Στη μνήμη του Τζωρτζ Α . ΘέρΟτον, τηε παλιαε Οχοληε.

εκδόσεις ■'καλβος»

ΑΝΑΞΑΓΟΡΑ 1. ΑΘΗΝΑ Τηλ.: 546.241

ΡΟΜΊΓΕΡΤ ΤΑ1ΗΜ7ΓΕΡ

Ο πΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΨΥΛΛΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ πΡΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΤΑΡΤΟΤΤΟΛΕΜΟΥ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΣΤΤΥΡΟΣ ΜΑΝΔΡΟΣ

Β ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΚ Ο

Ο Ρόμπερτ Ταίημπερ χεννήθηκε Οτο Ιλινόίϊ των ΗΤΤΑ και με/άλωοε Οτο Τενεοη. Απο τα δεκατέοοερα χρόνια-του άρ- χιοε να εργάζεται οε φάρμεϊ κι αργότερα έγινε ναύτης,πυ- ροοβέβτηϊ πλοίων kol ερ/άτης Οιδηροδρόμων. Σαν δημοΟιο- γράφοΐ, ο Ταίημπερ έχει καλύψει επαναΟτάΟε^ Οτην Νότια Αμερική, Οτη Βόρεια Αφρική και Οτην Καρΰΐβικη. Ήταν ο πρώτοϊ δημοΟιο/ράφοϊ που πηρε τηλεοπτικηΟυνέντευξη απο τον Φιντελ ΚάΟτρο Οτη Σιέρα ΜαέΟτρα Ot ic αρχεϊ του 1957, όταν οι δυνάμεΐϊ των "φιντελίοταϊ" αριθμούσαν λι/6τερουϊ απο εκατό ένοπλους.

Όταν ο ΚάΟτρο ανέλαβε την εξουοία, ο Ρόμπερτ Ταίη- μπερ ερ/άΟτηκε Οτα Ηνωμένα Έθνη ωϊ ανταποκριτής τηϊ κουβανέζικης εφημερίδας EL M UND O , κι αργότερα Οτην Κούβα yia t ic εφημερίδες EL M UNDO και REVOLUCION. ΤΤολέμηΟε με t ic aμυv6μεvεc δυνάμει Οτον Κόλπο των Χοί­ρων και λαβώθηκε Οτην PLAYA G IRO N yia να παραμείνει πέντε μήvεc οε νοοοκομείο. Ο Ταίημπερ έχει /ράψει επίOηc το βιβλίο "Μ-26: Βιο/ραφία μ^« EπavάOτaOηc" .

-6-

π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Εισαγωγή............................................................................... 9

1. Ο άνεμος της επανάστασης. Η λεΓίκη θέληση, κλειδί Οτη χάραξη της στρατηγικης. Η σύγκρουση των εχόντων με τους μη-έχοντες. Σφάλματα της αντι-εξέγερΟης. Ο αν­ταρτοπόλεμος, επέκταση της πολίτικης. Ρήγματα Οτην πανοπλία του μοντέρνου κράτους........................................ 13

2. Ο πόλεμος του ψύλλου. Πολίτικοι και στρατιωτικοί Οτό- χοι. Η δημιουργία του κλψατος κατάρρευσης. Οργάνωση των δυνάμεων της εξέγερσης. Ο Γκεβάρα μιλάει για τον ανταρτοπόλεμο: η βάθη........................................................ 31

3. Η έναρξη και η εξέλιξη της εξέγερσης. Μετάβαση στον εμφύλιο πόλεμο. Εναλλακτικές λύσεις. Το παράδειγματης Κούβας.................................................................................. 39

4. Ο παρατεταμένος πόλεμος. /^Γίκες δυνάμεις εναντίον τακτικών στρατών. Ο αντάρτης σαν ιεραπόστολος.Ο Μάο Τσε Τουγκ μιλάει για τον πόλεμο του φύλλου. Τα μαθήμα­τα της Κίνας........................................................................ 52

5. Ο αποικιακος πόλεμος και η γαλλική εμπειρία. Στρατηγι­κή και τακτική του Βο Νγκουγιεν Γκιαπ. Πώς νίκησαν οι Βιετμινχ στην Ινδοκίνα........................................................ 71

6. Ο πολίτικος χαραχτήρας του Δεύτερου Ινδοκιν^ζικου ΤΤο- λέμου. Ο αμερικανικός ρόλος. Η επέκταση του πολέμου. 90

7. Οι πόλεμοι εθνικής απελευθέρωσης και το κόΟτος-τους.Τα ιρλανδικα προβλήματα και ο ρόλος των Φαιών. Τρομο­κρατία στο Ισραήλ. Επανάσταση Οτη Βόρεια Αφρική..........113

8. Ο Γρίβας μιλάει για τον ανταρτοπόλεμο στην Κύπρο. Οι πολίτικες χρήσεις της τρομοκρατίας. Λάθη της βρεττα- νικης στρατηγικης............................................................... 133

-7-

9. Αποτυχίες στον πόλεμο του ψύλλου. Ο Μαγκσέυσευ και οι Χουκ στις Φιλιππίνες. Η τιμη της βρεταννικης νίκης στη ΜαλαιoCb. Γιατί οι κομμουνιστές έχασαν στην Ελλά­δα.......................................................................................... 152

ΙΟ . Οι απόψεις του Σουν Τζου για την Τέχνη του ΤΤολέμου. Αρχές της αντάρτικης στρατηγικης και τακτικής. Το έ­δαφος ως καθοριστικός παράγοντας. Ο ανταρτοπόλεμος στις αστικές περιοχες. Ο χαραχτήρας του αντάρτη. . . . 166

11. Αντάρτικα κινήματα στον Τρίτο Κόσμο. Η επαναστατική βάση. Προβλέψεις για τις ΗΠΑ.........................................191

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

" ΐπρεπε να καταστρέφουμε την πόλη για να μπορέσουμε να τη σώσουμε." Η αμήχανη αυτή αναφορα ενος αξιωματικού της αμερι­κανικής αεροπορίας για την καταστροφή της Μπεν Τρε, μιας πό­λης 3 5 .0 0 0 κατο6ιων στο Δέλτα του Μεκαγκ, εκφράζει ακριβώς αυτό που είχα κατα νου όταν πρωτάρχισα να γράφω την πρώτη έκ­δοση του "ΤΓόλεμου του Ψύλλου", στα 1964.

Να καταστρέφεις με σκοπο να σώσεις 1 .. . Εδω βρίσκεται ο κό­μπος, η θεμελιώδης αντίφαση, που έχει ανοίξει μίαν άβυσσο κάτω απ’ τα πόδια της μεγαλύτερης στρατιωτικής δύναμης στον κόσμος στον απίστευτα ακριβό πόλεμό-της ενάντια στους κουρελήδες αν­τάρτες ενος ασήμαντου ασιατικού κράτους με πληθυσμό κάπου 16 εκατομμύρια και εδαφική έκταση 6 5 .0 0 0 τετραγωνικών μιλίων. Εξηγεί, το ίδιο καλα με οποιαδήποτε γραφτή ανάλυση, γιατί οι σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες, με την τεράστια και τρομαχ­τική καταστρεπτική-τους ικανότητα, δεν μπορούν να κατανική- σουν τις λαϊκές εξεγέρσεις, απ’ τη στιγμή που έχουν για τακα>α ριζώσει.

Το Βιετνάμ είναι το τέλειο —και, φυσικά, τρομαχτικο— παρά­δειγμα. Γιατί, στο βαθμό που έγινε δυνατό να "σωθεί" ,δηλαδη να μην πέσει στα χέρια των εξεγερμένων Βιετκαγκ, άλλο τόσο χρει­άστηκε να καταστραφει, να απογυμνωθεί η πράσινη και γόνιμη γή- του με ναπαλμ και χημικές ουσίες, να μειωθεί ο πληθυσμός- του, να ερειπωθεί η παραγωγική βιομηχανία και γεωργίά-του —και στη διάρκεια αυτου του πολέμου να δημιουργηθει διχόνοια στις ΗΤΤΑ κι εχθρότητα σ’ ολόκληρο τον κόσμο, να δυσαρεστηθουν σύμμαχοι και να οπλιστούν εχθροί. Και φυσικά αυτο σημαίνει πως εκμηδε­νίστηκαν όλοι οι σκοποί, πραγματικοί και φαινομενικοί, για τους οποίους ξεκίνησε αυτός ο πόλεμος.

Η ίδια αυτη αντίφαση, ανάμεσα στα αναγκαία μέσα και στα ε­πιθυμητά αποτελέσματα, διαπιστώνεται σ’ όλους τους σύγχρονους ανταρτοπολέμους. Η εκμετάλλευση αυτου του διλήμματος είναι το κλειδί ολόκληρης της αντάρτικης στρατηγικης.

-9-

Μονάχα έναε τρόπος υπάρχει να κατανικηθει ένας εξεγερμέ- νος λαος, που δεν παραδίνεται. Κι αυτός ο τρόπος είναι η ολο- κληρωτική-του εξόντωση. Μονάχα ένας τρόπος υπάρχει να ελ εγ- θει μια περιοχή που προβάλλει αντίσταση. Κι αυτός ο τρόπος εί­ναι να μεταβληθει σε έρημο. Εκεί που αυτοί οι τρόποι, για οποι- ονδήποτε λόγο, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ο πόλεμος εί­ναι χαμένος.

Τέτοια είναι η περίπτωση του Βιετνάμ. Αυτο πίστευα, όταν στρώθηκα στο /ράψιμο του 11 ΤΓολέμου του Ψύλλου" . Στα χρόνια που μεσολάβησαν απο τότε, τα γεγονότα επιβεβαίωσαν απλα την αρχική-μου εντύπωση. ΤΓροετοιμάζοντας αυτήν εδω την αναθεω­ρημένη και πιο ενημερωμένη έκδοση, δεν μπόρεσα να διαπιστώσω κάτι που θα ήταν σε θέση να μεταβάλει τα συμπεράσματά-μου. Ο πόλεμος εξελίχθηκε σύμφωνα μ’ ένα αναπόφευκτο πρότυπο. Μπο- ρει κάνεις να προσθέσει ένα επιπλέον κεφάλαιο με τις αψιμαχίες και τους ελιγμούς και τις μάχες των τελευταίων χρόνων, αλλα δε διαφέρουν πολυ απο τον πόλεμο του 1964-65. Η κλίμακα έχει με- γεθυνθει, η κρίση έχει εξελιχθεί, το κόστος σε ζωες και δολλά- ρια έχει πολλαπλασιαστει, η βορειοβιετναμέζικη επέμβαση έχει κλιμακωθεί σαν απάντηση στους βομβαρδισμούς που υποτίθεται ό­τι θα την μείώναν (μα ποιος πίστεψε ποτε αυτο το ψέμμα;) και η διεθνής αντίθεση στον πόλεμο έχει μεγαλώσει, το ίδιο και η εσω­τερική αντίθεση, προκαλώντας διασπάσεις ακόμα και μέσα στο ί­διο το κυβερνητικό κατεστημένο.*

Αλλα, εδω, δεν χωράνε εκπλήξεις. Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο μπορούσε απ’ την αρχη να υπολογίζει σ’ αυτές τις εξελί­ξεις. Γιατί αποτελαυν τμήμα του πολίτικου οπλοστάσιου του "γκε- ριλέρο" . Το ίδιο προβλεπτα ήσαν και τα έμμεσα αποτελέσματα του πολέμου, που τα παρατηρούμε σήμερα στις ΗΤΤΑ και σ’ ολόκληρη τη δυτική βιομηχανικη κοινωνία: η γενική αποδυνάμωση της αστι- κο-φιλελεύθερης θέσης, η ανάπτυξη των μαχητικών ριζοσπαστι­κών φοιτητικών κινημάτων, η ολοένα και μεγαλύτερη αποξένωση του λαου απο τα σλόγκαν, τα στάνταρ και τους στόχους της κα- πνταλιστικης κοινωνίας.

* Το βιβλίο ίχει /ραφτεί το 1969, πριν τελειώσει η στρατιωτική επέμβαση των Αμεριηονων στο Βιετνάμ.

- ΙΟ -

Διεξάγοντας έναν επιτυχή επαναστατικό πόλεμο, και την ίδια στιγμή έναν πόλεμο ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό στην νοτιοανατολική Ασία (πώς αλλιώς μπορούμε να τον ονομάσουμε;), οι Βιετκσγκ άνοιξαν το δρόμο του ανταρτοπόλεμου σε πολλά ση­μεία της γης, όπου κάτι τέτοιο φαινόταν, ή εξακολουθεί να φαί­νεται, απίθανο. Έχουν κατα πολυ επιταχύνει τις επαναστατικές διαδικασίες, όχι μόνο στις τεχνολογικά καθυστερημένες και εκ­μεταλλευόμενες περισχες, που είναι το φυσικό πεδίο του ανταρ­τοπολέμου, αΧλα και στις ίδιες τις Ηνωμένες ΤΤολιτείες.

Η πρώτη έκδοση του " Πολέμου του Ψύλλου" αγοράστηκε ολό­κληρη απο διάφορους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ. Τελευταία με πληροφόρησαν πως είναι υπσχρεωτικο υλικό μελέτης για τους αξιωματικούς των Ειδικών Δυνάμεων του Στρατού. Πολυ λίγη, όμως, σημασία έχει κάτι τέτοιο. Αν τα οδυνηρά μαθήματα της ζωντανής ιστορίας δεν παίζουν αποφασιστικό ρόλο—γιατί πό­τε έγινε δυνατό να αποτραπει μια μεγάλη δύναμη μόνο με την πεί­θω απο μια μοιραία πορεία; — τότε τούτο το απλο σχόλιο δύσκολα θα αποδειχτεί πιο αποτελεσματικό.

Τα πρόσφατα γεγονότα έχουν προκαλέσει όχι και λίγες εκπλή­ξεις στον πόλεμο του φύλλου. Περήιενα ότι στο Βιετνάμ ο πόλε­μος ήταν δυνατό να ξεπεράσει τα σύνορ6-του · ότι η Ουάσιγκτον, ανήμπορη ν’ αντέξει την απώλεια γοήτρου και εμπιστοσύνης του κοινού εξαιτίας των ταπεινωτικών ήττων και της φανερής αδυνα­μίας, θα άρπαζε την ευκαιρία ν’ αλλάξει το χαρακτήρα της σύγ­κρουσης διευρύνοντάς-τον κατα πολυ, ίσως ακόμα και επεκτεί- νοντάς-τον στην Κίνα. Ο ι μαζικοί βομβαρδισμοί του Βόρειου Βι­ετνάμ, ο καθημερινός απολογισμος των αεροπορικών αποστολών,το τονάζ των βομβών που εξαπολύθηκαν κ .ο .κ . , εξυπηρέτησαν αυτο το σκοπο: σ’ έναν μεγάλο αεροπορικο πόλεμο ενάντια σε μια κα- κοεξοπλισμένη μικρή χώρα μπορει κάνεις να θριαμβολογεί για κα­θημερινές, ακόμα και ωριαίες, "νίκες" * οι εφημερίδες, υπάκουα, θα δημοσιεύσουν τις λεπτομέρειες στην πρώτη σελίδα, αδιαφο­ρώντας αν οι "νίκες" είναι άσκοπες. Το ίδιο μπορει να πει κάνεις και για την αισχρή "καταμέτρηση κορμιών" των νεκρών στο Νότιο Βιετνάμ.

Περήιενα ακόμα μια πιο σφριγηλη και ραγδαία ανάπτυξη του

- 11-

ανταρτοπόλεμου Οτη Λατινική Αμερική, όπου οι γκάφες και οι προ δοσίες οδήγησαν τον Τοε Γκεβάρα οτην τελική αναμέτρησή -του, προτού μπορέσει να δημιουργήσει t ic περιοχες επαναστατικής βά­σης, που θα μετέβαλαν t ic Άνδεις στην "Σιέρα Μαέστρα της Νοτιοαμερικανικης Ηπείρου", όπως είχε προβλέψει ο Φιντελ Κά­στρο.

Και τέλος, ίσως να έχω υποτιμήσει την επαναστατική δυνατό­τητα των μαχητικών απελευθερωτικών κινημάτων των μαύρων στις ΗΤΤΑ. Απομένει να δούμε.

Το σίγουρο είναι πως οι τεχνικες και η Οτρατηγικη του αντάρ­τη, που διεξάγει τον πόλεμο του φύλλου, έχουν αποδείξει την α- ποτελεσματικότητά-τους κάτω απ’ οποιεσδήποτε συνθήκες, έκτος απο πυρηνικό πόλεμο, ενάντια στην στρατιωτική τεχνολογία των πλουσιότερων και ισχυρότερων εθνών του κόσμου. Η απόδειξη αυ­τή έχει τεράστια σημασία. Αυτο που δείχνει είναι απλα τούτο: ό­τι οι άνθρωποι που συνειδητοποιούν την αξία και τις δυνατότητές -τους δεν είναι δυνατον πια να γίνουν θύματα εκμετάλλευσης με τη βία ή τον εκφοβισμο ούτε είναι δυνατον να ανεχτούν την κα- τάπνιξη των ελπίδων-τους. Έχουν ανακαλύψει μιαν αποτελεσμα­τική αντιστρατηγικη ενάντια Οτην τυραννία του πλούτου και στην τυραννία της δύναμης. Και γι’ αυτο το λόγο, τα μεγάλαβιαμηχα- νικα-τεχνολογικά κράτη δεν μπορούν άλλο πια να διαφεντεύουν τις φτωχές, αραιοκατοικημένες και βιομηχανικα καθυστερημένες χώρες. Ούτε μπορούν πια οι προνομιούχες κόστες οποιοσδήποτε κοινωνίας να καταπιέζουν τις φτωχές και αδύναμες τάξεις. Νά, γιατί οι πολεμικες μηχανές φρακάρουν και το ιδεώδες μιας ανθρώ­πινης κοινωνίας, που θα είναι δίκαια και ελεύθερη, έρχεται ένα βήμα πιο κοντά Οτην πραγμάτωσή-του.

Ρ .Τ ., 1969

- 12-

1. Ο ΑΝΕΜΟΣ ΤΗΣ Ε1ΤΑΝΑΣΤΑΣΗΣ. Η ΛΑΙ-ΚΗ ΘΕΛΗ­ΣΗ, ΚΛΕΙΔΙ ΣΤΗ ΧΑΡΑΞΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ. Η ΣΥΓ­ΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΕΧΟΝΤΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΗ-ΕΧΟΝΤΕΣ. ΤΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΤΗΣ ANTI-ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ. Ο ΑΝΤΑΡΤΟΙΤΟΛΕ- ΜΟΣ, 1ΤΡΟΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ 1ΤΟΛΙΤΙΚΗΣ. ΡΗΓΜΑΤΑ ΣΤΗΝ 1ΤΑΝΟΤΤΛΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ.

Mac ξεγέλασαν και μπήκαμε Οτην ποντικοπαγίδα, έ­κλεισαν την πόρτα πίσω-μας και μας δώσανε να καταλά­βουμε, εξήγησε αργότερα ο υπολοχαγος Ουίλιαμ Ρίχτερ του Οτρατου των ΗΤΤΑ, για την ενέδρα όπου 51 Νοτιοβι- ετναμέζοι καταδρομείς σκοτώθηκαν. "Mac πιάοανε στον ύπνο και μας κάνανε κομματάκια."

"Η ίδια βρωμο-ιστορία", μούγκρισε ένας ανώτερος α­ξιωματικοί στη ΣΛγκον. Διαφορετικές μόνο Otic λεπτο­μέρειες και στο μέγεθος, παρόμοιες ιστορίες ξετυλίγον­ται κάθε βδομάδα στο Νότιο Βιετνάμ. Επιδρομές σεφυλά- κια, δολοφονίες αξιωματούχων, εμπρησμοί οικισμών, επι­θέσεις εναντίον πόλεων.Κι όλες καταλήγουν σ’ ένα απαι­σιόδοξο συμπέρασμα: παρα την κατώτερη δύναμη πυροςκαι ισχύ-τους, οι κομμουνιστές γονατίζουν έναν νοτιοβιετ- ναμέζικο στρατό 4 0 0 .0 0 0 άντρων, που υποστηρίζεται απο 17.000 αμερικανους συμβούλους και σχεδόν 2 εκα­τομμύρια δολλάρια καθημερινη βοήθεια απο τις ΗΤΤΑ.

Στάνλευ Κάρνοφ: "Νά, ο εχθρός-μας" SATURDAY EVENING POST, 22 Αυγοόστου 1964

Σ’ ολόκληρο το Νότιο Βιετνάμ, το πρόγραμμα ειρή­νευσης βρίσκεται σε αδιέξοδο και οι Βιετκογκ τριγυρί­ζουν ελεύθεροι σε περιοχες που λίγο καιρό πριν είχαν χα- ρακτηρισθει ασφαλείς... Ακόμα κι αν προστεθούν 40 ή 50 χιλιάδες στρατιώτες στις 525.000 που έχουν ήδη α- ποσταλει, οι ΗΤΤΑ δεν θα είχαν και πάλι αρκετούς για να επικρατήσουν σ’ ολόκληρη τη νστιοβιετναμέζικη ύπαιθρο, λένε ορισμένοι στρατιωτικοί παρατηρητές.

“Ένας σκληροτράχηλος, βετεράνος αξιωματούχος των ΗΤΤΑ, που εργάζεται σε μια τυπική επαρχία του Δέλτα του Μεκογκ, υπολογίζει ότι μια ολόκληρη μεραρχία των ΗΤΤΑ (κάπου 15.000 άντρες) θα χρειαστεί οχτώ μήνες για να

- 13-

βρει και να εξοντώσει τουε λιγότερουε απο 4 .0 0 0 Βί­ε τη ογκ που υπολογίζεται ότι δρουν στην περιοχή .Αυτη τη στιγμή υπάρχει κάτι λιγότερο απο μια μεραρχία που βοήθα Οτην αστυνόμευση των 16 πυκνοκατοικημένων επαρχιών του Δέλτα. Για να γίνει σωστή δουλειά σ’ ολόκληρη την χώρα, ο αξιωματούχοε αυτοε υπολογίζει ότι θα χρεια­στούν ένα εκατομμύριο Αμερικανοί.

WALL STREET JOURNAL, 8 Motou 1968

Τα παραπάνω αποσπάσματα είναι απο τυπικεε αναφορεε που τιε χωρίζουν σχεδόν τέσσερα χρόνια —το πρώτο το 1964 και το δεύ- τερο το 1968. Τα χρόνια περνάνε, η επένδυση σε άντρεε καιδολ- λάρια μεγαλώνει, άλλο τίποτα δεν αλλάζει, έκτος απ’ την κλίμα­κα τηε απίστευτης καταστροφηε. Τα "σχεδόν δΟο εκατομ. δολλά- ρια τη μέρα" του 1964, έγιναν το 1968 περισσότερα απο τρία ε­κατομμύρια δολλάρια την ώρα. Οι 1 7 .000 "σύμβουλοι" έγιναν περισσότεροι απο μισο εκατομμύριο τακτικοί στρατιώτεε, ενω κι άλλοι βρίσκονται στο δρόμο. Αλλα οι δημοσιογράφοι και οι στρα­τιωτικοί, αν κι αντικρύζουν κατάματα τη σίγουρη ήττα, συνεχί­ζουν να μιλίνε για το τί θα χρειαζόταν για "να γίνει σωστή δου­λειά" στο Βιετνάμ.

Ο Ν ΙΞΟΝ ΛΕΕΙ ΟΤΙ Ο ΤΤΟΛΕΜΟΣ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ . . . ΤΑ ΕΞΟΔΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΤΟΛΥ ΨΗΛΑ, ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΟ ΚΟΓΚΡΕΣΟ . . . Με κάθε νέα κρίση να φέρ­νει κατακλυσμό τίτλων, αναφορών, αναλύσεων, επανεκτιμήσεων,ο αμερικανικός πόλεμοε στη νοτιοανατολική Ασία φαίνεται πωε θα μείνει ωε η καλύτερα ντοκουμενταρισμένη ήττα στην ιστορία. Η φύση του διλήμματος, που ορθώνεται το 1968 μπροστά στιε Ηνω- μένεε ΤΤολιτείεε, και που δεν άλλαξε απο την αρχη του πολέμου, ελάχιστα γίνεται κατανοητη. Ο Τέοντορ Σόρενσεν, σύμβουλος και βοηθός του δολοφονημένου Προέδρου Τζων Φ. Κέννεντυ, το προσδιόρισε καλύτερα απο τουε υπόλοιπουε, όταν παρομοίασε τη θέση των ΗΤΤΑ μ’ ένα "εξάπλευρο κουτί που δεν έχουμε σκοπο να φτιάξουμε και φαίνεται πωε δεν μπορούμε να σπάσουμε" . ΤΤεριέ- γραψε τιε "έξη πλευρεε" με τρειε προτάσειε:

-Η παγκόσμια στρατιωτική πρωτοκαθεδρύα-μαε δεν μπορει να εξασφαλίσει μια ν6ιη και η παγκόσμια πολίτικη πρωτο- καθεδρύα-μαε δεν μπορει να επιτρέψει μια απαγκίστρωσή

- 14-

-Αδυνατούμε να μεταδώσουμε το ηθικό-μας στους Νοτιο- βιετναμέζους και αδυνατούμε να σπάσουμε το ηθικό των Βορειοβιετναμέζων (διάβαζε: Βιετκογκ).

-Με οποιαδήποτε σοβαρή κλιμάκωση θα διακινδυνεύαμε ε­πέμβαση των Κινέζων ή των Σοβιετικών και με οττοιαδή- ποτε σοβαρή διαπραγμάτευση θα διακινδυνεύαμε ένα κομ- μουνιστικο Νότιο Βιετνάμ.*

Το ότι οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες βρίσκονται ώς το λαιμό σ’ ένα πολιτικο-στρατιωτικο τέλμα είναι φανερό απο καιρό. " . . . Σ ’ αυ­τόν τον σκληρό κι άσχημο πόλεμο που κονεις δεν θέλει" , θρηνω­δούσαν οι Τάιμς της Ν . Υόρκης. Και το Νιοΰσγουηκ έγραφε ί' Μό­νο οι παθολογ ικα αισιόδοξοι μπορούν να βλέπουν ακόμα "το φως στην άκρη του τούνελ*, που χρησφευε να εικονογραφεί tic ρη­τορείες των επι του τύπου αξιωματικων" .

Αυτο που έλειπε ήταν η κατανόηση της σημασίας της ήττας, της αληθινης φύσης των αιτίων—της και της κατάστασης και της στρατηγικης που την προκάλεσε. Οι στρατιωτικοί και πολίτικοι αναλυτές συνέχιζαν να μιλάνε, γεμάτοι σοφία, για την αναγκαιό­τητα της καταστροφής της "υποδομής" των Βιετκογκ και για την μετάδοση της "θέλησης για πόλεμο" στον νοτιοβιετναμέζικο λαο —κι η συνταγή-τους είχε σχέση μόνο με τον μύθο της Ουάσιγκ- τον περι evoc έθνους που κατα κάποιο τρόπο " είχαν καταλάβει" ξένοι επιδρομείς.

Ανομολόγητο, ή ίΑ>ς ακατανόητο, ήταν το απλο γεγονος, ότι η αμερικανική περιπέτεια στην νοτιοανατολική Αϋύα ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη Μ’ άλλα λόγια, χαμένη απ’ την αρχή εξαιτώς δυο βασικών παραγόντων, που καμία έμπνευση ή ενέρ­γεια δεν μπορούσε να διορθώσει:

I . Εγγενείς αντιφάσεις —ανάμεσα στους δηλωμένους πολε­μικούς στόχους των Η ΤΤΑ και τους πραγματικούς σκο­πούς, ανάμεσα στα αναγκαία μέσα και τα επιθυμητά α­ποτελέσματα, ανάμεσα στις εβωτερικες πολίτικες και οικονομικές πραγματικότητες και τη διεθνή στάση και φιλοδοξίες των ΗΤΤΑ (κι αυτές είναι λίγες μόνο απ’ τις πιο εμφανείς συγκρούσεις.

* Τίψί τηΐ Ν. Υόρκης, 4 Μαρτίου 1968.

- 15-

2.Στρατη/ικη του αντιπάλου, που βασίζεται Οτην εκμε- τάλλευΟη τέτοιων αντιφάσεων, και παρουσία ενος ιΟχυ­ρού και έμπειρου εχθρού, που είναι Οε ιδανική θέοη να εκμεταλλευτεί tic παραπάνω αντιφάσεις.

Η ανάλυΟη της ήττας μας οδη/ει Οε μια και μ6νο κεντρική μορφή: οΟτε εισβολείς ούτε Οτρατοι ούτε οι ξένες ορδές της φα­ντασίας του Στέητ Ντηπάρτμεντ, αλλα μόνο —ο αντάρτης. Ό ­ταν ουζητάμε yia το Βιετνάμ, μελετάμε το πιο πρόσφατο, το πιο πλήρες και λεπτομερειακό κείμενο που υπάρχει y ia τον ανταρτο­πόλεμο, τον πόλεμο των μικρών ομάδων που διεξή/ayav οιιοπανοι παρτιζάνοι ενάντια Οτις Οτρατιες εισβολής του Ναπολέοντα. Κι ο πόλεμος αυτός έχει ραφιναριστει Οτην επσχή-μας Οε μια πολι- τικο-Οτρατιωτικη επιΟτήμη (εν μέρει μερξιΟτικη-λενινιΟτικη κοι­νωνική θεωρύα, εν μέρει τακτικοί νεωτεριαμοι), που αλλάζει τον συσχετισμό των δυνάμεων του κόσμου-μας και όπως εξελίσσεται αναγκάζει τους επα/γελματίες στρατιωτικούς ν’αναθεωρήσουν τις πιο θεμελειώδεις έννοιες της ίδιας της φύσης του πολέμου.

Ο ανταρτοπόλεμος —η Οτρατη/ικη των αντιφάοεων— έχει γί­νει το πολίτικο φαινόμενο του εικοστού αιώνα, ο ορατος άνεμος της επανάοταοης, που αναδεύει ελπίδες και φόβους Οε τρεις η­πείρους. Ενω γράφεται αυτο το βιβλίο, ο ανταρτοπόλεμος διεξά­γεται Οε καμία δεκαρια χώρες, απο την Ay κόλα ώς το Ιράκ, απο την Ταυλάνδη ώς την Κολομβία και τα υψίπεδα της Γουατεμάλας. Με την αμερικανική ανάμιξη οτο Βιετνάμ, ίγινε πρωταρχική έγ­νοια του ΤΤεντσ/ώνου, της CIA, του Συμβουλίου Εθνικής Ασφά­λειας, του Λευκού Ούιου. Κι όμως, λί/α έχουν yiVei /νωστα για τον ανταρτοπόλεμο πέρα απο το γεγσνος ότι "μια σπίθα μπορει να βάλει φωτιά Ο τα λιβάδια" , όπως χράφει ο Μάο. Το μάθιγια τηςΚού βας οδή/ηΟε Οε άμεΟη στρατιωτική επέμβαση Οτο Σαν Ντομί/κο: ένα έ/καιρο μπάλωμα, αλλα θα κρατήσει; Ο ανταρτοπόλεμος στραγγαλίστηκε την ώρα που γεννιόταν Οτη Βολιβία και ο Τσε ίκε- βάρα δολοφονήθηκε · πέθανε όμως; Καινούργιες σπίθες λάμπουν κι ο Τσε νεκρός αποδβικνύεται πιο ισχυρός απο τον ζωντανό Τβε, μια ηρωικη μορφή που δίνει ζωτικότητα Οε ακαταμάχητες ιδέες, που σηκώνει τα λάβαρα της εξέγερσης ακόμα και Οτις δυτικές πρωτεύουσες, όπου το πορτραίτο-του είναι παντού, κόκκινο και μαύρο, και πίόω-του βαδίζουν τα στελέχη των ανταρτοπολέμων του μέλλοντος. Οι μαυρισμένεε απο φωτιές πολιτείες έδειξαν ό­τι και οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες ακόμα, η καρδια της αυτοκρατορίας, δεν είναι απρόσβλητες. Χθες τα στρατιωτικό αεροσκάφη βομβάρ­

- 16-

διζαν τους μαχαλάδες της Σαίγηον: αύριο μπορει να έρθει η σει- ρα του Χάρλεμ, του Νιούαρκ, του Σικάγου, του ΤσιντΛνάτι,του Κλήβλαντ, του Ουοτς.

Σ ’ ολόκληρο τον κόσμο ο ανταρτοπόλεμος καταστρέφει τα τε­λευταία οχυρά του φεουδαλισμού και της παλιας αποικιοκρατίας, απελευθερώνοντας τις μάζες των φτωχων απο την καταπίεση των προνομιούχων τάξεων των γαιοκτημόνων και των εμπόρων, απο τις ολιγαρχίες και τις στρατιωτικές χούντες. Ολόκληρη η ορμή- του στρέφεται τώρα ενάντια στο νέο ιμπεριαλισμό —την οικονομική, πολίτικη και στρατιωτική υποταγή των φτωχων και καθυστερημέ­νων βιομηχανικα εθνών απο τα πλούσια, τα πανίσχυρα, τα τεχνο­λογικά εξελιγμένα έθνη, απο τη μεγάλη συμμαχώ του βιομηχανι­κού πλούτου και της στρατιωτικής δύναμης, όπου οι ΗΤΤΑ παίζουν ηγεμονικο ρόλο.

Ιδωμένος απο μια πλευρά, ο ανταρτοπόλεμος είναι ένα πανί­σχυρο όπλο, το σπαθί της εθνικής απελευθέρωσης και της κοινω­νικής δικαιοσύνης. Ιδωμένος απο άλλη, είναι μια ανατρεπτική και βάναυση διαδικασία, η σπορά των δοντιων του δράκου, που σπέρ- νονται στη σύγχυση, που βλασταίνουν στο έδαφος της κοινωνικής διχόνοιας, της οικονομικής ανισότητας και του πολίτικου χάους, που κάνουν να ξεπεταχτουν ένοπλοι φανατικοί εκεί που ολημερις ίδρωκοπούσαν ειρηνικοί χωριάτες.

Και σαν καθολική συνέπεια, προκαλει νέες συμμαχίες και νέ­ες συγκρούσεις των δυνάμεων, έτσι που έχει άμεση σχέση, ενω ταυτόχρονα ξεπερνά τον Ψνχρο ΤΤόλεμο. Κατα βάθος, είναι η σύγ­κρουση των εχόντων του κόσμου με τους μη-έχοντες, των πλού­σιων εθνών και των φτωχων εθνών.

Ξαναπλάθει τον κόσμο που ξέρουμε και το αποτέλεσμά - του μπορει να παίξει αποφασιστικό ρόλο στη μορφή και την ουσία του προβλεπτου μέλλοντος, όχι μονάχα στα σημερινά θέατρα πολέμους που είναι απέραντα και σκιώδη, αλλα παντού.

Έτσι γεννιέται η ερώτηση: Τί είναι ο ανταρτοπόλεμος;Τίμπο- ρει να γίνει γι’ αυτόν —ή μ’ αυτόν; ΤΤώς μπορει να τον σταματή­σει ή να τον εκμεταλλευτεί κάνεις; Είναι κάτι που μπορει να ξε­κινήσει και να σταματήσει κατα βούληση, που μπορει να χρηΟι- μεύσει σαν εργαλείο εθνικής πολίτικης ή πολίτικου κέρδους;

Σύμφωνα με το υλικό που υπάρχει, και που το περισσότερο έ­χει συγκεντρωθεί στη διάρκεια των είκοσι περίπου χρόνων της πε­

- 17-

ριόδου που μπορει να ονομαστεί μετα-αποικιακη, μπορούμε να δώ­σουμε τον παρακάτω οριΟμο, που με τη σειρά-του θα δώσει απα­ντήσεις σε άλλα ερωτήματα:

Ο ανταρτοπόλεμος, Οτην πλατύτερη έννοιά-του, είναι επα­ναστατικοί πόλεμος, στον οποίο εμπλέκεται ένας άμαχος πληθυ­σμός, ή ένα σημαντικό μέρος ενος τέτοιου πληθυσμου, ενάντια Otic στρατιωτικές δυνάμεις της κατεστημένης ή σφετερισμένης κυβερνητικής εξουσίας.

Οι συνθήκες μπορει να ποικίλουν. Στη μια περίπτωση — π.χ. Ισραήλ και Αλγερία— η εξουσία μπορει να είναι αλλοεθνής, δη- λαδη αποικιακή, και ν’ αντιδρα σ’ αυτήν ολόκληρος κυριολεκτικά ο ντόπιος πληθυσμός υπο την καθοδήγηση μιας μαχητικης πρωτο­πορίας .

Σε άλλου είδους συνθήκες —π.χ. Κούβα— η εξουσία μπορει να είναι ντόπια και τυπικά τουλάχιστον ανεξάρτητη κυβέρνηση και η εξέγερση μπορει να ξεκινήσει απο μια μικρή πολίτικη ομάδα που αμφισβητεί την πολίτικη ή την νομιμότητα του καθεστώτος.

Και πάλι οι περιπτώσεις διαφέρουν. Ο πόλεμος των Βιετκογκ είναι ταυτόχρονα και ιδεολογικος και εθνικιστικός. Καθοδηγού­μενος απο τους κομμουνιστές, συνεπήρε όχι μονάχα τους φτω­χούς και τους εκμεταλλευόμενους, αλλα κι ένα πλατύ λ£θκο μέ­τωπο που απαρτίζεται απο εκείνους που, άσχετα με ταξική κατα­γωγή ή συμφέρον, δεν είχαν πια διάθεση να ανέχονται την ξενι­κή κατοχή ή την θηριωδία και τη διαφθορα των στρατιωτικών μα- ριονετων που ανέβαζαν οι ξένοι στην εξουσία. Τα κοινωνικά και ιδεολογικά κίνητρα αποτελουν μέρος μόνο της εικόνας. Ο πα­τριωτισμός (όπως θα τον έλεγαν οι Αμερικάνοι αν έβριΛιαν τους εαυτούς-τους σε μια παρόμοια κατάσταση) έπαιξε μεγάλο ρόλο. Για έναν μεγάλο αριθμό Βιετναμέζων, ο πόλεμος ήταν α»λα η συ­νέχιση του προηγούμενου αγώνα ενάντια στη γαλλική αποικιοκρα­τία και οι Αμερικανοί αντικαταστήσανε τους λεγεωνάριους και τους βορειοαφρικανους μκ^οφόρους σε μια εικοσάχρονη εκστρα­τεία λεηλασίας και αφαγης, που την ονόμασαν σταυροφορία για την ελευθερία και τη δημοκρατία.

Ενω ο πόλεμος στο Βιετνάμ έχει ιδεολογικες και εθνικιστικές ρίζες, η επανάσταση στην Κούβα δεν είχε καμία ορατή ιδεολογία. Ξεκίνησε μάλλον σαν ιδεαλιστικη διαμαρτυρία μιας πολυ μικρής ο μάδας με αβέβαιο πολίτικο προσανατολιομο —αμυδρα "φιλελεύθε­ρο" , αμυδρα σοσιαλαστικο, με μια δόση ισπανικού αναρχισμού— ε­

- 18-

νάντια στη διαφθορα και την καταπίεση του καθεστώτος Μπατίστα. Ταξικές αντιθέσεις δεν ήσαν εμφανείς. Ο εθνικισμός δεν ήταν α­ξιόλογος παράγοντας. Η σύγκρουση με τα ξένα και φεουδαλικα Ουμφέροντα, ο αντι-αμερικανισμος, ο μαχητικός προλεταριανι- Ομος και τα μαρξιστικα σλόγκαν της κουβανέζικης επανάστασης ff σαν κατοπινές εξελίξεις, που ακολούθησαν μάλλον παρα οδήγη­σαν στην ανατροπή του Μπατίστα.

Στο Μαρόκο, οι εθνικιστες του Ιστικλαλ οικοδόμησαν την υ- πόθεσή-τους γύρω απο τη συμβολική μορφή του εξόριστου Οουλ- τάνου, του Μυχαμετ Σίντι μπεν Γιουσεφ, και εξανάγκαοαν την παραίτηση του ΟψετεριΟτη και τη διάλυση του γαλλικού προτεκτο­ράτου. Στο Ισραήλ, οι ισχυρές θρησκευτικές και εθνικες τάσεις έδωΟαν σ τον αγώνα για την εβραϊκή πατρίδα τον χαρακτήρα ιερού πολέμου.

Αλλα οι πασιφανείς σκοποί μπορει να είναι παραπλανητικοί. Ο πατριωτισμός, η φυλη, η θρησκεία, η απαίτηση για κοινωνική δι­καιοσύνη: κάτω απ’ όλες αυτές τις συμβολικές καιαφηρημένες'Ιιι- τίες" που έχουν εμπνεύΟει τις επαναστάσεις του αιώνα-μας,ανα­καλύπτει κάνεις μιαν ενιαία αρχη, ένα κοινο ρεύμα.

Υπάρχει ένας επαναστατικός παλμός, ένα κύμα λαϊκής θέλη­σης, που πολυ λίγη σχέση έχει με ερωτήματα περι εθνικών ιδανι­κών ή ανεξαρτησίας ή μορφές διακυβέρνησης ή κοινωνικής δικαι­οσύνης, που είναι τα γνωστά συνθήματα της πολίτικης εξέγερσης. Ούτε και είναι βέβαιο ότι η οικονομική αποστέρηση αυτηκαθεαυ- τη είναι ο αποφασιστικός παράγοντας που ευρύτατα θεωρείται πως είναι. Η φτώχεια και η καταπίεση είναι, στο κάτω-κάτω της γρα­φής, συνθήκες ζωης στον πλανήτη-μας, που τις έχουν υπομείνει αμέτρητες γενιες χωρίς να βγάλουν άχνα.

Η θέληση για επανάσταση, διαδεδομένη τόσο πολυ σήμερα που είναι σχεδόν παγκόσμια, φαίνεται πως είναι κάτι περισσότεροαπο αντίδραση στις πολίτικες και υλικές συνθήκες. Φαίνεται πως εκ­φράζει μια πρόσφατα αποκτημένη επίγνωση, όχι των "αίτιων", αλ- λα της δυνατότητας. Μια επίγνωση, που αδιάκοπα απλώνεται, για τις δυνατότητες της ανθρώπινης ύπαρξης, μαζι με μια ολοένα και μεγαλΟτερη συναίσθηση της αίτια της φύσης του κόσμου. Και τα δυο αυτα μαζι εμπνέουν, πρώτα στ άτομα, κι ύστερα στις κοινό­τητες και σ’ ολόκληρα έθνη, μια εντε>«ς νέα στάση απέναντι στηζ»η·

Αποτέλε^ια αυτής της ξαρνικης επίγνωσης, αυτής της ξαρνι-

- 19-

κης καρποφορίας του συνειδητου, ήταν να δημιουργηθει Otic α- ποκαλοόμενες καθυστερημένεί περισχεί του κόσμου, εντελώς ξαφνικά, μια διάχυτη και βαοανιβτικη επιθυμία για ριζική αλλαγή μιαν αλλαγή βασισμένη Οτη νέα ενόραση, του ξαφνιάζει με την α- πλότητά-της, ότι οι συνθήκες ζωης που φαινόντουσαν αναλλοίω­τες μπορούν, επιτέλους, ν ’ αλλάξουν.

Οι περιορισμοί που προηγούμενα γινόντουσαν αποδεκτοί, ξαρ- νικα γίνονται αβάσταχτοι. Οι νύξεις της επικείμενης αλλαγής α­φήνουν να διαρανουν ευκαιρίες άγνωστες ώς τώρα. Έτσι γεννιέ­ται η θέληση για δράση. Είναι θα να λένε παντού οι άνθρωποι: Κοίταΐ~Υπάρχει κάτι που απορώ να κάνω, ή να αποκτήσω, ή ναγί- νω, μόνο και μόνο με τη οράση-μου. Τότε, τί περιμένουμε λοι- πον; Ας δράσουμε!

Αι/το, εν πάθη περιπτώσει, περιγράφει την πνευματική διάθε­ση του σύγχρονου επαναστάτη, του αντάρτη πολεμιστή, όποια κι αν είναι τα σλόγκαν ή οι θέσεις-του. Και το μυοτικο όπλο - του, πάνω και πέρα απο κάθε ερώτημα στρατηγικης ή τακτικής ή τεχνι­κών του ανορθόδοξου πολέμου, δεν είναι τίποτα άλλο απο την ι- κανότητά-του να μεταδίνει αυτη την πνευματική διάθεσή-του και στους άλλους. Η ήττα του στρατιωτικού εχθρού-του, η ανατροπή της κυβέρνησης, είναι δευτερεϋοντες στόχοι με την έννοια ότι έρχονται αργότερα. Η πρωταρχική προσπάθεια του αντάρτη είναι να εξεγείρει τον πληθυσμό, γιατί χωρίς τη συγκατάθεση τουπλη- θυομου καμία κυβέρνηση δεν αντέχει ούτε μέρα.

Ο αντάρτης είναι ανατροπέας της υπάρχουσας τάξης πραγμά­των, με την έννοια ότι είναι σπορέας επαναστατικών ιδεών. Οι πράξεις-του προσδίνουν δύναμη στο δόγμα που διακηρύσσει, και δείχνουν το δρόμο για τη ριζική αλλαγή. Ο ίδιος δημιουργείται απο το πολίτικο κλίμα μέθα στο οποίο η επανάσταση γίνεται εφι­κτή κι αυτός ο ίδιος είναι έκφραση, όσο και καταλύτης, της λαϊ­κής θέλησης προς την κατεύθυνση αυτής της αλλαγής.

Για να το καταλάβει κάνεις, πρέπει ν’ αποφύγει δυο σοβαρα σφάλματα, δυο χώρους σοβαρής σύγχυσης, στην οηούα φαίνεται ό­τι πέφτουν οι ειδικοί της καταστολής των εξεγέρσεων.

Ένα τέτοιο σφάλμα είναι η θεωρία της συνομωσίας: η άποψη πως η επανάσταση είναι το (συνήθως παραμορφωμένο) παράγωγομι- ας διαδικασίας τεχνητης γονιμοποίησης κι ότι ο αντάρτικος πυρή­νας (ο φορέας της γονιμοποίησης, δηλαδη) απαρτίζεται απο ξέ­νους, συνομώτες, πολίτικους βρυκόλακες —μ’ άλλα λόγια, πραγ-

-20-

ματικου* ή πνευματικοί** αλλοεθνει*— ταυ κατα κάποιο τρόπο βρίσκονται απομονωμένοι απο το κοινυνικό-του* περιβάλλον, αλ­λα καταφέρνουν να το κρύψουν για να πετύχουν του* θολού* και βοτανικούς 0Κοπού*-του*.

Το δεύτερο είναι το οφάλμα των μεθόδων, του το υποστηρί­ζουν —τουλάχιστο, μέχρι πρόσφατα— οι περισσότεροι αμερικανοι Οτρατιωτικοΐ: η ξεπερασμένη αντίληψη ότι ο ανταρτοπόλεμο* εί­ναι κυρίω* θέμα τακτική* και τεχνικών, που μπορούν να υιοθετη­θούν Οχεδον απ’ οποιονδήποτε που μπορει να tic χρειάζεται, σ’ όλες σχεδόν tic καταστάσει* ανορθόδοξου πολέμου.

Η πρώτη άποψη είναι oφεληc και κυνικη. Εκφράζεται Ουνεχωί μέσα dTic ρητopείεc του δυτικου φιλελευθεριβμου, που ενω προ­παγανδίζει την πολίτικη δημοκρατία (δηλαδη, t is πολυκομματικεε εκλoγεc) wc το DESIDERATUM, παρόλα αυτα δεν έχει εμπιστοσύ­νη dTic XrftHec αποφάΟειί. Και προϋποθέτει σιωπηλά ότιολαο€ σα μάζα αποτελείται απο απλσίκους τελεύω αμόρφωτους ακαλλιέρ- γητoυc και παθητικoυc ανθρώπους που δεν μπορούν να σκεφτουν για λογαριαθμό-Touc ούτε έχουν τη θέληση ή την ικανότητα να διεξαγάγουν έναν επαναστατικό πόλεμο.

Άρα, η επανάσταση που πράγματι υπάρχει πρέπει να οφείλε- ται Otic μηχavoppaφίεc σφετεριστών ττ εξουσίαε. Οι avτάpτεc πρέπει να είναι τα κορόιδα ή οι εκούσιοι πpάκτopεc μιαε ξέvηc δύvaμηc ή, τουλάχιστο, μ ^ ξέvηc woλιτικηc φιλοσοφώ^.*Σ ’ ένα πιο οφελίε επίπεδο, θεωρεί σαν προϋπόθεση ότι ο λaoc α­πο μόνοε-του δεν θα διάλεγε ποτε τον επαναστατικό δρόμο. Ο­πωσδήποτε όχι, οφου η συζητούμενη επανάσταση βρίσκεται τελεί- ue έξω απο tic πoλιτικεc παραδόΟειε και τα ιδανικα που λατρεύ­ουν οι ΑμερικανοίI Ανοφέρουμε λόγια του ΤΤροέδρου Αϊζενχάουερ, σχετικά με τον πόλεμο στο Νότιο Βιετνάμ:

"ΤΤρέπει να πληροφορήσουμε αυτόν τον λαο (του* Νοτιο- βιετναμέζουε) για το τί συμβαίνει και πόσο σημαντικό εί­ναι γι’ auTouc να βρεθούν στο πλευρό-μα^ Τότε θα θέ­λουν κι αυτοί να νικήσουν."**

* Αλλα, τί μπορει να Οημαίνει yia touc Βιετναμέζους, touc Κουβανέζουί ή Tout Κογκολέζουΐ, αιπη η «αρύξενη αμερικάνικη λίξη "ξένηϊ"; Μή»υϊ θα μτοροΰαε να σημαίνει —τC φοβερή βκίψηΙ— αμερικάνικης

**Α ιο το λό/ο-του β’ ίνα πολίτικο αυνίδριο τυν ρετουμτλικάνυν, 6*ου ι>- τοοτήριξε μια " έντονη προτα/σνδιοτικη εκΟτρατεύα", του θα 6ryuoupyo0ae

-21-

Tί κρψαί Η νίκη που φαίνεται πως θέλουν να κερδίσουν δεν εί­ναι η νίκη του ΤΤροέδρου Αχζενχάουερ.

Οι περισσότεροι αμερικανοι σχεδιαστες της εξωτερικής πολί­τικης και ειδικοί της νέας πολιτικο-στρατιωτικης επιστήμης της αντιεξέγερσης (της θεωρίας και πρακτικής της αντεπανάστασης) εμφανίζονται πιο κυνικοι απο τον στρατηγό Αχζενχάουερ. Και τούτο καταφαίνεται στους ισχυρισμούς-τους ότι όλες οι σύγχρο­νες επαναστάσεις είναι, ή γίνονται σύντομα, αναμετρήσεις ανά­μεσα στα δυο παγκόσμια "συστήματα", το κομμουνιστικο απο την μια μέρια, οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί-τους απο την άλλη, και οι λαοι που εμπλέκονται είναι απλα πιόνια, που τα μετακινεί η μια ή η άλλη πλευρά.

Εφόσον οι ΗΤΤΑ είναι, όλο και συχνότερα στην εποχή-μας, ο μηχανορράφος σ’ όλες σχεδόν τις επαναστατικές καταστάσεις που έρχονται στο νου (Βιετνάμ, Κούβα, Ιραν, Γουατεμάλα, Βραζιλία, Κογκο, Βενεζουέλα, για ν’ αναφέρουμε μόνο μερικες), δεν είναι εκπληκτικό ότι η ψυχροπολεμική ψυχολογώ μας οδηγεί να ψάξου - με για τους Λ3σους ή Κινέζους αντιστοίχους-μας σε μια δεδομέ­νη περιοχή αναμέτρησης και, βρίσκοντάς-τους ή νομίζοντας πως τους βρήκαμε, να τους αποδίνουμε ένα σημαντικότατο ρόλο. Ε­νεργώντας, όμως, έτσι, υποκύιττουμε σε μια παράξοδη λογική ό­που η δύναμή-μας να αναλαμβανόμαστε τί συμβαίνει γύρω - μας φαίνεται ότι μας «γκαταλείπει.

Είναι δυνατσν η τακτική του αντάρτη να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία εναντίον ανταρτών; Η απάντηση είναι αρνητικη. Πιστεύ­οντας το αντίθετο, κάνουμε το σφάλμα των μεθόδων. Οι κυνηγοί των Ινδιάνων δεν γίνονται Ινδιάνοι με το να γδέρνουν κεφάλια. Μια στολή παραλλαγής δεν μετατρέπει έναν αμερικανο πεζοναύ - τη σε αντάρτη.

Η εμπειρία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, αλλα και κάθε άλλης σύγκρουσης απο τότε, έκανε ξεκάθαρο το ότι οικομμάντος δεν είναι αντάρτες. Ούτε είναι δυνατον οι ανακαλούμενες "δυ­νάμεις αντι- εξ έγερσης", που αναπτύσσονται τώρα σε μια πιο ε­ξελιγμένη σχολή, να θεωρηθούν αντάρτες, αν και μπορει να υιο- θετουν μερικες απο τις πιο γνωστές τεχνικες του αντάρτη — την νυχτερινή επιδρομή, την ενέδρα, την περιπλανώμενη περίπολο σε μακρια απόσταση απο τη στρατιωτική βάση κ.ά.

μια ξοιάθαρη ενότητα avdfeuv μεταξύ του νοτιοβιετναμίζικου λαού και τυν Ηνωμένων ΙΤολιτειων. Τόιμε τηε Ν. Υόρκηε, 16 Ιουνίου 1964.

-22-

Τέτοιεε τεχνικες είναι παλιές όσο κι ο πόλεμος. ΤΓιθανότατα, η σύλληψή-τους ανήκει στον άνθρωπο του Κρο-Μανιον, ότοιος κι αν ήταν, που τιε χρησιμοποίησε ενάντια στους τελευταίους των Ν εαντερτόλιων. Τιε χρησιμοποιούσαν οι ιθαγενείς της Βρεταννί- ας ενάντια στους λεγεωνάριους του Καίσαρα και είναι τεχνικες των αγρίων της κολομβιανης ζούγκλας και, χωρίς αμφιβολία, με­ρικών κυνηγών κεφαλών της Νέας Γουινέας, που επιβιώνουν και στις μέρες-μας.

Αλλα οι κυνηγοί κεφαλών δεν είναι αντάρτες. Η διάκριση εί­ναι α ρκετα απλη. Όταν μιλάμε για τον αντάρτη, εννοούμε τον πολίτικο παρτιζάνο, έναν ένοπλο πολίτη που το βασικό όπλο- του 6εν είναι το τουφέκι ή το μαχαίρι, αλλα η σχέση-του με την κοι­νότητα, το έθνος, μέθα στο οποίο και για το οποίο μάχεται.

Η εξέγερση ή ανταρτοπόλεμος είναι ο φορέας της ριζικής κοι­νωνικής ή πολίτικης αλλαγής. Είναι το πρόσωπο και το δεξι χέρι της επανάστασης. Η αντι-εξέγερση είναι μια μορφή της α ντεπά - νάστασης, η διαδικασία με την οποία καταπνίγεται η επανάσταση. Οι δυο αυτές μορφές είναι οι αντίθετες όψεις του νομώματος και δεν πρέπει να τις συγχέουμε, όπως δεν πρέπει να συγχέουμε τον φορέα-τους, παρα τις επιφανειακες ομοιότητες.

Εξαιτίας της πολίτικης φύσης του αγώνα, της ανισότητας των μέσων στη διάθεση των δύο δυνάμεων και, πάνω απ’ όλα, της ολο­κληρωτικής αντίθεσης των στρατηγικών στόχων-τους, η θεμελιω- δέστερη τακτική του αντάρτη απλα δεν είναι πρόσφορη στο στρα­τό που τον αντιμετωπίζει, και προαφέρεται πολυ περιορισμένα στον ειδικό της αντι-εξέγερσης, τον αξιωματικό των Ειδικών Δυ­νάμεων των ΗΤΤΑ, ας πούμε, που προσπαθεί να μιμηθει τοναντάρ- τη.

Οι λόγοι είναι πολυ άπλοι.ΤΤρώτον, ο αντάρτης έχει την πρωτοβουλία. Είναι αυτός που

ξεκίνα τον πόλεμο κι αυτός αποφασίζει πότε και πού θα χτυπήσει. Ο στρωτιωτικος αντίπαλός-του πρέπει να περιμένει και, ττερψέ- νοντας, πρέπει να φυλάγεται απο παντού.

Και πριν και μετα την έκρηξη του πολέμου, ο κυβερνητικός στρατός βρίσκεται σε άμυνα, εξαιτίας του ρόλου-του σαν αστυ­νομικού, δηλαδη σα φύλακα της δημόσιας και ιδιωτικής ιδιοκτησί­ας.

Οι στρατιωτικοί έχουν να προστατέψουν εκτεταμένες θέσεις:

-23-

πόλεις, κωμοπόλεις, χωρία, αγροτική γη, επικοινωνίες, εμπόριο και συνήθως κάποια βιομηχανικη βάθη. ΙΤρέπει επίσης να λάβουν υπόψη-τους τι* καθαρα στρατιωτικές επενδύσεις; στρατώνες, φυ­λάκια, γραμμές ανεφοδιασμού, φάλλσγες, αεροδρόμια, τους CSl - out τους στρατιώτες και τα πολύτψα όπλβ-τους, του είναιοπρώ- τος τακτικός στόχος του αντάρτη να τα πάρει, για να εξοπλίσει κι άλλους αντάρτες. Τελικά, υπάρχει ένα πολίτικο σύστημα, που ήδη βρίσκεται υπο σοβαρή πίεση εφόσον έχουν δημιουργηθει οι συνθήκες για ανοιχτή εξέγερση, και το σύστημα πρέπει να προσ­τατευτεί και να ενισχυθει.

Σ ’ όλες αυτές τις περιοχες, το καθεΟτυς και ο στρατιωτικός βραχίονάς-του παρουσιάζουν πολυ ευάλωτους στόχους σ’έναν εχ­θρό που είναι φευγαλέος και άπιαστος σαν τον αέρα.

Γιατί, ενω ο στρατός υποφέρει απο την αμηχανία του πλούτου, και ιδίως του πανάκριβου στρατιωτικού υλικου που δε μπορει να χρησιμοποιηθεί, ο αντάρτης έχει την ελευθερύα της φτώχειαςτου. Δεν έχει τίποτα άλλο απο τ’ όπλο-του και το πουκάμισο που φο­ράει, δεν είναι υποχρεωμένος να υπερασπιστεί τίποτα άλλο πέρα απο τον εαυτό-του. Δεν υπερασπίζεται έδοφος, δεν έχει καμία ακριβή και ενοχλητικη στρατιωτική οργάνωση να διατηρήσει, δεν έχει τανκς να διακινδυνεΟσει στη μάχη, οΟτε στρατώνες που μπο­ρούν να πολιορκηθουν, ούτε οχήματα εύτρωτα σε αεροπορικες ε­πιθέσεις ούτε δικά-του αεροσκάφη που μπορούν να καταρριφτουν, ούτε συγκεντρωμένες μεραρχίες που μπορούν να βομβαρδιστούνε, ούτε μηχανοκίνητες φάλαγγες που μπορούν να πέσουν Οε ενέδρα, ούτε βάσεις ή δεξαμενες, που δεν είναι δυνατον να εγκαταλείψει μέσα σε μιαν ώρα.

Μπορει να το σκάσει, όταν δε μπορει να σταθεί και να πολε­μήσει έχοντας τη σιγουριά ότι θα νικήσει, ή να σκορπίσει και να κρυφτεί, όταν δεν νιώθει αοψαλης να μετακινηθεί. Σαν τελευ­ταίο καταρύγιό-του, μπορει πάντα να ξαναβυθιστει στον άμαχο πληθυσμό — αυτη τη θάλασσα, για να χρησιμοποιήσουμε την πολυ- φορεμένη φράση του Μάο Τσε Τουγκ, στην οποία ο αντάρτης κο­λυμπά σαν φάρι.

Ο πληθυσμός, κι αυτο είναι φανερό πια τώρα, είναι το κλειδί ολόκληρου του αγώνα. ΤΤραγματικα, αν και οι δυτικοί αναλυτές φαίνεται πως αντιπαθούν την ιδέα, είναι ο πληθυσμός που διεξά­γει τον αγώνα. Ο αντάρτης, που ανήκει στο λαο μ’ έναν τρόπο ό­που ο κυβερνητικός στρατιώτης δε μπορει (γιατί αν δεν είχεαπο-

-24-

ξενωθει το καθεστώς απο το λαο, πώς θα ξέσπαγε επανάσταση; ), πολέμα με την υποστήριξη του άμαχου νληθυβμου: αυτός είναι το καμουφλάζ-του, αυτός είναι ο σιτιστής-του, ο στρατολόγος-του, το δίκτυο πληροφοριών-του και η αποτελεσματική, παντσγνώστρια κατασκοπεία-του.

Χωρίς τη συγκατάθεση και την ενεργό βοήθεια του λαου, ο αντάρτης θα ήταν απλα ένας ληΟτης και δεν θα ήταν δυνατό να ε­πιβιώσει για πολυ. Αν, απ’ την άλλη μέρια, οι δυνάμεις της αν- τι-εξέγερσης μπορούσαν να εξασφαλίζουν την ίδια υποστήριξη, ο αντάρτης δεν θα μπορούσε να υπάρχει, γιατί δεν θα υπήρχε πό­λεμος ούτε επανάσταση. Η υπόθεσή-του θα εί^ε εξατμιστεί, ο λα­ϊκός παλμός για ριζική αλλαγή θα είχε πεθάνει.

Εδω ξαναερχόμαστε πάλι στο ζωτικό ερώτημα των στόχων, όπου κατανάγκη βασίζεται η στρατηγικη κι η τακτική και τωνδυο πλευ­ρών.

Ο αντάρτης είναι βασικα ένας προπαγανδιστης,ένας αγκιτά­τορας, ένας σπορέας επαναστατικών ιδεών, που χρησιμοποιεί τον αγώνα τον ίδιο —την πραγματική φυσική σύγκρουση— σαν εργα­λείο για αναταραχή. Ο. αρχικός σκοπόί-του είναι ν’ ανεβάσει το επίπεδο της επαναστατικής προσμονής κι ύστερα της λαίκης συμ­μέτοχης στο σημείο της κρίσης, οπότε η επανάσταση γενικεύεται σ’ ολόκληρη τη χώρα κι ο λαος κατα μάζες επιτελει τον τελικό Οκοπο —την καταστροφή της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, και (συχνά, αλλα όχι πάντα) του στρατού που την υπερασπίζει.

Αντίθετα, ο ακοπος του αντεπαναστάτη είναι αρνητικός και αμυντικός. Επιδιώκει να επαναφέρει την τάξη, να προστατέψει τη ιδιοκτησία, να συντηρήσει τις υπάρχουσες μορφές και συμφέρον­τα με τη δύναμη των όπλων, όταν η πείθω έχει ήδη αποτύχει. Τα μέσα-του μπορει να είναι πολίτικα στο βαθμό που περιλαμβάνουν τη χρήση ακόμα περισσότερης πειθους —υπόσχεση κοινωνικυν και οικονομικών μέτρων, δωροδοκίες πιο περιορισμένες σε έκταΟτν α- ντιπροπαγάνδα διαφόρων τύπων. Αλλα, βασικα, στόχος του αντε­παναστάτη πρέπει να είναι να καταστρέψει την επανάσταση κατα- Οτρέφόντας την υπόσχεσή-της —κι αυτο σημαίνει: αποδείχνοντας στρατιωτικό πως δεν μπορει και δεν θα πετύχει.

Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει την ολοκληρωτική ήττα της επανα­στατικής πρωτοπορίας και την τμηματικη καταστροφή—της εκει που υπάρχει. Άλλη λύση είναι να εγκαταλείψει την στρατιωτική προσπάθεια για χάρη μιας πολίτικης λύσης —π.χ. ο διαχωρι< ος

-25-

του Βιετνάμ ύστερα απο τη γαλλική ήττα στο Ντιεν Μπιεν Φου, η αλγερινη λύση, κλπ.* μ’ άλλα λόγια, συμβιβασμός ή ολοκληρωτι­κή παράδοση.

Το αν η στρατιωτική νίκη εναντίον των ανταρτών είναι δυνατή, φαίνεται αμφίβολο Οτο φως της σύγχρονης εμπειρίας, εφόΟον α­ποκλειστεί η χρήση μεθόδων που πλησιάζουν τη γενοκτονία, σαν αυτές που εφάρμοσαν οι Γερμανοί κυρίως σ’ ορισμένες κατεχόμε- νες χώρες στη διάριεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.

Ο ειδικός της αντι-εξέγεροης δεν μπορει να νικήσει απομι­μούμενος τον αντάρτη, γιατί αυτός είναι ο ξένος Οτην επαναστα­τική κατάσταση και γιατί οι στόχοι-του είναι ακριβώς οι αντίθε­τοι απο κείνους του αντάρτη, αν μπορει να πει κάνεις πως υπάρ­χει συμμετρία. Η απλη επιβίωση του αντάρτη είναι πολίτικη νίκη: ενθαρρύνει και αυξάνει τη λαοιη αντίθεση στο καθεστώς. Γι’αυτο ο αντάρτης μπορει να το σκάσει και να κρυφτεί. Οι δυνάμεις της αντι-εξέγερσης δεν κερδίζουν τίποτα με το να το σκάσουν και να κρυφτούν. Αντίθετα, παραδίνουν τα πάντα. Ο αντάρτης μπορει να μασκαρευτει σε, αλλα μπορει και να είναι ένας φιλήσυχος α- γροτικος εργάτης, χωρίς να πάψει να σπέρνει το επαναστατικό- του μήνυμα. Σ ’ ένα παρόμοιο ρόλο, ο αντεπαναστάτης θα είναι έ­νας χαφιές της αστυνομίας και πολυ λίγα θα πετύχει, ενω δεν θα σπείρει κανένα μήνυμα. Ο αντάρτης μπορει να χτυπά και να το σκάζει. Κάθε επιτυχημένη επιδρομή του δίνει περισσότερα όπλα και πολεμοφόδια και πιο ευνσίκη δημοσιότητα. Ο αντεπαναστάτης δεν μπορει να κερδίσει τίποτα μ’ αυτήν την τακτική των Ερυθρο­δέρμων —ακόμα κι αν του προΟρέρονται παρόμοιοι στόχοι— που στην πραγματικότητα δεν του προΟρέρονται. Η στρατιωτική εκ- στρατεία-του πρέπει να είναι σαρωτικη, συνεχής και σωρευτικη ως προς τ’ αποτελέσματά-της. Είτε ξεκαθαρίζει τη χώρα απο τους αντάρτες είτε δεν την ξεκαθαρίζει. Όθο καιρό δεν το καταφέρ­νει, χάνει συνεχώς.

Η διάκριση που κάνουμε εδω ανάμεσα στον ανταρτοπόλεμο, ως πολιτικο-στρατιωτικη τεχνίΗη Ηαι στον απλο ανταρτισμο (αντάρ­τικο, απο τη μια μέρια, και εφαρμογή τεχνικών ανορθόδοξου πο­λέμου απο τακτικές στρατιωτικές οργανώσεις, απο την άλλη) δεν είναι κατα κανένα τρόπο αυθαίρετη όσο φαίνεται με μια πρώτη μα- τια.

Λαχκες εξεγέρσεις έχουν λάβει χώρα σ’ ολόκληρη την ιστορία Συνήθως, έχουν αποτύχει ή, εν πάση περιπτώΟει, έχουν πβτύχει

-26-

πολυ περιοριβμένεε νίκες, επειδή οι τεχνικες που μπορούν να υ­ιοθετηθούν σήμερα ήσαν άσχετες Otic τότε ιστορικές συνθήκες . Κι outoc είναι απλό ένας άλλος τρόπος να πει κάνεις ότι, μέχρι την επσχή-μας, οι λαϊκές πλειοψηφίες, οι εργαζόμενες ανειδί­κευτες μάζες της προβιομηχανικής εποχής, δεν ήοαν Οε θέοη να εξαοκουν αξιόλογη πολίτικη και οικονομική πίεοη.

Οι δουλοπάροικοι της μεσαιωνικής περιόδου, π.χ., ήσαν ανή­μποροι ν’ αντισταθουν Οτη φεουδαλικη στρατιωτική πίεση όχι μό­νο επειδή δεν διέθεταν όπλα και πολεμική γνώση, πολίτικη συν­είδηση και σύμπνοια, αλλα επειδή δεν είχαν άλλα μέθα να επηρε­άσουν t ic πολίτικες και οικονομικές διαδικασίες του κόσμοι>τους.

Οικονομικά, χειραγωγούνταν εύΗολα, επειδή ζούσσν τόσο κο­ντά Οτο επίπεδο της απλής επιβίωσης για να μπορει να γίνει αλ­λιώς. Δεν μπορούσαν να σκεφτουν ούτε και να αρνηθουν αΗόμα την εργασία-του —τον μοναδικο οικονομικο μοχλό-τους. Απομο­νωμένοι Οτις πρωτόγονες συνθήκες και την άγνοιά-τους, ζούσσν κάτω απο το επίπεδο της πολίτικης. Αν πέθαιναν της πείνας, ή επαναστατούσαν και σφαγιάζονταν, δεν υπήρχε κάνεις να ενδια —

: καμία οικονομικά και πολίτικα ισχυρή τάξη που θά —

Οι κατοπινές επαναστάσεις, απο την Αναγέννηση ώς τη Ρώσι- κη Επανάσταση, μην εξαιρώντας το Μεξικό του 1910-17, είχαν μπουρζουάδικο χαραχτήρα ή σύντομα μεταβλήθηκαν Οε μπουρζου- άδικα κινήματα, ύστερα απο μια αρχική λαΐκη περίοδο. Το ΕΛΕΥ­ΘΕΡΙΑ, ΙΣΟΤΗΤΑ, ΑΔΕΡΦΟΣΥΝΗ εφαρμόστηκε μονάχα στην με­γάλη και μικρή μπουρζουαζία της Γαλλίας, ύστερα απο ένα σύν­τομο γιακωβινικο διάλεψμα (πολυ χαραχτηριστικα, όλοι οι αστοί ιστορικοί αποστρέφονται και φοβούνται τον προλετάριονισμο της Τρομοκρατίας), επειδή τελικά μόνο η μπουρζουαζία είχε το μοχλό —τον πλούτο και τα εργαλεία παραγωγής— που της επέτρεφε να- ναλάβει την ηγεσία στην αναμέτρηση με τη φεουδαλικη αριστο­κρατία των γαιοκτημόνων. Αν και υπήρχε τώρα κάποια ταξική κι­νητικότητα και μια μεγαλύτερη ανάγκη για δημοκρατικα σλόγκαν, οι ακτήμονες, ανειδίκευτες μάζες παρέμειναν καταποντισμένες. Μπορούσαν να μένουν χωρίς δουλειά και να πεθαίνουν της πείνας. Τόσο το καλύτερο. Έτσι μειωνόταν η επαιτεία και η ληστεία. Α­πομονωμένες, μπορούσαν να σφαγιάζονται και κάνεις να μην ενδι- αφέρεται.

Η ιστορία μας έχει φέρει Οτο σημείο όπου (για μια ποικιλία

-27-

λόγων, αλλα κυρίως εξαιτώς της πολυπλοκότητας της παραγωγι­κής διαδικασίας, του κατατεμαχισμού, της εξειδίκευσης και της αλληλένδετης φύσης της βιομηχανικής κοινωνώς και της Οημασί- ας των πειθσρχημένων τεράστιων εργασιακων-και καταναλωτικών αγορών, που έχουν σχέση με το σύστημα κερδών) οι εργαζόμενες μάζεε αποκτούν πολίτικη ισχυ. Ο καινούργιος ρόλος-τους στην βιαμηχανικη κοινωνία —παραγωγού, διανομέα, καταναλωτή— τους προσφέρει ένα μοχλό. Αν αρνηθουν την εργασώ-τους, η οικονο­μώ καταρρέει. Αν πάψουν ν’ αγοράζουν και να καταναλίσκουν,α­κριβώς το ίδιο συμβαίνει. Αν σφαγιαστούν, υπάρχουν παγκόσμιοι αντίχτυποι, που βασίζονται σε τελική ανάλυση σε οικονομικούς ι> πολογ ισμους.

Η σύγχρονη βιαμηχανικη κοινωνία δεν μπορει να λειτουργήσει, και η κυβέρνησή—της δεν μπορει να διακυβερνήσει παρα μόνον με λάΐκη συμμέτοχη και λ<Λκη συγκατάθεση. Αυτό που είναι αλήθεια για τα βιαμηχανικα κράτη, αληθεύει επίΰης, με μικροπαραλλαγες, και για τα μη-βιομηχανικα κράτη και τις αποικίες, στις οποίες τα πρώτα βασίζονται για τις πρώτες ύλες της βιαμηχανώς-τους και, συχνά, για τις εξαγωγικες αγορές-τους.

Για να ικανοποιηθούν επαρκως οι οικονομικοί λόγοι, οι σύγ­χρονες κυβερνήσεις πρέπει να φαίνονται δημοφιλείς. ΤΤρέπει να κάνουν μεγάλες παραχωρήσεις στις λ<Λκες αντιλήψεις του τί εί­ναι δημοκρατικο και δίκαιο ή αντικαθίστανται απο καθεστώτα που το πράττουν. Οι κυβερνήσεις των κυρίαρχων βιομηχανικών κρα­τών, ακόμα περισσότερο απο κείνες πάνω στις οποίες κυριαρχουν, είναι πολίτικα δεμένες απο τον παράγοντα της ιδεατής " εικόνας" -τους. ΤΤρέπει να χρησιμοποιούν τη φιλελεύθερη ρητορικη και να πληρώνουν επίϋης κάτι για να πετύχουν έναν κοινώνικο συμβιβα­σμό —σχολεία, νοσοκομεία, ενδιαφέρον για την ευπρεπή διαβίωση όλων έκτος των πιο απομονωμένων φτωχων— αν θέλουν να παρα­μείνουν στην εξουσώ και να κρατήσουν το λαο προσανατολισμένο στις συνηθισμένες, προσοδοφόρες δουλειές-του.

Το γεγονος αυτο κάνει τέτοιες κυβερνήσεις εξαιρετικό εύ- τρωτες σ' ένα είδος πολέμου —τον ανταρτοπόλεμο, με τα ψυχο­λογικά και οικονομικά όπλα-του— που οι προκάτοχοί-τους μπο­ρούσαν ν’ αγνοούν, ακόμα κι αν ένας τέτοιος πόλεμος ήταν δυνα­τός στο παρελθόν.

Οι κυβερνήσεις είναι εύτρωτες, επειδή πρέπει, με κάθε κό­στος, να διατηρήσουν την οικονομία σε λειτουργώ και να παρου-

-28-

σκίσουν κέρδος ή να προσφέρουν τα υλικά και Τι« αγορές Otis ο­ποίες μια άλλη κυριαρχούσα οικονομία στηρίζεται. Επίσης, είναι εύτρωτες, επειδή πρέπει να δείχνουν μια πρόσοψη ομαλότητας. Ε­πειδή, οε περίπτωση αμηχανίας, μπορούν να κα τα ργ ηθουν. Κι εί­ναι τριπλά εύτρωτες, επειδή δεν μπορούν να είναι ανελέητες, ό- οο το επιβάλλουν οι συνθήκες. Δεν μπορούν να Ουντρύρουν ανοι- χτα την αντιπολίτευση που t ic παρενοχλει και t ic φέρνει Οε αμη­χανία.

Ολα αυτα είναι σύγχρονες αδυναμίες. ΤΤροκαλουν μιαν εντε­λώς σύγχρονη εξέλιξη να t ic εκμεταλλευτεί και η εξέλιξη αυτή είναι ο σύγχρονος ανταρτοπόλεμος. Οι αδυναμίες, οι εγγενείς οτο σύγχρονο, αοτικο-δημοκρατικο, καπιταλιστικό κράτος (και που τις έχουν 6c ένα βαθμό όλα τα σύγχρονα κράτη) κάνουν εφι­κτό τον λύΐκο πόλεμο και του δίνουν τις χαραχτηριοτικες μορφές -του, που οι Οτρατοι του κράτους δεν μπορούν φανερα να απομι- μηθουν, παρα μονάχα με τον πιο επιφανειακό τρόπο.

Βαοικα, η τακτική του αντάρτη και η τακτική του αντεπανα- στάτη διαφέρουν επειδή και οι ρόλοι-τους διαφέρουν. Είναι ανό­μοιες δυνάμεις, που διεξάγουν ανόμοιους πολέμους, με "Βνισους στόχους. Ο αντεπαναστάτης αναζητα μια στρατιωτική λύση: να σαρώσει τους αντάρτες. Εμποδίζεται απο πολίτικα και οικονομικά κωλύματα: δεν μπορει να σαρώσει τον πληθυσμό ή έστω ένα σημα­ντικό τμήμα-του. Ο αντάρτης, απο τη μεριά-του, επιδιώκει να φθείρει τον στρατιωτικό-του αντίπαλο και υιοθετεί την κατάλλη­λη τακτική για να το πετύχει, αλλα ο πρωταρχικός-του στόχος εί­ναι πολίτικος. Τροφοδοτεί και δυναμώνει τις φλόγες της επανά­στασης με τον αγώνα-του, ξεσηκώνει ολόκληρο τον πληθυσμό ε­νάντια στο καθεστώς, καταρρακώνει το κύρος-του, το απομονώ­νει, συντρίβει την πιστωτική-του επιφάνεια, υπονομεύει την οι­κονομώ-του, εξαντλεί τα αποθέματά-του και προκαλει τη διάλυ- σή-του.

Ουσιαστικό, ο ανταρτοπόλεμος είναι πολίτικος και κοινωνι­κός, τα μέσα του αντάρτη είναι πολίτικα όσο και στρατιωτικό, το ίδιο κι ο Λιοπός-του. Έτσι, μπορούμε να παραφράσουμε τον Κλο· ούζεβιτς: ο ανταρτοπόλεμος είναι η επέκταση της πολίτικης μ έ­σω της ένοπλης σύρραξης. Στ ένα ορισμένο σημείο της ανάπτυ - ξής-του μετατρέπεται στην ίδια την επανάσταση —τα δόντια του δράκου πετάνε βλαστάρια.

Ανταρτοπόλεμος· επαναστατικός πόλεμο·»· επέκταση της πο­λίτικης μέσω της ένοπλης σύρραξης.

-29-

Ώε τη στι/μη που θα μπορέσουν να το καταλάβουν καλα εκεί­νοι που θα τον αντιμετωπίζουν, τίποτα άλλο δεν μπορει να γίνει και όποια στρατηγικη και τακτική κι αν επινοηθεί για να τον κα­ταπνίξει, ο ανταρτοπόλεμος θα επιβληθεί.

Αν, απ’ την άλλη μέρια, το καταλάβουν καλα εκείνοι που θα τον κατειΛΟνουν, τότε πολυ σπάνια θ’ αποτΟχει κάτω απ’ οποιεσ- δήποτε συνθήκες —γιατί ο πόλεμος δεν πρόκειται ν’ αρχίσει ώς τη Οτιγμη που θα έχουν εξααίραλιβτει όλοι οι όροι της επιτυχΰας- του.

Ας αρχίσουμε τώρα να εξετάζουμε τη μηχανιχη της επαναστα­τικής διαδικασίας που λέγεται ανταρτοπόλεμος.

-30-

2. Ο ΤΤΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΨΥΛΛΟΥ. ΤΤΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΤΡΑ­ΤΙΩΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΚΑ­ΤΑΡΡΕΥΣΗΣ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡ­ΣΗΣ. Ο ΓΚΕΒΑΡΑ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΑΡΤΟΤΤΟΛΕΜΟ: Η ΒΑΣΗ.

"Ο εχθρός προχωρεί, εμείς υποχωρούμε. Ο εχθρός Οτρα- τοπεδεύει, εμείς παρενοχλούμε. Ο εχθρός κουράζεται^- μεις χάνουμε επίθεση. Ο εχθρός οπισθοχωρεί, εμείς τον καταδιώκουμε."

ΜΑΟ ΤΣΕ ΤΟΥΓΚ

Αυτο που λέει εδω ο Μάο Τοε Τουγκ για την τακτική του αν­τάρτη, είναι το κλειδί της κομμουνιστικής σκέψης; μπορει να το διακρίνει κάνεις και Οτη διπλωματία όπως και στον πόλεμο. Οι σοβιετικοί σχεδιαστες πολίτικης έχουν μάθει πολυ καλα το κινέ­ζικο μάθημα και το εφαρμόζουν Οε μια μεγάλη ποικιλύα προβλημά­των που δεν έχουν καμία σχέση με τον ανταρτοπόλεμο. Το Βερο­λίνο, απο τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ώς τα σήμερα, είναι ένα θαυμάσιο παράδειγμα. Άλλο τέτοιο παράδειγμα είναι η δημιουρ­γία σοβιετικών βάσεων πυραύλων Οτην Κούβα.

Επιτέλους, γιατί όχι; Η πολίτικη να χτυπάς τον εχθρό, όταν είναι αδύναμος, να τον αποφεύγεις όταν είναι δυνατός, να επι­τίθεσαι όταν φεύγει, να βρίσκεσαι πίΟω-του όταν προχωρεί —όλα αυτα είναι κοινος νους. Δεν είναι και τόσο πρωτότυπα κι ούτε μπορει το μαρξιστικο-λενινιΟτικο στρατόπεδο να ισχυριστεί ότι τα εφεύρε.

Η πρωτοτυπία βρίσκεται —και ο Μάο είναι ο απόστολός—της κι η μακρόχρονη κινέζικη επανάσταση το πρώτο πεδίο δοκιμής-της— Οτην εφαρμογή της αντάρτικης δράσης, με συνειδητό και σκόπιμο τρόπο, για την κατάκτηση προσδιορισμένων πολίτικων στόχων,χω­ρίς άμεση σύνδεση με αυτο καθαυτό το αποτέλεσμα των μαχών, ε- φόσον βέβαια οι επαναστάτες καταρέρνουν να επιβιώνουν.

Αρκετά παράδοξα, όμως, πρώτοι οι μη-κομμουνιΟτες Κουβα- νέζοι μάλλον, παρα οι Κινέζοι, προΟέφεραν το πιο ξεκάθαρο πα­ράδειγμα στρατιωτικής δράσης που παράγει πολίτικα αποτελέσμα­τα, σ’ έναν πόλεμο όπου ελάχιστες μάχες-του θα μπορούσανε να χαρακτηριστούν απο τους στρατιωτικούς σαν κάτι περισσότερο α-

-31-

πο αψιμαχίες, σ’ έναν πόλεμο, όμως, όπου η κυβέρνηση κατέρ- ρευσε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σα να είχε καταστροφει ο στρα- τόε-τηε οτο πεδίο της μάχης.

Η εξήγηση φαίνεται πωε μπερδεύει τους στρατιωτικούς κι ό­μως είναι πολυ απλη. Οι αντάρτες που ξέρουν τη δουλειά- τους και διαθέτουν λ«κη υποστήριξη δεν μπορούν να εξοντωθούν με τα μέθα που διαθέτουν οι περισσότερες κυβερνήσεις. Κι απ’ τηνάλ- λη μέρια, λίγες κυβερνήσεις μπορούν ν’ αντέξουν τις πολίτικες, ψυχολογικές και οικονομικές πιέσεις του ανταρτοπόλεμου, άσχε­τα με το πόσο ισχυρές μπορει να είναι στρατιωτικό.

Γενικά, κάθε είδους πόλεμος θίγει το ίδιο βασικό πρόβλημα: πώς να χρησιμοποιήσει κάνεις τη δύναμή-του για να εκμεταλλευ­τεί τις αδυναμίες του εχθρού κι έτσι να τον καταβάλει. Σ ' έναν εσωτερικό πόλεμο, η δύναμη της κυβέρνησης είναι ο ισχυρός στρα τόε-της, το οπλοστάσιό—της και ο πλούτος-της σε υλικά μέσα.Οι αδυναμίες—της είναι κοινωνικές, πολίτικες και οικονομικές, με την έννοια ότι η οικονομία, ενω αποτελει πλεονέκτημά—της,είναι εύτρωτη απο πολλές πλευρες. Προσφέρει και στρατιωτικούς και ψυχολογικούς στόχους.

Οι συνταγματικές δημοκρατίες, όπως έχω ήδη σημειώσει, εί­ναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στην υπονόμευση, που είναι το βασι­κό όπλο του επαναστατικού πολέμου. Η στρωματοποιημένη ταξική δομη και τα πολυκομματικά πολίτικα συστήματα των περισσοτέρων τέτοιων χωρων είναι πήγες πολίτικης και κοινωνικής διχόνοιας, που μπορει κάνεις να εκμεταλλευτεί. Το σύνταγμα είναι μια επι­πλέον περίπλοκη και καμία φορα γίνεται μοιραία τροχοπέδη.

Ο Μπατίστα δεν έπεσε επειδή ήταν δικτάτορας, αλλα επειδή η θέση-του σε μια χώρα με δημοκρατικούς θεσμούς —και επιπλέον μια χώρα εξαρτημένη σχεδόν απόλυτα απο την εύνοια των Ηνωμέ­νων ΤΤολιτειων που έχουν παρόμοιους θεσμούς και παραδόσεις — δεν του επέτρεπε να είναι αρκετα δικτάτορας για να λύσει τις α­ντιφάσεις που αντιμετώπιζε. Τα χέρια-του ήσαν δεμένα απο συν­θήκες που δεν μπορούσε να σπάσει χωρίς να χάσει την εξωτερική υποστήριξη. Ο τρόπος που χρησιμοποίησε την ατνιτρομοκρατία, δηλαδη την παράνομη χρήση της δύναμης, αύξησε απλα την εσω­τερική αντίσταση. Κι όμως χωρίς αυτήν δεν είχε άλλο αποτελε­σματικό μέσο για να καταπολεμήσει την αταξία και την υπονόμευ­ση που απειλούσαν το καθεστώς-του. Κατα παρόμοιο τρόπο, η συντριβή των Γάλλων στην Ινδοκίνα, σε τελική ανάλυση, οφείλε-

-32-

ται ακριβώς Otic ιδέες και τους θεσμούς που αυτοί οι ί5ιοι είχαν εισάγει. Ο Φράνκο, αντίθετα, ίσως στέκεται ακόμα γιατί κατέ- πνιξε με επιτυχία την ί8ια την ιδέα της πολίτικης ελευθερίά στην Ισπανία, ενω ταυτόχρονα έρριξε αρκετό ψωμί στο τραπέζι για να χορτάσει tic πολίτικα ισχυρότερες ομάδες.

Αυτές είναι οι νομικιστικες —δηλαδη, κoιvωvικεc και πολίτι­κες— δυσκολίες.

Στο στρατιωτικό επίπεδο, έναc τακτικός στρατός, μέθα ΰε ο- ποιοδήποτε πολίτικο σύστημα, έχει μειονεκτήματα που οφείλον- ται στο ί5ιο το μέγεθός-του και Οτην πολυπλοκότητα της οργά- νωσής-του, και, επιπλέον, στον αμυντικό ρόλο-του uc φρουρου του εθνικού πλούτου κι ολόκληρου του εθνικού εδάρους.

Ο αντάρτην απο την πλευρά-του, βρύοκει τη δύναμή-του στη ελευθερώι-του απο εδαφικες εξαρτήσεις, στην ευκινησία-του και στη σχέση-του με τον δυσαρεστημένο λαο, για τον οποίο λειτουρ γει σαν έκφρασή της δυσαρέσκειάς-του, σαν ένοπλη πρωτοπο­ρία, όπως λέει ο Τσε Γκεβάρα, της μαχητικης κοινωνικής διαμαρ­τυρίας.

Η αδυναμία-του είναι απλα μια —και χρησψοποιω τη λέξη εσ- κεμμένα— στρατιωτική αδυναμία. Του λείπουν τα όπλα, και συνή­θως και οι άντρες, για να διακινδυνεύσει μια στρατιωτική αναμέ- τρηση.

Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες είναι σαφές ποια πρέπει να είναι η τακτική του αντάρτη.

ΤΤολιτικα, πρέπει να επιδιώξει την επιδείνωση της πολίτικης και κοινωνικής διχόνοιας που υπάρχει και το ανέβαομα του επιπέ­δου της πολίτικης συνειδητοποίησης και της επαναστατικής θέ­λησης μέσα στο λαο. Μέρος επίσης των σχεδίων-του, αλλακαιφυ- σικη συνέπεια των πράξεών-του, πρέπει να είναι η ισχυροποίηση της πολίτικης πόλωσης που ήδη υπάρχει, ώστε να βαθύνει η λιϊίκη αντίδραση στο καθεστώς και να επιταχυνθεί η διαδικασία τηςδιά- λυσής-του.

Στρατιωτικό, η τακτική-του πρέπει να είναι η φθορά του εχ­θρού, με την αργη καταστροφή του ηθικού των κυβερνητικών μο­νάδων και με την επιβολή του μάξψουμ της δαπάνης σε χρήματα, υλικό και άντρες στην προσπάθεια να καταπνίγει η εξέγερση. Την ίδια στιγμή θα φροντίζει να χτίζει τις δυνάμεις-του κυριεύοντας κυβερνητικά όπλα και στρατολογώντας απο έναν ολοένα και πε­

-33-

ρισσότερο αποξενωμένο πληθυσμό, ενω θα αποφεύγει τη στρατιω- ρικη αναμέτρηση ώς την ημέρα —κι αυτη θ’ αργήσει νάρθει— που θάχει επιτευχθεί μια εξισορρόπηση των δυνάμεων.

Ένας στρατός ενεργεί απο θέση ισχύος, αναζητώντας τ’ αδύ­ναμα σημεία του εχθρού για να τον καταστρέψει. Ο αντάρτης,λέ- νε καμία φορα, ενεργεί απο θέση αδυναμίας, αλλα αυτο είναι πα- ραλογισμος. Στην πραγματικότητα, εκμεταλλεύεται το δικό- του είδος ισχύος, που έγκειται στην εξαιρετική ευκινησία ελαφρα ο­πλισμένων δυνάμεων, χωρίς δεσμεύσεις απο ανάγκες διατήρησης εδάφους και απο μηχανικό εξοπλισμο, μ’ ένα απύθμενο πηγάδι έμ­ψυχου υλικου απ’ όπου στρατολογεί και με την επίγνωση ότιοχρό νος —που είναι και χρήμα και πολίτικο κεφάλαιο— δουλεύει για λογαριασμό-του.

Ο αντάρτης διεξάγει τον πόλεμο του ψύλλου και ο στρατιωτι- κός-του αντίπαλος πάσχει απο τα προβλήματα του σκύλου: έχει τόσα πολλά να υπερασπίσει κι ο εχθρός-του είναι πολυ μικρός,πο­λυ ευκίνητος και πανταχου παρών και δεν μπορει να τον γραπώσει. Αν ο πόλεμος συνεχιστεί για πολυ καιρό —λέει η θεωρία— ο σκύ­λος υποκύπτει απο εξάντληση και αναιμία, χωρίς ποτε να μπορέ­σει ν’ αρπάξει κάτι με τα δόντια-του ή να το χτυπήσει με τα πό- δια-του.

Αλλα αυτο είναι μάλλον υπεραπλούστευση για χάρη της ανα­λογίας. Στην πράξη, ο σκύλος δεν πεθαίνει απο αναιμία.Απλα α­δυνατίζει πολυ —στη στρατιωτική ορολογία, υπερ-εκτείνεται* στην πολίτικη ορολογία, χάνει τη ληκη υποστήριξη· στην οικο­νομική ορολογία, γίνεται πολυ ακριβός— και δεν μπορει να υπερ­ασπίσει τον εαυτό-του. Τότε, ο ψύλλος, που έχει πολλαπλασια- στει στο μεταξύ κι έγινε ένα σύννεφο ψύλλοι μέσα απο μια σειρά μικρές νίκες, που η καθεμια ρούφηξε μια σταγόνα αήια και προσ- έφερε λίγα ακόμα κυριευμένα όπλα που εξοπλίζουν λίγους ακόμα παρτιζάνους, συγκεντρώνει τις δυνάμεις-του για μια αποφασιστι­κή σειρά απο γερα χτυπήματα.

Ο χρόνος δουλεύει για τον αντάρτη και στο πεδίο της μάχης- όπου κοστίζει στην κυβέρνηση μια περιουσία κάθε μέρα για να τον καταδιώξει— και στην πολιτικοοικονομική αρένα.

Όλες σχεδόν οι σύγχρονες κυβερνήσεις αισθάνονται έντονα αυτο που οι δημοσιογράφοι ονομάζουν "παγκόσμια κοινή γνώμη"Για τους γνωστούς λόγους, που βασικα είναι οικονομικής φύσης, δεν μπορούν να διακινδυνεύσουν μια καταδίκη στα Ηνωμένα Έθνη,δεν

-34-

έχουν καμία όρεξη να δεχτούν επισκέψεις απο Επιτροπές Ανθρω­πίνων Δικαιωμάτων ή Επιτροπές για την Ελευθερ<α του Τόπου. Η ανάγκη-τους για ξένες επενδύσεις, ξένα δάνεια, ξένες αγορές, ικανοποιητικές εμπορικες σχέσεις, κλπ., απαιτεί να είναι αξιο­πρεπή μέλη μιας ευρύτερης κοινότητας συμφερόντων. ΤΤολυ συχ­νά, είναι μέλη στρατιωτικών συμμαχιων. Συνεπώς, πρέπει να δια­τηρούν μιαν επίφαση σταθερότητας, για να μπορούν να διαβεβαι- ώνουν τα άλλα μέλη της κοινότητας ή της συμμαχίας ότι οι συμ­βάσεις συνεχίζουν να ισχύουν, οι συνθήκες τηρούνται, τα δάνεια θα ξαναπληρωθουν με τόκο, οι επενδύσεις συνεχίζουν να είναι σίγουρες και να προσφέρουν κέρδη.

Ο παρατεταμένος εσωτερικός πόλεμος είναι απειλή για όλ'αυ- τα, γιατί κανένας επενδυτής δεν θάχει όρεξη να τοποθετήσει τα χρήματά-του εκεί που δεν είναι σίγουρα, καμία τράπεζα δε θα δα­νείσει χωρίς εγγυήσεις, κανένας σύμμαχος δεν θα θέλει συνθή­κες με μια κυβέρνηση που βρίσκεται στο σημείο της κατάρρευσης.

Κατα συνέπεια, πρέπει να είναι δουλειά του αντάρτη και της μυστικής πολιτικής-του οργάνωσης μέσα στις πόλεις, η κατα­στροφή της σταθερής εικόνας της κυβέρνησης —για να της στε­ρέψει τις πιστώσεις, για να της εξαντλήσει τις πήγες εσόδων και για να δημιουργήσει διχόνοια στις τρομοκρατημένες τάξεις ιδιο­κτήτων, στην κυβερνητικη γραρειοκρατύα (που οι μισθοί-της θα μικραίνουν) και τέλος στους ίδιους τους στρατιωτικούς.

Το ξέσπασμα της εξέγερσης είναι το πρώτο βήμα —το σωματι­κό χτύπημα που απο μόνο-του προκαλει σοβαρή ζημία στο κύρος του καθεστώτος. Η επιβίωση της αντάρτικης δύναμης επι αρκετό χρόνο, αποκαλύπτοντας την αδυναμία του στρατού, επιδεινώνει αυτη τη διαδικασία. Κι όσο πλαταίνει η υποστήριξη του αντάρτη- κι αυτο θα έρθει αυτόματα όσο γίνεται πιο φανερή η αδυναμία της κυβέρνησης— είναι σίγουρο πωβ θα επακολουθήσουν πολίτικες φασαρίες, με τη μορφή αιτημάτων, διαδηλώσεων, απεργιών.Αυτές με τη σειρά-τους θα ακολουθηθούν απο πιο σοβαρές εξελίξεις — σαμποταζ, τρομοκρατία, επέκταση της εξέγερσης.

Θα είναι σπάνιο φαινόμενο η κυβέρνηση που, μέσα σε τέτοιες συνθήκες, δεν θα αναγκαστεί να πάρει σκληρά καταπιεστικό μέ­τρα —περιορισμούς της κυκλοφορίας, αναστολή των ατομικών ε- λευθεριων,απαγόρευση των λαΧκων συγκεντρώσεων, παράνομες πρά- ξεις που θα σκληρύνουν περισσότερο τη λιϊίκη αντίδραση, δημι­ουργώντας ένα φαύλο κύκλο εξέγερσης και καταστολής ώσπουηοι-

-35-

κονομία θα υπονομευτεί, το κοινωνικο ύφασμα θα ξεσκιστεί πέρα απο νιώθε ελπίδα επισκευής και το καθεστώς θα παραπαίει στοχεί- λος της καταστροφής.

Τελικά, το ζήτημα θα είναι αν θα πέσει η κυβέρνηση προτού καταστραφουν οι στρατιωτικοί στο πεδίο της μάχης ή αν η κατα­στροφή των στρατιωτικών θα προκαλέσει το γκρέμισμα του πολίτι­κου καθεστώτος. Οι δυο αυτές διαδικασίες είναι παραπληρωματι­κές. Η κοινωνική και πολίτικη διάλυση φθείρει τους στρατιωτι­κούς και η παρατεταμένη και μάταια εκστρατεία στο πεδίο της μά­χης συμβάλλει στη διαδικασία της κοινωνικής και πολίτικης διά­λυσης, δημιουργώντας αυτό που άλλου ονομάζω "το κλίμα κατάρ­ρευσης" .

Αυτός είναι ο υπέρτατος στρατηγικός στάχος του αντάρτη: να δημιουργήσει "το κλίμα κατάρρευσης" . Ο στάχος αυτός θα είναι το κλειδί σ’ ο,τιδήποτε κάνει.

Ας σημειωθεί άτι κατα κανένα τρόπο δεν θέλω να πω ότι αυτη η σειρά γεγονότων που περιγράφω παραπάνω μπορούν να λάβουν χώ ρα παντού, πάντοτε, απ’ οποιονδήποτε φορέα, άσχετα απο αντι - κεψενικες και υποκεψενικες συνθήκες. Οι εξεγέρσεις μπορούν να προκληθουν ή να παροτρυνθουν ή να επισυμβουν αυτόματα σαν έκφραση δυσαρεσκειών ή καταπνιγμένων ελπίδων ή εξαιτίας άλλων παραγόντων: θρησκευτικη φρενίτιδα, αιματηρές αντεκδικήσεις, μαζική υστερία που είναι δυνατον να προκληθει απο μια αθλητικη συνάντηση ή απο ένα βιασμό στο Μισισιπη, μπορούν να οδηγήσουν σε αιματοχυσία και προσωρινή αναρχία. Ο ανταρτοπόλεμος δεν ε­πακολουθεί κατανάγκη. Η εξέγερση είναι ένα φαινόμενο, η επα­νάσταση μια διαδικασία, που δεν μπορει ν’ αρχίσει αν δεν έχει στηθεί ακόμα γι’ αυτήν η ιστορική σκηνη.

Εφόσον ο ανταρτοπόλεμος είναι σύμφωνα με τον ορισμο που δώ­σαμε, μια επαναστατική διαδικασία, μπορει να προέλθει μονάχα απο μια επαναστατική κατάσταση. Για το λόγο αυτό, τείνω να συμφωνήσω με τον Τσε Γκεβάρα, όταν γράφει στον'Άνταρτοπόλε- μό"-του:

"Φυσικά δεν πρέπει να σκεφτει κάνεις ότι όλες οι συν­θήκες για την επανάσταση πρόκειται ναδημιουργηθουναπ’ τον παλμό που δίνει η αντάρτικη δράση. ΤΤρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι υπάρχει ένα αναγκαίο μίνιμουμ χωρίς το ο­ποίο η ίδρυση και η παγώ>ση του πρώτου κέντρου (της ε­

-36-

ξέγερσης) δεν είναι πραγματοποιήσιμες. Ο λαος πρέπει να δει Ηαθαρα τη ματαιότητα της συνέχισης της πάλης για κοινωνικές κατακτήσεις μέσα στο πλαίσιο της δημόσιας συ ζήτησης. Όταν οι δυνάμεις της καταπίεσης φτάνουν στο σημείο να διατηρούνται στην εξουσία κόντρα στην καθιε­ρωμένη νομοθεσία, τότε η ειρήνη πρέπει να θεωρείται πια ότι χάθηκε.

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, η λσίκη δυσφορίαεκφρ6 ζεται με πιο δραστικές μορφές. Μια διάθεση αντίστασης αποκρυσταλλώνεται με το ξέσπασμα συγκρούσεων,που προ- καλούνται αρχικα απο τη στάση των αρχών.

Εκει που η κυβέρνηση έχει ανεβεί στην εξουσία μέσω μιας κάποιας μορφής λ£Κκης ψηφοφορίας, απατηλης ή όχι, και διατηρεί μιαν εμφάνιση τουλάχιστο συνταγματικής νο­μιμότητας, η κήρυξη του ανταρτοπολέμου δε μπορει να υ- ποστηριχθει, γιατί δεν έχουν εξαντληθεί ακόμα όλες οι πιθανότητες ειρηνικης πάλης."

Έχουμε ορίσει τον ανταρτοπόλεμο ως την επέκταση της πολί­τικης μέσω της ένοπλης σύρραξης. Κατα συνέπεια, η επέκταση αυτη δεν μπορει λογικά να επακολουθήσει έως ότου αποδειχτούν άχρηστες όλες οι αποδεκτες ειρηνικες λύσεις —αιτήματα, νομο­θετικές και δικαστικές ενέργειες και η καταφυγή στην κάλπη. Αν δεν έχουν εξαντληθεί αυτα τα μέσα, δεν υπάρχει ελπίδα να εξα­σφαλιστεί η λαΧκη υποστήριξη, που είναι τόσο απαραίτητη για την επαναστατική δράση.

Για ν’ αποδεχτεί ο λαος τους κινδύνους «αι τις ευθύνες της οργανωμένης βίας, πρέπει πρώτα να πιστέψει πως 6βνυπάρχει άλ­λη λύση. Δεύτερο, πως η υπόθεση του αγώνα είναι σωστή. Και τρίτο, πως διαθέτει λογικές ελπίδες επιτυχίας. Αυτο το τελευ­ταίο είναι ίσως το ισχυρότερο κίνητρο.

Εκει όπου ο αγώνας φαίνεται δίκαιος, η κατάσταση αβάσταχτη και η καταπίεση κωφεύει σ’ όλες τις εκκλήσεις, ο δρόμος τηςδρά σης είναι ανοιχτος.

Όμως, ακόμα και τότε, πρέπει να γίνει πολλή δουλειαγιατην προετοιμασία του εδάφουν που θα κάνει εφικτή την αντάρτικη εκ­στρατεία.

Οι εμπειρίες της Αλγερίας, της Κούβας κι άλλων επιτυχημέ­νων επαναστάσεων δείχνουν ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις,

-37-

οι αντάρτες έχουν ανάγκη απο την υποστήριξη μιας πολίτικης ορ­γάνωσης, ιτου δεν ανήκει Οτις τάξεις-τους, αλλα είναι αφοσιωμέ- νη Οτην υπόθεση του αγώνα-τους —ένας βραχίονας του επαναστο- τικου κινήματος μέθα Οτις πόλεις, που μπορει να προσφέρει βοή­θεια με νόμιμα και παράνομα μέθα, π.χ. τοποθετώντας βόμβες ή εξασφαλίζοντας την υπεράσπιση κατηγορουμένων επαναστατών στα δικαστήρια (εφόσον βέβαια εξακολουθούν αυτα να υπάρχουν).

Η στρατιωτική και πολίτικη απομόνωση είναι ο μεγάλος εχθρός των ανταρτικων κινημάτων. Σκοπος της οργάνωσης Οτις πόλειςεί ναι να αποτρέψει αυτη την απομόνωση, να προσφέρει αντιπερισπα­σμούς και να προβει Οε προκλήσεις όταν χρειάζεται, να διατηρή­σει τις επαφες, να πληροφορεί τον κόσμο ολόκληρο ότι η επανά­σταση προχωράει, ακόμα και όταν δεν υπάρχει καμία πρόοδος.

Συνήθως, η επαναστατική πολίτικη οργάνωση θα έχει δυο κλά­δους; έναν μυστικό και παράνομο και έναν ορατο και ημι-νόμιμο.

Απ' τη μια μέρια, θα βρίσκονται οι ακτιβιΟτες —σαμποτερ και τρομοκράτες, ένοπλοι σύνδεσμοι, κατασκευαστές εκρηκτικών,συν· τάκτες του παράνομου τύπου, διανομείς πολίτικων φυλλαδίων και αγγελιοφόροι που μεταφέρουν μηνύματα απο τη μια αντάρτικη πε­ριοχή Οτις άλλες, χρησιμοποιώντας τις πόλεις σαν επικοινωνιακα κέντρα.

Απ’ την άλλη μέρια, θα είναι οι συμπαθούντες και συνοδοιπό­ροι, αυτοί που δεν έχουν περάσει Οτην παρανομία, και πουηδρά- Οη-τους βρίσκεται Οτο μεγαλύτερο μέρος-της μέσα Οτα πλαίσια του νόμου, αλλα υποστηρίζουν τις προσπάθειες των ακτιβιΟτων και, μόνοι-τους, πραγματοποιούν πολυ πιο σημαντικούς στόχους. Η ορατή οργάνωση θα έχει, βεβαίως, αόρατους δεσμούς με την ε­παναστατική παρανομία και, μέσα απ’ αυτήν, με τους αντάρτες στην ύπαιθρο. Αλλα κύρια δουλειά-της θα είναι να λειτουργεί σα αξιοπρεπής πρόσοψη για την επανάσταση —ένα μέτωπο πολιτών ή, όπως το έλεγαν οι Κουβανέζοι, μια RESISTENCΙΑ CIVICΑ, που απαρτίζεται απο διανοούμενους, επαγγελματίες, υπαλλήλους,εμ­πόρους, φοιτητές και άλλους (κυρίως γυναίκες), ικανούς να βρί­σκουν χρήματα, να κυκλοφορουν προς υπογραφή αιτήματα,να ορ­γανώνουν μποϋκοτάζ, να ξεσηκώνουν λαϊκές διαδηλώσεις, να πλη­ροφορούν συμπαθούντες δημοσιογράφους, να σκορπίζουν φήμες, και, με κάθε δυνατό τρόπο, να πραγματοποιούν μια μαζική προπα­γανδιστική εκστρατεία που θάχει δυο στόχους; την ενίσχυση και λάμπρυνΟη της " εικόνας" της επανάστασης και τη δυοφήμιση του καθεστώτος.

3. ΕΝΑΡΞΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ. ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΤΤΟΛΕΜΟ. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΟΥΒΑΣ.

Ac υποθέΰουμε iruc υπάρχει μια "υπόθεση" για αγώνα. Οι ει- pr)viH8C λύσε« έχουν εξαντληθεί. Οι επαναστατικές οργανώσεις έχουν γεννηθεί, ίσως μόνο οε σκελετώδη μορφή, αλλα αρκουν για tlc άμεσες ανάγκες.

Κάπου Οτην πιο απόμακρη επαρχία, που θα είναι η πιο επανα­στατική, γιατί είναι η πιο εγκαταλειμένη, και η πιο κατάλληλη για αντάρτικη δράση γιατί είναι η πιο πρωτόγονη και απροβπέλα- οτη, ξεοπα η εξέγερση και απλώνεται.

Μια επαναστατική ομάδα ξεπηδα, που απαρτίζεται απο ένο­πλο uc πoλίτεc που αυτοαποκαλούνται πατpιώτεc kol τους οποίους η κυβέρνηση θα ονομάσει ληστές ή κομμουνιστές.

Ένα κυβερνητικό,οπλοστάσιο δέχεται επίθεση, ένας αστυνο- μικος στaθμoc πυρπολείται, ένας paδιoστaθμoc καταλαμβάνεται για λίγο και μια προκήρυξη ακούγεται στο όνομα της επανάστασης. Η ώρα έφτασε, ο λaoc πήρε τα όπλα, ο TOpavvoc (ή τα ανδρείκε­λα ή οι ξένοι) πρέπει να φΟγει. Το χτύπημα έγινε για την εθνική απελευθέρωση και οι γpaμμεc της μάχης έχουν χαραχτεί.

Οι σκοποί και οι αρχές της επavάστaσηc προβάλλονται με την κατάλληλη ρητορικη, με πατριωτικές αναφορές και ιστορικές υ­πενθυμίσει. Είναι δίκαιοι σκοποί, άξιες αρχές. ΤΤοιος μπορει να προτείνει άλλεc κaλύτεpεc; Λαβαίνουν υπόψη-τους την λίΛκη δυσφορία και επιδιώκουν τη λΛκη ανταπόκριση.

Οι πόλεις και η ύπαιθρος βουίζουν απο φήμες. Νέοι και παι- δια που ονειρευόντουσαν τη μέρα της απόφασης σπεύδουν να συμ— βουλευτουν ο έvac τον άλλο για το ρόλο που ο καθένας-τους μπο- ρει ή πρέπει να παίξει στην αναμέτρηση που πλησιάζει. Τα μέλη των κομμάτων της αντιπολίτευσην που ώς ετούτη τη στιγμή έ­χουν περιορίϋει την αντίθεσή-Touc στο ρητορικο βήμα και σε άρ­θρα στον τύπο, πρέπει τώρα να πάρουν μια θέση. Το χτύπημα που δόθηκε είναι καταλύτης, που προκαλει νέες συμμαχίες και μελ- λοντικες στάσεις. ΤΤοιος θα πάει με το μέρος των επαναστατών ; TToioc θα διαβει την ουδέτερη ζώνη ή θα εγκαταλείπει t ic αρχές- του και θα συμμαχήσει με τον καταπιεστη;

-39-

Επειδή δε βρίσκεται μέθα στη φΰση των κυβερνήσεων να συν­διαλέγονται με ένοπλου* πολίτες, η εξέγερση πρέπει να παταχ­θεί, η τάξη να επικρατήοει και η εμπιστοσύνη να εξασφαλιστεί πά λι. Οι ξένες πρεσβείες έχουν αρχίσει ήδη να θέτουν διακριτικές ερωτήσεις και, αν και οι πρεσβείες αυτές θέλουν καθησυχαστικες διαβεβαιώσεις, έχουν ήδη αρχίσει να συμβουλεύονται την αντιπο­λίτευση- ίσως ακόμα και νάχουν εξασφαλίσει μιαν ανεπίσημη επα­φή με τους επαναστάτες, αφενός για να πάρουν πληροφορίες, αφ­ετέρου για νάχουν το κεφάλι-τους ήσυχο. Απο κοντά θα έρχονται οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι τράπεζες, ντόπιες και ξένες, και δεν θάναι και πολυ διακριτικές. Η κατάσταση, αν αφεθει να εξε­λιχθεί, είναι βέβαιο πως θα τραβήξει ξένους δημοσιογράφους και οι επαναστάτες, ασήμαντοι ίσως αυτοί καθαυτοί απο τη σκοπιά της κυβέρνησης, θα βρουν την πλατφόρμα απ’ όπου θα πολλαπλασιά­σουν τις αιτίες του αγώνα-τους —και την αμηχανία της κυβέρνη- σης— χίλιες φορές.

Η κυβέρνηση δεν ενδιαρέρεται για την απώλεια λίγων χωροφυ­λάκων ή και ενος οπλοστασίου , αλλα τρέμει τη σχετική δημοσιό­τητα, που θα γεννήσει αμφιβολίες για τη σταθερότητά-της και, μ’ αυτόν τον τρόπο, για το μέλλον της οικονομίας-της. Κι έκτος απ’ αυτα, ποιος ξέρει τί άλλες εξεγέρσεις μπορει να μαγειρεΰον ται;

Γίνονται καθησυχαστικες δηλώσεις και οι επαρχιακες φρουρές διακριτικό ενισχύονται. Και μια μονάδα αποστέλλεται, μεόσογί- νεται λιγότερες φανφάρες, να ξερριζώσει τους ληστές.

Αυτη είναι η κρίσιμη στιγμή για την επανάσταση. Αν η εξέ­γερση έγινε τη στιγμή που έπρεπε, αν το έδαφος έχει επιλεγει σωστά κι αν οι αρχηγοί των ανταρτών είναι ικανοί και αποφασισμέ­νοι, η προσπάθεια του στρατού θ’ αποτΟχει. Η εμπειρία δεκάδων ανταρτοπολέμων απο το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο —αλλα και της Αμερικάνικης Επανάστασης και του Χερσονησιακου ΤΤολέμου στην Ισπανία (1804-14)— αποδεικνύει ότι είναι κυριολεκτικά αδύνατο να τσακιστούν οι αντάρτες σε αγροτικές περιοχες όπου έχουν χώ­ρο να ελιχτουν και να κρυφτουν, εφόσον βέβαια έχουν και την υ­ποστήριξη του αγροτικού πληθυσμου. Θεωρητικά,η εξόντωσή-τους μπορει να επιτευχθεί με την εξόντωση του ίδιου του αγροτικού πληθυσμου, αλλα τέτοια δρακόντια μέτρα απέτυχαν ακόμα και στη κατεχόμενη απο τους Ναζι Ανατολική Ευρώπη· κι άχι βέβαια απο ηθικούς ενδοιασμούς ή απο απροθυμία-τους.

-40-

Αυτο δεν θα πει ότι ο αντάρτηε μπορει να κερδίσει μάχεε,Στη πρώτη φάση τηε εξέ/ερσηε δεν είναι δουλειά του αντάρτη να επίτ διώκει μάχεε· έχει κάθε λόγο να tic αποφύγει. Η επαναστατική στρατηγική-του πρέπει να είναι μάλλον:

1 . Να επιτίθεται μονάχα όταν είναι σίγουρο* για την επιτυ- χία-του —όταν δηλαδη διαθέτει συντριπτική ανωτερότητα σε δύ­ναμη πυρο*, κατάλληλεc θέσει* και το στοιχείο του αιφνιδιασμού — και μόνο εναντίον περιορισμένων στόχων, 6n>jc η κυρίευση ό­πλων, ή για να δημιουργήσει αντιπερισπασμό για κάποια άλλη ε­νέργεια ή για ν’ αποφύγει την περικύκλωση.

2. Να χρησιμοποιεί την εκστρατεία-του σαν εκπαιδευτικό ερ­γαλείο και σαν προπαγανδιστικό όπλο, aπoκaλύπτovτac την αδυ­ναμία του εχθρού, δείχνοντας ότι μπορει να προκαλει και να μέ­νει ατιμώρητοι · να διενεργεί προσηλυτισμό του αγροτικού πληθυ­σμού, ταυτιζόμενο* με τη δυσαρέσκειά-του και t ic ελπίδεc - του και pixvovTac το βάρο* τη* ευθίΛ^ για την αιματοχυσία στην κα­ταπιεστική κυβέρνηση σαν τον πραγματικό αδικητη, που κατανά- γκη θα γίνει στην πορεία ^ c 8HOTpaT8iac-^c κατα των ανταρ-

Στην αρχη, μόνο μικpoεvέpγειεc σε aπoμovwμέvouc τομε^ θα είναι δυνατές Αργότερα, όσο οι avT0pT8C δυναμώνουν, θα χωρί­σουν t ic 6i a ^ 8ic-touc για να μεταφέρουν το επαναστατικό μή- νυμά-TOUc και σε vέεc πεpιoχεc και για να παρενοχλουν τον εχ­θρό σε πλατύτερη κλίμακα, αναγκάζοντά^τον να πεπεκτείνειτ^ γpaμμέc-τou, ώστε η άμυνά-του ν’ αδυνατίσει και οι μικpεc μο- νάδεε να μπορούν να εκμηδενιστούν, μία-μία.

Σ ’ ολόκληρη την εκστρατεία, ώς την τελική—n]c φάση,η στρα­τηγική των ανταρτών θα είναι ν αποφεύγουν μια αποφασιστική α­ναμέτρηση, μέχρι τη στιγμή που θα επιτευχθεί μια εξισορρόπηση των δυνάμεων και ο κυβερνητικοί στρατοί θα είναι δυνατον να α­ντιμετωπιστεί στο πεδίο ^ c μάχης με σoβapεc εγγυήσε^ επιτυ­χίας

Στην αρχη -nic εξέγερσης η προκλητικότητα θα είναι αρκετή. Η ύπαρξη και μόνο -π εξέγερΟης θα προκαλέσει τη μείωση τη™ι> βέρνηση* και θα προωθήσει την επαναστατική υπόθεση. Η δυσκο­λία θα είναι να συνεχιστεί η δημιουργία πολίτικου κεφαλαίου απο έναν ξεσηκωμό που θα συνίσταται στην αρχη σε μικpεc μόνο ενέρ­γειες Ακριβω* όπω* το καθεστω* εξαρτα τη ζωή-του απο μια βι- τρίνα σταθερότητα* και προόδου, έτσι και ο apχιεπavaστάτηc ε-

-41-

ξαρτάται απο τη δράση-του για να υπογραμμίσει την αντίθεσή-του στο καθεστώς και να εξασφαλίσει μαζική υποστήριξη.

Οι αντάρτες έχουν καταφέρει το πρώτο-τους χτύπημα.Η στιγ­μή της άγριας καταδίωξης περνάει. Πρέπει να γυρίσουν και να ξα­ναχτυπήσουν —την εμπροσθοφυλακή του εκστρατευτικου σώματος ή τις πλαγιοφυλακές-του ή μια φάλαγγα ανεφοδιασμού ή μια απο­θήκη όπου θα βρουν και όπλα.

Αν η μυστική οργάνωσή-τους στις πόλεις είναι έτοιμη, θα λά­βουν τώρα χώρα και επεισόδια τρομοκρατίας ή βιομηχανικού σαμπο· ταζ, για να επιδεινώσουν την κρίση. Αν γίνουν θηριωδίες με την μορρη αντιποίνων απο την κυβέρνηση, πρέπει να λάβουν μεγάλη δη μοσιότητα. Αν υπάρξουν μάρτυρες, πρέπει να γίνουν μεγαλοπρε­πείς κηδείες, διαδηλώσεις με επικεφαλής τις μητέρες των σφαγι- ασθέντων, εκδηλώσεις λαϊκής οργής. Το ιδεώδες θα είναι να γίνει γενική απεργία. Μ’ αυτα, η καταπίεση θα γίνει χειρότερη —απα­γόρευση της κυκλοφορίας, ξυλοδαρμοί, συλλήψεις— δημιουργών­τας μεγαλύτερη αποξένωση του πληθυσμου απο το καθεστώς, δη­μιουργώντας ίσως νέους μάρτυρες, νέα επεισόδια.

Όσο γίνεται πιο φανερό ότι η κυβέρνηση δεν μπορει πια να διατηρήσει την τάξη ούτε να καταπνίξει την εξέγερση, το επανα­στατικό ρεύμα θ’ αρχίσει να ανεβαίνει και να φουσκώνει. Φοιτη­τές θα προσχωρήσουν στις τάξεις των παρανόμων. Η εργατική τά­ξη και φιλελεύθερα στοιχεία της μεσαίας τάξης των πόλεων—νοι­κοκυρές, "χαρτογιακάδες", οι " εξτρεμιστικες" πολίτικες ομάδες, οι οικονομικοί εθνικιστες, ιδεαλιστες του ενος ή του άλλου εί­δους και οι δυσαρεστημένοι όλων των τάξεων— θα προσχωρήσουν στη λΜκη διαμαρτυρία ενάντια στους διωγμούς και την καταπάτη­ση των λαϊκών ελευθερίων. Τα καταδιωκόμενα μέλη της μυστικής οργάνωσης θα το σκάσουν για την επαρχία για να συνενωθουνε με τους αντάρτες και οι χωρικοί, που έχουν γίνει θύματα της στρα­τιωτικής εκστρατείας, που είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσειαπώλε» ες στους αμάχους, ή που είναι ύποπτοι συνεργασίας με τους αν­τάρτες, θα ενισχύσουν τις δυνάμεις της εξέγερσης.

Όσο μεγαλώνει το αντάρτικο, γίνεται ικανό να δρα σε ευρύ­τερη περιοχή· και το σημαντικότερο, γίνεται ικανό να ιδρύει αν­τάρτικες βάσεις σε περιοχες που δεν μπορούν πια να ελέγχουν οι στρατιωτικοί. Με την ίδρυση τέτοιων βάσεων, γεννιέται μια επα­ναστατική κυβέρνηση και μια αντάρτικη οικονομία, ικανή να υπο­στηρίζει τους αντάρτες μαχητές, ανεξάρτητα απο επιδρομες και λαθραία εφόδια απο τις πόλεις.

-42-

Σε κατοπινότερη φάση, οι περιοχες βάσης επεκτείνονται, α­σταμάτητη πίεση εξασκείται πάνω Ot ic κυβερνητικές δυνάμειε Οτην περίμετρό-τους, έως ότου οι αντάρτες κρατάνε ή δρουν ε­λεύθερα Οτις περισσότερες αγροτικές περιοχες μεγάλων γεωγρα­φικών διαμεριομάτων, περιορίζοντας το Οτρατο, με εξαίρεΟη τις εκοτρατείες-του που θα γίνονται όλο και πιο αραιές, όλο και πιο επικίνδυνες, όσο περνάει ο καιρός, Οτις οχυρωμένες θέθεις-του Οτις πόλειε.

Στο Οημείο αυτο, η σύγκρουση αρχίζει να παίρνει τοχαραχτή- ρα εμφύλιου πολέμου ανάμεοα σε εδαφικες ενότητες του ίδιου έθ­νους, που η καθεμια έχει δική—ιης οικονομία και κυβέρνηση. Θα υπάρχουν όμως σημαντικές διάφορες μεταξΟ-τους: 1) Η περιοχή των ανταρτών θα είναι επαρχιακή και η οικονομία-της αγροτική και πρωτόγονη, ενω η οικονομία του εχθρού θα είναι βιομηχανικη —και θα συνεχίζει να προσφέρει Οτόχους για σαμποταζ— και η ε­δαφική περιοχή—της συνεχώς θα περιορίζεται Οτις αστικές περι­φέρειες* 2) Η νόμψη κυβέρνηΟη θα συνεχίόει να υποφέρει όλες τις οδύνες και πιέσεις —πολίτικες, οικονομικές, διπλωματικές— ενος καθεστώτος που αντιμετωπίζει μιαν ανοιχτή εξέγερση την ο­ποία δεν μπορει να καταπνίξει, ενω οι επαναστάτες θα κερδίζουν συνεχώς κύρος και αίγλη απο την επιτυχημένη εξέγερσή-τους.

Έχουμε συζητήσει χαρακτηριστικές εξελίξεις Οε μιαν επανα­στατική κατάσταση, απ’ την αρχή μιας εξέγερσης ώς το Οημείο ό­που προσεγγίζεται μια σχετική ισορροπία δυνάμεων. Το ερώτημα παραμένει ως προς το τί είδους απόφαση θα επακολουθήσει-στρα- τιωτικη ή πολίτικη.

Στις μικρότερες, μισο-αποικιακες χώρες, με οικονομίες κιώς ένα βαθμό κυβερνήσεις εξαρτημένες απο πλουσιότερους και πιο ισχυρους γείτονες (η Κούβα είναι το επαναστατικό πρότυπο) τεί­νω να πιστεύω ότι η πολίτικη απόφαση, πιο εύκολη και λιγότερο δαπανηρη απο τις άλλες λύσεις, είναι σχεδόν πάντοτε δυνατή — αν αποκλειστεί η εξωτερική επέμβαση.

Η κουβανέζικη επανάσταση προσφέρει ένα εξαιρετικό παρά­δειγμα της διαδικασίας που συζητήσαμε υποθετικά.

Η σκηνη είχε στηθεί σχεδόν όπως περιέγραφα παραπάνω.Το Δεκέμβριο του 1956, ο Φιντελ Κάστρο και ογδόντα ένας έ­

νοπλοι οπαδοί-του αποβιβάστηκαν απο ένα σαπιοκάραβο σε μια ε- ρημικη ακτή του Οριέντε, της πιο ανατολικής επαρχίϋς της ΚοΟ-

-43-

βας, προερχόμενοι απο το Μεξικό. Στο μήνα που ακολούθησε, η δύναμή-τους μειώθηκε Οε δώδεκα. Οι περισσότεροι απο τους υπό­λοιπους σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν Οε μια ενέδρα του Οτρα- του πριν προλάβουν να κατευθυνθουν προς τα βουνά.

Η στρατιωτική δράση του Κάστρο τους επόμενους έξη μήνεε ή­ταν ελάχιστη. Έκανε μικρές επιδρομες σε απομονωμένα φυλάκια του στρατού (αλλα η πρώτη κιόλας του έδωσε αρκετα όπλα, ώστε μπόρεσε να διπλασιάσει τη δΟναμή-του, όταν βρέθηκαν εθελον- τες), ζαχαρόμυλους και χωρία στους πρόποδες της οροσειράς Σιέ­ρα Μαέστρο. Όταν πρωτοσυνάντησα τον Κάστρο στη Σιέρα τον Απρίλη του 1957, είχε περίπου εκατό οπαδούς. Οι μισοι απ’ αυ- τους είχαν φτάσει μόλις πριν δυο βδομάδες απο το Σαντιάγκο,την επαρχιακή πρωτεύουσα, όπου αποτελούσαν το κύριο σώμα της πα­ράνομης οργάνωσης των παστρικών.

Η μεγαλύτερη επιχείρηση των "φιντελίΌτας" στη διάρκεια αυ­τής της περιόδου ήταν μια επίθεση στις 28 Mdtou 1957 ενάντια στη μικρή στρατιωτική φρουρά του Ουμπέρο, που διέθετε εβδομή­ντα περίπου στρατιώτες. Οι απώλειες των ανταρτών ήσαν σχτω νεκροί. Οι απώλειες του στρατού ανέβηκαν στους τριάντα. Οι άλλες επιχειρήσεις εκείνης της χρονιάς ήσαν παρόμοιας κλίμακας ή μικρότερες και σε καμία περίπτωση, σ' ολόκληρη την περίοδο της εξέγερσης, δεν λάβαιναν μέρος στις μάχες περισσότεροι απο μερικες εκατοντάδες άντρες κι απο τις δυο μεριες. Σ’ όλες σχε­δόν τις περιπτώσεις απρόκλητης επίθεσης, που δεν είχε δηλαδη προηγηθει κίνηση των στρατιωτων του Μπατίστα, σκοπος των αν­ταρτών ήταν η κυρίευση όπλων για να οπλίσουν μ’ αυτα κι άλλους αντάρτες.

Η κλίμακα των επιχειρήσεων ήταν μικροσκοπικη, αλλα οι προ­παγανδιστικές νίκες ήρθαν νωρίς κι ήσαν διεθνείς σε έκταση. Η μία ακολουθούσε την άλλη. Τα άρθρα του Χέρμπερτ Μάθιους, αν­ταποκριτή των Τάψς της Ν . Υόρκης, έκαναν πασίγνωστο το όνο­μα του Φιντελ Κάστρο στις ΗΤΤΑ και η κατοπινή δημοσιότητα το μετέφερε σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Σαν αποτέλεσμα, σε πολίτικο και οικονομικο επίπεδο, είχαν τον αποκλεισμο της αποστολής αμερικανικών όπλων στην κυβέρνη­ση του Μπατίστα, την αποθάρρυνση των επενδύάεων και τον πε­ριορισμό των πιστώσεων, σε τέτοιο βαθμό που το καθεστώς αι- στάνθηκε σοβαρα την πίεση και βαθμιαία η διοίκηση άρχισε να χά­νει το ηθικό-της και η αποθάρρυνση έφτασε στο στρατό, που έ-

παψε να είναι αξιόμαχο* πολυ πριν οι περισσότεροι στρατιώτε* α- κούσουν έστω και μια τουφέκια.

Το καθεΟτω* του Μπατίστα ήταν απελπιστικό διεφθαρμένο και ανίκανο. Όταν έπεσε, επιφανειακό έμοιαζε σα νάχε λυγίσει απο το ίδιο-του το βάρο* και την αδυναμία-του. Οι ξένοι δημοσιο­γράφοι που κάλυπταν τα γεγονότα δεν μπορούσαν να πιστέψουν ό­τι μια φούχτα γενειοφόροι αντάρτε* του Κάστρο είχαν σχέση μ αυ τη την εξέλιξη —παρα μονάχα στο επίπεδο τη* προπαγάνδα*.

Καταρχη, ο Μπατίστα ήταν υπεροπτικο* απέναντι σ’ αυτου* που θεωρήθηκαν σα μια ομάδα πολίτικοι τυχοδιώκτες, σχεδόν α­πόλυτα απομονωμένοι στη μακρινή Σιέρα Μαέστρα. Ύστερα απο τι* πρώτε* ορμητικέ* προσπάθειε* να διώξει του* αντάρτε* απο τα βουνά, άρχισε να υποτιμά τον κίνδυνο και παρεχώρησε,απο πα­ράλειψη, στον Κάστρο μια περιοχή τόσο απόμακρη, απρόσιτη, α­ραιοκατοικημένη και αντιοικονομικη, που δεν άξιζε σχεδόν τον κόπο ν’ ασχολείται. Ληστε* είχαν εμφανιστεί και πρωτύτερα στη Σιέρα* είχαν τραβήξει πολυ λίγο την προσοχή και δεν είχαν κά­νει μεγάλη ζημία. Χωρι* αμφιβολία, ο Μπατίστα σκέφτηκε ότι η δημοσιότητα σύντομα θα έσβυνε κι ότι κάποια στιγμή οι τυχοδιώ- κτε* θάβγαιναν απο το καταφύγιό-του* εξαιτώ* τη* πείνα* ή θα καουραζόντουσαν απο την άκαρπη εκστρατεώ-του* και θα τα πα­ράταγαν.

Αργότερα θα κατάλαβε πόσο πολυ είχε υποτιμήσει τον κίνδυνο, όταν άρχισε να βλέπει παντού του* αντάρτε* —ακόμα κι εκει που δεν υπήρχαν.

Με μια σίγουρη ορεινή βάση, ο Κάστρο ήταν σε θέση να στρα­τολογεί πολλου* αντάρτε* και να κάνει τη 6ύναμή-του να φαίνε­ται πολλε* φορε* ισχυρότερη απ’ όσο ήταν στην πραγματικότητα. Ταχύτατε* αντάρτικε* περίπολοι, πολλε* φορε* απο πέντε - έξη μόνο άντρε*, κατάρερναν να βρίσκονται παντού μονομια*. Καμία περίπολο* του στρατού δεν ήταν τελεύω* ασφαλή* στα βουνά* κα­νένα φυλάκιο, ζαχαροφυτεία ή χωρίο δεν ήταν ασφαλε* στου* πρό- ποδε* ή και μακρύτερα.

Όταν ο Κάστρο βαρύγδουπα κήρυξε "ολοκληρωτικο πόλεμο" και προειδοποίησε ότι "φάλαγγε*" κινούνται προ* βοριά, ανατολή και δύση, ενάντια σε στόχουε-κλειδια σ’ όλα τα σημεία του νη­σιού, ο στρατό* αντέδρασε όπω* θ’ αντιδρούσε σε μιαν απόβαση. Δεν μπορούσε να ξέρει ότι οι "φάλαγγε*" απαρτιζόντουσαν απο λιγότερου* των διακοσίων άντρε* συνολικά ή ότι το αποκαλούμε-

-45-

νο "δεύτερο μέτωπο" , που αναγγέλθηκε την ίδια στιγμή, είχε α­νοιχτέ» ατο βόρειο Οριέντε απο εξηνταπέντε μόνο αντάρτες— που το βαρύτερο όπλο-τους ήταν ένα οπλοπολυβόλο BAR των 0 ,30Τ

Με το ξέσπασμα της εξέγερσης, ο Μπατίστα είχε στείλει στη Σιέρα Μαέστρα πέντε χιλιάδες στρατιώτες ν’ αποκλείσουν την πε ριοχη και να εκμηδενίόουν τους αντάρτες.

Η Σιέρα απλώνεται περισσότερο απο εκατό μίλια προς ανατο- λας και δυσμας κι έχει βάθος δεκαπέντε ώς εικοσιπέντε μίλια. Η απλη αριθμητικη δείχνει πόσο άπιαστος ήταν ο στόχος που ανατέ­θηκε Οτο στρατό, αν λάβει κάνεις υπόψη-του ένα αδιαπέραστο έ­δαφος με απότομα και δασωμένα βουνά. Και μ’ άλλους τόσους στρατιώτες, το έργο ήταν ακατόρθωτο.

Ενάντια στους αντάρτες χρηΟιμοποιήθηκαν και αεροσκάφη, αλ- λα, όπως παρατήρησε ο Κάστρο, τα πυκνά, υγρα δάση έπνιγαν τις εκρήξεις των ισχυρών βομβών και των ναπαλμ, ύστερα απο τα πρώ­τα εικοσιπέντε ώς πενήντα μέτρα. Ο κίνδυνος ήταν μικρός, ακό­μα κι αν σκόπευαν καλα οι βομβαρδιΟτες, ακόμα κι αν ήταν γνω­στή η θέση των ανταρτών —ας αφήσουμε που ποτε δεν ίσχυσαν τα δυο αυτα "αν".

Η Σιέρα γρήγορα έγινε το πρώτο TERRITORIO LIBRE της επα­νάστασης και ο πρώτος χρόνος αφιερώθηκε απο τους απερίσπα­στους αντάρτες στην οικοδόμηση μιας στοιχειώδους οικονομίας — μικροεργαστήρια για την κατασκευή στολών και υλικου, απλών ε­κρηκτικών, επιΟιευης όπλων, συντήρησης τροφών, κλπ.—και στον προσηλυτισμό των κατοίκων της ζώνης.

Η παρενόχληση των διπλανών περιοχών και η απόκρουση των πε­ριπόλων του στρατού ήταν η φυσική εξέλιξη. Ήταν σχετικά εύ­κολο εξαιτίας της ανώτερης στρατιωτικής κατασκοπείας των αν­ταρτών —χάρη Οτη συνεργασία των "γκουαχίρος" . Σπάνια μπόρε­σε μια στρατιωτική περίπολος να φτάσει σε ακτίνα μερικών μιλώ>ν απο τη δύναμη των "φίντελίΟτας" χωρίς να το ξέρουν οι αντάρτες.

Μια απο τις πρώτες πράξεις του Κάστρο, όταν ανέβηκε στην Σιέρα, ήταν η εκτέλεση δυο ληστών, που είχαν κατηγορηθει για βιασμό και φόνο. Μ' αυτο τον εντυπωσιακό τρόπο έστησε μια κυ­βέρνηση εξοπλισμένη μ’ έναν κώδικα δικαίου, που ήταν δυνατό να θεωρηθεί σαν σταθερή εξουσία Οε μια περιοχή που απο καιρό είχε εγκαταλείπει η κυβέρνηση της Αβάνας.

-46-

To επόμενο βήμα, πολίτικα και στρατιωτικό σημαντικό, γιατί προσέφερε οπαδούς και εθελοντες, ήταν η έκδοση ενος νόμου α­γροτικής μεταρρύθμισης, που απένεωε τίτλους ιδιοκτησίας οε ε­κατοντάδες μικροενοικιαοτεε, κολλήγους και νομειε κτημάτων, οι οτοίοι αναγνωρίστηκαν σαν κύριοι της γης ίου καλλιεργούσαν.

ΤΤαρόμοια τακτική ακολουθήθηκε στα πιο πυκνοκατοικημένα πλούσια καφεπαραγωγικα υψίπεδα του αποκαλούμενου "Δευτέρου Μετώπου, Φρανκ ΤΤάις" , ίου άνοιξε ο Ραουλ Κάστρο. Ένας κώ­δικας δικαίου επιβλήθηκε, φόροι μαζεύτηκαν και οριΟμένα ωφελή­ματα —σχολεία, νοσοκομεία— δόθηκαν στο λαο. Η συμπεριφορά των ανταρτών προς τους χωρικούς ήταν (δια με τη συμπεριφορά ο­ποιοσδήποτε κανονικής κυβέρνησης —μόνο η πολίτικη διοφώτιση ήταν πιο έντονη και πιο μεγάλη η απαίτηση της ταύτισής-τους με την επανάσταση και της αφοσίωσής-τους στους σκοπούς—ιης.

Οι ελάχιστοι σταθμοί χωροφυλακής στην περιοχή εκμηδενίστη­καν γρήγορα. Μια και κάθε σταθμός είχε λίγους άντρες, δεν α­ποτελούσαν εμπόδιο ακόμα και για έναν τόσο μικρό "στρατό" σαν του Ραουλ Κάστρο, με τους εξηνταπέντε άντρες-του, που όλοι- τουε μπορούσαν να επιτεθούν μαζι σ’ ένα μόνο στόχο κάθε φορα.

Οι φάλαγγες του στρατού που στάλθηκαν στην περιοχή, έπε­φταν σε εν έδρες κι ύστερα απο μια σύντομη αντίσταση, οι αντάρ­τες τιε άφηναν να περάσουν. Όταν επέστρεφαν, ξανάπεφταν συ­νήθως σε ενέδρεε σ’ άλλα σημεία —και τους άφηναν πάλι να περά­σουν.

Όταν τουε καταδίωκε ο στρατοε, οι αντάρτεε αποσυρόντου­σαν στουε δασωμένουε λόφουε, σκόρπιζαν κι αντάμωναν αλλοαΟ- ταν η ζώνη ήταν ελεύθερη, ξαναγύριζαν στα χωρία. Ύστερα απο μερικεε βδομάδεε σ’ αυτη τη μάταια άσκηση, ο στρατοε έπαψε να στέλνει περιπόλουε και περιορίστηκε στην ενίσχυση των φρουρών στιε πόλεις που ήσαν στην περκβερεια τηε ελεύθερης περιοχής. Αλλα όσο η αντάρτικη δύναμη μεγάλωνε με εσωτερική στρατολό - γηση και η οικονομία-της άνθιζε, ακόμα κι αυτές οι φρουρές έ- παψαν να είναι ασφαλειε κι ο στρατοε αναγκάστηκε να μειώσει τον αριθμό-τουε για λόγουε ασφάλειαε.

Η προσπάθεια τηε κυβέρνησηε να κρατήσει δεκάδεε χωρίουδά- κια και φάρμεε και ν’ αστυνομεύσει μια περιοχή με έκταση αρ»ιε- τεε χιλιάδεε τετραγωνικό μίλαα, απλούστατα έγινε αντιοικονομι- κη και σε χρήματα και σε άντρεε* κι έτσι, οι εκστρατείεε έπαψαν και τα χωρία έγκαταλεύρθηκαν στουε αντάρτεε, ενω οι στρατιωτι-

-47-

hoi περιορίστηκαν να υπερασπίσουν τιε μεγαλύτερεε κωμοπόλειε και την ανήσυχη πρωτεύουσα τηε επαρχίαε. Μ αυτο τον τρόπο, η απελευθερωμένη περιοχή διαρκωε επεκτεινόταν. Στην αναπτυσ­σόμενη περκρέρειά-τηε, μια "νεκρή ζώνη" δημιουργήθηκε, που την επισκεπτόντουσαν και οι αντάρτεε και οι στρατιώτεε τουΜπα τίστα, αλλα που δεν ανήκε σε κανέναν. Σιγα-σιγα, κομματάκια αυτηε τηε νεκρηε ζύνηε παρατιόντουσαν, ωε άχρηστα, και η ε­λεύθερη ζώνη των ανταρτών συνέχιζε να μεγαλώνει.

Μέσα σε τρειε μήνεε, ο στρατός βρέθηκε να μην μπορει να προστατέψει τα μεγάλα αμερικανικό ορυχεία νικελίου και κοβαλ­τίου στη βόρεια ακτη του Οριέντε, παρα μόνο τη μέρα. Για λό- γουε πολιτικηε σκοπιμότηταε, οι αντάρτεε επέτρεψαν τη συνέχι­ση τηε λειτουργίαε-τουε. Αλλα φρόντισαν να εξασφαλίσουν όσα μεταφορικα μέσα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν —αρκετεε δεκά- δεε τζιπ και φορτηγά απο τα ορυχεία— και χωματουργικα μηχανή­ματα για να φτιάξουν καινούργιουε δρόμους και να βελτιώσουν 6- σουε υπήρχαν.

Ένα αντάρτικο φυλάκιο στήθηκε κυριολεκτικά λίγα μέτρα πιο πέρα απο την είσοδο τηε μεγάληε ναυτικηε βάσηε των ΗΤΤΑ στο Γκουαντάναμο. Όταν διαπιστώθηκε ότι οι Αμερικανοί κάποια φο­ρά ανεφοδίασαν τα στρατιωτικό αεροσκάφη του Μπατίστα και μια άλλη έδωσαν ρουκέτες στην αεροπορία-του —ενω οιΗνωμένεε ΤΤο- λιτείεε είχαν κηρύξει το στρατιωτικό αποκλεισμο τουκαθεστώτος Μπατίστα— οι αντάρτεε του Ραουλ Κάστρο απήγαγαν αμέσως κά­που πενήντα αμερικανουε ναύτεε και πεζοναύτεε σε μιαν έξοδό- τουε, μαζι με το λεωφορείο που τουε μετέφερε, και επέδραμαν στους οικισμούς των ορυχείων και σ’ έναν πειραματικό σταθμό τηε Γιουνάιτεντ Φρουτ Κόμπανυ και συνέλαβαν έξη στελέχη και μηχ» νικουε ωε ομήρουε.

Η φασαρία που προέκυψε έφερε σε μεγάλη αμηχανία το Μπατί­στα. Γιατί απέδειξε με μεγάλη επιτυχία στον κόσμο που δε γνώρι­ζε τιε διαστάσειε του αντάρτικου στο μακρινό Οριέντε ότι ο δι- κτάτοραε δεν μπορούσε πια να ελέγξει ένα σημαντικό μέρος της χώραε-του.

Ένα ακόμα πολίτικο μάθημα ήταν ότι οι ισχυρεε Ηνωμένεε ΤΤο- λιτείεε δέχτηκαν μια γερη προσβολή απο λίγεε εκατοντάδες κου- βανέζους αντάρτες. Κι αυτο φυσικά δυνάμωσε την πίεση στον Μπατίστα "να κάνει κάτι" . Μέσα σ’ αυτεε τιε συνθήκες, δύσκολα βλέπει κανειε τί μπορούσε να κάνει πια ο Μπατίστα. Ήταν τε-

-48-

λεύ·)* ανήμπορο*, έκτο* αν άρχιζε να εξοντώνει το λαό-του, και να καίει τα χωρία. Στι* ακράτητε* των τελευταίων μηνών, μερι­κοί στρατιωτικοί διοικητε*, που εκτελέΟτηκαν αργότερα σαν εγ­κληματώ* πολέμου, άρχισαν να εφαρμόζουν μια τέτοια τακτική καμμένη* γη*. Αλλα τότε ήταν πια πολυ αργα.

Οι αντάρτε* είχαν δημιουργήσει μια γερη δΟναμη και μια βιώ­σιμη οικονομία στι* ασφαλει* περιοχε* μετόπισθεν. Στο βόρειο Οριέντε ελέγχανε ολόκληρη την εθνική παραγωγή καφε, αξία* ε­ξήντα περίπου εκατομμυρίων δολλαρίων. Μια και η κυβέρνηση εί­χε ανάγκη την παραγωγή του καφε και δεν ήταν δυνατό να τηνπά- ρει μ’ άλλον τρόπο, οι αντάρτε* άφηναν τον καφε να φτάνει στην αγορα, αλλα τον φορολογούσαν πρώτα κατάλληλα.

Κι άλλα γεωργικά πρσίόντα έφευγαν για την αγορα. Εκτο* απο τα έσοδα που έφερναν, έδιναν στου* αντάρτε*, με ανταλλαγή τα εφόδια που δεν μπορούσαν να βρουν μέσα στην απελευθερωμένη περιοχή. Η κυβέρνηση χρειαζόταν τα πρσίόντα για χατήρι τη* δι- κιά*-τη* οικονομία*, "Έπρεπε επίση* να διατηρήσει την βιτρίνα τη* ομαλότητα*, να προσποιηθει ότι όλα "πάνε καλα" (η δωροδο­κία έπαιζε κι αυτη το ρόλο—τη*) και γι’ αυτου* του* λόγου* ανε­χόταν το εμπόριο που έτρεφε την επανάσταση.

Η αντάρτικη δράση συνεχίστηκε, αργη, σποραδική και σε μι­κρή κλίμακα, με σκοπο τον αντιπερισπασμό, ενω η ενίσχυση των e· παναστατων μέσα στι* ελεύθερε* ζώνε* συνεχιζόταν ,έχοντα* πά­ντα ξεκάθαρου* στόχου*: τη βαθμιαία επέκταση του TERRITORIO LIBRE, την κυρίευση όπλων, την εκπαίδευση των καινούργιων εθε­λοντών .

M lo παρόμοια εξέλιξη συνέβαινε στη μέση του νησιού, στα βουνά του Εσκαμπραι στην επαρχία Λαε Βίλλαε, σε μια μικρότερη κλψακα. Αργα τα καλοκαίρι του 1958, δυο φάλαγγεε απο τη Σιέ­ρα λΑαέστρα, που είχαν πάρει μέρο* στην ήττα και αιχμαλωσία ε- νοε συντάγματοε που είχε εκστρατεύσει στα βουνά τον Ιούνιο, ε- γκατέλειψαν την Σιέρα για να συνενωθούν με τουε αντάρτεε του Εσκαμπραι, φτάνονταε εκει τον Σεπτέμβριο.

Η εκστρατεία βαθμιαία πήρε ένταση kol στα δυο μέτωπα. ΤΤε- ρίπολοί των ανταρτών άρχισαν να αποκλείουν τουε κύριουε δρό- μουε και τον εθνικό αυτοκινητόδρομο, σιδηροδρομικεε γέφυρεε καταστρεφόντουσαν, η συγκοινωνία σ’ ολόκληρη τη χώρα άρχισε να ακινητοποιείται και μόνο οι μεγάλεε στρατιωτικέ* φάλαγγεε

-49-

περνούσαν ελεύθερα· ύστερα, ακόμα κι αυτές άρχισαν να δέχον­ται τα πυρα των ανταρτών.

Αυτο που κάποτε ήταν λίγες μικροομάδεε ανταρτών, έγινε πλημμύρα. Το σαμποταζ και η τρομοκρατία πήραν μεγάλες διαστά­σεις στις πόλεις. ΤΤολλες φορές, αντάρτικες περίπολοι σε τζιπ έμπαιναν φανερα Οτις πόλεις για ανανγνώριση Οτις προαστιακες περιοχες. Αρκετες κωμοπόλεις κατα μήκος του εθνικού αυτοκινη­τόδρομου απομονώθηκαν και οι φρουρές-τους εξοντώθηκαν. Το Σαντιάγκο αποκόπηκε. Ένα θωρακισμένο τραίνο που μετέφερε στρατιώτες για την άμυνα της πόλης της Σάντα Κλάρα, εκτρο- χιάστηκε και πυρπολήθηκε και οι στρατιώτες επιβάτες-τουαιχμα­λωτίστηκαν, μαζι με μια πελώρια ποσότητα όπλων, αρκετών να ε­ξοπλίσουν όλους τους νεαρούς εθελοντες της πόλης.

Οι αποθαρρυμένοι στρατιώτες του Μπατίστα, περιορισμένοι πρώτα στις πόλεις κι ύστερα στους ίδιους τους οχυρωμένους στρα τώνες-τους, δεν κέρδιζαν τίποτα τριγυρίζοντας έξω. Γιατί οιαν- τάρτες δεν στεκόντουσαν να πολεμήσουν, έκτος αν ήσαν απολύ- τως βέβαιοι ότι θα κερδίσουν τη μάχη. Απο την άλλη μέρια, οι στρατιώτες κινδύνευαν να πέσουν σε ενέδρα ή να αιχμαλωτισθουν ή να σκοτωθούν, αν ταξίδευαν σε σχηματισμούς μικρότερους απο λόχο και, πολλές φορές, απο τάγμα. Σιγα-σιγα, μην έχοντας ε­νιαία ηγεσία και με τις επικοινωνίες-τους κατεστραμμένες, οφέ- θηκαν να απομονωθούν. Κι όταν ήρθε η ώρα της απόφασης, οι πε­ρισσότεροι απ αυτους βρισκόντουσαν κλεισμένοι μέσα στα απομο νωμένα οχυρά-τους, ανίκανοι να ελέγξουν ούτε και τις πόλεις α­κόμα που υποτίθεται ότι υπεράσπιζαν.

Στο μεταξύ, το γενικό επιτελείο στρατού και η κυβέρνηση εί­χαν διαλυθεί απο τη γενική κρίση νεύρων, Κανένα μέλος του κα­τεστημένου δεν μπορούσε να εμπιστευθει το άλλο —ο καθένας έ­τοιμος να πουλήσει τον άλλον ή να το σκάσει με τα πρώτα σημά­δια κατάρρευσης του καθεστώτος. Η απώλεια της εμπιστοσύνης στον Μπατίστα είχε τόσο πολυ προχωρήσει, που ο πρεσβευτής των παντοδύναμων Ηνωμένων ΤΤολιτειων, απ’ τον οποίον εξαρτιόταν η κουβανέζικη οικονομία και του οποίου ανδρείκελο ήταν απο πρα­κτικής πλευράς η κυβέρνηση, βρισκόταν σε συνεννοήσεις με την αντιπολίτευση, ψάχνοντας να βρει έναν συντηρητικό αντικατα­στάτη του Μπατίστα, όταν ο τελευταίος τόσκασε βιαστικα απ τη χώρα, μαζι με τους στρατηγούς και τα σημαντικότερα μέλη της κυβέρνησής-του.

-50-

Δίνοντας τόσο περιληπτικά την κουβανέζικη επανάσταση, πα- ραλείψαμε το ρόλο που έπαιξε η παράνομη οργάνωση των πόλεων και το κίνημα πολίτικης αντίστασης —που και τα δυό-τους συνέ­βαλαν πολυ, με απεργίες, διαδηλώσεις, σαμποταζ και προπαγαν­διστική δουλειά, στην υπονόμευση του ηθικού της κυβέρνησης και στην καταστροφή του κύρους-της, που χωρίς αυτα δεν μπορούσε πια να διευθύνει την οικονομία ούτε να συνεχίσει να υπάρχει.

Σε τελική ανάλυση, όμυς, η δράση των ανταρτών έπαιξε τον αποφασιστικό ρόλο —με τον πόλεμο φθοράς, με την αργη απόσπα­ση των αγροτικυν περισχυν, με τη βαθμιαία επέκταση των ελεύθε­ρων περιοχών και με το στέριωμα μιας στρατιωτικής δύναμης με λαφυραγυγημένα όπλα, ενω την ίδια στιγμή στραγγάλιζαν τον στρατό στους στρατώνες-του.

Κυριολεκτικά, όλα τα όπλα που εξόπλισαν χίλιους πεντακόσι­ους περίπου άντρες, έκτος απο μερικες εκατοντάδες μικρά όπλα που μπήκαν λαθραία απο τις Ηνωμένες ΤΤολιτείες, προήλθανε απο τους στρατιώτες του Μπατίστα, μερικες δεκάδες ή το πολυ μια εκατοστή απ αυτα κάθε φορα. Η πτώση του Σαντιάγκο, της πρω­τεύουσας του Οριέντε, έδωσε τεθωρακισμένα και πυροβολικο στους επαναστάτες. Άλλο όπλα που έπεσαν στα χέρια-τους στο Λας Βίλλας τους έδωσε τα μέσα ν’ αντιμετωπίσουν τα υπόλοιπα συντάγματα του στρατού, αν τυχόν έδειχναν διάθεση να πολεμή - σουν.

Αλλο τότε πια ο Μπατίστα το είχε σκάσει, μια γενική απεργία είχε ρίξει την Αβάνα στα χέρια της επανάστασης, η βασική φρου­ρά στο στρατόπεδο Κολούμπια, έξω απ’ την πρωτεύουσα, είχε πο ραδοθεί χωρίς να ρίξει τουφέκια, το ναυτικό είχε επαναστατήσει και ο πόλεμος είχε τελειώσει.

-51-

4. Ο ΠΑΡΑ ΤΕΤΑΜΕΝΟΣ Π Ο ΛΕΜ Ο Σ. Λ Α Κ Ε Σ Δ ΥΝ Α Μ Ε ΙΣ ΕΝ Α Ν Τ ΙΟ Ν ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΩΝ. Ο ΑΝΤΑΡΤΗΣ ΩΣ ΙΕ­ΡΑ Π Ο ΣΤΟ ΛΟ Σ. Ο Μ ΑΟ ΤΣΕ ΤΟΥΓΚ Μ ΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜ Ο ΤΟΥ Ψ Υ Λ Λ Ο Υ . ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ Κ ΙΝ Α Σ .

Γενικά, οι επαναστατικοί πόλεμοι είναι, κατανάγκη, πόλεμοι μεγάλης διάρκειας. Ο ι σπόροι της επανάστασης αργούν να βλα— στήσουν. Ο ι ρίζες-τους απλώνονται σιωπηλά κάτω απ την επιφά­νεια του χώματος πολυ πριν υπάρξει σημάδι βλασταριού. Και, ξα- φνικα, μια μέρα, σαν το σιτάρι που ξεπετάγεται σε οργωμένο χω- ράρι, η έκταση γεμίζει χρώμα: οι επαναστάτες βρίσκονται εδω, ε- xiex, παντού.

Συνήθως, χαρακτηρίζουν τους ανταρτοιτολέμους σαν πολέμους τριβής. Η φράση αυτη δεν είναι εντελώς ακριβής. Ο ανταρτοπό­λεμος δεν είναι τόσο πόλεμος τρφης, όσο είναι υπονομευτικος . Είναι η βλάστηση που εισχωρεί στις χαραμάδες του διαβρωμένου βράχου και μια μέρα τον κόβει κομματάκια.

Τελικά, όμως, η τριβή παίζει σημαντικό ρόλο. Στην πολίτικη σφαίρα, η κυβέρνηση υποβάλλεται σε μιαν αδιάκοπη,διαλυτικηπί­εση, που προέρχεται απο τα μεγάλα έξοδα και την αγωνία τηςαν- τεπαναστατικης εκστρατείας κι απο την συνεχή κραυγή της αντι­πολίτευσης, των τραπεζών, των επιχειρηματιών: Πότε θα τελειώ­σουν όλα αυτα; Τί μέτρα πήρε η κυβέρνηση;

Συζητήσαμε ήδη την οικονομική τριβή. Το σαμποταζ είναι μια πλευρά-της. Μια άλλη είναι η απώλεια πιστώσεων κι επενδύσεων σε μια χώρα που σπαράζεται απο εμφύλιο πόλεμο —κι είναιμια πο­λυ σημαντικη πλευρά. Καμία μικρή χώρα, και αρκετες μεγάλες, δε μπορει ν’ αντέξει επάπειρο τέτοιες στερήσεις. Και το οδυνηρο γεγονος είναι ότι οι αντάρτες, απο τη δική-τους μέρια, μπορούν να συνεχίσουν τον πόλεμο επάπειρο.

Ο ι αντάρτες δεν έχουν τίποτα να χάσουν, ενω θα κερδίσουν τα πάντα συνεχίζοντας τον πόλεμο, γιατί δεν έχουν επενδυμένα συμφέροντα ούτε αντιπολίτευση μέσα στις τάξεις-τους ούτε οι­κονομικά προβλήματα πέρα απο εκείνα που μπορούν να λυθουν με την επέκταση του πολέμου και την αρπαγή των υλικών που χρειά - ζσνται. Κι απο την άλλη μέρια, τίποτα δεν θα κερδίσουν, ενω θα χάσουν τα πάντα, αν σταματήσουν τον πόλεμο. Πραγματικό, απο τη στιγμή που σηκώθηκε το λάβαρο της επανάστασης και χύθηκε αψα, δεν είναι εύκολο να σταματήσει η εξέγερση. Ο ι αντάρτες

-52-

αρχίζουν τον πόλεμο για έναν οποιονδήποτε λόγο και τον συνεχί­ζουν γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς.

ΤΤολεμάνε, λοιπον, για να επιβιώσουν. Μια και τααποθέματά- τους είναι κατώτερα, μπορούν να επιβιώσουν μόνο απαφεύγοντας την απευθείας σύγκρουση με έναν ανώτερο στρατό· αποφεύγουν, δηλαδη, να πολεμήσουν όπως θέλει ο εχθρός. Η στρατηγικη των ανταρτών υπαγορεύεται απ’ την αρχη απ’ αυτη την ανάγκη. Απο­τέλεσμα —αν οι αντάρτες θέλουν να πετύχουν και ν’ αποφύγουν την εξόντωση— είναι ο παρατεταμένος πόλεμος. Η σύγκρουση πρέπει να συνεχιστεί ώσπου το κίνημα να στρατολογήσει και να εκπαιδεύσει αρκετούς άντρες και ν’ αποκτήσει αρκετα όπλα για να εξοπλίσει έναν επαναστατικό στρατό ικανό νακατανικήσει τον τακτικό στρατό σε ανοιχτή μάχη.

Αν αυτό αποτύχει, πρέπει να συνεχιστεί ο αγώνας ώοπου οι πολίτικες εξελίξεις που προκάλεσε το αντάρτικο να φέρουν το ε­πιθυμητό αποτέλεσμα: το ξεσήκωμα των λίΛκων μαζυν και την ανα­τροπή ή παραίτηση της εξουθενωμένης κυβέρνησης.

Στην Κούβα, το καθεστώς του Μπατίστα κατέρρευσε πριν α­ναπτυχθεί εντελώς η στρατιωτική σύγκρουση. Ο στρατός, χωρίς ηγεσία, με το γενικό-του επιτελείο διαλυμένο, δεν έβλεπε γιατί έπρεπε να συνεχίσει τον αγώνα και παραδόθηκε. Μια γενική α­περγία στην Αβάνα —μ’ άλλα λόγια, ξεσηκωμός του λαου— έφτα- σε να δείξει ξεκάθαρα στους στρατιωτικούς πως δεν υπήρχε νόη­μα στον πόλεμο. Ο Μπατίστα το είχε σκάσει και δεν υπήρχε τρό­πος να επιβληθούν στην επαναστατημένη χώρα οι διορισμένοι διά- δοχοί-του. Μόνο μια επαναστατική κυβέρνηση θα ήταν αποδέκτη.

Η Κούβα είναι ένα πρότυπο. Είναι μια τυπική περίπτωση εξαρ­τημένης, μισο-αποικιακης χώρας όπου η επανάσταση κυριαρχεί χω­ρίς την αιματηρη αναγκαιότητα ενος πολέμου μεγάλης κλίμακας. Σε χώρες σαν την Κούβα, αν αποκλεισθεί η περίπτωση επέμβασης της κυρίαρχης αποικιακής δύναμης, αρκεί να δημιουργηθόυν με τον ανταρτοπόλεμο οι συνθήκες με τις οποίες η ταπεινωμένη κυ­βέρνηση (ταπεινωμένη γιητι δεν μπορει πια να διατηρήσει την τά­ξη και να εξασφαλίσει κέρδη στους ιδιοκτήτες της χώρας) καταρ­ρέει απο έλλειψη υποστήριξης. Και τότε οι επαναστάτες ορμάνε και γεμίζουν το πολίτικο κενο.

Ό λες οι προσαρτήσεις των ΗΤΤΑ στην Κεντρική Αμερική και οι περισσότερες νοτιοαμερικανικες δημοκρατίες —οικονομικοί και πολίτικοι δορυφόροι των Ηνωμένων Πολιτειών— ανήκουν στην

-53-

ίδια κατηγορία με την Κούβα. Ο ι κυβερνήσεις-του« μπορούν να δουν το μήνυμα στον τοίχο τηε Κούβας* το ίδιο και η Ουάσιγκ- τον. Έτσι εξηγούνται οι σχεδόν υστερικές-τους προσπάθειες α­πο το 1959 ν’ απομονώσουν την Κούβα, να περιορίζουν την επιδη­μία προτού εξαπλωθεί. Γιατί, αν εξαπλωθεί, κι υπάρχουν δείγμα­τα ότι αυτο ήδη Συμβαίνει ώς ένα βαθμό, είναι σίγουρο πως θα τραβήξει το δρόμο τηε Κούβαε. Για να γίνει αυτο, όμως, υποτί­θεται ότι οι Ηνωμένεε ΙΤολιτείες δεν θα επέμβουν στρατιωτικό. Η επέμβαση μπορει να δημιουργήσει μιαν εντελώς καινούργια εικόνα μπορει να δημιουργήσει στη Λατινική Αμερική τον πόλεμο τηε Ιν­δοκίνας . Και τα επαναστατικό μονοπάτια αλα Κούβα αποκλείονται σ’ αυτη την περίπτωση.

Ο ι απαμένουσεε αποικίεε των ευρωπσίκων δυνάμεων ανήκουν σε μιαν άλλη κατηγορία. Κι εδω επίσηε μια πολίτικη λύση μπορει να αποτβέφεί την αναγκιΐιότητα μιαε στρατιωτικηε αναμέτρησης. Αλλα στην περίπτωση των πραγματικών αποικιών, το ζήτημα δεν είναι να ταπεινωθεί η αποικιακή δύναμη ή η τοπική κυβέρνηση. Ο στόχος είναι να αραιρεθουν τα κέρδη και το κύρος απο την αποι­κιοκρατία. Η Κύπρος προσφέρει ένα ωραίο παράδειγμα εξέγερσηε που πέτυχε απλα και μόνο επειδή η τρομοκρατία, το σαμποταζ και η συνεχής αταξία στο νησι ήσαν πολυ αντιοικονομικεε και πολίτι­κα ασύμφορες κι οι Βρεταννοι προτίμησαν να φύγουν. Αποχώρησαν τελικά όχι επειδή οι Κύπριοι τους πέταξαν έξω, αλλα επειδή δεν είχαν πια κανένα ισχυρό λόγο να παραμείνουν (αντίθετα, είχαν πολλάυς και καλούς λόγους ν ’ απομακρυνθούν).

Σε μια τρίτη κατηγορία ανήκουν οι επαναστατικοί εκείνοι πό­λεμοι που πρέπει να κερδηθουν, τελικά, στο πεδίο της μάχης. Η Κίνα είναι το κλασικό παράδειγμα, το εργαστήρι όπου δοκιμάστη­καν αρχές, που συνεχίζουν να αποδεικνύονται και σήμερα ακόμα ισχυρές σ’ όλες τις καθυστερημένες περιοχες του κόσμου.

Ο ι λΛκες επαναστατικές δυνάμεις μπορούν να νικήσουν τα­κτικούς στρατούς. Τούτο είναι το θεμελιώδες μάθημα της Κίνας. Ο ι λΛκες δυνάμεις, για να βάλουμε σωστά τα πράγματα, μπορούν να γίνουν στρατοί και να μεταπηδήσουν απο την αντάρτικη δράση στον ευκίνητο πόλεμο, κι οι στρατοί αυτοί στο δικό-τους έδαρος μπορούν να είναι ανώτεροι τακτικών μονάδων εξοπλισμένων μ’ όλα τα βαρια όπλα που παράγει η σημερινη βιομηχανία.

ΤΤώς μπορει ένα έθνος που δεν έχει εκβιομηχανιστει να νική­σει ένα άλλο που έχει; Τούτο ήταν, λέει ο βοηθος υφυπουργος ε-

-54-

σωτερικων των ΗΤΓΑ, Ε. Κάτζενμπαχ, το πρόβλημα που αντιμετώ­πισε ο Μόο Τσε Τουγκ.* Η απάντηση, που ισχύει για tic απαν­ταχού εξεγέρσεις σε αντίθεση προ« τον εκμηχανισμένο στρατό, είναι ο ανταρτοπόλεμοί.

Όπωε το βλέπει ο Κάτζενμπαχ, η προσέγγιση του Μάο στην θεωρία του πολέμου, όπωί εφαρμόστηκε dTic δικέ^του ιδιόρρυθ- μεε duv0i w8C —δηλαδη, t ic κινέζικες— ήταν το να μεταφέρει α­πλό την έμφαΰη, που κατα παράδοση δινόταν ΰτα θεμελιώδη στοι­χεία του προηγουμένου στρατιωτικού δόγματος Ενω τα βιομηχα­νικά έθνη επέμεναν ΰε υλικoυc ατραπωτικουε παράγοντες όποκ όπλο, avεφoδιadμoυc και άντρες λέει ο Κάτζενμπαχ, ο Μάο ε- ΰτράφηκε dTOUC άυλoυc: χρόνος x<5poc και θέληση.

Επειδή του'έλειπαν τα όπλα, με τα οποία ν’ αντιμετωπίσει καλο εξοτλιΟμένουε dTpaTOUc στο πεδίο τηε μάχης ο ΑΛάο απέφευγε τη μάχη napa6ivovTac έδαφος Μ αυτο τον τρόπο, γράφει ο Κά­τζενμπαχ, αντάλλασσε το χώρο με χρόνο και χρησιμοποιούσε τον χράνο για να παράγει θέληΰη, δηλαδη την ψυχολογική ικανότητα του κινέζικου λαου ν ’ αντισταθει στην ήττα.

Αυτη είναι η ουσία του ανταρτοπολέμου.

"Α ν και ο ΑΛάο ποτε δεν το έθεσε μ’ αυτόν τον τρόπο (γρά­φει ο Κάτζενμπαχ), η βασική πρόταση ^ c θεωρίοκ-του εί­ναι ότι η πολίτικη κινητοποίηση μπορει να υποκατασταθεί τη βιομηχανικη κινητοποίηση με επιτυχή στρατιωτικό απο­τελέσματα. Μ ’ άλλα λόγια, η θεμελιώδηc πίστη-του είναι ότι μονάχα εκείνοι που παραδέχονται την ήττα μπορούν να νικηθούν. Έ τ Λ , αν το σύνολο του πληθυσμου μπορέσει να πεισθει ν ’ αντισταθει στην παράδοση, η αντίσταση αυτη θα μεταβληθει σε πόλεμο τριβής που τελικά κιαναπόφευ- κτα θα είναι νικηφόρος"

Η τταράγραφο€ αυτη μac θυμίζει το πασίγνωστο απόφθεγμα του ΑΛάο: "Ku^TOTOi6vTac τον απλο λαο oλόκληρηc -n c χώρας μπο­ρούμε να δημιουργήσουμε μιαν απέραντη θάλασσα av0p<OT0^Tac και να πνίξουμε τον εχθρό μέσα-της"

Ως προς τον παράγοντα χρόνος ο Κάτζενμπαχ παρατηρεί:

Λ Ε. Λ. Κάτζίνμιαχ: "Χρόνος, Χάροι και θέληβη- Οι ΙΤολιτικο-Στρατιωτι­κέ* Aw6feit του Μάο Toe Tou/κ" οτο βιβλίο "Ο Αντάρτης κοι Πώς να Τον ΙΓολίμήοβτε", ED. COL. Τ. Ν. GREENE, PRAEGER, PALL MALL PRESS.

-55-

"Ο Μάο πιστεύει ότι η στρατιωτική σωτηρία ξεπηδαα­ϊτό την πολίτικη μεταστροφή. Αλλο η μεταστροφή χρειάζε­ται χρόνο.

Έτσι, το στρατιωτικό πρόβλημα του Μάο ήταν πώς να οργανώσει το χάρο ώστε να τον κάνει να γεννήσει χρόνο. Το πολιτικό-του πρόβλημα ήταν πώς να οργανώσει το χρό- νο για να τον κάνει να γεννήσει θέληση, αυτη την ποιό­τητα που φέρνει την προθυμία για θυσία στο προσκήνιο και ανακηρΰσσει την ικανότητα αισιόδοξης αντοχής στα βάσα­να ως την υψηλότερη αρετή. Γι’ αυτο το αληθινό στρατιω­τικό πρόβλημα του Μάο δεν ήταν πώς να τελειώνει με τον πόλεμο, ένα πρόβλημα στο οποίο αφιερώνουν το μεγαλύτε­ρο μέρος της προσοχής-τους οι δυτικοί στρατιωτικοί θεω­ρητικοί, αλλα πώς να τον παρατείνει."

Νά, λοιπον, το πρόβλημα του Μάο: πώς ν ’ απαφύγει μια στρα­τιωτική απόφαση. Και νά η απάντησή-του: χτύπα και φεύγα,πολέ­μα και ζήσε για να πολεμήσεις άλλη μια μέρα, υποχώρησε μπροστά στην αποφασιστική επέλαση του εχθρού και, σαν τη θάλασσα, ξα­ναγέμισε το χώρο όταν περάσει ο εχίθρος. Η φόρμουλα, χώρος αν- τι χρόνου, είναι σωστά διατυπωμένη. Αλλα, όπως γράφει ο Μάο στα “ Εκλεκτά Στρατιωτικό ΐργα"-του, είναι φανερό ότι τίποτα δεν κερδίζεται έκτος αν ο χρόνος χρησιμοποιηθεί για την παρα­γωγή πολίτικων αποτελεσμάτων, με το ανέβασμα της επαναστατι­κής συνειδητοποίησης, της θέληΟης των μαζών:

" Οταν ο Κόκκινος Στρατός πολέμα, δεν πολέμα μόνο και μόνο για τη χαρα του πολέμου, αλλα για να ξεσηκώσει τις μάζες, να τις οργανώσει και να τις βοηθήσει να θεμε­λιώσουν την επαναστατική πολίτικη ισχυ. Χωρίς τέτοιους στόχους, ο πόλεμος χάνει το νόημά-του κι ο Κόκκινος Στρατός το λόγο ύπαρξής-του."

Ο Μάο πιστεύει ότι ο ίδιος ο επαναστατικός πόλεμος είναι το πανεπιστήμιο όπου φοιτούν οι αντάρτες μαχητές κι ότι ο πόλεμος αναπτύσσει δικά-του μαθήματα και αρχές:

"Η κύρια μέθοδός-μας είναι να μάθουμε τον πόλεμο μέ­σα απο τον πόλεμο. Ένα άτομο που δεν είχε την ευκαιρία να πάει στο σχολείο μπορει να μάθει την πολεμική τέχνη

-56-

—μπορει να την μάθει μαχόμενος Οτον πόλεμο. Ο επανα­στατικοί πόλεμοί είναι μαζικό εγχείρημα. Συχνά δεν εί­ναι θέμα μάθησης πρώτα κι ύστερα πράξης, αλλα πράξης κι ύστερα μάθησης, γιατί η πράξη η ίδια είναι μάθηση .Υπάρ­χει ένα χάσμα ανάμεσα στο μέσο πολίτη και στο στρατιώτη, αλλα δεν είναι το Σινικό Τείχος, και μπορει εύκολα να κλείσει κι ο τρόπος να κλείσει είναι να πάρει κάνεις μέ­ρος σε επανάσταση, σε πόλεμο."

Η πολίτικη κινητοποίηση —το ανέβασμα του επιπέδου της πο­λίτικης συνειδητοποίησης του λαου και η ενεργητικη συμμετοχή- του στον επαναστατικό αγώνα— είναι ο πρώτος στόχος των ανταρ­τών. Η φύση αυτής της προσπάθειας, που αναπόφευκτα χρειάζε­ται χρόνο, δημιουργεί τον παρατεταμένο χαραχτήρα του επανα­στατικού πολέμου. Η μελέτη του Μάο, όμως, αποκαλύπτεικαι κά­τι άλλο:

Απαιτείται χρόνος, όχι μόνο για την πολίτικη κινητοποίηση, αλλα και για να επιτραπει στις εγγενείς αδυναμίες του εχθρού να αναπτυχθούν κάτω απ την πίεση του πολέμου.

Ο Μάο κάνει αυτη την παρατήρηση περισσότερες απο μια φο­ρές στα στρατιωτικό έργα-του και μέσα σε διόφορα πλαίσια. Στον σινο-ιαπωνικο πόλεμο, π .χ ., η Ιαπωνία, μια βιομηχανικη δύναμη, διέθετε το μεγάλο πλεονέκτημα μιας ανώτερης πολεμικής μηχα- νης, ικανής να καταφέρει εξοντωτικά χτυπήματα στις κακοοπλι- σμένες στρατιές της μισο-φεουδαλικης, μισο-αποικιακης και μη- βιομηχανιχης Κίνας. Αλλα ένα τέτοιο πλεονέκτημα, αν δεν είναι άμεσα αποφασιστικό, δεν μπορει να εξισορροπήσει ελλείψεις που θα γίνουν φανερες σε μια παρατεταμένη σύγκρουση.

Η πρώτη απ’ αυτές τις αδυναμίες ήταν ότι η Ιαπωνία, αν και πανίσχυρη στρατιωτικό, δεν είχε τις φυσικές πήγες και το έμψυ­χο υλικό που θα συντηρούσαν την πολεμική μηχανή—της, μακρυα απο τη χώρα-της και σε μια πελώρια, πυκνοκατοικημένη χώρα, για πολυ χρόνο. ΤΤραγματικα, ο πόλεμος είχε ξεκινήσει ακριβώς για να καλυφθούν αυτές οι ελλείψεις, αλλα επιδείνωσε με την κατά- κτηση την φτώχεια της Ιαπωνίας σε υλικά αποθέματα. Συνεπώς, ο πόλεμος ήταν μια πράξη απελπισίας και μια αντίφαση, που έβαζε το αμάξι μπροστά απ’ τ ’ άλογο. Γιατί τί θα συνέβαινε, αν ο πόλε­μος δεν κερδιζόταν γρήγορα ώστε να γίνει γρήγορα η απορρόφηση και εκμετάλλευση του νέου πλούτου;

-57-

Η Ιαπωνία, απο ανάγκη, επεδύωκε έναν πόλεμο όπου η ταχύτη­τα ήταν αποφασιστικός παράγοντας. Η σωστή στρατιωτική απάντη- Οη ήταν να της αρνηθουν έναν τέτοιο πόλεμο, αποφεύγοντας την στρατιωτική αναμέτρηΟη και πολεμώντας με αντάρτικο και ευκίνη­το τρόπο, ανταλάσσοντας τον τερόΟτιο χώρο της Κίνας με χρόνο αναγκαίο (1) να επιτρέψει στις εγγενείς αδυναμίες της Ιαπωνίας να αναπτυχθούν και να φανερωθούν κάτω απ’ τις πιέσεις ενος πα- ρατεταμένου πολέμου και (2) να δημιουργηθουν οι κινέζικες δυν6 μεις αντίστασης και ν ’ αποχτήσουν την ισχυ και το βαθμό οργάνω σης που χρειαζόντουσαν για ν’ αντιμετωπίσουν τη βαθμιαία απο- δυναμοΰμενη ιαπωνική πολεμική μηχανη.

Ο Μάο αναλύει ως εξης την κατάσταση:

" . . . .Ο πόλεμος της Ιαπωνίας διεξάγεται με βάση την μεγάλη στρατιωτική, οικονομική και πολιτικο-οργανωτικη ισχύ-της, αλλα την ίδια στιγμή στηρίζεται σε ανεπαρκή φυσικά αποθέματα. Η στρατιωτική, οικονομική και πολιτι- κο-οργανωτικη ισχύς της Ιαπωνίας είναι μεγάλη, αλλα πο­σοτικά ανεπαρκής. Η Ιαπννία είναι μια χώρα σχετικά μι­κρή, που της λείπει το έμψυχο υλικό και τα στρατιωτικό, οικονομικά και υλικά αποθέματα και δεν μπορει να βαστά­ξει έναν παρατεταμένο πόλεμο. Ο ι κυβερνήτες της Ιαπω­νίας προσπαθούν να ξεπεράσουν αυτές τις δυσκολίες με τον πόλεμο, αλλα και πάλι θα κερδίσουν ακριβώς το αντί­θετο απ’ αυτο που ελπίζουν. Δηλαδη, ο πόλεμος που έ­χουν κηρύξει για να λύσουν τη δυσκολία αυτη θα τελειώ­σει προσθέτοντας κι άλλες δυσκολίες και εξαντ^ίντας α­κόμα και τ ’ αρχικα αποθέματα της Ιαπωνίας."

Κι άλλες επίσης αδυναμίες ήσαν φανερες:

" . . . οι εσωτερικες και εξωτερικες αντιφάσεις του ια- πωνέζικου ιμπεριαλισμού τον οδήγησαν όχι μόνο να ξεκι­νήσει έναν τυχοδιωκτικό πόλεμο, πρωτοφανή σε κλήιακα, αλλα και να πλησιάσει την τελική κατάρρευσή-του. Ως προς την ανάπτυξη, η Ιαπωνία δεν είναι πια μια ευημεροΰ- σα χώρα* ο πόλεμος δεν θα οδηγήσει στην ευημερία που e- πεδίωξαν οι άρχουσες τάξεις-της, αλλα στο ακριβώς αντί­θετο, την καταστροφή του γιαπωνέζικου ιμπεριαλισμου,Νά τ ί εννοούμε, όταν μιλάμε για την παλινδρομική φύση του πολέμου της Ιαπωνίας. Η αντιδραστική αυτη ποιότητα,συν

-58-

δυασμένη με τον στρατιωτικο-φεουδαλικο χαραχτήρα του γιαπωνέζικου ιμπεριαλισμού, γέννα την ιδιόμορφη βαρβα­ρότητα του πολέμου τηε Ιαπωνίας. Όλα αυτα θα αναπτύ­ξουν στο έπακρο τους ταξικούς ανταγωνισμούς μέθα Οτην Ιαπωνία, τον ανταγωνισμό ανάμεσα στο κινέζικο και για­πωνέζικο έθνος και τον ανταγωνισμό ανάμεσα στην Ιαπω­νία και στις περισσότερες άλλες χώρες του κόσμου.

.. . ενω η Ιαπωνία μπορει να βρει διεθνή υποστήριξη α­πο τις φασιστικές χώρες, η διεθνής οντίδραση που οπωσ­δήποτε θα συναντήσει θα είναι μεγαλύτερη απο τη διεθνή υποστήριξή-της. Η αντίδραση αυτη θα αυξηθεί βαθμιαία και κάποια στιγμή όχι μόνο θα αναιρέσει την υποστήριξη, αλλα και θα στραφεί ενάντια στην ίδια την Ιαπωνία.. . Για ν ’ ανακεφαλαιώσουμε, το πλεονέκτημα της Ιαπωνίας έγκεί ται στη μεγάλη ικανότητά-της να διεξάγει πόλεμο και τα μειονεκτήματά-της βρίσκονται στην αντιδραστική και βάρ­βαρη φύση του πολέμου-της, στην ανεπάρκεια του ανθρώ­πινου υλικου και των αποθεμάτων-της και στην ισχνή διε­θνή υποστήριξή-της."

Ενάντια στη γιαπωνέζικη πολεμική ικανότητα παρατάχθηκαν τα κινέζικα πλεονεκτήματα του χρόνου, του χώρου και της θέλησης. Ο μακροχρόνιος αγώνας για εθνική απελευθέρωση, όπως παρατη­ρεί ο Μάο, είχε προδιαθέσει τον κινέζικο λαο' κοινωνικά και πο­λίτικο κέρδη είχαν δημιουργήσει θέληση, που ήταν ικανή για με­γάλες θυσίες και αντίσταση για πολυ καιρό’ και "σε αντίθεση και πάλι με την Ιαπωνία, η Κίνα είναι πολυ μεγάλη χώρα με αχανές έ­δαφος, πλούσια αποθέματα, μεγάλο πληθυσμό κι άφθονους στρα­τιώτες και είναι ικανή να βαστάξει έναν μακροχρόνιο πόλεμο".

Χώρος για ελιγμούς, άφθονο έμψυχο υλικό, ισχυρή διεθνής υ­ποστήριξη και θέληση των Κινέζων ν ’ αντισταθουν στην εισβολή —νά τα πλεονεκτήματα της Κίνας. Ήσαν επίσης και οι λόγοι που επέβαλλαν ν ’ αποφευχθεί μια γρήγορη στρατιωτική αναμέτρηση και να προτιμηθεί ο παρατεταμένος πόλεμος, ένας πόλεμος στον ο­ποίο το μοναδικο πλεονέκτημα της Ιαπωνίας (ανώτερα όπλα καιορ γάνωση) θα φθειρόταν.

" . . . είναι φανερό ότι η Ιαπωνία έχει μεγάλη στρατιω­τική, οικονομική και πολιτικο-οργανωτικη ισχύ, αλλα ο πόλεμός-της είναι αντιδραστικός και βάρβαρος, το έμψυ­

-59-

χο υλικό-της και τα υλικά αποθέματά-της ανεπαρκή και η ίδια βρίσκεται σε δυσχερή διεθνώς θέση. Η Κίνα, αντίθε­τα, έχει μικρότερη στρατιωτική, οικονομική και πολίτικο -οργανωτική ισχύ, αλλα βρίσκεται στην περίοδο της ανά- πτυξής-της, ο πόλεμός-της είναι προοδευτικοί και δίκαι­ος, επιπλέον είναι μια μεγάλη χώρα, γεγονος που της ε­πιτρέπει να βαστάξει έναν παρατεταμένο πόλεμο, και θα την υποστηρίξουν οι περισσότερες χώρες. Τα παραπάνω εί­ναι τα βασικα, αμοιβοίως αντιφατικό χαραχτηριστικα του σινο-ιαπωνικου πολέμου. Έχουν προκαθορίσει και προκα­θορίζουν τον παρατεταμένο χαραχτήρα του πολέμου και το γεγονος ότι η τελική νίκη θ’ ανήκει στην Κίνα κι όχι στην Ιαπωνία. Ο πόλεμος είναι μια σύγκρουση ανάμεσα Ο αυτα τα χαραχτηριστικα. ΤΤου θ’ αλλάξουν στην πορεία του πο­λέμου, το καθένα σύμφωνα με τη φύση-του' κι απ’ την αλ­λαγή αυτη θα εξαρτηθουν τα πάντα."

ΤΤαρόμοιες σκέψεις προσδιόρισαν και τον παρατεταμένο χαρα­χτήρα του αγώνα ενάντια στην Κουομιταγκ στη διάρκεια του μα­κροχρόνιου εμφύλιου πόλεμου της Κίνας. Αναλύοντας την κινέζι­κη κατάσταση, ο Μάο σημειώνει τις αντιφάσεις και τις συγκρού­σεις συμφερόντων που δημιουργούνται σε διάφορα επίπεδα: π .χ ., ανάμεσα στις διάφορες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που επεδίωκαν να κυριαρχήσουν στην Κίνα, μέσα στις ίδιες τις κινέζικεςάρχου- σες τάξεις απ τη μια μέρια και στις πλατείες μάζες του λαουαπ’ την άλλη.

1. Η σύγκρουση ανάμεσα στους πολέμαρχους και ενάντια στην εθνικιστική κυβέρνηση δημιουργεί ένα βαρύτερο φορολσγικο φορ­τίο.

2. Η βαρύτερη φορολογία αναγκάζει τους γαιοκτήμονες να α­ποσπούν υποερβολικα ενοίκια απο τους χωρικούς και μεγαλώνει το μίσοε των τελευταίων ενάντια στους γαιοκτήμονες.

3. Η καθυστερημένη κατάσταση της κινέζικης βιομηχανίας, η οποία σχετίζεται με την ξένη βιομηχανία και τα ξένα συμφέροντα στην Κίνα, πρσκαλει μια σκληρότερη εκμετάλλευση της κινέζικης εργατιας και βαθαίνει ΟΗόμα περισσότερο την αντίθεση ανάμεσα στους εργάτες και στην κινέζικη μπουρζουαζία.

4. "Εξαιτίας της πίεσης των ξένων αγαθών, της εξάντλησης της αγοραστικής δύναμης των εργατικών και αγροτικών μαζών και

-6 0 -

της αύξησης της κρατικής φορολογίας, ολοένα και περισσότεροι μεταπράτες κινέζικων αγαθών και ανεξάρτητοι παραγωγοίοδηγού- νται στη χρεωκοπία. Επειδή η αντιδραστική κυβέρνηση, αν και δε διαθέτει προμήθειες και κεφάλαια, μεγαλώνει αδιάκοπα τις στρα- τιές-της και επεκτείνει συνεχώς τον πόλεμο, οι μάζες των στρα­τιωτών βρίσκονται σε μόνιμη κατάσταση στέρησης. Εξαιτίας της αύξησης της κρατικής φορολογίας, της αύξησης των ενοικίων και του τόκου που απαιτούν οι γαιοκτήμονες και του απλώματος των καταστροφών του πολέμου, υπάρχει λιμός και ληστεία παντού και οι αγροτικές μάζες κι οι φτωχοί των πόλεων με δυσκολία κρατιού­νται ζωντανοί. Επειδή τα σχολεία δεν έχουν χρήματα, πολλοί σπουδαστές φοβούνται ότι οι σπουδές-τους θα διακοπούν* επειδή η παραγωγή είναι καθυστερημένη, πολλοί απόφοιτοι δεν έχουν ελ­πίδα να βρουν δουλειά."

Και ο Μάο καταλήγει:

"Τη στιγμή που θα καταλάβουμε όλες αυτές τις αντι­φάσεις, θα δούμε σε τί απελπιστική κατάσταση, σε τί χα­οτικές συνθήκες βρίσκεται η Κίνα. Θα δούμε επίσηςότιη πλημμυρίδα της επανάστασης ενάντια στους ιμπεριαλιστές, στους πολέμαρχους και τους γαιοκτήμονες είναι αναπό­φευκτη και θάρθει σύντομα. Ολόκληρη η Κίνα είναι στρω­μένη φρύγανα, που σύντομα θα πάρουν φωτιά. Η παροιμία "μια σπίθα μπορει να βάλει φωτιά στα λιβάδια" περιγράφει σωστά το πώς θα εξελιχτεί η παρούσα κατάσταση. Αρκεί μονάχα να προσέξει κάνεις τις απεργίες των εργατών, τον ξεσηκωμό των χωρικων, τις ανταρσίες των στρατιωτων και τις διαδηλώσεις των φοιτητών, που γίνονται κάθε μέρα, για να δει πως σύντομα μια "σπίθα θα βάλει φωτιά στα λιβάδια"."

Στη θεωρία-του για τον ανταρτοπόλεμο, είτε ενάντια σε ντό- πιους εχθρούς είτε ενάντια σε ξένους, ο Μάο ξεχωρίζει προσε­κτικά τις διόφορες φάσεις της εξέλιξης του αγώνα, δίνοντας ιδι­αίτερη έμφαση στην πρώτη φάση, που την ονομάζει περίοδο της στρατηγικης άμυνας.

Στην αρχη —και η πρώτη φάση μπορει να κρατήσει πολλούς μή­νες— το έδαφος δεν σημαίνει τίποτα, η τριβή είναι το παν. Ο εχθρός αφήνεται, και πολλές φορές ενθαρρύνεται, να επεκταθει όπου θέλει. Ο ι αντάρτες παραχωρούν έδαφος, αναλαμβάνοντας

-61-

μόνο παρενσχλητικη δράση, τριγυρίζονταε μαχόμενοι πάντα στα μετόπισθεν του εχθρού και δεν παρουσιάζουν στον εχθρό συνεχεε μέτωπο που μπορει να το συντρίψει.

Ο εχθροε, αυτη την περίοδο, εμπλέκεται σε στρατηγικη επί­θεση με σκοπο να σαρώσει τουε αντάρτεε. Απ την πλευρά-του, η δράση-του χαραχτηρίζεται απο μια σειρά εκστρατειών "περικύ- κλωΟηε και σύνθλιψηε" (που ανταποκρίνονται στιε λεγόμενεε προ- σπάθειεε "εκκαθάρισηε και διατήρησηε" στο Νότιο Βιετνάμ σήμε­ρα υπο αμερικανική ηγεσία), που στη διάρκειά-τουε γίνεται προ­σπάθεια να καταληφθεί έδοφοε και να εκκαθαριστεί η αντάρτικη μόλυνση τμηματικα.

Η εγγενηε στην προσπάθεια αυτη αντίφαση είναι ότι ένα συν- εχωε μεγαλύτερο μέροε του εθνικού εδάφουε μετατρέπεται O ^ e- τόπισθεν" τηε κυβέρνησηε, όπου οι επιχειρήσειε των ανταρτών διεξάγονται καλύτερα. Ο ι δυνάμειε τηε καταπίεσηε πετυχαίνουν να περικυκλώσουν περισχεε αντάρτικηε δραστηριότηταε —κανειε δεν τουε σταματάει— αλλα στην πορεία περικυκλώνονται οι (6ιεε απ’ τουε αντάρτεε. Και ενω οι αντάρτεε μπορούν σχεδόν πάντα να ξεγλιστράνε απ’ οποιαδήποτε συγκεκριμένη περικύκλω<ϊη, σκο- ριτίζονταε και περνώνταε μέσα απ’ τιε γρσμμεε του εχθρού, πώε μπορει ο στρατοε να ξεγλιστρήσει; ΤΤού βρίσκεται το μέτωπο; Ο ι κινήσειε άντρων και υλικου γίνονται συνεχωε μακρύτερεε και πιο πολυδάπανεε’ οι γραμμεε ανεφοδιασμού και επικοινωνιών επιμη­κύνονται και γίνονται πιο εύτρωτεε στιε επιθέσειε των ανταρτών. Στην πραγματικότητα, ο στρατοε, καταλαμβάνονταε πλατειεε ε- κτάσειε εδάφουε στην ύπαιθρο, ενθαρρύνει τουε αντάρτεε,προσ- φέροντάε-τουε πλατύτερουε και ευκολότερουε στόχουε και προ- σιτότερεε πηγεε όπλων και πολεμοφοδίων.

Η στρατηγικη των ανταρτών παραμένει σταθερή σ’ αυτήν την περίοδο, αν και η τακτική ποικίλει ανάλογα με τιε συνθήκεε. Η στρατηγικη είναι ν’ αναγκαστεί ο εχθροε να εξαπλωθεί όσο γίνε­ται περισσότερο, παρενσχλώνταε-τον κατα μήκοε όληε τηε γραμ- μηε στα σημεία που είναι αδύναμοε κι ύστερα, με τη συγκέντρωση όληε τηε διαθέσιμηε αντάρτικηε δύναμηε, να εξοντώνονται —και ποτέ να μην τρέπονται απλο σε φυγη— οι υποδεέστερεε εχθρικεε μονάδεε μία-μία.

"Η τακτική-μαε είναι αντάρτικη (γράφει ο Μάο). Α ­παρτίζεται απο τα εξηε βασικα σημεία:

-62-

Διασκορπίζουμε t ic δυνάμεις-μας για να ξεσηκώσουμε tic μάζες, συγκεντρώνουμε t ic δυνάμεις-μας για ν’ αντι­μετωπίσουμε τον εχθρό.

Ο εχθρός προχωρεί, εμείς υποχωρούμε* ο εχθρός στρα­τοπεδεύει, εμείς παρενοχλούμε* ο εχθρός κουράζεται, ε­μείς κάνουμε επίθεση* ο εχθρός οπισθοχωρεί, εμείς τον καταδιώκουμε.

Για να επεκτείνουμε τις περιοχες σταθερής βάσης, υι­οθετούμε την πολίτικη να προελαύνουμε κατα κύματα* ό­ταν μας καταδιώκει ισχυρός εχθρός, υιοθετούμε την πο­λίτικη να τριγυρίζουμε γύρω-του.

Ξεσηκώνουμε τους μεγαλύτερους αριθμούς μαζών στον μικρότερο χρόνο με τις καλύτερες δυνατές μεθόδους.

Η τακτική αυτη είναι σα να ρίχνεις δίχτυ* κάθε στιγ­μή πρέπει να είμαστε σε θέση να το ρίξουμε ή να το τρα­βήξουμε. Το ρίχνουμε για να κερδίσουμε τις μάζες, το τραβάμε για ν’ αντιμετωπίσουμε τον εχθρό."

Σε περιοχες όπου η αντίσταση του εχθρού είναι μικρή, ρίχνε­ται το δίχτυ. Ο ι αντάρτες σκορπίζουν για να πραγματοποιήσουν τη δουλειά της πολίτικης διαφώτισης, για να ενισχύσουν την εσω­τερική οικονομία του επαναστατικού κινήματος, για να ιδρύσουν περιοχες βάσης —ας σημειωθεί ότι οι βάσεις πρέπει να μπορούν να επεκταθουν ή να συμπτυχθουν ή και να εγκαταλειφθουν ακόμα σε ελάχιστο χρόνο.

Εκει που η αντίδραση είναι ισχυρή, το δίχτυ τραβιέται. Ο ι αν­τάρτες είναι σε θέση να συγκεντρώνουν ισχυρές δυνάμεις —ο ΑΛάο συνιστα δύο ή τέσσερις ή και έξη φορές ισχυρότερες δυνά­μεις απ’ τις δυνάμεις του εχθρού— ενάντια σ’ ένα μόνο αδύναμο εχθρικό σημείο.

Ο ι μάχες δεν παρατείνονται. Αντίθετα, ο Μάο επενόηΰε την "πεντάλεπτη επίθεση" . Αυτη συνίόταται σε μια ξαφνική έφοδο,σε μια σύντομη και βίαια μάχη κι ύστερα η επίθεση διακόπτεται ξαφ­νικό, όπως άρχισε,και οι αντάρτες ταχύτατα αποσύρονται, έχοντας προκαλέσει όσο γίνεται περισσότερες απώλειες και παίρνοντας ό­σα περισσότερα όπλα μπορούν απο τον εχθρό μέσα σ’ ελάχιστο χρόνο, χωρίς να καθυστερουν ούτε λεπτό παραπάνω. Ο Μάο το­νίζει την αξία της ταχύτατα αποφασιστικής μάχης —το εντελώς

-63-

αντίθετο της δυτικής Στρατιωτικής στρατηγικης. Ενω ο στρατός, στηριγμένος στη βιομηχανία, είναι σε θέση να πραγματοποιεί μια παρατεταμένη τεχνολογική αναμέτρηση, περιμένοντας να κριθει το αποτέλεσμα απο την ανωτερότητα του υλικου και του εφοδια­σμού, οι αντάρτες πρέπει να βασίζονται οτην ταχύτητα, Οτην πλεονεκτική θέΟη και Οτο τοπικά υπέρτερο έμψυχο υλικό και πρέ­πει να διακόπτουν την επαφή με τον εχθρό πριν η ανωτερότητα των βαρίων όπλων Οτρέψει εναντίον-τους την κατάσταση.

Όπως παρατηρήσαμε προηγουμένως, ο αντάρτης διεξάγει τον πόλεμο του ψύλλου. Ο ψύλλος δαγκώνει, πηδάει και ξαναδαγκω- νει, αποφεύγοντας επιδέξια το πόδι που θα μπορούΟε να τον λυώ- Οει. Δεν επιδιώκει να ΟκοτώΟει τον εχθρό-του μ’ ένα χτύπημα,αλ λα να τον ματώοει και να φάει απ’ αυτόν, να τον βασανίσει και να τον εκνευρίσει, να τον εμποδίσει να αναπαυθει και να του σπάει τα νεύρα και το ηθικό. Όλα αυτα χρειάζονται χρόνο. Και περισ­σότερος χρόνος χρειάζεται για να γεννήσει κι άλλους ψύλλους . Αυτο που ξεκίνα σαν τοπική μόλυνση πρέπει να γίνει επιδημία, καθώς οι περιοχες αντίστασης συνδέονται μία-μία, σαν μελάνη που απλώνεται στο στυπόχαρτο.

Στη δεύτερη φάση του αγώνα, στην περίοδο της ισορροπίας, δημιουργείται αδιέξοδο. Η κυβέρνηση διαπιστώνει πως δεν μπορει να εξοντώσει τους αντάρτες' προς το παρόν μπορει να επιδιώξει μόνο τον περιορισμό-τους, ενω προετοιμάζει άλλες, μελλοντικες επιθέσεις. Ο ι αντάρτες δεν μπορούν να καταστρέψουν το στρατό. Συνεχίζουν να τον παρενοχλουν, εκμεταλλευόμενοι τα διαλεψ- ματα της σύγκρουσης για να επεκτείνουν τις επαναστατικές πε- ριοχες βάσης, τρώγοντας σιγα-σιγα κομματάκια απο τη νεκρή ζώ­νη που περικλείει κάθε απελευθερωμένη περιοχή, βελτιώνοντας την εσωτερική οικονομία των καλλιεργειών-τους, των εργαστηρί­ων-τους, των επισκευαστηρίων-τους και αξιοποιώντας το χρόνο- τους για να ξεσηκώνουν το λαο, για να προωθούν τον προπαγαν­διστικό πόλεμο και για να οξύνουν τις εσωτερικες αντιφάσεις που σπαράζουν το εχθρικό στρατόπεδο όσο η μακρόχρονη και πολυδά­πανη εκστρατεία κατα των ανταρτών αποτελματώνεται και το τέ­λος φαίνεται απελπιστικα μακρυα.

Το τρίτο στάδιο, το στάδιο της επαναστατικής στρατηγικης ε­πίθεσης ή γενικής επίθεσης, αρχίζει όταν οι αντιτθέμενες δυνά­μεις της κυβέρνησης και των ανταρτών φτάσουν σε μια ισοδυναμία και οι επαναστάτες αναλαμβάνουν τη στρατιωτική πρωτοβουλία, ό­χι πια σαν καθαρόαιμοι αντάρτες, αλλα σαν ευκίνητες φάλαγγες

-64-

μεγέθους έως μεραρχίας, ικανές να αντιμετωπίσουν και να συν­τρίβουν το στρατό σε ανοιχτή μάχη.

Ενω πριν οι επαναστάτες έφευγαν όταν έφτανε ο εχθρός,ή ε- ξαρτιόντουσαν απο ενέδρες του τύπου "χτΟπα και φεύγα" , τώρα θα δώσουν μάχες, χρησιμοποιώντας μικρές μονάδες για να καθη­λώσουν τις κύριες δυνάμεις της κυβέρνησης, ενω οι τακτικοί στρατιώτες-τους ρίχνονται —πάντοτε σε υπέρτερους αριθμούς — με συγκεντρωμένες επιθέσεις ενάντια στους πιο εύτρωτους στό­χους στις αποδυναμωμένες γραμμές υποστήριξης του εχθρού ή στο ασθενέστερα σημεία συγκέντρωσης.

Οταν περικυκλώνονται οι επαναστάτες, αντι να διασκορπι­στούν και να ξεγλιστρήσουν κάτω απ’ την κάλυψη της νύχτας, ό­πως πρώτα, τώρα συγκεντρωμένοι θα διασπάσουν με δύναμη τις εχ θρικες γραμμές σ’ ένο καλα διαλεγμένο σημείο —χρησιμοποιώντας ίσως πάλι δευτερεύουσες μονάδες για να καθηλώσουν τον στρατό σ’ άλλα σημεία.

Σιγα-σιγα, άλλοτε χρησιμοποιώντας αντάρτικη τακτική,άλλο­τε συγκεντρωμένοι για να καταρέρουν ισχυρά στρατηγικα χτυπή­ματα, οι επαναστάτες θα πετύχουν να αποκόψουν τις κύριες γραμ μες επικοινωνίας του εχθρού και ν’ απομονώσουν κομμάτια των εχ­θρικών δυνάμεων, που θα εκμηδενιστούν ένα-ένα. © ’ αρχίσουν κι οι ίδιοι να κατέχουν εδάφη, στην αρχή επεκτείνοντας τις περιο- χες βάσης ώσπου θα ελέγχουν ολόκληρη σχεδόν την ύπαιθρο, κά­ναν τάς-την απρόσιτη στον εχθρό, ύστερα καταλαμβάνοντας τα χω ρια και τις μεγαλύτερες πόλεις, αναγκάζοντας το στρατό να κλε* στει στις οχυρωμένες θέσεις-του στις πόλεις, που, αφου απομο­νωθούν, μπορούν να καταστροφουν μία-μία.

Καθώς οι οχυρωμένες θέσεις θα καταστρέφονται και οι άντρες του εχθρού θα λιγοστεύουν, ενω μεγάλες μονάδες θα αιχμαλωτί­ζονται ή θα εκμηδενίζονται κι άλλες θα λιποτακτουν (κι αυτοπρέ πει να το περιμένει κάνεις αν πρόκειται για ντόπιους στρατιώτε^ οι επαναστάτες θα βρεθούν να κατέχουν βαρια όπλο —τανκς, πυ- ροβολικο— που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταστροφή μεγαλύτερων οχυρωμένων θέσεων, έως ότου η πολιορκία των πόλε­ων, βοηθημένη απο λάΐκους ξεσηκωμούς, θα φέρει τον πόλεμο στη νικηφόρα κατάληξή-του με την καταστροφή ή την παράδοση του στρατού και την πτώση της κυβέρνησης.

Μια γενική αρχη διακρίνεται σ’ ολόκληρη αυτη τη διαδικασία, όσα περισσότερα κατέχει ο εχθρός, τόσα περισσότερα πρέπει να

-65-

υπερασπίζει και τόσο πλατύτερο* γίνεται ο στόχοε των επαναστα­τών. Αλλα απ’ την άλλη μέρια, όσο περισσότερο μάχεται και νικα ο αντάρτην, τόσο περισσότερα αποκτα μέθα με τα οποία θα πολε­μήσει και θα νικήσει —όπλα, άντρες, υλικά αποθέματα. Έτσι, οι στόχοι της κυβέρνησης και του επαναστάτη είναι, κατανάγκη,δι­αμετρικό αντίθετοι. Ο στρατός επιδιώκει να τελειώσει τον πόλε­μο όσο γίνεται πιο γρήγορα, για να ελαχιστοποιήσει τιε απώλειές -του. Ο επαναστάτης επιδιώκει να τον παρατείνει, γιατί μ αυτόν τον τρόπο θα κερδίσει τα πάντα.

Είναι φανερό ότι οι στόχοι του αντάρτη δεν μπορούν να εξα­σφαλιστούν σε μια νύχτα, ούτε σε οποιαδήποτε προβλέψιμη περί­οδο. Βσικη θέση της θεωρίας του Μάο είναι ότι οι φάσεις του α­γώνα θα καλύπτουν η μία την άλλη, ότι σε πολλές περιπτώσεις θα επισυμβουν υπαναχωρήσεις, οι ευκίνητες φάλαγγες ίσως χρεια­στεί να διασκορπιστούν και να ξαναγίνουν αντάρτικες ομάδες, η τρίτη φάση μπορει να επιστρέφει στη δεύτερη, περιοχες που έ­χουν κατακτηθεί ίσως θα χρειαστεί να παραδοθουν και ναλλάξουν χέρια πολλές φορές προτού σταθεροποιηθούν τελικά σαν μέρος της επεκτεινόμενης κόκκινης περιοχής.

Στο χάρτη, οι περιοχες αντάρτικης δράσης θα φαίνονται σαν μικρά σημάδια μελάνης. Βαθμιαία θα γίνουν κηλίδες κι οι κηλίδες θα μεγαλώσουν ώσπου να σμίξουν τελικά σ’ ένα συμπαγές κόκκινο που θ’ απλώνεται σ’ ολόκληρο το εθνικό έδαφος. Αλλα, ας σημει­ωθεί: ο χρωματισμός θα ξαπλώνεται στο χάρτη όχι απο την ανατο­λή προς τη δύση ο ’τε απ’ τον βοριά προε το νότο, αλλα απο τα έ­ξω προε τα μέσα, απ’ τα βουνά και τις ζούγκλες προε τις καλλι­εργημένες αγροτικές περιοχες, ύστερα στα χωρία μέσα σ’ αυτές τις περιοχες, ύστερα στις πόλεις κοι κατα μήκος των εθνικών αρ­τηριών, και μόνο στο τέλοε του αγώνα προς τις όλο καισμικρυνό- μενεε αστικές περιοχες.

Ο ι αρχές της επιχείρησης μπορούν να παρατηρηθούν στον κομ- μουνιστικο πόλεμο ενάντια στα εθνικιστικά στρατεύματα του Τσιαγκ Κάι Σεκ, στην περίοδο αμέσως μετα το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αναλύοντας μια εκστρατεία διαρκείας δεκαεφτα μηνων,το 1946-47, όπου 6 4 0 .0 0 0 εθνικιστες στρατιώτες σκοτώθηκαν ή πληγώθηκαν και 1 . 0 5 0 . 0 0 0 αιχμαλωτίστηκαν, ο Μάο ανοφέρει τα παρακάτω σημεία της επαναστατικής στρατηγικης:

-66-

"1 . Επιτεθείτε πρώτα Ot ic διασκορπισμένες, απομονω­μένες εχθρικες δυνάμεις· επιτεθείτε αργότερα Οτις συγ­κεντρωμένες, ισχυρές δυνάμεις.

2. Καταλάβετε πρώτα τις μικρές και μεσαίες πόλεις και τις εκτεταμένες αγροτικές περιοχες* πάρτεαργότερα τις μεγάλες πόλεις.

3. Κάντε κύριο στόχο-μας την εκμηδένιση της μαχη- τικης δύναμης του εχθρού* μην κάνετε κύριο στόχο - μας την κατάληψη ή διατήρηση μιας πόλης ή μιας θέσης.Η κα­τάληψη ή η διατήρηση μιας πόλης είναι το αποτέλεσμα της εκμηδένισης της μαχητικης δύναμης του εχθρού και συχνά μια πόλη ή θέση θα καταληφθεί οριστικά μονάχα αφου αλ­λάξει χέρια αρκετες φορές.

4. Σε κάθε μάχη, συγκεντρώστε μιαν απολύτως υπέρ­τερη δύναμη (δυο, τρεις, τέσσερες, και καμία φορα ακό­μα και πέντε ή έξη φορές ισχυρότερη δύναμη απο τη δύνα­μη του εχθρού), περικυκλώστε εντελώς τις εχθρικες δυ­νάμεις, πολεμείστε να τις εκμηδενίσετε τελείως και μην αφήσετε κανέναν να ξεφύγει απ’ το δίχτυ. Σε ειδικες πε­ριπτώσεις, χρησιμοποιείστε τη μέθοδο να καταφέρετε συ­ντριπτικά χτυπήματα στον εχθρό. Δηλαδη, συγκεντρώστε πυκνή δύναμη, γιονα κάνετε μετωπική επίθεση και επίθε­ση στη μία ή και στις δυο πτέρυγές-του, με σκοπο να εκ­μηδενίσετε ένα μέρος και να υπερκεράσετε ένα άλλο, για να μπορέσει ο στρατός-μας να κινηθεί γρήγορα και να συν· τρίψει άλλες εχθρικες δυνάμεις. ΤΤροσπαθείστε ν ’αποφεύ- γετε μάχες τριβής, όπου χάνουμε περισσότερα απ’ όσα κερδίζουμε ή ισοφαρίζουμε. Με τον τρόπο αυτο, αν και κατώτεροι σε σύνολο (σε αριθμούς), θα είμαστε απολύτως υπέρτεροι στα μέρη και στις συγκεκριμένες εκστρατείες κι αυτο θα εξασφαλίσει τη νίκη στον αγώνα-μας. Ό σο θα πέρνα ο καιρός, θα γίνουμε υπέρτεροι σαν σύνολο καικά- ποια στιγμή θα εκμηδενίσουμε ολόκληρο τον εχθρό.

5. Μη δίνετε μάχες απροετοίμαστοι, μη δίνετε μάχες που δεν είσθε σίγουροι ότι θα κερδίσετε* κάντε κάθε προ σπάθεια να προετοψασθείτε καλο για κάθε μάχη, κάντε κάθε προσπάθεια να εξασφαλίσετε τη νίκη σε κάθε δεδο­μένο σύνολο συνθηκών ανάμεσα στον εχθρό και σ' εμας.

6. Αξιοποιείστε ολόκληρο το δικό-μας στυλπολέμου—

-67-

θάρρος στη μάχη, κανένας φόβος θυσίας, κανένας φόβος κούρασης κι αδιάκοπη μάχη (δηλαδη, διαδοχικές μάχες με σύντομες διακοπές, χωρίς ξεκούραση).

7. ΤΤροΟπαθείΟτε να εξοντώνετε τον εχθρό όταν βρί­σκεται σε κίνηση. Ταυτόχρονα, μελετείστε την τακτική της επίθεσης ενάντια σε οχυρωμένες θέσεις και καταλά­βετε οχυρά και πόλεις.

8. Ανεφοδιάστε τις δυνάμεις-μας με τα όπλα και τους άντρες που παίρνουμε απ’ τον εχθρό. Η κύρια πη/η του στρατού-μας σε άντρες και υλικό βρίζεται στο μέτωπο.

9. Χρησιμοποιείστε σωστά τα διαλείμματα ανάμεσα στις εκστρατείες /ια ανάπαυση, εκπαίδευση και σύσφιξη των δεσμών του στρατού-μας. Ο ι περίοδοι αυτές δεν πρέ­πει να είναι πολυ μακριές και όσο είναι δυνατό δβν πρέ­πει ν ’ αφήνουμε τον εχθρό να ανασάνει."

Τα περισσότερα απο αυτα που απαριθμεί ο Μάο φαίνονται αυ­τονόητα, αλλα υπάρχουν σημαντικα σημεία που πρέπει να προσέ­ξουμε, μερικά απο τα οποία βρίδκονται σε σύ/κρουση με το συμ­βατικό στρατιωτικό δό/μα.

Αν και ο ευκίνητος πόλεμος της επανάστασης μοιάζει με τον πόλίμο των συμβατικών δυνάμεων, βασίζεται στην αντάρτικη στρα· τηγικη και τείνει προς μάλλον διαφορετικούς στόχους. Ο ι επα­ναστάτες βαδίζουν προς τα μέσα απο τις α/ροτικες περιοχες προς τις κωμοπόλεις κι ύστερα ιρος τις πόλεις. Καταλαμβάνουν τους λόφους και τα δάση πριν πιάσουν τους δρόμους. Ως προςαυτο,συ- μπεριφέρονται με τρόπο διαμετρικα αντίθετο προς τις αρχές της δυτικής στρατιωτικής στρατη/ιχης, σύμφωνα με την οποία τα ι­σχυρά σημεία —βιομηχανικα κέντρα, κέντρα επικοινωνιών,πληθυ- σμιακα κέντρα— χτυπιούνται πρώτα και το σάρωμα των α/ροτικων περιοχών αφήνεται τελευταίο. Αυτο που μετράει yia τους επανα­στάτες δεν είναι τα ισχυρά σημεία, αλλα το έδοφος που ο εχθρός δεν μπορει να διεκδικήσει χωρίς να εμπλακει σε μιαν αντίφαση — στην ανάπτυξη των /ραμμών-του και στην εξασθένιση τηςμαχητι- κης δύναμής-του κρούσης. Νά, /ιατί πρώτα οι α/ροτικες περιο- χες και τελευταίες οι πόλεις.

Η κύρια πη/η οπλισμού και —στην Κίνα— άντρων για τις επα­ναστατικές δυνάμεις είναι ο εχθρικός στρατός. Στην Κίνα, οι

-68-

στρατοί στηριζόντουσαν στην υποχρεωτική επιστράτευση, οιστρα τιώτες κακοπληρωνόντουσαν ή δεν πληρωνόντουσαν καθόλου,συχ­νά δεν έτρωγαν καλα ή δεν είχαν ρούχα. Ο ι ίδιοι οι στρατιώτες ήσαν χωρικοί· έπρεπε να περιμένει κάνεις αυτομολήσειε και πραγ­ματικό έτσι γινόταν. Ο ΛΛάο δεν είχε ενδοιασμούς να στρατολο­γεί ληστές* είχαν την ίδια ταξική καταγωγή και βρισκόντουσαν στις ίδιες σχεδόν συνθήκες με τους εθνικιστες στρατιώτες, και τους στρατιώτες των πολεμάρχων και μπορούσαν εύκολα να δια- φωτισθουν και να πολεμήσουν για τη λαϊκή υπόθεση. Ο συλλογι- σμός-του, αναμφίβολα, ήταν ότι οι χωρικοί που είχαν υποστεικά- ποια στρατιωτική εκπαίδευση ήσαν πιο εύκολο ν’ αφομοιωθούν απο τους χωρικούς που δεν είχαν. Ως προς τον ανεφοδιασμο, είναι κανόνας της θεωρίας του ανταρτοπολέμου, όχι μόνο στην Κίνα, αλλα και σ’ όλους τους επαναστατικούς πολέμους, ότι ο εχθρός πρέπει να είναι η κύρια πηγη όπλων και πολεμοφοδίων. Ένα πλεο­νέκτημα είναι ότι έτσι βρίσκει κάνεις κοντά-του πολεμοφόδια κα­ταλλήλου διαμετρήματος. Ένα άλλο μεγαλύτερο πλεονέκτημα εί­ναι ότι τα προβλήματα ανεφοδιασμού μειώνονται στο ελάχιστο. Ο ι εχθρικες γραμμές ανεφοδιασμού εξυπηρετουν και τους δυο στρα­τούς και συχνά εξυπηρετουν τον αντάρτικο στρατό καλύτερα απ’6, τι τον αντίπαλό-του.

Η αντάρτικη στρατηγικη είναι δυναμική. Έχει θετικούς πολί­τικους σκοπούς και θετικούς πολίτικους στόχους. Η στρατηγικη άμυνα, όπως τη λέει ο ΛΛάο, είναι ενεργητικη άμυνα που βασίζε­ται στην αδιάκοπη επίθεση. Η παρενσχλητικη τακτική του αντάρ­τη, ενω έχει επιφανειακή ομοιότητα με την επιβραδυντική δράση των τακτικών οπισθοφυλάκων, έχει διαφορετικο σκοπο. Αποβλέπει στη φθορά του εχθρού και στον εξαναγκασμό-του να υπεραναπτύ- ξει τις γραμμές-του, για να είναι δυνατή η εκμηδένιση του έμψυ­χου υλικού-του, η μια μονάδα μετα την άλλη.

"Ο ι αντάρτες μπορούν να αναλάβουν την πρωτοβουλία", γρά­φει ο ΛΛάο, "αν έχουν υπόψη-τους τα αδύναμα σημεία του εχθρού. Λόγω του ανεπαρκούς έμψυχου υλικου του εχθρού, οι αντάρτες μπορούν να δρουν σε πολυ μεγάλες εκτάσεις* επειδή ο εχθρός εί­ναι ξένος και βάρβαρος, οι αντάρτες μπορούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη εκατομμυρίων συμπατριωτών-τους. . . "

Η αναφορα αυτη γινόταν για τους γιαπωνέζους εισβολείς στην Κίνα και ο ΛΛάο διευκρινίζει συνεχώς ότι οι δικοί-του νόμοι πο­λέμου έχουν εφαρμογή ειδικά στην Κίνα και στις κινέζικες συν­θήκες. Αυτο όμως που λέει έχει μια πιο γενική εφαρμογή. Αντι

-69-

των "ξένων και βάρβαρων" βάλτε "εκμεταλιλευτες και καταπιε­στε ί ' ’ και η εμπιστοσύνη, για την οποία μιλάει, μπορει να κερ- δηθει σε πολλές χώρες όπου δεν τίθεται ζήτημα ξένης εισβολής.

ΤΤερι τακτικής: " Στον ανταρτοπόλεμο υιοθετείστε την τακτι­κή να φαίνεσθε ότι έρχεσθε απ’ την ανατολή και να κάνετε επί­θεση απο τη δύση. Αποφύγετε το συμπαγές, επιτεθείτε στο κού­φιο. Επιτεθείτε. Αποσυρθείτε. Δώστε ένα αστραπιαίο χτύπημα, πάρτε μιαν αστραπιαία απόφαση.. . "

ΤΤερι πολίτικης: "Χωρίς πολίτικο σκοπο, ο ανταρτοπόλεμος θ’ αποτύχει, και το ίδιο θα συμβει αν οι πολίτικοι σκοποί δεν αντα- ποκρίνονται στις ελπίδες του λαου και δεν μπορει να κερδηθει η συμπάθεια, η συνεργασία και η βοήθειά-του. Η ουσία του ανταρ- τοιτολέμου είναι, λοιπον, πολίτικη σε χαρακτήρα.

"Απ’ την άλλη μέρια, σ’ έναν πόλεμο αντεπαναστατικης φύσης, δεν υπάρχει χώρος για αντάρτικες εχθροπραξίες. Επειδή ο αν­ταρτοπόλεμος βασικα βγαίνει απ’ τις μάζες και υποστηρίζεται απ’ αυτές, δεν μπορει ούτε να υπάρξει ούτε να ανθίσει αν αποκοπει απ’ τη συμπάθεια και τη συνεργασία του λαου."

Ο ι κανόνες του Μάο, για την διεξαγωγή του ανταρτοπολέμου , είναι ρη-ορικοί, υπερβολικοί και συχνά λιγότερο ακριβείς απ’όσο θάθελε κάνεις. Αφήνουν αναπάντητα πολλά πρακτικα ερωτήματα. ΤΤρέπει, όμως, να θυμόμαστε ότι έγραφε πολίτικα ντοκουμέντα κι όχι εγχειρίδια για επαναστάτες. ΤΤαρόλα αυτα, τα έργα-του πα­ραμένουν ακρογωνιαίοι λίθοι της αντάρτικης θεωρίας * και η με­λέτη των εκστρατειών-του, που τέλειωσαν με την καταστροφή και την ήττα ενος στρατού 3 .7 0 0 . 0 0 0 άντρων (ο μεγαλύτερος στρατός στην κινέζικη ιστορία), αποκαλύπτει πολλά που έχουν σχέση και μ’ άλλες χώρες που, σαν την Κίνα, δεν έχουν όπλα και βιομηχανία, αλλα δεν τους λείπουν τα βασικα συστατικό του επα­ναστατικού πολέμου: χώρος, χρόνος και θέληση.

-7 0 -

5. Ο ΑΤΤΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΤΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΜΠΕΙ­ΡΙΑ. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΒΟ Ν ΓΚ Ο Υ Γ ΙΕΝ ΓΚΙΑΠ . ΠΩΣ Ν ΙΚ Η ΣΑ Ν Ο Ι Β ΙΕΤΜ ΙΝΧ ΣΤΗΝ ΙΝ Δ Ο Κ ΙΝ Α .

Άραγε πώς εφαρμόζονται οι "νόμοι του επαναστατικού πολέ­μου", που διατυπώθηκαν απο το Μάο Τοε Του^κ, Ot ic τελευταίες αποικίες των με/όλων δυνάμεων;

Η απάντηΟη βρίσκεται μέσα Οτα ίδια τα ιοτορικα γεγονότα. Στη διάρκεια των δυο δεκαετιών απο το δεύτερο πα/κόΟμιο πόλε­μο κανένας αποικιακος πόλεμος δεν χάθηκε yia touc αποικιακούς λαούς που touc ξεκίνησαν. (Η Μαλαισία και οι Φιλιππίvεc είναι φ αινομένου εξαιρέσεις κι όχι πρα/ματικες. Θα t ic συζητήσου­με σε άλλο κεφάλαιο.)

Στις κaλύτερεc των περιπτώσεων, οι αποικιακές δυνάμει πα­ρέδωσαν την εξουσία ε/καίρως, λυγίζοντας μπροστά στον άνεμο της lOTOpiac. Αλλου, η επαναστατική δράση απέσπασε tic πρώην αποικίες με την εξάσκηση τρομοκρατίας και πολίτικης αναστάτω­σην 6πωc στην Κύπρο και στο Μαρόκο, ή με τη δύναμη των ό­πλων, όπως στην Αλ/ερία και στην Ινδοκίνα.

Ο αγώνας ενάντια στη /αλλικη αποικιακή δύναμη στην Ινδοκί­να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Γιατί σ’ αυτόν βρίσκουμε ταπιοξε- κάθαρα παραδεί/ματα yia το είδος επαναστατικού πολέμου που δι­εξάγεται yia την επιβολή μιας στρατιωτικής απόφασης (αντίθετα με την εξέγερση που καταλή/ει σε πολίτικη απόφαση) και y ia ένα πόλεμο που αναπτύσσεται συνειδητά και σύμφωνα με την διδασκα­λία του Μάο.

Όπως παρατηρεί ο Κάτζενμπαχ, " . . .ο π6λεμoc που διεξή/α- γαν οι Βιετμινχ (οι οπαδοί του Χο Τσι Μινχ) στη βόρεια Ινδοκίνα ακολούθησε βήμα προς βήμα t ic διδασκαλίες (του Μάο), παρα touc ισχυρισμους των ηχετων των Βιετμινχ ότι βελτίωσαν αυτα τα 66γ- ματα."

Ο αγώνας κράτησε απο το 1945, όταν ο Χο Τσι Μινχ πήρε τα όπλα ενάντια στη /αλλικη εισβολή (στην πρα/ματικότητα, ο Χο είχε καταλάβει το Βιετνάμ πριν ένα χρόνο, με την παράδοση των Γιαπωνέζων Otouc Βρεταννους, touc Kιvέζoυc και t ic ντόπιες δυ­νά μ ει), έως το 1954, όταν η χώρα χωρίστηκε στην 17η Παράλλη­λο σύμφωνα με touc 6pouc μιας διεθνούς συμφωνίας που επιτεύχ­θηκε στη Γενεύη, αμέσως μετα την πτώση του οχυρου Ντιεν Μπιεν Φου.

-71-

Αν και το αποτέλεσμα του πολέμου αντιπροσώπευε κάτι λιτό­τερο απο μιαν απόλυτη νίκη για τους κομμουνιστές Βιετμινχ, για τους Γάλλους όμως αντιπροσώπευε την απόλυτη ήττα και σημά­δευε το τέλοε της γαλλικής κυριαρχίας στο Βιετνάμ. Αν και ο κορμος του Γαλλικού Εκστρατευτικου Σώματος, με δύναμη 5 0 0 χιλιάδες άντρες, παρέμεινε άθικτος (1 7 2 .0 0 0 νεκροί καιτραυ- ματίες σε οκτυ χρόνια πολέμου), το ηθικό-του είχε καταρρεύσει και ο πολίτικος συμβιβασμός που επακολούθησε απέτυχε να απο­κρύψει το γεγονος ότι τα γαλλικα όπλα γνώρισαν μιαν ατιμωτική ήττα απο μια δύναμη που είχαν θεωρήσει σαν στρατό ντόπιων κου- ρελήδων κι η οποία θα μπορούσε να συντρίβει σε δέκα βδομάδες.

Στα οκτω χρόνια του αγώνα, οι Βιετμινχ μεταβλήθηκαν απο έ­να κίνημα σκορπισμένων αντάρτικων ομάδων, που δρούσαν με δύ­ναμη λόχου ή και διμοιρίας, σ’ ένα τακτικό στρατό ευκίνητων με­ραρχιών οπλισμένων με ελαφρύ πυροβολικο, ίσων σε οργάνωση και μαχητικη ικανότητα με τις καλύτερες που μπορούσαν οι βλλοι να ρίξουν στη μάχη. Αλλα ενω η τελική φάση, η'στρατηγικη επίθεση που περιγράφει ο Μάο, ολοκληρώθηκε απο έναν τέτοιο στρατό, το μεγαλύτερο μέρος του μακροχρόνιου αγώνα ήταν ανταρτοπόλεμος.

Ο ορισμος του ανταρτοπολέμου, που παραθέτει ο στρατηγός Βο Νγκουγιεν Γκιαπ, ο νικητης του Ντιεν Μπιεν Φου, συμπίπτει με τον ορισμο του Μάο. Ακόμα και η ρητορικη είναι η ίδια:

"Ανταρτοπόλεμος είναι η μορφή του αγώνα των μαζών μιας φτωχής και κακοεξοπλισμένης χώρας ενάντια σ’ έναν επιθετικό στρατό με καλύτερο υλικό και τεχνικες. Είναι ο τρόπος να διεξάγεις μιαν επανάσταση. Ο ι αντάρτες στη ρίζονται στο ηρωικό πνεύμα για να θριαμβεύσουν πάνω στα μοντέρνα όπλα, αποφεύγοντας τον εχθρό όταν είναι ισχυ­ρότερος και χτυπώντας-τον όταν είναι ασθενέστερος/Αλ- λοτε σκορπίζοντας, άλλοτε ανασχηματιζόμενοι, άλλοτε φθείροντας, άλλοτε εξοντώνοντας τον εχθρό, είναι απο­φασισμένοι να πολεμάνε παντού, έτσι που οπουδήποτε και αν πηγαίνει ο εχθρός είναι καταποντισμένος σε μια θάλασ θα ένοπλου λαου που τον χτυπάει, υποσκάπτοντας τοηθι- κό-του και εξαντλώντας τις δυνάμεις-του." *

* Bo Nyxouyiev Γκια* "Μίοα ατούς Βιετμινχ" οτο βιβλίο "Ο Αντάρτης και ΤΤώς να Τον ΤΤολί,μήαετε" · ειτίαης, οτο βιβλίο του Γκια* "Λλκοϊ ΤΤόλεμος - ΛεΚκος Στρατός", PRAEGER PALL MALL PRESS.

-72-

Ειηυχως για την παράταξή-του, ο Γκιαπ είχε αφομοιώσει nai την πρακτική σοφία όσο και την πολίτικη ρητορικη του μέντορά- του κι έτσι πατάει σε στέρεο έδαφος, όταν γράφει:

"Επιπλέον, πέρα απο το διασκορπισμό και τηφθορατου εχθρού, είναι απαραίτητη η ανασύνταξη μεγάλων ένοπλων δυνάμεων σε ευνόίκες συνθήκες για να επιτευχθεί ανωτε­ρότητα σε δεδομένο χώρο και χρόνο ώστε να εκμηδενιστεί ο εχθρός. Ο ι επιτυχίες σε πολλές μικρές μάχες, όταν προστίθενται, βαθμιαία φθείρουν το έμψυχο υλικό του εχ­θρού, ενω σιγα-σιγα ενισχύουν τις δικές-μας δυνάμεις. Ο κύριος στόχος του αγώνα πρέπει να είναι η καταστροφή του έμψυχου υλικου του εχθρού. Το δικό-μας έμψυχο υλι­κό δεν πρέπει να εξαντλείται προσπαθώντας να κρατήσει έδαφος."

Ο καθορισμος των στόχων-του είναι για τον Γκιαπ , καθαρα στρατιωτική υπόθεση. Στις αποικιακές συνθήκες, τα πολίτικα α­ποτελέσματα του ανταρτοπολέμου είναι λιγότερο σημαντικα, ίσως, απ’ 6 ,τι σ’ έναν πόλεμο ενάντια στην ντόπια κυβέρνηση μιας μι- σο-αποικιακης χώρας, όπως η Κούβα. Βεβαίως, ήσαν λιγότερο ση­μαντικό στην περίπτωση ενος έθνους που υπερασπίζεται τον εαυ- τό-του ενάνατια σε εισβολείς —όπως η Γαλλία αμέσως μετα τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αλλα στην περίπτωση αυτη μιλάμε για τα αποτελέσματα του αγώνα στο ηθικό της κυβέρνησης και στην παγκόσμια κοινή γνώμη' προφανώς, ο πρωταρχικός πολίτικος σκο- πος του ξεσηκωμού του λαου διατήρησε στο Βιετνάμ την ίδια ζω­τική σημασία όπως παντού, ένα γεγονος που κι ο ίδιος ο Γκιαπ α­ναγνωρίζει.

Γράφοντας για τα πρώτα χρόνια του μακροχρόνιου ανταρτοπο­λέμου, λέει ότι στην αρχη "εμφανίστηκε η τάση να μην λαμβάνε- ται στα σοβαρα υπόψη ο ρόλος που έπαιζε η πολίτικη δουλειά κι οι πολίτικοι διαφωτιστές δεν είχαν ακόμα καταλάβει (το γεγονος) ό­τι ο κύριος στόχος ήταν πολίτικη εκπαίδευση και ιδεολογική ηγε­σία" .

Αργότερα, όμως, "ο κίνδυνος έγινε αντιληπτός και δόθηκε η κατάλληλη προσοχή στο πολίτικο πρόβλημα-κλειδι της ενοποίησης του έθνους σ’ όλους τους κοινωνικούς τομείς-του και του συνασ­πισμού όλων των εθνικών ομάδων μιας πολυεθνικής χώρας ενάντια στην ξένη κυριαρχία. Το Κόμμα αγωνίστηκε σκληρά ναεπωφεληθει απ’ όλες τις ευνσκκες ευκαιρίες να σπρώξει το λαο στον αγώνα" ,

-73-

λέει ο Γκιαπ με αξιοπρόσεκτη ειλικρίνεια. Και πάλι: "Το Ενιαίο Εθνικό Μέτωπο έπρεπε να γίνει μια πελώρια συνέλευση όλων των δυνάμεων που ήσαν ικανές να ενοποιηθούν, εξουδετερώνοντας ό­λες εκείνες που έπρεπε να εξουδετερωθούν, διασπώντας όλες ε­κείνες που ήταν δυνατσν να διαΟπαστουν" .

Ο αρχικός παραμερισμός της αγροτιας γρήγορα εγκαταλείίρθη- κε μπροστά στις πραγματικότητες ενος πολέμου Οε μιαν αγροτική χώρα και η αγροτική μεταρρύθμιση με το σλόγκαν "Γη στους Σκα­φτιάδες" έγινε η πολεμική κραυγή της επανάστασης.

"Ο εχθρός του βιετναμέζικου έθνους (γράφει ο Γκιαπ) ήταν ο επιθετικός ιμπεριαλισμός, που έπρεπε να ανατρα- πει. Αλλα, επειδή οι ιμπεριαλιστές είχαν απο πολυ καιρό συμμαχήσει με τους φεουδάρχες-γαιοκτήμονες, ήταν φα­νερό ότι ο αντι-ιμπεριαλιστικος αγώνας δε μπορούσε να αποχωριστεί απο την αντι-φεουδαλικη δράση. Απο την άλ­λη μέρια, σε μια καθυστερημένη αποικιακή χώρα όπωςηδι- κιά-μας, όπου οι χωρικοί αποτελουν την π λειοψηφία του πληθυσμου, ο λαϊκός πόλεμος ήταν βασικα αγροτικος πό­λεμος κάτω απο την ηγεσία της εργατικής τάξης. Η γενι­κή κινητοποίηση ολόκληρου του λαου ήταν, συνεπώς,ούτε λίγο ούτε πολυ, η κινητοποίηση των αγροτικών μαζών."

Η αποτυχία να σχηματιστεί ένα πλατύ λαΐκο μέτωπο, που θα περιλάβαινε ιδιαίτερα τις θρησκευτικές ομάδες, κυρίως τους βου­διστές , κόστισε ακριβα στους Βιετμινχ στην αρχη του αγώνα στο Νότιο Βιετνάμ.

Όπως έχουμε ήδη σημειώσει, οι αντάρτικες δυνάμεις του Χο Τσι Μινχ, είχαν πάρει τον ουσιαστικο έλεγχο της χώρας με την παράδοση των γιαπωνέζικων δυνάμεων κατοχής του δευτέρου παγ­κοσμίου πολέμου. Εν μέρει εξαιτίας της οποσκίρτησης των θρη­σκευτικών ομάδων, οι γαλλικές τεθωρακισμένες δυνάμεις που α­ποβιβάστηκαν στο Νότιο Βιετνάμ συνάντησαν μικρην αντίσταση. Μέσα σε λίγους μήνες, είχαν καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Κοχιγκίνας (όπως λεγόταν τότε), δηλαδη του νοτιότερου τμήμα - τος του Βιετνάμ, που έχει πρωτεύουσα τη Σσίγκον.

Μόνο η έλλειψη άντρων —4 0 . 0 0 0 άντρες υπο την διοίκηση του στρατηγού Αεκλερκ αποτελούσαν την αρχική εκστρατευτικη δύναμη— τους εμπόδισαν να κατολάβουν και τις πεδιάδες του A - ναμ και του Τονκίνου.

-74-

Owuc ο Μπέρναρντ Φωλλ παρατήρησε (στα βιβλία-του "Δρό­μος Χωρίς Χαρα" και "Τϊι Δυο Βιετνάμ"), οι Γάλλοι στην Ινδοκίνα το 1946 "έβλεπαν κάτι περισσότερο απο μια εκστρατεία αποικια­κής επανακατάκτησης πάνω σε κλασικές γραμμές, σαν τηνεκστρα· τεία του στρατάρχη Λυωτε ενάντια στους ΚαμπΟλιους του Αμπντ ελ Κριμ στα 1920.

Η μέθοδος που διάλεξαν ήταν η λεγάμενη "τεχνική του λαδώ­ματος" . Η μέθοδος επέβαλλε τη δημιουργώ οχυρών σε μια περιο­χή, απ’ όπου δυνάμεις "ειρήνευσης" αναττυσσόντουσαν για να κό­ψουν τη χώρα σε μικρά τετράγωνα κι ύστερα χτένιζαν κάθε τετρά­γωνο του διχτυου, προχωρώντας απο την περιφέρεια, έως ότου οι αντάρτικες δυνάμεις μέσα στο δίχτυ στρψωχνόντουσαν και εξον­τωνόντουσαν. Στην πραγματικότητα, είναι μια αστυνομική μέθο­δος . Το πρόβλημα ήταν ότι ο Λεκλερι δεν είχε αρκετό αριθμό α­στυνομικών για το R A T IS SA G E,tt συνδυασμένη δράση χωρίς την οποία ολόκληρο το σχέδιο γίνεται κομμάτια.

Η γαλλική εκστρατεία είναι τυπική του τί πρέπει να περιμένει κάνεις ότι θα συμβει, όταν τακτικές στρατιωτικές δυνάμεις προ­σπαθούν να πολεμήσουν αντάρτες σα να ήσαν συμβατικός στρατι­ωτικός εχθρός ή, απ' την άλλη μέρια, να τους μεταχειριστούν σα απλούς περιπλανώμενους ληστές, που πρέπει να διασκορπιστούνε απο ταχυκίνητες φάλαγγες και. να κανονιστούν ένας-ένας.

Ο ι τεθωρακισμένες φάλαγγες του Λεκλερκ ορμούσαν, κατα­λάμβαναν τους σημαντικότερους δρόμους και τις πιο αξιόλογες πόλεις στα σταυροδρόμια κι ένιωθαν ότι έκαναν μιαν επιτυχημένη αρχη, εφόσον συναντούσαν ελάχιστη αποφασιστική αντίσταση σε κάθε δεδομένο σημείο.

Αυτο που δεν μπόρεσαν να εννοήσουν αρχικα ήταν ότι,αν και ελέγχανε τους δρόμους, πολεμούσαν έναν εχθρό που δεν είχε α­νάγκη απο δρόμους, αφου δεν διέθετε μεταφορικα μέσα ήβαρυπυ- ροβολικο. Ο ι στρατιώτες καταλάμβαναν ισχυρές θέσεις, αλλα οι θέσεις αυτές δεν είχαν καμία σημασία, αφου ο εχθρός δεν ήταν στατικός άλλο ρευστός και δεν αμφισβητούσε οχυρές θέσεις ή ε­δάφη.

Ο ι Γάλλοι ελέγχανε τους δρόμους. Ο ι αντάρτες περνούσαν με ασφάλεια μέσα απ’ τη ζούγκλα ή απ’ τους οριζώνες δεξιά κι αρι­στερό απ’ τους δρόμους, σε απόσταση εκατό μέτρων, χωρίς να τους βλέπουν. Ο ι Γάλλοι κατείχαν τις πόλεις. Ο εχθρός-τουςδε ενδίαφερόταν για τις πόλεις. Γιατί, ενω οι Γάλλοι πολεμούσαν

-75-

για να ελέγξουν το εθνικό έδαφος —δηλαδη, να το κατακτήσουν- οι αντάρτες ενδιαφερόντουσαν μόνο να πάρουν με το μέρος- τους τον πληθυσμό. Ας σημειωθεί ότι αυτη είναι η βαοικη αντίθεοη α- νάμεοα οτο ουμβατικο πόλεμο και τον ανταρτοπόλεμο. Οοτρατος μάχεται να καταλάβει έδαφος, δρόμους, στρατηγικα υψώματα, ζω­τικές περιοχες· οι αντάρτες μάχονται να ελέγχουν το λαο, χωρίς τη ουνεργαοία του οποίου η γη είναι άχρηοτη οτον κατακτητή-της.

Η τεχικη του λαδώματος, που είναι καλη για να πιάνεις λη- Οτες μάλλον παρα να πολεμάς αντάρτες, θα μπορούσε να χρηοψο ποιηθεί με κάποιο αποτέλεΟμα οτην Ινδοκίνα, αν οι Γάλλοι είχαν περισσότερους στρατιώτες να ρίξουν στη μάχη. Αλλα σε επανα­στατικές συνθήκες —και κυρίως εκει που ξένα στρατεύματα αντι­μετωπίζουν ντόπιους αντάρτες— η εκστρατεία κατάπνιξης μπορει νάχει τοπικά αποτελέσματα μόνο. ΤΤοια μέθοδος υπάρχει που θα μπορούσε ν ’ αποκλείσει καινούργια ξεσπάσματα, έκτος απ’ την ε­ξόντωση ολόκληρων πληθυσμών; Ακόμα δεν έχει επινοηθεί τέτοια μέθοδος. Ο ι απώλειες που προκάλεσαν οι Γάλλοι στους Βιετναμέ­ζους ήσαν πολυ μεγάλες, ο φόρος αίματος βαρύς στα οκτώ χρόνια του σκληρού εσωτερικού πολέμου. Ο δρ. Φωλλ υπολογίζει τις α­πώλειες των Βιετμινχ σε τριπλάσιες των Γάλλων, ενω υπολογίζει τον αριθμό των γαλλικών απωλειων σε 1 7 2 .0 0 0 . Κι όμως, υπάρ­χουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι ντόπιες απώλειες δεν ήσαν αντάρ­τες, αλλα πολίτες.

Η γαλλική προοπάθεια ήταν καταδικασμένη ν ’ αποτύχει. Η χώ­ρα ήταν πολυ μεγάλη, ο πληθυσμός τεράστιος και υπήρχε πολλή φυσική κάλυψη για τους αντάρτες. Ο ι γαλλικές δυνάμεις ήσαν πολυ μικρές για μια προσπάθεια που απαιτεί τουλάχιστον δέκα στρατιώτες για κάθε αντάρτη κι ίσως χρειάζεται είκοσι και εκατό σε μια χώρα όπου κάθε ντόπιος είναι πιθανός αντάρτης.

Ο ι δυνάμεις των Βιτμινχ ήσαν οργανωμένες σε τρία επίπεδα, σύμφωνα με το πρότυπο που καθιερώθηκε στην Κίνα και χρησψο- ποιήθηκε κι άλλου. Στην κορυφή βριζόντουσαν οι λεγόμενοι τα­κτικοί τσου-λουκ, δηλαδη οι μόνψοι αντάρτες μαχητές που μπο­ρούσαν να χρησιμοποιηθούν στρατηγικα όπου χρειαζόταν και έ­φερναν το βάρος του κύριου αγώνα, όταν οι επαναστατικές δυνά­μεις συγκεντρωνόντουσαν για ένα μεγάλο χτύπημα. Κάτω αποτους τσου-λουκ υπήρχαν οι τοπικοί αντάρτες, που πολεμούσαν μόνο στις δικές-τους ζώνες και μπορούσαν πάντα να ξαναγυρίζουν στη πολίτικη ζωη σαν αγρότες και εργάτες, όταν πιεζόντουσαν πολυ. Και στο χαμηλότερο επίπεδο ήταν η πολιτοφυλακή των χωρίων, οι

-76-

ντου-κις, ιτου ήσαν αντάρτες τη νύχτα και αγρότες τη μέρα, και αναλάμβαναν περιορισμένες αποστολές —ένα Οαμποταζ γέφυρας εδω, μια ενέδρα περιπόλου εκει, ναρκοθέτηση δρόμων, μεταφορα μηνυμάτων ή χρημάτων— και εξαφανιζόντουσαν Οτα χωράφια και τα χωριά-τους με την πρώτη εμφάνιση του εχθρού.

"Μ ε τους πρώτους πυροβολισμούς της ψπεριαλιΟτικης εισβολής, (γράφει ο στρατηγός Γκιαπ) ο στρατηγός Λε- κλερκ . . . υπολόγιζε ότι η επανακατάκτηση του Βιετνάμ θα ήταν ένας στρατιωτικός περίπατος. Όταν συναντού­σαν αντίσταση στο Νότο, οι γάλλοι στρατηγοί τη θεωρού­σαν ασθενική και προσωρινή και επέμεναν στην άποψήτους ότι θα χρειαζόντουσαν το πολυ δέκα βδομάδες για να κα­τακτηθεί και να ειρηνεΟσει ολόκληρο το Νότιο Βιετνάμ.

Αλλα γιατί οι γάλλοι αποικιοκράτες έκαναν τέτοιους υπολογισμούς; Επειδή πίστευαν ότι για ν ’ αντιμετωπιστεί η επιθετικότητά-τους χρειαζόταν ένας στρατός . . . ήταν αδύνατο γι’ αυτους να καταλάβουν ένα θεμελιώδες και α­ποφασιστικό γεγονος: ότι ο βιετναμέζικος στρατός,αν και υλικά αδύναμος, ήταν ένας λεΚκος στρατός . . . ΤΤροκαλών- τας τις εχθροπραξίες, οι αποικιοκράτες αποξενώθηκαν α­πο ολόκληρο το έθνος. Και πραγματικό, ολόκληρο το βι­ετναμέζικο έθνος, ολόκληρος ο βιετναμέζικος λαος, ξε­σηκώθηκε εναντίον-τους. Ανίκανοι να καταλάβουν την πε­ντακάθαρη αλήθεια, οι γάλλοι στρατηγοί, που πίστευαν στην εύκολη νόιη, βρέθηκαν αντίθετα μπροστά στη σίγου­ρη ήττα."

ΤΤαραβλέποντας τη ρητορικη υπερβολή, υπάρχει πολλή αλήθεια σ’ αυτα που λέει ο Γκιαπ. Ο ι γαλλικές δυνάμεις,συγκεντρωμένες σε οχυρά σημεία και άλλους στόχους της συμαβτικης πολεμικής Οτρατηγικης, βρέθηκαν "καταποντισμένες σε μια θάλασσα ένο­πλου λαου" . Τα όπλα προερχόντουσαν βασικα απο τη Γαλλικη Εκ- στρατευτικη Δύναμη, που, λέει ο Γκιαπ, "έγινε, αθέλητα,ο προ­μηθευτής του Λιπκου Στρατού του Βιετνάμ με γαλλικα και αμερι­κάνικα όπλα".

Ως προς την οργάνωση της αντίστασης, ο Γκιαπ παρατηρεί ότι ήταν πρωταρχικα πολίτικη και μόνο κατα δεύτερο λόγο στρατιωτι­κή:

-77-

"Το κόμμα-μαε υπέδειξε 6τι, για να ξεκινήσουμε τον XcfCHO πόλεμο, ήταν ανά/κη να έχουμε τρία είδη ενόπλων δυνάμεων. ΈδωΟε με/άλη ΟημαΟία Οτη δημιουρ/ία και την ανάπτυξη μονάδων αυτοάμυναε και αντάρτικων μονάδων. Σχεδόν παντού δημιουρ/ήθηκε πολιτοφυλακή. Χάρη Οτην C- δρυΟη λαΐκηε πολιτικηε διοίκηΟηε παντού σ' ολόκληρη την ύπαιθρο και Οτην ύπαρξη κλάδων του Κόμματοε Οε κάθε χώρο, η πολιτοφυλακή απλώθηκε κι ο λοοε ξεΟηκώθηκε yia πόλεμο. Στα μετόπιβθεν του εχθρού, αντάρτικεεμονάδεε, Οε Ουνερχασία με τον τακτικό Οτρατό-μαε, σκορπίστηκαν και έφθειραν τον εχθρό, καθηλώνοντάε-τον Οτιε βάσειε- του, έτΟι που ο τακτικοε Οτρατόε-μαε μπορούΟε να εξα­πολύει ταχύτατεε επιθέοειε και να τον εξοντώνει. Ο ι μο­νάδεε αυτεε μετέβαλαν τα μετόπιβθεν του εχθρού Οε μέ- τωπό-μαε και δημιούρ/ηΟαν αντάρτικεε βάοειε Οαν ση­μεία εκκίνηΟηε yia τιε επιθέοειε του τακτικού Οτρατού- μαε, ακριβωε μέθα Οτην καρδια του εχθρού. Υπεράσπιζαν το λαο και την περιουσία-του, πολεμούοαν τον εχθρό και κρατούοαν ψηλα την παρα/ω/η και ανέτρεπαν τιε δολοπλο- κίεε του εχθρού να χρησιμοποιεί τον πόλεμο yia να τρο­φοδοτεί τον πόλεμο και να Οτρέφει τουε Βιετναμέζουε ε­ναντίον των Βιετναμέζων. Στιε ελεύθερεε ζώνεε, οι αν- τάρτικεε μονάδεε χτυπούΰαν τον εχθρό και φρόντιζαν να μην εμφανιΟτουν προδότεε. Ή day τα πιο επιτυχή εργα­λεία τηε τοπικηε πολιτικηε διοίκηΟηε και του τοπικού Κόμματοε. Και την ίδια Οτι/μη, ήοαν η δύναμη κρούοηε Οτην παρα/ω/η, τιε μεταφορεε και τον ανεφοδιαομο. ΤΤο- λεμώνταε και δουλεύονταε, οι αντάρτικεε μονάδεε έ/ιναν μια ανεξάντλητη και πολύτψη πη/η εμπλουτιΟμου του τα­κτικού Οτρατού-μαε, εφοδιάζοντάε-τον με άντρεε και α- ξιωματικουε, που πολίτικα είχαν καλα εκπαιδευτεί και δι­έθεταν πλούΟια πολεμική πείρα." (Οι υπο/ραμμίσειε έγι- ναν απο τον θυ//ραφέα.)

Και οι δυο πλευρεε έκαναν Οοβαρα λάθη Οτην πρώτη φάοη του οκτάχρονου α/ώνα. Ο ι Γάλλοι, απο την πλευρά-τουε, ξόδεψαν 5 ολόκληρουε μήνεε το 1947 Οε μιαν άκαρπη προσπάθεια να αιχμα­λωτίσουν το Χο Τοι Μινχ και το επιτελείο-του, πιΟτεύονταε ότι μ’ αυτόν τον τρόπο θα Ουντόμευαν τον πόλεμο. Η προσπάθεια πή- γε στο βρόντο. Ακόμα κι αν έπιαναν το Χο, αυτο πιθανότατα δεν θα επηρέαζε την πορεία του πολέμου, που η έκβαΟή-του δεν εξαρ

-78-

τιόταν απο μια στρατιωτική ιδιοφυία, αλλα απο μια στρατηγικη, που υπαγορευόταν απο την πολιτικο-στρατιωτικη κατάσταση —μια στρατηγικη, που κάθε κομμουνιστής ηγέτης, έχοντας υπόψη -του το μάθημα της Κίνας, θα υιοθετούσε.

Εδω αξίζει να παρατηρηθεί ότι, σ’ ένα πολυ μεγάλο βαθμό, οι αντάρτες πολεμουν όπως πολεμουν επειδή είναι υποχρεωμένοι. Η κατάστασή-τους προσδιορίζει την πορεία της δράσης-τους. Επει­δή τους λείπουν τα βαρια όπλα και οι πειθαρχημένες μεραρχίες ώ­στε να μπορούν να πολεμήσουν έναν συμβατικό πόλεμο, περιορί­ζονται, όπως το θέτει ο Κλαούζεβιτς, στο να ροκανίζουν τις ά­κρες του εχθρικού στρατού και να μάχονται στα μετόπισθέν-του. Υλικά αδύναμοι να αντιμετωπίσουν μια στρατιωτική απόφαση,πρέ­πει να περιμένουν απο ανάγκη μια πολίτικη απόφαση. Σε επανα­στατικές συνθήκες, οι πολίτικες αποφάσεις θα τείνουν να εξυπη­ρετούν την παράταξή-τους, εφόσον θα ανακύψουν στην πορεία ε­νός παρατεταμένου πολέμου, τον οποίο ο εχθρός είναι ανίκανος να αντέξει πολίτικα και ψυχολογικά, σ όποια κατάσταση και αν βρίσκονται οι στρατιωτικές δυνάμεις-του.

Νά, πώς αναλύει ο στρατηγός Γκιαπ την κατάσταση των Γάλ­λων:

"Ο εχθρός θα περάσει αργα απο την επίθεση στην άμυ­να. Ο κεραυνοβόλος πόλεμος θα μεταμορφωθεί μόνος-του σε πόλεμο διαριείας. “Έτσι, ο εχθρός θα πιαστεί στο δί­λημμα: πρέπει να συνεχίσει τον πόλεμο για να τον κερδί­σει, αλλα απο την άλλη μέρια δεν διαθέτει τα ψυχολογικά και πολίτικα μέσα για έναν μακροχρόνιο πόλεμο . .

Βεβαίως, ο Γκιαπ απέδειξε πως είχε δίκιο. Ο ι πολίτικες πιέ­σεις στη Γαλλία, το χαμηλό ηθικό των γαλλόφιλων τμημάτων της κοινής γνώμης στο Βιετνάμ και το πεσμένο ηθικό των ίδιων των στρατιωτων όσο ο πόλεμος παρατεινόταν, εξασθένισαν σοβαρατις προσπάθειες του εκστρατευτικου σώματος.

Η χώρα ήταν πλημμυρισμένη απο την πολιτοφυλακή των ανταρ­τών μονάδες—της υπήρχαν σχεδόν σ’ όλα τα χωρία. Ο ι τακτικοί Βιετμινχ πραγματοποιούσαν ταχύτατες πορείες μέσα απ’ τη ζούγ­κλα για να χτυπήσουν μια γαλλική φάλαγγα εδω, μια μικρή φρουρά εκει και ταχύτατα εξόπλιζαν νέες μονάδες με όπλα που άρπαζαν απ’ τον εχθρό, καθώς και με βαρύτερο υλικό που έβαζαν κρυφά α­πο την Κίνα.

-79-

Στο τέλος του 1949, οι Γάλλοι είχαν χάσει την πρωτοβουλία και οι Βιετμινχ την είχαν αναλάβει σε τέτοια έκταση που ήσαν σε θέση να εξαπολύσουν περιορισμένη επίθεση με δεκαπέντε μεραρ­χίες και ν’ αποκλείσουν απο τα υψίπεδα της Ταυλάνδης ένα μέρος του δέλτα του Ερυθρου Ποταμού στο Τονκίνο.

Την άνοιξη, μια μεγαλύτερη επίθεση εξαπολύθηκε ενάντια στις γαλλικές αμυντικές γραμμές στην Κοιλάδα του Ερι£ρου ΤΤο- ταμου και το καλοκαίρι ολόκληρη η βορειοανατολική γωνία του Τσνκίνου είχε μετατραπει σε σχυρο των Βιετμινχ.

Ο ι πολίτικες πιέσεις στη Γαλλία, όπως ήταν φυσικό, δούλεψαν υπερ των Βιετμινχ. Τον Αύγουστο του 1950, η γαλλική κυβέρνη­ση απεφάσισε τη μείωση των γαλλικών δυνάμεων στην Ινδοκίνα κα- τα 9 .0 0 0 άντρες, αγνοώντας εντελώς τις στρατιωτικές πραγ­ματικότητες της εκει κατάστασης. Και η Εθνική Συνέλευση,υπο- κύπτοντας στο λαϊκό αντιπολεμικό αίσθημα μέσα στη Γαλλία, α­παίτησε εγγυήσεις ότι κανένας κληρωτός δεν θα χρησψοποιόταν στην Ινδοκίνα. Μ ’ άλλα λόγια, έπρεπε να είναι μια αστυνομική ε­νέργεια, που θα την πραγματοποιούσαν επαγγελματίες, κυρίως η Λεγεώνα των Ξένων, Μαροκινοί και άλλοι ξένης εθνικότητας στρατιώτες.

Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα ήταν η παραπέρα εξασθένιση της γαλλικής πολεμικής προσπάθειας και μια καινούργια επίθεση απ’ την πλευρά των Βιετμινχ. Μια ολόκληρη αλυσίδα στρατιωτικών φρουρών στο βόρειο Τονκίνο αποκόπησαν απο τη βάση. Μια μαρο­κινή δύναμη κρούσης 3 .5 0 0 άντρων και μια φρουρά 2 .6 0 0 άν­τρων και 5 0 0 πολίτες που προσπάθησαν να ξεφύγουν απο την πα­γίδα, έπεσαν σε ενέδρα και καταστράφηκαν · τρεις μεραρχίες α­λεξιπτωτιστών που στάλθηκαν να τους σώσουν βρήκαν την ίδια τύ-χη·

Γράφει ο Μπέρναρντ Φωλλ στο βιβλίο-του "Τα Δυο Βιετνάμ" :

"Κατα το τέλος του μηνος Οκτωβρίου 1950, σχεδόν ολόκληρο το βόρειο μισο του Βιετνάμ είχε γίνει φρούριο των Βιετμινχ και απο τότε οι Γάλλοι —με τη μικρή εξαί­ρεση μιας επιδρομής αλεξιπτωτιστών στο Λαγκ Σογκ τον Ι­ούλιο του 1953— δεν μπόρεσαν πια να ξαναεισχωρήσουν...

Όταν οι καπνοί διαλύθηκαν, οι Γάλλοι είχαν γνωρίσει τη μεγαλύτερη αποικιακή ήττα-τους απο τότε που ο Μον- καλμ είχε πεθάνει στο Κεμπεκ. Είχαν χάσει ό .Ο Ο Ο στρα

-8 0 -

τιώτες, 13 πυροβόλα και 125 ολμοβόλα, 450 αυτοκίνητα και τρεις τεθωρακισμένες ίλες, 940 πολυβόλα, 1 .2 0 0 οπλοπολυβόλα και περισσότερα απο 8 .0 0 0 τουφέκια. Τα παρατημένα εφόδια μόνα-τους έφταναν για τον εξοπλισμο μιας ολόκληρης . . . μεραρχίας Βιετμινχ."

"Για τους Γάλλους", καταλήγει ο Φωλλ, "ο πόλεμος της Ινδο­κίνας χάθηκε τότε και εκει. Το ότι αφέθηκε να τραβήξειχωρις λό γο άλλα τέσσερα χρόνια είναι μια απόδειξη της μυωπίας της πολί­τικης εξουσίας, που ήταν υποχρεωμένη να βγάλει τα πολίτικα συ­μπεράσματα απο την απελπιστική στρατιωτική κατάσταση. Η αμε­ρικανική στρατιωτική βοήθεια —τα πρώτα—της δείγματα έκαναν την εμφάνισή-τους με τη μορφή πέντε μεταφορικών αεροπλάνων τον Ιούνιο του 1950, αρου είχε ξεσπάσει ο πόλεμος της Κορέας- δεν επρόκειτο να έχει καμία επίπτωση στην έκβαση του πολέμου."

Η πρόοδος των Βιετμινχ καθυστέρησε ώς ένα βαθμό απο την πρόωρη απόφαση του στρατηγού Γκιαπ, στα τέλη του 1950, να αρ- χίσει μια γενική επίθεση. Η προσπάθεια να περάσει αναγκαστικό ο αγώνας στο αποφασιστικό τρίτο στάδιο του επαναστατικού πολέ­μου, στην στρατηγικη επίθεση του Μάο, όταν η κατάσταση δεν ή­ταν ακόμα ώριμη, κόστισε ακριβα στους Βιετμινχ. Σε μια μόνο σύγκρουση στην περιοχή του δέλτα του Ερυθρου ΤΤοταμου, στις 16-17 Ιανουαρίου, ο Γκιαπ έχασε 6 .0 0 0 άντρες. Όταν προσπά­θησε να καταλάβει το λιμάνι της ΧοΚφσγκ, τον Μάρτιο του 1951, νικήθηκε και πάλι. Και τον Ιούνιο, μια τρίτη προσπάθεια για τον έλεγχο του δέλτα απέτυχε επίσης.

Τότε, οι Βιτμινχ πολυ σοφα έστρεψαν τις προσπάθειές-τους σε πιο εύτρωτους στόχους" κυρώ>ς, στον έλεγχο της περιοχής των υψιπέδων, όπου το βαρυ πυροβολικο, η αεροπορία και τα τεθωρα­κισμένα δεν ήταν δυνατον να αξιοποιηθουν σωστά και οι Γάλλοι έ- πρεπε να πολεμήσουν με τους όρους των Βιετμινχ.

Το βασικό στρατιωτικό πρόβλημα των Γάλλων στην Ινδοκίνα ή­ταν η έλλειψη έμψυχου υλικου* το κύριο πολίτικο πρόβλημά- τους ήταν η έλλειψη υποστήριξης απο την πατρίδα-τους. Και οι διπλω­ματικές πιέσεις χειροτέρευαν τα προβλήματα αυτα. Η στρατηγικη των Βιετμινχ ήταν εύκαμπτη- η στρατηγικη των Γάλλων ήταν συγ- ριτικα άκαμπτη, κι έτσι πολλές φορές το εκστρατευτικο σώμα έ­χασε την ισορροπία-του.

Η έλλειψη έμψυχου υλικου σήμαινε ότι μια τόσο μεγάλη περιο­χή έπρεπε να καλυφθεί απο τόσο λίγους στρατιώτες, με αποτέλε-

-81-

Ομα το εκΟτρατευτικο σώμα να μην μπορει ν ’ αντιμετωπίζει τα α­στραπιαία χτυπήματα των ταχυκίνητων μεραρχιών των Βι«τμινχ, ό­ταν αυτεε συγκεντρωνόντουσαν για επίθεση. Κι όταν οι ίδιοι οι Γάλλοι εξαπέλυαν επίθεση και προσπαθούσαν να συγκεντρώσουν t ic δυvάμειc-τoυc για ν ’ αναλάβουν πρωτοβουλία σ’ έναν τομέα, η αντάρτικη δραστηριότητα των Βιετμινχ Οε κάποιο άλλο σημείο της γραμμη€ τους έκανε να σκορπίζουν ξανα. Επιπλέον, η στρατηγικη των Βιετμινχ, 6vtoc πολίτικη και στρατιωτική, ήταν σχεδιασμένη έτσι ώστε να με/αλώνει την ψυχολογική και πολίτικη πίεση στον εχθρό κι ήταν αξιοσημείωτα επ ιτι^^ στην επίτευξη αυτου του στόχου.

Ο ι aδυvaμίεc auT8C εικονογραφούνται ωραία απο την εισβολή του Γκιαπ στο Λάoc Otic aρχεc τηc 0 v o ^ c του 1953. Η εισβολή εξαπολύθηκε με Tp8ic μερapχίεc Βιετμινχ, που tic υποστήριζαν εσωτερικά κάπου 4 . 0 0 0 avτάpτεc του ΤΤάθετ-Λάο. Ο εχθpoc διέθετε μόνο 3 .0 0 0 γάλλoυc στρaτιώτεc και υποστηριζόταν απο τον λοοτιανο στρατό με 1 0 .0 0 0 άντρες

Για να μην θυσιάσει t ic ισχνά επavδpωμέvεc Ouvopia^cφρου­ρ ές η γαλλική διοίκηση tic διέταξε να αποΟυρθουν, aφήvovτac ένα μόνο τάγμα για να προβάλει αντίσταση οπισθαφυλα^^. Το τάγμα χάθηκε' μόνο τέσσεpεc άvτpεc επέζηΟαν. Μια άλλη φρου­ρά που οπισθοχωρούσε πpoc το εσωτερικό έχασε 6λoυc touc2.4oo ά ντρες tt|C , 8ktoc απο 1 βΟ , Οε μια καταστροφική υποχώρηση υπο εχθρικά πυρα.

Aεpoμετaφεpόμεvεc ενιΟχύσε^ Ο το A ioc απο το Βιετνάμ στα­μάτησαν την εισβολή Οτην Κοιλάδα των Αμφορέων, αλλα με αντί­τιμο τη μεγαλύτερη έλλειψη των γαλλικών εφεδρειών απο την κύ­ρια περιοχή εχθροπραξιών και τη δέσμευση όλων των διαθέσιμων γαλλικών μέσων αερομεταφορού Οι Βιετμινχ αποκρούΟτηκαν, άλ­λο η εκθτρατεία-Touc ήταν, απο τη δική-TOUC σκοπιά, κάθε άλλο παρα άχρηστη.

Νά τα σχόλια του Κάτζενμπαχ Ο το "Χρόνος, XiSpoc και Θ έ­ληση" :

" . . .τ α αποτελέσματα a u ^ c ^ c ενέργειας είτε επι­τεύχθηκε είτε όχι το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, ήσαν το ίδιο σημαντικότατα με το να είχε κερδηθει μια μεγάλη νί­κη. Σπάνια έχουν τόσα πολλά κερδηθει με τόσο λίγο κό-OTOC.

-82-

Ισως Οτο ψυχρό φως τηε κατοπινής σκέψης, η πιο πα­ράδοξη πλευρά ολόκληρης αυτής της ενέργειας να είναι 6 τι χλεύαζε την παλια παροψία:"Κανένας κίν6υνος, κανέ­να κέρδος". Όποιο κι αν ήταν το κέρδος, καμία στρατιω- τικη επένδυση με αξιόλογες διαστάσεις δεν διακινδυνεύ­τηκε. Με μια λέξη, ήταν μια επιχείρηση τόσο σίγουρη 6- Οο και η κινέζικη εισβολή Οτο Θ ιβέτ.

Όμως, ύοτερα απο μια εισβολή τριών εβδομάδων, νά τ ί πέτυχαν οι κομμουνιοτες: (1) Τρομοκράτησαν τους Γάλ­λους (και τη στρατιωτική και την πολίτικη αρχη) στην Ιν­δοκίνα και στη μητροπολιτικη Γαλλία, (2) Ανάγκασαν τις γαλλικές αμυντικές δυνάμεις στην Ινδοκίνα να επεκτα- θουν ακόμα περισσότερο και να γίνουν ισχνότερες απ’ όσο προηγουμένως, (3) Δημιούργησαν ανανεωμένες απαιτήσεις για μεγαλύτερα μέτρα πολίτικης αυτονομίας και στο Λάος και στη γειτονική Καμπότζη, (4) Δημιούργησαν μια κατά­σταση στην οποία οι γαλλικές δαπάνες στην περιοχή αυ­ξήθηκαν κατα 60 περίπου εκατομμύρια δολλάρια και, (5) Κόστισαν στις ΗΤΤΑ κάπου 460 εκατομμύρια δολλάρια ε­πιπλέον με τη μορφή της ξένης βοήθειας."

Μια απο τις πιο ενδιαφέρουσες αναφορές που έχουν γραφτεί για τον επαναστατικό πόλεμο είναι η αναφορα του Βο Νγκουγιεν Γκιαπ για τη στρατηγικη που χρησιμοποίησαν οι Βιετμινχ για να μπλοκάρουν το πολυδιαφημισμένο Σχέδιο Ναβαρ —την τελευταία αγωνιώδη προσπάθεια της Γαλλίας, όπως αποδείχτηκε, να ξαναπο­κτήσει τη στρατιωτική πρωτοβουλία στην Ινδοκίνα.

Το σχέδιο ήταν μια σύλληψη του τελευταίου μιας αλυσίδας γάλλων αρχιστρατήγων, του στρατηγού Ανρι Ναβαρ, και πρόβλε- πε μια στρατηγικη επίθεση που είχε σκοπο, όπως διαβεβαίωνε ο μακαρίτης Τζων Φόστερ Ντάλλες μια επιτροπή της Γερουσίας tw ΗΤΤΑ, "να τσακίσει τον οργανωμένο κορμο της κομμουνιστικής πρόκλησης * έως τα τέλη της μαχητικης περιόδου του 1955 (σε δεκαοκτώ μήνες)" .

* ΤΤροΟέξτε τη φράοη "κομμουνιβτικη «ρόκληβη" —κι αυτο αρου οι Βιετναμέ­ζοι είχαν τολεμήσει τη /αλλιχη ατόβαοη νεριβοότερο α*ο ειιτα χρόνιο.Αλ­λα η στΰΟη του Ντόλλίs ατέναντι στον αγάνα, οτον owofo *ερκ)06τερεΐ α*ο 2 00 .0 00 ζωει Βιετναμέζων e(J<ov χαθεί, «ροδίνεται α*ο τη φρόβη- του —φράοη evot Οτόρτμσν— "της μαχητικης νεριόδου του 1955” . Όλα έχουν την ε*οχή-τονι (οαιζσν), αΗόμα και η κατατολέμηοη της κομμουνι­στική! "τρόκληοηΐ" κοι ο φόνοι Βιετναμέζων.

-83-

Ο Ναβαρ παραδέχτηκε κατ’ ιδίαν, Οε μιαν απόρρητη αναφορα που δημοσιεύτηκε πολυ μετα τη μάχη του Ντιεν Μπιεν Φου,ότι ο πόλεμοί Οτην Ινδοκίνα είχε ήδη χαθεί, όταν το Σχέδιο Ναβαρ μπήκε ο’ εφαρμογή- το περισσότερο που μπορούσε να ελπίζει κά­νεις, ακόμα και τότε, ήταν ένα αδιέξοδο.

Όπως και νάναι, το Σχέδιο μπήκε σ’ εφαρμογή, με ισχυρή οι­κονομική και υλική υποστήριξη απο τιε Ηνωμένες ΤΤολιτείεε.

Η στρατηγικη του Ναβαρ ήταν να συγκεντρωθούν ισχυρεε ευ­κίνητες δυνόμειε στο δέλτα του Ερυθρου ΤΤοταμου σε μια προσπά­θεια εμπλοκής και φθοράς του κύριου σώματος των Βιετμινχ, στη διάρκεια του φθινόπωρου και του χειμώνα του 1953, ενω την (6ια στιγμή να κυριευθει το Ντιεν Μπιεν Φου, προε τα δυτικά, σαν καταπέλτηε απ’ όπου θα εξαπολυόντουσαν ισχυρές επιθέσεις στις κομμουνιστικές ελεύθερες ζώνες στη γύρω περιοχή. Με τον ερ- χομο της άνοιξης του 1954, και ενω υποτίθεται ότι οι Βιετμινχ θα είχαν εξαντληθεί πια, οι Γάλλοι θα εξαπέλυαν άλλες, νεοσχημα- τισμένες μονάδες για να καταλάβουν τις ελεύθερες ζώνες των Βι- ετμινχ στο Νότιο Βιετνάμ, και το σάρωμα αυτο θα συνοδευόταν απο μια γενική επίθεση Οτο Βορρά που θα έφερνε τον πόλεμο στη νικηφόρα κατάληξή-του.

Σαραντατέσσερα ταχυκίνητα γαλλικά τάγματα συγκεντρώθηκαν Οτο δέλτα του Ερυθρου ΤΤοταμου για την πρώτη φάση αυτής της ε­πιχείρησης το φθινόπωρο του 1953 και μια σειρά απο βίαιες μάχες επακολούθησε. Τον Ιανουάριο, γάλλοι αλεξιπτωτιστές κατέλαβαν το Ντιεν Μπιεν Φου και μια ισχυρή κλιμάκωση άρχισε.

Ο ι Βιετμινχ, Οτο μεταξύ, εξαπέλυσαν την αντεπίθεσή- τους, περικυκλώνοντας το Ντιεν Μπιεν Φου, και ενώνοντας τις δυνά- μεις-τουε με το ΤΤάθετ-Λάο για ένα χτύπημα στο άνω Λάος, που ακολουθήθηκε τον Ιανουάριο απο μιαν επίθεση στα δυτικά υψίπεδα και δυο ακόμα χτυπήματα στο Λάοε, ένα Οτο νότο κι ένα στο βο­ριά, όπου το τελευταίο απελευθέρωσε την κοιλάδα του Ναμ Χου και απείλησε την λαοτιανη πρωτεύουσα Λουσγκ ΤΤραμπαγκ.

Το Μάρτιο, όταν οι Γάλλοι ανασυντάχτηκαν για ν αναλάβουν την επίθεσή-τους, οι Βιετμινχ εξαπέλυσαν την ιστορική 55νθή - μερη επίθεσή-τουε στο Ντιεν Μπιεν Φου.

"Η στρατηγικη χάραξη της εκστρατείας του Ντιεν Μπιεν Φου και γενικά της εκστρατείας του χειμώνα 1953 - άνοιξης 1954", γράφει ο στρατηγός Γκιαπ, "ήταν μια τυπική επιτυχία της επανα­

στατικής στρατιωτικής γραμμής του Μαρξισμού-Λενινισμού, ε­φαρμοσμένης στις πραγματικές συνθήκες του επαναστατικού πο­λέμου στο Βιετνάμ".

"Η στρατηγική-μας ξεκινούσε απο την λεπτομερειακή ανάλυση των αντιφάσεων του εχθρού. Στόχος—της ήταν η συγκέντρωση των δυνάμεών-μας στους σχετικά εκτεθειμέ­νους τομείς του εχθρού, η εκμηδένιση του έμψυχου υλι­κού-του, η απελευθέρωση ενος μέρους της περιοχής και ο εξαναγκασμός του εχθρού να διασκορπίσει τις δυνάμεις— του, δημιουργώντας έτσι ευνσίκες συνθήκες για μιαν απο φασιστική νίκη.

Για το Γαλλικό Εκστρατευτικο Σώμα ο πόλεμος ήταν μια συνεχής διαδικασία διασπορας των δυνάμεών-του. Ο ι εχ- θρικες μεραρχίες διασπαζόντουσαν σε συντάγματα, ύστε­ρα σε τάγματα, λόχους και δ ιμο ^ ες , για ναακινητοποιη- θουν Οε χιλιάδες σημεία και φυΜκια στα διάφορα μέτωπα μάχης του ινδοκινέζικου θεάτρου επιχειρήσεων. Ο εχ­θρός βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με μια αντίφαση. Χωρίς να διασκορπίσει τις δυνάμεις-του, του ήταν αδύνατο να κατέχει τα εδάφη όπου εισέβαλλε: διασκορπίζοντας τις δυνάμεις-του, δημιουργούσε στον εαυτ6-του δυσκολίες . Ο ι διασκορπισμένες μονάδες μπορούσαν εύκολα να πέ­φτουν θύματα των δυνάμεών-μας, οι κινητές δυνάμεις-του θα μίκραιναν όλο και πιο πολυ και η έλλειψη στρατιωτων θα γινόταν οξύτερη. Απ’ την άλλη πλευρά, αν συγκέντρω­ναν τις δυνάμεις-τους για να κινηθούν απο τις αμυντικές θέσεις και να μας αντιμετωπίσουν με μεγαλύτερη πρωτο­βουλία, οι δυνάμεις κατοχής θα εξασθενούσαν και θα τους ήταν δύσκολο να κατέχουν το κυριευμένο έδαφος. Γιατί, αν ο εχθρός παραχωρούσε κατεχόμενο έδοφος, ο ίδιος ο Οκοπος του πολέμου της επανακατάκτησης θα είχε αποτύ- χ ε ι. (Ο ι υπογραμμίσεις έγιναν απο το συγγραφέα.)

Ο ι στόχοι του Ναβαρ έχουν ήδη αναφερθει. Ενω ετοιμαζόν­τουσαν να βάλουν το σχέδιο σ’ εφαρμογή, οι Γάλλοι βρέθηκαναν- τύιρυ Οτο δίλημμα: δεν μπορούσαν ν ' αναλάβουν επίθεση χωρίς να συγκεντρώσουν το έμψυχο υλικό-τους, αλλα θα ήσαν ανίκανοι να υπερασπίσουν τους πολλούς ασθενικούς κρίκους της στρατηγικης αλυσίδας των αμυντικών θέσεων αν συγκεντρωνόντουσαν. Η έλ­λειψη έμψυχου υλικου ήταν ο περιοριστικός παράγοντας. Για να

-85-

αντιμετωπίζουν αυτη την ανεπάρκεια, νέες μανάδες σχηματίστη- κσν (πολλές αποτελέσθηκαν απο βιετναμέζους εθελοντες ή, όπως ισχυρίστηκαν οι Βιετμινχ, μισθοφόρους), και υπάρχουσεςμονάδες που στρατοπέδευαν Οε θέσεις που θεωρήθηκαν "στατικές" , μετα- κινήθηκαν κρυφά για την κλιμάκωση Οτο δέλτα του Ερυθρου ΤΤοτα­μου.

Το Σχέδιο Ναβαρ, όμως, ενέβαλε και Οτους Βιετμινχ την ανα­γκαιότητα να λάβουν κι αυτοί Οοβαρες αποφάσεις. Ο Γκιαπ θέτει ως εξης το δίλημμα:

"Το χειροπιαστο πρόβλημα ήταν: ο εχθρός συγκεντρω­νόταν Οτο δέλτα του Ερυθρου ΤΤοταμου και εξανέλυε επι- θέοεις στις ελεύθερες ζώνες-μας. Τώρα, έπρεπε να συγ­κεντρώσουμε κι εμείς τις δυνάμεις-μας για ν ’αντιμετωπί- σουμε τον εχθρό ή να τις κινητοποιήσουμε για επιθέσεις προς άλλες κατευθύνσεις;. . .Συγκεντρώνοντας τις δυνά- μεις-μας για να πολεμήσουμε τον εχθρό στο δέλτα, μπο­ρούσαμε να υπερασπίσουμε τις ελεύθερες ζώνες-μας* αλλ« εδω ο εχθρός ήταν ακόμα ισχυρός και μπορούσε εύκολα να μας αποδεκατίσει. Απ’ την άλλη μέρια, κάνοντας επιθέ­σεις προς άλλες κατευθύνσεις με τον κύριο όγκο των δυ- νόμεών-μας, μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε τα εύτρωτα σημεία του εχθρού και να εκμηδενίσουμε τις δυνάμεις που τα υπεράσπιζαν' αλλα έτσι οι ελεύθερες ζώνες-μαςθακιν δύνευαν."

Η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος απασχό­λησε το συλλογικο μυαλό-της με το πρόβλημα, λέει ατάραχα ο Γκιαπ, και κατέληξε στο σλόγκαν: "Δυναμισμός, πρωτοβουλία,ευ- κινησία, και ταχύτητα αποφάσεων μπροστά στη νέα κατάσταση" Ε­νω δεν μας διαφωτίζει και πολυ, το σλόγκαν είχε νόημα, όπως ε­ξηγεί ο Γκιαπ:

"Για να διατηρήσουμε την πρωτοβουλία, έπρεπενασυγ κεντρώνουμε τις δυνάμεις-μας για επίθεση σε στρατηγικα σημεία που ήσαν σχετικως εύτρωτα. Αν πετυχαίναμε να διατηρήσουμε την πρωτοβουλία, θα είχαμε νίκες και θ’ α­ναγκάζαμε τον εχθρό να διασκορπίσει τις δυνάμεις-του... Απ την άλλη μέρια, αν περιοριζόμαστε στην άμυνα, όχι μόνο δεν θα μπορούσαμε να εκμηδενίσουμε πολλές εχθρι­κές δυνάμεις, αλλα και οι δικές-μας δυνάμεις θα είχαν εύκολα μεγάλες απώλειες.. . "

-86-

ΈτΟι, αποφασίστηκε μια δυναμική εκστρατεία:

"Πεπεισμένη πάντα ότι το βασικό ήταν να καταστρέ­φουμε το έμψυχο υλικό του εχθρού, η Κεντρική Επιτροπή επεξεργάστηκε το δικό-της σχέδιο δράσης με επιστημονι­κή ανάλυση: να συγκεντρώσουμε την επίθεσή-μας ενάντια σε σημαντικα στρατηγικό σημεία όπου ο εχθρός ήταν σχε­τικά αδύναμος με Οκοπο να σαρώσουμε ένα μέρος του έμ­ψυχου υλικού-του, αναγκάζοντάς-τον συνάμα να διασκορ­πίσει τις δυνάμεις-του για να μας αντιμετωπίσει στα ζω­τικά σημεία που έπρεπε να υπερασπίσει με κάθε τρόπο.

Η στρατηγικη αυτη αποδεί^τηκε σωστή. Ενω ο εχθρός συγκέντρωνε τις δυνάμεις-του στο δέλτα για να απειλή­σει τις ελεύθερες ζώνες-μας, αντι ν ’ αφήσουμε τις κύρι­ες δυνάμεις-μας στο δέλτα ή να τις σκορπίσουμε στις ε­λεύθερες ζώνες-μας για να τις υπερασπιστούμε με αμυ­ντική δράση, ανασυντάξαμε τις δυνάμεις-μας και ορμητι­κά επιτεθήκαμε προς την βορειοδυτική κατεύθυνση."

Αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή, όπως λέει ο Γκιαπ, "χιλιάδων τοπικών ληστών (εξοπλισμένων απο τους Γάλλους)" και η απελευ­θέρωση τεσσάρων στρατηγικών ισχυρών θέσεων, η καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους μιας γαλλικής φάλαγγας και η περικύκλωση του Ντιεν Μπιεν Φου, "αναγκάζοντας έτσι τον εχθρό να πραγμα­τοποιήσει μια βιαστική ενισχυτικη κίνηση για να το σώσει απο την καταστροφή". Ο Γκιαπ προσθέτει μια σημαντικη παρατήρηση: "Ε ­κτος απο το δέλτα του Ερυθρου ΙΤοταμου, το Ντιεν Μπιεν Φου έγινε (έτσι) ένα δέύτερο σημείο συγκέντρωσης των εχθρικών δυ­νάμεων" .

Την ίδια στιγμή, η επίθεση στο Λάος βρισκόταν σε εξέλιξη,α­ναγκάζοντας τους Γάλλους να στείλουν βιαστικα κι άλλες ενισχΟ· σεις προς άλλη κατεύθυνση και ν ’ αποδυναμώσουν κι άλλο την κλι­μάκωση στο δέλτα, ενω δημιουργιόταν κι ένα τρίτο σημείο συγ­κέντρωσης στην απειλούμενη αεροπορική βάση του Σένο.

Κι άλλοι αντιπερισπασμοί δημιουργήθηκαν, όπως μια επιδρομή των Βιετμινχ στα δυτικά υψίπεδα και η επίθεση στο Άνω Λάος, ό­που έστειλαν με ταχύτητα τις γαλλικές ενισχύσεις προς δυο ακό­μα κατευθύνσεις.

"Για μας (γράφει ο Γκιαπ), η πρώτη φάση της εκστρα­

τείας χειμώνα - άνοιξης ήταν μια σειρά απο επιθέσεις που εξαπολύσαμε ταυτόχρονα σε διάφορους σημαντικούς το­μείς, όπου ο εχθρός ήταν σχετικά εκτεθειμένος, και με τις οποίες εκμηδενίσαμε ένα μέρος απο τις εχθρικες δυ­νάμεις κι απελευθερώσαμε κατεχόμενες περιοχες «αναγκά­ζοντας συνάμα τον εχθρό να διασκορπίσει τις δυνάμεις- του προς πολλές κατευθύνσεις. Διατηρήσαμε συνεχώς την πρωτοβουλία στις επιχειρήσεις και αναγκάσαμε τον εχθρό να περάσει στην άμυνα . . . Στο κεντρικό μέτωπο, καθη­λώσαμε τον εχθρό στο Ντιεν Μπιεν Φου, δημιουργώντας έτσι ευνΛκες συνθήκες για τους στρατιώτες-μας σε άλλα πεδία μάχης."

Αποτέλεσμα της στρατηγικης των Βιετμινχ ήταν η ανακούφιση απο την πίεση στις ελεύθερες ζώνες, σε τέτοια έκταση που "οι συμπατριώτες-μας μπορούσαν να πηγαίνουν στη δουλειά.. . ακόμα και τη μέρα, χωρίς να κινδυνεύουν απο εχθρικά αεροπλάνα" , και οι Γάλλοι ήταν τόσο απασχολημένοι και διασκορπισμένοι για ν ’ α­σχοληθούν με τις τοπικές επιχειρήσεις σαρώματος, που πρόβλεπε το Σχέδιο Ναβαρ σαν πρελούντιο στη γενική επίθεση ενάντια στο κύριο όγκο των δυνάμεων των Βιετμινχ στο Βοριά. Κατα συνέπεια, οι αντάρτικες περιοχες πίσω απ’ τις γαλλικές γραμμές στο Νότιο Βιετνάμ ουδέποτε εκκαθαρίστηκαν και με τη συνεχή αυτη απειλή που ενίσχυε την πίεση απο το περικυκλωμένο Ντιεν Μπιεν Φου, οι γαλλικές ελπίδες να ξανακερδηθει η πρωτοβουλία γρήγορα έσβη­σαν.

Το Σχέδιο Ναβαρ τσακίστηκε προτού μπορέσει να μπει καλα- καλα σ’ εφαρμογή. Η καταστροφή του οχυρωμένου στρατοπέδου στο Ντιεν Μπιεν Φου και η παράδοση όσων επιζούσαν απο την φρουρά-του —που η πλήρης δύναμή-της ήταν δεκαεπτα τάγματα πεζικού, τρία τάγματα πυροβολικου συν διάφορες μονάδες μηχα­νικού και αλεξιπτωτιστών, που υπεράσπιζαν σαρανταεννια τσιμε­ντένια οχυρά— ήταν το αποφασιστικό χτύπημα.

Η μάχη κράτησε πενηνταπέντε μέρες. "Στις Ο Ι .53 ' τοπική ώρα, στις 8 Matou 1954", γράφει ο Μπέρναρντ Φωλλ, "τατελευ­ταία όπλα σιώπησαν στο Ντιεν Μπιεν Φου, μετα απο μια απελπι­σμένη επίθεση με ξιφολόγχες της φρουράς Αλγερινων και Λεγεω­νάριων του οχυρου "Ισαβέλλα" που καταπνίγηκε απο τους μεγά­λους αριθμούς των νικητών Βιετμινχ κι ο πόλεμος που κράτησε οκτω χρόνια είχε σχεδόν τελειώσει" .

-88-

Μια στρατιωτική ομάδα έρευνας που στάλθηκε στη Σβίγκον α­πο τη Γαλλία για να μάθει την έκταση τηε καταστροφής, υπέδειξε ότι οι Γάλλοι έπρεπε να εγκαταλείψουν το Βόρειο Βιετνάμ da χα­μένη υπόθεση και, αν ήταν δυνατό, να κρατήσουν την περιοχή κά· τω απο τη 17η ΤΓαράλληλο. Η διπλωματική συμφωνία που επακολού­θησε στη Γενεύη και η οποία έφερε την ειρήνη στο Βιετνάμ —αλ­λα όχι διαρκή ειρήνη— επιβεβαίωσε τη στρατιωτική απόφαση.

"Ο ινδοκινέζικος πόλεμος τέλειωσε στις 21 Ιουλίου 1954, στις 03.43·*', γράφει ο Φωλλ, ακριβής πάντα. "Κόστισε στις γαλλι­κές δυνάμεις ένα σύνολο 1 7 2 .0 0 0 θυμάτων και συνέτριψε yw πάντα την κυριαρχία της Γαλλίας στο Βιετνάμ."

6. Ο Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Ο Ι ΧΑ ΡΑ ΧΤΗ ΡΑ Ι ΤΟ Υ ΔΕΥΤΕΡΟ Υ ΙΝΔΟ - Κ ΙΝ Ε Ζ ΙΚ Ο Υ Π Ο ΛΕΜ Ο Υ. Ο Α Μ Ε Ρ ΙΚ Α Ν ΙΚ Ο Ι ΡΟ Λ Ο Σ . Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟ ΛΕΜ Ο Υ.

Η σιωπή που ακολουθάει το Ντιεν Μπιεν Φου δεν είναι παρα μια Οτι/μη Οτην απεραντωσύνη τηε ιστορίας, ένα σύντομο διά­λειμμα yia ανάσα. Ούτε πέντε χρόνια δεν χωρίζουν τον πρώτο ιν- δοκινέζικο πόλεμο, όπως τον ονομάζει ο Μπέρναρντ Φωλλ,απο το δεύτερο. Η κατάρρευση των Συμφωνιων της Γενεύης, πουπροκλή- θηκε απο την επέμβαση της Ουάσι/κτον Οτη Σ«Λ/κον και την κα­ταπάτηση της συμφωνίας yia ένα εθνικό δημοψήφισμα που θα καθό­ριζε το πολίτικο μέλλον των δύο Βιετνάμ, ακολουθήθηκε απο τον σχηματισμό του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου κι απο έναν καινούργιο ανταρτοπόλεμο. Για άλλη μια φορα, το Βιετνάμ έ/ινε το κέντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, η εστία μιας πελώριας πολίτικης Ού/κρουΟης, μια αναμέτρηση ιδεολο/ιων και αυτοκρα­τοριών, που μπορει να οδη/ήσει σ’ έναν /ενικό πόλεμο στην Ασία ή και σε κάτι χειρότερο.

Α Χλα απο μια ορισμένη οπτική /ωνία, πολυ λί/α φαίνονται νά­χουν αλλάξει. Στο χωρικό, που κοιτάζει απ’ τον ορυζώνα-του τα πολεμικά αεροπλάνα που περνάνε βουίζοντας ψηλα τραβώντας yia τους μακρυνους στόχους-τους στο βοριά, τα ελικόπτερα που τρέ­χουν προς κάποιο πολεμικο ραντεβού, δεν υπάρχει καμία διάφορά απο τα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα που μετέφεραν/άλλους στρα­τιώτες στη ιιάγη μια δεκαετία πρωτύτερα. Στον αντάρτη μέσα στις λόχμες, η σημερινή μάχη φαίνεται σαν την χθεσινή και σαν του περασμένου χρόνου και του προπέρσινου: ο πόλεμος είναι έ­νας και οι νέοι δε μπορούν να θυμηθουν μια στι/μη στη ζωή-τους που να μη γινόταν πόλεμος.

Ο ι αμερικάνικες στολές αντικαταστήσανε τις /αλλικες στο­λές στη Σαί/κον* οι ντιρεκτίβες έρχονται απ’ την Ουάσι/κτον αντι απ’ το Παρίσι, Ο ι Βιετμινχ έ/ιναν τώρα Βιετκογκ' και οι καινούργιοι εισβολείς, που στην αρχη είχαν βαφτιστεί σύμβουλοι κι ύστερα ανοιχτα μάχιμοι, μιλάνε α//λικα αντι y ia /αλλικα. Πο­λυ μικρή η διάφορά, αν εξαιρέσεις το με/αλύτερο μέ/εθος της δύναμης εισβολής και την ανωτερότητα και αφθονία του εξοπλι­σμού—της, τον μεγαλύτερο, πιο θανάσιμο αεροπορικο πόλεμο, τη με/αλύτερη θηριωδία της στρατιωτικής μηχανης και τον φανεραο- νεξάντλητο πλούτο του εχθρού πέρα απ’ τον ωκεανό. Ο πόλεμος

-9 0 -

συνεχίστηκε, ενω και οι δυο πλευρες επιδίωξαν τους ίδιους στό­χους με πρώτα’ απο τη μια μέρια, αδυσώπητη αποφασιστικότητα για κυριαρχία με οποιοδήποτε κόστος- απο την άλλη, τόλμη: ένα μικρό, πρωτόγονο έθνος που αντιστέκεται Οτη μαζική καταπίεση με όλα τα δυνατα μέθα, που πληρώνει μια θλιβερή τιμη Οε θάνατο, καταστροφή, βασανιστήρια, αλλα νικάει, ν ικά ει—τονπόλεμο του ψύλλου.

Η έκταοη τηε συμφοράς για tic Ηνωμένες ΙΤολιτείες ήταν φα­νερή απο το 1963 κιόλας, όταν ο γερουσιαστής Τζωρτζ Μακγκά- βερν προειδοποιούσε: "Το σημερινό δίλημμα Οτο Βιετνάμ είναι μια καθαρή απόδειξη των ορίων της στρατιωτικής ισχύος. Εκει, Otic ζούγκλες της Ασίας, το παντοδύναμο πυρηνικό-μας οπλοστόσιο, ο στρατιωτικός προΟπολογισμός-μας των 5 0 δισεκατομμυρίων δολ- λαρίων, οι πάνάκριβες καινούργιες "Ειδικές Δυνάμ etc -μαc ,έχουν αποδειχτεί ανίσχυρες ν ’ αντιμετωπίσουν μια χούφτα ρακένδυτους αντάρτες που πολεμάνε με χειροποίητα όπλα.. . Δύσκολα το ονο­μάζει κάνεις αυτο πολίτικη νίκης- δεν είναι ούτε καν πολίτικη α­διεξόδου. Είναι πολίτικη ηθικης κaτάppευσηc και πολίτικης ήτ- T ac ". *

Ο ι προειδοποιήσει του 1963 αντιλαλούνε ακόμα Otouc δια­δρόμους μιας κατα τα φαινόμενα ατέλειωτης κόλασης, μέθα Οτην οποία η στάση της Αμερικής έχει παγώσει, και καμία διαμαρτυρία δεν μπορει να προκαλέσει την παραμικρή μεταβολή, καμία έκκλη­ση δεν μπορει να ακουστει.

1965

"Ο ι Ηνωμένες "Πολιτείες βρίσκονται τώρα στον τέταρ­το χρόνο μιας όλο και πιο αιματηρης μάχης y i αυτή τη γη των βουνών, της ζούγκλας, των ορυζώνων και των κομμου­νιστών ανταρτών.

Απο το ΑΛίίο του 1961, όταν οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες άρχισαν να υποστηρίζουν την αντικομμουνιΟτικη κυβέρνη­ση της Σσίγκον * , τεράστιες ποσότητες άντρων και μη­χανών έχουν μπει σ’ αυτη τη χώρα.

* Α»ο το βήμα τηε ΓepouoCat, 24 Ιεττιμβρίου 1963.* Αυτο θα wei να *αραβλί*εις το yeyovos ώτι οι ΗΤΤΑ αροδΰαζον τους Γύλ-

λους μι «ολίμικο uXuto νριν ακόμα α*ο το Ντιεν Mtiev Φου, χρηματοδο­τώντας Tie 6aitfvec του «ολίμου της Ινδοκίνας ώς το Ofoc tuv 1.250. 0 0 0 .00 0 δολλαρώιν!

-91-

Απο τουφέκια ώς πυραύλους, απο τζιπς ώς τανκς, απο ελικόπτερα ώς αεριωθούμενα βομβαρδιστικά, οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες έχουν φέρει εδω τα πιο εξελιγμένα όπλο τουο- πλοστασίου-τους, όπλα αξίας διοεκατομμυρίων δολλαρίων.

Έχουν προσφέρει δωρεάν τους εγκεφάλους-τους, το αίμα-τους, τις ζωές-τους. Κι όλα έχουν πάει στο βρόντα Το ισχυρότερο έθνος του κόσμου είναι ανήμπορο να βρει το κλειδί της επιτυχίας στη νοτιοανατολική Ασία.

Απ’ τη μέρα που πάτησαν σ’ αυτη τη δυστυχισμένη χώ­ρα, οι ΗΤΤΑ, στην πορεία του πολέμου ενάντια στους κομ­μουνιστές, τραβάνε για τον γκρεμό."

Γιουνάιτεντ ΤΤρες Ιντερνάσιοναλ, 25 Μαρτίου

1968

" . . .καμία φορα νομίζω πως έχουμε υπνωτιστεί απ’αυτη την ποντικοπαγίδα. Στεκόμαστε έτοιμοι σήμερα —παίρ­νουμε φόρα, αν θέλετε— να βουτήξουμε βαθύτερα στην Ασία, όπου τεράστιοι πληθυσμοί περιμένουν να μας κατα­πιούν και λεγεώνες νέων Αμερικανών προσκαλούνται στον τάφο-τους.

Έτσι μπαίνει το πρόβλημα.

Αν πρόκειται να πολεμήσομε τους Ασιάτες στην Ασία με Αμερικανούς, σ’ ένα όλο και πλατύτερο ασιατικό μέ­τωπο, τότε θα κάνουμε καλα ν ’ αντιμετωπίσουμε απο τώρα αυτο το ενδεχόμενο. Γιατί σύντομα θα μας λείψουν και οι άντρες και τα χρήματα."

Γερουσ. Φρανκ Τσωρτς, συζήτ. στη Γερουσία, 7 Μαρτίου

"Το γεγονος είναι ότι η νίκη δεν βρίσκεται μπροστά- μας. Ούτε βρισκόταν μπροστά-μας το 1961 ή το 1962, ό­ταν ανήκα σ’ εκείνους που προβλέπανε ότι υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ. Και το ίδιο συνέβαινε και το 1963 και το 1964 και 1965 και το 1966 και το 1967 και το ίδιο συμβαίνει σήμερα.

Μου φαίνεται ότι αν μάθαμε κάτι στην περίοδο των ε­πτά τελευταίων χρόνων, είναι το γεγονος ότ,ι συνεχίζον­τας να στέλνουμε περισσότερους στρατιώτες ή να πολλα­πλασιάζουμε τους βομβαρδισμούς, δεν είναι απλού<?τατα η

-92-

απάντηση στο Βιετνάμ.. . Επιπλέον, υπάρχει το ερώτημα της ηθικης ευθύνης-μας. Είμαστε μήπως dav το θεο της ΤΤαλιας Διαθήκης που μπορούμε ν’ αποφασίζουμε στην Ου- άσιγκτσν, ποιες πολιτείες, ποιοι συνοικισμοί, ποιες κω- μοπόλεις στο Βιετνάμ θα καταστραφουν;"

Γερουσιαστής Ρόμπερτ Κένεντυ, 7 Μαρτίου

Μιλάει κάνεις για τη φορα των γεγονότων, για τη φορα ενος πολέμου ή μιας πολίτικης διαδικασίας, σα να συζητάει γιαένοβα- ρυφορτωμένο τραίνο που τρέχει στην κατηφορια χωρίς κανένας να κρατάει το φρένο. Η αναλογία πλησιάζει επικίνδυνα τα γεγονότα, όταν ένας Λύντον Τζόνσον διευθύνει την πορεία των υποθέσεων. Αλλα αυτο που εννοούμε λέγοντας πολίτικη φορα είναι στην πρα­γματικότητα, βεβαίως, η απλη συρροή πολλών συμφερόντων, η σύμπτωση ατομικών και ομαδικών επενδύσεων σε μια δεδομένη σει­ρά πράξεων και ο δισταγμός των συμμετεχόντων να παραιτηθούν, ν αποτραβηχτουν.

Ώς ένα πολυ μεγάλο βαθμό, τούτο εξηγεί το φιάσκο του Βιετ­νάμ. Αν κι ένα μεγάλο μέρος της συντηρητικης αλλα και της φι­λελεύθερης γνώμης αντέδρασε στον πόλεμο, πιο ισχυρά συμφέρο­ντα τον υποστήριξαν. Τα συνδικάτα —οι φορτοεκφορτωτές,οιφορ- τηγατζήδες, οι μηχανικοί, οι μηχανοτεχνίτες, οι τεχνικοί, μια στρατια μελών των εργατικών συνδικάτων— είχαν φανερό συμφέρο ακόμα και σ’ έναν χαμένο πόλεμο. ΤΤώς ήταν δυνατό να τον βλέ­πει κάνεις αρνητικα, όταν τα ναυπηγεία άνθιζαν, τα εργοστάσια αεροπλάνων και πολεμοφοδίων δούλευαν υπερωρίες και τα βομβαρ­διστικά των ΗΤΤΑ έριχναν σ’ έναν απλο στόχο στο Νότιο Βιετνάμ περισσότερα εκρηκτικά απ' όσα είχαν ξοδευτεί σ’ ολόκληρο τον πόλεμο της Κορέας; Η "Εφημερίδα της Γουωλ Στρητ" μπορει νά- λεγε όσες θες δικολαβίες, αλλα ένας σημαντικός τομέας των ε­πιχειρήσεων τα κατάφερνε καλύτερα απο ποτε, ενω τα Βιετνάμ εί­χε γίνει η μεγαλύτερη βιομηχανία των ΗΤΤΑ. Μπορει ν ’ αυξάνον­ταν οι φόροι, αλλα ανέβαιναν κι οι κρατικές πριμοδοτήσεις, τα κρατικα δάνεια και τα τοκομερίδια. Για τους επαγγελματίεςστρα· τιωτικους, μια φράση απο ένα παλιό τραγούδι του στρατού προσ­φέρει ικανοποιητική εξήγηση:"Δεν υπάρχουν γαλόνια σε τούτη τη μέρια του ωκεανού.. . " Και πότε θα ξαναρχόταν η ευκαιρία να χρησιμοποιηθεί όλος αυτός ο πλούτος απο ηλεκτρονικά παιχνί­δια;

Για την κυβέρνηση Τζόνσον, υπήρχε η φανερή αδυναμία να ο­

-93-

μολογήσει ότι 2 6 .0 0 0 νέοι Αμερικανοί είχαν θυσιαστείκαταλά­θος. Κι εδω έρχεται στο προβκήνιο η θεωρώ του "εξάπλευρου κουτιου" του ΣόρενΟεν, που αποδεικνύεται μια πολυ αξιόλογη α­νάλυση.

Τα πλήθη θα διαδήλωναν, οι φοιτητές θάκαιγαν τις στρατολο­γικές κάρτες-τους, ο κλήρος θα αναθεμάτιζε, το σύνολο των δι­ανοουμένων θα καταδίκαζε τον επιθετικό πόλεμο κι ολόκληρος ο κόσμος θα δαχτυλόδειχνε το αίσχος. Τίποτα, πέρα απο την ολο­κληρωτική πανωλεθρώ ή την άμεση απειλή πυ^νικου πολέμου στη περίπτωση σοβιετικής ή κινέζικης επέμβασης —κι αυτη δεν πολυ- φαίνεται πιθανή— δεν δείχνει να πείθει την Ουάσιγκτον να τε­λειώσει έναν πόλεμο που έχει πια χαθεί.

ΤΤώς, όμως, δημιουργήθηκε αυτη η κατάσταση και γιατί;

Για να μπορέσουν να δουν οι Αμερικανοί τη σύγκρουση στο Βι­ετνάμ όσο είναι δυνατον πιο καθαρα, πρέπει να παραδεχτούν με- ρικες πίκρες αλήθειες —πίκρες γιατί οι Αμερικανοί σαν έθνος θέ­λουν να θεωρουν τους εαυτούς-τους σαν δημοκράτες, φιλελεύθε­ρους, εραστες της ειρήνης* παρα το\άσμα αξιοπιστίας" , τοψέμ- μα που τόσο συχνά χρησιμοποίησε ο Τζόνσον σε σχέση με το Βιετ­νάμ, οι περισσότεροι τον πίστεψαν όταν έλεγε: "Ο ι Ηνωμένες ΤΤολιτείες δεν επιδιώκουν να διευρύνουν τον πόλεμο. Δεν απει­λούμε κανένα καθεστώς, δεν διεκδικούμε εδάφη" .

Αλλα τα αρχεία της ιστορίας σκορπίζουν τέτοιες αυταπάτες. Δείχνουν ότι ο ιμπεριαλισμός των ΗΤΤΑ, η σταθερή τάση προς ε­πέκταση και κυριαρχώ, είναι παλιός όσο κι η ί8ια η δημοκρατία- τους —πιο παλιός κι απ’ το Δόγμα Μονρόε, αυτη την πρώτη δια­κήρυξη της ηγεμονίας των Ηνωμένων ΤΤολιτειων στο δυτικό ημι- Οφαίριο, Τον ανιχνεύει κάνεις απο τους πολέμους με τους Ινδιά­νους Σεμινολ ώς τον μεξικανικο πόλεμο κι ώς την προσάρτηση ίου ΤΤουέρτο Ρίκο, του Γκουαμ και των Φιλιππίνων μετα τον ισπανο- αμερικανικο πόλεμο. Νικαράγουα, Άγιος Δομίνικος, Αΐτη,Κίνα: νά μερικά ονόματα σε μίαν ιστορία επεκτατικού τυχοδιωκτισμού, που επεκτείνεται, όπως κομπάζει ο Ύμνος των Πεζοναυτών, "απ’ τα παλάτια του Μοντεζούμα ώς τις ακτές της Τριπολίτιδας".

Η Ιαπωνία άνοιξε τις πύλες—της στα καράβια των Γιάνκηδων κάτω απ’ την απειλή των κανονιών. Αμερικανοί στρατιώτες πολέ­μησαν στην Κίνα για να καταπνίξουν την Εξέγερση των Μπόξερς και να αποσπάσουν μιαν αποζημίωση 3 3 3 .0 0 0 .0 0 0 δολλαρίων για τα ξένα προνόμια που καταπατήθηκαν' αμερικανικό δολλάρια

-94-

nai το Ναυτικό των ΗΤΤΑ διατηρούν τα φρούρια τηε Ταϊβάν, του Μάτσου και των Κεμόυ ενάντια στην Κίνα ακόμα ώς σήμερα .Ο Ει­ρηνικοί Ωκεανός είναι απο πολυ καιρό αμερικανική λίμνη' ρωτή­στε τους κατοίκους των Νησιών Μπικίνι. "Δ εν απειλούμε κανένα καθεστώς, δεν διεκδικούμε εδάφη.. . "

Μη μας το λέτε!

Το πνεύμα του απομονωτισμού, το ψυχολογικο αποτράβηγμα α­πο tic υποθέσεις της Ευρώπης, που στο παρελθόν συνδέθηκε με την πολίτικη των ΗΤΤΑ, 0vtoc πάντοτε ένας πολίτικος μυστικι- σμος μάλλον παρα ένας πρακτικός προσανατολισμος, ποτε δεν ε- πεκτάθηκε στη Λατινική Αμερική ή την Ασία. Αλλα κι αυτηακόμα η προσποίηση αδιαφορίας τέλειωσε με το δεύτερο παγκόσμιο πό­λεμο.

Ο πόλεμος, επιβάλλοντας καινούργιες ευθύνες, άνοιξε και τις πόρτες της ευκαιρίας προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο ι παλιές σφαίρες επιρροής και οι παλιές ισορροπίες δύναμης διαταράχτη - καν. Αποικιακές αυτοκρατορίες διαλύθηκαν* ο πρώτος ινδοκινέ- ζικος πόλεμος είναι τμήμα αυτής της διάλυσης. Καινούργια σύ­νορα χαράχτηκαν. Ό ,τ ι δεν μπήκε στην αμερικανική τροχιά, θα έπεφτε, έτσι φοβόταν η Ουάσιγκτον, στην τροχιά της Κίνας, ή της Σοβιετικής Ένωσης. Ο γαλλικός έλεγχος της νοτιοανατολι­κής Ασίας ήταν ανεκτός. Αλλα ένα ανεξάρτητο Βιετνάμ, που σί­γουρα θα γινόταν κομμουνιΟτικο, και στο κατώφλι μάλιστα της Κί­νας, και θα προσέφερε ένα μεγάλο πιάτο ρύζι στην πιο πολυάν­θρωπη χώρα του κόσμου και τον δυνητικά πιο επικίνδυνο αντίπαλο της Αμερικής; Ήταν μια ιδέα που δύσκολα θα μπορούσε να την δεχτεί η Ουάσιγκτον. Σχεδόν αναπότρεπτα, οι Ηνωμένες ΤΤολι- τείες προχώρησαν να γεμίσουν το κενο που άφησε η αποχώρηση iw Γάλλων. Τα κίνητρα και οι φόβοι της Ουάσιγκτον έχουν εξηγηθεί απο πολλούς.

"Διακινδυνεύονται πολλά στη νοτιοανατολική Ασία", μαςδια- βεβαιώνουν οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, στις 24 Mtftou 1964. "Α ν το Λάος και το Νότιο Βιετνάμ πέσουν στα χέρια των κομμουνι­στών, το πιθανότερο είναι πως θάπαιρναν ύστερα και την Καμπό­τζη, την Ταυλάνδη και τη Βιρμανία κι ίσως ακόμα και τη Μαλαισία και τις Φιλιππίνες —κάπου 115 εκατομμύρια ανθρώπους."

Η απώλεια του Νότιου Βιετνάμ, είπε ο πρώην πρόεδρος Αχζεν- χάουερ, θα σημαίνει "μια τρομερή απώλεια κύρους —την απώλεια ολόκληρης της υποηπείρου της νοτιοανατολικής Ασίας" .

-95-

Ο Τζόζεφ Ώλβοτ έγραφε: "Α ν γίνει παθητικα δέκτη η ήττα στο Νότιο Βιετνάμ, όλοι παραδέχονται ότι η ήττα αυτη θα είναι η χειρότερη και wio δαπανηρη απ’ όσες έχουν υποστει οι ΗΤΤΑ στον αιώνα-μας" . Και απο το Λάιφ, 12 Ιουνίου 1964: " . . .η εγκα­τάλειψη τηε νοτιοανατολικής Ασίας θα είναι καταστροφή. Ο ι κομ­μουνιστικές δυνάμεις θα την καταλάβουν. Ο ι ΗΤΤΑ θα έχουναπο­δείξει ότι δε διαθέτουν την ικανότητα να κερδίϋουν έναν ανταρ­τοπόλεμο και το κουράγιο να κρατήσουν τις υποσχέσειςτους προς τους βυμμάχους-τους. Ο ι στρατιωτικές γραμμές των ΗΤΤΑ θα υ­

ποχωρούσαν τότε στην Οκινάουα* η Ιαπωνία και οι Φιλιππίνες θά- μπαιναν σε κίνδυνο' η Ινδονησία θα ξέφευγε απο τον έλεγχό-μας και η επιρροή των ΗΤΤΑ στην Ασία, απο πρακτικής πλευράς θα εκ­μηδενιζόταν" .

Η οπισθογράφηση αυτών των απόψεων γινόταν στην επίσημη Ο υ άσιγκτον. Όπως είπε σε μια επίσημη δήλωση ο υπουργος της άμυ­νας Ρόμπερτ Σ . Μακναμάρα: "Η επιβίωση μιας ανεξάρτητης (διά- βοζε: προσανατολισμένης προς τις ΗΤΤΑ) κυβέρνησης στο Νότιο Βιετνάμ είναι τόσο σημαντικη για την ασφάλεια της νοτιοανατο­λικής Ασίας και του ελεύθερου κόσμου που δε μπορώ να δω άλλη λύση απο το να λάβουμε όλα τα μέτρα που μπορούμε για ν ’ απο­τρέψουμε μια κομμουνιστική ν ίκη ".

Ο πρόεδρος Τζων Φ . Κένεντυ όρισε την νοτιοανατολική Ασία ζωτική για τις ΗΤΤΑ ως δύναμης του Ειρηνικού και τον Ιούνιο του 1964 ο Λύντον Τζόνσον ανήγγειλε ότι θα διακινδύνευε π6λεμo εν νοώντας πόλεμο με την Κίνα, για την υπεράσπιση της περιοχής.

Η εμπλοκή των Ηνωμένων ΤΤολιτειων συνέχισε να πλαταίνει και να βοθαίνει. Το Μάιο του 1965, κάπου 4 5 .0 0 0 Αμερικανοί υπη­ρετούσαν στο θέατρο του Βιετνάμ και η άμεση στρατιωτική και οι­κονομική βοήθεια είχε αυξηθεί σε 7 0 0 εκατομμύρια δολλάρια το χρόνο. Στο τέλος του 1967, περισσότεροι απο μισο εκατομμύριο άντρες δρούσαν εκει, ο ετήσιος ρυθμός δαπάνης ήταν κοντά στα 30 δισεκατομμύρια δολλάρια και το συνολικο κόστος για τοαμε- ρικανικο έθνος, σε δολλάρια, είχε ήδη ξεπεράσει τα πενήντα δι­σεκατομμύρια —κι αυτα σε μιαν εκστρατεία καταστολής ενάντια σ έναν εχθρό, που, όπως αναφέρει το ΑσοσιΙιτεντ ΤΤρες στις 13 Μαΐου 1962:

"Συχνά μια μονάδα Βιετκογκ οργανώνεται αρχικαχωρίς όπλα. Ο πολίτικος οργανωτής λέει στους άντρες και τις γυναίκες της μονάδας ότι στην αρχη πρέπει να πολεμή­

-96"

σουν με χειροποίητα όπλο —λόγχες, εγχειρίδια, οπαθια και πρωτόγονα δίκαννα. Για να βρουν καλύτερα όπλα,πρέ­πει να τα αρπάξουν απο τον εχθρό."

Κατανοεί κάνει*, κι αν ακόμα δε συμφωνεί, την ελπίδα των Α ­μερικανών να πετύχουν εκει που απέτυχαν οι Γάλλοι. Ο ι νέες ε­ξεγέρσεις των ανταρτών συνέβαιναν Οτο ένα τρίτο μόνο των εδα­φών που είχαν προσπαθήσει να ελέγξουν οι Γάλλοι, δεν είχαν αρ­χίσει ούτε καν να συγκρίνονται με τους Βιετμινχ σε αριθμούς, ε- ξοπλισμο, πείρα και, αρχικα, ακόμα σε λΛκη υποστήριξη. Η Ου- άσιγκτον μπορούσε να βασίζεται σ’ έναν καλα εξοπλισμένο ντόπιο στρατό 3 5 0 .0 0 0 άντρων και η ίδια διέθετε τόσο πελώρια στρα­τιωτικό και οικονομικά αποθέματα, που οι Γάλλοι ούτε καν τα εί­χαν δει στο όνειρό-τους.

ΤΤαρόλα αυτα, η πορεία της εξέγερσης ακολούθησε το κλασικό πρότυπο που καθιερώθηκε στην Κίνα και δοκιμάστηκε καλα στον πρώτο ινδοκινέζικο πόλεμο.

Μεμονωμένες πράξεις τρομοκρατίας και σποραδικές επιθέσεις σε απόμακρα στρατιωτικό ή αστυνομικα φυλάκια, που άρχισαν απο το 1955 κιόλας, δεν ήταν δυνατό να ελεγχθούν, παρα μόνο ανκι- νητοποιόταν ολόκληρος ο στρατός. Αλλα το καθεστώς Ντιεμ δεν μπορούσε να προβει σε μια τέτοια ενέργεια χωρίς να ομολογήσει ότι δεν πήγαιναν όλα και τόσο καλα στη χώρα και δεν τόβρισκε πο λιτικα σκόπιμο να παραδεχτεί κάτι τέτοιο. Αντίθετα, ο Ντιεμ έ­κανε τη στρουθοκάμηλο, προσποιούμενος ότι οι "ληστές" βρ ιζ ό ­ντουσαν υπο έλεγχο κι ελπίζοντας ότι η αστυνομία θα δικαίωνε σύντομα την προσποίησή-του.

Όταν το μέγεθος της απειλής των Βιετκογκ έγινε αντιληπτή οι αντάρτες είχαν κιόλας αποκτήσει αξιόλογη δύναμη κι ήσαν σε θέση ν ’ αντιμετωπίσουν τον βιετναμέζικο στρατό, έστω κι αν τον υποστήριζαν αμερικανικό όπλα, σεροπλάνα και σύμβουλοι. Η προ­οδευτική αύξηση του όγκου της στρατιωτικής και οικονομικής βο­ήθειας των ΗΤΤΑ προς την κυβέρνηση της Σαΐγκον βρισκόταν συ­νεχώς πιο πίσω απ’ τις ανάγκες της πραγματικής κατάστασης.

Στα μέσα του 1964, οι επιθέσεις με δύναμη διμοιρίας είχαν παραχωρήσει τη θέση-τους σε οργανωμένες επιδρομες με δύναμη τάγματος ή και συντάγματος και οι Βιετκογκ είχαν αυξηθεί απο λίγες διασκορπισμένες ομάδες ανταρτών σ’ έναν στρατό με περισ­σότερους απο 1 4 0 .0 0 0 άντρες, αν υπολογίζουμε και τους τα­κτικούς τσου-λουκ και τους βοηθητικούς.

-97-

Στις 27 Απριλίου 1964 αναφέρει ο Νέιλ Σήχαν του Γιουνάι- τεντ ΤΤρες Ιντερνάσιοναλ: "Ατο λίγες διασκορπισμένες ομάδες που υποστηρίζονταν ατο μια τολυ εκτεταμένη πολίτικη οργάνωσή οι κομμουνιστές Βιετκογκ δημιούργησαν μιαν εξαιρετική μαχητικη δύναμη 4 0 .0 0 0 άντρων. Οι άντρες αυτοί είναι οργανωμένοι οε 45 τάγματα σ’ ολόκληρη τη χώρα. Υποστηρίζονται απο τεριβσότε- ρους ατο 1 0 0 .0 0 0 ακόμα τοπικούς και περιφερειακούς αντάρ­τες λιγότερο εξοτλιαμένους αλλα εξίσου αποτελεσματικούς" .

Ισχυρές περιοχες βάσης είχαν δημιουργηθει και η κυβέρνηση της Σβίγκον είχε κυριολεκτικά απομονωθεί ατο τον αγροτικο τλη- θυσμο, του αποτελούσε το 85 σχεδόν τοις εκατό ενος έθνους δε- κάξη εκατομμυρίων ανθράκων οι οτοίοι κατοικούσαν σε μιαν εδα­φική έκταση 127.000 τετραγωνικών μιλίων περίπου.

Εκτος απο τα μεγάλα κέντρα πληθυσμου, οι αντάρτες ήσαν οι αδιαφιλονείκητοι κύριοι ολόκληρης σχεδόν της χώρας, και μόνο αεροσκάφη τους ενοχλούσαν και καμία φορα μεγάλες, αερομετα- φερόμενες εκστρατευτικες δυνάμεις, που χτυπούσαν στα τυφλά, ψάχνοντας για ψύλλους στ’ άχυρα. Ο ι κυβερνητικές τεθωρακισμέ­νες φάλαγγες ήσαν σε θέση να διεισδύουν στις περιοχες των Βι- ετκογκ, άλλο όχι χωρίς κίνδυνο ενέδρας και χωρίς καμία ελπίδα να παραμείνουν ή να ασκήσουν εξουσία πάνω στο λαο.

Ο ι περισσότερες μεγάλες αρτηρίες και σχεδόν όλοι οι δευτε- ρεύοντες δρόμοι είχαν κοπεί' μερικες επαρχιακες πρωτεύουσες ήσαν προσιτές μόνο απο τον αέρα* κι ένας δακτύλιος απο βάσεις των επαναστατών γύρω απο τη Σαίγκον δημιουργούσε ατμόσφαιρα πολιορκίας ακόμα και στην πρωτεύουσα, ενω πολλές φορές λάβαι­ναν χώρα μάχες σε απόσταση μόλις έξη ή οκτω μιλίων απο την πό­λη.

Ο ι Βιετκογκ διέθεταν μια βιώσιμη αγροτιχη οικονομία στις πε- ριοχές-τους και φοροεισπράκτορες των Βιετκογκ συγκέντρωναν σημαντικό έσοδα απο το εμπόριο που συνεχιζόταν ακόμα ανάμεσα στις επαναστατημένες περιοχες και στις πόλεις, σε τέτοια έκτα­ση που σε μερικες περιπτώσεις ακόμα και η βενζίνα που χρησιμο­ποιούσαν τα κυβερνητικά στρατεύματα για τη μεταφορά-τους στο πεδίο της μάχης να έχει ήδη φορολογηθεί απ’ τους κομμουνιστές, ενω τραβούσε για τα στρατόπεδα.

Η αμερικανική οικονομική βοήθεια προς τη Σσίγκον,εκτος της στρατιωτικής, έφτανε στο ύψος των 241 εκατομμυρίων δολλαρίων

περίπου το χρόνο' στόχος-της, να βελτιωθεί η αγροτική οικονο­μία και να κερδηθει η υποστήριξη του αγροτικού πληθυσμου.Αλλο ο διευθυντής των επιχειρήσεων του Γραφείου Διεθνούς Ανάπτυ­ξης, Τζαίημς Κίλλεν, υπελόγιζε ότι ΙΟ με 15 τοις εκατοτουσυ- νόλου πήγαινε σε "ζώνες ημίφωτος", που μπορούσαν να ελέχον - ται απο την κυβέρνηση τη μια μέρα και να βρίσκονται στα χέρια των Βιετκογκ την επόμενη.

Στις 15 Αυγούστου 1964, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης αναφέ­ρουν: "Ο έλεγχος μιας περιοχής μπορει να μεταβάλλεται σε μια νύχτα. Σε πολλά μέρη της χώρας, οι αμερικανοι ειδικοί τελειώ­νουν ένα έργο τεχνικής βοήθειας, μια γέφυρα, ένα δρόμο ή μια γεώτρηση, και το μόνο που πετυχαίνουν είναι να καταλαμβάνουν το χωρίο οι αντάρτες τη στιγμή που οι αμερικανοι και οι βιετνα­μέζοι συνεργάτες-τους αποσύρονται".

Αυτο που συνέβει στο Βιετνάμ αναβίωσε τις εμπειρίες της Κί­νας ή, σ’ ένα άλλο ημιοψαίριο, της Κούβας. Ο ι αντάρτες είχαν στεριώσει ένα ανταγωνιστικό οικονομικο και πολίτικο σύστημα,τε­μαχίζοντας το εθνικό έδαφος, και αν κι ο στρατός μπορούσε να πηγαίνει ακόμα όπου διάλεγε —άλλο πάντα με με/άλες δυνάμεις— δε μπορούσε να παραμένει χωρίς να διασκορπίζεται, και τούτο τον οδηγούσε να μη μπορει ν’ αντισταθει στις συ/κεντρωμένες ε­πιθέσεις των ανταρτών. Έτσι, τα στρατεύματα άρχισαν βαθμιαία να περιορίζονται στους στρατώνες-τους στις μεγαλύτερες πόλεις και βαθμιαία να χάνουν τη δύναμή-τους.

Επιχειρήσεις του τύιτου "εκκαθάριση και διατήρηση", στ αχνά­ρια της γαλλικής "τεχνικής λαδώματος", απέτυχαν να/ιατρέψουν την κατάσταση, για λόγους που είναι προφανείς. Η στρατηγικη της "εκκαθάρισης και διατήρησης" είναι καταδικασμένη ν ’ αποτυ­χαίνει πάντα, επειδή η κυβέρνηση, ενω είναι αρκετα ισχυρή να εκκαθαρίζει κάθε δεδομένη περιοχή προσωρινά, δεν μπορει να δι­ατηρήσει πολλές τέτοιες περιοχες χωρίς να διασκορπίζει επικίν­δυνα τις δυνάμεις-της. Μπροστά σε μιαν αποφασιστική επιχείρη­ση "εκκαθάρισης και διατήρησης" , οι αντάρτες απλα απστραβιόν- τουσαν και διπλασίαζαν τις δράστηριότητές-τους άλλου. Αν υπο­λογίσουμε ότι ο νστιοβιετναμέζικος στρατός, διανεμημένος κα- νονικα πάνω στο έδαφος της χώρας, θα διέθετε περίπου τρεις έ­νοπλους άντρες σε κάθε τετραγωνικό μίλι, είναι εύκολο να δούμε γιατί η "εκκαθάριση και διατήρηση" δε μπορούσε να πετύχει εν­άντια στους Βιετκογτι, που διέθεταν 1 4 0 .0 0 0 άντρες και υ*ο-

-99-

στηριζόντουσαν απο ολόκληρον κυριολεκτικά τον αγροτικο πλη­θυσμό.

Εδω η Σαίγκον και οι αμερικανοι στρατιωτικοί σύμβουλοί- τηε αντιμετώπισαν το γαλλικό δίλημμα, που τόσο καλα είχε κατανοή­σει ο Γκιαπ: αν σκόρπιζαν τιε δυνάμεις-τους, εξασθένιζαν τόσο που δεν μπορούσαν να υπερασπιστούν τουε εαυτοΰε-τουε και το έμψυχο υλικό-τουε καταστρεφόταν τμτ^ιατικα. Αν πάλι συγκέν­τρωναν τη δύναμή-τουε παρέδιναν το έδοφοε που είχαν σκοπο να διατηρούν, γιατί η νίκη γι’ αυτουε δε σήμαινε τίποτα χωριε την κατοχή του εδάφουε τηε χώραε.

" ΤΤερισσότεροι απο 3 . 0 0 0 κυβερνητικοί στρατιώτες τσαλαβουτούσαν σήμερα σε πλημμυρισμένουε ορυζώνες.. . προσπαθώντας ν’ ανακαλύψουν μια πιθανή κομμουνιστική βάση 35 μίλια βορειοδυτικά τηε Σ«γκον σε μια απο τιε με­γαλύτερες και πιο άκαρπεε επιχειρήσεις του πολέμου του Βιετνάμ.

Ο μοναδικοε Κόκκινος που ανακάλυψαν, πλήγωσε tvav βιετναμέζο στρατιώτη μ’ ένα δίκαννο και ξέφυγε.

Η είδηση αυτη αντανακλα μια τυπική κατάσταση. Όπως στις περισσότερες εξεγέρσεις, οι αντάρτες ήσαν σε θέση να διαλέ­γουν τους στόχους-τους και να δέχονται ή ν* απορρίπτουν τη μά­χη κατα βούληση.

Η κυβέρνηση, που δεν διαθέτει το δίκτυο πληροφοριών το ο­ποίο προσφέρει η λΛκη υποστήριξη, ψαχούλευε στο σκοτάδι, ε­μπλεκόταν σε τυχαίες, άσκοπες επιχειρήσεις, που ήσαν υπερβο­λικά ακριβές για τ’ αποτελέσματα που πετύχαιναν. Στις 21 Απρι­λίου 1964, μια είδηση προσφέρει κι άλλες αποδείξεις γι’ αυτη την αδυναμία:

"Σημερινες κυβερνητικές στατιστικές αποδείχνουν πό­σο απογοητευτικος είναι αυτός ο πόλεμος. Ο ι κυβερνη­τικές επιχειρήσεις μικρών μονάδων, όπως έρευνες και α­ναζητήσεις απο περιπόλους, έφτασαν στο ύψος των5 .190 αυτήν την εβδομάδα. Ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης είπε ότι μόνο 7 0 απ’ αυτές πέτυχαν πραγματική επαφή με τον εχθρό."

- 1 0 0 -

Η κυβέρνηση της Σ«γκον είχε δημιουργήσει σοβαρότατο πρό­βλημα στον εαυτό-της με την άρνησή-της να παραδεχτεί επι αρ- κετα χρόνια ότι υπήρχε μια σημαντικη ένοπλη αντίθεση. Ο ι με­μονωμένες συγκρούσεις με τους αντάρτες βαφτίζονταν σαν αστυ­νομική δράση ενάντια στα ασήμαντα υπολείμματα των πιο σκληρο­τράχηλων Βιετμινχ. Και χρειάστηκε να περάσουν πέντε χρόνια προτού το καθεστώς του Νγκο Ντιεν Ντιεμ, του επιλεγμένου α­πο την Ουάσιγκτον πρωθυπουργου, αναγκαστεί να ομολογήσει το αδιοφιλονείκητο γεγονος ότι μια κανονική εξέγερση βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη.

Στο μεταξύ, οι Βιετκογκ είχαν δημιουργήσει έναν ισχυρότατο παράνομο πολίτικο μηχανισμό και είχαν οργανώσει αντάρτικες μο­νάδες σε επίπεδο χωρίου και περιοχής για την αναμέτρηση που πλησίαζε. Η αρχική στρατηγικη του κινήματος είχε σκοπο τη συ­ντριβή της αλυσίδας της πολίτικης εξουσίας απο*τη Σβίγκον προς τις αγροτικές περιοχες, την απομόνωση της κυβέρνησης απο τον πληθυσμό 1 7 .0 0 0 συνοικισμών και 8 .0 0 0 χωρίων με τον προσ- εταιρισμο, την απαγωγή ή τη δολοφονώ των τοπικών αξιωματοΟ- χων —ιδιαίτερα, των αρχηγών των χωρίων και των μελών των κοι­νοτικών συμβουλίων. Η εκστρατεία αυτη άρχισε το 1957,όταν πε­ρισσότεροι απο 7 0 0 αξιωματούχοι σκοτώθηκαν, και κλιμακώθηκε κατα πολυ το 1959, συνεχίζοντας έως το 1963 παρα τις κυβερνη­τικές προσπάθειες να τη σταματήσουν. Τελικά, στοίχισε 13.οοο περίπου ζωες.

Ό ταν η πολίτικη σύνδεση ανάμεσα στην πρωτεύουσα και στα χωρία τσακίστηκε, οι Βιετκογκ άρχισαν να οργανώνουν έναν αλη­θινό στρατό. Αν και η Ουάσιγκτον επεδίωξε την αναδρομική δι­καίωση της κατοπινής κλιμάκωσης του πολέμου και των μαζικών βομβαρδισμών του Βόρειου Βιετνάμ με τη δικαιολογώ της "επιθε­τικότητας απο το Βοριά" , η αλήθεια είναι ότι ώς τη στιγμή που άρχισαν οι επιδρομες βομβαρδισμού το δεύτερο εξάμηνο του 1964, το ενενήντα τοις εκατό περίπου των όπλων των Βιετκογκ ήσαν ό­πλα αρπαγμένα απο τη Σβίγκον ή τις αμερικάνικες δυνάμεις.

Ο ι στατιστικές της ίδιας της Σβίγκον επιβεβαιώνουν ότι οι Βιετκογκ κυρίευσαν 4.853 όπλα στη διάρκεια του 1960, ενω έχα­σαν μόνο 921 όπλα πάνω στη μάχη, κι είχαν κέρδος καθαρό3.932 όπλα, που έφταναν να εξοπλίσουν ένα σύνταγμα. Το 1962, οι ε­παναστάτες κυρίευσαν 5 2 .0 0 0 όπλα κι έχασαν 4850 και το 1963 το κέρδος ήταν 8 3 .0 0 0 , η απώλεια μόνο 5 .4 0 0 . Συνολικά, οι Βιετκογκ είχαν καθαρό κέρδος γι’ αυτη την περίοδο δύο χρόνων

- ΙΟ Ι-

128.682 όπλα όλων των τύπων, που αριθμητικό είναι σχεδόν ίσα με το σύνολο των επαναστατών σ’ ολόκληρο το Νότιο Βιετνάμ.

Όπως δείξαμε προηγουμένως, οι Βιετκογκ είχαν κυριεύσει τα περισσότερα όπλα-τους οε μικρομάχες. Και οι κυβερνητικές απώ­λειες ήοαν αποτέλεσμα πολλών τέτοιων μικρών και σκόρπιων επι­θέσεων, που εξαπολυόντουοαν εκει όπου η πλεονεκτική θέση και η αριθμητικη υπέροχη έδιναν στους Βιετκογκ τη σιγουριά της εύ­κολης νίκης. Ο ι επιχειρήσεις των ανταρτών με δύναμη μεραρχίας ήσαν σπάνιες έως το τέλος του 1963 κι έπρεπε να φτάσει το 1964 για να αρχίσουν οι Βιετκογκ να δίνουν μάχες συμβατικου τύπου, εγκαταλείποντας όταν υπήρχε ευκαιρία την αντάρτικη τακτική για τοιτικες αναμετρήσεις ισχύος. Η αλλαγή της τακτικής, αν και όχι ακόμα συστηματικη, ήταν ένας σημαντικός δείκτης, που άφηνε να εννοηθεί ότι ο πόλεμος περνούσε σε μια νέα φάση —απο την πε­ρίοδο της στρ^τηγικης άμυνας στο στάδιο όπου μια εξισαρρόπηση των δυνάμεων εξασφαλιζόταν και η κυβέρνηση έχανε τη στρατιω­τική πρωτοβουλία προς ώφελος των επαναστατών.

Η κλίμακα της σύγκρουσης ολόκληρο το 1964 δείχνει ότι οι κομμουνιστές κέρδιζαν ταχύτατα τη στρατιωτική πρωτοβουλία.

"Ό τα ν άρχισε, το Νοέμβριο του 1961, η αμερικανική στρα­τιωτική κλιμάκωση στο Νότιο Βιετνάμ" , αναφέρει το Γιουνάιτεντ ΤΤρες Ιντερνάσιοναλ, "η κατάσταση θεωρείτο^ιρΛΛμη" επειδή οι Βιετκογκ είχαν γίνει αρκετα ισχυροί ώστε να εξαπολύουν 1.782 επιθέσεις και μικρής κλήιακας επιχειρήσεις εκείνον το μήνα. Αλ­λα το Νοέμβριο του 1963, ύστερα απο δυο χρόνια μαζικής αμερι­κανικής στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας, ο αριθμός των ε­πιθέσεων και επιχειρήσεων των Βιετκογκ ανέβηκε σε 3.182 για το μήνα αυτο".

Η συνεχιζόμενη κλιμάκωση είχε διπλασιασει, όπως αναφέρθη­κε το Δεκέμβριο, το μέγεθος της νοτιοβιετναμέζικης αεροπορί­ας, αλλα τα αποτελέσματα δεν ανταποκρινόντουσαν ανάλογα στην αύξηση της δύναμης Ηρούσης. Ο ι Τάιμς της Νέας Υόρκηςλένετα εξης στις 3 Δεκεμβρίου:

"Ο ι κυβερνητικές αεροπορικες επιδρομες ενάντια στις συγκεντρώσεις των ανταρτών έχουν αναγκάσει τους κομ­μουνιστές διοικητές να αναπροσαρμόσουν την τακτική- τους στις μάχες, αλλα δεν μείωσαν σε βαθμό φανερό το η­θικό ή την μαχητική-τους ικανότητα, σύμφωνα με μιακαι-

- 102-

νούργια ανάλυση τηε υπηρεσίαε πληροφοριών για την απο­τελώ σματικότητα των όπλων στον ανταρτοπόλεμο.. . Ο ι προσπάθειεε να αποψιλωθουν τα δέντρα Οτα ορμητήρια τηε ζούγκλαε ελάχιστα έχουν επηρεάσει ώε αυτη τη Οτι/μη τιε κομμουνιστικεε στρατιωτικές επιχειρήσειε, διαπίστωσε η ανάλυση. Ακόμα και οι άπειροι αντάρτεε έχουν μάθει να προστατεύουν τον εαυτό-τουε απο τα αεροπορικα κανόνια και το βομβαρδισμο με ρουκέτεε...

"Έγινε γνωστό ότι οι Βιετκσγκ έχουν πάρει μεγάλεε προφυλάξεις ενάντια στιε επιθέσεις. Ο ι κύριεε περιοχέε -τουε βάσηε στο μεγαλύτερο μέροε-τουε αποτελούνται α­πο υπόγεια τούνελ και σπηλιεε, τόσο ισχυρεε που σε με- ρικεε περιπτώσειε αντέχουν κατευθείαν χτυπήματα απο βόμβεε των 250 κιλών.

Ο ι βετεράνοι αντάρτεε έχουν μάθει να εντοπίζουν τουε διάφορους τύπους αεροσκαφών και να υπολογίζουν αν η αποστολή-τουε είναι βομβαρδιΟμοε, αποψίλωση,αναγνώ­ριση ή μετοφορα.

Η ανάλυση τηε υπηρεσίας πληροφοριών δείχνει ότι με- ρικεε μονάδες Βιετκσγκ έχουν ειδικά εκπαιδευμένα άτομα που μετράνε τιε βόμβεε που πέφτουν ή τιε επερχόμενεε ο βίδεε πυροβολικου και τιε συνδυάζουν με τιε εκρήξειε που ακούγονται. Μ ’ αυτό τον τρόπο προσπαθούν να ανι- χνεύσουν εκείνες που δεν εξερβάγηΟαν, που τιε μαζεύ­ουν για δικήτουε χρήΟ] (για νάρκεε εδάφουε, βόμβεε,χει- ροβομβίδεε, κλπ.)"

Η αναλογία κυβερνητικών απωλειων προε απώλειες των Βιετ- κογκ άλλαξε ριζικά με το πέρασμα του χρόνου, με την αύξηση των πρώτων και τον περιορισμο των δεύτερων, σύμφωνα με τουε υπο­λογισμούς κι αυτηε τηε ίδιαε τηε κυβέρνησηε. Ο ι επίσημοι αριθ­μοί, όπωε ανοφέρονται στουε Τάιμε τηε Ν . Υόρκηε, δείχνουν:

"1961 —Κυβερνητικεε απώλειεε, 9 . 0 0 0 . Βιετκσγκ, 1 3 .0 0 0 .

1962 —Κυβέρνηση, 1 3 .0 0 0 . Βιετκσγκ, 3 3 .0 0 0 .1963—Κυβέρνηση, 1 9 .0 0 0 . Βιετκογκ, 2 8 .0 0 0 .1964 (πρώτοι έξη μήνεε) —Κυβέρνηση, 11.390. Βιετ-

κσγκ, 9 .0 0 0 . "

- 103-

ΤΤρέπει να έχουμε υπόψη-μας ότι οι απώλειες των Βιετκογκ, που αναφέρονται απο τη Σβίγκον, (1) είναι υπολογισμοί που γί­νονται απο την άλλη μέρια και (2) αναπόφευκτα σχεδόν περικλεί- ουν απώλειες του άμαχου πληθυβμου απο αεροπορικούς βομβαρδι- ομους και επιθέσεις πυροβολικου' και εξυπηρετεί πολυ να θεω­ρούνται Βιετκογκ οι άμαχοι αυτοί. Ένα τεστ είναι να συγκρίνου­με τον αριθμό των όπλων που κυριεύτηκαν απο την κυβέρνηση με τον αριθμό των α πω λείων των Βιετκογκ που αναρέρονται και να τους παραβάλουμε με τις ανοφερόμενες κυβερνητικές απώλειες και όπλα που χάθηκαν. Στη δεύτερη επρίπτωση γενικά οι αριθμοί σν ιπίπτουν· στην πρώτη, διαπιστώνομε μιαν εκπληκτικηασυμφω­νία. Τα όπλα που κυριεύονται απο τους Βιετκογκ σπάνια ή και πο­τέ δεν ανταποκρίνονται στις ανοφερόμενες απώλειες των Βιετ- κογκ,ένα γεγονος που δημιουργεί την ισχυρή υποψία ότι οι ανα- φερόμενοι νεκροί δεν ήσαν τουλάχιστον ένοπλοι.

Και πάλι, μια μεγάλη αναλογία αναφερομένων εχθρικών απω- λειων που προκαλούνται απο τις αεροπορικες επιχειρήσεις γέννα ερωτήματα για την ακρίβεια των αναφορών για απώλειες. ΤΤοιος, στην πραγματικότητα, μέτρα τα πτώματα και τελικά ποιος τα ανα­γνωρίζει dav πτώματα άντρων του εχθρού;

Σχετικά, ο Μπέρναρντ Φωλλ γράφει στο βιβλίο-του "Τα Δυο Βιετνάμ":

"Το πώς χρησιμοποιείται τώρα η τακτική αεροπορία στο Βιετνάμ μπορει να το καταλάβει κάνεις απο τις ανοφορες της Νοτιοβιετναμέζικης Αεροπορίας. Σε μια τυπική τρι­ήμερη επιχείρηση τον Ιανουάριο του 1963, η V N A F χτύ­πησε τους εξης στόχους: 1 σπίτι και 20 παρατηρητήρια σε απόσταση 10 και 22 μιλ&ν δυτικά της ΤΤλέΐκου' 3 σπίτια 28 μίλια δυτικά της Κούι-Νον' 4 σπίτια κι ένα ριζσχώρα- φο 22 μίλια δυτικά της ΤΤλέΐκου* 25 σπίτια καταστράφηκαν και 10 έπαθαν ζημίες 17 μίλια νοτιοδυτικά της Κουαγκ- Νγκάι' 15 σπίτια 22 μίλια βορειοδυτικά της ΤΤλΛκου- 2 σπίτια 19 μίλια βόρεια της Μπιεν-Χόα. Και σε επιχειρή­σεις ενάντια σε συγκεντρώσεις Βιετκογκ στην πεδιάδα των Καλομιων και στα ορμητήρια της ζούγκλας της Ζώνης D βόρεια της Σβίγκον, ο ARVN (Στρατός της Δημοκρατίας του Βιετνάμ) ανέφερε 76 εχθρούς νεκρούς απο πυρα εδά­φους, 4 0 0 απο αεροπορικούς πολυβολισμούς, αλλα μόνο 9 αταμικα όπλα και 5 οπλομηχανήματα (πολυβόλα, όλμοι) κυριεύτηκαν —και περισσότερα απο 4 0 0 σπίτια και καλύ­βες καταστράφηκαν."

- 104-

Δεν χρειάζεται πολλή φαντασία για να υποθέσει κάνεις ποιες πρέπει να ήοαν ο ι 11 εχθρικες" απώλειες κάτω απο τέτοιες συνθή­κες.

Η χωρίς διάκριση χρήση αεροΟΗαφων ενάντια Οε υποτιθέμενους στόχους Βιετκογκ εξηγεί ιδιαίτερα την αποξένωση του αγροτικού πληθυΟμου απο την κυβέρνηοη της Σ<Λγκον. Ο λαος της υπαίθρου που η μόνη επαφή-του με την κυβέρνηοη έρχεται με τη μορφή να- παλμ και ρουκετών, μάλλον λίγη ουμπάθεια θα δείχνει προς τον α­γώνα της κυβέρνηοης, όποιος κι αν είναι αυτός. Απ’ την άλλη πλευρά, έχει κάθε λόγο να νιώθει ουμπάθεια για τους αντάρτες, που προέρχονται συνήθως απ’ τα γύρω χωρία, και που μοιράζονται τους κινδύνους και τις κακουχίες-του.

"Για τον κόομο που βρίσκεται έξω απο τους συνοικι­σμούς και τα χωρία του Νότιου Βιετνάμ, οι αντάρτες εί­ναι πράκτορες του διεθνούς Κομμουνισμού. Στις χορτα- ρένιες και καλαμένιες καλύβες που ζουν, στους συνοικι­σμούς που έχουν "απελευθερώσει", οι αντάρτες Βιετκογκ μιλάνε σαν τους ντόπιους για απλα πράγματα.

"Ή ταν κόλαση, όταν κάνανε κάθε νύχτα επίθεση στον συνοικισμό-μας" λέει ο εικοσάχρονος γιος ενος χωρικού. "Αν η κυβέρνηση ήταν αρκετα καλη ή αρκετα ισχυρή, πι­στεύω πως θα μπορούσε να μας προστατεύει τη νύχτα. Γι’ αυτο σκέφτηκα πως ίσως οι άνθρωποι του Απελευθερωτικού Μετώπου είχαν δίκιο. Τώρα ξέρω πως είχαν. Δεν μετανιώ­νω για την απόφασή-μου να πάω μαζί-τους."

Ένας άλλος νεαρός είπε: "Ένιωσα φόβο και οργη όταν έκαναν επίθεση στο χωριό-μας. Αλλα έπρεπε να πάω μαζί- τους και τώρα χαίρομαι που το αποφάσισα."

Ο ι απαντήσεις αυτές δόθηκαν σ’ έναν βιετναμέζο δη­μοσιογράφο. ΤΤήρε τα τοπικά λεωφορεία για τις αναοψα- λεις ή αμφισβητούμενες περιοχες Οτο δέλτα και βρέθηκε σ’ ένα συνοικισμο, για τον οποίο δε χωρούσε καμία αμφι­σβήτηση. Νύχτα και μέρα κατεχόταν απο Κομμουνιστές... Εκτος απο τον αρχηγό, οι αντάρτες φαινόντουσαν να εί­ναι γύρω στα είκοσι χρόνια-τους. Δεν έδωσαν τα ονόμα- τά-τους απο φόβο μην αποκαλυφθουν στην κυβέρνηση. Ο ­λοι είπαν πως ήσαν κάτοικοι του συνοικισμου. Ο λο ι μι­λούσαν βιετναμέζικα με τοπική προφορά.. .

- 105-

Όταν ρωτήθηκαν τί σκέφτονται για τον Χο Τσι Μινχ, τον πρόεδρο του Βόρειου Βιετνάμ, ο αρχηγό* είπε: "Ε ί­ναι ένα* μεγάλος επαναστάτης. Τον συμπαθούμε αλλα δεν παίρνουμε απ’ αυτόν διαταγές. Είμαστε Νοτιοβιετναμέζοι και πολεμάμε για την απελευθέρωση του Νότιου Βιετνάμ"

Τάιμς τηε Ν . Υόρκης, 23 Νοεμβρίου 1964

Στο μεγαλύτερο μέρος της υπαίθρου Οτο Νότιο Βιετνάμ, η οκιώδης κυβέρνηση *ου Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου έγινε η μοναδική κυβέρνηΟη, που είχε δικά-της σχολεία και νοσοκομεία δικές-της απογραφές, αγροτικές υπηρεσίες, εφορίες, ειδηΟεο- γραφικα πρακτορεία, και κυβερνούσε κατα παράλειψη, ενω η μόνη επαφή με τη Σβίγκον ήταν οι ευκαιριακες εκστρατείες αντιποίνων των ενόπλων δυνάμεων, που μεταφέρονταν με ελικόπτερα ή δια­κινδύνευαν τη διέλιευβη απο τους υπονομευμένους δρόμους με τε­θωρακισμένες μηχανοκίνητες φάλαγγες. Στα διαλλείματα των ε­πιθέσεων και παρα τις αδιάκοπες αεροπορικες επιδρομες, συνεχι­ζόταν κάτι που έμοιαζε με κανονική ζωη, σοδειες σπερνόντουσαν και θεριζόντουσαν, και σιγα-σιγα, με τη σταθερή πίεση στα φυ­λάκια του στρατού στις ζώνες ημίφωτος, οι Βιετκογκ μεγάλωναν το κράτος-τους.

Τον Απρίλιο του 1964, ο Ουώλτερ Λίπμαν στη στήλη-τουστην Νιου ΓυορΜ Χέραλντ Τρίμπιουν αναφέρει: "Η αλήθεια, που κρύ­βεται απο τον αμερικανικό λοο, είναι ότι η κυβέρνηση της Σ«Λ- γκον έχει τη συμπαράσταση ενος μικρού μόνο τμήματος του λοου, πιθανότατα όχι παραπάνω απο το 30 ο/ο, και ότι ελέγχει (ακόμα και τη μέρα) λιγότερο απο το ένα τέταρτο του (εθνικού) εδάφου^.1

Σε μιαν αποφασιστική προσπάθεια να διορθωθεί αυτη η κατά­σταση, η Ουάσιγκτον έλαβε δυο σημαντικές αποφάσεις. Η πρώτη είχε αποτέλεσμα την ανατροπή, απο μια στρατιωτική κλίκα της Σα ιγκον, του καθεστώτος Ντιεμ και τη δολοφονία του Ντιεμ και των αδερφών-του, που ήσαν επικεφαλής της αστυνομίας του κρά­τους. Η δεύτερη δημιούργησε το περίφημο "επεισόδιο" του κόλ­που του Τονκίνου, μια υποτιθέμενη απρόκλητη επίθεση βορειοβι- ετναμέζικων τορπιλακάτων ενάντια σε σκάφη του πολεμικού ναυ- τικου των ΗΤΤΑ.

Η πτώση του Ντιεμ δεν έλυσε κανένα πρόβλημα. Εννιά διαδο­χικές κυβερνήσεις ανδρεικέλων, όλες το ίδιο ανίκανες, το ίδιο διεφθαρμένες και καταπιεστικές, απέτυχαν να εξασφαλίσουν την

- 106-

λθ£κη υποστήριξη και να βελτιώσουν τη μσχητικη ικανότητα του ντόπιου στρατού που είχε διπλασιαστεί με την αναγκαστική επι­στράτευση οε 7 0 0 . 0 0 0 άντρες. Εικονικές εκλογες,ανάξιες α­κόμα και ν ' αναφέρθουν, διακωμώδησαν τη δημοκρατικη διαδικασία. Η " επίθεση" στον κόλπο του Τονκίνου χρησιμοποιήθηκε σαν μέσο για να εξασφαλιστεί μια ανοιχτή επιταγή απο το Κογκρέσο των Η­ΤΤΑ για την κλιμάκωση του πολέμου και την εξαπόλυση μιας μαζι­κής εκστρατείας 24ωρων επιδρομών βομβαρδισμού ενάντια στο Βό­ρειο Βιετνάμ. Αλλα η πρόφαση αποκαλύφθηκε κατόπιν στη Γερου­σία πως ήταν απότη και πολλοί βουλευτες ανακάλεσαν την ψήφο- τους για την Απόφαση ΤΤερι του Κόλπου του Τονκίνου, που ο γε­ρουσιαστής Τζαίημς Φούλμπρ<Κτ αποκάλεσε "κενη περιεχομένου".

Ως προς τον αεροπορικο πόλεμο στο Βοριά, αποδειγμένα δημι­ούργησε ακριβώς εκείνα τα αποτελέσματα που υποτίθεται ότι κα­ταπολεμούσε . Το αυλάκι όπλων που προερχόντουσαν απο το Βό­ρειο Βιετνάμ έγινε ξεχειλισμένος ποταμος, έτσι που το 1967 σχε­δόν όλες οι μάχιμες μονάδες πρώτης γραμμής των Βιετκογκ ήσαν εξοπλισμένες με τα πιο σύγχρονα κινέζικα και σοβιετικά όπλα πε­ζικού και μεταξύ-τους υπήρχαν αυτόματα τουφέκια που θεωρούν­ται κατα πολυ καλύτερα απο εκείνα που παράγουν οι ΗΤΤΑ. Βαρια πολυβόλα, όλμοι, τουφέκια, ρουκέτες και εκτοξευτήρες ρουκε­τών μπήκαν κατα εκατοντάδες τόνους στη χώρα. Βορειοβιετναμέ- ζικα στρατεύματα, με πυροβολικο και αντιαεροπορικα,άρχισαν να φτάνουν κατα μάζες, διολισθαίνοντας απο την αποστρατιωτικο- ποιημένη ζώνη ή μέσω Λάος και Καμπότζης, για να υποστηρίξουν τους Βιετκογκ με 8 0 . 0 0 0 περίπου άντρες, το αντίστοιχο τεσ­σάρων μεραρχιών.

Ο ανταρτοπόλεμος κλιμακώθηκε στο στάδιο της στρατηγικης επίθεσης. Ενω οι μονάδες των Βιετκογκ διεξήγαγαν τον πόλεμο του ψύλλου, δαγκώνοντας και φεύγοντας, ο ενισχυμένος αντάρ­τικος στρατός άρχισε να πολέμα με ευκίνητες φάλαγγες, να χτυ­πά γερα τις επαρχιακες πρωτεύουσες, να στήνει ενέδρες σε με­γάλες αμερικάνικες και νοτιοβιετναμέζικες δυνάμεις, να πολιορ­κεί στρατηγικές βάσεις. Ενω οι στρατιωτικοί διοικητές των ΗΤΤΑ συνέχιζαν να επιμένουν ότι κέρδιζαν τον έλεγχο των αγροτικών περιοχών που απο πολυ καιρό κρατούσαν οι Βιετκογκ, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο σχεδίαζε μια καινούργια στρατηγικη και με τον ερχομο του νέου σεληνιακού έτους του 1968, η επίθεση του Τετ ενάντια στις μεγαλύτερες πόλεις του Νότιου Βιετνάμ άρ

- 107-

χιΟε και η Σβίγκον, η ίδια η πρωτεύουσα, βρέθηκε απίστευτα και ξαρνικα μπροστά στον κίνδυνο να περικυκλωθει.

"Για δεύτερη σε σειρά εβδομάδα, οι πόλεις ταυ Νό­τιου Βιετνάμ συγκλονίζονται κάτω απο τα καταλυτικό χτυ­πήματα του πολέμου. Κάθε μέρα, πυκνές στήλες καπνού απο καιόμενα σπίτια ρίχνουν μια μαύρη σκια πάνω στις πό­λεις και χιλιάδες πανικόβλητοι φυγάδες σκορπίζονται στους δρόμους που βρωμάνε απ’ τη γλυκόπικρη μυρουδιά των σαπισμένων πτωμάτων. Τη νύχτα, στριμώχνονται μέσα σ’ εκκλησίες και σε σκονισμένες παγόδες, ενω τα αερο - πορικα πυρα και το πυροβολικο σχίζουν το σκοτάδι με α­στροπελέκια, Και κάθε αυγη, δεν υπάρχει πουθενά τέλος για τον πόλεμο.

Έτσι, η αιματηρη μάχη για τον έλεγχο των μεγαλύτε­ρων πόλεων του Νότιου Βιετνάμ συνεχίζεται.. . "

Νιούσγουηκ, 19 Φεβρουαρίου 1968

ΤΤέντε βδομάδες μετα την έναρξη της επίθεσης, μονάδες των Βιετκογκ βρισκόντουσαν ακόμα οχυρωμένες μέσα στην αρχοία πρω­τεύουσα Χουε, που είχαν για ένα σύντομο διάστημα καταλάβειΌ- ταν τελικά οι αμερικανοι πεζοναύτες εξαπέλυσαν επίθεση για να τους πετάξουν απ’ την αρχαία ακρόπολη, διαπίστωσαν πως κανέ­νας δε βρισκόταν εκει. Ο εχθρός είχε ξεγλιστρήσει τη νύχτα.

Η εύκολη μετάβαση απο το ένα στάδιο ανταρτοπολέμου στο άλ­λο, απο το σκόρπιο αντάρτικο αγώνα σε μεγάλες επιθέσεις ευκί­νητων φαλάγγων κι ύστερα διασπορα και αντάρτικη παρενόχληση, είναι ένα στυλ που οι συμαβτικες δυνάμεις αδυνατουν ν’ αντιμε­τωπίσουν. Ο ι επιθέσεις στις πόλεις αναγκάζουν τους υπερασπι- στές-τους να συγκεντρώνουν τις δυνάμεις-τους. Όταν συμβαί­νει αυτο, οι αντάρτες είναι ελεύθεροι να διευρύνουν τον έλεγχό -τους στην ύπαιθρο. Όταν οι υπερασπιστές με τη σειρά-τους ε­ξαπολύουν RATISSAGES στην ύπαιθρο, οι αντάρτικες δυνάμεις συγκεντρώνονται και στήνουν ενέδρες σε απομονωμένες μονάδες ή απειλούν οχυρά ή τέλος πραγματοποιούν παραπλανητικές επιθέ­σεις στις πόλεις.

Τέτοια εντύπωση προκάλεσε η επίθεση του Τετ που τον Μάιο, όταν οι ΒιετΜογκ άρχισαν μια σειρά επιθέσεις με ρουκέτες απο τα προάστια της Σ«γ κο ν , οι ρουκέτες που έριξαν μερικοί ουλαμοί

- 108-

ανταρτών προκάλεβαν μισν αντίδραση που ήταν κατάλληλη Οε μια κανονική ειββολη Οτην πόλη, και το πυροβολικο μαζι με τα βομ- βαρδιΟτικα κονιορτοποίησαν ολόκληρες γειτονίες τηε πόλης που υποτίθεται ότι υπεράσπιζαν, πολλαπλασιάζοντας τον χεψαρροιυν φυγάδων και των πληγωμένων, περιπλέκοντας τα προβλήματα μιας παράλυτης, απελπισμένης πόλης.

Στο βοριά, ένα άλλο Ντιεν Μπιεν Φου απειλήθηκε, όταν δυ­νάμεις των Βορειοβιετναμέζων και των Βιεττιογκ, που υπολογίζον­ται οε 2 0 . 0 0 0 άντρες, άρχιοαν να πολιορκούν μια στρατηγικη βάθη Οτο ΚεΟαν, που την υπεράοπιζαν κάπου 5 . 0 0 0 αμερικανοι πεζοναύτες και πεζικάριοι. Η βάθη χαρακτηρίστηκε απο τον πρό­εδρο των Συνεργαζομένων Αρχηγών Επιτελείου ως ουσιώδης Στρα­τηγική θέση. Η σημασία—τηε μπορει να εκτιμηθει απο την ένταΟη της προσπάθειας που έγινε για να κρατηθεί.

""Απο τις 22 Ιανουαρίου* λέει ένας εκπρόσωπος της A εροπορCat, *τα αεροπλάνα της Αεροπορύ κ , τουΝαυτικου και των Πεζοναυτών χτύπησαν (τον εχθρό) με 8 0 . 0 0 0 τόνους εκρηκτικών Οτο ΚεΟαν. Έχουμε Οκοπο να διατηρή­σουμε επάπειρο αυτο το ρυθμό.

"Και 8 0 . 0 0 0 τόνοι, συνέχισε ο εκπρόσωπος, αντι­προσωπεύουν ένα τονάζ μεγαλύτερο απο το σύνολο των μη- πυρηνικων βομβών που έπεσαν στην Ιαπωνύα Οτην διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου..

Τάιμς της Ν . Υόρκης, 28 Μαρτίου 1968

Λίγες βδομάδες αργότερα μια φάλαγγα στάλθηκε να " ενιοχύ- Οει" το ΚεΟαν, κι ένα μήνα αργότερα έγινε γνωστό ότι η βάση εί­χε Οιωπηλα εγκαταλεκρθει μαζι με τη "στρατηγικη" κοιλάδα που είχε ΟΚοπο να υπερασπιστεί. Στη ΣΟίγκον, ο δημοσιογράφος που μετάδωσε την είδηση έχασε την άδεια του ανταποκριτή.

Το Νότιο Βιετνάμ πλήρωνε μια ψηλη τιμη Οτον αγώνα και το μεγάλο βάρος αναμφισβήτητα έπεφτε Οτους πολίτες. ΤΤ.χ., υπο­λογίζεται ότι οτη Χουε 4 . 0 0 0 πολίτες σκοτώθηκαν απο τα δια­σταυρούμενα πυρα των αμερικανικών στρατευμάτων και των Βιετ- κογκ στη διάρκεια των πέντε εβδομάδων της μάχης. ΤΤριν απο την επίθεση του Τετ, ο αριθμός των προσφύγων του πολέμου ήταν κά­που 8 0 0 . 0 0 0 . Η επίθεση, και η αμερικανική απάντηση, δημι­ούργησε 7 0 0 . 0 0 0 νέους πρύΟφυγες. Το Μάιο, ο βομβαρδισμός

- 109-

και ο κανονιοβολισμος των προαστίων της ΣαΧγΗον και οι πυρΜα- γιες που επακολούθησαν κατέστρεψαν περισσότερα απο 1 0 .0 0 0 σπίτια και πρόσθεσαν 1 0 2 .0 0 0 άτομα στον πληθυσμό των προσ­φύγων.

Κάθε καινούργια φάση του αγώνα ξαναφρεσκόρει το αμερικανι­κό δίλημμα που δημιουργείται απο την αντάρτικη τακτική: για να αντιμετωπίσουν τις αντάρτικες δυνάμεις, οι Αμερικανοί είναι υ ­ποχρεωμένοι να καταστρέφουν την ίδια τη χώρα που υπερασπίζουν, ενω απ την άλλη μέρια, αν δεν πολεμήσουν, τη χάνουν.

Κάθε μάχη σήμαινε φθορά της υποστήριξης απο τους ντόπιους και δημιουργία καινούργιων Βιετκογκ. Η απώλεια μαχών προκα- λούσε την αποσκίρτηση πρώην συμμάχων, λόγω της απώλειας της εμπιστοσύνης και του φόβου για τη μοίρα που περιμένει τους συ­νεργάτες των ξένων. Ο ι κερδισμένες νίκες δημιουργούσαν νέες δυσαρέσκειες στο λαο που έβλεπε τους συγγενείς και τους γεί- τονές-του να βασανίζονται και να σφάζονται. Ό σο μεγαλύτερη γινόταν η βία, τόσο πλατύτερα και πιο σοβαρα τα αρνητικα απο­τελέσματα. Αλλα, απ την άλλη μέρια, λιγότερο αποφασιστικές εκστρατείες σήμαιναν ελευθερία στους Βιετκογκ ν ’ απλώσουν πιο πολυ το δίχτυ-τους, με τα ίδια αποτελέσματα: περισσότερες λι­ποταξίες, μεγαλύτερη αποξένωση του λαου.

Το δίλημμα μπήκε ωμα απο έναν αμερικανο αεροπόρο σεμιασυ- νέντευξή-του προς τον ανταποκριτή της Γουωλ Στρητ Τζόρναλ στην ΤΤλέΐκου:

"Ο αμερικανος πιλότος ελικοπτέρου ήταν βαθια απο­γοητευμένος. . . Το σμήνος-του εί^ε "υιοθετήσει" έναν συνοικισμο εδω κοντά και προσπαθούσε να τον αναπτύξει. "Χτίσαμε ένα σχολείο και κάναμε ένα σωρο άλλα πράγμα­τα" είχαμε σχεδόν ειρηνεύσει το χωρίο" λέει. "Αλλα ό­ταν άρχισαν οι επιθέσεις του Τετ, δεχτήκαμε πυρα απο βαρια αντιαεροπορικά ενω πετάγαμε μια μέρα απο πάνω απ’ το χωρίο. Δεν το θέλαμε, αλλα υποχρεωθήκαμε να το πο- λυβολήσουμε άσχημα. Τώρα ο επισμηναγος θέλει να ξαναρ­χίσουμε ένα άλλο πρόγραμμα ειρήνευσης, αλλα εγω δεμπο ρω πια να βάλω την ψυχή-μου σ’ αυτο" "

Ο ι περιπέτειες του πολέμου άρχισαν να έχουν έπίδραση και στην πατρίδα, όπου η αντίδραση του κοινού διακυμαινόταν απο

-1 ΙΟ-

την απαίτηση για σύντομη λύση στον πόλεμο ώς t ic κραυγές δια­μαρτυρίας για το κόστος-του σε ανθρώπινες ζωες.

Στα μέσα του Μαρτίου του 1968, οι αμερικάνικες απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες έφτασαν τις 139.801, ξεπερνώντας κι ε­κείνες του κορεάτικου πολέμου και κάνοντας το Βιετνάμ "τον τέ­ταρτο πιο αιματηρό πόλεμο στην ιστορία των Ηνωμένων ΤΓολιτει - ων" , σύμφωνα μ’ αυτόν τον επιμελή διαιτητη, τους Τάιμς της Ν . Υόρκης. * Ο αεροπορικος πόλεμος, που άγγιζε πολυ λίγους στόχους κάποιας στρατιωτικής αξίας στο Βοριά, αλλα δημιουργού­σε αναρίθμητα θύματα στους πυρπολημένους συνοικισμούς του Ν ό του, άρχισε να γίνεται κι αυτός δαπανηρός στις Ηνωμένες ΤΓολι- τείες. Στις 28 Ιουλίου ανακοινώθηκε ότι η συνολική απώλεια αε­ροσκαφών με σταθερες πτέρυγες έφτανε και στα δυο Βιετνάμ στις 2.226, έναν αριθμό που οι Βορειοβιετναμέζοι θεώρησαν υπερβο­λικά μικρό: οι ίδιοι υποστήριξαν ότι μόνο πάνω απο το Βόρειο Βι­ετνάμ κατέρριψαν 3 . 0 0 0 αεροπλάνα. Επιπλέον, η διοίκηση της Σβίγκον ομολόγησε την απώλεια 1.889 ελικοπτέρων.

Το αμερικανικό κύρος σ’ ολόκληρο τον κόσμο είχε πέσει πολυ χαμηλα, η αμερικανική οικονομία, αν και επιφανειακό ανθούσε,έ­δειχνε σημεία κάμψης, το έλλειμα του προϋπολογισμού έφτανε στα 25,4 δισεκατομμύρια δολλάρια κι έσπαζε κάθε προηγούμενο ρεκόρ, οι φόροι αυξανόντουσαν αλλα τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας περιορίζονταν εξαιτίας του κόστους του πολέμου και η αμερικανική κοινωνία είχε διασπαστει κι είχε χάσει το ηθικό- της σε μιαν έκταση που πλησίαζε εκείνη του αμερικανικού εμφύλιου πολέμου.

Αλλα και άλλα εσωτερικά προβλήματα έριχναν τη σκιά- τους. Σε μιαν εποχή κοινωνικής αναστάτωσης, που σαρώνεται απ’τα ρεύ ματα που γεννιούνται απο τις λύΐκες ελπίδες που καμία τεχνολο­γία, οσοδήποτε γενναιόδωρη, δε μπορει να ικανοποιήσει, οι ΗΤΤΑ είχαν αρκετες δυσκολίες προσπαθώντας να ελέγξουν τις ανήσυ­χες, αναρχούμενες πόλεις-τους, χωρίς να επιζητούν να επιβά - λουν τη θέλησή-τους σ’ ένα θαρραλέο έθνος 1 0 .0 0 0 μίλια μα- κρυα.

* To H00T0C σε νεκρούς, ίμωϊ, ήταν μικρότερο. Στον αριθμό *ου αναφέρα­με τερυιλείονται 19.670 νεκροί, ενυ οτην Κορέα α οτώθηκαν 33.061. Τον AOyoudTO, οι νεκροί τνιν Αμερικανών είχαν ξετερύσει τιι 26.000, έναν νολυ θλιβερό αριθμό, αλλα μέτριο συ/κριτικα με touc 2.250.000 νε­κρούς και τραυματίες Βιετναμέζους.

- 111-

Ο ι αμερικανοι διαπραγματευτές Otic προκαταρκτικές ειρηνευ- τικες συνομιλίες οτο ΤΓαρίβι μιλούσαν σα να βρισκόντουσαν 0ε θέ­ση ισχύος, απαιτώντας την παράδοση σαν αντίτιμο της ειρήνης. Αλ>β η φόρμουλα του χώρου, χρόνου και θέλησης των ανταρτών δούλευε για τους Βιετκσγκ, που διέθεταν άφθονες ποσότητες και απ’ τα τρία για να τα αντιπαρατάσουν ενάντια στην στρατιωτική και οικονομική παντοδυναμία των Ηνωμένων ΤΓολιτειων —που ήσαν φορτωμένες τόσες και τόσες ευθύνες και περιορισμούς: περιορι­σμένο χρόνο, ανεπαρκες έμψυχο υλικό και βαθμιαώ μειούμενη πο­λίτικη δύναμη.

- 112-

7. Ο Ι ΤΤΟΛΕΜΟΙ ΕΘ Ν ΙΚ Η Σ ΑπΕΛΕΥΘ ΕΡΩ ΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΚ Ο ΣΤΟ Σ ΤΟ ΥΣ. ΤΑ ΙΡΛΑ Ν Δ ΙΚΑ πΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΡΟ ΛΟ Σ ΤΩΝ ΦΑ ΙΩ Ν . ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΟ ΙΣΡΑΗΛ. Ε­ΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΦΡΙΚΗ .

Το κόστος τηκ εθνικής απελευθέρωσης μπορει να φτάσει ψηλα, όπως μαρτυρουν οι δυο πόλεμοι Οτο Βιετνάμ. Αλλα γενικά μποροΟ με να πούμε ότι οι σύγχρονοι πόλεμοι εθνικής απελευθέρωσης — στις εναπομένουσες αποικίες και στις μισο-αποικίες, όπως η Κού­βα— ήσαν ιδιαίτερα οικονομικοί σε ανθρώπινες ζωες, αν τουςσυγ κρίνουμε με πολέμους μεταξύ ισοδύναμων κρατών ή συμμαχιων.

Ο ι πραγματικές απώλειες σε μάχες στην Κούβα, π .χ ., δεν φαίνεται να ξεπέρασαν τις λίγες εκατοντάδες νεκρούς στη διάρ­κεια του διετούς εμφύλιου πολέμου.

Επαναστατικές πήγες, αμέσως μετα την πτώση του Μπατίστα, ισχυρίστηκαν ότι υπήρξαν κόπου 2 0 . 0 0 0 νεκροί, θύματα της επτάχρονης αστυνομικής τρομοκρατίας που εξάσκησε η δικτατο­ρία. Δε δημοσιεύτηκε ποτε κατάλογος ούτε έγινε καμία άλλη α­πόπειρα επαλήθευσης και οι απώλειες στις μάχες ουδέποτε παρου- σιάοτηκαν συνολικά. ΤΤεριγραφες οριΰμένων μαχών απο το Γκεβά- ρα κι άλλους, όμως, δείχνουν έναν πολυ μέτριο τελικό αριθμό.

Στη Ζανζιβάρη, πρόσφατα, το κόστος σε νεκρούς ήταν πολυ κοντά σε μερικες δεκάδες. Στην Κύπρο δεν ξεπέρασε τους τρι­ψήφιους αριθμούς. Το ίδιο ισχύει και για το Ισραήλ, αν υπολογί­σει κάνεις μόνο την περίοδο εχθροπραξιών ανάμεσα Οτους Εβραί­ους και τους Βρεταννους κι όχι τον αραβο-ισραηλινο πόλεμο που επακολούθησε. Για την Ιρλανδία, γράρει ο ΡίτΟαρντ Μπένετ:

"Ο I .R .A . , τον πρώτο χρόνο του πολέμου με την Αγ­γλία, σκότωσε το πολυ-πολυ εικοΟιέξη άτομα, που δεκα­οκτώ απ' αυτα ήσαν αστυφύλακες, και είχε πυροβολήΟειεν βρασμω ανθρώπινους στόχους . . . όχι σε περισσότερες απο εκατό περιπτώσεις."

"Καμία κυβέρνηση" , προσθέτει ο Μπένετ, "δεν θα συνθηκο­λογούσε εξαιτίας μιας τέτοιας απειλής" .

Αλλα ο Μπένετ κάνει λάθος. Το γεγονος είναι ότι η Αγγλία τελικά συνθηκολόγησε, αν όχι εξαιτώς της απειλής αυτής καθαυ-

- 113-

τηε, τουλάχιστον aw’ την αβάσταχτη πολίτικη και οικονομική κα­τάσταση που προξενήθηκε ύστερα απο έναν χρόνο.

Εδυ έχουμε μιαν άλλη εικόνα του πολέμου του φύλλου, του ο­ποίου η μια πλευρά είναι η αντάρτικη τακτική και η άλλη η τρο­μοκρατία (αντάρτικο τυν πδλευν).

Ο ι βόμβεε και οι Οφαίρεε είναι τα φυσικά όπλα του αντάρτη τηε υπαίθρου και του τρομοκράτη των πόλεων, αλλα ο αληθινοε μοχλοε και τυν δυονω είναι η πολίτικη. Μπορει να καταστρίφον- ται μεραρχίεε, όπυε στο Βιετνάμ, αλλα αυτοε δεν είναι ο υπέρ- τατοε στόχοε' μπορει να τρομοκρατούνται πόλειε, όπωε στην Κύ­προ, αλλα και πάλι δεν είναι αυτοε ο σκοποε. Ο σκοποε του πο­λέμου εθνικηε απελευθέρωσηε, που αντιπαραθέτει τα ισχνά απο­θέματα ενοε μικρού και πρωτόγονου έθνουε ενάντια στην ισχυμι- αε μεγάληε βιομηχανικηε δύναμηε, δεν είναι η κατάκτηση ή η τρο­μοκρατία, αλλα η δημιουργία μιαε αβάσταχτηε κατάστασηεγια τιε δυνάμειε κατοχηε ή την κυβέρνηση ανδρεικέλων—τηε.

Στον πόλεμο του ψύλΛου, οι κοινοβουλευτικοί κανονιοβολι­σμοί προκαλοιιν μεγαλύτερη φθορά απ’ το πυροβολικο* οι τίτλοι των εφημερίδων είναι εκρήξειε μεγαλύτερεε απ’ τιε βόμβεε' οι πορείεε ειρήνηε κερδίζουν μόχεε εκει που αποτυχαίνουν τα πολυ­βόλα. Ο ι απώλβιεε είναι μικρεε επειδή οι αντάρτεε, ενω διεξά­γουν εκστρατείεε τριβηε, απορρίπτουν τιε μάχεε τριβηε που εί­ναι συνηθισμένεε στουε τακτικουε στρατουε. Η τρομοκρατία, που συμβατικα αντιμετωπίζεται με ιερη οργη σαν πολίτικη δολοφονία (αλλα είναι τάχα πιο δολοφονική απο το βομβαρδισμο των πόλεων ή το κάψιμο των χωρίων με ναπαλμ;) είναι πολυ πιο ανθρωπιστική α­πο τουε περισσότεροάλλουε τύπουε πολέμου, ακριβωε επειδή μπορει και επιλέγει τουε στόχουε-τηε. Τελικά, η καταπιεστική δύναμη χαλαρώνει τη λαβή-τηε όχι επειδή οι στρατοί-τηε νικήθη- καν στη μάχη (αν κι αυτο μπορει να γίνει, όπωε έχουμε δει), αλλα επειδή ο δορυφόροι, η επαναστατημένη αποικία, εξαιτίαε τηε τρομοκρατίαε και του ανταρτοπολέμου, γίνεται: (1) πολυ μεγάλη πολίτικη ενόχληση, που δεν είναι ανεκτή στο εσωτερικό ή σε πα­γκόσμια κλίμακα, (2) ανεπικερδηε, πανάκριβη και μειώνει το κύ- ροε τηε κυρίαρχηε δύναμηε.

Ο ειαναστάτηε αναθέτει στον εαυτό-του το ρόλο του Δαβίδ και προσπαθεί να αναγκάσει τον εχθρό να αναλάβει το ρόλο του Γολιαθ στα μάτια τηε παγκόσμιαε κοινηε γνώμηε. Κάθε πράξη και ανακοίνωσή-του σκοπεύει στη συμπάθεια και στο αίϋθτ ια δικαιο- σόνηε του παγκόσμιου κοινού που παρακολουθεί τον αγώνα, δημι­

- 114-

ουργώντας την εικόνα ενός θαρραλέου λαου που μάχεται για την ανεξαρτησία-του ενάντια στις τερατώδεις δυνάμεις της τυραννί­ας και της καταπίεσης.

Την ίδια Οτι/μη, ολόκληρο το οπλοστάσιο της επανάστασης — ανταρτοπόλεμος, τρομοκρατία, σαμποταζ, προπαγάνδα— συγκεν­τρώνεται στην προσπάθεια να αφαιρεθουν τα κέρδη απο την αποι­κιοκρατία με την εξουθένωση της διάθεσης για εργασία, με την παρεμπόδιση της παραγωγής, με το μποϋκοτάρισμα των εισαγωγων, την παρακίνηση σε εξέγερση, την απαγόρευση της πληρωμηςτωνε νοικιων στους ξένους ιδιοκτήτες, την καταστροφή των ξένων βι­ομηχανικών εγκαταστάσεων και την με κάθε τρόπο αύξηση του κό­στους της εκμετάλλευσης και του πολίτικου ελέγχου —της δαπά­νης συντήρησης της γραφειοκρατίας και των αστυνομικών και των στρατιωτικών δυνάμεων που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να πα­τάξουν την επανάσταση.

Αν ο σκοπος κατανοηθει καλα και η επαναστατική τακτική χρη­σιμοποιηθεί με αποφασιστικότητα, η αποικιακή δύναμη γρήγορα ε­μπλέκεται σ' έναν αγώνα που, ταυτόχρονα, την αμαυρώνει σταμ6 τια του κόσμου και της επιβάλλει οικονομική ζημία που σύντομα θα μεταφραστεί στο εσωτερικό—της σε πολίτικο παθητικό. Ο ι ί­διες οι προσπάθειες της αποικιακής δύναμης να καταπνίξει τον α­γώνα θα έχουν σαν αποτέλεσμα την επιτάχυνση μόνο της διαδικα­σίας, γιατί όσο πιο αυστηρές είναι οι εφαρμοζόμενες μέθοδοι κα­ταπίεσης, τόσο πιο μεγάλο το μίϋος του πληθυσμου της αποικίας για τους αποικιοκράτες (ή του δορυφόρου λαου για τους ιμπερια­λιστές) και τόσο πιο αποκρουστικη η εικόνα της καταπίεσης στα μάτια του κόσμου.

Σημείωση: η λέξη "κόσμος" περικλείει τον πληθυσμό του έθ- νους-καταπιεστη και, κυρίως, την εσωτερική αντιπολίτευση της κυβέρνησής-του, που είναι σίγουρο ότι θα ξεσηκωθεί κραυγάζον­τας για τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να καταπνίγει η επανάσταση και για το βάρος που επιβάλλεται στους φορολογου- μένους, την απώλεια του εθνικού κύρους κλπ., κλπ.

Έξοχα παραδείγματα ολόκληρης αυτής της διαδικασίας μπο­ρούν να βγουν απο την εμπειρία των δυο μεγάλων ιδρυτών αυτο­κρατοριών του περασμένου αιώνα, της Βρεταννίας και της Γαλλίας. Για την πρώτη, ο αγώνας που οδήγησε στην (υπο όρους ακόμα) α­νεξαρτησία της Κύπρου ήταν μια βήμα προς βήμα επανάληψη των "προβλημάτων" που απελευθέρωσαν την Καθολική Ιρλανδία απο την

- 115-

αγγλική κυριαρχώ τρεις δεκαετίες πριν. Τα μαθήματα της Ιρλαν­δίας εφαρμόστηκαν επίσης και οτο Ιοραηλ* οι αρχηγοί της Ιρ- γκουν και της Ομάδας Στερν μελέτησαν τα έργα των διοικητών του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού ( I .R .A . ) , κυρίως για να μάθουν τον εχθρό και τα μέθα με τα οποία θα μπορούΟε να εκδιω­χτεί απο την ΤΤαλαιστήνη ή, αν αυτο δεν κατορθωνόταν, θα εξα­ναγκαζόταν να δώσει τέλος Οε μια κατάσταση, που η τρομοκρατώ την έκανε πολίτικα και οικονομικά αβάσταχτη.

Σκοπος της τρομοκρατίας, είπε ο Λένιν, είναι να τρομοκρα­τήσει. Θα μπορο ύΟε να ενιΟχύΟει την παρατήρησή-του, ενω θα ε- ξασθένιζε τον αφορισμο, σημειώνοντας ότι κύριος σκοπός-της εί­ναι να σαμποτάρει την απρόσκοπτη διακυβέρνηση εξαναγκάζοντας εκείνους που κυβερνουν να πάρουν αμυντική θέση, στην οποώ τί­ποτα δεν μπορει να επιτευχθεί χωρίς τη Ουνεχη, μειωτικη παρου- σώ ενος ένοπλου φρουρου. Αποτέλεσμά-της, αν όχι δευτερεύων σκοπός-της είναι να προκαλέσει αντι-τρομοκρατώ που εξυπηρε­τεί τον αγώνα των επαναστατών καλύτερα απ οποιοδήποτε στρα­τήγημα που θα μπορούσαν οι ίδιοι να επινοήσουν.

Αυτη ήταν η περίπτωση της Ιρλανδίας, όπου, παρα τη μεγάλη ιστορώ εξεγέρσεων, η λαίκη υποστήριξη του κινήματος ανεξαρ­τησίας ήταν χλωρή ώς τη στιγμή που πυροδοτήθηκε απο τις πρά­ξεις των ίδιων των Βρεταννων —ιδιαίτερα, απο τη ληΟτρικη συμ­περιφορά των "Φαιών", που στρατολογήθηκαν για να ενισχύσουν τη Βασιλική Ιρλανδική Χωροφυλακή.

Γράφει ο Ρίτσαρντ Μπένετ για την κακοστημένη ΤΤασχαλινη Ε­πανάσταση, που κήρυξαν οι ιρλανδοι εθνικιστες το 1916,τέσσερα χρόνια πριν εμφανιστούν οι "Φαιοι":

"Η ΤΤασχαλινη Επανάσταση ήταν μια κακοσχεδιαΟμένη ε πιχείρηση. Ο ι επαναστάτες ανακήρυξαν την Δημοκρατία, κατέλαβαν έναν αριθμό κτιρίων στο Δουβλίνο καιαντιστά- θηκαν γενναία για μια βδομάδα. Ένας νεαρός δάσκαλος των μαθηματικών, που λεγόταν Ντε Βαλέρα, ήταν ο τε­λευταίος που παραδόθηκε. Στην υπόλοιπη Ιρλανδώέγιναν λίγες φασαρίες. Ο ιρλανδικός λαος αποποιήθηκε την ευ­γενικά γραμμένη πρόσκληση "να αποδείξει πως είναι αντά­ξιος της λαμπρής μοίρας που τον καλει" και οι Δουβλινέ- ζοι το έριξαν στο πλιάτσικο ενω γύρω-τους έσκαζαν οι ο­βίδες κι έπεφταν οι σφαίρες.

- 116-

Στην ιστορώ τηε Ιρλανδίας ουδέποτε μια εξέγερση ε­ν έπνευσε λιγότερη συμπάθεια. Υπήρχαν σχεδόν εκατό χι­λιάδες Καθολικοί Ιρλανδοί που πολεμούσαν με το Βρεταν- νικο Στρατό και η επανάσταση φάνηκε στα μάτια της πλεΐτ οψηφίας του ιρλανδικού λαου σαν μαχαίρια στην πλάτη, α­κριβώς όπωϊ φάνηκε και στους Εγγλέζους. Ο ι αιχμάλωτοι, που τους περιέφεραν στους δράμους, πέρασαν ανάμεσα α­πο αγριεμένους Δουβλινέζους που τους περιγελούσαν. Η υπόθεση της ιρλανδικής ανεξαρτησίας φαινόταν πως χάθη­κε ή πως αναβλήθηκε σε κάποιο μακρινό μέλώον."

Εκείνη τη στιγμή, οι Βρεταννοι έκαναν ένα μοιραίο λάθος. Ε- πρσχώρησαν στον τουφεκισμο δεκαπέντε ηγετών της "Πασχαλινής Επανάστασης. Ο ι εκτελέσεις προκάλεσαν ένα σκάνδαλο που πήρε διαστάσεις σ’ ολόκληρο τον κόσμο και έσβησε κάθε ελπίδα ειρη- νικης λύσης του ιρλανδικού προβλήματος. Το περιφρονημένοσχε­δόν κίνημα ανεξαρτησίας Σινν Φέιν, έχοντας πια ένα πάνθεο α­γίων μαρτύρων, γρήγορα αναστήθηκε. Αλλα το Λονδίνο τράβηξε ακόμα πιο πέρα, σα να επιζητούσε σχεδόν σκόπιμα την ήττα-του, ψηφίζοντας ένα νόμο υποχρεωτικής επιστράτευσης —ο Μεγάλος ΤΤόλεμος στην Ευρώπη βρισκόταν τότε εν εξελίξει καιαπεγνω<^ιέ­να χρειαζόταν έμψυχο υλικό— όλων των ενήλικων Ιρλανδών. Το μέ­τρο αυτο συνάσπισε ολόκληρη τη χώρα ενάντια στο Στέμμα κι έ­στειλε χιλιάδες νέων άντρων στην ιρλανδική πολιτοφυλακή, που ήταν γνωστή ως Εθελοντες του Έθνους και που σύντομα θα μετα- βαλόταν στον Ιρλανδικό Δημοκρατικο Στρατό ( I .R .A . ) . Η Αγγλία δεν θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να προετοιμάσει το έ­δαφος για τα "προβλήματα" που θάρχονταν.

Στις 21 Ιανουαρίου 1919, η Ντάιλ Εϊρεανν, η νομοθετική συ­νέλευση του κόμματος Σινν Φέιν, διακήρυξε την ανεξαρτησία α­πο τη Βρεταννία και προχώρησε στην αυτοανακήρυξή-της σε ντε φάκτο δημοκρατικη κυβέρνηση στα ιρλανδικό εδάφη, που σύντομα θα συμπληρωνόταν και με δικαστήρια και αστυνομία του Σινν Φέ­ιν. Ο ελιγμός είχε πολίτικους στόχους' δεν προβλεπόταν πραγ­ματικός πόλεμος. Αλλα οι προθέσεις της Ντάιλ ήταν ένα πράγμα διαφορετικο απο την ορμη των Εθελοντών. Δεν είχε καλα-καλα υ­πογραφτεί η διακήρυξη της ανεξαρτησίας, όταν έπεσαν οι πρώτοι πυροβολισμοί της επανάστασης. Την ίδια εκείνη μέρα μια ομάδα Εθελοντών έστησε ενέδρα σε μια συνοδεία που μετέφερε σ’ένα λα­τομείο και σκότωσε δυο μέλη της Ιρλανδικής Βασιλικής Χωροφυλα­κής.

- 117-

Ο ι σκόρπιες και ευκαιριακες λίγο-πολυ συγκρούσεις ανάμεσα στην αστυνομία και τους Εθελοντες παρεχώρησαν τη θέση-τους σε οργανωμένες εκστρατείες επιδρομών και ενεδρων, υπο τη διοίκη­ση του Μάικλ Κόλλινς στο Δουβλίνο και των διοικητών των ταξι­αρχιών του I.R .A . σε άλλα σημεία. Ο ι πραγματικές απώλειες ή­σαν σχετικά μικρές, αλλα τα αποτελέσματα αξιόλογα.Στρατιώτες με κράνη και εφόπλου λόγχες περιπολούσαν στους δρόμους του Δουβλίνου, σα να ήσαν σε ξένη κατεχόμενη χώρα* οι αποβάθρες ήσαν γεμάτες πολεμικο υλικό και κάθε μεταρορα όπλων ή στρατι- ωτ ικων εφοδίων απο τους δρόμους απαιτούσε τη συνοδεία θωρακι­σμένων αυτοκινήτων και καμιονιων γεμάτων στρατιώτες, εξαιτίας του φόβου του I.R .A . Εκατοντάδες πολίτικων κρατουμένων γέμι­ζαν τις φυλακές και οι δυνάμεις του Στέμματος ήσαν πολυ απα­σχολημένες με έρευνες για όπλα και ύποπτους· έγιναν περισσό­τερες απο 2 0 . 0 0 0 επιδρομες σε σπίτια ανάμεσα στον Ιανουάριο του 1919 και τον Μάρτιο του 1920.

Κατα το τέλος του 1919 ένας σκληρός αγώνας βρισκόταν εν ε­ξελίξει, ένας αγώνας που δεν εξαιρούσε κανένα, πολίτη ή στρα­τιωτικό. Η χώρα είχε μετα^Χηθει σε πολεμικο στρατόπεδο, όπου οι δολοφονίες και οι επιδρομες στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις ήσαν καθημερινό συμβάντα. Στο Δουβλίνο η ατμόσφαιρα ήταν τέ­τοια που "σχεδόν κάθε σημαντικός βρεταννος αξιωματούχος, που είχε σχέση με το Διοικητήριο του ΤΤύργου του Δουβλίνου, ήταν κυριολεκτικά έγκλειστος στον ΤΤύργο" και "ο ι συνθήκες για τους στρατιώτες και την αστυνομία στους στρατώνες-τους δεν ήσαν πολυ καλύτερες. Ο ι επιχειρήσεις ήσαν λίγες, αλλα δεν υπήρχε γαλήνη μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα αγωνίας. Κάθε δρόμος μπορει να οδηγούσε σε ενέδρα" ο πιο αθώος στην εμφάνιση πολίτης μπορού­σε ξαφνικα να τραβήξει πιστόλι και να πυροβολήσει."

Σπάνια περνούσε μέρα που να μην πρόσφερε μεγάλους τίτλους για τα "ιρλανδικα επεισόδια" στον άπληστο βρεταννικο τύπο.Στο εξωτερικό, χάρη στην αποτελεσματικότητα της προπαγανδιστικής εκστρατείας του Ήμον Ντε Βαλέρα ανάμεσα στους ιρλανδους με­τανάστες στην Αμερική, η συμπάθεια για τον επαναστατικό αγώνα έλαβε τέτοιες διαστάσεις ώστε η βρεταννικη διπλωματική απο­στολή στην Ουάσιγκτον ανέφερε ότι είναι "σχεδόν αδύναμη εξ­αιτίας του γενικού αισθήματος υπερ της Ιρλανδίας" .

Σαραντατρεις χιλιάδες βρεταννοι στρατιώτες κατείχαν την Ιρ­λανδία, έκτος απο τους 1 0 .0 0 0 άντρες της Ιρλανδικής Βασιλι­κής Χωροφυλακής, που σύντομα ενισχύθηκαν με αρκετες χιλιάδες

- 118-

"Φαιους" , που το παρατσούκλι-τους έβγαινε απο τα χρώματα της ανάμικτης αστυνομικής και στρατιωτικής στολής-τους" στους τε­λευταίους προστέθηκαν και 1 .5 0 0 "προσωρινοί δόκιμοι" του Βο­ηθητικού Σώματος της Ι .Β .Χ . Ό λοι αυτοί οι άντρες δεν έφταναν για να ελέγξουν τα 2 6 .0 0 0 τετραγώνιζα μίλια της ξεσηκωμένης νότιας Ιρλανδίας.

Το τεραιν ήταν ιδανικό για ανταρτοπόλεμο —η πράσινη, τρα­χεία και σε πολλά μέρη κυριολεκτικά απρόσιτη ύπαιθρος ήταν α­προσπέλαστη απο τα μηχανοκίνητα όταν έβρεχε, δηλαδη τον πε­ρισσότερο χρόνο. Ο ι άντρες του I.R .A . που "είχαν βγειστοκλο- ρι" , έβρισκαν ένα τέλειο καταφύγιο στους βάλτους και τα δασω­μένα βουνά, αλλα ήσαν πάντα κοντά στις πόλεις και στις κυριό- τερες αρτηρίες για να εξαπολύουν κεραυνοβόλες επιδρομες με -ny κάλυψη της νύχτας και γρήγορα ν ’ αποσύρονται. Στις πόλεις, οι οπλοφόροι του I.R .A . ήταν τόσο καλα ενσωματωμένοι στον λαο, που οι περισσότεροι εργάζονταν κανσνιχα και η πλειονότητα των επιχειρήσεων στο Δουβλίνο και το Κορκ προγραμματιζόταν για τη νύχτα αΗριβως γι’ αυτο το λόγο: υπήρχαν ελάχιστοι άντρες δια­θέσιμοι στη διάρκεια της μέρας.

Η δράση του I.R .A . ήταν στο μεγαλύτερο μέρος-της επιδρο- μες στους στρατώνες, ενέδρεε στις στρατιωτικές εφοδιοπομπές στην ύπαιθρο και επιθέσεις σε μικρές περιπόλους ή σε μεμονωμέ­νους άντρες της Ι .Β .Χ . και στρατιώτες στις πόλεις. Επιπλέον,υ­πήρχε στο Δουβλίνο ένας "ειδικός ουλομος", που ειδικευόταν στη δολοφονώ βρεταννων πρακτόρων της υπηρεσίας πληροφοριών και πολιτικιών προσωπικοτήτων.

Απο στρατιωτικής πλευράς, το μεγαλύτερο μέρος αυτής της δραστηριότητας είχε μόνο παρενοχλητικη αξία. Το τυπογραρικο μελάνι έρρεε περισσότερο απ’ το αήια. Ο ι πιστολάδες του I.R .A . ξαστοχούσαν συνήθως όταν έριχναν. Ο ι στρατώνες που καίγονταν ήσαν συχνά άδειοι και η καταστραρή-τους ήταν συμβολική* συχνά οι επιδρομείς έφευγαν έχοντας ξοδέψει περισσότερα πολεμοφόδια απ’ όσα ελπίζανε να κυριεύσουν και τα θύματα των πιστολάδων ή­σαν τις περισσότερες φορές Ιρλανδοί παρα Εγγλέζοι —ύποπτοι κα­ταδόσεων, συνεργάτες και παρόμοιοι.

Αλλα ο I.R .A . δεν διεξήγαγε έναν στρατιωτικό πόλεμο* ο πό- λεμός-του ήταν πολίτικος και τα πραγματικα αποτελέσματα της τρομοκρατίας ήσαν ψυχολογικά και πολίτικα. Η κατάταξη στην I. Β .Χ . σταμάτησε και οι παραιτήσεις πολλαπλασιάζονταν όσο κα-

- 119-

τέρρεε το ηθικό. Ο ι στρατιώτες στα καταλύματά-τους —ξένοι οε εχθρική χώρα— ζούσαν κάτω απο μιαν αγωνία, που βετεράνοι του πολέμου Οτην Ευρώπη έλεγαν 6τι ήταν μεγαλύτερη απο εκείνη των χαρακωμάτων. Κάποια Οτιγμη, ο φόβος των οπλοφόρων του I .R .A . —και κάθε περαστικός μπορούσε νάναι πιστολάς— έφταοε Οε τέ­τοια ένταοη που τοιχοκολλήθηκε μια Οτρατιωτικη διαταγή η οποία προειδοποιούσε τους πολίτες πως κάθε άντρας που περπατούσε με τα χέρια-του Οτις τσέπες διέτρεχε τον κίνδυνο να πυροβοληθει επι τόπου. Ο ι τσέπες μπορούσαν να κρύβουν πιστόλια και οι Βρε- ταννοι δεν το ρισκάριζαν.

Ο ι επιδρομες στους στρατώνες και τις Εφοδιοπομπές μπορει να μην είχαν στρατιωτική σημασία, άλλο επηρέαζαν σημαντικό τι>> οικονομία και την απρόσκοπτη διακυβέρνηση μιας χώρας που συ­στηματικό βυθιζόταν στο χάος. Ο συνεχής φόβος επιδρομής η ε- νέδρας, παντού, οποτεδήποτε, καθυστερούσε τις μεταρορες, πε­ριόριζε την παραγωγή και ανάγκαζε τους στρατιωτικούς να βρί­σκονται συνεχώς σ’ επιφυλακή —για να υπερασπίζουν όλαυς τους στρατώνες, όλες τις εφοδιοπομπές, όλα τα δημόσια κτίρια, να τα­ξιδεύουν μόνο με με/άλες δυνάμεις, να ψάχνουν συνεχώς τους πολίτες, να ελέγχουν πιστοποιητικά, να ερευνουν κτίρια, να ε­πεμβαίνουν στην κυκλοφορία και σ’ όλες τις πολυσχειδεις δρα­στηριότητες της καθημερινης ζωης. Κι όλα αυτα επέβαλλαν ένα τρομερο κόστος στην κυβέρνηση, στον κουρασμένο απ’ τον πόλε­μο βρεταννο φορολογούμενο, στον αμήχανο βρεταννο ιδιοκτήτη ακινήτων στην Ιρλανδία, στους επενδυτες, στις τράπεζες και σ’ όλους όσους είχαν συμφέροντα σε μια ευνομούμενη, παραγωγική Ιρλανδία. Κάθε επεισόδιο ήταν ένα ακόμα καταστρεπτικό χτύπημα στο βρεταννικο γόητρο στο εξωτερικό, κάθε επεισόδιο χαμήλωνε το ηθικό των Βρεταννων και ήταν βέβαιο ότι προσέφερε καινούρ­για όπλα στους Εργατικούς και τους Φιλελεύθερους για να τα στρέψουν καταπάνω στην κυβέρνηση των Συντηρητικών. Κι αν οι στρατιωτικοί μπορούσαν ν ’ αντέχουν την πίεση, η Ντάουνιγκ Στρητ δεν μπορούσε.

Αναπόφευκτα, οι προσπάθειες να ελεγχθεί η κατάσταση, την χειροτέρεψαν μόνο. Ο ι "Φαιοι" , που εμφανίστηκαν στις αρχές του 1920, ήσαν θεόσταλτοι για τον I.R .A . Για κάθε επεισόδιο, που δημιουργούσε ο δεύτερος, οι πρώτοι δημιουργούσαν ένα άλλα Και ενω η δράση του I.R .A . μπορούσε να προκαλει τον θαυμασμό στο εξωτερικό, σαν τμήμα ενος θαρραλέου αγώνα για ελευθερία, τα αντίποινα των Φαιών προκαλούσαν τη διεθνή μομφή —καιΟυνέ-

- 120-

νωναν πιο πολυ τουε Ιρλανδουε Οτη σύγκρουσή-τουε με το Στέμ­μα.

Ο ι ιρλανδοι προπαγανδιΟτεε μεγαλοποιούσαν την καταπίεση, έτσι που η πυρπόληση μερικών μαγαζιών και Οπιτιων έπαιρνε τιε διαστάσειε ιΟοπέδωσηε ολόκληρων χωρίων και η συνοπτική εκτέ­λεση μιαε χούφταε μελών του Σινν Φέιν ή ύποπτων για συνεργα­σία με τον I.R .A . γινόταν γενική σφαγή μεγάληε κλίμακαε.Όταν ο διοικητηε μιαε μονάδαε τηε Ι .Β .Χ . είπε στουε άντρεε-του"πυ- ροβολείστε πρώτα και κάντε μετα τιε ερωτήσειε", το παράνομο "Ιρλανδικό Δελτίο" τον βάζει να λέει:

"Α ν ο αΟτυνομικοε Οταθμοε πυρποληθει ή είναι ακα- τάλληλοε, τότε το καλύτερο σπίτι τηε περισχηε πρέπει \α επιταχτεί και οι ένοικοί-του να πόνε με κλωτΟιεε Οτο δρό μο. Αφήστε-τουε να πεθάνουν εκειπέρα —60ο περιΟΟότε- ροι, τόΟο καλύτερα. Αστυνομία και στρατοε θα περιπο- λουν τη χώρα τουλάχιστον πέντε νύχτεε τηε βδομάδαε.Δε θα περιοριοθείτε μόνο Οτουε κεντρικουε δρόμουε,αλ^ι θα βγείτε και Οτην ύπαιθρο, θα στήσετε εν έδρα κι όταν δεί­τε πολίτεε να πλησιάζουν, φωνάξτε "ψηλό τα χέρια!" Έ- τΟι και δεν υπακούσουν αμέσωε Οτη διαταγή, πυροβολεί- Οτε και πυροβολείΟτε Οτο Οταυρο. Αν τα άτομα που πλη­σιάζουν έχουν τα χέρια-τουε Οτιε τΟέπεε ή φαίνονται με οποιονδήποτε τρόπο ύποπτοι, ΟκοτώΟτε-τουε.

Μπορει να κάνετε καμία φορα λάθη και να Οκοτωθουν κι αθώοι, αλλα δεν μπορούμε να το αποφύγουμε και μερι- κεε φορεε θα χτυπήσετε κι εκείνουε που πρέπει.Όθο πε­ρισσότερο πυροβολείτε, τόΟο περισσότερο θα σαε αγαπάω. Και οαε υπόσχομαι ότι κανέναε αΟτυνομικοε δε θα βρει το μπελά-του επειδή πυροβόλησε κάποιον..

Το ρεπορτάζ αργότερα διαψεύΟτηκε, αλλα αυτο δεν έχει ση­μασία. Θα μπορούσε να είναι αληθινό. ΤΤεριείχε αρκετεε αλήθει- εε ώστε να γίνεται πιστευτό, κι αυτο ήταν που μετρούσε τελακα. Ταίριαζε με ιΟτορίεε που κυκλοφορούσαν για φορτηγά γεμάτα Φα*· ουε που περνούσαν μέσα απ’ τουε δρόμουε των χωρίων " πυροβο­λώ ν τα c Οτην τύχη με κίνδυνο να χάσει τη ζωή-του όποιοε βρισκό­ταν Οτο δρόμο" και τραγουδώνταε:

"Είμαστε τα παιδια τηε Γιώτα Βήτα Χ ι Με όπλα και χαρούμενη ψυχή."

- 121-

Λίγη σημασία έχει το αν οι Φαιοι τραγουδούσαν πραγματικό έ­να τέτοιο τραγουδάκι. Εκείνο που έχει σημασία είναι η φήμη που δημιούργησαν και οι επιπτώσεις αυτής της φήμης. Με τραγούδια ή χωρίς τραγούδια, έκαναν τόσους ανεύθυνους φόνους,εμπρησμούς, ανατινάξεις σπιτιων και πλιάτσικο που προκάλεσαν σκάνδαλο στην Αγγλία και το σκάνδαλο βοήθησε τον ιρλανδικό αγώνα. Η Νταίη- λυ Νιους του Λονδίνου κατηγόρησε ανοιχτα την κυβέρνηση ότι ή­ταν "μυστικά συνένοχη στα βάρβαρα αντίποινα που διεξάγονται τώρα συστηματικό" * και οι συντηρητικοί Τάιμς διακήρυξαν:"Μέρα με τη μέρα, οι ειδήσεις απο την Ιρλανδία γίνονται χειρότερες.Οι ιστορίες εμπρησμών και καταστροφών . . . πρέπει να γεμίζουν τους εγγλέζους αναγνώστες μ’ ένα αίσθημα ντροπής.. . Το όνομα της Αγγλίας κηλιδώνεται σ’ ολόκληρη την αυτοκρατορία και σ’ολόκλη- ρο τον κόσμο απ’ αυτη τη βαρβαρότητα για την οποία η κυβέρνηση δε μπορει πια να νίπτει τα χέρια-της, όσο κι αν προσπαθεί να α- ποσείσει την ευθύνη."

Ενω η αντιτρομοκρατία των Φαιών και των Βοηθητικών σοκάρη- σε το βρεταννικο κοινο, το μαρτύριο διάφορων ιρλανδων ηρώων — του Τέρενς ΜακΣουήνυ, Λόρδου Δήμαρχου του Κορκ, πουπέθανε στις φυλακές του Μπρίξτον ύστερα απο μιαν απεργία πείνας, που κρότησε εβδομήντα μέρες* του νεαρού Κέβιν Μπάρυ, πουαπαγχο νίστηκε στο Λονδίνο για το φόνο ενος βρεταννου στρατιώτη— αι­χμαλώτισε τη συμπάθεια εκατομμυρίων νομιμαφρόνων Βρεταννων.

Ο I.R .A . ουδέποτε απέκτησε αρκετή δύναμη ώστε να νική­σει τις βρεταννικες δυνάμεις σε κάποια μάχη. Αν και ο βρεταν- νος αντιβασιλιας, Λόρδος Φρεντς, τον υπολόγιζε νάχει 1 οο.οοο περίπου άντρες και ο βρεταννος υπουργος για την Ιρλανδία δι- πλασίαζε τον αριθμό αυτο, σε μια αναφορά-του, σε 2 0 0 . 0 0 0 άντρες "έτοιμους να δολοφονήσουν μέρα και νύχτα" , ο LR.A. στο αποκορύφωμα‘της δύναμής-του είχε εγγεγραμμένους λιγότερους απο 1 5 .0 0 0 άντρες και ο Μάικλ Κόλλινς υπεστήριξε αργότερα ότι η πραγματική μαχητικη δύναμη του I .R .A . ήταν 3 .0 0 0 άν­τρες.

Αλλα τότε, όπως και προηγουμένως σημειώσαμε, η ιρλανδική επανάσταση ήταν πολίτικη μάλλον κι όχι στρατιωτική αναμέτρηση και η συνθήκη που σήμανε τη λήξη-της στα 1921 έφερε μια πολί­τικη νίκη που απότρεφε την ανάγκη μιας στρατιωτικής απόφασης . Γις μια πολίτικη νίκη, τρεις χιλιάδες οπλισμένοι άντρεςήσαναρ- κετοι. Ο ρόλος-τους ήταν περισσότερο ρόλος καταλύτη παραφο­ρέα. Η επιθετικότητά-τους είχε πετύχει δυο πράγματα: είχε με­

- 122-

ταμορφώσει έναν απαθή πληθυσμό Οε δραστήριο εχθρό της βρε- ταννικης εξουσίας, δημιουργώντας έτσι μια μαζική αντίσταση που οι Βρεταννοι δε μπορούσαν να κάμψουν για οικονομικούς και, απο πολίτικης πλευράς, πρακτικούς λόγους* είχαν προκαλέσει μιαν αντιτρομοκρατία που, για πολίτικους πάλι λόγους, καταρράκωσε το σκοπό-της. Αν, ύστερα απο αρκετούς αιώνες σποραδικού αγώ­να ενάντια στην ξένη κυριαρχία, οι Ιρλανδοί απέτυχαν να πετά- ξουν το βρεταννο εισβολέα στη θάλασσα, κατάρεραν κάτι καλύτε­ρο και οικονομικότερο. Με την αντίστασή-τους, αφαίρεσαν τα κέρδη απο τα χέρια της αποικιοκρατίας και μετάβαλαν την αποι­κία απο βρεταννικη επένδυση σε χρέος, πείθοντας τελικά τον εχ­θρό να αποσυρθει.

Δεν υπήρχε τίποτα καινούργιο στα μέσα που υιοθέτησαν οι τρο μοκράτες* ήταν τα μέσα που μια μέτρια εφευρετικότητα θα υπο­δείκνυε. ΤΤυρκαγιες άναβαν σε δημόσια κτίρια. Ιρλανδικές σημαί­ες σηκωνόντουσαν με χειροβομβίδες παγιδευμένες στους κοντούς για τους στρατιώτες που έφταναν να τις μαζέψουν. Κεραμίδια έ­βγαιναν απο τις στέγες των αστυνομικών τμημάτων και βενζίνη χυνόταν στο υπερώο για ν ’ ανάψει πυρκαγια σε λίρο. Γέφυρες α­νατιναζόντουσαν και δοκοί έβγαιναν απο τις σιδηροδρομικές γραμ μες. Ζάχαρη έμπαινε στα ντεπόζιτα των αυτοκινήτων, άμμος στα κουτιά ταχυτήτων και σμυριδόσκονη στα γρανάζια των μηχανών.

Τα μέσα σαμποταζ και ένοπλης επίθεσης ήσαν απλα και οι πρα­γματικές καταστροφές σχετικά ασήμαντες. Αλλα το σημαντικό ή­ταν: (1) το κόστος της συντριβής μιας τέτοιας εκστρατείας, και (2) τα πολιτικά-της αποτελέσματα στον ιρλανδικό και τον εγγλέ­ζικο λαο, που ο ένας ήταν ενωμένος και υποχρεωμένος να λάβει ενεργό μέρος και ο άλλος διασπασμένος και αδύναμος απο την ί­δια την προσπάθεια και τις συνέπειές-της.

Μπορούσαν οι Βρεταννοι να νικήσουν στην Ιρλανδία ρίχνοντας έναν τεράστιο στρατό στη μάχη και εξαπολύοντας έναν κρομβελι- ανο πόλεμο εξόντωσης για να καταπνίξουν την επανάσταση; Στον εικοστο αιώνα, η ερώτηση αυτη δεν έχει περιεχόμενο. Η βρεταν- νικη κοινή γνώμη —που επηρεάζεται πάντοτε απο οικονομικούς υ­πολογισμούς— δεν θα επέτρεπε μια τέτοια λύση, ακόμα κι αν εί­χε προταθει. Μια γένια αργότερα, η παγκόσμια κοινή γνώ^η απα­γόρευσε μια παρόμοια προσέγγιση στο πρόβλημα της "Παλαιστίνης, στο πρόβλημα της Κύπρου, στο πρόβλημα τελικά του Σουέζ, όταν η άκαρπη αγγλο-γαλλικη εισβολή του 1956 προκάλεσε παγκόσμια αναταραχή.

- 123-

Ο ι δρακόντιες λύσεις είναι δυνατές μόνο σε συνθήκες απομό­νωσης, d’ έναν αδιάφορο κόσμο, αλλα και τότε ακόμα μόνο ενάν­τια σ’ έναν πληθυσμό του δεν έχει τη θέληση ν ’ αντισταθει.

Στην ΤΤαλαιστίνη, π .χ ., οι Βρεταννοι ήσαν σε θέση να διεξά­γουν μια δυναμική εκστρατεία ενάντια Οτις διαφωνούσες πολίτι­κες φράξιες, την Ιργκουν Ζβάι Λεουμι και τη μικρότερη Αόχμευ Χερουθ Ισραελ ή Ομάδα Στερν, μόνο όΰον καιρό τοΙουδΛκο Γρα­φείο και άλλα συντηρητικά εβραϊκά στοιχεία Οτην ΤΤαλαιΟτίνη και Οτο εξωτερικό έκλειναν τα μάτια-τους μπροστά Οτη βία. Η σκλή­ρυνση της εβρΰϊκης αντίστασης εξαιτύας της εκστρατείας κατά- πνιξης και των συνεχιζομένων βρεταννικων περιορισμών Οτην με­τανάστευση, και τελικά η είσοδος της Χα/γόνα Οτον αγώνα, το 1945, έβαλε τους Βρεταννους μπροστά Οτο δίλημμα: ή θα κήρυσ­σαν τον πόλεμο σ’ ολόκληρο το εβραϊκό έθνος ή θα παρέδιναν την εντολή προστασίας της ΤΤαλαίΟτίνης. ΤΤολυ Οαφα διάλεξαν να πα­ραδώσουν την εντολή και να παραπέμψουν το ερώτημα του μελ­λοντικού εβραϊκού κράτους Οτα Ηνωμένα Έθνη.

Ο ι σύγχρονοι ιΟτορικοι, ακόμα και οι εβραίοι ιΟτορικοι, τεί­νουν να μειώοουν το ρόλο της Ιργκουν κι ακόμα περισσότερο τον ρόλο των Στερνοοτυν Οτον αγώνα της ανεξαρτησίας του Ισραήλ. Αλλα είναι φανερό ότι η συμμετοχή-τους ήταν ζωτική: δημιούρ­γησαν έναν ανοιχτο αγώνα, χωρίς τον οποίο δεν θα υπήρχαν ατο- φάβεις για τα θέματα, που χωρίς αυτα η βρεταννικη αποχώρηση ί­σως είχε αναβληθεί επαόριοτο. Ο ι τρομοκράτες δεν είχαν αυτα­πάτες για τις δυνατότητές-τους ν’ απελευθερώσουν το Ιοραηλ με μόνο τις δικές-τους προσπάθειες; η Ιργκουν δεν είχε παραπάνω απο δυο χιλιάδες μαχητές* η Αέχι (Αόχμευ Χερουθ Ιοραελ ή Ο ­μάδα Στερν) δεν είχε ποτε περισσότερους απο τετρακόσιους. Ο σκοπός-τους ήταν μάλλον ν’ αποδείξουν Οτους Βρεταννους το τε­ράστιο Κόστος Οε χρήματα και έμψυχο υλικό που απαιτούσε η συν­έχιση της κυρίαρχΰας-τους παρα την αποφασιστική εβραϊκή αντί­σταση και να ξεσηκώσουν τον εβραϊκό λαο έως ότου όλοι οι Εβραί­οι θα ενωνόντουσαν για ν1 αντισταθουν στους ξένους.

Επειδή της έλειπαν τα όπλα και οι άντρες και η ικανότητα για σημαντικό σαμποταζ ή ανταρτοπόλεμο μεγάλης κλίμακας, η Αέχι διάλεξε την πιο κατάλληλη για τα μέσα-της τακτική: ατομική τρο μοκρατία. Στις 6 Νοεμβρίου 1944, η τρομοκρατική εκστρατεία α­πλώθηκε ώς το Κάιρο για να χτυπήσει το Λόρδο Μόυν, βρεταννο υπουργο εξωτερικων για τη Μέση Ανατολή. Το ανδραγάθημα, όπως το αποκάλεσε ο Τζέρολντ Φρανκ στη διοφωτιστική-του μελέτη αυ-

- 124-

τηε τηε δολοφονύαε, Οοκάρησε τουε Βρεταννουε και τρόμαξε τον απανταχού συντηρητικό εβραϊσμό. Ο ι δυο νεαροί τρομοκράτεε, οι οποίοι σκότωσαν το λόρδο Μόυν και απαγχονβοτηκαν κατόπιν για την πράξη-τουε, διασύρθηκαν παγκοσμίωε. Όπωε λέει ο Φρανκ:

"Ο εβραϊκός τΟποε δε μπορούσε να βρει λέξειε αρκε- τα ικανεε να οποκηρόξουν την πράξη. Ήταν ένα ^δέλυ- γμα ..." 'Α π ’ την αρχη του Σιωνισμού* θρηνούσε η Χάα- ρετζ, η πιο έγκυρη εφημερίδα στη χώρα, "άλλο πιο θλιβε­ρό χτύπημα δεν έχει δοθεί στον αγώνα-μαε". Το Εβραϊκό Γραφείο εξέφρασε τη φρίχη-του "γ ι’ αυτο το αποτρόπαιο έγκλημα". Στο Λονδίνο, ο δρ. Χαΐμ Βάισμαν . . . είπε ότι το σοκ ήταν "πολυ πιο σοβαρο και αποσβολωτικο απο τον θάνατο του ίδιου του γιού-μου*."

Σ οη, σίγουρα* αλλα αυτη ακριβώς ήταν η πρόθεση κι εκείνοι που φοβόντουσαν για τον αγώνα τηε ισραηλινηε ανεξαρτησίας έ­καναν λάθοε. Στο τέλοε του επόμενου χρόνου, οεπιταχυνόμενοε κύκλος βώιε και καταπίεσηε είχε δημιουργήσει αρκετα σοκ πουξΟ πνησαν τον εβραϊκό λαο και έπεισαν τουε Βρεταννουε ότι επεδίω- καν έναν άπιαστο στόχο, ότι είχαν εμπλακει σε μιαν αναμέτρηση που δεν μπορούσαν να ελπίζουν ότι θα κερδίσουν, αλλα μονάχα να παρατείνουν και να εντείνουν.

Όπωε γράφει ο Τζέρολντ Φρανκ στο βιβλίο-του " Το Ανδραγά­θημα" :

"Φυσικά η ανεξαρτησία για την οποία οι δυο (τρομο- κράτεε) απαγχονόβτηκαν το 1945 δεν θα μπορούσε να κα­τακτηθεί χωριε δεκαετίες πολιτικηε δράστηριότηταε στην Αγγλία, στην Ευρώπη και στιε Ηνωμένες ΤΤολιτείεε, στην ΤΤαλαιστίνη κι άλλου* χωριε τη μετανάστευση και τον α- ποικισμο και τουε μόχθουε εκατοντάδων χιλιάδων' χωριε, τελικά, τουε απαφασισμένουε πολίτεε, τον επινοητικο στρατό και την αδάμαστη ηγεσία. Ούτε θα μπορούσε, χω- ριε όλουε αυτουε, να διατηρηθεί η ανεξαρτησία στα χρό­νια που ακολούθησαν.

Αλλα δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ανδραγάθημα ήταν ένα απο τα μεγάλα ερεθίσματα, μια απο τιε μεγάλεε πα- ρενσχλήσειε, που τόσο τάραξαν και μπέρδεψαν και εξόρ­γισαν τουε Βρεταννουε, ώστε τελικά παρεχώρησαν τοπρό-

- 125-

βλήμα στα Ηνωμένα Έθνη —κι άνοιξαν έτΟι τις πόρτες Οτο διαχωρισμό της ΤΤαλαιστίνης και Οτο πρώτο εβρϋΐκο κράτος, Οΰτερα ατο 6υο χιλιάδες χρόνια."

ΤΤρέτει εδω να κάνουμε μια ταρατήρηση. Αν θέλουμε να κατα­λάβουμε την ετανάβταση θα μια ιΟτορικη, κοινωνική διαδικασία μάλλον ταρα οσν ατύχημα ή ίντριγκα, τότε 6εν τρέτει να θεωρού­με τους αντάρτες, τους τρομοκράτες, τους τολιτικους δολοφό­νους σαν ανισόρροτους ή τράκτορες, του κατα κάποιον τρόπο βρί­σκονται έξω ατο τον κοινωνικο ιΟτο, άΟχετούς ή οε τυχαία εταφη με το ιΟτορικο τροτοες. Ο ι αντάρτες βγαίνουν ατο το λαο, αλ­

λιώτικα δε μπορούν να επιβιώΟουν, ούτε καν ακόμα να υτάρξουν . Η τρομοκρατία, ενω ξεΟηκώνει τη λΛκη θέληση για επανάσταση, είναι ταυτόχρονα και μια εκδήλωση αυτής της θέλησης, που εκ­φράζει την πρώτη σκλήρυνση της λΛκης αντίστασης Οτην κατε­στημένη εξουσία, το τρώτο κύμα της λΛκης ορμής προς μια νέα και διαφορετική τάξη πραγμάτων. Μπορει να αντιτάξει κάνεις ό­τι τα τρομοκρατικά κινήματα προσελκύουν εγκληματίες και ψυχο­παθείς. Μπορει. Αλλα η εγκληματικότητα η ίδια είναι μια μορρη μη Ουνειδητης κοινωνικής διαμαρτυρίας, που αντανακλα τις παρα­μορφώσεις μιας ατελούς κοινωνίας, και Οε μιαν εταναΟτατικη κα­τάσταση ο εγκληματίας, ο ψυχοπαθής, μπορει να γίνει το ίδιο κα­λός επαναστάτης με τον ιδεολόγο.

Στην ΤΤαλαιΟτίνη, αυτοί του διευθύνανε την τρομοκρατία δεν ήσαν τυχοδιώκτες, αλλα μια πρωτοπορία. Με τη δράση-τους, ε­ξέφραζαν την καταπιεσμένη οργη και απογοήτευση εκατό γενιών καταπιεσμένων και εξευτελισμένων Εβραίων. Ιδιαίτερα, δρούσαν για λογαριασμο της ζώσας γενιάς, τους μάρτυρες της τελικής φυ­λετικής καταστροφής, του χιτλερικού αψατος στην Ευρώπη, που οι σκορπισμένοι επιζώντες-της έβλεπαν να τους απαγορεύεται τώ­ρα —εσχάτη προσβολή! — η καταφυγή Οτη γη των πατέρων-τους.Το πυρακτωμένο πνεύμα της τρομοκρατίας στην ΤΤαλαιΟτίνη εκφρά­στηκε ζωντανα σε μια βιβλική σχεδόν προειδοποίηση προς τους Βρεταννους, που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο 1944 Οτην Χαζιτ, όρ­γανο της Λέχι, όταν ένα νεαρό μέλος της οργάνωσης είχε κατα­δικαστεί σε απαγχονισμο γιατί πυροβόλησε έναν οΟτυφύλακα:

"Ν ά , πώς εΰεις οι Βρεταννοι θα περπατάτε στους δρό­μους της Σιων απο δω και πέρα: αρματωμένοι ώς τα δόν­τια, έτοιμοι για τα πάντα και με το φόβο Οτα μάτια-σας : φόβο για κάθε σκοτεινή γωνία, για κάθε στροφή του δρό­

- 126-

μου, για κάθε ήχο τη νύχτα, φόβο για κάθε εβραιόπουλο, φόβο νύχτα και μέρα γιατί η εβραϊκή νεολαία έχει γίνει δυναμίτηε σ’ αυτη τη χώρα. Θα περπατάτε Οε αναμμένα κάρβουνα, τα κορμιά-μαε θα είναι τα κάρβουνα και ηαγά- πη-μαε για την πατρίδα η φωτιά. Ούτε φρουροί ούτε τανκε ούτε πρόστιμα ούτε απαγορεύσειε τηε κυκλαρορίαε ούτε βασανιστήρια ούτε κρεμάλεε ούτε φυλακεε ούτε Οτρατό- πεδα συγκέντρωσηε θα βοηθήοουν τουε ανώτατουε διοικη- τέε-σαε„ τουε αξιωματικούε-σαε, τουε αστυφύλακέε-σαε. Τα παιδιά-σαε θα μείνουν ορφανα ακριβώς όπως εσειε ορ- φανέψατε τα ΤΤαιδια του Ισραήλ. Ο ι μανάδεε-οαε θα χά­βουν τουε γιούε-τουε ακριβωε όπωε εσείς κάνατε τιε μα- νάδεε του Ιοραηλ να μοιρολογούν τα παιδιά-τουε.Για κά­θε κλάμα παιδιού απο πυρπολημένη βάρκα, για κάθε κλίμα εβραίαε μάναε όταν το παιδί-τηε μπαρΜάρει σ’ ένα σαπιο- κάραβο 0τη μέθη τηε θάλασσας, για κάθε εβραϊκό δάκρυ που δεν βρήκε απόκριση — εμειε θα σας απαντήσουμε. Ήρ­θαμε 0ε φωτιά και καήκαμε: ήρθαμε 0ε νερο και πνιγήκαμε εμειε, τ’ απομεινάρια, περπατάμε 0ε ποταμουεαιμάτων,το αφα φτάνει 0το λαιμό-μαε, 0το 0τόμα-μαε, στα μάτιομας, κι απ’ τη φωτιά και το νερο και το αίμα, τρεμουλια0ταχέ­ρια σηκώνονται, φωνεε κραυγάζουν, κι απ’ τα 0τόματακαι τα μάτια κι απ’ τα τρεμουλια0τα χέρια και δάχτυλα p it' το νερο και τη φωτιά και το αψα, απο κει που ερχόμαστε, φτάνουμε. Ουαι υμιν!"

(Το παραθέτει ο Τζέρολντ Φρανκ στο βιβλίο-του "Το Αν­δραγάθημα" .)

Νά, η φωνη ενο« λαου, που μιλάει με το επιβλητικό ηθικόκΟ- ροε που του απένειμαν τα καττνίζοντα κρεματόρια τηε Ευρώπης, ό­που έξη εκατομμύρια Εβραίοι νέθαιναν ή είχαν νεθάνει. Ανερί- σκεπτοε ο αυθέντηε που θα την αψηφίσει!

Ο ι Βρεταννοι είχαν εμπλακει, είχαν δεθεί με μια πολίτικη κα- τευναομου των Αράβων, εξαιτύαε των αγωγων πετρελαίου τηε Μέ— 0ηε Ανατοληε, η ΟυνείδηΟή-τουε είχε πνίγει 0ε μια θάλασσα πε­τρελαίου —αλλα δεν ήσαν τρελοί. Δεν μποροόΟαν, μπροστά στα μάτια του κόσμου, να συνεχίσουν να κρεμάνε Εβραίους. Και φύ­γανε.

Η επανάσταση φτάνει απο διάφορους δρόμους. Στο Γαλλικό Μαρόκο ήρθε 0σν τζιχαντ, ιερός πόλεμος, που το προκάλεσε η

- 127-

εκθρόνιΟη του αουλτ(5νου Μοχαμεντ μπεν Γιουσεφ, που επεδύϋκε την ανεξαρτησία τηε χώραε-του, και η αντικατάστα<3ή-του απο έ­να ανδρεόιελο, τον ηλικιωμένο μπεν Αράρα, στο θρόνο του Ρα- μπατ. Τα πτώματα που ανακαλύπτονταν την αυγη στουε δρόμους τηε Καζαμπλάνκα ήσαν συχνά πτώματα μουσουλμάνων που είχανε αγγίξει αλκοολ, που απαγορεύεται απο το Ισλαμ και αποτελούσβ μεγάλη ιεροσυλία κατα τη διάρκεια του πένθουε για τον αληθινό σουλτάνο, που είχε εξοριστεί στο νησι τηε Μαγαδασκάρηε. Όταν σηκωνόταν καπνοε απο τιε μεντίναε (τιε αραβικεε γειτονιεε),σχβ- δον πάντα προερχόταν απο πυρπολημένο καπνοπωλείο: ο καπνοε α­παγορευόταν με την ίδια θρησκευτικη αυστηρότητα καιμποΟκοτα- ριζόταν σα γαλλικό κρατικό μονοπώλιο. Όταν θυσιαζόταν αρνι στην αυλη του παλατιού του σουλτάνου, μόνο οι ξεδιάντροποι πα- ρευρισκόντουσαν. Το ραμαζάνι, ο ιεροε μήναε, δεν γιορταζόταν απο τουε πιστουε —ένα ακόμα σύμβολο πένθουε και διαμαρτυρίαε. Τα σπίτια έμεναν άβαφα. Η ματαιοδοξώ και η αλαζονεία έβρισκαν την τιμωρία-τουε απο τα σβέλτα μαχαίρια του Ιστικλαλ, τουΚόμ- ματοε του Λαου.

Ωε προε τα υπόλοιπα, η αντίσταση που θα έσβηνε το γαλλικό προτεκτοράτο και θα οδηγούσε στην ανεξαρτησία του Μαρόκου α­κολούθησε το γνωστό πρότυπο. Ο ι εκρήξειε βομβών, ταΟαμποταζ και οι δολοφονίεε μουσουλμάνων συνεργατών —ντόπιων αστυνομι­κών, ταχυδρομικών, καδήδων που υπάκουαν στουε Γάλλουε— ξύ­πνησαν τα λάΐκα πάθη και οδήγησαν το λα ο σε αδιάκοπη σύγκρου­ση με τιε αποικιακεε αρχεε. Τα συλλαλητήρια στιε αραβικεε γει- τονιεε έγιναν διαδηλώσειε που ξεχείλιζαν τα τεί^η των μεντίναε. Η μία μετα την άλ λη, απο πόλη σε πόλη, σάρωσαν το Μαρόκο στη διάρκεια του καφτου καλοκαιριού του 1955. Και σε καθεμιαοιΓάλ λοι έκαναν το ίδιο λάθοε. Η πανικόβλητη αστυνομία άνοιγε πυρ στο ξεσηκωμένο πλήθοε, σκοτώνονταε μια ντουζίνα εδω, δέκα ε­κεί, τριάντα παραπέρα, καθωε η εξέγερση ξαπλωνόταν αποτηνΚο· ζαμπλάνκα στο Μαρακεε, στο Μενκεε, στο Φεζ, στο Ραμπατ.

Σ ’ ολόκληρη τη χώρα, αγκιτάτορεε του Ιστικλαλξεσήκωναν τιε πρωτόγονεε βεδουίνικεε φυλεε των λόφων με ιστορίεε για την ε- περχόμενη απελευθέρωση. Βεδουίνοι, κατηφορίζοντας στην κω­μόπολη του Κουεντ Ζεμ, στα ζέστα Υψίπεδα του Τάντλα, κατέ­σφαξαν διακόσιουε Ευρωπαίουε και κατέλαβαν τα κοντινά ορυχεύα. Εξεγέρσειε έγιναν στο Μέσο Άτλαντα και ενέδρεε στουε δρ6- μουε: οκτω ξένοι ανταποκριτεε σκοτώθηκαν σε μια μόνο μέρα του Αυγούστου. Διαδηλωτεε στην Καζαμπλάνκα και ακροβολιστεε του

- 128-

Ιστικλαλ, που πυροβολούσαν απο t ic στέγες, επέβαλαν Οτην πόλη κατάσταση πολιορκίας. Η Oυvεχηc κραυγή των διαδηλωτων ήταν: " Αποκαταστείστε τον μπεν ΓιουΟεφ!" Αλλα η αποκατάσταση ήταν μόνο ένας συμβολικος στόχος: μπεν ΓιουΟεφ Οήμαινε ανεξαρτησία και ιερο πόλεμο ενάντια Otouc Γάλλους που την απέκλειαν.

Η τρομοκρατία ήταν πιο αποτελεοματικη απο τον ανταρτοπό­λεμο Οτο Μαρόκο. Δεν αναπτύχθηκε ποτε καμία αληθινηαντάρτι­κη εκστρατεία, αν και μεpικεc εκατοντάδες επιδρομείς απο το I- Οπανικό Μαρόκο άρχισαν μια τέτοια εκΟτρατεία και καθήλωΟαν μια μεραρχία λεγεωνάριων και Οπάχηδων Οτα βουνά του Pup επι μερι­κές εβδομάδες το φθινόπωρο του 1955.

Ο a y ivac έληξε με την υποχώρηση -n c γ α λ λο ^ κυβέρvηcίηc/ με μια οειρα συμβιβασμούς η αναγγελία ότι ο Ooυλτάvoc μπεν Γι- ουοεφ είχε την άδεια να φύγει απο την εξορία-του Οτην Μαδαγα­σκάρη για το ΤΓαρίοι προκάλεϋε διαδηλώσεις αγαλλίασης Οτο Μα­ρόκο κι αυτές προκάλεσαν μια μεγαλύτερη υποχώρηση: ο σουλτά- voc μπορούσε να γυρίσει στο Ράμπατ. Η αναχώρηση του ηλικιωμέ­νου σφετεριστή του θρόνου, του μπεν Αράφα, προκάλεσεκαινούρ γιες διαδηλώσεις Η επιστροφή του σουλτάνου έβγαλε ολόκληρο το μουσουλμανικο πληθυσμό Otouc δρόμους και το πενηντάχρονο προτεκτοράτο έγινε μια κούφια προσποίηση που βιαστικα εκγατέ- λειφε το TTapidi.

Η φόρμουλα που υιοθέτησε το Ιστικλαλ ήταν αρκετα απλη: η τρομοκρατία και το σαμποταζ εξυπηρέτησε το διπλό σκοπό της α- φaίpεσηc του κέρδους απο την αποικιοκρατία και της μετaτpoπηc της χώρας σε avaσφaλεc έδαφος για touc αποίκους. Ο ι τρομοκρό­τ 8C δεν μπορούσαν να ελεγχθούν, παρα μόνο κηρύσσοντας τη χώ­ρα σε κατάσταση πολιορκίας Αλλα το φυχολογικο αποτέλεσμα αυ­τής της κατάστασης, με t ic αναγορεύσει κυκλοφορίας,t ic συλ­λήψεις, tic έρευνες και tic μaζικεc στρατιωτικές κινήσεις, ήταν να εμπλέξει το μουσουλμανικο πληθυσμό στη σύγκρουση με διαδη­λώσεις που κανένας στρατός δε μπορούσε να πατάξει. Εφόσον μια αποικία που δε μπορει να ελεγχθεί δεν προσφέρει μεγάλα κέρδη και απαιτεί μεγάλες δαπάνες, ο σκοπος της κατσχής-της σαν α­ποικίας παύει να υπάρχει. Και το ΤΓαρίϋι —κάτω απο εσωτερική πολίτικη πίεση— δέχτηκε πολυ σαφα να συμβιβαστεί μ’ ένα κατα βάση συντηρητικό κίνημα ανεξαρτησίας που προστάτευε ταγαλλι- κα συμφέροντα στη χώρα.

Η νίκη δε μπορει να θεωρηθεί αναίμακτη. Δεκάδες σκοτώθη­

- 129-

καν σε διαδηλώσεις και αρκετες οιατοντάδεε σφαγιάστηκαν σε το­πικές εξεγέρσεις ενω πλησίαζε το τέλος. Η τρομοκρατία αραίρε- σε περισσότερες ζωες μαροκινών συνεργατών ταρα Γάλλων.ΤαRA- T ISSAGES απο τα γαλλικα στρατεύματα και τη Λεγεώνα των Ξέ­νων προκάλεσαν έναν άγνωστο αριθμό θυμάτων: Οε αντίποινα για τη άφαγη του Κουεντ Ζεμ, οι Γάλλοι, λέγεται άτι, σκότωσαν εί- κοΟι χιλιάδες μουσουλμάνους στα Υψίπεδα του Τάντλα. Ο αριθ­μός αυτός αναφέρθηκε απο το Ιστικλαλ και χωρίς αμφιβολία είναι υπερβολικός, αλλα είναι αναμφισβήτητο άτι χωρία βομβαρδίστη­καν και εξαφανίστηκαν * αεριωθούμενα καταδιωκτικό και βομβαρ­διστικά δρούσαν και οι δρόμοι αντιλαλούσαν απο τανκς και σχή­ματα βαρίων όπλων επι εβδομάδες μετα τα επεισόδια του Κουεντ Ζεμ. Στο ίδιο το Κουεντ Ζεμ, οι σπάχηδες χρησιμοποίησανπυρο- βολικο για να ισοπεδώσουν την αραβική γειτονιά όπου είχαν κατα- φύγει οι επιδρομείς ΒεδουΙνοι όταν έφτασαν τα πρώτα στρατεύμα­τα και βαρια τανκς κύλησαν πάνω απο τα ερείπια για να είναι σί­γουρο πως δεν θα υπήρχαν επιζώντες .*

ΤΤαρόλ’ αυτα, το τελικό κόστος ήταν πολυ πιο μικρό, η τρο­μοκρατία πολυ πιο σπλαγχνική (αν είναι αυτη η λέξη) απ’ οποια- δήποτε εκστρατεία απ’ αυτές που ονομάζουμε συμβατικό πόλεμο.

Ο ι λόγοι είναι φανεροί. Στο Μαρόκο, όπως και στο Ισραηλκαι την Ιρλανδία, ο επαναστατικός πόλεμος προσέφερε έναν πιο σύν­τομο δρόμο* η πίεση που γεννήθηκε απο την τρομοκρατία και την πολίτικη αναταραχή αποδείχτηκε πολυ πιο ισχυρή απο τις μεραρ­χίες πεζικού και τα αεροσκάρη.

Στην Τυνησία δόθηκε μια παραπλήσια λύση. Η Αλγερία είναι μια άλλη περίπτωση* αξίζει και απαιτεί πολυ περισσότερο χώρο α­πο όσον έχουμε εδω στη διάθεσή-μας. Τα βορειοοφρικανικα εδάρη απο πολυ παλια θεωρούνταν τμήμα της Γαλλίας κι όχι απλα αποικί­ες. Είχαν αποικιστει απο Γάλλους περισσότερο απο έναν αιώνα πρωτύτερα, κυριολεκτικά είχαν δημιουργηθει απο τους Γάλλους και οι γάλλοι C O LO N S τα θεωρούσαν πατρίδα-τους.

Α Η /υνα6ια-μαυ κι ιγυ βρεθήκαμε βτη βκηνη αυτηι τηι βψα/ηΐ βαν αντα- TOHpiTCt, ενω η μάχη βριοκόταν ακόμα εν εξελίξει και τα καμμένα πτώμα­τα τυν θυμάτων ήβαν οκορνιβμένα Οταυϊ δρόμους. Έναι λοχσ/οε των β»α- χήδων »ου νήρε μέρος βτην κατοτινη ε»ιχείρηση εκκαθάριοηΐ μαΐ εί»ε αρ­γότερα ¥ώί χρηοψσ» οι θηκαν το ϊυροβολικο και τα τανκι, όταν » uj η »ό­λη είχε κλ£ΐΟτει για τους δημοοιο/ράφουΐ κι είχαμε ετιβτρέφει βτην Κα- ζαμτλάνκα.

- 130-

Η Γαλλία, αιμορρσγώντας ακόμα αν' tic πληγές στην περηφά- νεια και Οτην τσέπη—τηε, που πήρε στην Ινδοκίνα, δεν μπορούσε χωριε Οοβαρο αγώνα να χαλαρώσει τη λαβή—της Otic τελευταίες υ­περπόντιες μεγάλες κτήσεις—της κι έτσι δεν είναι περίεργο «ου όρχκίε ένας μεγάλος αγώνας.

Η τρομοκρατώ των «όλβων, αν και σημαντικός παράγοντας, α­πείχε πολυ απο το να έχει αποφασιστικό χαρακτήρα στην Αλγερία, όνου οι Γάλλοι διακινδύνευαν τόσα πολλά ώστε να ανεχτούν τον e κβιασμο για να συμβιβαστούν. Στις 31 Οκτωβρίου 1954άρχισε έ­νας ανταρτοπόλεμος μεγάλης κλήιακας με εβδομήντα ταυτόχρο­νες επιθέσεις σ’ ολόκληρη τη χώρα, «ου εξαπολύθηκαν περισσό- τερο για τα ψυχολογ ικά-τους αποτελέσματα παρα για πρακτικούς στρατιωτικούς σκοπούς. Το κύριο οχυρο της επανάστασης ήταν η τραχεία ορεινή περιοχή του Ωρες, όπου, όπως σημειώνει ο Μάικλ Κλαρκ στο βιβλίο-του "Η Αλγερία σε Αναβρασμό", ένα ολόκληρο σώμα στρατού μπορούσε να χαθεί.

" Ήταν απο την αρχη φανερό ότι μια σύγχρονη δύναμη κρούσης ήταν ακατάλληλη για τις συνθήκες στο Ωρες. Ο ι βαρια εξοπλισμένες μονάδες, εξαρτημένες απο μηχανοκί­νητα μέσα μεταφορας, έχαναν μεγάλο μέρος απ’ την ευκι­νησία-τους στους λόφους και εύκολα υπερφαλαγγιζόντου­σαν . . . Ο ι επαναστάτες, ξεγλιστρώντας μέσα απο χιλιά­δες χειμάρρους και χαράδρες μιας περιοχής του μεγέθους του Κονέκτικατ και άγριας σαν τα βουνά της Σελήνης, εί­χαν όλα τα πλεονεκτήματα* μπορούσαν εύκολα να ξεψύ- γουν απο ένα σώμα στρατού."

Και τα κατάφεραν. Η τακτική που εφάρμοσε ο Μάο στην Κίνα και ο Γκιαπ στην Ινδοκίνα ακολουθήθηκε στον επτάχρονο αγώνα της Αλγερίας και λίγα καινούργια πράγματα μπορούμε να μάθουμε απο τις λεπτομέρειές-του.

Όπως και στην Ινδοκίνα, οι αλγερινοι επαναστάτες του Εθνι­κού Απελευθερωτικού Μετώπου (F .L .N . ) και οι σύμμαχοί-τους α­πέδειξαν πως αν δεν μπορούσαν να νικήσουν αποφασιΟτικα ένα μο­ντέρνο στρατό, ούτε κι αυτοί μπορούσαν να ηττηθουν. Αν και οι τύχες του πολέμου παράλλαζαν απο χρόνο σε χρόνο, και το F. L. Ν . περνούσε περίοδο ατυχιών όταν ο στρατηγός Ν τε Γκωλ έδωσε τέλος στον πόλεμο το 1962, η αντίοτάση δεν σταμάτησε ούτε στι­γμή, φτάνοντας απ’ το Ωρες ώς βαθιά στη Σαχάρα, σ’ ένα πεδίο

- 131-

μάχης 8 4 7 .0 0 0 τετραγωνικών μιλίων, που όλοι οι Οτρατοι του κόσμου δεν θα μπορούσαν να " ειρηνεύσουν" —για να χρησιμοποιή­σουμε τη γαλλική έκφραση.

Η άοπλαγχνη χρήβη βασανιστηρίων και αντιτρομοκρατίας —που προκάλεΰε σκάνδαλο στη Γαλλία— απέδειξε ότι η εξέγερση Otic πόλεις μπορει να συντρίβει. Η πόλη του Αλγερίου τέθηκε υπο έ­λεγχο με μαζική αστυνόμευση, με τη βοήθεια του μεγάλου γαλλι­κού πληθυσμού των C O LO N S . Αλλα το Ωρες και οι άλλες ορει- νες περιοχες έπαιξαν το ρόλο αντάρτικων καταφυγίων ώς το τέ­λος. Ένα χρόνο μετα την αποχώρηση των Γάλλων, διαφωνούσες δυ νάμεις Βερβέρων βγήκαν στα βουνά αυτα και αντιστεκόντουσαν στην επαναστατική κυβέρνηση που έφτιαξε το F .L .N . 1

Μια ξεκάθαρη στρατιωτική απόφαση ήταν αδύνατη. Ο ι Αλγε- ρινοι αντάρτες, που με επιτυχία απέκρουσαν γαλλικές δυνάμεις με δύναμη ενος εκατομμυρίου άντρων, κατόρθωσαν να δημιουργή­σουν μια αιμορραγία στο γαλλικό έμψυχο υλικό και στο γαλλικόθη σαυροφυλάκιο που ήταν τόσο μεγάλη ώστε να μη μπορει να την α- ντέξει ούτε μια μεγάλη βιομηχανικη και στρατιωτική δύναμη, εαν λάβει κάνεις υπ όψη-του την υφιστάμενη εσωτερική πολίτικη δια­φωνία ως προς το αλγερινο πρόβλημα.

Ο παρατεταμένος πόλεμος στην Αλγερία έβαλε τελικά το Πα­ρίσι μπροστά σε ένα οδύνηρο δίλημμα: απο τη μια μέρια ήτανε το γαλλικό γόητρο, ο φυσικός πλούτος της Αλγερίας και το πολίτικο βάρος ενος εκατομμυρίου C O L O N S ' απ’ την άλλη, ο πολίτικος αναβρασμός, η συνεχής απογοήτευση και η θανάσιμη αποστράγγι­ση της εθνικής οικονομίας.

Ο πόλεμος του ψύλλου είχε αιμορραγήσει τη Γαλλία σε σημείο σοβαρής οικονομικής αναιμίας και είχε προκαλέσει υψηλό πολίτι­κο πυρετό, που έφερνε τη χώρα την ίδια στον προθάλαμο της ε­πανάστασης. Ο ντε Γκωλ, που τον έφεραν στην εξουσία με την ε­λπίδα ότι κατα κάποιον τρόπο θάλυνε την αλγερινη κρίάτ|, διάλε­ξε την ειρήνη στη Βόρεια Αφρική, διακινδυνεύοντας έναν πόλεμο με τους ίδιους τους στρατιωτικούς ηγέτες που τον είδανε διαλέ­ξει. Ο γαλλικός λαος, στραγγισμένος και αρρωστημένος αποεπτα χρόνια ά<Μοπης βφαγης σε μια χώρα που ήταν ακόμα ξένη ύστερα απο έναν και ένα τέταρτο αιώνα αποικισμου, τον υποστήριξε στο παιχνίδι-του. Ακολούθησε ένας αιματηρός επίλογος, καθώς οι στρατιωτικοί και οι C O LO N S επαναστάτησαν, αλλα δεν απέδει­ξε τίποτα, δεν άλλαξε τίποτα. Η γαλλική PRESENCE αποσύρθηκε και μια καινούργια σημαία κυμάτισε πάνω απ’ την ανεξάρτητη Αλ­γερία.

- 132-

8. Ο ΓΡΙΒΑΣ Μ ΙΛΑΕ Ι ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΑΡΤΟΠΟΛΕΜ Ο ΣΤΗΝ ΚΥΠ ΡΟ . Ο Ι ΠΟΛΙΤ ΙΚΕΣ Χ ΡΗ ΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΟΜ Ο­ΚΡΑΤΙΑΣ. ΛΑΘΗ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΝ ΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ.

"Ο ι Βρεταννοι, που εξοπλίζουν τους κομμάντος-touc με μαχαίρια και τους δίνουν οδηγίες να χτυπάνε . . . στην πλάτη —διαμαρτυρήθηκαν ζωηρά όταν μια τέτοια τακτική εφαρμόστηκε εναντίον-τους. Μπορει να ισχυριστεί κά­νεις ότι αυτα επιτρέπονται μόνο Οτον πόλεμο. ΑνοηΟίες. Έκανα πόλεμο Οτην Κύπρο ενάντια Οτους Βρεταννους, κι αν αυτοί δεν αναγνώρισαν απ’ την αρχη αυτο το γεγονος , αναγκάΟτηκαν να το αναγνωρίΟουν Οτο τέλος. Η αλήθεια είναι ότι η μορφή του πολέμου-μας, Οτον οποίο μερικες ε­κατοντάδες σκοτώθηκαν μέσα Οε τέΟΟερα χρόνια, ήταν πιο εκλεκτικος απο τους περισσότερους πολέμους, και μιλάω έχοντας δει πεδία μάχης σκεπασμένα με νεκρούς. Εμείς δεν χτυπούσαμε, σαν τον βομβιστή, Οτα τυφλά. Πυροβο­λούσαμε μόνο βρεταννους στρατιώτες, που θα μας σκότω­ναν αν προλάβαιναν να πυροβολήσουν πρώτοι, και πολίτες που ήσαν προδότες ή πράκτορες της υπηρεσίας πληροφο­ριών. Το να πυροβολείς τους εχθρούς-σου στο δρόμο μπο- ρει να ήταν χωρίς προηγούμενο, αλλα επεδίωκα αποτελέ­σματα, όχι προηγούμενα. Πώς κέρδισε τις νίκες-τουοΝα πολέων; Χτύπησε τους εχθρούς-του στα πλευρά ή στα με­τόπισθεν. Κι 6 ,τι είναι σωστό σε μεγάλη κλψακα δεν εί­ναι λάθος όταν η κλψακα περιορίζεται και ο», πιθανότητες εναντίον-σου είναι εκατό προς μία."

Τα λόγια αυτα είναι απο τα "Απομνημονεύματα" του αρχηγού της ΕΟ Κ Α , στρατηγού Γ. Γρίβα* το θέμα: η τρομοκρατία.

Αν κι ο Γρ(βας είναι το αρχέτυπο του συντηρητικού στρατιω­τικού —σωβινιστής και φασίστας στα μάτια των ελλήνων κομμου­νιστών— η φιλοσοφία-του για την τρομοκρατία πλησιάζει εκείνη των αναρχιστων. Το κράτος ασκεί την εξ ουσία-του χρησιμοποιών­τας την απειλή της ισχύος, ισχυρίζονται οι αναρχιστες: ο αστυ­φύλακας στη γωνία είναι ο πράκτορας και το σύμβολο του κράτους και το ρεβόλβερ στη μέση-του βρίσκεται εκει για να τρομάζει ή, σε ακραίες περιπτώσεις, να σκοτώνει εκείνους που του αντισκέ- κονται. Αν λοιπον η εξουσία-του είναι παράνομη, επειδή ασκεί­ται χωρίς την αβίαστη συναίνεση των κυβερνωμένων, δεν είναι σω-

- 133-

Οτο και φυΟικο ν ’ αντιμετωπίσεις τη βύα με βία, να αιοτώνεις τον αοτυνομικο όπως σκοτώνει κάνεις το ληΟτη και να πολεμάς τους άρπαγες της εξουσίας όπως πολέμα κάνεις μια ειοβολη;

ΤΓραγματικα, αυτη ήταν η λογική που οδήγησε το Γρίβα, έναν Ελληνοκύπριο, να κηρύξει τον πόλεμο στους βρεταννους εξουσι- αστες της ελληνικης (και τουρκικής) Κύπρου.

Στα "Απομνημονεύματά"-του γράφει ότι "με με/όλη θλίψη αλλα και με μια υψηλη αίσθηση καθήκοντος" πήρε τα όπλα το 1955 εν­άντια σ’ έναν παλιό φίλο και σύμμαχο, την Βρεταννία. Κατηγορεί, όχι το βρεταννικο λαο, αλλα μια "συμμορία πολίτικων" , που αρ- νήθηκαν ακόμα και την ελπίδα της ελευθερίας στην Κύπρο, και προσθέτει: "Στα κεφάλια-τους πέφτει το η ρίμα για τοθάνατο τό­σων άντρων, γυναικών και παιδιών στα τραγικα χρόνια πουακολού θησαν".

Η απαρχή του κυπριακου αγώνα για ανεξαρτησία αναγγέλθηκε στις 31 Μαρτίου 1955 με μια σειρά εκρήξεις σ’ ολόκληρη τη χώρα Σαμποτερ που όρμησαν μέσα στο ραδιοΟταθμο της Λευκωσίας έρ- ριξαν βόμβες που κατέστρεφαν τον εξοπλισμο εκπομπής και σήκω­σαν τη στέγη απ’ το κτίριο, προκαλώντας ζημίες που υπολογίστη­καν σε 6 0 . 0 0 0 λίρες Αγγλίας. Βόμβες έπεσαν σε κτίρια κρατι­κών γραφείων και στις εγκαταστάσεις ασυρμάτου στους στρατώνες Γουώλαλευ, όπου βρισκόταν το στρατηγείο της βρεταννικης στρα­τιωτικής δύναμης που εκείνη τη στιγμή αριθμούσε μόνο τέσσερες χιλιάδες άντρες. Στο λιμάνι της Λεμεσσου, ένα εργοστάσιο πα­ραγωγής ρεύματος και δυο αστυνομικοί σταθμοί δέχτηκαν βόμβες. Στη Λάρνακα, το αρχηγείο της αστυνομίας, τα δικαστήρια και το γραφείο του βρεταννου διοικητη καταστράφηκαν απο βόμβες.

Το πρώτο θύμα της εκστρατείας βρήκε το θάνατο στην Αμμό­χωστο —ένα μέλος της ΕΟ ΚΑ έπαθε ηλεκτροπληξία όταν έρριξε ένα υγρο σχοινί πάνω σε καλώδια υψηλης τάσης σε μια προσπάθεια να σαμποταριστει η ηλεκτρικη παροχή.

Η επίθεση ακρνιδίασε τον κόσμο" οι αξιωματούχοι της αποικί­ας τάχασαν και πανικοβλήθηκαν, λέει ο Γρφας.

Το κύμα βομβιστικών επιθέσεων συμπληρώθηκε απο γενικότερη πολίτικη δράση. Νέοι μαθητές και παιδια του σχολείου στρατο- λογήθηκαν γρήγορα στο κίνημα ανεξαρτησίας —"είχα σκοπονα κά­νω τη νεολαία της Κύπρου φυτώριο της ΕΟ ΚΑ" , γράφει ο Γρφας- και μια σειρά επιτυχημένες διαδηλώσεις οργανώθηκαν, τόσο βίαι­

- 134-

ες που έδιωξαν την αστυνομία απ’ touc δρόμους και χρειάστηκε νο χρησιμοποιηθούν στρατιώτες για ν’ αποκατασταθει η τάξη.

Μικρά παιδια δέκα χρόνων χρησιμοποιήθηκαν για τη διανομή ε­ντύπων τηε ΕΟ ΚΑ και σαν αγγελιοφόροι* δάσκαλοι που επενέβαι- ναν, αδιαφορώντας για τις προειδοποιήσεις της οργάνωσης, τιμω- ρήθηκαν "αυστηρα", μια λέξη που, όπως τη χρησιμοποιεί ο Γρί­βας, συνήθως σημαίνει ότι πυροβολήθηκαν απο την ομάδα εκτελε­στών της ΕΟ ΚΑ .

ΤΤίεση εξασκήθηκε στις κυπριακές εφημερίδες, που άργησαν να πάρουν το σωστό τόνο σχετικά με την εκστρατεία* π .χ ., σε εφη­μερίδες που δεν έσπευσαν να διαμαρτυρηθουν για τα καταπιεστι­κό μέτρα των Βρεταννων. Εκείνες που είχαν "αδύνατο πνεύμα" έ­νιωθαν σύντομα το βάρος του μποϋκοτάζ της ΕΟ ΚΑ .

Το κύμα της τρομοκρατίας είχε ξεκινήσει απο μια εξαιρετικα μικρή ομάδα άντρων —όχι περισσότερους απο ογδόντα, σύμφωνα με το Γρίβα, που ήσαν οργανωμένοι σε ομάδες σαμποτερ των πέντε ή έξη άντρων σ’ όλες τις μεγάλες πόλεις και κωμοπόλεις του νησι­ού. Αλλα δεν ήσαν ακόμα αντάρτικες μονάδες , αν κι ο Γρίβας ε ( χε κάνει προσωπικά αναγνώριση του νησιού, κρατώντας σημειώ­σεις για τα ευνσίκα σημεία ενεδρων, τα εδάφη που ήσαν κατάλλη­λα για να προσφέρουν βάσεις για αντάρτικη δράση κλπ.

Το εξαιρετικό δίκτυο δρόμων σ’ όλο το νησι απαγόρευε μιαν ε­κτεταμένη αντάρτικη εκστρατεία κι οι περισσότεροι απ’ αυτους που θα πολεμούσαν σαν αντάρτες δεν στελνόντουσαν στην ύπαι­θρο αν δεν είχαν πρώτα εξαντλήσει τη χρησιμότητά-τους στις πό­λεις , όταν πια γίνονταν τόσο πολυ γνωστοί που κινδύνευαν αν θα τους έβλεπαν στους δρόμους. Τα βουνά της οροσειράς της Κυρή- νειας και η πυκνά δασωμένη Τρόοδος στα νοτιοδυτικά, όμως χρη- σιμοποιήθηκαν αργότερα σαν βάσεις για τις αντάρτικες επιχειρή­σεις και για την εκπαίδευση των ομάδων σαμποταζ.

Μετα τις πρώτες βομβιστικές επιθέσεις, υπήρξε ένα καταλά- γιασμα στην τρομοκρατική εκστρατεία, που διακοπτόταν μόνο απο μεμονωμένες επιθέσεις ενάντια σε κείνους που ο Γρίβας ονομάζει "στόχους ευκαιρίας". Ένας απ’ αυτους, σύμφωνα με τ ’ "Απομνη­μονεύματα", ήταν ο σερ Ρόμπερτ Αρμιταίητζ, ο βρεταννος διοι- κητης της Κύπρου.

Τη μέρα του εορτασμού της "Μέρας της Αυτοκρατορίας", στη Λευκωσία, ο κυβερνήτης παρακολούθησε την πρεμιέρα ενος φιλμ

- 135-

στον κινηματογράφο "ΤΤαλλας" . Στη διάρκεια της προβολής, επι δυο ολάκερες ώρες, καθόταν λίγα μέτρα μακρυα απο μια πολυ­θρόνα, κάτω απ’ την οποία μια θρυαλλίδα, δεμένη Οε μια μπουκά- λα Κόκα-Κόλα γεμάτη εκρηκτικη Ολη, καιγόταν αργα. Η ταινία τελείωσε. Ο κυβερνήτης και η συνοδεία-του έφυγαν απ’ την αί­θουσα. ΤΤέντε λεπτά αργότερα, η βόμβα εξερράγη, καταστρέφον- τας επτα σειρες καθισμάτων και γεμίζοντας το ταβάνι με θραύ­σματα.

Ο Γρίβας περνοΟσε τον καιρό μεταξύ των επιθέσεων ταξιδεύ­οντας γύρω απ’ τη Λευκωσία και καμία φορα στα βουνά της Κυρή- νειας, δίνοντας διαταγές στους αρχηγούς των αμάδων, επιστα­τώντας στην εκπαίδευση, προετοιμάζοντας προπαγανδιστικό υλι­κό και γενικά τονώνοντας το ηθικό με τις εμφανίσεις-του.Η ταυ- τότητά-του ως "Διγενης, Αρχηγός" —που μ’ αυτήν υπέγραφε πά­ντα τις ανακοινώσεις-του— είχε ήδη αποκαλυφτει. Το μικρό κυ­πριακό Κομμουνιστικο Κόμμα είχε αποκηρΟξει την ΕΟ ΚΑ ως "αλή­τες" και "νεροπιστολάδες" . (Η γραμμή αυτη του κόμματος θυμί­ζει την περίπτωση της Κούβας, όπου οι κομμουνιστές αποκήρυξαν τον Κάστρο και τους υποστηρικτές-του ως "μπουρζουάδες πραξι­κοπηματίες" .) ΤΤαίρνοντας την ίδια θέση, ο αρχηγός του Κομμου­νιστικού Κόμματος Ελλάδας αποκάλυψε σε μια εκπομπή απ’τη Μό­σχα ότι Διγενης ήταν ο Γρίβας, πολυ γνωστός στους κομμουνι­στές ως αρχηγός των παράνομων ελληνικών οργανώσεων του δευ­τέρου παγκοσμίου πολέμου, που λεγόντουσαν " X " , και αργότερα ως διοικητης ελληνικών στρατιωτικών επιχειρήσεων ενάντια στους κομμουνιστές αντάρτες στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο.

"Είναι κωμικό, αλλα οι Βρεταννοι δεν πήραν στα σοβαρα αυτη την πληροφορία" , λέει ο Γρίβας. "Η ιδέα ότι ένας ηλικιωμένος συνταξιούχος αξιωματικός ήταν ο αρχηγός της ΕΟ ΚΑ ήταν πολυ παράδοξη για να τη δεχτούν." Ο "Διγενης" συνέχισε να κινείται ελεύθερα με μαύρα γυαλια και ψαλιδισμένο μουστάκι. Για ένα διά­στημα έστησε το αρχηγείο-του στα βουνά, αλλα αργότερα, λέει, κρύφτηκε σ’ ένα σπίτι στη Λεμεσσο επι δυο χρόνια χωρίς να τον ανακαλύψουν ή να τον προδώσουν.

Το δεύτερο κύμα επιθέσεων της ΕΟ ΚΑ ίγινε τον Ιούνιο. Το πρώτο θύμα της εκστρατείας ήταν ένας αστυφύλακας που σκοτώ­θηκε όταν μια βόμβα άνοιξε μια τρύπα στον τοίχο του τοπικού αρ­χηγείου αστυνομίας στη Λευκωσία. Δεκάξη άντρες τραυματίστη­καν. Ένας λοχίας σκοτώθηκε όταν μια ομάδα επιτέθηκε στον α­στυνομικό σταθμό του Αμίαντου. Αρκετοί άλλοι σταθμοί δέχτη­

- 136-

καν επιθέσει*. Ο Γρίβας προσωπικά είχε διαλέξει ένα στόχο: τον διοικητη των βρεταννικων δυνάμεων ξηρας στη Μέση Ανατολή, το στρατηγό Κέτλευ, που συνήθιζε να πηγαίνει καθημερινό με αυτο­κίνητο στην πρωτεύουσα απο το σπίτι-του στην ακτη τη* Κυρή- νειας. "Βρήκα ένα καλό μέρος για ενέδρα στο πέρασμα πάνωαπτα βουνά τηε Κυρήνειας", γράφει ο Γρίβας, "αλλα ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος αντέδρασε στο σχέδιο και το εγκαταλείψαμε" .

Τα "Απομνημονεύματα" αποκαλύπτουν ότι ο Μακάριος αντέ­δρασε σε πολλά σχέδια που πρότεινε ο Γρίβας και συχνά κωλλυσι- εργούσε όταν ο Γρίβας ήθελε να προχωρήσουν ορμητικά. Αλλα ο αρχιεπίσκοπος κρατούσε τα κλειδιά του ταμείου* χωρίςχρ^ιατα ο Γρφας δε μπορούσε να προχωρήσει και αναγκαζόταν να ξανασκεφ- τει τα πιο δραστικα μέτρα-του, όπως, π .χ ., όταν ήθελε να στεί­λει ομάδες εκτελεστών στο Λονδίνο για να δολοφονήσουν γνω­στούς Κύπριους πληροφοριοδότες που ζοϋσαν στη Βρεταννία σε α­νταμοιβή των προδοσιών-τους. Γενικά, όμως, η εκστρατεία προ­χώρησε όπως ήθελε ο Γρίβας που επέβαλλε μιαν αυστηρη πειθαρ­χία στο διασκορπισμένο στρατό-του απο τρομοκράτες και σαμτο— τερ. "Συχνά εξέδιδα ανακοινώσεις ότι μόνο εγω δίνω διαταγές: η απειθαρχία θα είχε τιμωρία το θάνατο."

Αν και ο Γρίβας λέει ότι στην αρχη θα μπορούσε να πετάξει τους Βρεταννους στην θάλασσα, αν είχε πεντακόσιους ένοπλους , δεν πρέπει να πάρουμε στα σοβαρα την παρατήρηση αυτη. Απ την αρχη είδε πολυ καθαρα ότι η ν£χη-του θα ήταν πολίτικη μάλλον παρα στρατιωτική. Και τούτο γίνεται φανερό απο το γενικό σχέ­διο που χάραξε στην Αθήνα δυο χρόνια πριν εκραγει η πρώτη βόμ­βα στη Λευκωσία.

" I. Ο ΣΤ Ο Χ Ο Σ

Να ξεσηκωθεί η παγκόσμια κοινή γνώμη, ιδιαίτερα των συμμάχων της Ελλάδας, με ηρωικά κατορθώματα και αυτο­θυσίες, που θα τραβήξουν την προσοχή στην Κύπρο έως 6- του πετύχουμε το σκοπό-μας. Ο ι Βρεταννοι πρέπει συνε­χώς να παρενοχλούνται και να εκνευρίζονται έως τη στιγ­μή που θα υποχρεωθουν απ’ την παγκόσμια διπλωματία,που θα διοχετευθει μέσα απο τα Ηνωμένα Έθνη, να εξετάσουν το πρόβλημα της Κύπρου και να το τακτοποιήσουν σύμφω­να με τις επιθυμίες του κυνριακου λαου κι ολόκληρου του ελληνικού έθνους.

- 137-

I I. Η Δ ΙΑ Δ ΙΚ Α Σ ΙΑ

Η δράση θα σκοπεύει να προκαλέσει τόση σύγχυση και ζημία στις τάξεις των βρεταννικων δυνάμεων που να κάνει φανερό στο εξωτερικό ότι οι Βρεταννοι δεν είναι πια σε θέση να ελέγχουν απόλυτα την κατάσταση. Η εκστρατεία θα διεξαχθει σε τρία μέτωπα:

α. Σαμποταζ Otic κυβερνητικές εγκαταστάσεις και στα στρατιωτικό φυλάκια.

β. Επιθέσεις Otic βρεταννικες δυνάμεις με αξιόλογο αριθμό ένοπλων μαχητικών ομάδων.

γ . Οργάνωση παθητικης αντίστασης απο τον πληθυσμό,

Εξαιτίας των δυσκολιών που θα αντιμετώπιζε ένας με­γάλης κλίμακας ανταρτοπόλεμος . . . το κύριο βάρος της ε κστρατεΰας θα πέσει στο σαμποταζ και γι αυτο ο βασι­κός στόχος των μαχητικών ομάδων θα είναι η υποστήριξη και κάλυψη των σαμποτερ με τον εκνευρισμό και αντιπερι­σπασμό των κυβερνητικών δυνάμεων.. . Δεν θα πετύχουμε με μικρές και διακοπτόμενες επιθέσεις, αλλα μονάχα με μια συνεχή εκστρατεία, που θα σκοπεύει σε σοβαρα απο­τελέσματα. Δε μπορούμε να περιμένουμε ότι με τέτοια μέσα θα επιβάλουμε μια καθολική ήττα στις βρεταννικες δυνάμεις* σκοπός-μας είναι να προκαλέσουμε μιαν ηθικη ήττα διατηρώντας την επίθεση έως ότου οι στόχοι, που θέ­σαμε στην πρώτη παράγραρο αυτου του σχεδίου, πραγμα­τοποιηθούν."

Κατα τα τέλη Ιουνίου 1955, η δεύτερη φάση της εκστρατείας είχε τελειώσει. Ο ι μαχητές της ΕΟ ΚΑ πληροφορήθηκαν απο ένα δελτίο ότι τα "υλικά αποτελέσματα" δεν έφτασσν στο ύψος των α­παιτήσεων του αρχηγού. Τα θύματα ήσαν λίγα και η ζημία που προ- κάλεσαν τα σαμποταζ ήταν ασήμαντη απο οικονομικής πλευράς. ΤΤροφανως, αυτο ήταν εκείνο που εννοούσε ο Γρφας όταν μιλούσε για "υλικά αποτελέσματα".

Απο πολίτικης πλευράς, όμως, η εκστρατεία της ΕΟ ΚΑ εζ(ε ήδη γνωρίσει μιαν αξιόλογη επιτυχία. Ο πρωταρχικός σκοπος της οργάνωσης εί^ε επιτευχθεί. Το ζήτημα της αυτοδιάθεσης της Κύ­πρου είχε τεθεί δραματικα στη συνείδηση του κόσμου. Η βρεταν- νικη κοινή γνώμη, ιδιαίτερα, είχε εξεγερθει και τα αποτελέσμα­τα ήταν τα προβλβφθέντα: η πολίτικη της κυβέρνησης που έλ£γε ότι δεν πρόκειται να ασχοληθεί ποτε με την κυπριακή ανεξαρτη-

- 138-

Ota —υποτίθεται ότι η Κύπρος ήταν απαραίτητη για τηστρατιωτι- κη αϋφάλαα της Βρεταννύας Οτη Μεσόγειο— βρέθηκε υπο αμφι­σβήτηση* κι άρχισαν να γεννιούνται δεύτερες σκέψεις για τη λέ­ξη "w o re ".

Δυο χρόνια πρωτύτερα, οι Βρεταννοι είχον αρνηθει να Ουζη- τήΟουν το θέμα της Κύπρου με την ελληνικη κυβέρνηση. Τώρα, ο πρωθυπουργός οε Άντονυ Ή ντεν έστειλε προσκλήσεις και στην Αθήνα και στην Άγκυρα να πάρουν μέρος σε μια τριμερή συνδιά­σκεψη στο Λονδίνο. Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, επιδιώκοντας έ­να πλατύτερο βήμα και μια καλύτερη λύση απ’ αυτη που θα μπο­ρούσε να δώσει μια τέτοια συνάντηση, πέταξε στην Αθήνα για να πιέσει την ελληνικη κυβέρνηση ν* απευθυνθεί στα Ηνωμένα Έθνη. ΤΤροτου φύγει, έστειλε στο Γρφα τα συγχαρητήριά-του, προσθέ­τοντας:

"Η ΕΟ ΚΑ έχει συνειβρέρει στον κυπριακό αγώνα απείρως πε­ρισσότερα απ’ όσα προσέφεραν 75 χρόνια χαρτοπολέμου. Το όνομα του Διγενη είναι ένα αίνιγμα στους Βρεταννους. Αλλα κι ένας θρύλος. Έχει ήδη περάσει στις σελίδες της ιστορίας του απε­λευθερωτικού κινήματος."

Ο Γρφας προετοίμαζε μια γενική επίθεση προγραμματισμένη να συμπέσει με τη σύγκληση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμέ­νων Εθνών το φθινόπωρο. Σαν πρώτο βήμα, πρότεινε να τεθεί έκ­τος μάχης η ντόπια αστυνομική δύναμη, ένα έμπιστο μέσο επιβο­λής του νόμου, για να αναγκαστούν έτσι οι Βρεταννοι να αναπτύ­ξουν τις στρατιωτικές δυνάμεις-τους, που ώς τότε χρησψευαν κυρίως στη φρούρηση κυβερνητικών κτιρίων ή παρέμεναν στους στρατώνες για ν ’ αντιμετωπίζουν διαδηλώσεις και παρόμοιες κα­ταστάσεις ανάγκης.

Σε μια διαταγή με ημερομηνία 28 Ιουνίου, πληροφορούσε τους αρχηγούς ομάδων της ΕΟ ΚΑ:

" Στόχος της επόμενης επίθεσής-μας θα είναι η κατα­τρομοκράτηση της αστυνομίας και η παράλυση της διοίκη­σης, στις πόλεις και στην ύπαιθρο. Αν πετύχουμε τοστό- χο-μας, το αποτέλεσμα θα είναι τριπλό:

Η αποθάρρυνση θα απλωθεί τόσο γρήγορα στην Αστυ­νομική Δύναμη, που οι περισσότεροι απ’ αυτους, αν δεν μας βοηθήσουν ενεργά, θα κάνουν στραβα μάτια στις δρα- Οτηριότητές-μας.

- 139-

Ο Στρατοε θα επέμβει ενεργά Οτην ασφάλεια κι αυτο θα αναγκάσει τα στρατεύματα να εξαπλωθούν και να κου- ραΟτουν. Το χαμηλό ηθικό του Στρατού θα επηρεάσει επί- Οης και τουε ηγέτες-του.

Μπροστά Οτη δύναμη και την επιμονή-μας και τα προ­βλήματα που προκαλουν, είναι πολυ πιθανόν ότι τα Ηνω­μένα Έθνη, μέσω των χωρων-μελων που ενδιαφέρονται για τιε υποθέσειε τηε Κύπρου, θα επιδιώξουν να βρουνμιαλύ· Οη.

Τα αποτελέσματα που θέλουμε, θα επιτευχθούν με:

1. Δολοφονικές επιθέσεις εναντίον αστυνομικών που δεν συμπαθούν τουε Οκοπούε-μαε και προσπαθούν να μαε καταβάλουν.

2. Ενέδρεε Οε αΟτυναμικουε περιπόλους Οτιε πόλεις ή επιδρομεε σε αστυναμικα τμήματα οτην ύπαιθρο.

3. ΤΤαρεμπόδιΟη τηε ελευθερίας κινήσεων τηε αΟτυνο- μίαε ο’ ολόκληρο το νηΟι με ενέδρεε (θε άτομα ή ομάδεε).

Η αστυνομία προειδονοιήθηκε για το τ ί έπρεπε να περιμένει μ’ ένα φέιγ-βολαν, που τοιχοκολλήθηκε στα χωρία και σκορπίστη­κε Οτουε δρόμουε των πόλεων απο μαθητεε των σχολείων:

"Π ΡΟ Σ ΤΗΝ Α ΣΤΥΝ Ο Μ ΙΑ : Σαε προειδοποίησα και θα πραγματοποιήσω την προειδοποίησή-μου κατα γράμμαΣκο- τεινότερεε μέρες περιμένουν τουε τυράννουε τηε Κύπρου, βαρύτερεε ποινεε τουε προδότεε.. . Μην προσπαθήσετε να μαε κλείσετε το δρόμο γιατί θα τον βάψετε με το αίμα -σαε. Έχω δώσει διαταγεε και:

Οποιοσδήποτε προσπαθήσει να ΟταματήΟει τουε πατρι- ώτεε τηε Κόπρου θα ΕΚΤΕΛΕΙΤΑΙ.

Οποιοσδήποτε προσπαθήσει να Ουλλάβει ή να ψάξει τουε πατριώτεε της Κύπρου θα ΠΥΡΟΒΟΛΕ ΙΤΑΙ.

ΔΕΝ ΕΧΕΤΕ ΤΙΠΟΤΑ Ν Α ΦΟΒΑΣΤΕ ΕΦ Ο ΣΟ ΔΕΝ ΜΠΑΙΝΕΤΕ ΣΤΟ ΔΡΟ Μ Ο Μ Α Σ.

Ε Ο Κ ΑΟ Αρχηγός, Διγενης."

- 140-

Μετα την προειδοποίηση, η ΕΟ ΚΑ προχώρησε με μια σειρά ε­πιδρομών Οε αοτυνομικα τμήματα, επιδρομες που εξυπηρέτησαν έ­ναν διπλό σκοπο: οι επιθέοειε τρομοκράτησαν την αστυνομία και παράλληλα έδωσαν την ευκαιρία Οτην οργάνωση να βρει τα απαραί­τητα όπλα, γιατί πολυ λίγα έφταναν απ’ την Ελλάδα, απ’ όπου τα πρώτα όπλα και πολεμοφόδια είχαν έρθει.

Η εκστρατεία Ot ic πόλεις καθυστέρησε, ένα γεγονος που ο Γρίβας σχεδόν απολογητικα λέει ότι "οφειλόταν στην παντελή α­πειρία των ομάδων εκτελεστών" . ΤΤαρόλα αυτα, υπήρξαν αποτελέ­σματα. Αρκετοί αστυνομικοί σκοτώθηκαν και άλλοι τραυματίστη­καν στη Λευκωσία και την Αμμόχωστο. Δεκάδες παραιτήθηκαν" κι αυτοί που παρέμειναν, λέει ο Γρίβας, δίσταζαν να βγάλουν τοκε- φάλι-τους έξω απο τα τμήματα. Αποτέλεσμα των επιδρομών ήταν να βρεθεί η διοόιηΟη κυριολεκτικά στην άμυνα. Ένοπλοι φρουροί περιπολοΟσαν γύρω απ’ τα αοτυνομικα τμήματα τη νύχτα κι όταν έπρεπε η αστυνομία να κλείσει προσωρινά ένα τμήμα, οι αστυνο­μικοί έπαιρναν μαζί-τους κι όλα τα όπλα-τους.

Ο ι Βρεταννοι δεν ήξεραν σχεδόν τίποτα για την ΕΟ ΚΑ—ποιοι ήσαν τα μέλη—της, πού μπορούσαν να βρεθούν. Αυτοί που ήσαν σε θέση να τους το πουν, τα μέλη της ελληνοκυπριακής αστυνομι­κής δύναμης, γρήγορα έχασαν τη μιΛίύ-τους.

Στις 28 ΑυγούΟτου, ένας αστυφύλακας του Ειδικού Κλάδου, ο οποίος είχε μαρκαριΟτει να εκτελεστει εξαιτίας της " υπερενθου­σιώδους" προσκόλλησής-του Οτο καθήκον, εκτελούσε υπηρεσία σε μια πολίτικη συγκέντρωση Οτην οδο Λήδρας Ο τη Λευκωσία. ΤΤυρο- βολήθηκε μπροστά σ’ ένα πλήθος εκατοντάδων ατόμων απο ένα ve- αρο δημόσιο υπάλληλο, το Μιχάλη Καραολη, μέλος μιας τριμε­λούς ομάδας εκτελεστών της ΕΟ ΚΑ .

Ο φόνος αυτός, μέρα-μεσημέρι μπροστά σ’ εκατοντάδες αν­θρώπους και Οτην καρδια της πρωτεύουσας, ήταν ένα θανάσιμο χτύπημα Οτο ηθικό της αστυνομίας. Ο φονιάς, Μιχάλης Καραο- λης, πιάστηκε αργότερα και καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλα η ζη­μία είχε γίνει. Ο φόνος του ανθρώπου του Ειδικού Κλάδου,λέει ο Γ ρ Φ « , "τσάκισε την αντίσταση προς την ΕΟ ΚΑ μέσα Οτηνελλη- νικη αστυνομία".

Σιγα-σιγα, άρχισαν να στρατολογούνται Τούρκοι για ν αντι­καταστήσουν τους Έλληνες Οτην αστυνομική δύναμη, με αποτέ­λεσμα την ένταση της εχθρότητας ανάμεσα στις δυο εθνικες κοι­νότητες . Απο τους Έλληνες που παρέμειναν στις καταστάσεις μι-

- 141-

οθοδοσίας των Βρεταννων, πολλοί έγιναν κατάσκοποι της ΕΟ ΚΑ κι έδιναν επακριβεις πληροφορίες Οτην οργάνωση για t ic προθέ­σεις των Βρεταννων κάθε μέρα. Εκείνοι που δεν συνεργαζόντου- Οαν με την οργάνωση, έκαναν στραβα μάτια για τις δραΟτηριότη- τές-της, όπως είχε προβλέψει ο Γρίβας κι έπαψαν να είναιχρήσι- μοι στους Βρεταννους ή να δημιουργουν προβλήματα στο απελευ­θερωτικό κίνημα.

Η βρεταννικη προπαγάνδα αποκήρυσσε με σκληρά λόγια τις με­θόδους της ΕΟ Κ Α , αλλα ο Γρίβας δεν ενοχλήθηκε. Αργότερα, 6- γραφε:

"Κάθε πόλεμος είναι σκληρός κι ο μόνος τρόπος να νι­κήσεις ανώτερες δυνάμεις είναι ο δόλος και το τέχνασμα* δεν μπορεις νάχεις την πολυτέλεια να αποφασίσεις αν θα χτυπάς απο μπροστά ή αν θα χτυπάς απο πίσω, όπως δεν μπορεις και ν ' αποφασίσεις αν θα χρησιμοποιήσεις τουφέ­κια ή πυροβόλα. Ο ι Βρεταννοι μπορούν να με κατακρίνουν όσο θέλουν που ξεκίνησα πόλεμο οτην Κύπρο, αλλα δεν εί­χα υποχρέωση να ζητήσω την άδειά-τους γι’ αυτο* και δεν μπορούν ν’ αρνηθουν ότι πολέμησα με τον επιτυχέστερο τρόπο."

Η τρομοκρατία υποστηριζόταν απο έντονη πολίτικη διέγερση που γέμισε με τεράστια πλήθη τις κυριότερες πόλεις. Στη διάρ­κεια μιας διαδήλωσης στη Λευκωσία τον Σεπτέμβριο, αυτοκίνητα του στρατού ανατράπηκσν και πυρπολήθηκαν και το Βρεταννικο Ιν­στιτούτο κάηκε μέχρι τα θεμέλια.

Ο ι πρωτοσέλιδες ειδήσεις που γεννήθηκαν απ’ αυτη τη δράοη δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν Οτην Ελλάδα μιαν ακρόαση για το πρόβλημα της Κύπρου Οτα Ηνωμένα Έθνη. Η ελληνικη έκκλησηα- πορρύρτηκε στις 23 Σεπτεμβρίου. Αλλα η εκστρατεία της ΕΟ ΚΑ κατατάραξε τους Βρεταννους. Δυο μέρες μετα την απόρριψη της ελληνικης έκκλησης στον Ο ΗΕ, το Λονδίνο ανακοίνωσε ότι ένας καινούργιος κυβερνήτης θα αντικαθιστούσε αμέσως τον οερ Ρόμ­περτ Αρμιταίητζ.

Ο αντικαταστάτης ήταν ο πολυπαρασημοφορημένος στρατάρ­χης σερ Τζων Χάρντιγκ, ένας εκλεκτός βρεταννος στρατηγός του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, που μόλις είχε παραιτηθεί απο τη θέοη του αρχηγού του Αυτοκρατορικου Γενικού Επιτελείου." Στην πραγματικότητα ήταν", λέει ο Γρίβας, "ο πρώτος βρεταννοςΟτρα

- 142-

τιώτης εκείνης της εποχής και καλύτερο κομπλιμέντο δε μπορού­σε να μας γίνει απ’ το να στείλουν ενάντια στις ισχνές δυνάμεις -μας έναν άντρα με τόσο μεγάλη φήμη και τόσο λαμπρή καριέρα" .

Ο Χάρντιγκ, όπως αποδείχτηκε, δεν επρόκειτο να έχει μεγα­λύτερη επιτυχία ενάντια στην ΕΟ ΚΑ απο τον προκάτσχό-του.

Ο διορισμοί ενος στρατιωτικού στη θέση του πολίτικου κυ­βερνήτη έδειξε καθαρα ότι η Ντάουνιγκ Ιτρητ είχε σκοπο να πα­τάξει την ΕΟ ΚΑ με στρατιωτικό μέτρα παρα να συνεχίσει την α­στυνομική δράση. Το πρόβλημα, όπως γίνεται συνήθως όταν μάχε­ται κάνεις αντάρτες κι ακόμα περισσότερο όταν καταπολέμα τρο­μοκράτες, ήταν πως δεν υπήρχε τίποτα χειροπιαστο γισ να στρα­φεί επάνω-του η στρατιωτική δύναμη. Όπως εξηγεί ο Γρίβας:

"Η βρεταννικη απάντηση στις μεθόδους-μας ήταν να πλημμυρίσουν το νησι με στρατεύματα. Ήταν μια λαθεμέ­νη απάντηση. Απ’ τη μέρια του αντάρτη, είναι πολυ επι­κίνδυνο να μεγαλώσει το μέγεθος των ομάδων πέρα απο έ­να ορισμένο σημείο. Το ονομάζω "σημβίο κορεσμού". Κι αυτο καθορίζεται απο τη φύση του τεραιν, την ικανότητα των μαχητών, τις ανάγκες-τους σε τροφές και εφόδια,την τακτική που υιοθετουν και την ανάγκη να είναι ελάχιστες οι απώλειες. Κάθε δεδομένη περιοχή μπορει να απορροφή­σει έναν ορισμένο αριθμό άντρων' σε ορεινά εδάφη, όπου οι κορυφές και οι χαράδρες είναι νεκρό έδαρος, ο αριθ­μός αυτός είναι κλάσμα του απαιτουμένου σε αλλιώτικες περιοχες αριθμού. Εγω ο ίδιος, όταν έσμιγα με τους αν­τάρτες στα βουνά, ένιωθα πάντα ανήσυχος αν τύχαινε να είμαστε περισσότεροι απο έξη μαζι. Ακόμα και στις πεδι­άδες, το σημείο κορεσμού είναι μικρότερο απ’ αυτο που θα υπέθετε κάνεις: π .χ ., το να χρησιμοποιείς περισσότε­ρους απο πέντε ή έξη άντρες σε μια επίθεση ενάντια σ’ έ­να χωρίο δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπο, γιατί όσο πιο πο­λυάριθμοι οι επιτιθέμενοι, τόσο πιο δύσκολο είναι να ξε- φύγουν μετα τη δράση. Βάοει της ίδιας αρχής, τα χωρία ό­που είμαστε ισχυροί υποκρινόντουσαν αδυναμία, σύμφωνα με δικές-μου διαταγές, ώς τη στιγμή που ήταν σκόπιμο να επιτεθούν —ενω άλλα, όπου οι δυνάμεις-μας ήταν α γ ε ­νέστερες, συνέχιζαν να επιτίθενται συνεχώς, μόνο και μόνο για να παραπλανούν τον εχθρό. Αν αυτο οδηγούσε σε συλλήψεις,ακόμα και μιας ολόκληρης ομάδας, δεν είχε ση­

- 143-

μασία, γιατί υπήρχε πάντοτε έτοιμη μια εφεδρική ομάδα που περψενε να αναλάβει δράση. Έτσι., δεν απεκάλυψα ποτε στον εχθρό την πραγματική-μας δύναμη, αλλα πάν­τοτε μετα απο μια αιφνιδιαστική έκρηξη βίας το πεδίο της μάχης έμενε άδειο. Όταν οι Βρεταννοι προσπαθούσαν ν’ ανταποδώσουν το χτύπημα, δεν έβρισκαν τίποτα να χτυ­πήσουν. Αυτο ήταν το μυστικό της επιτυχίας-μουστα τέσ σερα χρόνια του σκληρού αγώνα και οι αρχές-μου δεν άλ­λαξαν όταν φάνηκε στο προσκήνιο ο Χάρντιγκ."

"Πρέπει να θυμάται κάνεις ότι ο Γρίβας μιλάει για μιαν εκ­στρατεία που βασιζόταν κυρίως στην τρομοκρατία και το σαμπο- ταζ, που διεξαγόταν σ’ ένα μικρό νησι χωρίς πολυ χώρο για ελιγ­μούς και που σκόπευε σε πολίτικο μάλλον παρα σε στρατιωτικό α­ποτέλεσμα . Δεν προσπαθούσε να δημιουργήσει αυτόνομες αντάρ­τικες περιοχες βάσης ή να φτάσει τον υπέρτατο αντάρτικο σκοπο (άπιαστο για την Κύπρο) της εξισορρόπησης των στρατιωτικών δυ­νάμεων. Στις συνθήκες της Κύπρου, οι μικρές αντάρτικες μονά­δες μπορούσαν να θεωρούνται αναλώσιμες' ήσαν αναλώσιμες ακρι­βώς με τον ίδιο τρόπο που ήσαν αναλώσιμοι οι τρομοκράτες, οι ο­ποίοι δεν επιδιώκουν να στήσουν μια στρατιωτική δύναμη,αλλα να προκσλέσουν μάλλον πολίτικα και ψυχολογικά αποτελέσματα, θυ­σιάζοντας συχνά τον εαυτό-τους.

Ο Γρίβας χρησιμοποίησε έξυπνα τις ομάδες των πόλεων και της υπαίθρου σε συνδυασμό: όταν ήθελε να κάνει μια εκστρατεία στην ύπαιθρο, ξεσήκωνε στις πόλεις μεγάλες πολίτικες διαδηλώσεις που απασχολούσαν τα στρατεύματα, ενω οι αντάρτικεςομάδες-του εξαπέλυαν κεραυνοβόλες επιθέσεις σε στόχους της υπαίθρου.Ό­ταν σχεδίαζε μια καινούργια επίθεση στις πόλεις, δημιουργούσε στην ύπαιθρο αντιπερισπασμούς, που ανάγκαζαν τα στρατεύματα να βγαίνουν σε έντονα RATISSAGES.

" . . .τα αποθέματά-μου ήσαν ισχνά και δε μπορούσα να ελπίζω σε μια στρατιωτική νίκη" , γράφει. " Ήταν μάλλον ζήτημα να δη- μίουργηθεί μια δύναμη και να συνεχίζει να υπάρχει, όσο και αν προσπαθούσε ο εχθρός να την καταστρέψει. Αυτο, και άλλα ακό­μα, το κατορθώσαμε τους πρώτους έξη μήνες."

Φτάνοντας στη Λευκωσία, ο Χάρντιγκ έκανε μια γρήγορη προ­σπάθεια να διαπραγματευθει με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Όταν οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν ύστερα απο μερικες μέρες,ο Γρί­

- 144-

βας διέταξε μια γενική επίθεση της ΕΟ Κ Α . Νέες επιθέσεις εξα­πολύθηκαν ενάντια οε αστυνομικούς σταθμούς χωρίων 0ε μια προ­σπάθεια να βγάλουν απ’ t ic πόλεις τον εχθρό. Άντρες της ΕΟ ΚΑ επέδραμαν 0τα ορυχεία του ΜιτΟερου και ξέφυγαν με χίλια πεν­τακόσια ραβδία δυναμίτη, εξακόσια καψύλια και τρεις χιλιάδες μέ τρα θρυαλλίδας. Μια άλλη ομάδα επιδρομέων μπήκε Οτις στρατιω­τικές αποθήκες Οτο λιμάνι tt)C ΑμμοχώΟτου, έδεΰε και φίμωσε έ­να νυχτοφύλακα και έφυγε μ’ ένα φορτηγο γεμάτο αγγλικα όπλα — οπλοπολυβόλα Μπρεν, Στενς, όλμους hol μπαζούκας.

Η πολίτικη διέγερση εντάθηκε και οι Βρεταννοι χειροτέρεψαν μόνοι-τουΰ την κατάσταση με απερίσκεπτες προσπάθειες να εμ- ποδίΟουν t ic διαδηλώσεις. Η στιγμή της αναγγελίας ότι ο Μιχά- λης Καραολης, "ο πρώτος ήρωας της επανάστασης", είχε καταδι- καΰτει Οε θάνατο, δε μπορούΟε να είναι πιο κακοδιαλεγμένη. Η αναγγελία έγινε Ot ic 28 Οκτωβρίου, μια εθνική επέτειο που υ­πενθύμιζε την άρνηοη της Ελλάδας να παραδοθει Ot ic δυνάμεις του Άξονα το 1940. Ο Χάρντιγκ απαγόρευοε κάθε είδους δημό­σιες εκδηλώσεις* ο Γρίβας απάντηοε καλώντας τους Κυπρίους να αγνοήσουν την απαγόρευση και το αποτέλεσμα ήταν μια οειρα αι­ματηρές ουγκρούοεις. Ο οτρατος άνοιξε πυρ ο’ ένα πλήθος δια­δηλωτών, τραυματίζονταΰ τρείΰ άντρες Έγιναν περιΟΟότερες α­πο χίλιες ουλλήψεις, που γέμισαν τις φυλακές των κυριότερωνπ6 λεων, αμέϋως μετα τις ΟυγκρούΟεις Οτους δρόμους.

Ενω οι βρεταννικες δυνάμεις ήοαν απασχολημένες Οτις πόλεις με διαδηλώοείΰ και σαμποταζ, ο Γρφας διέταξε δράση σ’ ολόκλη­ρο το νησι. Άρχισε στις 18 Νοεμβρίου, όταν περισσότερες απο πενήντα βόμβες ρίχτηκαν Οε τριάντα χωριστούς στόχους σ’ ολό­κληρη την Κύπρο. Ώς το τέλος της εβδομάδας, είχαν γίνει αρ- κετες εκατοντάδες επιθέσεις. Το κεντρικό ταχυδρομείο της Λευ­κωσίας ανατινάχτηκε —η βόμβα απλα τοποθετήθηκε σ’ ένα ταχυ­δρομικό κουτί. Μια βόμβα εννιά κιλών μεταφέρθηκε Οτο στρατό­πεδο του Κύκκου, έξω απ’ τη Λευκωσία, Οτη σχάρα ενος ποδήλα­του και ανατίναξε τη στέγη του εστιατορίου των υπαξιωματικων σκοτώνοντας δυο λοχίες. Στρατιωτικό φυλάκια Οτη Λεμεσσο και τη Λάρνακα δέχτηκαν επίθεση. Αντάρτες στα βουνά τηςΚυρήνει- ας επιτέθηκαν Οε δυο ορυχεία και αντάλλαξαν πυροβολιΟμους με τους στρατιώτες που τα φύλαγαν. Φορτηγά μιας εταιρείας μεταλ­λείων ένεθαν Οε ενέδρα και κοντά Οτην Αμμόχωστο τρία στρατιω­τικό οχήματα τινάχτηκαν έξω απ’ το δρόμο, αναγκάζοντας τον στρατό να σταματήσει όλες τις στρατιωτικές μετακινήσεις στους δρόμους στη διάρκεια της νύχτας.

- 145-

Ο Γρφας κατηύθυνε προσωπικά μιαν ενέδρα Οε δυοστρατιωτι- κα οχήματα, κατέΟτρεψε το ένα και αποτραβήχτηκε ύστερα με την ομάδα-του σ’ έναν κοντινο λώρο, απ’ όπου παρατηρούσε το άγημα ενίσχυσης που εμφανίστηκε τρεις ώρες μετα την επίθεση να απο- μακρύνει ένα νεκρό στρατιώτη απο το κατεστραμμένο αυτοκίνητα Καμία προσπάθεια έρευνας της περιοχής δεν έγινε.

Στις 26 Νοεμβρίου κηρύχτηκε σ’ ολόκληρο το νησι κατάσταση πολιορκίας. Εξαιρετικες δικαιοδοσίες έρευνας και σύλληψης δό­θηκαν στην αστυνομία. Ο ι απεργίες απαγορεύτηκαν. Η οπλοφο- ρία απαγορεύτηκε επι ποινή θανάτου και οι σαμποτερ αντιμετώπι­ζαν ισόβια κάθειρξη. Ο ι βρεταννοι στρατιώτες, απαντώντας με τις μεθόδους των Φαιών στη δολοφονία των συντρόφων-τους, έ­στρεψαν την οργή-τους πάνω στον πληθυσμό. Σταματούσαν αγρο­τικά αυτοκίνητα που πήγαιναν για τις αγορές και πέταγαν ταφορ- τία φρούτων και λαχανικών στο δρόμο. Αποσπάσματα έρευνας πα­ραβίαζαν το οικογενειακο άσυλο των πολιτών, κακομεταχειριζόν- τουσαν τους ενοίκους και κατέστρεφαν την ξένη περιουσία. Ο ι συλλήψεις γινόντουσαν χωρίς εντάλματα και οι ύποπτοι παρέμε- νσν βδομάδες ή μήνες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης χωρίς δίκη. "Ο ι δυνάμεις ασφαλεώις άρχισαν τη δουλειά-τους", γράφει ο Γρί­βας, "λες και ήθελαν σκόπιμα να οδηγήσουν τον πληθυσμό στην αγκαλιά-μας" . Τελικά αυτο συνέβει.

Ο Γρφας βρισκόταν στα βουνά της Τροόδου για να συντονίσει αντάρτικες επιχειρήσεις και μερικες φορές απο τρίχα γλίτωσε απ’ τους βρεταννους κομμάντος που χτένιζαν την περιοχή. Σε μια πε­ρίπτωση, δυο βρεταννικες δυνάμεις που διέθεταν συνολικά επτα­κόσιους άντρες, που είχαν χαθεί μέσα στην ομίχλη, συνέκλινανη μία προς την άλλη ενω οι αντάρτες ξεγλίστρησαν. Ο ι Βρεταννοι, άρχισαν μάχη μεταξύ-τους που κράτησε μιαν ώρα μέχρι να κατα­λάβουν ότι χτυπούσαν δικούς-τους. Ο ι απώλειές-τους ήσαν πε­ρισσότερες απο πενήντα.

Την ΤΤρωτσχρονια του 1956, ο Χάρντιγκ ανάγγειλε ραδιοφωνι­κά την πρόβλεψή-του ότι "οι μέρες της ΕΟ ΚΑ είναι μετρημένες" Την άλλη μέρα, οκτακόσιοι βρεταννοι στρατιώτες απέκλεισαν ένα δάσος όπου υπήρχε η υποψία ότι κρύβεται ο Γρφας, ξόδεψαν ολό­κληρη μέρα χτενίζοντας μια περιοχή δύο τετραγωνικών μιλίων και αποσύρθηκαν με τρεις αιχμαλώτους. Ο Γρίβας αναρέρει: "Στην πραγματικότητα, βρισκόμουνα λίγα μίλια μακρυα απο την περιοχή των επιχειρήσεων και παρακολουθούσα με κυάλια την πρόοδο της

- 146-

έρευνας. "Έμεινα κατάπληκτο* με τον ασυντόνιστο τρόπο με τον οποίο οι στρατιώτε* ενεργούσαν."

Στι* 22 του μηνο*, μονάδε* τηε ΕΟ ΚΑ επέδρβμαν ταυτόχρο­να Οε κάθε χωρίο τηε Κύπρου, οε μια προσπάθεια να συγκεντρώ­σουν τιε αρκετεε χιλιάδε* δίκαννα του νησιού, που είχε κατα­γραμμένα η αστυνομία, Ένα* άντρα* τηε ΕΟ ΚΑ τραυματίστηκε κι ένα* στρατιώτη* σκοτώθηκε σ’ αυτη την επιχείρηση* περισσότερα απο οκτακόσια δίκαννα συγκεντρώθηκαν και ο Γρίβα* προχώρησε στην οργάνωση ειδικών μονάδων με δίκαννα: "Ο ι μονάδε* αυτε* χρησιμοποιήθηκαν για να παρενοχλουν του* Βρεταννου* τη νύχτα, για επιδρομε* σε στρατώνε*, για τη δημιουργία αντιπερισπασμών για τη διεξαγωγή μεγάλων αντάρτικων επιχειρήσεων και για την ε­κτέλεση προδοτών".

Το Φεβρουάριο του 1956, η δύναμη του στρατού είχε αυξηθεί απο τέσσερε* χιλιάδε* άντρε* σε εικοσιδύο χιλιάδε* περίπου.Την ίδια στιγμή, η ΕΟ ΚΑ διέθετε μια συνολική "δύναμη πρώτη*γραμ­μή*" απο διακόσιου* εβδομήντα τρει* άντρε*, που υποστηριζόν­τουσαν απο επτακόσιου* πενήντα εφεδρικού* αντάρτε* στα χωρία, οπλισμένου* μόνο με δίκαννα. Στου* μαχητε* τη* "πρώτη* γραμ­μή*" περιλαμβάνονται ογδόντα άντρε* οργανωμένοι σε δεκαπέντε ομάδε* Οτη Λευκωσία, εβδομηνταέξη άντρε* στην Αμμόχωστο και τριαντατέσσερε* άντρε* στη Λεμεσσο, τι* τρει* κυριότερε* πό- λει* του νησιού. Η αριθμητικη σύγκριση ήταν συντριπτικά υπερ των Βρεταννων, αλλα ο Γρίβα* θεωρούσε το στρατό, που υποστη­ριζόταν απο πέντε χιλιάδε* αστυνομικου*, "δυΛιίνητο σώμα" ,που "προσέφερε" έναν πλούτο στόχων, παλιών και καινούργιων, στι* πόλει* και τα χωρία. Τελικά, είχε δίκιο.

Ο Γρίβα* επέτεινε την εκστρατεία τρομοκρατία* και σαμπο- ταζ. Τα σπίτια των ανώτερων βρεταννων αξιωματικων δέχτηκαν βόμβε*, βρεταννοι στρατιώτε* πυροβολήθηκαν στου* δρόμου*,ρί­χτηκαν βόμβε* σε λέσχε* και ταβέρνε* που σύχναζαν στρατιώτε*. ΐνα * υπηρέτη* που ανήκε στην ΕΟ ΚΑ κατάφερε να βάλει μια βόμ­βα κάτω απο το στρώμα του κρεβατιού του σερ Τζων Χάρντιγκ: ευ­τυχώ* για τον κυβερνήτη, μια ξαφνική αλλαγή στην θερμοκρασία τη* ατμόσψαιρα* (αυτη την εξήγηση δίνει ο Γ ρίβα*) επηρέασε τον ωρολογιακο μηχανισμό και η βόμβα δεν εξερράγη, μέχρι που την ανακάλυψαν και την απομάκρυναν.

Ο ι Βρεταννοι έδειξαν πω* δεν μπόρεσαν να μάθουν πολλά ή και τίποτα απο την προηγούμενη εμπειρία που είχαν απ’ την τρο­

- 147-

μοκρατία σε άλλε* περιοχε*. Ο ι προσπάθειέ*-του* να δαμάσουν τον πληθυσμό που βοηθούσε την ΕΟ Κ Α , κατάφεραν μόνο να τον ε- ξοργίσουν. Το πείραμα να επιβληθούν συλλογικά πρόστιμα στι* ελληνικε* κοινότητε* σαν αντίποινα στι* επιθέσει* ενάντια στι* βρεταννικε* δυνάμει* —οι ποινε* κυμαινόντουσαν απο μερικε* ε- κατοντάδε* λίρε* σε ορισμένα μικρά χωρία <2* 4 0 . 0 0 0 λίρε* στην Αμμόχωστο και 3 5 .0 0 0 λίρε* στη Λεμεσσο— εγκαταλεί- φθηκε ύστερα απο έξη μήνε* ω* ατελέσφορο.

Τα αυστηρα μέτρα ενάντια στου* αιχμαλώτου* μαχητε* τη* ΕΟ ΚΑ όχι μόνο δεν μπόρεσαν να λειτουργήσουν εκφοβιστικά, αλλα δημιούργησαν σοβαρού* πολίτικου* αντίκτυπου*. Όταν οι πρώτοι καταδικασμένοι σε θάνατο ένοπλοι τη* ΕΟ ΚΑ απαγχονίστηκαν για φόνο στι* κεντρικε* φυλακε* τη* Λευκωσία*, στι* ΙΟ Motou ’56, τεράστια συλλαλητήρια διαμαρτυρία* έγιναν στην Ελλάδα, επτα άτομα σκοτώθηκαν σε διαδηλώσει* στην Αθήνα και ο δήμαρχοί Α ­θηναίων έκανε μ’ ένα Ορυρι κομματάκια μια μαρμάρινη πλάκα αφιε­ρωμένη στη βασίλισσα Ελισσάβετ και τον πρίγκηπα Φίλιππο μπρο­στά σ’ ένα ενθουσιασμένο πλήθο*. Ακόμα και ο βρεταννικο* τύ­πο* καταδίκασε του* απαγχονισμού*. Χωρι* αμφιβολία, όλοι ένιω­σαν συμπάθεια για του* δυο βρεταννου* ομήρου* που η ΕΟ ΚΑ ε- κτέλεσε την επομένη σε αντίποινα για τι* εκτελέσει*, αλλα οι πρώτε* σελίδε* των εφημερίδων είχαν ήδη ξοδευτεί σ’ εκείνο που εκατομμύρια άνθρωποι προφανω* πίστευαν σαν έκτρωμα τη* βρε- ταννικη* δικαιοσύνη*. Είναι μια ειρωνία του πολίτικου πολέμου— κι ένα πολίτικο γεγονο* που πρέπει να λάβουμε υπόφη-μα* και να κατανοήσουμε βαθια— ότι οι κανόνε* δεν είναι ίδιοι και για τι* δυο πλευρε*.

Ο ι βρεταννοι στρατιώτε* δεν τα κατάρεραν καλύτερα ενάντια στου* αντάρτε* τη* ΕΟ ΚΑ στην ύπαιθρο απ’ όσο ενάντια στου* τρομοκράτε* στι* πόλει*. Ο στρατό* πυρπόλησε πολλε* χιλιάδε* στρέμματα δάσου* στι* ασυντόνιστε* προσπάθειέ*-του να βγάλει έξω τι* αντάρτικε* ομάδε* των βουνών, αλλα οι αντάρτε*πουσυ- νέλαβε ήσαν λίγοι και γρήγορα αντικσταστάθηκαν απο άλλου*.

"Ο Χάρντιγκ προσπάθησε να μα* χτυπήσει στα βουνά (γράρει ο Γρίβα*), αλλα, μη διαθέτοντα* κανένα συγκε­κριμένο σχέδιο και μη μπορώντα* να καταλάβει τι* μεθό- δου*-μα*, είχε ελάχιστε* επιτυχίε*. Η δραστηριότητά- του εξαρτιόταν απο σνασμωδικε* ενδείξει* πληροφοριοδο­τών , που ήσαν συχνά ανακριβει* και αβάσιμε* και τον ο­

- 148-

δηγούσαν να συγκεντρώνεται οε στενες ζώνες: μέχρι και πενήντα καμιάνιο φορτωμένα στρατιώτες μπορούσανε να πλτμμυρίσουν μια μικρή περιοχή που ερευνιόταν μια μέρα ολόκληρη* αλλα σχεδόν πάντοτε ξεγλιστρούσαμε πριν αρ- χϋΰει η έρευνα και παρακολουθούσαμε την εξέλιξή-της α­πο γειτονικά υψώματα, όντας σίγουροι ότι δεν επρόκειτο να επεκτείνουν την επιχείρηση πέρα απο τ ’ αρχικα όριά- της."

Τί έπρεπε να γίνει; Εξετάζοντας αναδρομικα το πρόβλημα του αντιπάλου-του, ο Γ ρφας λέει:

" . . .ο Χάρντιγκ επέμενε στο λάθος-του: υποτιμούσε τον εχθρό-του απο τη μια μέρια και υπερτιμούσε τις δι- κές-του δυνάμεις απο την άλλη. Αλλα κάνεις δεν χρησι­μοποιεί ένα τανκ για να πιάσει αρουραίους —μια γάτα κά­νει καλύτερα τη δουλειά. Η μόνη ελπίδα του στρατάρχη να μας βρει ήταν να παίξει τη γάτα με το ποντύιι: να χρη­σιμοποιήσει μικρές, ειδικά εκπαιδευμένες μονάδες, που θα μπορούσαν να ενεργούν με πονηριά και υπομονή και θα χτυπούσαν εκει που δεν θα τους περιμέναμε."

Δεν δημιουργθηκαν, όμως, ποτε τέτοιες ομάδες κι ο πόλεμος συνεχίστηκε με τον τρόπο και τ’ αποτελέσματα που μπορούσε κά­νεις να περιμένει. Αυτο που δεν μπόρεσε να καταφέρει ο Χάρ- ντιγκ με ε&οσι χιλιάδες στρατιώτες το 1956, δεν το κατόρθωσε ούτε ο αντικαταστάτης-του με διπλό αριθμό στρατιωτων το 1958. Σαραντατρεις χιλιάδες στρατιώτες υπήρχαν στην Κύπρο όταν τέ- λειωσαν οι εχθροπραξίες, αλλα τί έκαναν εκει, λίγοι μπορούν να πουν. Οπωσδήποτε δεν κατύφεραν να επιβάλουν την ειρήνη.

Ο Γ ρφας παραθέτει τον απολογιΟμο των δραστηριοτήτων της Ε Ο ΚΑ στις 2 Οκτωβρίου 1958, για να δώσει μιαν ιδέα της κλίμα­κας των επιχειρήσεων εκείνης της εποχής:

"Λ Α ΡΝ Α Κ Α : Στρατιώτης σκοτώνεται απο βόμβα * πράκτορας των Βρεταννων πυροβολείται απο ομάδα εκτε­λεστών.

ΛΕΥΚΩΣΙΑ : Βόμβα ρίχνεται στο αρχηγείο της αστυνομίας απο αυτοκίνητο, απώλειες άγνωστες.

Α Μ Μ Ο ΧΩ ΣΤΟ Σ: Ενέδρα σε δυο στρατιωτικό οχήματα, α­πώλειες άγνωστες.

- 149-

Λ ΕΜ ΕΣΣΟ Σ : Οκτώ Βρεταννοι τραυματίζονται απο βόμβα Οτο ξενοδοχείο Ακροπολ· τέοοερες στρατι­ώτες τραυματίζονται απο βόμβα που έπεσε Οε καμιόνι.

ΤΤΑΑΤΑΝΙ: Δυο στρατιώτες σκοτώνονται, δυο άλλοι τραυ­ματίζονται απο νάρκη Οε άχημα.

Π ΑΝΑΓΙΑ - ΣΤΑΥΡΟ Σ: Δυο στρατιώτες σκοτώνονται, δυο άλλοι τραυματίζονται Οε ενέδρα.

ΤΤΥΡΟΙ: Οχημα πέφτει σε ενέδρα, απώλειες άγνωστες.Μ ΕΣΟ ΓΙ: Δυο στρατιώτες σκοτώνονται σε ενέδρα οχήμα­

τος.ΤΤΗΓΗ: Δυο στρατιώτες σκοτώνονται, δυο άλλοι τραυματί­

ζονται απο νάρκη σε άχημα.ΤΤΕΡΙΣΤΈΡΩΝΑ: Βάμβες ρίχνονται σε δυο στρατιωτικό οχή­

ματα, απώλειες άγνωστες."

Ο ι βρεταννικες αρχές εί^αν εξοργιστεί απο τον αγώνα, αλ­λα έκαναν λίγο για ν’ αλλάξουν την πορείία-του εμπλέκοντας και την τουρκική κοινότητα Οτη σύγκρουση. Η ένταξη Τούρκων Οτην α οτυνομίία και η παρακίνηση άδηλων εθνικών ανταγωνιομων δημιούρ­γησαν μερικες Οψαγες πολιτών και αφαίρεΟαν τη ζωη αθώων πολι­τών κι απ’ τις δυο πλευρες, αλλα το "διαίρει και βασίλευε" σαν εργαλείο της βρεταννικης πολίτικης απέτυχε Οτην Κύπρο.

Ο τελικός πολίτικος συμβιβασμός που εξασφαλίστηκε με τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου και εθέΟπιΟε την Δημο­κρατία της Κύπρου μ’ ένα σύνταγμα γραμμένο απο το Λονδίνο/ιην Αθήνα και την Άγκυρα, ήταν ελάχιΟτα ικανοποιητικος για το Γρί­βα. Είχε πολεμήσει για την ανεξαρτησία του νησιού, θεωρώντας- την σαν ένα βήμα προς την ένωση με την Ελλάδα, αλλα κι αυτη η ανεξαρτησία ήταν επισφαλής.

Αλλα κι οι Βρεταννοι δύσκολα μπορούν να ισχυριστουν πως κέρδισαν μιαν, έστω και μερική, ν& η. Είχαν πληρώσει πανάκριβα σε χρήμα, ζωες και γόητρο στη διάρκεια των τεσσάρων χρόνων μά­ταιου αγώνα. Και δεν είχαν τίποτα σε αντιστάθμισμα πέρα απο έ­να συμβιβασμό στα χαρτιά, που ήταν χειρότερος κι απο ανοιχτην ήττα: εκει που υπήρχε ένα προβληματικό αποικιακο ζήτημα, ένα εκρηκτικό διεθνες θέμα έχει δημιουργηθει που παραμένει ώς σή­μερα σοβαρή απειλή για την ειρήνη στη Μεσόγειο, μια απειλή όχι μονάχα για τους Βρεταννους.

Ο σ ο για τη σύγκρουση που οδήγησε στη Ζυρίχη, αυτη ήταν,

- 150-

βήμα προς βήμα, μιας σειρά ξεκάθαρων ήττων για τα αποικιοκρα- τικα όπλα και την αποικιοκρατοιη πολίτικη. Ο ι Βρεταννοι κινήθη- καν ενάντια Οτην ΕΟ ΚΑ θα να αντιμετώπιζαν μια συμμορύα κοινών εγκληματιών και βασίστηκαν οε μεθόδους που θα κατέπνιγαν ένα ξέσπαζα ληστρικης δραστηριότητας. Δεν φαίνεται να κατάλαβαν ποτε αυτο που ήταν ξεκάθαρο για το Γρίβα απο την αρχη:

"Γελούσα δυνατα όταν διάβαζα ότι ο στρατηγός Α ή ο ταξίαρ- χος Β είχαν έρθει στην Κύπρο για να βάλουν σ’ εφαρμογή τις με­θόδους-τους που τους είχαν κάνει διάσημους σ' άλλες περιοχες. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι ο κυπριακός αγώνας ήτανμονο- δΐΗος ως προς τα κίνητρα, την ψυχολογία και τις συνθήκες και δεν περιλάμβανε μόνο μια χούφτα επαναστάτες, αλλα ολόκληρο το λαο."

- 151-

9. Α Π Ο ΤΥΧΙΕΣ ΣΤΟ Ν ΠΟ ΛΕΜ Ο ΤΟΥ Ψ Υ Λ Λ Ο Υ . Ο Μ Α ΓΚ ΣΕΥ ΣΕΥ ΚΑΙ Ο Ι Χ Ο Υ Κ ΣΤ ΙΣ Φ ΙΛ ΙΠ Π ΙΝ ΕΣ . Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΝ ΙΚΗΣ Ν ΙΚ Η Σ ΣΤΗ Μ Α Λ Α ΙΣ ΙΑ . ΓΙΑΤΙ Ο Ι Κ Ο Μ Μ Ο Υ Ν ΙΣΤ ΕΣ ΕΧΑ ΣΑ Ν ΤΗΝ ΕΛΛΑ ΔΑ.

Η εικόνα του Μάο yia τον αντάρτη, που κολυμπάει dav ψάρι Οτη θάλασσα του πληθυσμού, επαναλαμβάνεται τόσο συχνά επειδή περιέχει μια βασική αλήθεια: εκφράζει με ακρίβεια και γραφικότη­τα τη θεμελιώδη αρχή του ανταρτοπολέμου. Ac πάμε την αναλο­γία ένα βήμα παραπέρα κι ας αναρρωτηθούμε τί συμβαίνει όταν το ψάρι απομακρυνθεί ή βγει μόνο-του απο το νερο. Η απάντηση ε­ξηγεί, καλύτερα κι απ’ οποιαδήποτε πραγματεία, το λόγο τηε α­ποτυχίας ολίγων αντάρτικων κινημάτων που έχουν μ’ επιτυχία κα­ταπνίγει.

Η καταστροφή των ελληνικών κομμουνιστικών δυνάμεων του Δη μοκρατικου Στρατού το 1949 είναι ένα βασικό παράδειγμα.Η Μα­λαισία είναι ένα άλλο. Η εξέγερση του Χουκμπαλαχαπ στιςφ,λιπ- πίνες είναι, ίσως, ένα τρίτο. Και οι τρεις περιπτώσεις δείχνουν τί συμβαίνει όταν οι αντάρτες εμποδίζονται, ή σκόπιμα αποκόβον ται μόνοι-τους (όπως έκαναν οι έλληνες κομμουνιστές), απο την λαΐκη επαφή και υποστήριξη.

Το κίνημα των Χουκ που, όπως και τόσα άλλα, είχε την κατα- γωγή-του στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, διδάσκει πιο πολυ τους ειδικούς της αντι-εξέγερσης παρα οποιονδήποτε άλλον, επειδή δείχνει την επιτυχημένη χρήση των πολίτικων και κοινωνικων ό­πλων μάλλον παρα των στρατιωτικών ενάντια σε αντάρτες.

Η επιτυχία της εκαστρατείας ειρήνευσης των Φιλαππίνων φαί­νεται πως οφείλεται μάλλον σ’ έναν μόνο διορατικο πολίτικο, τον πρώην πρόεδρο, Ραμον Μαγκσέυσευ, που έγινε υπουργος έθνικης άμυνας το 1950, σε μιαν εποχή που οι Χουκ είχαν φτάσειστοση- μείο να εισβάλουν στην ίδια τη Μανίλα.

Ο ι Χουκ, όπως και οι Βιετμινχ στην Ινδοκίνα, ο ΕΛΑΣ στην Ελλάδα, οι κομμουνιστές της Μαλαισίας και άλλοι αντάρτες στις κατεχόμενες απο τον Άξονα περιοχες σ’ ολόκληρο τον κόσμο κα­τα το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, είχαν ξεκινήσει σαν πατριωτική δύναμη — εθνικιστες αντάρτες που πολεμούσαν τους ξένους εισ­βολείς— με τις ευλογίες και την καθοδήγηση και την υλική βοή­θεια των Συμμάχων, ιδιαίτερα των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλα τα

- 152-

επαναστατικό κίνητρα είναι πολύπλοκα: οι Χουκ πολεμούσαν για κάτι καθώς επίσης και ενάντια Οε κάτι άλλο. Είχαν πιστέψει στα σλόγκαν του πολέμου κι όταν ο πόλεμος τέλειωΟε και οι Γιαπωνέ- ζοι διώχτηκαν απ' τα νησιά, οι κοινωνικές ελπίδες και φιλοδοξίες παραμέρισαν ακόμα και την ανεξαρτησία, που δόθηκε περιορισμέ­να το 1946, σαν κινητήρια δύναμη. Ο ι άντρες που είχαν πολεμή­σει τους Γιαπωνέζους πολεμούσαν τώρα για λογαριασμό-τους: α­παιτούσαν μια πολίτικη φωνη και μια συμμέτοχη στα πράγματα της χώρας για την οποία είχαν πολεμήσει.

Ο Μαγκσέυσεϋ, πρώην αντάρτης ο ίδιος, ήταν αρπετα διορα­τικοί να δει τί επέβαλλαν οι περιστάσεις και αρκετα ισχυρός για να μπορει να το διαθέτει.

Όταν ανέλαβε το υπουργείο το 1950, οι Χουκ, που κυριαρ­χούσαν στην κεντρική Λουζον και σ’ ένα μεγάλο μέρος του Μιν- τανάο, το δεύτερο σε μέγεθος νησι της νησιώτικης αλυσίδας, δι­έθεταν έναν στρατό 1 2 .0 0 0 περίπου οπλισμένων ανταρτών και την ενεργό συνεργασία κάπου ενος εκατομμυρίου Φιλιπτινέζων σ’ ένα έθνος με πληθυσμό δεκαεπτα εκατομμύρια. Ο στρατός, που ε(^ε τριάντα χιλιάδες άντρες, δεν ήταν σε θέση να τους ελέγξει* οι σωροί των όπλων που είχαν κυριευτεί απο τους Γιαπωνέζους ή είχαν δοθεί στη διάρΗεια του πολέμου απο τις Ηνωμένες ΤΤολιτεί- ες έφταναν για να διατηρήσουν επι δεκαετίες έναν εμφύλιο πόλε­μο" και ο κύριος όγκος του πληθυσμου, αν δεν συμμετείχε ενερ­γά στην εξέγερση, ήταν το λιγότερο απαθής.

Το τεραιν —βουνά και ελώδεις ζούγκλες— ήταν ευνΛκο για τους αντάρτες. Τα στρατεύματα, που ήσαν μισητά στους χωρι­κούς, περιοριζόντουσαν στα μεγάλα κέντρα πληθυσμου και σπάνια έβγαιναν στην ύπαιθρο και τότε μόνο σε σποραδικές εξορμήσεις αντιποίνων και μονάχα με ισχυρές δυνάμεις, ένας στρατός εισβο­λής που κατέφθανε με καμιόνια και τεθωρακισμένα σχήματα για να τρομοκρατήσει τον αγροτικο πληθυσμό.

Το πρώτο βήμα του Μαγκσέυσεϋ ήταν να αναδιοργανώσει τον στρατό και να βάλει τέλος στην στρατιωτική τρομοκρατία. Η πί­εση ενάντια στους Χουκ αυξήθηκε στέλνοντας εναντίον-τους μι­κρές μονάδες ενόπλων, που δρούσαν σα χωροφυλακή μάλλον παρα σαν στρατός και καταδίωκαν τους αντάρτες λίγους-λίγους, ενω ο στρατός «ροΟιώθηκε σε κοινωνικά κυρίως έργα —δημιουργία ιατρι­κών σταθμών, χτίσιμο σχολείων, επισκευή δρόμων και γεφυρων,βο- ήθεια στους χωρικούς να πάνε το ρύζι-τους στην αγορα.

- 153-

Το δεύτερο βήμα-του —που χωρίς αυτο το πρώτο θα ήταν άχρη Ο το— ήταν να εξαύραλίσει νομοθεσία που του επέτρεπε να προσ­φέρει στους Χουκ εκείνο για το οποίο είχαν πολεμήσει, υπο τον όρο ότι θα κατέθεταν τα όπλα. Δόθηκε αμνηΟτεία και το κομμου- νιστικο σλόγκαν "Γη ατούς Ακτήμονες" υπονομεύτηκε απο μιαν α­γροτική μεταρρύθμιση και ένα πρόγραμμα επανεποικισμου, σύμφω­να με το οποίο κάθε αντάρτης που παραδινόταν αποκτούσε ένα κομμάτι γης δικ6-του.

Η έξυπνη δωροδοκία έπιασε εκει που απέτυχαν οι άλλες προ­τροπές. Μεγάλα ποσα πληρώθηκαν για τα όπλα που παραδίνονταν. Αμοιβές προσφέρθηκαν για τα κεφάλια των κυριότερων ηγετών των Χουκ. Ο ι προδοσίες που επακολούθησαν Ουνέτριψαν την πορεία της αντάρτικης εκστρατείας, αποκόβοντας τιςπεριπλανώμενεςο­μάδες των ανταρτών απο την πολίτικη βάΟη-τους Οτην πόλη της Μανίλα, όπου κυριολεκτικά ολόκληρο το επαναστατικό πολίτικο διευθυντήριο Ουνελήφθη.

Το 1951, στρατεύματα στάλθηκαν να φρουρήσουν τις κάλπες, όταν έλαβαν χώρα έντιμες εκλσγες (πιθανότατα, οι πρώτες στην ιστορία των Φιλαππίνων), που οδήγησαν σε πλατύτερες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες προοδευτικά εξασθένιΟαν την έλξη του κομμουνιαμου.

Όταν ο Λούις Τάροκ, ηγέτης των Χουκ, παραδόθηκε το 1954, τα χωρία της υπαίθρου βρισκόντουσαν Οταθερα στα χέρια της κυ­βέρνησης και οι Χουκ είχαν περιοριστεί, περισσότερο απο λιπο­ταξίες παρα απο άλλες αιτίες, σε μερικες χιλιάδες, σκορπισμέ­νες στα λιγότερο προσιτά βουνά και Οτις ζούγκλες των δύο κεν­τρικών νησιών.

Δεν είχαν, βέβαια, νικηθεί στρατιωτικό —πραγματικό, δεν έ­χουν εντελώς εκμηδενιστεί ούτε σήμερα και τελευταία δείχνουνε πως ξαναζωντανεύουν— αλλα είχαν χάσει τον προπαγανδιστικό πό λεμο και τον ενθουσιαΟμο των μαζών. Τους είχε κλέψει την υπό- θεσή-τους μια κυβέρνηση πολυ πιο δημοφιλης (ώς ένα βαθμό, χά­ρη Οε μια οικονομία που είχε δυναμώσει απο τα 6 2 0 . 0 0 0 . 0 0 0 δολλόρια της αμερικανικής βοήθειας) απ’ οποιαδήποτε άλλη προη­γούμενη κυβέρνηση. Κι έτσι, είχαν αργα αλλα Οταθερα απομονω­θεί απο την υποστήριξη απ’ την οποία εξαρτιόταν η επιτυχίο-τους.

Είναι πια θέμα υποθέσεων το αν μπορούσαν να πετύχουνε πε­ρισσότερα οι Χουκ με καλύτερη εκμετάλλευση της δύναμήc-τους,

- 154-

όταν ακόμα την είχαν. Μια αιτο tic βασικές αδυναμίες-τους φαί­νεται πως ήταν η αποτυχία-τους να δημιουργήσουν κάτι που να μοιάζει με XcfCKO μέτωπο σε μια περίοδο που ήταν φανερό ότι χρει­αζόταν η υποστήριξη του πληθυσμου των πόλεων, η συμμέτοχη των φοιτητών, των βιομηχανικών εργατών και των φτωχότερων υπαλλή­λων. Η εξέγερση ήταν ένα αγροτικο κίνημα και περιορίστηκε στην ύπαιθρο. Αν και οι αντάρτες κυριαρχούσαν στα χωρία το 1949-50 δεν διατάραξαν ποτε στα σοβαρα την οικονομία των νησιών ή την ζωη της πρωτεύουσας. Η τακτική-τους στο πεδίο της μάχης, πα­ραπλανητική κυρίως, δεν μπόρεσε να προσφέρει το είδος αποτε­λεσμάτων που θα μπορούσαν να τα εκμεταλλευτούν προπαγανδι­στικό για ν ’ αποκτήσουν μεγαλύτερα πολίτικα κέρδη. Κι απο την στιγμή που χάσανε την πολίτικη ηγεσία-τους φαίνεται σα να έπε­σαν σε μια κατάσταση που δύσκολα ξεχώριζε απο τον ληστοσυμμο- ριτισμο, παραχωρώντας έτσι και την πολίτικη και τη στρατιωτική πρωτοβουλία στην Μανίλα.

Στρατιωτικό, μια δύναμη δώδεκα χιλιάδων ανταρτών με ισχυρή υποστήριξη στην ύπαιθρο και η οποία αντιμετώπιζε ένα σχετικά μι κρο στρατό τριάντα χιλιάδων μόνο άντρων, έπρεπε να είναι σε θέ­ση να συγκεντρώνει σε κάθε δεδομένο σημείο αρκετή δύναμη για να εξοντώσει οποιαδήποτε φρουρά ή να καταλάβει πόλεις. Ο ι Χουκ δεν το κατόρθωσαν.

Σαν σαμποτερ, έπρεπε να είναι σε θέση να εξαπολύσουν μια δυναμική εκστρατεία καταστροφών που θα τσάκιζε τις επικοινωνί­ες και θα παρέλυε την εθνική οικονομία. ΤΤολυ μικρότερες δυνά­μεις το κατόρθωσαν σε άλλες χώρες —αλλα οι Χουκ απέτυχαν και εδω.

Μη θέλοντας ή μη μπορώντας ψυχολογικά ν ’ αναλάβουν την πρωτοβουλία, απέτυχαν να αιχμαλωτίσουν τη λΰΐκη φαντασία και να προκαλέσουν έτσι την πλατεία μαζική αναταραχή που χρειάζε­ται για ν ’ ανατραπει η κυβέρνηση ή να δημιουργηθει ένας επανα­στατικός στρατός ικανός ν’ αντιμετωπίσει και να νικήσει τον κυ­βερνητικό στρατό. "Η κοινή γνώμη", λέει ο Κλαούζεβιτς, "κερ ­δίζεται τελικά απο μεγάλες νίκες ." Ο ι Χουκ χρειάζονταν, αν όχι μεγάλες νίκες, τουλάχιστον μια γερη υπόσχεση επιτυχύπς για να μπορέσουν να δημιουργήσουν την απαραίτητη ορμη πάνω στην ο­ποία έχουν θεμελιωθεί τα επιτυχημένα επαναστατικό κινήματα.

Ο ι Χουκ έκαναν μια καλη αρχή, αλλα απέτυχαν να την εκμε­

- 155-

ταλλευτουν. Ο ι μεταρρυθμίσεις του Μαγκσέυσεϋ ήρθαν την κα­τάλληλη στιγμή για να στομώσουν την αιχμή της λΛκης δυσαρέ­σκειας και να πλατύνουν την πολίτικη βάση του καθεστώτος, ενω στένευαν τη βάση του κινήματος των Χουκ σε σημείο που κυριο­λεκτικά εξαφανίστηκε σαν επαναστατική δύναμη.

Στην μεταπολεμική Μαλαισία, η κατάσταση ήταν ριζικά διαφο­ρετική απο τις Φιλιππίνες, παρα ορισμένες επιφανειακες ομοιό­τητες . Υπήρχε ένα ισχυρό κομμουνιστικο κίνημα. Όπως και στις Φιλιππίνες, είχε οργανωθεί απο σπεσιαλίστες' πραγματικό,οΤσιν ΤΤεγκ, ο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Μαλαισίας, είχε χαρακτηριστεί στη διάρκεια του πολέμου ως "ο πιο ικανός αντάρτης της Βρεταννίας" και διακόσια περίπου μέλη του κόμματος είχαν εκπαιδευτεί στον ανορθόδοξο πόλεμο, λίγο χρόνια πιο πριν, στην ειδική σχολή του βρεταννικου στρατού στη Σιγκαπούρη.

Επιπλέον, υπήρχε μια πλατεία πολίτικη οργάνωση, η Μιν Γι- ουεν, ή Κίνημα των Μαζών, που αγκάλιαζε 6>χς τις πόλειςκοιτα χωρία της Μαλαισιανης Χερσονήσου.

Δυστυχώς όμως για τους κομμουνιστές, ο αποκαλούμενος Α­πελευθερωτικός Στρατός των Μαλαισιανων Εθνών (MRLA) περιλά- βαινε πολυ λίγους Μαλαίσιους. Απετελείτο σχεδόν αποκλειστικά απο Κινέζους, και ιδιαίτερα απο τον μεγάλο πληθυσμό των εποί- κων που είχαν μεταναστεύσει πρόσψατα απο την Κίνα και δεν εί­χαν βαθειες ρίζες στη χώρα.

Ο ι αντάρτες, που η συνολική-τους δύναμη υπολογίζεται απο διάφορους σε πέντε έως δέκα χιλιάδες, μπόρεσαν να εξαπολύσουν μια εκστρατεία τρομοκρατίας και σαμποταζ που αρχικα είχε επι­τυχία. Αλλα η αδυναμία-τους μακροπρόθεσμα βρισκόταν στη σχε­τική ευκολία με την οποία μπορούσαν να απομονωθούν.

Η ζούγκλα όπου αναγκαστικό βρήκαν καταφύγιο δεν κατοικεί- το απο γεωργούς, αλλα απο πρωτόγονους ιθαγενείς που μόλιςμπο ρούσαν να καλλιεργούν αρκετα τρόφιμα για τους ίδιους.Κατα συ­νέπεια, η τροφή απο την οποία εξαρτιόνταν οι αντάρτες έπρεπε να βγαίνει λαθραία απ’ τα χωρία, μέσω του δικτύου της Μιν Γιου- εν, kl αυτο γρήγορα διακόπηκε απο την άγρυπνη αστυνομική επα­γρύπνηση.

Ένα μαζικό kol δαπανηρό πρόγραμμα επανεποικισμου απομά- κρυνε περισσότερους απο μισο εκατομμύριο κινέζους εποίκους,κυ·

- 156-

ρίωε εργάτες ορυχείων και φυτειών καουτΟουκ, απο τιε καλύβεε- τουε Οτα όρια τηε ζούγκλαε Οε οχυρωμένα χωρία, όπου μπορούσαν να τεθούν υπο επιτήρηση, ενω ταυτόχρονα προσέφεραν Οτιε μά- ζεε ωφελήματα που τιε αποσπούσαν απο την πολίτικη σχέση- τουε με τουε επαναστάτεε.

Ο ι τελευταίοι έχονταε χάσει την επαφή-τουε με τη μάζα του πληθυΟμου και μην έχονταε πια την υλική υποστήριξη κι αυτηε α­κόμα τηε κινέζικηε κοινότηταε Οτην οποία είχαν βαΟιΟτει, ανα­γκάστηκαν σιγα-σιγα απο την πείνα να υποκΟψουν ή να πέΟουν Οε ενέδρεε Οτιε οποίεε εξοντώνονταν λίγοι-λίγοι.

Το πρόγραμμα επανεποικιΟμου, το πρότυπο του πειράματοε ivw οχυρωμένων χωρίων του Βιετνάμ, έχει κάποιο ενδιαφέρον για τουε ειδικουε τηε αντι-εξέγεροηε. Το ίδιο ενδιαφέρουΟεε είναι και με- ρικεε απ’ τιε μέθοδεε που ανέπτυξαν οι Βρεταννοι για να καταπο- λεμήΟουν τουε αντάρτεε Οτη μαλοιΟιανη ζούγκλα.

Όμωε, αυτο που έχει ενδιαφέρον Οτη μαλαιΟιανη εμπειρία δεν είναι η ήττα του MRLA —μια καταδικαΟμένη υπόθεΟη, έτΟι κιαλ- λιωε— αλλα η διάρκεια τηε εκστρατείας καταΟτοληε και το εξαι­ρετικό ψηλό κόΟτοε-τηε.

ΤΓαρα τουε φανερουε περιορισμούς κάτω απ τουε οποίους πο- λέμηΟαν, οι κινέζοι κομμουνιοτεε αντάρτεε Οτη ΜαλαιΟία δεν ε­κμηδενίστηκαν σαν μαχητικη δύναμη ούτε μετα απο δέκα χρόνια α­γώνα' πραγματικό, μερικεε εκατοντάδεε αντάρτεε επιζουν ακόμα Οτη ζούγκλα, αν και δεν θεωρούνται πια επικίνδυνοι.

Στα δέκα χρόνια που πολέμησαν, καθήλωσαν βρεταννικεε δυ- νάμειε εκατόν σαράντα χιλιάδων άντρων, Οτιε οποίεε περιλαμβά­νονται σαράντα χιλιάδες τακτικοί στρατιώτες και εκατό χιλιάδεε τακτικοί και βοηθητικοί χωροφύλακεε.

Η δαπάνη τηε Οτρατιωτικηε προΟπάθειαε μπορει να εκτιμηθει απο τον παρακάτω λεπτομερειακό απολογισμο τηε "ΕπιχείρηΟηε Νασσάου", που είναι χαρακτηριστική των βρεταννικων αντι- αν­τάρτικων επιχειρήσεων μεγέθουε τάγματος Οτη Μαλαισία.

"Η Επιχείρηση Νασσάου ξεκίνησε το Δεκέμβριο 1954 και τέλειωσε το Σεπτέμβριου 1955. Το Νότιο Έλος τηε Κουάλα Λαγκατ καλύπτει μια περιοχή πάνω απο ΙΟ Ο τε­τραγωνικό μίλια. Είναι μια πυκνή ζούγκλα με δέντρα ύ- ψουε έως 45 μέτρα όπου η ορατότητα περιορίζεται Οτα 30

- 157-

περίπου μέτρα. Ύστερα απο μερικες δολοφονίες στην πε­ριοχή, έφτασε εκεί ένα βρεταννικο τάγμα. Ο έλεγχος των τροφίμων εξασφαλίστηκε μ’ ένα σύστημα δελτίων, με Εφο­διοπομπές, με πύλες ελέγχου και έρευνες. Ένας λόχος άρχισε επιχειρήσεις στος έλος στις 21 Δεκεμβρίου 1954. Στις 9 Ιανουαρίου 1955, ξεκίνησαν πλήρεις τακτικές επι­χειρήσεις. ΤΤυροβολικο, όλμοι και αεροπορία άρχισαν πα- ρενσχλητικα πυρα στο Νότιο Έλος. Αρχικά, το σχέδιοή- ταν να βομβαρδιστεί και να κανονιοβοληθει το έλος μέρα νΟχτα ώστε να εξαναγκαστούν οι τρομοκράτες να πέσουν σε ενέδρες. Αλλα αυτοί είχαν καλα προετοιμαστεί ν ’ αν- τέξουν επαόριστο. Έστελναν πού και πού έξω απ’ το έλος αποσπάσματα για τρόφιμα, αλλα ο πληθυσμός φοβόταν πο­λυ να τους καταδώσει.

Τα σχέδια αναθεωρήθηκαν · τα παρενοχλητικα πυρα πε­ριορίστηκαν μόνο στη διάρκεια της νύχτας. Ο ι ενέδρες συνεχίστηκαν και οι περιπολίες μέσα στο έλος εντάθηκαν. Ο ι επιχειρήσεις αυτου του τύπου συνεχίστηκαν επι τρεις μήνες χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά, στις 21 Μαρτίου, ένα απόσπασμα ενέδρας, ύστερα απο σαρανταπέντε ώρες ανα­μονής, κατόφερε να σκοτώσει δυο τρομοκράτες. Ο ι πρώ­τες δυο κόκκινες πινέζες, που σήμαιναν φόνους, εμφανί­στηκαν στους χάρτες των επιχειρήσεων και το τοπικο ηθι­κό ανέβηκε λιγάκι.

Ένας ακόμα μήνας πέρασε προτού γίνει γνωστό ότι οι τρομοκράτες είχαν μια σύσκεψη κάπου μέθα στο έλος. Μια διμοιρία έστησε ενέδρα* ένας τρομοκράτης εμφανίστηκε και σκοτώθηκε. Ο Μάιος πέρασε χωρίς επαφή. Τον Ιούνιο, μια τυχαία συνάντηση απο μια περίπολο είχε αποτέλεσμα το φόνο ενος και την αιχμαλωσία ενος άλλου. Αίγες μέ­ρες αργότερα, ύστερα απο τέσσερες άκαρπες μέρες περι­πολίας, μια δψοιρία που επέστρεφε στο στρατόπεδο σκό­τωσε δυο ακόμα τρομοκράτες. Ο υπ’ αριθμόν 3 τρομοκρά­της της περιοχής παραδόθηκε και ανάφερε ότι ο έλεγχος των τροφψων ήταν τόσο αποτελεσματικός που ένας τρομο­κράτης είχε σκοτωθεί σε καυγα για το φαγητό.

Στις 7 Ιουλίου, δυο ακόμα λόχοι στάλθηκαν στην πε­ριοχή" οι περιπολίες και τα παρενοχλητικα πυρα εντάθη­καν. Τρεις τρομοκράτες παραδόθηκαν κι ένας απ' αυτούς

- 158-

οδήγησε μια διμοιρία Οτην κρυψώνα του αρχηγού των τρο­μοκρατών. Η περίπολος επετέθηκε και σκότωσε τέσσερες, μεταξύ αυτών και τον αρχηγό. Άλλες περίπολοι Οκότω- Οαν άλλους τέσσερες' έως το τέλος Ιουλίου, εικοσιτρεις τρομοκράτες παράμεναν στο έλος χωρίς τρόφιμα και χωρίς επικοινωνία με τον εξωτερικό κόσμο.. .

Αυτη ήταν η μορφή των επιχειρήσεων: 6 0 . 0 0 0 οβί­δες πυροβολικου, 3 0 . 0 0 0 βλήματα όλμων και 2 . 0 0 0 βόμβες αεροπορίας για 35 τρομοκράτες νεκρούς ή αιχμα­λώτους. Καθένας-τους αντιπροσώπευε 1 .5 0 0 εργάσιμες μέρες περιπολίας ή αναμονής σε ενέδρες. Η Επιχείρηση Νασσάου θεωρήθηκε επιτυχία, γιατί έφερε το τέλος του πολέμου ένα βήμα πιο κοντά."

(Σχολή ΤΤεζσναυτων: "Επιχειρήσεις Μικρών Μονάδων", στο βιβλίο "Ο Αντάρτης και ΤΤώς να Τον ΤΤολ£μήσετε".)

Εννιά μήνες αδιάκοπης προσπάθειας ενος ολόκληρου τάγματος, που υποστηριζόταν απο πυροβολικο και αεροπορία, και με ξόδεμα περισσότερων οβίδων πυροβολικου και βλημάτων όλμων και αερο­πορικών βομβών απ’ όσες βρίσκονται στα οπλοστάσια μερικών λα­τινοαμερικανικών δημοκρατιών —για να εξοντωθούν τριανταπέντε αντάρτες 1

Μ ’ ένα τέτοιο κόστος, η ήττα των κινέζων κομμουνιστών στη Μαλαισία μάλλον εμπνέει τον επαναστατικό ενθουσιασμο των πι­θανών ανταρτών σε άλλες, λιγότερο καλα φρουρούμενες χώρες. ΤΤόσα απο τα ετοιμόρροπα λατινοαμερικανικό καθεστώτα μπορούνε ν’ αντέξουν τις δαπάνες, ας αφήσουμε τους πολίτικους κινδύ­νους, μιας τέτοιας εκστρατείας, που δεν θ’ αντιμετώπιζε τριαν- ταπέντε αλλα χίλιους αποφασισμένους αντάρτες; Και για πόσο καιρό;

Υποθέτουμε ότι τα βρεταννικα ταμεία μπορούσαν ν’ αντέξουν τέτοια έξοδα. Αλλα και πάλι, πρέπει να προστεθούν στον απολο- γισμο κι άλλα πέρα απο τις αμοιβές των στρατιωτικών και τη θεα­ματική δαπάνη πυρομαχικων. Αναμφισβήτητα, η μακρόχρονη εξέ­γερση του MRLA, όσο κι αν ήταν χωρίς ρίζες και χωρίς ελπίδα ε­πιτυχίας, επιτάχυνε κατα μερικά χρόνια την ανεξαρτησία της Μα­λαισίας .

Ερχόμαστε τώρα στην Ελλάδα —μια διαφορετική ιστορική περί­πτωση. Η τρίχρονη ελληνικη επανάσταση, που συντρίφτηκε απο τη

- 159-

δεξιά κυβέρνηση με τη βοήθεια των Βρεταννων και των Αμερικα­νών, προσφέρει οδηγίες o' αυτους που ενδιαφέρονται να μάθουν πώς να μην διεξάγουν έναν ανταρτοπόλεμο.

Στην Ελλάδα (1946-49), όλα σχεδόν τα μαθήματα της πείρας αγνοήθηκαν, όλοι οι κανόνες που διατυπώθηκαν απο μαρξιστες- λενινιοτες θεωρητικούς του επαναστατικού πολέμου παραβιάστη- καν απο τους ίδιους ακριβώς τους κομμουνιΟτες, που θαπερίμενε κάνεις να τους οεβαοτουν.

Όπως και ο’ άλλες περιοχες, η λήξη του δευτέρου παγκο­σμίου πολέμου βρήκε την Ελλάδα με τους κομμουνιστές ηγέτες σε πλεονεκτική θέση, υλικά και πολίτικα. Ο κομμουνισμος και ο αντιφασισμος είχαν ταυτισθει, γιατί οι κομμουνιστές είχαν κυρι- αρχήσει Οτο αντιστασιακό κίνημα του ΕΑΜ. Έτσι, το κόμμα δια­τηρούσε μιαν ισχυρή ιδεολογική θέση, χιλιάδες βετεράνων του Ε ΛΑΣ βρισκόντουσαν στη διάθεση του επαναστατικού κινήματος. Αν και ο ΕΛΑΣ είχε θεωρητικά παραδώοει τα όπλα-του το 1945, τα καλύτερα όπλα με τα οποία οι Βρεταννοι και Αμερικανοί είχαν εφοδιάσει τις αντιστασιακές ομάδες Οτη διάρκεια του πολέμου,πα ρέμεναν στα χέρια των ανταρτών όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλε­μος το 1946,

Αν και οι κομμουνιστές αντάρτες αριθμητικα ήσαν αδύναμοι — δυόμισυ περίπου χιλιάδες μαχητές το 1946, που αντιμετώπιζαν τη χωροφυλακή των 3 0 . 0 0 0 άντρων— έγινε μια καλη αρχή και οι ε- θελοντες της κομμουνιστικής υπόθεσης άρχισαν να εισρέουν.

Η σύγκρουση ξεκίνησε στα βόρεια βουνά, κατα μήκος των συ­νόρων της Ελλάδας με την Αλβανία, τη Γιουγκοσλαβία και τη Βου­λγαρία. Κατόπιν απλώθηκε στην κεντρική και νότια Ελλάδα κι ύ­στερα στα βουνά της ΤΤελοποννήσου. Τα αντίμετρα που έλαβαν οι ομάδες της άκρας δεξιάς έρριξαν λάδι στη φωτιά και η σύγκρουση γενικεύτηκε.

Η κομμουνιστική εκστρατεία ξεκίνησε πάνω σε θεωρητικά σω­στές γραμμές. Ο Δημοκρατικός Στρατός πολέμησε με αντάρτι­κο τρόπο, με μικρές μονάδες, ικανές να διασκορπίζονται και να κρύβονται και να αναμειγνύονται ακόμα με τον άμαχο πληθυσμό ό­ταν αντιμετώπιζαν προβλήματα, ενω μπορούσε να συγκεντρώνει ταχύτατα ισχυρές δυνάμεις για επιθέσεις σε αοτυνομικα τμήματα χωρίων και σε μικρές περιπόλους.

- 160-

Ό σο οι αντάρτες γίνονται πιο ισχυροί, η χωροφυλακή αναγκά­στηκε να εγκαταλείπει tic πιο αδύναμες θέσεις-της και ν ’ απο- συρθει για λόγους ασφάλειας στις μεγαλύτερες πόλεις. Η κυβέρ­νηση των Αθηνών, βλέποντας τον κίνδυνο, άρχισε βιαστικα να ορ­γανώνει πάλι το στρατό, ο οποίος είχε κυριολεκτικά εξαφανιστεί κατα τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.

Ο ι στρατιώτες που στάλθηκαν στα βουνά για να καταπνίξουν το αντάρτικο, αντιμετώπισαν την ίδια τακτική. Ήσαν ανήμποροι να κρατήσουν τις μικρότερες θέσεις, ανήμποροι να κινηθούνε ε­λεύθερα, παρα μόνο Οε μεγάλους σχηματισμούς. Και το χειρότε­ρο, δεν ήταν δυνατσν να διατεθούν επαρκείς δυνάμεις κατα μή­κος των βόριων συνόρων για να σταματήσει ο ροη ανθρώπων και ε­φοδιοπομπών απο την Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία, όπου τέΟΟε- ρες περίπου χιλιάδες βετεράνοι του ΕΛΑΣ είχαν κατοφύγει όταν έληξε η γερμανική κατοχή.

Έτσι, ο Δημοκρατικός Στρατός μπορούσε να βασίζεται Οε α­παραβίαστα μετόπισθεν πίσω απο τα σύνορα, όπου οργάνωσε νοσο­κομεία, στρατόπεδα εκπαίδευσης και βάσεις ανεφοδιασμού. Τα ε­φόδια έμπαιναν στην Ελλάδα απο δυο βασικές διαδρομές, η μία κα­τευθείαν απο τη Γιουγκοσλαβία, και η άλλη απο τη Γιουγκοσλαβία στην Αλβανία κι απο εκει προς το νότο.

Η στρατιωτική στρατηγικη των ελλήνων ανταρτών έχει σωΟτα χαρακτηριστεί ως ούτε επιθετική ούτε αμυντική, αλλα παραπλα­νητική. Μ ’ άλλα λόγια, επρόκειτο για τον πόλεμο του ψύλλου: έ­να τσψπημα εδω, μια δαγκωματια εκει κι ύστερα μια ταχύτατη ο­πισθοχώρηση. Αντικειμενικός στόχος ήταν να αιμορραγει ο στρα­τός και μέσω του στρατού η κυβέρνηση της Αθήνας. Ο ι στρατιω­τικοί στόχοι ήσαν υποταγμένοι στους πολίτικους σκοπούς: διακό- πτοντας τις επικοινωνίες, σπέρνοντας την κοινωνική αναταραχή, αυξάνοντας υπερβολικά τα φορολογικά βάρη, διαταράζοντας την οικονομική ζωη της χώρας, οι κομμουνιστές πολυ λογικά ελπίζανε να υπονομεύσουν το καθεστώς της Αθήνας και να δημιουργήσουνε σ αβαρές κοινωνικές, οικονομικές και πολίτικες πιέσεις, που, ό­ταν έφτανε η ώρα, θα συντρφανε την κυβέρνηση.

Στο πεδίο της μάχης, η εκστρατεία πήγε καλα —ίσως, πάρα πολυ καλα. Ο ι μικρές ομάδες των ανταρτών μεγάλωσαν ταχύτατα Στις αρχές του 1947, ο Δημοκρατικός Στρατός πολβμούΟεμεσχη ματιΟμους τάγματος, ένα χρόνο αργότερα σχηματίστηκαν ταξιαρ­χίες κι ύστερα ολόκληρες μεραρχίες —συνολικά οκτώ, οργανωμέ-

- 161-

vec περίπου σαν μεραρχίες του συμβατικού στρατού. Η αρχική δύ­ναμη του Δημοκρατικού Στρατού ήταν περίπου δυόμισυ χιλιάδες άντρες. Στην ακμή-του έφτασε tic εικοσιέξη χιλιάδες, που αρ­γότερα μειώθηκαν σε δεκαοκτώμισυ χιλιάδες άντρες κατα το τέ­λος του πολέμου.

Ο ι πρώτες επιτυχίες, αλλα και άλλοι παράγοντες —η υπο­στήριξη που έλαβε η Αθήνα απο τους Βρεταννους κι αργότερα απο τους Αμερικανούς κι εκείνη που έλαβε ο Δημοκρατικός Στρατός, απο τις τρεις κομμουνιστικές χώρες στα βόρια σύνορα— οδήγησαν σε σοβαρα, μοιραία λάθη.

Το πρώτο απ’ αυτα ήταν η απώλεια της πραγματικής εποφης με τον ελληνικό πληθυσμό. Για λόγους που ίσως σχετίζονται εν μέ- ρει με την πολίτικη ασφάλεια, εν μέρει με απλές υλικές σκοπιμό­τητες, οι κομμουνιστές απο την πρώτη φάση της εκστρατεία orcwc άρχισαν επιδρομες εναντίον χωρίων απ’ όπου είχαν αποσυρθει οι χωροφύλακες και τα οποία απογύμνωναν απο ζώα, τρόφιμα και, κα­μία φορα, κατοίκους —που στρατολογούσαν με τη βία στον Δημο­κρατικό Στρατό. Άλλες φορές, οι χωμιάτες έφευγαν μόνοι-τους μακρυα απο τις περιοχες της αντάρτικης βάσης.

ΤΤλήθη φυγάδυν απο τις πολεμικες ζώνες δημιούργησαν αρκετα προβλήματα για την Αθήνα —αλλα κόστισαν ακριβα, απο πολίτι­κης πλευράς, στους κομμουνιστές σε γόητρο και σε λβίκη υπο - στήριξη σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. Υπήρξαν επίσης και στρατιωτι­κές συνέπεικς: με τον άμαχο πληθυσμό στις πολεμικες ζώνες, η κυβέρνηση ήταν υποχρεωμένη να το σκεφτει δυο φορές πριν βομ­βαρδίσει χωρία και σκόρπιους οικισμούς. Ο ι πολίτες δημιουργού­σαν ένα σοβαρο πρόβλημα αναγνώρισης στόχων στους κυβερνητι­κούς πιλότους, που δεν μπορούσαν πάντα να ξέρουν αν πολυβο- λούσαν αντάρτικη εφοδιοπομπή ή μιαν ομάδα χωρικών που πήγαι­ναν στην αγορα. Ό ταν οι πολεμικες ζώνες άδειασαν απ’ όλους πέρα απο τους αντιμαχόμενους, οι πιλότοι των βομβαρδιστικών και οι στρατιώτες του πεζικού είχαν τα χέρια-τους ελεύθερα: ο­τιδήποτε εκινείτο, έκτος των κυβερνητικών στρατευμάτων που οι θέσεις-τους ήσαν γνωστές, αυτόματα γινόταν στόχος.

Η δεύτερη μεγάλη γκάφα του Δημοκρατικού Στρατού, πουέγι- νε για λόγους που δεν έχουν ξεκαθαριστεί ακόμα, ήταν το γεγο­νος ότι το 1947 άρχισε να προσπαθεί να κρατήσει έδαφος, υιοθε­τώντας συμβατική αμυντική τακτική, για την οποία η μικρότερη ο- ριθμητικα δύναμή-του, τα ελαφρα όπλα-του και το ισχνό σύστημά -του ανεφοδιασμού ήσαν τελείως ακατάλληλα.

- 162-

Οι αντάρτεε είχαν δυναμώσει: δεκαοκτώ ώς εικοσιέξη χιλιά- δεε άντρεε αποτελουν αξιολογότατη δύναμη — για ανταρτοπόλεμο. Δεν μπορούσαν, όμως, να αντέξουν οποιαδήποτε ανοιχτή αναμέ­τρηση δυνάμεων μ’ ένα στρατό και μια εθνοφυλακή που συνδυασμέ· να διαθέταν*. διακόσες εξήντα πέντε χιλιάδεε άντρεε και υποστή­ριξη αρμάτων, πυροβολικου και μιαε πολυ ικανοποιητικηεαεροπο­ρικής δύναμης.

ΤΤροφανωε, πολίτικοι υπολογισμοί υπεισήλθαν στην απόφαση των κομμουνιστών να επιχειρήσουν τη μετάβαση απ’ τον ανταρτο­πόλεμο σε πιο συμβατικές μορφές πολέμου: στην αρχηχρησιμοποι­ώντας το έμψυχο υλικό σε σχηματισμούς ταξιαρχίας και μεραρχί­ας κι αργότερα προσπάθώντας να κρατήσουν εδάφη στο βοριά.Μια κομμουνιστική κυβέρνηση είχε σχηματιστεί κι αυτο επέβαλλε μια εδαφική βάση. Για να εξασφαλιστεί η διεθνής αναγνώριση της "Ε ­λεύθερης Ελλάδας", έπρεπε ν’ αποδειχτεί πως μια τέτοια Ελλάδα υπήρχε.

Χωρίς αμφιβολία, κι άλλοι παράγοντες επέδρασαν σ’ αυτη την απόφαση. Οπωσδήποτε, οι κομμουνιστές χρειάζονταν, και εν πά­θη περιπτώσει ήσαν απρόθυμοι να εγκαταλείψουν, τις ξένεε βά- σεις-τους και τα εφόδια που ερχόντουσαν με μουλάρια απ’τη Γιου­γκοσλαβία. Ίσως, ένας απ’ τους στόχους των επιχειρήσεων του Δημοκρατικού Στρατού στο βοριά ήταν να κρατηθούν ανοιχτα τα σύνορα.

Άσχετα αν ήταν λάθος, ο Δημοκρατικός Στρατός κατάφερε στην αρχη να κρατήσει έδαφος. Το καλοκαίρο του 1948,δώδεκα με δεκαπέντε χιλιάδες κομμουνιστές αποκρούσανε πενήντα χιλιάδες κυβερνητικούς Στρατιώτες επι δυόμισυ μήνες στα βουνά του Γράμ­μου, σε μια περιοχή διακοσίων περίπου τετραγωνικών μιλίων. Ό ­ταν η πίεση έγινε αβάσταχτη, ο Δημοκρατικός Στρατός, αποτρα- βήχτηκε στην Αλβανία, για να ξαναεμφανιστει στην περιοχή του Βίτσι στα βοριανατολικα, όπου αμύνθηκε με επιτυχία στις ανανε­ωμένες επιχειρήσεις του στρατού. Μέσα σ’ έξη μήνες, οι αντάρ­τες είχαν σταθεροποιηθεί πάλι στο Γράμμο. Η κυβερνητικη εκ­στρατεία είχε, προς το παρόν, αποτύχει.

Η ήττα ανάγκασε την Αθήνα να λάβει δραστικα μέτρα.Οστρο- τηγος Αλέξανδρος ΤΤαπάγος, πρώην αρχηγός του Γενικού Επιτε­λείου του στρατού, ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία και του α- νετέθη, σχεδόν εν λευκω, η αναδιοργάνωση του στρατού, με το δικαίωμα ν ’ αυξήσει τη δύναμή-του σε μισο εκατομμύριο άντρες, αν το επέβαλε η ανάγκη.

- 163-

Ο ι ακατάλληλοι αξιωματικοί απομακρύνθηκαν απο τον ΤΤαπάγο και υιοθετήθηκε μια νέα, επιθετική τακτική. Εικοσιπέντε χιλιά­δες άντρες ρίχτηκαν Οτη μάχη Οτην ΤΤελοπόννηΟο, όπου οι κομ- μουνιΟτες είχαν περάοει Οτην επίθεση. Στις αρχές του 1949, οι 3 .6 0 0 αντάρτες αυτής της περιοχής είχαν διαλυθεί και οΟτρο- τος δροΰοε μ’ επιτυχία ενάντια ο’ εκείνους που βρίσκονταν Οτην κεντρική Ελλάδα. Στο τέλος του Ιουνίου, ο Δημοκρατικός Στρα­τός είχε νικηθεί σχεδόν παντού, έκτος των οχυρών-του στο Γράμ­μο και Οτο Βίτσι. Μια ισχυρή επίθεση και ενάντια σ’ αυτα τα ση­μεία άρχισε να προετοιμάζεται.

Στο μεταξύ, οι κομμουνιστές είχαν δεχτεί ένα γερο χτύπημα απ’ τις παραξενιες της διεθνούς πολίτικης. Ο Τίτο είχε έρθει σε σύγκρουση με το Στάλιν, η Γιουγκοσλαβία είχε φύγει απο την Κο- μινφορμ και τον Ιούλιο η κυβέρνηση του Βελιγραδίου έκλεισε τα σύνορά-της με την Ελλάδα. Η ενέργεια αυτη της Γιουγκοσλαβίας απέκοψε τις γραμμές ανεφοδιασμού των ανταρτών προς τη Μακε­δονία και τη δυτική Θράκη, απομονώνοντας τις εφεδρείες των κομμουνιστών (κάπου 4 . 0 0 0 άντρες) στη Γιουγκοσλαβία, ενω ταυτόχρονα έβαλε μια σφήνα ανάμεσα στις κύριες δυνάμεις των κομμουνιστών στην περιοχή Γράμμου-Βίτσι και στους αντάρτες ιιου βρίσκονταν στη Βουλγαρία, την ανατολική Μακεδονία και τη Θρά­κη —κάπου πέντε χιλιάδες άντρες συνολικά. Ο Δημοκρατικός Στρατός ήταν ακόμα σε θέση να εξασφαλίζει λίγα εφόδια απο την Αλβανία, αλλα ήσαν λιγότερα και κατώτερης ποιότητας απο εκεί­να που ερχόντουσαν απο τη Γιουγκοσλαβία.

Παλεύοντας ενάντια σ’ αυτές τις δυσκολίες, ο Δημοκρατικός Στρατός απέδειξε την αδυναμία-του ν’ αντισταθει σε καλύτερα ο­πλισμένα, καλύτερα εκπαιδευμένα και οργανωμένα τακτικα στρα­τεύματα, σε συντριπτικά ανώτερους αριθμούς και με πλήρη υπο­στήριξη πυροβολικου και αεροπορίας. Ταν Αύγουστο, μέσα σε τρεις μέρες, οι επτα χιλιάδες άντρες του Βίτσι νικήθηκαν και πέ­ντε χιλιάδες απ’ αυτους οπισθοχώρησαν στην Αλβανία. Η κυβερ­νητική επίθεση στο Γράμμο κράτησε πέντε μέρες. Όταν έληξε, άλλες τέσσερες χιλιάδες αντάρτες, τα τελευταία υπολείμματα του Δημοκρατικού Στρατού, κατέφυγαν κι αυτοί στην Αλβανία. Απο πρακτικής πλευράς, ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα είχε τελειώσει.

Αν και χιλιάδες πρώην αντάρτες και πολλές περισσότερες χι­λιάδες συνεργατών παρέμειναν σκορπισμένοι σ’ ολόκληρη την χώ­ρα, η επανάσταση είχε καταστραφει και κάθε ελπίδα ονάστασής- της είχε εκλείψει.

- 164-

Δικαιολογημένα μπορει να πει κάνεις ότι, σ’ ένα μεγάλο βαθμό η επανάσταση καταΟτράφηκε απο τους ίδιους τους κομμουνιστές.Η απομάκρυνσή-τους απο τον άμαχο πληθυσμό στα βόρια βουνά,η τρο­μοκρατία που εξασκήσανε στους πολίτες, η εζόρτησή-τους απο ξέ­νες βάσεις και εφόδια και η πρόωρη απόφασή-τους το 1948 να κρα­τήσουν έδαφος και να εκθέσουν μεγάλους σχηματισμούς-τους στα ττυρα ενος αριθμητικό, τεχνολογικά, εφοδιαστικα και οργανωτικα ανώτερου στρατού, τους κόστισε μια σειρά απο ήττες απ’ τις ο­ποίες δεν μπόρεσαν ποτέ να συνέρθουν.

Η απώλεια ήταν διπλή. Αφενός, ηττήθηκαν στρατιωτικό. Αφε­τέρου, η επιτυχία του ελληνικού στρατού προκάλεσε και την πο­λίτικη ήττα του επαναστατικού κινήματος.

Μέσα στα ελληνικά πλαίσια, αξίζει να επαναλάβουμε την επα­ναστατική αρχη: στόχος του αντάρτη δεν είναι να κερδίζει μάχες αλλα ν ’ αποφεύγει την ήττα, να μην τελειώνει έναν πόλεμο, άλλο να τον παρατείνει, ώσπου να κερδηθει η πολίτικη νίκη, που είναι πολυ πιο σημαντικη απ’ οποιαδήποτε νίκη Οτο πεδίο της μάχης. θυσιάζοντας τα πλεονεκτήματα της τακτικής του αντάρτη προς όφελος μιας στρατιωτικής στρατηγικης που βασιζότανε σε εδαρι- κες επενδύσεις, οι έλληνες κομμουνιστές έθεσαν απέναντι στην δύναμη την αδυναμία. Διακινδυνεύοντας μια στρατιωτική σύγ­κρουση, έπαιξαν στα χαρτια όχι μόνο το έμψυχο υλικό-τους, αλλα και κάτι πολυ πιο σημαντικό —το πολίτικο κύρος-τους σαν επα­ναστατική δύναμη ικανή να καταβάλει (με επιδέξιους ελιγμούς και ανώτερη τακτική) το στρατιωτικό κολοσσο. Kol χώνοντας το παιγ­νίδι, έχασαν και την αναγκαία ορμη, το αίσθημα της λοΤίκης ελπί­δας, το ρεύμα απ’ όπου εξαρτάται η επιτυχία κάθε πολίτικου κι­νήματος.

Η επανάσταση είναι εξ ορισμού ένα μαζικό φαινόμενο. Η Ελ­λάδα, η Μαλαισία και οι Φιλιππίνες εικονογραφούν το αξίωμα ότι χωρίς μαζική συμμέτοχη ή, τουλάχιστο, λεακη υποστήριξη, δεν μπορει να γίνει επανάσταση. Ο ι Χουκ την έχασαν, οι Κινέζοι στη Μαλαισία ποτε δεν την είχαν kol ol έλληνες κομμουνιστές την έδιωξαν.

- 165-

ΙΟ . Ο Ι ΑΠ Ο Ψ ΕΙΣ ΤΟΥ Σ Ο Υ Ν ΤΖΟ Υ ΓΙΑ ΤΉΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ Π Ο Λ ΕΜ Ο Υ. ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΡΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑΚΤΙΚΗΣ. ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΩΣ Κ Α Θ Ο Ρ ΙΣΤ ΙΚ Ο Σ ΠΑ­ΡΑ ΓΟ Ν ΤΑ Σ . Ο Α Ν ΤΑΡΤΟ Π Ο ΛΕΜ Ο Σ ΣΤΙΣ ΑΣΤΙΚ ΕΣ ΠΕΡΙΟ ­Χ ΕΣ . Ο ΧΑΡΑΧΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΡΤΗ.

"Κάθε πόλεμοί βασίζεται στην πανουργία.Συνεπώς, όταν μπορεις, προσποιήσου ανημπορια· όταν είσαι δραστήριοι, προσποιέσου τον αδρανή.Όταν βρίσκεσαι κοντά, κάντο να φαίνεται πως είσαι μακρυα' όταν είσαι μακρυα, δείξε πως βρίσκεσαι κοντά. ΠρόΟφερε στον εχθρό ένα δόλωμα για να τον παραπλανήσεις* υποκρίσου πως σκορπίζεις τις δυνάμεις-σου και χτύπα-τον. Όταν συγκεντρώνεται, προετοιμάσου εναντίον-του* όπου είναι δυνατός, απόφυγέ-τον.Εξόργησε το στρατηγό του εχθρού και μπέρδεψέ-τον. Προσποιέσου κατωτερότητα και ενθάρρυνε την αλαζονεία-του. Κράτησέν-τον υπο πίεση και φθείρε-τον. Όταν έχει ενότητα, διάσπασέ-τον.Κάνε επίθεση εκει που είναι απροετοίμαστος* χτύπα-τον όταν δεν σε περιμένει.Αυτα είναι τα μυστικά της νίκης."

Το παραπάνω απόσπασμα είναι απο τα δοκίμια του Σουν Τζου για την Τέχνη του Πολέμου, το παλιότερο γνωστό κείμενο γι’ αυ­το το θέμα, που γράφτηκε αρκετούς αιώνες πριν απ’ τη χριστιανι­κή εποχή. Η εντυπωσιακή ομοιότητα με τα στρατιωτικό αξιώματα του Μάο Τσε Τουγκ δεν είναι τυχαία. Ο Μάο μελέτησε πολυ τον Σουν Τζου και έχει αναγνωρίσει πόσα του οφείλει. Πραγματικα , πολλά σημεία στα γραφτα του κινέζου αντάρτη ηγέτη είναι απλές παραφράσεις κομμάτων που βρίσκονται στο κείμενο του Σουν Τζου.

Αναφέρουμε εδω το απόσπασμα του Σουν Τζου για να κάνουμε μια παρατήρηση. Δηλαδη, ότι ο "σύγχρονος πόλεμος" είναι, στην καθημερινη χρήση, μια φράση χωρίς περιεχόμενο, που δείχνει τη σύγχυση των δημοσιογράφων και των πολίτικων, που παρεξηγουν την τεχνολογία για επιστήμη. Γιατί, παρα τους εντυπωσιακούς τεχνολογικούς νεωτερισμούς του εικοστού αιώνα, οι αρχές του

- 160-

πολέμου δεν είναι πρόσφατες αλλα αρχαίες* είχαν πια θεμελιωθεί γερα όταν ο Καίσαρας ξεκινοΟοε για την πρώτη εκστρατεία - του. Κι αυτο που είναι αληθινό για τον πόλεμο γενικά, είναι ακόμα πιο αληθινό, αν είναι δυνατον, ειδικά για τον ανταρτοπόλεμο.

Η αεροπορία και το πυροβολικο είναι όπλα με βεληνεκες κατα πολυ μεγαλύτερο απο το τόξο" τα εκρηκτικά πολλαπλασιάζουν σε τρομερο βαθμό τη δύναμη κρούσης του βέλους* τα τανκς είναι κα­λύτερα απο tic ασπίδες' τα καμιόνια και τα ελικόπτερα προσφέ­ρουν (αλλα όχι πάντοτε) ταχύτερη και πιο σίγουρη μεταφορα απο τα μουλάρια και tic καμήλες Το πρόβλημα του στρατηγού παρα­μένει το ίδιο. Ο ι μεταβλητοί παpάγovτεc του τεραιν, τουκαιρου, του χώρου, του χρόνου, του πληθυσμου και, πάνω απ’ όλα,του η­θικού και της στρατηγός προκαθορίζουν ακόμα το αποτέλεσμα των μαχών και των εκστρατειών.

Αν υπάρχει κάτι καινούργιο στον ανταρτοπόλεμο —και ο Σουν Τζου εντελή απροσδόκητα έχει δώσει εδω και δυο χιλιάδες χρό­νια απαντήσει κυριολεκτικά σ’ όλα τα στρατιωτικής φύσης προ- βλήματά-του— τούτο βρίσκεται μονόχα στη σύγχρονη πολίτικη ε- φαρμογή-του. Μ ’ άλλα λόγια, η αποκλειστικά σύγχρονη πλευρά του ανταρτοπολέμου είναι η χρήση-του σαν εργαλείο πολίτικης ε- πavάστaσηc —η μοναδική σίγουρη μέθοδοί με την οποία έvac άο­πλος πληθυσμός μπορει να καταβάλει εκμηχανισμένους στρατούς ή αν δεν μπορέσει να touc καταβάλει, να touc καθηλώσει και να touc αχρηστεύσει πολίτικα.

Για να καταλάβουμε το πώς συμβαίνει αυτο, δεν χρειάζεται τόσο η μελέτη της στρατιωτικής τακτικής όΟο η μελέτη των πολί­τικων προβλνημάτων στα οποία οι στρατιωτικές μέθοδοι — αντάρτι­κες μέθοδοι— μπορούν να δώσουν λύση.

Ο αντάρτης είναι ένας πολίτικος επαναστάτης, ο συνειδητός φορέας της επανάστασης' ο στρατιωτικός ρόλος-του, αν και ζω­τικός, είναι περιστασιακος μόνο,στην πολίτικη αποστολή-του. Η εξέγερσή-του είναι αφοσιωμένη σ’ έναν μοναδικο σκοπο: την ανα­τροπή της κυβέρνησης και την καταστροφή του υπάρχοντος πολί­τικου ή κοινωνικού ή, πολλές φορές, οικονομικού συστήματος.

Στην πορεία της επίτευξης του σκοπού-του, ίσως χρειαστεί να νικήσει —το σίγουρο είναι πως θα υποχρεωθεί να συγκρουσθει και να υπερκεράσει— οργανωμένες, επαγγελματικεςστρατιωτικές δυνάμεις. Στην περίπτωση αυτη, όμως, οι ελιγμοί-του, έκτος αν η άμεση επιβίωσή-του απειλείται, θα γίνουν βασικα για το πολι­

- 167-

τικό-τους αποτέλεσμα. Κάθε μάχη θα είναι ένα μάθημα, που θά- χει προοριομο να δείξει την αδυναμία του στρατού κι έτσιναδυσ- φφίσει την κυβέρνηση που τον χρησιμοποιεί. Κάθε εκστρατεία , θα είναι ένα εγχειρίδιο, που θάχει σκοπο ν ’ ανεβάσει το επίπεδο τηε επαναστατικής αυνειδητοποίηΟης και τηε προσμονής τηε Xcrc- κης πλειοψηφύας, τηε οποίαε η στάση θα καθορίοει το αποτέλεσμα του αγώνα.

Η δράση του αντάρτη θα έχει ορισμένους σαφείς στρατιωτι­κούς στόχους: να βρει 6πλα, πυρομαχικα και εφόδια, ναπροκαλέ- σει απώλειεε, ν’ αναγκάσει τον εχθρό να υπερεκτείνει τιε γραμ- μές-του ώοτε να μπορούν να διακοπούν οι επικοινωνίες-του και να εξοντωθούν μικρεε μονάδεε-του μία-μύα απο τοπικά υπέρτερες αντάρτικεε δυνάμεις.

Αλλα οι ψυχολογικοί και πολίτικοι στόχοι θα είναι πρωταρχι­κοί. Η τοπική στρατιωτική επιτυχία δεν θα εξυπηρετήσει κανένα σκοπο, αν η αντάρτικη εκστρατεία παράλληλα δεν τσακίσει το η­θικό της κυβέρνησης και των στρατιωτών—της, δεν στραγγίσει τα οικονομικά αποθέματα του καθεστώτος και δεν αυξήσει την πολί­τικη πίεση πάνω-του δημιουργώντας πλατεία δυσαρέσκεια και φό­βους για την πρόοδο του πολέμου στον οποίο δεν θα υπάρχει πρό­οδος —και το τέλος δεν θα φάίνεται στον ορίζοντα.

ΤΤροφανως, τίποτα απ’ αυτα δεν θα συμβει αν δεν υπάρχουν ο­ρισμένες συγκεκριμένες κοινωνικές και πολίτικες συνθήκες, που συνδυάζονται για να γεννήσουν μια δυνητικά επαναστατική κατά­σταση. Η επιτυχημένη εξέγερση προϋποθέτει την ύπαρξη βάσιμης λάΐκης δυσαρέσκειας, βαθειων κοινωνικων ερίδων, κακής ή στάσι­μης οικονομίας, καταπιεστικής κυβέρνησης. Κι αν ακόμα υπάρ­χουν αυτοί οι παράγοντες, πάλι η επανάστασης θα είναι ανέφικτη —έκτος αν υπάρχει ή δημιουργηθει ο πυρήνας μιας επαναστατικής οργάνωσης, που θα είναι ικανή να εκφράσει και να εκμεταλλευτεί τη λίίΐκη δυσφορία για το στάτους κβο.

Κανονικα, όμως, οι επαναστατικές καταστάσεις γεννάνε την δική-τους επαναστατική ηγεσία. Επειδή οι καταστάσεις αυτές προέρχονται απο τους πιο ασταθείς κοινωνικούς τομείς, είναιλο- γικο να περικλείουν τα πιο ριζοσπαστικά, τα πιο απογοητευμένα, και φιλόδοξα στοιχεία των πολίτικων "εξωκοινοβουλευτικών" κομ­μάτων, τα πιο ιδεαλιστικα και λιγότερο πετυχημένα μέλη της με­σαίας τάξης και τους πιο εξοργισμένους απο τους ασυνήθιστους στην πίεση της καταπίεσης. (Ο επι αιώνες τυραγνισμένος χωρι­κός, π .χ ., σπάνια είναι τόσο επαναστάτης όσο ο σχετικά τυχε-

- 168-

ρος φοιτητης ή εργάτης που είχε φτάσει να πιστεύει πως έχει δι­καιώματα και διαπιστώνει, Οε μιαν αλλαγή του πολίτικου κλίματος ότι του τα αφέρεβαν.)

Σε μια δυνητικά επαναστατική κατάσταση, μπορούμε να περι­μένουμε αυθόρμητες εξεγέρσεις: μπορούν να ξεκινήσουν απ’οποι- οδήποτε σχεδόν είδος κοινωνικής σύγκρουσης —μια απεργία, μια εκλογική εκΟτρατεία, μια φιλονεικία για χωράφια ή μιοθους ή τι­μές ή ενοίκια ή σχολεία ή για οποιοδήποτε άλλο απο σωρεία κοι- νωνικων"προβλημότων" . Συχνά θα δημιουργηθουν απο αντίδραση Οε κάποια πράξη καταπίεσης ή πραγματικής ή φανταΟτικης αδικίας απ την πλευρά των κρατικών αρχών όπως, π .χ ., όταν οι προσπά- θειες της αΟτυνομίας να διαλύΟουν ένα Ουλλαλητήριο μετατρέ­πουν το Ουλλαλητήριο Οε διαδήλωση.

Κάτω απο άλλες Ουνθήκες, η αταξία μπορει να δημιουργηθει σκόπιμα. Στην Κούβα, Οτην Αλγερία, Οτην Κύπρο, Οαν παραδεί­γματα που έρχονται εύκολα Οτο νου, ο πόλεμος του ψύλλου ξεκί­νησε απο σκόπιμες ενέργειες του επαναστατικού πυρήνα, που δι­ακήρυσσε έτΟι την αντίθεΟή-του Οτην εξουσία και επένδυε Οτην λαϊκή υποστήριξη με μια ανοιχτή κήρυξη επαναστατικού πολέμου.

Τα μέσα δεν έχουν σημασία. Το σημαντικό στοιχείο είναι η ί­δια η ηγεσία. Ο ι ληστές δεν είναι επαναστάτες, οι πλιατσικολό- γοι δεν είναι αντάρτες. Για να μπορούν να τραβήξουν οπαδούς, οι επαναστάτες ηγέτες πρέπει να πατουν σε σταθερό ηθικό έδαφος · πρέπει να έχουν κάποιον ψηλότερο σκοπο πέρα απ’ την ικανοποίη­ση προσωπικων φιλοδοξιών. Κι αυτο, με τη Οειρά-του, επιβάλλει μια ιδεολογία ή έναν ξεκάθαρο "σκοπο" για να εξηγήσουν τις α- ποφάσεις-τους και τις αιτίες της εξέγερσής-τους. Δεν μπορούν να είναι άπλοι, οππορτουνιστες.

Όταν η σύγκρουση λάβει χώρα, αυθόρμητα ή σκόπιμα, οι επα­ναστάτες ηγέτες πρέπει να είναι ικανοί να εξηγήσουν και να εκ- λογικεύσουν τον συγκεχυμένο και εξωτερικά τυχαίο πολλές φορές χαραχτήρα—της. Στις μεμονωμένες πράξεις αντίθεσης στην κυ­βέρνηση πρέπει να δοθεί συνοχή μέσα σ’ ένα επαναστατικό πλαί­σιο αναφορας. Η ηγεσία πρέπει να είναι προετοιμασμένη να εκμε­ταλλευτεί όσο μπορει την ευκαιρία να επιταχύνει το προτσές της κοινωνικής ζύμωσης και της πολίτικης αναταραχής. Ο πρώτοςστό χος των επαναστατικών στελεχών είναι να συσχετίσουν κάθε συμ­βάν και κάθε φάση της σύγκρουσης με το μεγάλο "σκοπο"έτσι που η επαναστατική βία να θεωρηθεί φυσικό και ηθικό μέσο για κάποιο

- 169-

επιθυμητό σκοπο κι οι μάζες του λαού βαθμιαία να πάρουν μέρος. Ο αγώνας δεν πρέπει ούτε στιγμή να φανεί χαώδης και δή<ως νόη­μα. ΤΤρέπει ν ’ αποκτήσει έναν προοδευτικο χαρακτήρα σ’ όλες τις φάσεις-του· πρέπει να ξεσηκώσει με/όλες προσδοκίες και να φαί­νεται αποφασιστικός σε κάθε στάδιο, για να μη μπορει κάνεις να μείνει αμέτοχος.

Ο επακριβης "σκοπος" δεν έχει ιδιαίτερη σημασία: οι πιο πολ­λοί σκοποί κάνουν. Στην Κούβα, π .χ ., η διαφθορα του καθεστώ­τος Μπατίστα και η παρανομία-του ήσαν προφανώς επαρκείς "σκο­ποί" για την εύπορη μεσαία τάξη —όσο καιρό τα μέλη-της δεν α­ναλάμβαναν μεγάλους προσωπικούς κινδύνους, αλλα παρέμεναν α­πλώς συμπαθούντες και υποστήριζαν τους ενεργούς επαναστάτες. Όταν οι γιοι της μεσαίας τάξης άρχισαν να φυλακίζονται,νασκο τώνονται και να βασανίζονται για τη δράση-τους, η καταπίεση έ- γινε ο πιο επείγων "σκοπος" .

Ο οικονομικος εθνικισμός ήταν ο πραγματικός "σκοπος" των πλούσιων και φιλόδοξων βιομηχάνων και εμπόρων που εναντιώθη- καν στο Μπατίστα. Η πολίτικη φιλοδοξία, που δε μπορούσε να ο- μολογηθει, κι ένα αίσθημα κοινωνικής αδικίας, που μπορούσε, ή­σαν οι "σκοποί" που οδήγησαν τους απογοητευμένους νέους της φτωχής υπαλληλικης τάξης να γίνουν τα στελέχη κι οι μεγαλύτε­ροι ζηλωτές της επανάστασης. Κι απ’ την άλλη μέρια, οιακτήμο- νες "καμπεσίνος" , οι οικονομικά στερημένοι "ματσετέρος" των μεγάλων ζαχαραφυτειων, οι ξωμάχοι της Σιέρα Μαέστρα, παρακι- νήθηκαν απο αληθινη πείνα, απο πραγματική καταπίεση κι απο την προσδοκία για την ασφάλεια μιας γης δικής-τους κάτω απο ένα δί­καιο κοινωνικο σύστημα —κίνητρα που ξεπερνούσαν κάθε ερώτημα για ηθικούς ή πολίτικους "σκοπούς" .

Οι ονομαστικοί σκοποί διέφεραν ανάλογα με την τοπική κατά­σταση. Η σταθερή, συνεχής αίγλη της επαναστατικής ηγεσίας ή­ταν πλατύτερη, γιατί στηριζόταν σε μια δημοκρατικη ιδεολογώ ι­σότητας, που συνδεόταν με τις έννοιες της κοινωνικής δικαιοσύ­νης που απο πολυ καιρό είχε δεχτεί η Κούβα (δεν υπήρχε τίποτα καινούργιο στον καστρικο τύπο "ανθρωπισμού" · βρισκόταν διατυ­πωμένος στο κουβανέζικο σύνταγμα), κι έναν ξεκάθαρο πολίτικο στάχο —την ανατροπή του καθεστώτος Μπατίστα και την απόλυτη καταστροφή ή ακρωτηριασμό των δυνάμεων που το στήριζαν.

Η ανατροπή του Μπατίστα παρουσιαζόταν σαν πανάκεια, σαν γιατρικό για όλα τα υφιστάμενα κακα. Σαν σκοπος, συσχέτιζε κι

- 170-

έκανε κατανοητη κάθε μεμονωμένη πολίτικη εξέλιξη: την δολοφο­νία ενος αστυφύλακα, το μαρτύριο ενος τρομοκράτη, τηναναστο- λη των πολίτικων ελευθερίων ή ένα συλλαλητήριο που απαιτούσε την επαναφορά-τους, κάθε διατάραξη της καθημερινης ρουτίνας, καθετί που βοηθούσε Οτην υπονόμευση του καθεστώτος' όλα πα­ρουσιαζόντουσαν σαν αψιμαχία ή μάχη σε μια με/άλη σταυροφορία.

Με την επικράτηση αυτής της διάθεσης, η διαδικασία της α­ποκοπής της υποστήριξης προς τον Μπατίστα και της αύξησης ττρ πίεσης εναντίον-του μέσα κι έξω απο τη χώρα συνεχίστηκε επάνω στ’ αχνάρια ενος προτύπου που έχουμε ήδη εξετάσει λεπτομερει­ακά σε προη/ο^ενα κεφάλαια.

Το παράδει/μα της Κούβας προσφέρει το ίδιο καλα με τ’ άλλα τη συντα/η yia την επιτυχημένη εξέ/ερση.Τα προαπαιτούμενα εί­ναι τα παρακάτω:

1. Μια ασταθής πολίτικη κατάσταση, που χαρακτηρίζεται απο βαθειες κοινωνικές έριδες και συνήθως, αλλα όχι πάντα, απο μια καταρρέουσα ή στάσιμη οικονομία.

2. Ένας πολίτικος στόχος, που στηρίζεται σε σταθερό ηθικό και ιδεολο/ικο έδαφος και μπορει να /ίνει κατανοητος ή αποδε- κτος απο την πλειοψηφία σαν θεμελιώδης "σκοπος" της εξέ/ερσης, επιθυμητός αυτός καθαυτός και άξιος yia κάθε θυσία.

3. Μια καταπιεστική κυβέρνηση, με την οποία δεν είναι δυνα­τός ένας πολίτικος συμβιβασμός.

4. Κάποια μορφή επαναστατικής πολίτικης ορ/άνωσης, ικανή να προσφέρει αφοσιωμένη και επίμονη η/εσία yia την επίτευξη τουα- ποδεκτου σκοπού.

Υπάρχει κι ένα τελικό προαπαιτο^ενο: η εμφανής δυνατότητα ή έστω πιθανότητα επιτυχίας. Ώς τη στι/μη που ο λαος θα πι­στέψει ότι η κυβέρνηση μπορει να ανατραπει —και η πρώτη ενέρ­γεια της εξέγερσης είναι ν αποδείξει αυτη τη δυνατότητα με την επιτυχή αντιμετώπιση του στρατού— καμία προσπάθεια δεν θα γ(- νει και η επανάσταση δεν θα βρει υποστηρικτες.

Ο ι ιδιαίτερες τεχνικες ή τακτική του ανταρτοπολέμου δεν εί­ναι γνώσεις που μαθαίνονται απο εγχειρίδια —πέρα απο μερικες ασήμαντες λεπτομέρειές-τους. Έχουνε πάντα σχέση με τις ειδι- κες τοπικές συνθήκες κι είναι εξαιρετικα συγκεκριμένες: ο αν­τάρτης, πάνω απ’ όλα, πρέπει ν ’ αυτοσχεδιάζει. Η φύση αυτου του αυτοσχεδιασμου εξαρτάται, φυσικά, απο τους άμεσους και μο-

- 171-

κροπρόθεσμους στόχους, το τεραιν, τη σχετική ισχύ τωνδυνάμε- ών-του κι εκείνων του εχθρού, τα υλικά μέσα στη διάθεσή-τουκαι παρόμοιους παράγοντες.

Μια και τα όπλα και η αριθμητικη ισχύς του αντάρτη είναι κα­τώτερα εκείνων του εχθρού (αλλιώτικα, δεν θα ήταν αντάρτης) , και το πιο άμεσο μέλημά-του είναι η απλη επιβίωση, η βάση ολό­κληρης της αντάρτικης τακτικής είναι προφανώς η παραπλάνηΟη . Επιτυχής παραπλάνηση σημαίνει ικανότητα ν’ αποφεύγει την ανα­μέτρηση, έκτος αν το αποφασίζει ο ίδιος, αλλα να είναι πάντα σε θέση να πετύχει τοπική ανωτερότητα για να χτυπήσει αποτελε­σματικό.

"Α ν μπορώ να ξέρω τη διάταξη του εχθρού, ενω την ίδια στιγ­μή κρατάω κρυφή τη δική-μου" , γράφει ο Σουν Τζου, "τότε μπο­ρώ να συγκεντρώνω τις δυνάμεις-μου, ενω εκείνος θα διασπάζει τις δικές-του. Κι αν συγκεντρώνομαι ενω εκείνος διασπάζεται, τότε μπορώ να χρησιμοποιήσω ολόκληρη τη δύναμή-μου για να χτυ­πήσω ένα τμήμα της δικής-του."

Και άλλου:

"Ο εχθρός δεν πρέπει να ξέρει πού σκοπεύω να δώσω μάχη. Γιατί αν δεν ξέρει πού σκοπεύω να δώσω μάχη, θα είναι υποχρεω­μένος να προετοιμάζεται Οε πολλά σημεία. Κι όταν αυτός προε­τοιμάζεται Οε πολλά σημεία, εκείνοι που θα πολεμήσω σ’ ένα μό­νο σημείο θα είναι λίγοι . . . Κι όταν ο εχθρός προετοιμάζεται παντού, θα είναι παντού αδύναμος. "

Τα παραπάνω εξηγούν, καλύτερα απ' ο,τιδήποτε έχει γραφτεί, πώς είναι δυνατον μια χούφτα οπλισμένοι άντρες ν ’ αντιμετωπί­ζουν έναν ασύγκριτα υπέρτερο στρατό. Τα μυστικά της επιτυχίας είναι (1) καλύτερες πληροφορίες και (2) τεραιν. Ο ι αντάρτες,που αντιπροσωπεύουν το λίΛκο αγώνα, διαθέτουν το τεράστιο πλεονέ­κτημα μιας υπηρεσίας πληροφοριών που αγκαλιάζει κυριολεκτικά ολόκληρο τον πληθυσμό. Ο πληθυσμός τους κρύβει και ταυτόχρο­να τους πληροφορεί, κάθε μέρα και κάθε στιγμή, για την διάταξη και τη δύναμη του εχθρού.

"Ξέρουμε πάντα πού βρίσκονται οι στρατιώτες", μου είπε ο Φιντελ Κάστρο όταν του πρωτοπήρα συνέντευξη στη Σιέρα Μαέ­στρο στις αρχές του 1957, "αλλα αυτοί ποτε δεν ξέρουν πού εί­μαστε. Μπορούμε να πηγαινοερχόμαστε όπως μας αρέσει, να περ­

- 172-

νάμε μέσα απ’ τιε γραμμές-τους, αλλα δεν μπορούν να μας βρουν ποτε αν δεν το θέλουμε και τότε αυτο γίνεται με δικούς-μας ό­ρους."

Εκείνο τον καιρό, ο Κάστρο είχε ίσως εκατό αντάρτες στηδι- άθεσή-του· θεωρητικά ήταν "περικυκλωμένος" απο πέντε χιλιά­δες περίπου στρατιώτες του Μπατίστα. Αλλα στο άγριο κι αδιά­βατο τεραιν της Σιέρα Μαέστρα, όπου ήταν ελεύθερος να τριγυ­ρίζει σε πέντε χιλιάδες περίπου τετραγωνικό μίλια βουνών και πυ- κνου δάσους κι ανάμεσα σ έναν πληθυσμό που ήτανε αποδειγμένα "συμπαθών" προς αυτόν και εχθρικός προς τον Μπατίστα, η "πε­ρικύκλωσή"-του ήταν χωρίς νόημα. Ο ωκεανός είναι περικυκλω - μένος απο την ξηρα, αλλα το ψάρι δεν νιάζεται.

Εκει που είναι δυνατή η εκλογή του εδάφους, το τεραιν για τις επιχειρήσεις του ανταρτοπολέμου πρέπει να διαλεχτει με προ­σοχή. Το ιδεώδες βρίσκεται σε μια χώρα που είναι περισσότερο α­γροτική παρα αστική, ορεινή παρα πεδινή, δασωμένη παρα γυμνή, με εκτεταμένες σιδηροδρομικές γραμμές, άσχημους δρόμους και με μια οικονομία που είναι κατα κύριο λόγο αγροτική μάλλον παρα βιομηχανικη. Η σχετική διασπορα ή συγκέντρωση του πληθυσμου έχει επίσης μεγάλη σημασία: μια περιοχή με πολυ διεσπαρμένο α- γροτικο πληθυσμό, που ζει σε οικισμούς ή απομονωμένες αγροτι­κές κατοικίες, είναι πολυ πιο εύτρωτη απο μια χώρα με πυκνό δί­χτυ μεγάλων πόλεων που χωρίζονται απο πλατείες περιοχες ανοι­χτής καλλιεργούμενης γης.

Το τεραιν πρέπει να διαθέτει και φυσικές κρυψώνες και εμπό­δια που θα περιορίζουν την κίνηση των μεταφορικών μέσων του στρατού —βουνά και έλη όπου τα τανκς και τ’ αυτοκίνητα δε μπο­ρούν να προχωρήσουν, δάση και πυκνές λ^όχμες που προϋφέρουνε κάλυψη απο την αεροπορική κατόπτευση και επίθεση, δασωμένες περιοχες απ' όπου είναι γρήγορη και ασφαλής η επίθεση στις εχ- θρικες σιδηροδρομικές και οδικές επικοινωνίες και η ενέδρα σε μικρές στρατιωτικές μονάδες.

ΤΤρέπει να υπάρχει αρκετός χώρος για άνετους ελιγμούς, χω­ρίς να διατρέχουν κίνδυνο οι αντάρτες να εγκλωβιστούν σε μια περικύκλωση που όλο και θα στενεύει. Ό σο μεγαλύτερη είναι η περιοχή των επιχειρήσεων, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για το στρα­τό να εντοπίζει τους αντάρτες και τόσο περισσότερο θα αναγκά­ζεται η κυβέρνηση να διασπείρει τις δυνάμεις—ιης και να εκτεί­νει τις γραμμές ανεφοδιασμού και επικοινωνίας.

- 173-

Αλλα οι αντάρτες δεν πρέπει να διαλέξουν tic πιο απόμακρες και τρ α χέα περιοχες όπου θα είναι . αΟφαλεις. ΤΓρέπει να είναι Ουνεχί^ σ’ επαφή με τον α/ροτικο πληθυσμό, απ’ τον οποίο στρα­τολογούν άντρες βρύβκουν εφόδια κι έμπιοτουΰ αγγελιαφόρουΰ που θα μεταφέρουν μηνύματα και οδη/iec προς και απο την παρά­νομη επαναστατική οργάνωση Ot ic πόλεΐΰ και στα χωρία.

Η αναγκαιότητα αυτη οδηγεί Οτην επιλογή μ κ « περιοχής, με διεσπαρμένο μάλλον παρα συγκεντρωμένο αγροτικο πληθυσμό. Μια τέτοια περιοχή θα προσφέρει συνήθως φυσικές κρυψώνες καιφυσι- κα εμπόδια Ot ic επιχειρήσεις του οτρατου και θα διαθέτει ένα ε­πιπλέον πλεονέκτημα: δεν θα ουμφέρει οικονομικά οτην κυβέρνη­οη να την φρουρήοει.

Ο ι μεγάλεc επαρχισΗες πόλε« μπορούν να φρουρηθουν" οιμι- κροοικιΟμοι δεν μπορούν. Όπου υπάρχουν πολλοί απ’ αυτούς, λί­γοι μόνο 0TpaTifiT8C μπορούν ν1 α να λάβουν τον καθένα και η δη­μιουργία τέτοιων απομακρυσμένων φυλακίων δεν είναι μόνο άχρη­στη αλλα επικίνδυνη, εφόσον κάθε φυλάκιο μπορει να καταστρα- φει, οι στρατιώτε^του να αιχμαλωτιστούν ή να σκοτωθούν, τα ό­πλα και τα πυρομαχικά-του να κυριευθουν και οι avT0pT8C να κερ­δίσουν μιαν ακόμα προπαγανδιστική νίκη.

Μια και η κυβέρνηση δεν διακινδυνεύει πολλά, απο οικονομι- κης και στpaτηγικηc πλευράς, σε κάθε δεδομένο οικιομο, αγρό­κτημα ή χωρίο, η φυσική απόφαση του στρατού θα είναι ν ’αποσυρ- θει σε ασφαλέστερα εδάφη. Αλλα κάθε τέτοια αναδίπλωση θα πλα­ταίνει την περιοχή ελέγχου των ανταρτών και θα τροφοδοτεί την εξέγερση, πρodφέpovτάc-τoυc περισσότερα εφόδια, περισσότε- pouc εθελοντε^ περισσότερο χώρο για να ελίσσονται.

Υπάρχει ένα ακόμα δεδομένο: η κατοχή κατοικημένων περιο­χών θα παρέχει συνήθ<^ την ίδια ασφάλεια Otouc αντάρτες με tic πιο απομακρυσμένες πεpισχεc όπου δεν μπορούν να εντοπιστούνε και να δεχτούνε επίθεση. ΤΓολιτικοι υπολογιομοι, αν όχι ανθρώ- πισμος, θα προσφέρουν συνήθως ασφάλεια ενάντια σε βομβαρδι- Ομους ή επιθέσει πυροβολικού, εφόσον η κυβέρνηση δεν μπορει ν ’ αρχίσει να σκοτώνει πoλίτεc χωρίΰ διάκριση (πpoφavωc αυτο δεν ισχύει πάντα —βλέπε Βιετνάμ).

Ο κίνδυνοΰ ^ c aπoμόvωσηc απο t ic κaτoικημέvεc πεpισχεc έ­χει καταδειχτει απο την εμπειρία των ανταρτών στη Μαλαισία και t ic Φιλιππίvεc. Και otic δυο περιπτώσε^, οι στρατιωτικοί κατά-

- 174-

φεραν ν ' απομονώσουν touc επαναστάτες, αποκόβοντάς-τους απο την πηγη τηε δύναμής-τους, με μοιραία αποτελέσματα για την ε­ξέγερση. Απ’ την &λλη πλευρά, η δυνατότητα τηε διεξαγωγής ε­πιτυχημένου ανταρτοπολέμου σ ένα μικρό νησι με λίγο χώρο για ελιγμούς και χωρίς αξιόλογα φυσικά καταφύγια έχει αποδειχτεί α­πο τουε κυπρίους μαχητεε τηε ΕΟ ΚΑ . Ό ταν πιέζονταν, οι μι- κρεε αντάρτικεε μονάδες που διοικούσε ο Γρφαε στουε λόφουε τηε Κύπρου, ξεγλιστρούσαν πίσω στιε πόλεις. Ο ι αναγνωρισμένοι φυγάδεε που δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι τ4τοιο ζούσαν σαν α- λεπούδεε Οε ορύγματα, τόσο καλα καμουφλαρισμένα που οι βρε- ταννοι στρατιώτες πολλές φορεε περνούσαν απο πάνω-τουε χωριε να τουε ανακαλύπτουν. Άλλοι πάλι έβγαιναν για νυχτερινεεεπι- δρομεε απο κρυψώνεε που βρίσκονταν κάτω απο τα δάπεδα σπιτιων, όπου περνούσαν τη μέρα-τουε χωριε κανειε να το υποψιάζεται.

Ακόμα και στιε αυστηρα αστυνομευμένεε, μεγάλεε πόλειε, έ- ναε φιλικοε πληθυσμός μπορει να προστατέψει τουε δρώντεε επα- ναστάτεε. Τα δρακόντια μέτρα, που χρησιμοποίησαν οι Γάλλοι στο Αλγέρι, κυριολεκτικά εξόντωσαν την παράνομη οργάνωση του F. L .N . , μόνο και μόνο επειδή οι Μουσουλμάνοι τηε Κάσμπαε είχαν ήδη απομονωθεί, εθνικά και φυσικά, απο το γαλλικό πληθυσμό. Ο ι στρατιώτεε, ιδιαίτερα ξένοι, μπορούν να καταπνίξουν τιε εξε- γέρσειε στιε πόλειε (όπωε στη Βουδαπέστη), αντιμετωπίζονταςο­λόκληρη τη μητρόπολη σαν πολιορκημένη πόλη, ελέγχονταε κάθε κίνηση και σκοτώνονταε αλύπητα τουε κατοίκους κάθε γειτονιάς που αντιστέκεται. Σιγα-σιγα, ο αστικός πληθυσμός μπορει να υ- ποταγει με την πείνα και την τρομοκρατία. Αλλα μέθοδοι σαν αυ­τές σπάνια εφαρμόζονται σε καταστάσεις εμφυλίου πολέμου, όπου κάνεις δεν μπορει στα σίγουρα να ξέρει ποιος είναι εχθρός και ποιος φίλος.

Το τεραιν και οι τοπικές συνθήκες καθορίζουνε αποφασιστικα το μέγεθος και την οργάνωση της αντάρτικης ομάδας. Στη Σιέρα Μαέστρα της Κούβας, οι "φάλαγγες" εκατό έως εκατόν είκοσι άν­τρων αποδείχτηκαν ικανοποιητικές, γιατί μια τέτοια δύναμη ήταν σε θέση ν ’ αντιμετωπίσει κάθε στρατιωτικό σχηματισμό που μπο­ρούσε να εισχωρήσει στην περιοχή βάσης. Μεγαλύτεροι αριθμοί ή­σαν δυσκίνητοι στις πορείες και δυσκόλευαν τον ανεφοδιασμο, αν λάβει κάνεις υπόψη-του τα αποθέματα μιας πολυ αραιοκατοικημέ­νης περιοχής με περιθωριακή αγροτική οικονομία.

Σε πιο πυκνοκατοικημένες, πιο ευημερούσες περιοχες της υ­παίθρου, μια διμοιρία τριάντα ή σαράντα άντρων μπορούσε να κα­

- 175-

τέχει έναν οικισμο ή ένα χωριουδάκι και τη γύρω περισχή-του* οι αντάρτες έστηναν φυλάκια στα "σύνορα" ολόκληρου touTERRITO- R IO LIBRE και διοικούσαν τη ζώνη σαν κράτος μέθα Οτο κράτος.

Στις προαστιακες περιοχες, απο την άλλη μέρια, η κάλυψη ή­ταν ο καθοριβτικος παράγοντας. Και οι αντάρτες που δρούσανκο ντα Οτις μεγαλύτερες πόλεις, μπλοκάροντας τις οδικές αρτηρίες και κόβοντας τις επικοινωνίες και τις γραμμές μεταρορας ηλε­κτρισμού, ενεργούσαν Οε ομάδες τριών έως οκτω άντρων, στήνον τας ενέδρες κι ύοτερα ξεφεύγοντας μέθα Οτις λόχμες ή, καμία φορα, Οτα σπίτια των κατοίκων της περιοχής. Ο ι επιδρομες Οτα Οτρατιωτικα φυλάκια των προαστίων και Οτις κοντινές βιομηχανι­κές εγκαταοτάοεις γίνονταν Ουχνα απο κομμάντος που ζούσαν μέ­θα Οτις πόλεις και μπορούσαν νά συγκεντρώνονται για νυχτερινή δράση κι ύστερο να σκορπίζουν στα σπίτια-τους και να ξαναγυρί- ζουν στις κανονικές καθημερινες αΟχολίες-τους.

Λαβαίνοντας υπόψη-του τις συνθήκες που επικρατούν στις πε­ρισσότερες λατινοαμερικανικές δημοκρατίες, ο Τσε Γκεβάρα πι­στεύει ότι ένας πυρήνας τριάντα έως πενήντα ενόπλων είναι αρ­κετός να ξεκινήσει μιαν αντάρτικη εξέγερση με αρκετή βεβαιό­τητα επιτυχίας. Αν ο πυρήνας, οργανωμένος και εξοπλισμένος με τη μεγαλύτερη δυνατή μυστικότητα, ξεπερνά τους εκατόν πενή­ντα, πρέπει να διασπαστει και η δράση ν’ αρχίσει σε δυο απομα­κρυσμένες μεταξύ-τους περιοχες. Όταν μια δρώσααντάρτικη<$ά- λογγα μεγαλώσει πάνω απο εκατό άντρες, πρέπει και πάλι να δια- Οπαστει και να δημιουργηθει ένα ακόμα μέτωπο. Υπάρχει ένας θε­τικός κι ένας αρνητικός λόγος γι’ αυτη τη διάσπαση: οι αντάρτες είναι ιεραπόστολοι* στόχος-τους δεν είναι απλα η αντιμετώπιση του Οτροτου, αλλα η μετάδοση της επανάστασης Οτο λβο' κι όσο πλβτύτερη είναι η επιφάνεια επαφής με τον πληθυσμό, τόσο κα­λύτερο για το σκοπό-τους.

Ο αντάρτικος πυρήνας ξεκίνα τη σύγκρουση Οτις παρυφεε του απρόσιτου καταφύγιου, αν είναι δυνατον, σε μιαν αραιοκατοικη­μένη αγροτική περιοχή με περιθωριακή οικονομία, σε μικρή από­σταση απο στρατηγικούς στόχους —σιδηροδρομικές γραμμές, που μπορούν να κοπουν, επικοινωνίες, που μπορούν να διαταρσχτουν, ορυχεία και εργοστάσια, που μπορούν να σαμποταριστουν, μικρά αοτυνομικα και Οτρατιωτικα φυλάκια απ’ όπου μπορούν να κυριευ- τουν όπλο. Την ίδια στιγμή, εξέγερση στις πόλεις, του τύπου "χτύπα και φεύγα" μάλλον παρα συΟτηματικη, δημιουργείται απο τη μυστική επαναστατική οργάνωση, για να δώσει Οτην ανταρσία

- 176-

έναν γενικό, εθνικό χαρακτήρα που θα μεγενθΰνει το προπαγαν­διστικό αποτέλεσμα. Δεν αριει να επαναστατήσει κάνεις: η επα­νάσταση πρέπει να γίνει αντικείμενο πανεθνικού ενδιαφέροντος, με τόσο συνταρακτικές αρχικές εντυπώσεις που να μη μπορει ν ’α- γνοηθει ακόμα κι απο έναν ελεγχόμενο τύπο ή να παραμεριστεί με μια βιαστική εξήγηση, όπως έχει γίνει με πολλές άκαρπες επαρ­χιακές εξεγέρσεις, απο μια κυβέρνηση ασφαλισμένη σε μια γαλή­νια πρωτεύουσα και πολυ μακρυα απο τη σκηνη της μάχης.

Οταν οι πρώτες εντυπώσεις θάχουν σβήσει και η τάξη θα έχει επανέλθει στις πόλεις όπου έγιναν οι ξεσηκωμοί, οι αντάρτες θα περιμένουν το στρατό να τους φέρει τη μάχη' δεν θα χρειαστεί να την επιδιώξουν οι ίδιοι. Η κυβέρνηση θα διατάξει μιαν εκστρο- τεία "πάταξης της ληστείας". Στρατεύματα θα μεταφερθουν με μηχανοκίνητα ή με αεροπορικα μέσα στην περιοχή που έχει ανα- φερθει αντάρτικη δραστηριότητα* αναγνωριστικό αεροπλάνα θα πετάξουν πάνω απο τις κορυφές των δέντρων ψάχνοντας γιαντάρ- τες * στρατιώτες θα καταλάβουν τα χωρία και θα περιπολουν στους δρόμους' πεζοπόρα τμήματα θα εισχωρήσουν βαθια στην επαναστ» τημένη περιοχή προσπαθώντας να εξασφαλίσουν επαφή .Ελικόπτερα μπορει να χρησιμοποιηθούν για να μεταφέρουν στρατιώτες στους στρατηγικούς καταυλισμούς βαθια στο δάσος ή στα βουνά,απτούς οποίους περίπολοι θα αναπτυχθούν κυκλικά ψάχνοντας για τους ε­παναστάτες. Αν ο στρατιωτικός διοικητης ξέρει τ ί αντιμετωπίζει, ίσως υιοθετήσει κάποια παραλλαγή της γαλλικής "τεχνικής λαδώ­ματος", χωρίζοντας σε τετράγωνα την περιοχή στο χάρτη-τουκαι προσπαθώντας να εκκαθαρίσει τα τετράγωνα ένα-ένα, πιέζοντας αργα τους αντάρτες προς μια προετοιμασμένη "ζώνη θανάτου" (ή ζώνες), όπου ο μόνος δρόμος διαφυγής θα τους οδηγήσει σε ακά­λυπτο έδαφος —ακριβώς όπως οι τίγρεις οδηγούνται απο τυμπανι­στές πάνω στα όπλα των κυνηγών.

Η "τεχνική λαδώματος" θεωρητικά είναι σωστή, αλλα πρακτικό πολυ απέχει απ το να είναι αλάθευτη. Μια και σπάνια θα βρεθεί κυβέρνηση που θα ομολογήσει τη σοβαρή ανησυχία—της για τη δρα­στηριότητα μιας μικρής ομάδας ανταρτών, το πιθανότερο είναι ό­τι η στρατιωτική δύναμη που θα σταλεί στην εκστρατεία καταστο­λής κάθε άλλο παρα αριετη θα είναι για μια αποστολή, όπου η α­ναλογία δέκα προς ένα είναι συνηθισμένη και πεντακόσιοι στρα­τιώτες για κάθε αντάρτη δεν πρέπει να θεωρείται υπερβολικος α­ριθμός . *

Λ Το 1961 Οτην ΚοΟβα, weptooirrepoi α»ο 60 .000 νολιταφύλακει του Κό-

- 177-

Άσχτεα με τον αριθμό των στρατιωτων που αντιμετωπίζουν, οι αντάρτες θα πολεμήσουν σύμφωνα με ορισμένες αρχές, Δεν θα ε­πιδιώξουν να κρατήσουν έδαφος ή να αναμετρηθουν με μια μεγα­λύτερη δύναμη, αλλα μονάχα να μπερδέψουν και να εξαντλήσουνε τον εχθρό και να του προκαλέσουν απώλειες, χωρίς να έχουν οι ί­διοι απώλειες. Το μυστικό της δράσης αυτου του τύπου είναι η καλοστημένη ενέδρα. "Γενικά", γράφει ο ΣουνΤζου, "αυτός που κατέχει το πεδίο της μάχης πρώτος και περιμένει τον εχθρό- του, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Αυτός που έρχεται αργότερα για να πολεμήσει και ρίχνεται στη μάχη, είναι κουρασμένος."

Ο ι αντάρτες δεν θα δώσουν μάχη έως ότου τους ευνοήσει το τεραιν. Η προσπάθειά-τους θα είναι να δελεάσουν τον εχθρό να μπει σε καταστάσεις όπου οι αριθμοί έχουν λίγη σημασία, επειδή το έδαφος είναι πολυ απότομο και το πέρασμα πολυ στενό για να περνάνε περισσότεροι απο ελάχιστους κάθε φορα. Όταν αρχίζει η μάχη, θα είναι σε έδαφος που διάλεξαν οι C6ioi οι επαναστάτες —κατα προτίμηση θα βρίσκονται σε στρατηγικα υψώματα με πυκνή κάλυψη και περιορισμένη ορατότητα, όπου λίγοι αποφασισμένοιάν τρεε μπορούν να καθηλώσουν έναν στρατό.

Ο ι ενάδρες θα στηθουν με τέτοιο τρόπο που ένα μικρό τμήμα της κινούμενης στρατιωτικής φάλαγγας —η εμπροσθοφυλακή-τηε- θα αποκοπει απ’ το υπόλοιπο σώμα όταν θ’ αρχίσουν τα πυρα. Τα πυρα του μεγαλύτεροτ τμήματος των ανταρτών θα συγκεντρωθούν στην εμπροσθοφυλακή. Ο στόχος της ενέδραε πρέπει να είναι η πλήρης καταστροφή της προπορευομένηε ομάδας και η κυρίευση των όπλων και πυρομαχικών-της. Αυτη η τελευταία ενέργεια θα γίνει ενω μια μικρή αντάρτικη οπισθοφυλακή θα καθυστερεί την υ­πόλοιπη στρατιωτική φάλαγγα.

Σχετικά, γράφει ο Τοε Γκεβάρα:

" Όταν η δύναμη της αντάρτικης ομάδας είναι μικρή και πάνω απ' όλα θέλουμε να σταματήσουμε ή να καθυστε-

οτρο χρησιμσιοιήθηΗαν για να καταννίξουν μιαν εξέγερση στα βουνά του Εσκαμτραι. Η εξίγεροη υποστηριζόταν ατο ρϋρείΐ της CIA και δεν συμ*ε- ριλόβαινε τεριοοότερουτ α»α 600 αντιχαστρυιουΐ σντάρτεε με λί/η ή κα­θόλου λαοιη υτοστήριξη. Η αναλογία στρατικτνν *poe αντάρτες ήταν 1 *poe ΙΟΟ ή και μεγαλύτερη* ιαρόλα αυτα, η εκκαθάριση χρειάστηκε, για να ολοκληρυθει, τρειε μήνεε. Τα ιαραιύνυ δεν είναι φήμεε. Ο αυγγρο^- ac βρισκόταν εκει.

- 178-

ρήσουμε μια φάλαγγα εισβολής, ομάδες ακροβολιστών, δύο ώς δέκα άντρων, πρέπει να διασκορπιστούν γύρωαπ’τηφά- λαγγα κι απο κάθε κατεύθυνση. Σε μια τέτοια κατάσταση, η μάχη μπορει ν ’ αρχίσει, π .χ ., απο τη δεξιά πτέρυγα'ό­ταν ο εχθροί συγκεντρώσει τη δράση-του σ’ αυτη την πτέ­ρυγα κι αρχίσει να πυροβολεί, τα πυρο αρχίζουν εκείνη τη στιγμή απο την αριστερή πτέρυγα* λίγο αργότερα απο την οπισθοφυλακή ή την εμπροσθοφυλακή, κ .ο .κ .

Ξοδεύοντας πολυ λίγα πυρομαχικα, είναι δυνατον να κρατήσουμε καθηλωμένον τον εχθρό επαόριστο."

Ενω η φάλαγγα καθυστερείται, το κύριο σώμα της αντάρτικης δύναμης μαζεύει γρήγορο τα στρατιωτικό λάφυρά-του και φεύγει για την επόμενη θέση-του ή κάνει κύκλους ή βοδίζει προς νέα κα­τεύθυνση. Ο ι ακροβολιστές αποσύρονται και συν ενώνονται με την κύρια δύναμη πριν οι στρατιώτες συνέρθουν αρκετα και εξαπολύ­σουν αντεπίθεση. Κι όλο αυτα λαβαίνουν χώρα στη διάρκεια λίγων λεπτών.

Η διαδικασία αυτη επαναλαμβάνεται πάλι και πάλι. Όταν γίνει αντιληπτό ότι μια στρατιωτική φάλαγγα είναι αρκετα απομονωμένη και η άριξη ενισχύΟεών-της θα καθυστερήσει μερικες ώρες ή μέ­ρες, οι αντάρτες μπορει και ν ’ αποπειραθούν περικύκλωσή—της ή να δημιουργήσουν την εντύπωση μιας περικύκλωσης τοποθετώντας ομάδες ακροβολιστών σε στροτηγικα σημεία με τρόπο που οιστρο- τιώτες να δεχτούν πυρα προς οποιανδήποτε κατεύθυνση κι αν κι­νηθούν. Αν ο στρατός εξαπολύσει μιαν αποφασιστική επίθεση, το μόνο που θα κάνουν οι αντάρτες είναι να φύγουν, να κάνουνεκύ- κλους, να αναδιοργανωθούν και να οπισθοχωρήσουν πάλι.

Η μεγαλύτερη ευκινησία και το μικρό μέγεθος της αντάρτικης δύναμης είναι μεγάλα πλεονεκτήματα. Ο κίνδυνος ότι μπορούν να περικυκλωθουν είναι συνήθως θεωρητικός μάλλον παρα πραγματι­κός.

Η νύχτα, όπως έχει σημειώσει κι ο Γκεβάρα, είναι ο καλύτε­ρος σύμμαχος του αντάρτη. Αν και οι Κουβανέζοι χρησιμοποιού­σαν τη φράση "περικυκλωμένη φάτσα", για να περιγράφουν την ό­ψη κάποιου που φοβάται, οι αντάρτες του Κάστρο δεν έχασαν πο­τέ ούτε έναν άντρα απο περικύκλωση και ο Γκεβάρα δεν την θεω­ρεί πραγματικό πρόβλημα για την αντάρτικη δύναμη. Η συνταγή— του: λαβαίνουμε τα κατάλληλα μέτρα για να εμποδίσομε την πο­

- 179-

ρεία του εχθρού ώσπου να πέσει η νΟχτα και τότε ξεγλιστρούμε— μια σχετικά εύκολη υπόθεση για μια μικρή ομάδα άντρων σε έδα­φος που το ξέρουν καλα και που προσφέρει καλή κάλυψη.

Τους πρώτους μήνες της εξέγερσης, όταν ο στρατός βρίσκε­ται ακόμα στην επίθεση, η τακτική της ενέδρας και τηςπαραπλά- νησης είναι τυπική και αρκετή. Η δράση του ίδιου του στρατού φτάνει για να διαφημίσει τον επαναστατικό σκοπο. Ο ι αυξανόμε­νες στρατιωτικές απώλειες δεν μπορούν να μείνουν κρυφές. Το μεγάλο κόστος της αντι-αντάρτικης εκστρατείας θα είναι πλήγμα για την κυβέρνηση, που πολυ δύσκολα θα μπορει να εξηγήσει ποι­ες είναι οι ενέργειές—της —και γιατί αποτυχαίνει. Και κάθε α­ναμέτρηση θα δυναμώνει τους αντάρτες, ενω θα εξασθενίζειτοη- θικο των στρατιωτικών αντιπάλων-τους.

"Ο αντάρτης στρατιώτης πρέπει να έχει πάντα κατα νου',' γρά­φει ο Γκεβάρα, "ότι η τηγη απ’ όπου παίρνει τα όπλα-του είναι ο εχθρός και ότι, με την εξαίρεση ειδικών περιπτώσεων, δεν πρέ­πει να εμπλέκεται σε μάχες που δεν θα τον οδηγήσουν στην κυρί- ευση τέτοιου υλικου."

Η εχθρική εμπροσθοφυλακή γίνεται ειδικός στόχος των αντάρ­τικων πυρών για έναν πολυ σωστό ψυχολογικά λόγο: για να προ- κληθει φόβος, ή εν πάση περιπτώσει εξαιρετική επιφυλακτικότητα, που θα παραλύσει τη θέληση και θα παρακωλύσει την άνετη κίνηση του εχθρού. Όταν οι στρατιώτες της πρώτης γραμμής οπωσδήπο­τε σκοτώνονται, λίγοι θα θέλουν'να μπουν στην εμπροσθοφυλακή και χωρίς εμπροσθοφυλακή δεν υπάρχει κίνηση. (Η λογική αυτη δε έχει πάντα ισχύ σε επαγγελματίες στρατιώτες. Οιεπαγγελματίες αξιωματικοί έχουν εκπαιδευθει να δέχονται τις απώλειες σαν κό­στος της μάχης. ΤΤαρόλα αυτα, η μόνιμη διαμαρτυρία των αμερι- κανων στρατιωτικών συμβούλων ήταν ότι οι νοτιοβιετναμέζοι διοι­κητές συνήθως αρνιόντουσαν να βαδίσουν ενάντια σε ισχυρές αν­τάρτικες θέσεις χωρίς υποστήριξη πυροβολικου και προετοιμαστι- κα αερονορικα χτυπήματα που δίνουν καιρό στους αντάρτες Βιετ- κσγκ ν’ αποσυρθουν απ’ το πεδίο της μάχης.)

Ό σο η εξέγερση συνεχίζεται, κάποια στιγμή, αργα ή γρήγορα οι στρατιωτικοί θα παρατήσουν την άκαρπη καταδίωξη της αντάρ­τικης δύναμης και θα την αφήσουν ήσυχη στο απρόσιτο καταφύγιό -της κι αυτο για πολίτικους λόγους. Όπως έχουμε και προηγου­μένως παρατηρήσει, λίγες κυβερνήσεις μπορούν να αντέξουν για πολυ καιρό το πολίτικο πλήγμα μιας ακριβής και πολυδιαφημισμέ - νης εκστρατείας, για την οποία δε μπορει να ανακοινωθεί καμία

- 180-

πρόοδος. Μέσα σε λίγες βδομάδες ή μήνες, η Ηυβέρνηση θα ανα­γκαστεί να αναγγείλει μια νίκη, χωρίς νάχει κερδίσει καμία. Το κοινο έξω απο την πολεμική ζώνη θα πληροφορηθει ότι η εξέγερση καταπνίγηκε, τα πτώματα μερικών θυμάτων απο τον άμαχο πληθυ­σμό θα επιδειχτουν ίσως Οσν αποδεικτικα στοιχεία και τα στρα­τεύματα θα αποσυρθουν σε φυλάκια και φρουρές σε πιο ήρεμες πε- ριοχες, αναγκασμένα ν’ ακολουθήσουν μια στρατηγικη περιορι­σμού της εξέγερσης.

Αν θέλουν να πετΟχει η εξέγερση, οι αντάρτες πρέπει φυσικά να αρνηθουν αυτόν τον περιορισμο. Θα αναλάβουν αυτοί τώρα ε­πίθεση, εκμεταλλευόμενοι την καινούργια ελευθερία-τους για να οργανώσουν νυχτερινες επιδρομες σε μικρά Οτρατιωτικα φυλάκια που περιβάλλουν την ελεύθερη ζώνη-τους και χρησιμοποιώντας τις επιθέσεις αυτές σα δόλωμα για να παγιδέψουν τις στρατιωτικές ε­νισχύσεις με ενέδρες στους δρόμους.

Ό σο η αποτελεσματική δράση προσφέρει περισσότερα όπλα ορ­γανώνονται καινούργιες αντάρτικες μονάδάς και ανοίγονται νέες ζώνες επιχειρήσεων. Αντάρτες που διαπερνούν τις εχθρικεςγραμ­μές επιτίθενται σε απομονωμένες στρατιωτικές και αστυνομικές μονάδες στα χωρία που βρίσκονται στην περιφέρεια της ελεύθερης ζώνης-τους, αναγκάζοντας το στρατό να οπισθοχωρήσει για να ε- νισχύσει αυτα τα σημεία. Έχοντας έτσι ακόμα περισσότερο χώρο για να ελίσσονται, οι επαναστάτες καταλαμβάνουν τα κοντινά α­γροκτήματα, εισχωρούν σε μικρούς οικισμούς που δεν μπορούν να φρουρηθουν οικονομικά. ΤΤροσπάθειες θα γίνονται τώρα για ν απο­θαρρυνθούν, αν και δεν είναι δυνατον να εμποδιστούν τελείως,οι στρατιωτικές φάλαγγες για να μην εισβάλλουν σε ορισμένες ζώνες. O l δρόμοι θα υπονομευτουν, θα σκάφτουν παγίδες για τα τανκς, άμυνες σε βάθος θα στηθουν ώστε τα στρατεύματα να αναγκα­στούν ν ’ ανοίγουν πολεμώντας το δρόμο-τους μέσα στην επαναστα τημένη περιοχή περνώντας απο μια σειρά ενεδρων, όπου οιαντάρ- τες προσφέρουν ελαφρα αντίσταση σε κάθε στάδιο κι ύστερα οπι­σθοχωρούν στην επόμενη θέση-τους.

Ό σο η δύναμη της επανάστασης αυξάνεται, ο στρατός μπαίνει μπροστά σ’ ένα δύσκολο δίλημμα. Διαθέτοντας μεγαλύτερους α­ριθμούς και βαρύτερα όπλα, είναι ακόμα σε θέση να εισχωρεί με μεγάλη δύναμη στις επαναστατημένες ζώνες, αλλα θα πληρώνειμε ορισμένες απώλειες και δεν θάχει κανένα κέρδος, εφόσο το έδα­φος που θα κερδίζει δεν θάχει στρατηγικη ή οικονομική αξία ανά­

- 181-

λογη με το κόστος τηε κατοχήε-του. Αν ο στρατός παραμείνει ε­κεί με μεγάλες δυνάμεις, ol αντάρτεε απλα θα μεταφέρουν tlc ε- τηχείρήοείς-τους Οε άλλη ζώνη: ο Οτρατοε δε μπορει να βρίσκεται ταυτόχρονα παντού. Αλλα αν τα στρατεύματα δεν παραμείνουνε Οτη ζώνη, η περιοχή Οτην πραγματικότητα παραχωρείται οτουεαν­τάρτες, που προχωρούν στη χρησιμοποίηση της αγροτικής οικονο­μίας και του τοπικού πληθυβμου για την εξυπηρέτηση τωνσκοπών- τους. Νά το δίλημμα του στρατιωτικού διοικητη.

Φυσικά, το πρόβλημά-του οξύνεται kl απο πολίτικα προβλήμα­τα. Δεν μπορούν να παραδίνονται μεγάλα κομμάτια της αγροτικής οικονομίας στους αντάρτες χωριε πολίτικες συνέπειεε. Εκείνοι που οι περιουσίεε-τουε θίγονται —έμποροι, απόντες ιδιοκτήτες γης και παρόμοιοι— είναι σίγουρο πωε θα πιέσουν την κυβέρνηση να κάνει κάπ. Ίσως επιδιώξουν άλλες πολίτικες λύσειε. Το γε­νικό κοινο θα αναστατωθεί kol θα διασπαστει απο τη χειροτέρευση της θέσηε τηε κυβέρνησης, όσο αυτη γίνεται πιο φανερή. Τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία τηε κοινωνίας των πόλεων θα σκληρΟνουνε τη στάση-τους' τα επαναστατικό αισθήματα, παρακινημένα απο την παράνομη οργάνωση, θα γίνουν πιο δυνατα και θ’ απλωθούν και η κυβέρνηση θα γίνεται βαθμιαία όλο και πιο φοβισμένη και κατα­πιεστική.

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, αν λάβουμε υπόψη-μαε ότι κα­νένας στρατοε δεν μπορει να κατέχει ολόκληρο το εθνικό έδαφος, η λογική και φυσική πορεία του καθεστώτος θα είναι το βαθμιαίο αποτράβηγμα των στρατευμάτων απο την ύπαιθρο και η εγκατάστα- σή-τουε στα μεγάλα κέντρα πληθικίμου. Έτσι, οι αγροτικές περι- οχες βαθμιαώ kol με δυσφορία θα παραδοθουν στουε επαναστάτες. Με μεγαλύτερα πια αποθέματα έμψυχου και άψυχου υλικου, η εξέ­γερση θα συνεχίσει να αναπτύσσεται. Ό σο αποκτα περισσότερη δύναμη, οι αντάρτικες ομάδες θα γίνουν αντάρτικοι στρατοί. Τα μεγαλύτερα χωρία θα καταληφθούν. Ο ι σιδηροδρομικές γέφυρεςθ’ ανατιναχθουν και οι μεγάλες οδικεε αρτηρίες θα αποκοπουν. Μώ μία, οι κωμοπόλειε και κατόπιν οι πόλειε θα απομονωθούν, τα ζω­τικά εφόδιά-τουε θα περιοριστούν, η διακίνηση των πολιτών θα μειωθεί στο ελάχιστο. Ο ι στρατιωτικές φάλαγγεε θα μπορούν ίσως να πηγαινοέρχονται ακόμα, αλλα όχι χωριε κινδύνους και όχι χω- ριε σημαντικές συνέπειες σε μια χώρα που βρίσκεται πια στα χ έ ­ρια τηε επανάστασης.

Το πρότυπο που περιγράφουμε παραπάνω έχει βγει απο παρατη­ρήσεις. Έχει ήδη λάβει χώρα στο δυτικό ημισφαίριο και Οτη νοτι-

- 182-

οανατολικη Αο£α. Φυσικά, δεν είναι το μοναδικο πρότυπο που μπ» ρει ν ’ ακολουθηθεί ο επαναστατικός πόλεμος. Είναι τάχα οι Ηνω­μένες Πολιτείες οι ίδιες απρόσβλητες; Η πολυπλοκότητα τωνσύγ- χρόνων, αβτικων, βαθια εκβιομηχανισμένων κοινωνιων τις κάνει ε­ξαιρετικό εΟτρωτες Οε σαμποταζ πλατείας κλίμακας, ένα γεγονος που δεν πέραοε απαρατήρητο απ’ τους εξτρεμιΟτες του μικρού, ό­μως φανατικού, κινήματος των Μαύρων Εθνικιοτων Οτις ΗΤΤΑ.Η έ- κταοη του προθανατολιθμού-τους ο’ αυτη την ιδέα μπορει να εκ- τιμηθει απο ένα αλλόκοτο σχέδιο, που αποκαλύφθηκε το Φεβρουά­ριο του 1965 και λέγεται ότι καταστρώθηκε απο μέλη του Κινήμα­τος Εθνικιστικής Επαναστατικής Δράσης Μαύρων, ν ’ ανατινάξουν το Άγαλμα της Ελευθερίας στη Νέα Υόρκη, την Καμπάνα της Ε­λευθερίας στη Φιλαδέλφεια και το Μνημείο του Ουάσιγκτον. Σ ’έ- να όρθρο-του στο νέγρικο περιοδικο "Εσκουάιρ", που δημοσιεύτη­κε μόλις τέσσερες μήνες πιο πριν (Οκτώβριο 1964) με τον τίτλο “ Ο Κόκκινος Κινέζος Αμερικανός Νέγρος", ο νέγρος δημοσιο­γράφος Ουίλλιαμ Ουόρθυ έλεγε:

"Προσδοκώντας οικονομική και υλική υποστήριξη απο την Ασία και την Αφρική, το Κίνημα Επαναστατικής Δρά­σης διακήρυξε την αναγκαιότητα να αξιοποιηθουν"οι τρεις βασικές θεμελιώδεις δυνάμεις” που διαθέτουν οι Νέγροι:

1. Τη δύναμη να σταματήσουν το μηχανισμό της κυβέρ­νησης .

2. Τη δύναμη να κάνουν ζημία στην οικονομία.

3. Τη δύναμη να εξαπολύσουν βία."

Ο ι λεπτομέρειες έχουν αναπτυχθεί καθαρά άλλου απο ένα νέ­γρο ηγέτη, που έχει απο τότε συνδεθεί με το Κίνημα Επαναστα­τικής Δράσης. Γράφοντας στο μηνιαίο δελτίο "Ο Σταυροφόρος" ο Ρόμπερτ Ουίλλιαμς, πρώην πρόεδρος τομέα του Εθνικού Συνδέ­σμου για την Ανάπτυξη του Έγχρωμου Λαου καί ο οποίος διέφυγε στην Κούβα μετα απο ένα φυλετικό επεισόδιο στο Μονρόετης Βό­ρειας Καρολίνα το 1961, εικονογραφούσε ως εξης την επερχόμε- νη επανάσταση των μαύρων:

" Οταν θάρθει η μαζική βία, οι ΗΠΑ θα γίνουνε ένα φρενοκομείο σύγχυσης και χάους . . . Ο ι εργάτες των ερ­γοστασίων . . . των τηλεφώνων . . . του ραδιοφώνου θα φο­βούνται να παρουσιαστούν στη δουλειά-τους. Ό λες οι

- 183-

μεταφορες θα σταματήσουν εντελώς . . . Ό λοι οι βασικοί αγωγοί θα ανατιναχτούν και κάθε τύπος σαμποταζ θα λά­βει χώρα . . . Συγκρούσεις θα λάβουν χώρα μέθα Οτιε Ένο­πλες Δυνάμεις. Στις στρατιωτικές βάσεις των ΗΤΤΑ σ’όλο τον κόομο οι τοπικοί επαναστάτες θα ουναδερφωθουνε με τους Νεγροαμερικανους φαντάρους...

Η νέα αντίληψη για την επανάσταση προκαλει τη Στρα­τιωτική επιστήμη και τακτική. Η νέα αντίληψη είναι κε- ραυνοβόλες εκστρατείες που θα αναπτύσσονται Οε εξαιρε­τικό ευαίσθητες αοτικες κοινότητες, και η παράλυση θ’α- πλώνεται Οτις μικρές κοινότητες και στις αγροτικές πε- ριοχες. Η παλια μέθοδος του ανταρτοπολέμου, που διεξά­γεται στους λόφους και την ύπαιθρο, δεν είναι κατάλληλη σε μια πανίσχυρη χώρα σαν τις ΗΤΤΑ. Κάθε τέτοια προσπά­θεια θα σαρωνόταν σε μια ώρα.

Η νέα αντίληψη είναι να εισχωρείς όσο γίνεται πιο κον­τά στον εχθρό για να εξουδετερώσεις τα σύγχρονα και θη­ριώδη όπλα-του. Η νέα αντίληψη . . . απορρυθμίζει τα όρ­γανα αρμονίας και τάξης και κατεβάζει την κεντρική δύ­ναμη στο επίπεδο του αδύναμου, έρποντος χταποδιού. Κα­τα τη διάρκεια της μέρας, σποραδικές διαδηλώσεις λαβαί­νουν χώρα, καθώς και μαζική δράση ακροβολιστών. Η νύ­χτα φέρνει μαζί-της ένα γενικό πόλεμο, οργανωμένες μά­χες και απεριόριστη τρομοκρατία ενάντια στους καταπιε- στες και τις δυνάμεις-τους. Μια εκστρατεία σαν κι αυτη θα βάλει τέλος στην καταπίεση και στην κοινωνική αδικία στις ΗΤΤΑ σε λιγότερο απο τρεις μήνες..

Ο Ουίλλιαμς συνεχίζει με αποσπάσματα απο μια συνέντευξη που ισχυρίζεται ότι πήρε απο κάποιον "κ . Λουμούμπα" (ψευδώνυ­μο που υιοθετήθηκε για να τψηθει ο δολοφονημένος κογΜολέζος πρωθυπουργοί ΤΤατρις Λουμούμπα), έναν σημαντικό παράνομο ηγέ­τη που είχε καταστρώσει ένα σχέδιο ανταρτοπολέμου στις Ηνωμέ­νες ΤΤολιτείες:

"Ο ι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολυ εύτρωτες απο οι­κονομικής και φυσικής πλευράς.

Η μαύρη νεολαία με το σωστό προσανατολισμο μπορει να σταματήσει ολόκληρη ετούτη τη χώρα. Μικρές ομάδες μπορούν να καταστρέψουν τα οκτώ μεγαλύτερα υδροηλε-

- 184-

κτρικα φράγματα που προσφέρουν το μεγαλύτερο μέρος του ηλεκτρισμού. Και ηλεκτρισμός σημαίνει μαζικές επικοινω­νίες.

Βενζίνη μπορει να χυθεί στα συστήματα υπονόμων στις μεγαλύτερες αστικές περιοχες κι ύστερα να μπει φωτιά . Αυτο θα καταστρέφει τις γραμμές επικοινωνίας σε κάθε πόλη.

Τί θα βγει απ’ αυτο το χάος; Το πιθανότερο, ανταρτο­πόλεμος. Δεν νομίζω πως ολόκληρη η λευκή κοινότητα θα πολεμήσει . . . Αλλα θα πολεμήσει ολόκληρη η μαύρη κοι­νότητα.

Ονομάζουμε τους λευκους "φούσκες". ΤΤιστεύουμε ότι όταν σταματήσει η TV, όταν δεν θα κουδουνίζει πια το τη λέφωνο, ο κόσμος-τους θα φτάσει στο τέλος-του. Όπως όταν γίνεται μια μεγάλη αεροπορική επιδρομή, θα κλει­στούν στα σπίτια-τους. Θα καθήσουν και θα περιμένουν την τηλεόραση να ξαναρχίσει."

Υπάρχουν πολλές υπερβολες στα λόγια αυτα. Αλλα οι μαύροι εθνικιστες έχουν δίκιο σ’ ένα σημείο: όπου υπάρχει η θέληση αν­τίστασης στην εξουσία, τα μέσα μπορούν να βρεθούν' και δεν εί­ναι απρόσβλητες απ* τον ανταρτοπόλεμο οι αστικές, βιομηχανι­κές κοινωνίες, όσο καλα κι αν αστυνομεύονται.

Ο αντάρτης πετυχαίνει επειδή επιζει. Εξελίσσεται επειδή οι μέθοδοί-του είναι προοδευτικές. Μ ’ ένα πιστόλι, μ’ ένα μαχαίρι ή κι ακόμα μ* ένα τόξο κι ένα βέλος, μπορει να κυριεύσει ένα τουφέκι,. Me είκοσι τουφέκια μπορει να κυριεύσει ένα πολυβόλο και με είκοσι τουφέκια κι ένα πολυβόλο μπορει να αιχμαλωτίσει μια στρατιωτική περίπολο ή να καταστρέφει μια φάλαγγα που κου­βαλάει πέντε πολυβόλα και πενήντα χιλιάδες σφαίρες. Με μια ντουζίνα φτυάρια και λίγα γαλόνια βενζίνας μπορει να καταστρέ­φει ένα τανκ και με τα όπλα-του μπορει να ρίξει ένα αεροπλάνο ή ένα ελικόπτερο που επίσης μεταφέρουν όπλα.

Το πυροβολικο είναι άχρηστο εναντίον-του γιατί ποτέ δεν τον βρίσκει. Μια αεροπορική βόμβα διακόσμων πενήντα κιλών θ' ανοί­ξει έναν κρατήρα τρύα μέτρα βάθος και πέντε μέτρα πλάτος, αλλα δεν θα ενοχλήσει τον αντάρτη που βρίσκεται στο όρυγμά-του δέ­κα μέτρα πιο πέρα. Μια ντουζίνα αεροσκάφη που ρίχνουν ναπαλμ

- 185-

θα σκορπίσουν υγρο πυρ σε τετρακόσια στρέμματα δάσος, αλλα δε θάχει κανένα αποτέλεσμα, έκτος αν τύχει κι οι αντάρτεε βρε­θούν σ’ αυτα τα τετρακόσια στρέμματα απ’ τις χιλιάδες που έ­χουν στη διάθεσή-τους.

Όταν ο πόλεμος του ψύλλου φτάσει στις κατοικημένες αγρο­τικές περιοχες, ακόμα κι αυτα τα περιορισμένα μέσα εναντίοντου γίνονται άχρηστα, γιατί τα αεροσκάρη δεν μπορούν να επιτεθούν στους αντάρτες χωρίς να σκοτώσουν τους πολίτες που την υπο- στήριξή-τους πρέπει να κερδήσει η κυβέρνηση —κι όλοι φαίνον­ται ίδιοι απ’ τον αέρα. ΤΤολλες ελπίδες επενδύθηκαν στα ελικό­πτερα, αλλα κι αυτα ακόμα έχουν τους περιορισμούς-τους. ΤΤε- τώντας κοντά στις κορυφές των δέντρων, είναι εύκολη λεία στα πολυβόλα και στα πυρα των αντιαεροπορικών* όταν χρησιμοποιούν· ται για τη μετοφορα προσωπικού, πέφτουν εύκολα σε ενέδρες* τα ξέφωτα όνου πρέπει να προσγειωθούν, μπορούν εύκολα να ναρκο­θετηθούν. Και υπάρχουν κι ένα σωρο άλλοι τρόποι για να τους στηθουν παγίδες. Ακόμα και το συγκεντρωμένο πυρ τουφεκιων, το οποίο κατευθύνεται στην κατευθυντήρια έλικά-τους, μπορει να τα Ρίξει.

Τα στρατιωτικό εγχειρίδια των Ηνωμένων ΤΤολιτειων για τις τεχνικες του ανορθόδοξου πολέμου αναφέρουν διάφορα βιολογικά και χημικά όπλα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ενάντια στους αντάρτες. Συν ιστών ται ιδιαίτερα για καταστάσεις όπου οι αντάρ­τες έχουν ανακατευτεί μ’ έναν αθώο πληθυσμό που δεν είναι δυ- νατον —ή δεν πρέπει— να σκοτωθεί.

Στόχος των αποκαλούμενων βιολογικών όπλων είναι να προκλη­θουν προσωρινές και ακίνδυνες αρρώστιες που θα μειώνουν την ι­κανότητα των ανταρτών να προβάλουν αντίσταση, ώστε το πεζικό να εισχωρήσει στις περιοχες στόχους και στα γρήγορα να σκοτώ­σει ή να αιχμαλωτίσει τους αντάρτες χωρίς να βλάψει τους άμα­χους —ένα μέσο για να χωριστούν, ας πούμε, οι αμνοί απο τα ε- ρύρια.

Διάφορα μη-θανάσιμα αέρια — που μετοφέρονται, όπως και τα βιολογικά, σε οβίδες πυροβολικου ή αεροπορικες βόμβες ή ψεκά­ζονται απο αεροπλάνα και ελικόπτερα που πετάνε χαμηλα— έχουν δημιουργηθει για τον ίδιο σκοπο, για να αρρωστήσουν όλους ό­σους βρίσκονται σε μια δεδομένη περιοχη-στόχο και να μειώσουν έτσι την αντίσταση στους πεζικάριους που θα καταφτάσουν, χω­ρίς αχρείαστη αιματοχυσία.

-186-

Η ιδέα γι’ αυτα τα όπλα είναι βέβαια ανθρωπιστική και λογική. Στην πράξη, έχει αποδειχτεί εσφαλμένη. Στις τρεις περιπτώσεις που μη-θσνάσιμα αέρια (ένα μίγμα εμετικών και δακρυγόνων αερί­ων, του τύπου που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο διαδηλώσεων) χρησιμοποιήθηκαν στο Νότιο Βιετνάμ Otic αρχεε του 1965,ταπρα κτικα αποτελέσματα ήοαν ανύπαρκτα. Στην τρίτη περίπτωση, αρ- ρώστηΟαν μερικοί κάτοικοι τηε περισχηε στόχου, αλλα όταν σε λί­γο έφταοαν οι πεζικάριοι δεν βρήκαν αντάρτεε στην περιοχή.

Aw την άλλη μέρια, τα προπαγανδίΟτικα αποτελέσματα ήσαν τρομακτικα —και αρνητικα Οτο έπακρο. Όταν η Ουάσιγκτον δή­θεν αδιάφορα ανήγγειλε το Μάρτιο του 1965 ότι είχαν χρησιμο­ποιηθεί αέρια Οτο Βιετνάμ, οι π ο λίτου δονήσει ακούστηκαν σε όλον τον κόσμο μέσα σε εικoσιτέσσεpεc ώpεc. Ο aaiaTiKoc τύποε —ιδιαίτερα ο γιαπωνέζικοι, που έχει για πάντα τρομάξει απο tic βόμβεc τηε Χιροσίμα και του Ναγκασάκι— κραύγασε δυνατα την απέχθειά-του. Το Λονδίνο και το ΤΤαρΙσι έκαναν διπλωματικεε πα- ραστάσεις. Και μεγάλο μέροε του τύπου των Ηνωμένων ΤΤολιτειων καταδίκασε αυστηρα τη χρήση και των πιο αβλαβών ακόμα αερίων σαν σοβαρή παραβϋαση όλων των πολιτισμένων συνθηκών για τη δι­εξαγωγή του πολέμου, που μπορει να οδηγήσει σε voioc ξέρειπαα βαρβαρότητα.

Αν σναλογιστούμε t ic σoβapεc επιπτώσειε των κινέζικων κα­τηγοριών για "πόλεμο μικροβίων" εναντίον των Αμερικανών στην διάρκεια του πολέμου τηε Κορέαε και την καινούργια κατακραυγή εναντίον των αερίων, είναι πολυ αμφφολο αν οι αντάρτεε θα πρέ­πει να φοβούνται χημικό ή βιολογικο πόλεμο στο άμεσο μέλλον, ι- δίωε εφόσον η πρακτική στρατιωτική αξύϊ-του παραμένει αναπό­δεικτη. Άλλα όπλα τηε σύγχρονηε στρατιωτικηε τεχvoλoγίac εί­ναι περισσότερο τρομαχτικα. Ο λευκοε φωΟφόροε είτε προκαλει αναπηρία είτε θάνατο επειδή καίγεται μέχρι το κόκκαλο' μπορει να διαπεράσει το ατσάλι και τίποτα δεν τον σβήνει ektoc απο το πλήpεc βύθισμα σε νερο.

Μια καινούργια βόμβα-κάνιστρο των πεντακοσύον κιλών ανοί­γει στον αέρα και σκορπίζει σε μια σημαντικη περιοχή εκατό βόμ- βεε εναντίον προσωπικού —ένα όπλο πολυ πιο αποτελεσματικό ε­ναντίον ανταρτών απο τη συγκεντρωμένη έκρηξη ενοε μόνου ισχυ- ρου πυραύλου.

^ 8 C αμφφιεε κανονιοφόροι μπορούν να εισχωρήσουν στα βα­θύτερα έλη και βάλτους Ειδικά τηλεσκόπια ευαίσθητα Ot ic υπέ­

- 187-

ρυθρες ακτίνες και τη θερμότητα, μπορούν να εντοπίοουναντάρ­τες Οτο σκοτάδι. Σιωπηλά όπλα κάνουν την εκπαιδευμένη περίπο­λο καταδίωξης ανταρτών πιο αθόρυβη κι απ’ τουε ίδιους τουε αν­τάρτες.

Αλλο, τώρα που έχουν ειπωθεί κι έχουν δοκιμαστεί όλα,ακόμα και οι ειδικοί της αντι-εξέγερσης ομολογουν πως η τεχνολογία μόνη-τηε δεν μπορει να νικήσει τους αντάρτες: το μόνο που μπο- ρει είναι να κάνει την αποστολή-τους πιο δύσκολη κι επικίνδυνη.

Το κλειδί του αγώνα είναι το κοινωνικο και πολίτικο κλίμα. Ο ψύλλος επιζει επειδή πηδάει και κρύβεται* επικρατεί επειδή πολ- λαπλαΟιάζεται πιο γρήγορα απ’ το ρυθμό σύλληψης και εξόντωσής

Οι ανάγκες του αντάρτη είναι λίγες: το τουφέκι-του, μια κου­βέρτα, ένα κομμάτι απο κάποιο αδιάβροχο υλικό για να προστα­τεύεται απ’ τη βροχή, ένα μαχαίρι, μια πυξίδα, γερες μπότες — το μίνιμουμ του κανονικού εξοπλισμού κυνηγιου. Τα προσωπικά προσόντα πρέπει να είναι πολυ μεγαλύτερα. Απο πλευράς φυσικής διάπλασης, ο αντάρτης πρέπει να είναι δυνατός, με σιδερένια πό­δια και γερα πνευμόνια* απο πλευράς ιδιοσυγκρασίας, πρέπει να είναι αισιόδοξα στωικος και ασκητικός’ πρέπει να αγαπάει την σκληρη ζωη που ζει. Αλλο αυτο που είναι αναντικατάστατο είναι η ιδεολογική πανοπλία-του. ΤΤάνω απ όλα, ο επαναστάτης ακτιβί- στας πρέπει να πατάει σε σταθερό ηθικό έδαφος, αν θέλει να εί­ναι παραπάνω απ’ το επίπεδο του πολίτικου ληστη.

Θέλουν να πιστεύουμε, όπως π.χ. στην περίπτωση των Βιετ- κογκ, ότι οι αντάρτες κυριορχουν στον απροστάτευτο αγροτικο πληθυσμό με απειλες και τρομοκρατία: αυτη είναι μια βολική ιστο ρία που τη λέει ο λαος της υπαίθρου όταν αντιμετωπίζει κυβερνη­τικούς στρατιώτες που τους ρωτάνε γιατί έδωσαν στέγη σε αντάρ­τες.

Γενικά, δεν είναι αλήθεια. Υπάρχει μια συνετή χρήση της τρο μοκρατίας, χωρίς αμφιβολία, αλλα δεν είναι δυνατον να την χρη­σιμοποιεί ο αντάρτης ενάντια στο λαο, απο την υποστήριξη κι ε ­μπιστοσύνη του οποίου εξαρτάται η ζωή-του αλλα και η πολιτική- του ύπαρξη. Ο λαος ανακαλύπτει εύκολα τη διάφορά ανάμεσα στον οππορτουνισμο και στην αφοσίωση στο σκοπο* σέβεται κι ακολου­θεί το δεύτερο.

Για να πετύχει το σκοπό-του, ο αντάρτης χρειάζεται το θαυ-

- 188-

μασμο και την αγάπη του λαου. Για ν ’ αττοχτήσει οπαδους,δεν πρέ­πει ν αντιπροσωπεύει απλο την επιτυχία, αλλα την απόλυτη αρε­τή. Αν οι στρατιώτες είναι τεμπέληδες, μέθυσοι κι ακόλαστοι, ο αντάρτης πρέπει να είναι ζωηρός, νηφάλιος και ηθικός. Αν πρέ­πει οι εχθροί να εξοντωθούν, αυτο θα γίνει για ηθικούς λόγους: είναι προδότες, δολοφόνοι, βιαστές. Η επανάσταση πρέπει να δεί ξει πως η δικαιοΟΟνη-της είναι σταθερή και γρήγορη. Αντίστρο­φα, οι εχθροί-της ιτρέπει να ξεσκεπαστούν σαν αργυρώνητοι, αδύ­ναμοι και δισταχτικοι.

Ο επιτυχής ηγέτης ανταρτών πρέπει να είναι έντιμος στις συμφωνίες-του, να πληρώνει για τ’ αγαθα που παίρνει και να σέ­βεται την ατομική ιδιοκτησία και τ ’ ατομικα δικαιώματα,ακόμακαι των ανθρώπων που δεν συμμετέχουν στον αγώνα-του* κι αυτογια- τι αντιλαμβάνεται ότι η κοινωνία μέσα στην οποία δρα είναι ένας πολύπλοκος και ενιαίος μηχανισμός κι αυτός χρειάζεται όλη την υποστήριξη που μπορει να εξασφαλίσει. Ακόμα κι εκει που ο Πό­λεμος είναι κατα βάση ταξικός —κι αυτο δεν συμβαίνει πάντα—οι ταξικοί ανταγωνισμοί πρέπει να απαλύνουν μάλλον παρα ναοξυν- θουν, και να υποταχτουν σε έναν υπερβατικό, εθνικό σκοπο. Σ ’ αυτους που πατάνε σε αμφίβολο έδαφος, ακόμα και στους οπαδούς και υπηρέτες του καθεστώτος, πρέπει να δοθεί η ευκαιρία μιας ξε κάθαρης ηθικης εκλογής. ΤΓρέπει, μ' άλλα λόγια, οι αντάρτες να τους πουν: Δεν είναι ακόμα πολυ αργα να συνενωθείτε με τις δυ­νάμεις της αρετής και νάχετε ένα μερίδιο στο λαμπρό μέλλον,που είναι πιο ασφαλές και πιο σίγουρο απ’ την ιδιοκτησία ή την κοι­νωνική θέση που έχετε σήμερα.

Η επαναστατική προπαγάνδα πρέπει να είναι βασικα αληθινη για να γίνεται πιστευτή. Κι αυτο, απο απλη αναγκαιότητα. Αν 6ε γίνεται πιστευτή, ο λαος δε μπορει να παρακινηθεί να δράσει σύμ­φωνα με την προπαγάνδα κι έτσι η επανάσταση θα σβήσει: Ο ι ηγέ­τες των ανταρτών δεν μπορούν να εμπνεύσουν το πνεύμα της θυ­σίας και επαναστατικής θέλησης που δημιουργεί τη λιϊΐκη εξέγερ­ση μόνο με τις υποσχέσεις ή μόνο με τα όπλα. Χρειάζεται ένας βαθμός αλτρουιστικης αφοσίωσης κι ένας μεγάλος σκοπος. 1:ίτε ο βασικός σκοπος της επανάστασης είναι ο εθνικισμός είτε η κοινω­νική δικαιοσύνη είτε η προσδοκία της υλικής προόδου, η απόφαση γι’ αγώνα και θυσία είναι ηθικη απόφαση. Έτσι, η εξέγερση δεν είναι χειρισμός του λαου αλλα ανάτασή-του.

Έχω πλήρη επίγνωση πως τέτοια συμπεράσματα δεν ταιριάζουν με την εικόνα των αντάρτικων επιχειρήσεων και των αντάρτικων

- 189-

κινημάτων, όπωε τη ζωγραφίζουν οι θεωρητικοί τηε αντι-εξέγερ- σηε, οι οποίοι είναι πολυ τηε μόδαε σήμερα. Αλλα οι ειδικοί τηε αντι-εζέγερΟηε δεν κέρδιΟαν ώε τώρα κανένα πόλεμο. Καιμ*αυ­το το βιβλίο, ϋήτουρα χύνουν έναν ακόμα.

Η εικόνα-τουε είναι παραμορφωμένη γιατί και οι θέΟειε- τουε είναι ψευδειε και οι παρατηρήβειε-τουε εσψαλμένεε. Υποθέτουν- επειδη ίοωε το επάγγελμά-τουε επιβάλλει να το υποθέσουν— ότι η πολίτικη είναι κυρίωε μια επιστήμη χειρισμού των ανθρώπων και η εξέγερση βοσικα μια πολιτικο-στρατιωτικη τεχνική, που πρέπει ν’ αντιμετωπιστεί με μιαν άλλη τεχνική* ενω κι οι δυο είναι μορ- φεε κοινωνικηε συμπερκροραε* κι η δεύτερη είναι ο τρόποε τηε λεΗκηε αντίστασηε σε αντιλίΛκεε κυβερνήσειε.

- 190-

Π . ΑΝΤΑΡΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜ ΑΤΑ ΣΤΟ Ν ΤΡΙΤΟ Κ Ο Σ Μ Ο . Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΒΑΣΗ. ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΝΩΜ ΕΝΕΣ ΠΟ ΛΙΤΕΙΕΣ .

Με την εξέταση των διάφορων ιστορικών, θεωρητικων και πρα­κτικών πλευρών του ανταρτοπολέμου, δυο πράγματα ξεκαθαρίζον­ται.

Το πρώτο είναι ότι ο πόλεμος του ψΰλλου, όπως παρουσιάζεται σήμερα, δεν είναι απλο ένας λαΧκος πόλεμος, αλλα ο πόλεμος iw μη-εχόντων του κόσμου, το φυσικό όπλο που προΰφέρεται στους υποδουλωμένους και εκμεταλλευόμενους λοους παντού στον κό­σμο. Με δυο λόγια, είναι επαναστατικό όπλο.

Το δεύτερο είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, λόγω της θέσης -τους επειδή κατέχουν πλούτο και δύναμη, έχουν αναλάβει —εί­τε τους αρέσει είτε όχι— έναν αντεπαναστατικο ρόλο. Επειδή εί­ναι η μεγαλύτερη οικονομική και στρατιωτική δΰναμη του κόσμου ο μεγαλύτερος τραπεζίτης, χρηματοδότης, επενδυτής, έμπορος, βιομήχανος, πρόμαχος και φρουρος του συστήματος της καπιταλι­στικής ελεύθερης επιχείρησης (της οποίας η φιλελεύθερη δημο­κρατία και η συνταγματική κυβέρνηση θεωρούνται μέρος και εξάρ­τημα), οι Ηνωμένες Πολιτείες απο φυσική αναγκαιότητα έχουνε συμμαχήσει με τραπεζίτες, γαιοκτήμονες και επενδυτες παντού σ’ όλο τον κόσμο. Παρα την αμερικανική παράδοση και μεγαλουχία,η αμερικανική εξωτερική πολίτικη, εξαιτίας της προτψησής-της γα το ειρηνικό στάτους κβο και την ήρεμη κοινωνική εξέλιξη σε αν­τίθεση προς τη ριζοσπαστική επανάσταση, είναι αντιλώΐκη όπου τα λαΧκα κινήματα στρέφονται ενάντια στα κατεστημένα συμφέ - ροντα, τούτο γίνεται για να εξυπηρετηθεί μια μεγαλύτερη οικο­νομική ευκαιρία —για μας.

Ο ι συνθήκες του Ψυχρου Πολέμου Οκλήρυναν αυτη την στάση. Απ’ τη μια μέρια, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιτίθενται στον κομ­μού νιόμ ο υπερασπιζόμενες την ιδιοκτησία και την ελεύθερη επι­χείρηση" απο την άλλη, τον μόχονται σαν φορέα του σοβιετικού και κινέζικου επεκτατισμού, θεωρώντας το κινέζικο και το ρωσι­κό μπλοκ σαν αντίπαλο πολιτικο-οικονομικα συστήματα και σαν πι­θανούς στρατιωτικούς κινδύνους.

Εφόσον τα περισσότερα επαναστατικό κινήματα που δημιουρ- γούνται σήμερα στον κόσμο είναι, αν όχι κομμουνιστικά εξ opt-

- 191-

σμου ή μαρξιστικα-λενινιστικα Οτην ιδεολογία, τουλάχιστο σοσι­αλιστικά προσανατολισμένα (και γι’ αυτο, ανοιχτές απειλες οτο σύστημα των επιχειρήσεων), δεν πρέπει να μας εκπλήσσει που οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες τα καταπολεμούν —ο πόλεμος στο Βιετνάμ,η επέμβαση στο Κογκο, η κατάληψη της Δομινικανής Δημοκρατίας, είναι δραματικα παραδείγματα του τελευταίου καιρού. Ακόμακι ε­κεί που ο στόχος της επανάστασης δεν είναι ο σοσιαλισμος, αλλα απλα η οικονομική ανεξαρτησία και η πολίτικη ουδετερότητα, οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες, επιδιώκοντας να εξασφαλίσουν τις επενδύ- σεις-τους και να επεκτείνουν την επιρροή και τις αγορές- τους, σπάνια καλοδέχονται την επανάσταση.

Αποτέλεσμα: τα αμερικανικό συμφέροντα και πολίτικη ενάντια στην επερχόμενη επανάσταση των καταποντιΟμένων μαζών των υ­πανάπτυκτων περιοχών του κόσμου.Η λογική εξέλιξη αυτής της κατάστασης θα οδηγήσει στην παραπέρα επέκταση αυτου που συμ­βαίνει σήμερα στο Βιετνάμ: στην αναμέτρηση του αμερικανικού πλούτου, επιρροής, βιομηχανικής δύναμης και, τελικά, των αμε­ρικανικών όπλων με αντάρτικα κινήματα σε κάθε μεγάλη περιοχή όπου οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες έχουν συμφέροντα.

Η μελέτη των αντάρτικων κινημάτων της μεταπολεμικής επο­χής οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες προχωρούν αργα προς μια παγκόσμια σύγκρουση που δεν μπορούν να κερδί­σουν.

Ο ι λόγοι δεν είναι μυστηριώδεις.

Όπως έχουμε δει, ο ανταρτοπόλεμος είναι λίΛκος πόλεμος της μιας ή της άλλης μορφής. Είναι ο αγώνας των εθνών ενάντια στους ξένους εισβολείς ή των επαναστατημένων τμημάτων μιας κοινωνίας ενάντια στις άρχουσες τάξεις αυτής της κοινωνίας, των εκμεταλλευόμενων ενάντια στους εκμεταλλευτες, των κυβερνώ- μενων ενάντια στους κυβερνώντες.

Στην Κύπρο, σαν παράδειγμα που έχουμε ήδη εξετάσει, μια ε­πιφανειακή εκτίμηση θα μας οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι ο Γρί- βας εξεβίασε τους Βρεταννους να φύγουν απ’ την Κύπρο μάλλον παρα τους εξανάγκασε ν αποσυρθουν. Κι απο μια πλευρά,έτσι έ­κανε. Αλλα δεν πρέπει να βγάλουμε λάθος συμπεράσματα. Το γε- γονος είναι ότι ο Γρίβας και μια χούφτα τρομοκράτες που διέθετε δεν θα τα κατάφερναν χωρίς την ενεργητικη ή παθητικη υποστή­ριξη της μεγάλης πλειοψηφίας των Κυπρίων. Η ΕΟ ΚΑ ήταν μια έκ­φραση της λΛκης θέλησης και γι’ αυτο οι Βρεταννοι θα μπορού­

- 192-

σαν vc παραμείνουν μόνο κηρύσσοντας τον πόλεμο Ο ολόκληρο τον πληθυσμό. Κ ι επειδή αυτο δεν εξυπηρετούσε τους πολίτικους και οικονομικούς Οτόχους-τους, έφυγαν. Το ίδιο έγινε και Οτην Ιρ­λανδία.

Υπάρχουν κι άλλα πιο καθαρα παραδείγματα. Ο ΜπατίΟτα δεν μπορούσε να πολεμήσει τους "φιντελίΌτας" χωρίς να κηρύξει πό­λεμο Οτον κουβανέζικο λαο. Τελικά, οι δυνάμεις-του αποδείχτη­καν ανεπαρκείς για κάτι ¥έτοιο και το καθεΟτώς-του κατέρρευσε.

Ο ι Γόλλοι, προσπαθώντας να διατηρήσουν τα Ουμφέροντά-τους Οτην Ινδοκίνα και Οτην Αλγερία, πήραν τα όπλα ενάντια στους τρομοκράτες και βρέθηκαν, και Οτις δυο περιπτώσεις, να δίνουν χαμένες μάχες ενάντια Οτο κύμα της λίίκης εξέγερσης. Θεωρη­τικά, μπορούσαν να καθυποτάξουν την Αλγερία (όπως είχαν κάνει έναν αιώνα νωρίτερα) ξοδεύοντας περισσότερα χρήματα, απασχο­λώντας πολυ περισσότερο στρατιωτικό έμψυχο υλικό και υιοθετώ­ντας σκληρότερες μεθόδους. Τάχα όμως τους ήσαν πρόοψορααυτα τα μέσα Οτο 1962; Για λόγους που έχουν σχέση με την οικονομία, με την εσωτερική κατάσταση της Γαλλώις και με τη διεθνή κατά­σταση, δεν τα διέθεταν. Αλλα κι αν είχαν τα μέσα κι αν υπήρχε η θέληση, είναι αμφισβητήσιμο αν το παιγνίδι άξιζε τον κόπο.

Αυτο το τελευταίο είναι και η αποφασιστική ερώτηση Οε όλες τις παρόμοιες αναμετρήσεις της εποχής-μας ανάμεσα στην στρα­τιωτική δύναμη και Οτη λαίκη εξέγερση. Είναι η ερώτηση που τί­θεται σήμερα μπροστά Οτις Ηνωμένες ΤΤολιτείες —ή που θα τεθεί αύριο.

Σκοποί της διατήρησης μιας αποικίας είναι η εκμετάλλευσή- της, οικονομικά ή για κάποιο άλλο πολίτικο λόγο. Σκοποί της υ­ποστήριξης ενος πολίτικου ή οικονομικού συστήματος ενάντια Οε ένα άλλο είναι η απόλαυση κάποιου ωφελήματος απ' αυτο. Σκοπος της διακυβέρνησης ενος κράτους είναι η απόλαυση των καρπών της πολίτικης εξουσίας, όποιοι κι αν είναι αυτοί.

Αλλα στη σημερινη εποχή δεν είναι δυνατό να κατέχεις μιαν ο ποικία ή να κυβερνάς ή να διατηρείς Οτην εξουσία μιαν υποτελή ντόπια κυβέρνηση —μ’ άλλα λόγια να εκμεταλλεύεσαι— χωρίς την συγκατάθεση των εκμεταλλευόμενων. Αν τους σκοτώσεις, αυτο- ηττάσαι. Το να τους σκλαβώσει ^όλι, κάτω απο τις παρούσες πο­λίτικες και οικονομικές συνθήκες, είναι ασύμφορο και ίσως αδύ­νατο. Απο δω απορρέει η εγγυημένη επιτυχία κάθε αποφασισμένου

- 193-

λΰΐκου απελευθερωτικού κινήματος, απ’ τη στιγμή ιτου θα ξεκινή­σει.

Αυτο είναι το δίλημμα που θ’ αντιμετωπίζουν πάντα οι αμερι- κανοι πολίτικοι, κάθε φορα που βρίσκονται μπροστά ο’ ένα αντι- αμερικανικο αντάρτικο κίνημα.

Στιε Ηνωμένες ΤΤολιτείεε του περασμένου αιώνα, η κυβέρνηση ήταν Οε θέση να συντρίψει tic επαναστατημένεε βορειοαμερικα- νικεε φυλεε Ινδιάνων —επειδή οι Ινδιάνοι δεν μπορούσαν ν’ασκή­σουν καμία πολίτικη ή οικονομική πίεση. Ήσαν μια απομονωμένη μειοψηφία, ξένοι απο κάθε άποψη στον πολλαπλασιαζόμενο λευκό πληθυσμό κι αυτο που τους ζητήθηκε ήταν η γή-τουε — ούτεηερ- γασία-τουε ούτε το εμπόριό-τουε ούτε η καλη θέλησή-τουε. Κα­τα συνέπεια, μπορούσαν να εξοντωθούν μαζικα και χωριε αυτο να στοιχίσει στουε λευκουε. Μάλλον ήταν οικονομικά και πολίτικα ε­πιθυμητό να γίνει —και έγινε.

Ο ι συνθήκεε είναι σήμερα διαφορετικεε στον κόσμο. Εκείνο που χρειάζεται σήμερα είναι το εργατικό δυναμικό και ταπρσίόν- τα-του. Ο ι πρώτεε ύλεε των υπανάπτυκτων λαων είναι άχρηστεε στιε βιομηχανικεε δυνάμειε — π.χ. ο χαλκοε τηε Χιληε καιτοπε- τρέλαιο τηε Βενεζουέλαε είναι άχρηστα στιε Ηνωμένεε ΤΤολιτεί - εε—χωριε την ανθρώπινη προσπάθεια που τιε κάνει προσιτεε* οι στρατηγικεε βάσειε απαιτούν τιε υπηρεσίεε και την καλη θέληση μεγάλων πληθυσμών* η βιομηχανία χρειάζεται και μεγάλα αποθέ­ματα εργατικηε δύναμηε και συνεχωε επεκτεινόμενεε καταναλω- τικεε αγορεε.

Κάτω απο τέτοιεε συνθήκεε, το να προσπαθειε νακαταπνίξειε τα κινήματα λαίκηε αντίστασηε με τη βία είναι μάταιο. Αν εξα- σκήσειε ανεπαρκή δύναμη, η αντίσταση μεγαλώνει. Αν εφαρμό- σειε την υπερβολική δύναμη που χρειάζεται για να πετύχειε τον στόχο, το αντικείμενό-σου καταστρέφεται. Είναι η περίπτωση που πυροβολειε το άλογο γιατί αρνείται να σύρει το αμάξι.

Αν υιοθετηθεί μια τέτοια καταστροφική πορεία, αυτο θα γίνει για έναν μόνο λόγο: για να μην περάσει το αντικείμενο τηε ανα- μέτρησηε, η αμφισβητούμενη περιοχή, σ’ έναν τρίτο. Χωριε αμφι­βολία, αυτο ήταν το κίνητρο τηε αμερικανικηε εισβοληε στο Βι­ετνάμ —η αρνητική-του αξία, ένα μεγάλο πιάτο με ρύζι, που δεν έπρεπε να περάσει στουε πεινασμένουε Κινέζουε.

Ό σο η αποτυχία του πολέμου στο Βιετνάμ φαινόταν όλο και

- 194-

πιο ξεκάθαρη, η εκλογή των Αμερικανών γινόταν όλο και πιο συγ­κεκριμένη. Ο ι εναλλακτικές λύσεις ήσαν να διαπραγματευτουν με το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο ελπίζοντας σ’ έναν σι^βιβα- σμο, με τον οποίο θα αναλώβαινε μια κυβέρνηση συνεργασίας ή, απλα, να εγκαταλείπουν το πεδίο και ν’ αφήσουν τους Βιετναμέ­ζους να βρουν μόνοι-τους τη λύση —με μια γρήγορη και προβλε­πτή έκβαση.

Αλλα υπήρχε και μια τερατώδης τρίτη πιθανότητα. Ο ι Ηνωμέ­νες ΤΤολιτείες θα μπορούσαν ν’ αλλάξουν το χαρακτήρα του πολέ­μου, ή τον επιφανειακό χαρακτήρα-του, επεκτείνοντάς-τον, εισ­βάλλοντας στο Βόρειο Βιετνάμ με μια μεγάλη πολεμική προσπά­θεια, προσπαθώντας να σκεπάσουν την περιορισμένη αποτυχία- τους με μια πιο φιλόδοξη επίθεση.

Αλλα τ ί θα γινόταν τότε; Η νοτιοανατολική Ασία που θα κα- τεχόταν απο αμερικανικό στρατεύματα, σε συντριπτικούς κατα- νάγκη αριθμούς (γιατί δεν θα ήταν μόνο το Βιετνάμ, αλλαολόκλη ρη η νοτιοανατολική Ασία), θα ήταν ένα φορτίο αβάσταχτο σχε­δόν για την αμερικανική οικονομία και το αμερικανικό εκλογικο σώμα· και δεν θάχε άλλη χρησιμότητα κάτω απο τέτοιες συνθήκες παρα σα βάση για έναν πόλεμο ενάντια στην Κίνα. ΤΤόλεμος,όμως, προς τί; Η φαντασία-μας αδυνατεί να συλλάβει την τεράστια, α- τέρμονη και ασύμφορη σύγκρουση που θα επακολουθούσε,ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι θα περιοριζόταν στην Ασία, γεγονος μάλλον α­πίθανο. Ο αιματηρός και δαπανηρός πόλεμος της Κορέας θα φαι­νόταν σαν παιδικό παιγνίδι μπροστά-του.

ΤΤοιο είναι το μέλλον των αντάρτικων κινημάτων σ’ άλλα ση­μεία του κόσμου;

Στη μαύρη Αφρική, εδω και λίγο καιρό, φαινόταν ότι το τέλος της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας και η ανάδυση των νέων δημοκρα­τιών θα σήμαιναν την αρχη μιας εποχής ειρηνικης περιόδου. Αλλα η κατάργηση της αποικιοκρατίας στο μεγαλύτερο μέρος της ηπεί­ρου φαίνεται τώρα πως δεν ήταν το τέλος αλλα η αρχη μάλλον ε­νός επαναστατικού αγώνα, που στόχο-του έχει την καταστροφή κάθε ξενικού στοιχείου ή εν πάση περιπτώσει όλων των δυτικών συμφερόντων και επιρροών.

ΤΓολλα, αν όχι τα περισσότερα, απο τα νέα αφρικανικό έθνη παραμένουν προσωρινά στη δυτική Οψαίρα επιρροής. Μ ’ άλλα λό­για, βρίζονται ακόμα κάτω απο την πολίτικη και οικονομική επιρ ροη ή έλεγχο των πρώην αποικιοκρατων κυρίων-τους ή του δυτι-

- 195-

κου, βιομηχανικού μπλοκ γενικά. Ο ι κυβερνήσεις-τους ευνοούν, προς το παρόν, διευθετήσεις που επιτρέπουν τη ΟυνέχιΟη της εκ­μετάλλευσης απο τη βιομηχανικη Δύση των φυΟικων και ανθρώπι­νων αποθεμάτων-τους.

Σ ’ άλλα σημεία της ηπείρου —Αγκόλα, Νοτιοαφρικανικη Ένω­ση, Ροδεσία— κυβερνουν ακόμα λεύκες, αποικιοκρατικες μειονό­τητες.

Σ ' όλες τις αφρικανικές χώρες, χωρίς εξαίρεση, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι η επανάσταση που απλώνεται σαν υποχθόνια φωτιά με τον ανταρτοπόλεμο δεν είναι απλα μια πιθανότητα,αλλα μια σίγουρη βεβαιότητα, όσο οι πρωτόγονοι μαύροι λαοι, πουαπο- τελουν την τεράστια πλειοψηφώ της Αφρικής που αναδύεται απο το φυλετισμό και την δουλοπαροικία, ανακαλύπτουν ολοένα και περισσότερο ότι δεν είναι δυνατον ούτε να τους κυβερνήσουν ού­τε να τους εκμεταλλευτουν χωρίς τη συγκατάθεσή-τους.

Ό ,τ ι ισχύει για τη μαύρη Αφρική ισχύει επίσης και για το με­γαλύτερο μέρος της Ασίας και για τις αραβικές χώρες και —γε­γονος που έχει πολυ μεγαλύτερη σημασία για τις Ηνωμένες ΤΤολι- τείες— για ολόκληρη σχεδόν τη Λατινική Αμερική.

Ο ι υπανάπτυκτες χώρες, που καταλαμβάνουν τα τρία τέταρτα του πλανήτη —και ο όρος "υπανάπτυκτες" είναι ευφημιστικος — περικλείουν το μεγαλύτερο μέρος των ανεκμετάλλευτων ακόμαφυ- σικων αποθεμάτων του κόσμου, τις πρώτες ύλες της βιομηχανίας. Για το λόγο αυτο, είναι ·φ έπαθλα για τα οποία ερίζουν οιβιαμη- χανικες χώρες. Αλλα οι ίδιες αυτές καθυστερημένες περιοχες πε­ρικλείουν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμου του κόσμου —το πιο πεινασμένο τμήμα της ανθρωπότητας, που πολλαπλασιάζεται μ' έναν ρυθμό που ξεπερνά κατα πολυ το ρυθμό της οικονομικής α νάπτυξής-τους, που χρειάζεται, που θέλει, που απαιτεί όλο και περισσότερα κάθε χρόνο.

ΤΤώς είναι δυνατον αυτός ο διογκούμενος πληθυσμός, που πει­νάει όλο και πιο πολυ ενω την ίδια στιγμή αντιλαμβάνεται όλο και περισσότερο το μέγεθος του πλούτου του κόσμου, να κρατηθεί υ­πό έλεγχο απ’ τη στιγμή που θα μάθει —και μαθαίνει ήδη ταχύτα­τα— τα μαθήματα του ανταρτοπολέμου; Απλούστατα, δεν είναι δυνατον.

Αποικιακοί ή ντόπιοι στρατοί, ακόμα και η χωροφυλακή, μπο­ρούσαν πρώτα να κάνουν αυτη τη δουλειά. Η κουβανέζικη επανά-

- 196-

ΟταΟη απέδειξε ότι δεν είναι πια Οε θέση να κάνουν κάτι τέτοιο, απ' τη στιγμή που θα ξεκινήσει ένα αποφασισμένοαντάρτικοκίνη- μα. Ο ι εκμηχανισμένοι στρατοί των βιομηχανικών δυνάμεων δεν είχαν καλύτερη τύχη, όπως το Βιετνάμ και η Αλγερία απέδειξαν. Και το τεραιν και η διαοπορα των πληθυσμών, καθώς κι ηφΟσητου αγώνα που καθορίζεται απο τους οτόχους-του, ευνοουν τους πι­θανούς επαναοτάτες.

Ο ι αυριανοί αντάρτικοι Οτρατοι, Οτην Αφρική, οτην Αοία,οτη Λατινική Αμερική, θα αντλούν τη δύναμή-τους απο τις τάξεις των μη-εχόντων του κόομου, απο τους πειναβμένους χωρικούς και τους κατοίκους των γκέτο των πόλεων που διαθέτουν την πρώτη προϋπόθεση του αντάρτη —δεν έχουν τίποτα να χάβουν παρα μο­νάχα τη ζωή-τους.

Θα προέλθουν απο την παραγωγική εργατική δΰναμη των πιο στυγνά εκμεταλλευομένων χωρων —κι εδω η μάχη θα μισοκερδηθει" γιατί η εργασίο-τους δεν μπορει να εξασφαλιστεί με τοφόνο-τους.

Θα πολεμήσουν βτο τεραιν που ξέρουν καλύτερα και τους ευ­νοεί περισσότερο, Οτα βουνά και Οτις ζούγκλες και οτους βάλ­τους όπου τα τανκς και το πυροβολικο και η αεροπορία είναι ά- χρηβτα. Το φυσικό καμουφλαζ και σιτιστής και υπηρεοία πληροφο- ριών-τους θα είναι ο τεράστιος πληθυσμός απ’ τον οποίο προέρ­χονται, ένας πληθυομος που δεν μπορει να καταστραρει χωρίς να καταστραρει και η οικονομία και τ ’ αποθέματα που είναι τα έπα­θλα του αγώνα.

Το Νότιο Βιετνάμ είναι ένα περιορισμένο θέατρο πολέμου. Η έκτασή-του: περίπου εξήντα πέντε χιλιάδες τετραγωνικό μίλια. Ο πληθυομός-του: περίπου δεκάξη εκατομμύρια. Ό ταν οαγώναςξε- κίνηοε, οι στρατιωτικοί τον περιέγραψαν σαν "πυρκαγια οτα λιβά­δια" . Μέθα Οε επτα χρόνια, το οικονομικο κόστος της κατάσβε- Οης αυτής της "πυρκαγιας Οτα λιβάδια" έψταοε Οτα πενήντα δισ­εκατομμύρια δολλάρια —χωρίς ν’ αναφέρουμε τις ζωες που χάθη­καν και τις περιουσίες που καταστράφηκαν.

Το ερώτημα είναι, λοιπον: ποιο θάναι το κόστος όταν η "πυρ­καγιά Οτα λιβάδια" γίνει μια "πυρκαγια δάσους", που θα καταβρο­χθίσει ολόκληρη τη νοτιοανατολική Ασία, θα μεταδοθεί στην Α ­φρική με τα διακόσια πενήντα εκατομμύρια ανθρώπων-της καιθ’α- πλωθει Οτη /^ιτινικη Αμερική με τα ανήσυχα, πεινασμένα, ταχύ­τατα πολλαπλασιαζόμενο διακόσια είκοσι εκατομμύριά—της;

- 197-

Στην αυλη των Ηνωμένων ΤΤολιτειων, καλύπτοντας κάπου έξη χιλιάδες μίλια απο τον Ρίο Γκράντε ώς τη Γη του ΤΤυρος, βρίσκε­ται το πεδίο μάχης του αύριο, μια γόνιμη ήπειρος με μπερδεμέ­νες ζούγκλες, αδιαπέραστα υγρα δάση, πανύψηλες οροαειρες και πυκνοκατοικημένα γκέτο στις πόλεις, που περιέχουν όλα τα συ­στατικό —κοινωνικά, πολίτικα, ιδεολογικά, οικονομικά καιδημο- γραφικα— μιας βίαιης επανάστασης.

Αν τα αμερικανικό όπλα δεν μπορούν να καταπνίξουν την εξέ­γερση στο Νότιο Βιετνάμ, με τα δεκάξη εκατομμύρια κατοίκους - του, πώς θα μπορέσουν να επικρατήσουν, ας πούμε, στη Βραζιλία, που έχει πληθυσμό εβδομήντα πέντε εκατομμύρια και μια έκταση, που το μισο μέρος-της είναι αχαρτογράφητο τροπικο δάσος,τριών εκατομμυρίων διακοσίων ογδόντα έξη χιλιάδων διακοσίων ενδαμή- ντα τετραγωνικών μιλίων; Η ερώτηση δεν είναι ρητορικη. Η Βρα­ζιλία έχει ήδη φτάσει μια φορα στο χείλος της επανάστασης, και δεν είναι η μοναδική ανάμεσα στους γείτονές-της σε εκρηκτικη δυνατότητα.

Αν οι Ηνωμένες ΤΤολιτείες δεν διαθέτουν τη δύναμη να φρου­ρήσουν την νοτιοανατολική Ασία —και οι κατακραυγές που ξεση­κώνονται σ το Κογκρέσσο με κάθε καινούργια αναφορα στρατιωτι­κών απωλειων αποκαλύπτουν το πολίτικο αδιέξοδο— πώς θα φρου­ρήσουν τις Άνδεις , που απλώνονται επι τέσσερες χιλιάδες μίλια σ’ όλο το μάκρος της νοτιοαμερικανικης ηπείρου; Αλλα αυτη εί­ναι η προοπτική, αν ο τρόπος σκέψης που υιοθετήθηκε στην νοτι­οανατολική Ασία επεκταθει σε μια περιοχή πολυ πιο κοντινή, και πολυ πιο ζωτική για τιε Ηνωμένες ΤΤολιτείες.

Και στις είκοσι λατινοαμερικανικές δημοκρατίες, απο το Με­ξικό ώς την Αργεντινή (με την εξαίρεση της Κούβας), οι ίδιες συνθήκες επαναστατικής ζύμωσης επικρατούν —διαφέρουν μόνο ως προς τον βαθμό— οι ίδιες εξώφθαλμες ανισότητες στη διανομή του πλούτου, οι ίδιες φριχτές φτωχογειτονιες-γκέτο, η ανεργία, η καθυστέρηση των αγροτικών περιοχών, η διαφθορα της κατ’ όνομα δημοκρατικής κυβέρνησης, ο ανερχόμενος ρυθμός γεννήσεων που ξεπερνά τον ετήσιο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και, τελικά, η ίδια μεγάλη λαϊκή προσδοκία προόδου, που μόνη-της είναι η με­γαλύτερη ώθηση για ριζοσπαστική πολίτικη δράση.

Στη Γουατεμάλα, οι Ινδιάνοι που μιλάνε ελάχιστα ή και καθό­λου ισπανικα και ζουν στο πιο πρωτόγονο επίπεδο διαβίωσης, απο- τελουν τα δύο τρίτα του πληθυσμου. Ο ι φεουδάρχες-γαιοκτήμο -

- 198-

νες, μεταξύ-τους και η Γιουνάιτεντ Φρουτ Κόμπανυ, ελέγχουν την εξελιγμένη γεωργία της χώρας κι ένας στρατός που διοικεί- ται απο ένα Οώμα αξιωματικων που το ένα τρίτο-του είναι συνταγ­ματάρχες, ο ανώτατος βαθμός, καταπνίγει τις φοιτητικές εκδη­λώσεις που ξεΟπάνε πού και πού Οτην πρωτεύουσα, ενω οι φυλα- κεε είναι γεμάτες με πολίτικους κρατούμενους. Τοκατευθυνόμε- νο απο τις ΗΤΤΑ πραξικόπημα που ανέτρεψε την κυβέρνηση του Τζάκομπο Άρμπεντς το 1954 ανακάλεσε τις μετριοπαθείς μεταρ­ρυθμίσεις που είχαν επιδιωχτεί απο ένα πολίτικα αριστερό καθε­στώς, αλλα απέτυχε να προΟφέρει μια λύση Οτα κοινωνικά κακα, που συνεχίζουν να μένουν ανοιχτές πληγές. Δεν είναι λοιπονπε­ρίεργο που ένα αντάρτικο κίνημα βρίσκεται απο καιρό Οε εξέλιξη Οτη Γουατεμάλα.

Στο Ελ Σαλβαντόρ, λίγες τεράστιες ιδιοκτησίες,φυτείες μπα­νάνας και "φίνκας" καφε, καταλαμβάνουν τη μιση καλλιεργημένη γη της χώρας. Το ογδόντα τοις εκατό των αγροκτημάτων έχει έκ­ταση μικρότερη απο πενήντα στρέμματα και οι διακόσιες χιλιάδες αγρότες που ζουν απ’ αυτα μόλις που βγάζουν απ’ το έδαφος τρο­φή αρκετή να ζήσουν.

Στον Ισημερινό, το κατα κεφαλή εισόδημα υπολογιζότανε το 1959 Οε 160 δολλάρια, αλλα τα δύο τρίτα των οικογενειών κέρ­διζαν λιγότερα απο 120. Στην πλούσια Οε ορυκτά Χιλη, περισ­σότερο απο το μισο του αγροτικού πληθυσμου ζουν μ έναοικογε- νειακο εισόδημα 1 0 0 έως 135 δολλαρίων το χρόνο και στην ξερη Βορειοανατολική ΤΤεριοχη της Βραζιλίας το ετήσιο κατα κεφαλή ει Οόδημα είναι λιγότερο απο 75 δολλάρια.

Το μονοπώλιο της καλλιεργήσιμης γης της Λατινικής Αμερικής απο τους μεγαλοκτηματίες είναι τέτοιο που το 10 ο/ο περίπου των ιδιοκτήτων κατέχουν το 90 ο/ο της γης, που απλώνεται Οε τεράστια " λατιφούντια" δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων, που καλ­λιεργούνται απο εργάτες που ζουν σε καλύβες ή παράγκεςκαιπλη ρώνονται πενταροδεκάρες, αν πληρώνονται καθόλου, ενω το υπό­λοιπο 10 ο/ο της γης είναι κομματιασμένο Οε δεκάδες χιλιάδες “ μινιφούντια" , που είναι πολυ μικρά για να μπορούν να προαφέ- ρουν το Οτενο περιθώριο κέρδονς που θα επέτρεπε την αγορα λι­πασμάτων, αγροτικών εργαλείων ή κάποιου άλλου μέσου βελτίωσης.

Εκατομμύρια λατινοαμερικανών αγροτών ζουν χωρίς ν αγορά­ζουν ή να πουλάνε, στα περιθώρια μιας κοινωνίας στην οποία δεν έχουν μερίδιο ή φωνη. Εκατοντάδες χιλιάδες στα δάση του ισημε-

- 199-

ρινου είναι απλοϊκοί ξωμάχοι, που καίνε ένα κομμάτι τηε ζούγκ­λας, ζουν απ’ την ισχνή σοδειά που παράγει ώαπου να εξαντληθεί το λεπτό έδαρος κι ύστερα μετακινούνται για να κάψουν ένοάλλο κομμάτι, ακολουθώντας ένα αρχαίο πρότυπο που υπήρχε προτού οι κονκοικσταντόρες φτάσουν Οτο Νέο Κόομο.

Ο ι πληθυομιακεε πιέσεις κι η πείνα Οτην ύπαιθρο αναγκάζουν εκατοντάδες χιλιάδες χωρικων να κατεβουν Οτιε πόλεις ζητώντος δουλειά’ και ένα καινούργιο σχήμα μιζέριας δημιουργείται. Στο Ρίο ντε Ζανέιρο, οι φτωχογειτονιές που γεμίζουν τους λόφους που περιβάλλουν την πόλη λέγονται "φαβέλας" ’ οι χωρίς νεροκα­λύβες απ’ τις οποίες αποτελούνται, η μία πάνω Οτην άλλη, στε­γάζουν διακόσιες πενήντα χιλιάδες Βραζιλιάνους, που κατοικούν σε μιαν ανθρώπινη ζούγκλα όπου ακόμα κι η αστυνομία φοβάται να εισχωρήσει. Στο Σαντιάγκο της Χιλής, οι φτωχογειτονιές που πε­ριβάλλουν την πρωτεύουσα λέγονται προαψυως "καλάμπας" , που σημαίνει μανιτάρια' στη Λίμα, λέγονται ειρωνικά "ΤΤολιτεία του Θεου" ' στο Καράκας τις λένε "ράντσος" —κι όλοι αυτοί οι όροι ονοφέρονται στις ποντικοβριθεις, ανθυγιεινες, αναρχούμενες τε· νεκεδοπόλεις μιας υπο-κουλτούρας στην οποία εκατομμύρια αν- δρων, γυναικών και παιδιών ζουν χωρίς μέλλον, έκτος αν αυτο έρ­θει με τη μορφή της επανάστασης.

Η φτώχεια απο μόνη-της δεν γεννάει την επανάσταση^λλα η φτώχεια πλάι-πλάι με την πρόοδο δημιουργεί ένα καινούργιο αμά- γαλμα* η ελπίδα της κοινωνικής αλλαγής πορακινημένη κι απο ε­λάχιστη ακόμα εκπαίδευση παράγει ένα καινούργιο κοινώνικο φαι­νόμενο: τους φιλόδοξους φτωχούς, τους επαναστατημένους φτω­χούς, τα στελέχη της επανάστασης, που δεν έχουν τίποτα να χά­σουν και βλέπουν πως έχουν να κερδίσουν πολλά γύρω-τους.

Χωρίς έναν ξεκάθαρα διατυπωμένο σκοπο, χωρίς ιΟχυρους και πειστικούς αρχηγούς, χωρίς πολίτικη οργάνωση, γενιες κατοίκων των φτωχομαχαλάδων έζησαν και πέθαναν στη μιζέρια και λίγες ή­σαν οι αληθινές επαναστάσεις.

Τίάλλαξε, λοιπον, στη Λατινική Αμερική του εικοστού αιώνα;

ΤΤρώτα απ’ όλα, οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι, πιο πολυάριθμοι και πιο απελπισμένοι. ΤΤαντου έλαβε χώρα μια χωρίς προηγούμενο αύξηση του πληθυσμου, μια πληθυσμιακη έκρηξη που έφερε μαζί- της μιαν αντίστοιχη κάθοδο του κατα κεφαλή εισοδήματος, των στεγαστικων μονάδων, της αναλογικής προσφοράς πρΛόντων κα­θημερινής κατανάλωσης, εργασιών, οκόμα και του πόσιμου νερού.

-2 0 0 -

ΤΤ.χ., Οτη Βενεζούέλα, η αύξηση του πληθυσμου Οε μια μόνο δε­καετία υπολογίζεται Οε περισσότερο απο ενόμιΟυ εκατομμύριο ή 3 0 ο/ο. Στη Βραζιλία, ο πληθυσμοε αυξήθηκε απο 52 σε 66 εκα­τομμύρια Οτη δεκαετία ανάμεσα 1945 και 1955., και το 1963 πή­δησε στο φανταστικό αριθμό των 75 εκατομμυρίων ή και περισσό­τερο —αύξηση 44 ο/ο Οε δεκαοκτώ χρόνια. Στιε είκοσι λατινοα - μερικανικεε δημοκρατίεε μαζι, ο πληθυσμοε αυξήθηκε απο 163 Οε 206 εκατομμύρια στη δεκαετία 1951-61, με μια μέθη ετήσια αύ­ξηση τεσσάρων εκατομμυρίων. Και οι προοπτικεε είναι για έναν πληθυσμό 265 εκατομμυρίων (μερικοί λένε πωε 273 εκατομμύρια είναι έναε πιο ρεαλιστικοε αριθμοε) το 1970.

Στο μεταξύ, ο ρυθμοε οικονομικηε ανάπτυξηε μένει πολυ πίσω. Το 1960, η αύξηση του πληθυσμου ήταν 2,6 ο/ο, ενω η αύξηση τηε συνολικηε παραγωγηε ήταν ένα ασήμαντο 0 ,3 ο/ο και η αγρο­τική παραγωγή έπεσε κατα 2 ο/ο.

Ο ι αριθμοί αυτοί μιλάνε μόνοι-τουε. Κάθε μέρα που πέρνα, υ­πάρχουν περισσότερα νηστικά στόματα που πρέπει να τ«στουν στη Λατινική Αμερική και υπάρχει αναλογικα λιγότερη τροφή για να τα χορτάσει. Κι όμωε, τελείωε παράδοξα, οι ανάγκεε-τουε δεν εί­ναι λιγότερεε, αλλα περισσότερεε απο πρώτα.

Γιατι, ένω οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι, αποκτούν ολοένα και περισσότερο συνείδηση του πλούτου που βρίσκεται γύρω-τουε τηε δυνατότηταε Οτην οποία μπορούν να συμμετάσχουν.

Ταυτόχρονα με την πληθυσμιακη έκρηξη, έχει επιΟυμβειμια ε­πανάσταση των επικοινωνιών κι απ’ αυτη έχει γεννηθεί εκείνο »ου εύστοχα ονομάστηκε " επανάσταση των αυξανόμενων προσδοκιών" . Στο Ρίο, ένα δάσοε κεραιών τηλεόρασηε υψώνεται πάνω απο τιε "φαβέλαε" : οι κάτοικοι των φτωχογειτονιών είναι φοβέρα φτωχοί, αλλα όχι και τόσο φτωχοί ώστε να μην έχουν τα μέσα να βλέπουνε τη βιομηχανικη πρόοδο και αφθονία που τουε περιβάλλει, όχι και τόσο φτωχοί ώστε να μη μπορούν να καταλάβουν ότι τουε έχουνε δώσει υποσχέσειε, ότι τα πολίτικα προγράμματα έχουν σχεδιαστεί για λογαριασμό-τουε —κι αξίζουν να σαλεύουν ανυπόμονα προ- σμένονταε τη μέρα που οι υποσχέσειε θα εκπληρωθούν. Ο ι εργά- τεε των φυτειών είναι φτωχοί, αλλο όχι τόσο φτωχοί ώστε να μην ξέρουν τί κάνουν άλλοι άνθρωποι σαν κι αυτουε και πώε τοεπεδί- ωξαν και με τί αποτέλεσμα.

Η επίγνωση δημιουργεί, αν όχι μιαν επαναστατική τάξη, του­λάχιστον μια επαναστατική βάση. Η λιΛκη εκπαίδευση, που απλώ­

-201-

νεται αργα, ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό και την κοινωνική φιλο­δοξία. Το εμπόριο, η βιομηχανία, σε ανεπαρκή, βέβαια, κλφακα, προκαλουν μιαν ορισμένη κοινωνική κινητικότητα. Νέες πολίτι­κες συμμαχίες δημιουργούνται. Ένας νέος πλούτος, παραμερίζο­ντας την παλια φέουδαλικη ελιτ, επιδιώκει την πολίτικη δύναμη. Μια μεσαία τάξη δημιουργείται. Επαναστατική ηγεϋΰα γεννιέται, πρώτα στους φτωχότερους και πιο φιλόδοξους ή πιο ιδεαλιστικους τομείς της μεσαώς τάξης, ύστερα στην πολλαπλασιαζόμενη νέα τάξη των φτωχων "χαρτογιακάδων" , που περιφρονημένοι κι απο τη μεσαία τάξη κι απ’ τις ελιτ, ανήμποροι να συμμαχήσουν μ’ αυτους ή να φιλοδοξήσουν τα προνόμιά-τους, τραβάνε προς το μόνο δρό­μο που μένει ανοιχτος στις φιλοδοξίες-τους και σχηματίζουν μια ριζοσπαστική αντιπολίτευση, υιοθετώντας τον αγώνα των ταπει­νών και στερημένων σαν δικό-τους.

Η όλο και μεγαλύτερη μιζέρια δημιουργεί μιαν ισχυρότατη ε­παναστατική βάση και η πρόοδος της προσφέρει κίνητρα και ηγε­σία. Η πολίτικη οργάνωση επακολουθεί. Τα σλόγκαν-της, η εκλο­γή των σκοπών-της υποδεικνύονται απ’ τις κοινωνικές συνθήκες. Μέσα στις καταπιεστικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της Λατινικής Αμερικής, δεν είναι εκπληκτικό να διαπιστώνουμε ότι η ιδεολογική βάση των πιο ριζοσπαστικών αντιπολιτευομένων κινημάτων είναι ταυτόχρονα μαρξιστική, εθνικιστική και αντι-α­μερικανική.

Ο ι Ηνωμένες ΤΤολιτείες, με τις μεγάλες επενδύσεις-τουςστη Λατινική Αμερική, με τον έλεγχό-τους στις ζωτικές βιομηχανίες —ο έλεγχος των τιμών που επιβάλλουν στις πρώτες ύλες πουπου- λόει η περιοχή και εξίσου στα βιομηχανικα είδη που πρέπει ν ’ α­γοράσει— και με την ιστορία των επεμβάσεών—της στην πολίτικη της Λατινικής Αμερικής, είναι προφανώς κομμένες και ραμμένες για τον ρόλο του κακού.

Και θα να μην έφτανε αυτο, ο Ουάσιγκτον έχει φανερα αυτο- ανακηρυχτει εχθρός των απελευθερωτικών κινημάτων στη Λατινι­κή Αμερική απο την εποχή της Κουβανέζικης Επανάστασης, ομο­λογώντας την πρόθεσή-της να επέμβει, και στρατιωτικό εν ανάγ­κη, για να αποτρέψει κάθε "κομμουνιστική επικράτηση" στο ημι­σφαίριο.

Εφόσον οι Λατινοαμερικάνοι ξέρουν πολυ καλα ότι σχεδόν κά­θε αλλαγή που θα είναι επιζήμια στα οικονομικά συμφέροντα ή την πολίτικη ηγεμονία των Ηνωμένων ΤΤολιτειων θα θεωρηθεί "κομμου­νιστική επικράτηση" —ο κομμουνισμος, ο σοΟιαλισμος και οαντι-

-202-

ιμπεριαλισμός είναι λίγο πολυ ισότιμοι όροι στοβορειοαμερικάνι- κο λεξικό— γι’ αυτους ο πόλεμος έχει ήδη κηρυχτεί.

Το πρώτο στάδιο της μάχης, αυτο που ο Μάο περιγράφει σαν στρατηγικη άμυνα, η περίοδος της γονιμοποίησης, βρίσκεται ήδη Οε εξέλιξη απο αρκετό καιρό. Η Γουατεμάλα, η Κολομβία,η Βε­νεζουέλα, είναι μερικά απο τα φυτώρια. Αντάρτικα κινήματα έ­χουν καταπνίγει στη γένεσή-τους τα τελευταία χρόνια Οτη Χιλη, το ΤΤερου, τη Βολιβία, κομμένα οτη ρίζα προτού μεγαλώσουν. Αλ­λα δεν πρέπει να βγάζουμε βιαστικα συμπεράσματα απ' αυτο το γε- γονος. Το έδαφος παραμένει γόνιμο για νέους ξεσηκωμούς. Είναι απλα ζήτημα χρόνου προτού ένας νέος Τσε Γκεβάρα εμφανιστεί κι αναλάβει εκείνο που ο Τσε δεν μπόρεσε να κάνει —να δημιουργή­σει το διεθνες δίκτυο επαναστατικών κινημάτων που θα μεταβάλ­λει τις Άνδεις σε σίγουρη περιοχή βάσης για έναν ανταρτοπόλε­μο σε ηπειρώτικη κλψακα.

©α ήταν υπερβολή να πει κάνεις ότι η Λατινική Αμερική βρί­σκεται, αυτη τη στιγμή, στο χείλος της επανάστασης. Η’Ίυμμα- χία για την ΤΤρόοδο" , παρα τα Οφάλματά-της, είχε καταπραϋντικό αποτέλεσμα σε μερικες περιοχες. Η προσωρινά επιτυχής αμερικα­νική επέμβαση στη Βραζιλία ανέκοψε την πορεία αυτής της χώρας προς τ ’ αριστερα. Ο ι λατινοαμερικάνοι κομμουνιστές είναιβαθια διασπασμένοι, όπως είναι και τα κομμουνιστικά κόμματα παντού στο Δυτικό Κόσμο. Τα κομμουνιστικά κόμματα της παλιας γραμ - μης στη Λατινική Αμερική, που θα περίμενε κάνεις ότι θαπροσέ- φεραν ηγεσία στα προλεταριακα ή αγροτικα κινήματα, έχουν κα­θηλωθεί απο το συντηρητισμό, την αβουλία, το δογματισμο, και τον οππορτουνισμό-τους · σε πολλές περιπτώσεις, έχουν συμβιβα­στεί με τις κατεστημένες κυβερνήσεις και αρκούνται στο να μην κάνουν τίποτα και να χοντραίνουν. Ο ι επαναστάτες οπαδοίπουο- πέκτησαν, για ένα σύντομο διάστημα, οι λατινοαμερικανοί “φιν- τελίστας" διέρρευσαν κατ’ αναλογία με την αποτυχία της κουβα­νέζικης επανάστασης να εκπληρώσει τις πρώτες λαμπρές υποσχέ- σεις-της. Πολλοί που στην αρχη προσέβλεψαν με συμπάθεια προς τον Φιντελ Κάστρο, ενθουσιασμένοι απο τη νίκη-του πάνω στον κολοσσο των Γιάνκηδων και αγανακτισμένοι απο τις δυσκολίες της αποκλεισμένης Κούβας, έχουν απο τότε αποξενωθεί λόγω της συμμαχίας-του με τη Μόσχα και της εμπλοκής-του στην πολίτικη του Ψυχρού Πολέμου —η κρίση των πυραύλων τον Οκτώβριο 1962 θεωρείται ένα πικρό δίδαγμα της εμπλοκής αυτής. Η μοίρα της κουβανέζικης μεσαίας τάξης, σ’ ένα νησι που έγινε άχρωμο και α-

-203-

σκητικο μετά τους πρώτους μεγάλους θριάμβους της επανάστασης, έχει απογοητεύσει τους Λατινοαμερικάνους της μεσαίας τάξης.

Η επαναστατική βάθη και η επαναστατική ζύμωση της Λατινι­κής Αμερικής, παρόλα αυτα, υπάρχουν σα δυνατότητες. Ο ι σπό­ροι της λΛκης εξέγερσης έχουν σπαρθει. Ο ι τεχνικές-της είναι πρόσφορες σ’ όλους. Και αν και δεν φαίνεται να επίκειταιμια ε­πανάσταση μεγάλης κλίμακας, μπορει κάνεις με σιγουριά να προ- βλέψει ότι μέσα Οτην επόμενη δεκαετία είναι βέβαιο ότι οι Ηνω­μένες ΤΤολιτείες θα αντιμετωπίσουν σοβαρότατες αμφισβητήσεις της ηγεσίας-τους, των ποικίλων οικονομικών συμφερόντων- τους και, ίσως, της ίδιας της ασφάλειάς-τους στο δυτικό ημισφαίριο. Χρειάζεται τάχα να ρωτήσουμε: και στον υπόλοιπο υπανάπτυκτο κόσμο;

Η κεντρική Αμερική μπορει να γίνει αύριο ένα αμερικανικό Βι­ετνάμ. Η Βραζιλία μπορει να γίνει ένα αμερικανικό Κογκο. Η Βε­νεζουέλα, με το μεγάλο πλούτο-της σε πετρέλαια, μια αμερικα­νική Αλγερία. Και οι Ά νδεις, όπως λέει ο Κάστρο, η μεγαλύτε­ρη Σιέρα Μαέστρο.

Υπάρχει τίποτα που να μπορει να το σταματήσει;

-204-

ΑΤΤΛΟΤΤΟΙΗΣΗ Τ Ο Υ Τ Ο Ν Ι Σ Μ Ο Υ

. Καταριούνται, ως περιττες κι επιζήμιες, όλες οι φίλες, οι δαΟείες, οι περιΟπωμένες, οι βαρείες, οι υπογεγραμμένες και οι οξείες, όπου δεν είναι απαραίτητες: Δηλαδη Οτις ο­ξύτονες Χίξειε (δοες τονίζονται οτη λήγουοα) και οτις μο- νοβΰλλαβες.

. Διατηρείται η οξεία μόνο Otic υπερμονοΟύλλαβες που δεν τονίζονται οτη λήγουΟα, αλλα οτην παραλήγουΰα ή την προπαραλήγουόα, και Οτις ακόλουθες μονοΟύλλαβες, για να διακρίνονται απο τις ομόηχέε-τουε με διαφορετική ΟημαΟώ:

ή (ούνδεΰμος χωριάτικος) η (άρθρο)νά (επίρρημα δεικτικό) να (ούνδεομος τελικός)γιά (επιφώνημα, ουνδ. χωρι) για (πρόθεοη)τί (ερωτηματικό) τι (αναφορικο)μά (μόριο ορκυτίΜο) μα (ούνδ. εναντιωματικος)πώς (επίρ. ερωτηματικό) νυς (επίρ. αναφορικο)πού (επίρ. ερωτηματικό) που (επίρ. αναφορικο)γιατί (ερωτηματικό) γιατί (αιτιολογικο)ώς (πρόθεοη· έως) ως (επίρρημακ όπως)

Τα εγκλιτικά ουνδέονται με την προηγούμενη λ£ξη με μι­κρή παύλα (π.χ. δικό-τους).

"Εσυ αμιλειε γιa ελευθερία; Εσυ οπου έχεις αλυσωμένον τον νού-σου απ’ 60e c νερισπυμένεε e/'ράφθηκαν α»ο την εφεύ­ρεση τηε ορθογραρίαε έιχ τώρα;..."

"Όταν έναε άνθρωπος δεν τολμά vc νετάξει μια ψιλη και μια δαΟεύα, και μια περιττή βαρεία αι’ το *νλ’ , και εμφανί­ζεται αν' το άλλο μίροϊ ut κήρυκαε τηε ριζιχηε κοινωνυιηΐ μεταρύθμισης, του ανθρώπου αυτου η ιδεολογία δεν μπορει να βγαίνει απο μελέτη τυν τοιπκυν συνθηκών και απο εσωτερική ανάγκη. Είναι δανεική. Γι’ αυτο δεν τον ενδιαρίρει η ψιλη και η δασεία, επειδή Otic άλλεε χώρες δε βρήκε όμοιο ζήτημα, για να το αντιγράψει."

Σολωμος (Διάλογοί)

Ελισαίος Γιανίδης (Γλωσσικά ΤΤόρεργα)