Δέν εΙναι παρά μιό δλλη μορφή f:κφρασης της όδυναμΙας της κοινωνlας όπέναvτι στό φυσικό περι6όλλον καΙ στΙς ίδιες της κοινω­νικές σχέσεις, Αυτή ή όδυναμΙα βρlσκει τήν έκφρασή της στΙς μαΖικές τέχνες καΙ στους περιοδικους λιμούς που μα­στlΖουν αυτή τήν κοινωνlσ, στή διόρκεια των όποΙων ΟΙ μονόρχες όρχηγοl όφανlΖονται έν μέρει Γι έντελως, δnως

(1 ) cΤαξιδια τοο Στάνλεο καΙ του Καμερόν διασx(ζOνmc; την • ΛφPΙKή� Λειψια 1879 σελ. 68 (7�) (mιαφΙpε.τcα d:πό τόν Ρ ιχάρδο Όμmρλάνrερ) .

186

Page 188: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

όκρl6ως καΙ ΟΙ ύπήκοοl τους. Γι' αύτό καΙ αύτή ή κυριαρ­χlα της όριστοκρατίας καί των όρχηγων βρlσκεταl σε πλέ­ρια όρμονlα με τΙς δλλες ύλlκες καΙ πνευματικες εκδηλώ­σεις της κοινωνlκης τους ζωης. Αύτό φαlνεταl όπό τό γε­γονός ότι ή πολιτική εξουσία των πρωτόγονων όρχηγων είναι πόντα στενό συνδεδεμένη μέ τή φυσική πρωτόγονη θρησκεlα τους καΙ τή λατρεία των νεκρων. 'Από τήν όπο­ψη αύτή ό Μουότα Καζέμπε, ό όρχηγός τών νέγρων της φυλης Λούντα, ό όποίος όταν πέθανε θόφτηκε στόν τάφο του μαζl με δεκατέσσερες ζωντανες γυναίκες, καί ό όποίος όνόλογα με τό κέφια του όποφασlζεl γιό τή ζωή καΙ τό θόνατο των ύπηκόων του, μπορεί καΙ τό κόνεl όλα αύτό, γιατί τόσο ό ίδιος όσο καΙ ό λαός του είναι εντελως πεπεl· σμένοl ότι είναι ένας παντοδύναμος μόγος.

Π αρόμοια, ό .βασιλιός Καζόνγκο-, στΙς όχθες τοϋ πο­ταμοϋ Λομανl, ό όποίος σαρόντα χρόνια όργότερα, γιό νό χαιρετίσει τόν � Αγγλο Καμερόν, εκτέλεσε tvo παρδαλό χορό ντυμένος με ρόμπα γυναΙκας, με προβιες πιθήκων καΙ με ένα βρώμικο μαντήλι στό κεφόλl του, περιτριγυρισμέ­νος μεγαλόπρεπα όπό δυό κόρες του οί όποίες ηταν γυ­μνές, όπό τούς όξιωματούχους του καΙ όπό τό λαό του. -Ολα αύτό όποτελοϋν αύτό καθαυτό φαινόμενα πολύ λιγό­τερο όφηρημένα καΙ γενικό όπ' ό,τι ή σύγχρονη .. ελtω θεοϋ_ μοναρχlα, ένός όνθρώπου, τοϋ όποΙου όκόμα κι' ό μεγαλύτερος έχθρός του δεν μπορεί νό Ισχυριστεί ότι εΙ· ναι μόγος πόνω σ' ενα λαό 67 εκατομμυρίων κατοlκων, πού έχει δώσει στήν όνθρωπότητα ένα Κ ό ν τ, ένα Γ κ α ί τ ε κι' ένα Χ έ λ μ ο λ σ τ (') .

'Από τήν ίδια της τήν εσωτερική της έΕέλlΕη, ή πρω­τόγονη κομμουνιστική κοlνωνlα όδηγεί στήν ΌVlσότητα καΙ στόν όπολυταρχισμό. Παρ' όλα αύτό δεν εξαφανlζεταl τc). σο γρήγορα, όλλό συνεχΙζεl νό ζεί aτό πέρασμα τών χι­λlετηρlδων.

(1 ) Γερμανός φυσικός καΙ φυσιολόγος του Χ ΙΧ αιώνα.

1 87

Page 189: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Bλtπoυμε δτι φυσιολογικό. αύτές οί KOlνωνικtς μορ­φές γΙνονταl όργό Γι γρήγορα λεία των Εένω .... καταχτητώ .... Γι ύπόκεινται σέ μεγαλύτερους Γι μ ικρότερους κοι .... ωνlκούς μετασχηματισμούς.

Ή Ισλαμική κυριαρχία παρουσlόΖεl έδώ ίδιαίτερο έν­διαφέρον, γιατl σέ πολλά μέρη προηγήθηκε της εύρωπαϊ­κης κυριαρχίας στή .... Άσία καΙ στή .... Άφρική. ΠαντοΟ δπου οί νομαδικΟί μουσουλμόνlκοι λaol - Μογγόλοl η � Αρα­βες - σταθεροποlησαν τήν κυριαρχία τους στό μέρη πού κατόχτησαν, όναπτύχθηκε ένα προτσές τό όποίο ό Έρρί­κος Μόινε κα] ό ΜόΕlμος Κ06αλέσκυ όνόμασαν .. φεουδα­λισμό .. . Χωρlς νά έχουν οί ίδιοι τήν Ιδιοχτησία τοΟ έδό­φους, ΟΙ καταχτητές πετύχαιναν δυό στόχους: τήν όπό­χτηση προσόδων καί τή στρατιωτική σταθεροποίηση της κυριαρχίας τους σέ κόθε χώρα πού καταχτοΟσαν. Είχαν στή διόθεσή τους εναν είδlκό στρατιωτικό καϊ διοικητικό μηχανισμό, ό όποίος χρησΙμευε γιά τήν πραγματοποίηση αύτων τών δύο στόχων: ή χώρα είχε διαιρεθεί σέ πολλές έΕουσlοδατημένες κυβερνήσεις, των όποίων προίστανται μουσουλμόνοl τοπlκοl όΕlωματοΟχοl, πού ήταν συγχρόνως φοροεισπρόχτορες καΙ στρατιωτικοl διοικητές. 'Υπηρχαν όκόμα μεγόλες έκτόσεις όκαλλlέργητης γης πού χρησί­μευαν γιά τό χτίσιμο στρατιωτικών άποικιών. Αύτοl οϊ μη­χανισμοί δπως καΙ ή διασπορά τών Μουσουλμόνων έπέ­φεραν μιό βαθειό όλλαγή στίς γενικές συνθηκες Ζωης των πρωτόγονων κοινωνιών. ο] συνθηκες όμως της οlκονομlας τους δέν ύπέστησαν παρά μιά πολύ μικρή μεταβολή. Ή βόση κι' ή όργόνωση της παραγωγης παραμένανε ίδιες καΙ δlατηροΟνταν αιωνες όλόκληρους - παρά τήν στρατιωτι· κή κσταπίεση καΙ έκμετόλλευση. Ή μουσουλμανική κυριαρ­χία δέν έδωσε καθόλου σημασία στίς συνθηκες Ζωης των ίθαγενών. Στήν όνατολlκή πλευρό της Άφρικης, ΟΙ �Aρα­βες άσχολοΟνταν, στή διόρκεια αίώνων, με ένα τεραστίων διαστόσεων εμπόριο μαύρων σκλόβων. Αύτό τό σκλαβεμ· πόριο εΤχε τήν έδρα του στό Σουλτανάτο της ΖανΖι6όρης

188

Page 190: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

κι' όπό κεί έΕαπολυόταν ένα όληθινό όθρωποκυνηγητό στό βόθη τής Άφρικης, μέ όποτέλεσμο την έΕολόθρευση του πληθυσμου, την καταστροφή, τό Εερlζωμα όλόκληρων νέ­γρικων χωριών καί την αύΕηση του όπολυταρχιαμοϋ τών Ιθαγενών όρχηγων, πού έκαναν χρυαές δουλειές πουλών­τας στούς -Αραβες τούς iδιους τους ύπηκόους iΊ τίς γει­τονικές φυλές πού είχαν ύποτόΕεl.

Αύτός ό κοινωνικός μετααχηματιαμός μέ τΙς τερό­στιες συνέπειες πού είχε γιό την παραπέρα έΕέλlΕη τής όφρικανlκής κοινωνίας, δέν ήταν παρό τό fμμεαο όποτέ· λεαμα των εύρωπαίκων έπιρροων: τό έμπόριο τών μαύ­ρων σκλόβων δέν θ' όνθουαε ποτέ, χωρΙς τΙς όνακαλύψεις καί τίς καταχτησεις τών Εύρωπαίων του χνι αΙώνα καΙ χωρΙς την έκμετόλλευση τών φυτειών καΙ τών όρυχεlων τής Άμερικής καΙ τής 'Ασ/ας.

'Απ' Οποια μεριό κι' όν τό δεί κανεlς τό ζήτημα, αύτό πού έπαlΕε τόν μοιραίο ρόλο στήν καταστροφή τών πρω· τόγονων κοινωνικών σχέσεων είναι η δlεlσδυση του εύρω­παίκου πολιτισμου. ΟΙ εύρωπαίοl καταχτητές ήταν ΟΙ πρώ­τοι πού δέν όπέβλεπαν μόνο ατην οΙκονομική καταπίεση καΙ έκμετόλλευση των Ιθαγενών, όλλό καΙ στην όρπαγη τών μέσων παραγωγής καΙ της γηι:. Κόνοντός το αύτό, ό εύρωπαίκός καπιταλισμός καταστρέφει όπό τη βόαη του τό πρωτόγονο κοινωνικό αύστημα. Χειρότερη όπό κόθε καταπίεση καί έκμετόλλευαη είναι ή πλέρια όναρχlα, καΙ fva φαινόμενο πού είναι καθαρό εύρωπαίκό: η όνασφό­λεια τής ύπαρΕης της κοινωνίας. Ό ύποταγμένος πληθυ­σμός, όπογυμνωμένος όπά τό μέαα παραγωγης του, δέν θεωρείται πιό ατό μάτια του εύρωπαίκου καπιταλισμου πα­ρά σόν έργατική δύναμη, διαφορετικό έΕολοθρεύετοl. 6-δαμε πόσο πολύ ή μέθοδος αύτή έφαρμόσθηκε στΙς ίσπα· νlκές, γαλλικές καΙ όγγλlκές όποικίες. Μπροστό στήν έ­φοδο του καπιταλισμου, ή πρωτόγονη κοινωνία πού έπέζη­αε σ' δλη τη διάρκεια τών προηγούμενων Ιστορικών φό­σεων έEtλlEης, όπισθοχωρεί. Τά τελευταία ϊχνη της σκουο

189

Page 191: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

πίΖονταl όπό τήν έπιφόνεια της γης καΙ τό συστατικό της σταιχεία - έργαTlκή δύναμη καΙ μέαα παραγωγης - ό­πορροφώνταl όπό τόν καπιταλισμό. Ή πρωτόγονη κομμου­νιστική κοlνωνΙα f:δυσε - γlατΙ σέ τελεuταlα όνόλυση Εε­περόστηκε όπό τήν οΙκονομική πρόσδο - καΙ παραχώρησε τή θέση της σέ νέες προοπτικές της κσινωνlκης έΕέλIΕης. Αύτή ή έΕέλlΕη κι' αυτή ή πρόοδος θό όντιπροσωπεύονταl γιά πσλίι καιρό όπό τΙς όγροίκες μέθοδες της ταΕlκης κοι­νωνίας, μέχρι πσυ κι' αυτή, μέ τή σειρό της, νό Εεπερα­στεί καΙ νό έκμηδενιστεί όπά τήν κοινωνική πρόοδο. Ή βΙα παΙΖεl έδώ τό ρόλο της ύπηρέτρlας της οlκονομlκης έΕέ­λlΕης.

1 90

Page 192: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

ΗεριεΧόιιευα

Π Ρ ΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦ ΡΑ ΣΤΗ .

Μ Ε Ρ σ 1: ] Η Π ΡΩΤΟΓΟΝΗ ΚΟΜΜΟΥΝ I ΣΤ 1 Κ Η Κ Ο Ι Ν ΩΝ Ι Α ΣΤΗΝ ΠΕΡ Ι ΟΔΟ Τ Η Σ ΑΚΜΗΣ Τ Η Σ .

ΚΕΦΑλλ J Ο 1. Τά ΤχVΗ πoU μαρτυpoUΥ την trrrαρξη της

Σελ. 5

πρωτ6yoVΗς κοινωνΙας . 1 1 Κ ΕΦλλΑ Ι Ο 2 . Ή σuμδoλη τ ού Μόργκαν στη μελέτη της

πρωτόγονης κοινων(ας . 29 Κ ΕΦΑλλ ΙΟ 3. Ή dντΙδραση της d:στικης τάξης έΝΆVΤια

στη ΥεωργΙα τοίΊ 'Πρωτόγονου κομμουνισμοί) 40 ΚΕΦΑΛΑ Ι Ο 4. Ό Γκρόσσε, τό γένος καΙ 1) «οΙκογένεια

των δύο σuζύγων» 53 Κ ΕΦΑλλ Ι Ο 5. Ή ζωή των πρωτόγονων φuλών, πoU ζoίiν

μέχρι σήμερα . 66 Κ ΕΦλλΑ Ι Ο 6. οι σχέσεις 'ΠαpaΥωΥης στην πρωτόyoVΗ

κοινωνΙα . 90

Μ Ε Ρ Cι Σ 11 Η λΠΟ ΣΥΝθΕ Σ Η ΤΗΣ Π Ρ ΩΤΟΓΟΝΗΣ KOMMOVN I ΣΤΙ Κ Η Σ Κ Ο Ι ΝΩΝ Ι Α Σ 107

Κ ΕΦΑΛΑ Ι Ο 7. Ή πρωτ6yovη κοινωνΙα της M.ARCHE 1 09 Κ ΕΦλλΑIΟ 8. ΟΙ 'Πρωτόγονες Koινωνlες των ·'1νκας . 1 1 7 Κ ΕΦΑλλ Ι Ο 9 . Ο Ι πρωτόγονες Koινωνlες στη ν άρχαΙα

Έλλάδα . 127 Κ ΕΦλλΑΙΟ 10. Ή διάλυση των κομμουνιστικων δομών των

' Ι νδιάνων d:π:' την Ισπανικ!'ι άrroΙK,OKpαtΙα 1 34 ΚΕΦΑΛΑ Ι Ο 1 1 . ΟΙ πρωτόγονες άσιατικΕς κοινων{ες καΙ 'ιΊ

δημιouργΙα μιας κάστας ίερέων Ιξω καί '1tάνω d:π:ό αUτEς . 1 47

ΚΕΦΑλΑ Ι Ο 12. Άκμ'ιΊ καΙ παρακμ1'! της πρωτόγονης Ινδι· κης κοινωνΙας . 153

ΚΕΦΑΛΑ Ι Ο 1 3. ΟΙ πρωτόγονες ρωσικΕς άγροτικΕς κομ· μοΟνες . 160

Κ ΕΦΑλΑΙ Ο 14. οι δαθ&tεΡOΙ λόγοι της παρακμης της πρω· τόγονης κομμουνιστικης κοινωνίας 17i

191

Page 193: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg
Page 194: Η πρωτόγονη κομμουνιστική κοινωνία rosa luxemburg

Ω Ι Ε Κ . Ω Σ Ε Ι Σ Μ Α Σ

ΕI'ΚΕΛΣ ΦΡ.: Ή κα.τα.yωγij τ� oΙxoyε'lεΙα.� -i/ιo ά.τaμιχt" {δια· xτησ{� χα.ί _CιO Κρίτουι;.

Γιατί b χaμμαuvισμό, ιΙΥα.ι ά.Υ«γΜι6τ'1ΤIΧ για. τη Γ!ρ· μιι.'ι(α..

ΛΕΝΙ Ν : 'Απ' το Φλε6ι:ipη στόν 'Oχ"tώ6Ρη τοΟ 1917 ΤρΙα. άρθρα. Ύ Ι � τό MlXρ�ισμό

ΓιCι το. Kp6.τeιι;

ΜΑΡΞ ΚΑΡΛ: Ή γΙ'Ιιση το{) χεφalα.Ιοο

Ή α.U"tα.πά.'t'J'j τη; ΙθVΙΧ:ij; ο!χονομΙα.;

ΚριτιΧΥι aτό πρ6γρ:φψχ ττ,ι; Γχδτ« κα.Ι Πι' Έρφ<ιόΡ-::1J18

Λοr:::ΕΜπ οrΡΓΚ ΡΟΙ Α : Τι εlνι:r.ι ,/:aAΙΤΙ:ΙΙ:rι οΙχονομΙα.

ΊΙ d:pxYι χ«Ι τό τιλοι; 'tij; "ρω,άγονη, χι:ιμIJ.OU\ιΙστιχi'jι; χοινωνΙι:ις.

}[ιτα.ρρόθμιση η Έπι:ιvά.σta.ση ;

ΝΙΤΣΕ ΦΡ . : ΊΙ γένεση 'ti/ιo Φ:Α?ΟΟτίΙΧι; στιΖ χρδνι!7. 'ti'j; Έλλη· Ytxijr; Τρ!ΧγωδΙα.ι;; (μιτι:iφpιι.ση ΧΟΙΡΜΟΤΖιοη

(ΕUCI :Σ Ε Ι :Σ ΚΟΡσΧΤΖΗ - ΤΗι\.. !227.9(3)