μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς...

26
Φίλη μαθήτρια, φίλε μαθητή Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται η συνοπτική παρουσίαση των κυριο- τέρων σημείων κάθε διδακτικής ενότητας (ευαγγελικές περικοπές) και οι απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις και εργασίες του σχολικού βιβλίου. Κατά την πραγματοποίηση των εργασιών αντιλαμβανόμαστε την επίδραση που έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή- κη) στις περισσότερες αν όχι σε όλεςτις εκδηλώσεις και δραστηριό- τητες του σύγχρονου δυτικού κυρίωςκόσμου π.χ. ήθη, έθιμα, λογοτε- χνία, ποίηση, εικαστικές τέχνες, δημόσια και ιδιωτική ζωή κ.α. Το βιβλίο αυτό έχει στόχο να προσφέρει βοήθεια στην κατανόηση του προσώπου και του έργου του Ιησού Χριστού μέσα από τα ευαγγελικά κείμενα και της Βασιλείας του Θεού που φανέρωσε ο Χριστός σε όλους τους ανθρώπους αδιακρίτως. Η Καινή Διαθήκη είναι «ευαγγέλιο», δηλαδή το χαρμόσυνο μήνυμα του Θεού για τη λύτρωση της ανθρωπότητας και έχει ασκήσει μεγάλη επί- δραση στη διαμόρφωση της σκέψης και του ήθους του σύγχρονου ανθρώπου και του πολιτισμού. Άλλωστε, η γέννηση του Χριστού αποτελεί αφετη- ριακό σταθμό της παγκόσμιας χρονολόγησης (προ και μετά Χριστόν επο- χή) και το έργο του Χριστού έχει οικουμενικό και υπερεθνικό χαρακτήρα. Σταυρούλα Σοφού Θεολόγος

Transcript of μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς...

Page 1: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

Φίλη μαθήτρια, φίλε μαθητή

Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται η συνοπτική παρουσίαση των κυριο-τέρων σημείων κάθε διδακτικής ενότητας (ευαγγελικές περικοπές) καιοι απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις και εργασίες του σχολικού βιβλίου.Κατά την πραγματοποίηση των εργασιών αντιλαμβανόμαστε την επίδρασηπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις περισσότερες –αν όχι σε όλες– τις εκδηλώσεις και δραστηριό-τητες του σύγχρονου δυτικού –κυρίως– κόσμου π.χ. ήθη, έθιμα, λογοτε-χνία, ποίηση, εικαστικές τέχνες, δημόσια και ιδιωτική ζωή κ.α.

Το βιβλίο αυτό έχει στόχο να προσφέρει βοήθεια στην κατανόηση τουπροσώπου και του έργου του Ιησού Χριστού μέσα από τα ευαγγελικάκείμενα και της Βασιλείας του Θεού που φανέρωσε ο Χριστός σε όλουςτους ανθρώπους αδιακρίτως.

Η Καινή Διαθήκη είναι «ευαγγέλιο», δηλαδή το χαρμόσυνο μήνυματου Θεού για τη λύτρωση της ανθρωπότητας και έχει ασκήσει μεγάλη επί-δραση στη διαμόρφωση της σκέψης και του ήθους του σύγχρονου ανθρώπουκαι του πολιτισμού. Άλλωστε, η γέννηση του Χριστού αποτελεί αφετη-ριακό σταθμό της παγκόσμιας χρονολόγησης (προ και μετά Χριστόν επο-χή) και το έργο του Χριστού έχει οικουμενικό και υπερεθνικό χαρακτήρα.

Σταυρούλα Σοφού

Θεολόγος

Page 2: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις
Page 3: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

Περιεχόμενα

ΠρόλογοςΕισαγωγικά μαθήματα: Ο κόσμος στα χρόνια του Χριστού – Η Καινή Διαθήκη

1. Ο Ελληνορωμαϊκός κόσμος την εποχή του Χριστού στη γη Ισραήλ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 12. Ο Ισραηλιτικός κόσμος στα χρόνια του Χριστού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 83. Η Καινή Διαθήκη Α?: Τα Ευαγγέλια και οι Πράξεις των Αποστόλων . . . . . . . . . . . . . . . . 2 44. Η Καινή Διαθήκη Β?: Οι Επιστολές και η Αποκάλυψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 3

Α?Ο Ιησούς Χριστός έρχεται και εγκαινιάζει τον καινούριο κόσμο του Θεού5. Ο Ευαγγελισμός της Μαρίας για τη γέννηση του Μεσσία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 66. Η γέννηση του Ιησού Χριστού: Γενέθλια της νέας ανθρωπότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 37. Πώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 28. Τα παιδικά χρόνια του Ιησού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 09. Ιωάννης ο Βαπτιστής: Ο τελευταίος Προφήτης και Πρόδρομος του Χριστού . . . . . . . . . . 9 7

10. Ο Ιησούς βαπτίζεται στον Ιορδάνη: Ο καινούριος κόσμος εγκαινιάζεται . . . . . . . . . . . . . 10511. Ο Ιησούς και οι μαθητές του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11312. Ένα κήρυγμα του Χριστού στη Ναζαρέτ με ξεχωριστή σημασία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129Ανακεφαλαίωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

Β?Ο Χριστός επικοινωνεί με τους ανθρώπους και με τη διδασκαλία του δείχνει τη Βασιλεία του Θεού13. Ο Ιησούς Χριστός ως διδάσκαλος – Εισαγωγή στις παραβολές του . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14614. Η παραβολή του σπλαχνικού πατέρα (παραβολή του «ασώτου υιού»):

Η απέραντη αγάπη του Θεού για όλους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15615. Η παραβολή του σπλαχνικού Σαμαρείτη: Ο πλησίον μας και εμείς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16916. Η παραβολή της τελικής κρίσης: Πώς αξιολογούνται οι άνθρωποι

στη Βασιλεία του Θεού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18317. Ο Ιησούς υπερασπίστηκε και εξύψωσε τις γυναίκες και τα παιδιά

στην καινούρια ανθρωπότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19018. Κάποιος ευσεβής και ο Ζακχαίος: Δύο πλούσιοι, δύο διαφορετικές επιλογές ζωής . . . . . 20719. Η Κυριακή προσευχή («Πάτερ ημών»): Στον καινούριο κόσμο του Θεού

οι άνθρωποι προσεύχονται . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214Ανακεφαλαίωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

Γ?Ο Ιησούς με τα θαύματά του φανερώνει χειροπιαστά τον καινούριο κόσμο του Θεού20. Η κατάπαυση της τρικυμίας – Τα θαύματα του Χριστού ως σημάδια

του καινούριου κόσμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225

Page 4: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

21. Η θεραπεία ενός παράλυτου στην Καπερναούμ: Ο Χριστός ελευθερώνει από την ασθένεια και τις απάνθρωπες αντιλήψεις γι’ αυτήν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

22. Η θεραπεία του εκ γενετής τυφλού: Ο Ιησούς διώχνει το σκοτάδι και χαρίζει το αληθινό φως της ζωής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

23. Η ανάσταση της κόρης του Ιαείρου: Ο Χριστός χαρίζει ξανά το δώρο της ζωής . . . . . . . . 24124. Η Μεταμόρφωση του Χριστού: Φανέρωση της θεϊκής μεγαλοσύνης του πριν

από τα Πάθη του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245Ανακεφαλαίωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

Δ?Η Βασιλεία του Θεού πορεύεται μέσα από τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού25. Η ανάσταση του Λαζάρου - « Ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25326. «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος!…» – Ο Ιησούς εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα

και εκδιώκει τους εμπόρους από τον Ναό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25827. «Λάβετε φάγετε…» – Ο Μυστικός Δείπνος και η συμφωνία του Ιούδα για την παράδοση

του Ιησού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26628. «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἓως θανάτου» Η προσευχή στη Γεθσημανή και

η σύλληψη του Ιησού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27029. «Ἔνοχος θανάτου ἐστί!» – Οι θρησκευτικοί ηγέτες καταδικάζουν τον Ιησού

σε θάνατο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28130. «Ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν!» – Ο Πιλάτος παραδίδει τον Ιησού να σταυρωθεί . . . . . . 28631. «Τετέλεσται…» – Η σταύρωση και η ταφή του Ιησού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29732. «Χριστὸς Ἀνέστη!» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30533. «Πάσχα μέγα, Πάσχα τῶν πιστῶν!» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31034. Η Ανάληψη του Χριστού – «Ἰδοὺ ἐγὼ μεθ̓ ὑμῶν εἰμι…» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315Ανακεφαλαίωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318Επαναληπτικές Ερωτήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321Aπαντήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

Page 5: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

1. Πώς ονομαζόταν τότε η πατρίδα του Ιησού;Η προτιμότερη ονομασίαγια την πατρίδα του Ιησού την εποχή που ο ίδιος έζησε και έδρα-

σε εκεί είναι «Χώρα των Ισραηλιτών».

Η γεωγραφική αυτή περιοχή δεν είχε σταθερό όνομα κατά τη διάρκεια της ιστορίας

της. Η νότια επαρχία της ονομαζόταν Ιουδαία και είχε πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ. Στο

βόρειο τμήμα της που ονομαζόταν Ισραήλ, ιδιαίτερη σημασία είχαν δύο επαρχίες: η Σα-

μάρεια και η Γαλιλαία. Τα ονόματα των κατοίκων ήταν: Ισραηλίτες, Ιουδαίοι, Σαμαρεί-

τες και Γαλιλαίοι. Από όλα αυτά τα ονόματα περισσότερο κυριαρχούσε η ονομασία Ιου-

δαίος, αν και πιο αποδεκτό είναι το Ισραηλίτης.

Πάντως η ονομασία που έχει επικρατήσει μέχρι σήμερα για την πατρίδα του Ιησού εί-

ναι Παλαιστίνη.Η ονομασία αυτή προέρχεται από τους Φιλισταίους και δόθηκε από τους

Ρωμαίους το 139 μ.Χ.

2. Πόση έκταση είχε τότε η χώρα; Πόσος ήταν ο πληθυσμός της;Η έκταση της «Χώρας των Ισραηλιτών» ήταν περίπου όσο η Πελοπόννησος δηλαδή γύρω

στα 30.000 τετρ. χλμ.

Ο πληθυσμός της ανέρχονταν στα 1,5-2 εκατομμύρια, ενώ οι Ισραηλίτες της Διασπο-

ράς (όσοι δηλαδή ζούσαν εκτός της «Χώρας των Ισραηλιτών») ήταν 4-6 εκατομμύρια.

3. Ποια η γεωγραφική και πολιτική θέση της χώρας; Ποιες οι γεωφυσικές τηςιδιαιτερότητες;

Τα σύνορα της «Χώρας των Ισραηλιτών» ήταν: ανατολικά ο Ιορδάνης ποταμός και τμήμα

της Νεκρής Θάλασσας, δυτικά η Μεσόγειος θάλασσα, βόρεια τα όρη Λίβανος και Ερμών

και νότια η έρημος της Νεκρής Θάλασσας.

1Ο ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΗ ΓΗ ΙΣΡΑΗΛ

11

Page 6: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

Η γεωγραφική της θέση τής έδινε και σημαντική πολιτική σημασία, επειδή τη στενήαυτή λωρίδα γης διέσχιζαν δύο διεθνείς δρόμοι της εποχής, η Παραλιακή και η ΒασιλικήΟδός. Αυτοί ήταν εμπορικοί και στρατιωτικοί δρόμοι που ένωναν τη «Χώρα των Ισραηλι-τών» προς το βορρά με τη Νοτιοανατολική πλευρά της Ευρώπης και προς το νότο με τονΠερσικό Κόλπο, την Αραβική Χερσόνησο, τη Β.Αφρική και την Ινδία. Εξαιτίας της γεω-γραφικής και πολιτικής της θέσης την κατέκτησαν πολλοί λαοί: Αιγύπτιοι, Ασσύριοι, Βα-βυλώνιοι, Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Άραβες, Σταυροφόροι, Τούρκοι και Άγ-γλοι.

Οι κυριότερες γεωφυσικές ιδιαιτερότητες της χώρας ήταν: α) H λίμνη Γενησαρέτ στηΓαλιλαία (βόρεια), η οποία βρίσκεται209 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Εξαι-τίας της λίμνης, η περιοχή που βρισκόταν γύρω της ήταν πολύ εύφορη. β) Ιορδάνης ποτα-μός με την κοιλάδα του. Ο ποταμός πηγάζει από το όρος Ερμών, χύνεται στη λίμνη Γενη-σαρέτ, καταλήγει στη Νεκρά Θάλασσα και έχει πολλές στροφές. γ) Η Ιεριχώ, η αρχαιό-τερη πόλη του κόσμου, που βρίσκεται 259 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

4. Στα χρόνια του Χριστού υπήρχαν ακόμα ίχνη ελληνιστικής επίδρασης στουςΙσραηλίτες και στη χώρα τους;

Η ελληνική κυριαρχία ξεκινάει με το Μ. Αλέξανδρο (332 π.Χ), συνεχίζεται με τους Πτο-λεμαίους και τους Σελευκίδες (ελληνιστική εποχή), ακολουθεί η Μακκαβαϊκή επανάστα-ση (166 π.Χ) και οι Ασμοναίοι βασιλιάδες και καταλήγει στην κατάληψη της Ιερουσαλήμαπό τον Πομπήιο το 63 π.Χ. Η επίδραση του ελληνικού – ελληνιστικού πολιτισμού ήταν με-γάλη και σημαντική στη «Χώρα των Ισραηλιτών» αλλά μικρότερη απ’ ό,τι σε άλλες περιο-χές.α. Γλώσσα:Πολλοί Ισραηλίτες μιλούσαν την ελληνιστική γλώσσα (δηλαδή τη δημοτική

της τότε ελληνικής), έπαιρναν ελληνικά ονόματα (π.χ. Πέτρος, Ανδρέας) και εξελλήνιζανπολλά εβραϊκά ονόματα. Επίσης και τα 27βιβλία της Καινής Διαθήκης γράφτηκαν στην ελ-ληνιστική γλώσσα, ενώ πολλές πόλεις και περιοχές στο βόρειο τμήμα (Ισραήλ: Σαμάρεια,Γαλιλαία) είχαν ελληνικά ονόματα (π.χ. Δεκάπολις, Απολλωνία).β. Εκδηλώσεις ζωής: Το ελληνιστικό στοιχείο εντοπίζεται α) στο ντύσιμο και τις κοι-

νωνικές σχέσεις, β) στον τρόπο που χτίζονταν δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και γ) στη δη-μιουργία θεάτρων, γυμναστηρίων κ.λπ.γ.Θρησκευτική ζωή:Οι Ισραηλίτες διατήρησαν αναλλοίωτη τη θρησκευτική τους πί-

στη ακόμη και όταν δέχονταν ισχυρές πιέσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Μακ-καβαϊκή επανάσταση, που προκλήθηκε επειδή ο Αντίοχος Δ′ ο Επιφανής προσπάθησε ναεπιβάλει τον ελληνισμό και να καταστρέψει την ιουδαϊκή θρησκεία και το ιουδαϊκό έθνος.δ. Διασπορά των Ισραηλιτών:Η ελληνιστική επίδρασηήταν μεγαλύτερη στους Ισραηλίτες

της Διασποράς, όπως στο Φίλωνα τον Αλεξανδρέα (Ισραηλίτη φιλόσοφο που ζούσε στηνΑλεξάνδρεια της Αιγύπτου). Αξίζει να αναφέρουμε και το γεγονός ότι αρκετοί Έλληνεςεπηρεάστηκαν θρησκευτικά από τους Ισραηλίτες, γι’ αυτό και αργότερα θα δεχτούν ευ-κολότερα μια μονοθεϊστική θρησκεία, όπως ο Χριστιανισμός.

12

Page 7: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

5. Τα χρόνια που έζησε ο Χριστός στην πατρίδα του επικρατούσε Ρωμαιοκρατία.Ποια ακριβώς ήταν η πολιτική και στρατιωτική κατάσταση εκεί;

Το 63 π.Χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος κατέλαβε την Ιερουσαλήμ και ενσωμάτωσετη χώρα στη ρωμαϊκή επαρχία της Συρίας, όπου είχε την έδρα του ο ανθύπατος (δηλαδήο Ρωμαίος διοικητής). Στη «Χώρα των Ισραηλιτών» και συγκεκριμένα στην παραθαλάσ-σια Καισάρεια (υπήρχε και η Καισάρεια Φιλίππου) είχε την έδρα του ο Ρωμαίος επίτρο-πος (δηλαδή ο αντιπρόσωπος του ανθύπατου). Την εποχή εκείνη αυτοκράτορας της Ρώ-μης ήταν ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες Οκταβιανός Αύγουστοςκαι Τιβέριος ήταν σύγχρονοι του Ιησού.

Ποιες ρυθμίσεις έκαναν οι Ρωμαίοι για τη χώρα των Ισραηλιτών;• Κάθε Ισραηλίτης πλήρωνε «κεφαλικό φόρο»στο Ρωμαίο αυτοκράτορα. Ο φόρος αυτόςήταν διπλάσιος (2 δίδραχμα) από την προσφορά που έδιναν για το Ναό.

• Ρωμαϊκά στρατεύματαβρίσκονταν: στη Συρία, στην παραθαλάσσια Καισάρεια, στον πύρ-γο Αντωνία (βρισκόταν στα ΒΔ του Ναού της Ιερουσαλήμ) και στην Καπερναούμ (ση-μαντική πόλη της Γαλιλαίας).

• Οι Ισραηλίτες: α) δεν επιστρατεύονταν υποχρεωτικά στο ρωμαϊκό στρατό και β) δε γί-νονταν δεκτοί ως μισθοφόροι.

• Ο Ηρώδης ο Μέγας διορίστηκε από τους Ρωμαίους βασιλιάς της Ιουδαίας το 40 π.Χ.Τόσο ο Ηρώδης, όσο και οι διάδοχοί του είχαν περιορισμένη αυτονομία και ανεξαρτη-σία.

6. Ποια στάση κράτησαν οι Ρωμαίοι απέναντι στη θρησκεία των Ισραηλιτών;Οι Ισραηλίτες, όπου κι αν κατοικούσαν, τηρούσαν τη θρησκεία τους με μεγάλη αφοσίω-ση και συνέπεια.Αυτό το γεγονός εντυπωσίαζε τους άλλους λαούς. Ειδικότερα οι Ρωμαί-οι τήρησαν την ακόλουθη στάση απέναντι στη θρησκεία των Ισραηλιτών:• Οι Ισραηλίτες αναγνωρίστηκαν ως «ιδιαίτερο έθνος» και η θρησκεία τους ως «επιτρε-πόμενη» και σεβαστή στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

• Οι Ισραηλίτες δεν ήταν υποχρεωμένοι να λατρεύουν το Ρωμαίο αυτοκράτορα. Το μόνοπου έκαναν ήταν να προσφέρουν δύο φορές την ημέρα θυσίες υπέρ του αυτοκράτορακαι της Ρώμης στο Ναό της Ιερουσαλήμ.

• Ξένες λατρείες δεν τελούνταν πουθενά μέσα στην Ιερουσαλήμ παρά μόνο στον πύργοΑντωνία όπου διέμενε η ρωμαϊκή φρουρά.

7. Πώς ήταν η κοινωνική και οικονομική κατάσταση στη χώρα την εποχή τουΧριστού;

Κοινωνική κατάσταση: α) Στην Ιερουσαλήμ υπήρχε πολύς πλούτος και το κόστος ζωήςήταν πολύ υψηλό. Ο πλούτος προερχόταν από τις εισφορές για το Ναό και β) Οι περισσό-τεροι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ ήταν φτωχοί και σ’ αυτήν ζούσαν οι περισσότεροι ζητιά-

13

Page 8: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

νοι απ’ ό,τι σε ολόκληρη τη χώρα των Ισραηλιτών. Υπήρχαν λίγοι δούλοι, αν και ο μισόςπληθυσμός της αυτοκρατορίας ήταν δούλοι. Στην Ιερουσαλήμ οι περισσότεροι κάτοικοι ήτανντόπιοιπαρά ξένοι. Οι Ισραηλίτες συμπεριφέρονταν με καλό τρόπο στους ξένους, συγκριτικάμε οποιοδήποτε άλλο τμήμα της αυτοκρατορίας.Οικονομική κατάσταση: α) Η χώρα παρήγαγελάδι, ελιές, ψάρια, τυρί, μέλι, σιτιρά, βάλ-

σαμο, ενώ εισήγαγε χαλκό από την Κύπρο, ξυλεία από το Λίβανο, υφάσματα από χώρεςτης Ανατολής και β) Οι Ισραηλίτες ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν στη Ρωμαϊκή Αυ-τοκρατορία φόρους για τα προϊόντα και τα εμπορεύματά τους όπως, επίσης, και δασμούςστα τελωνεία. Η είσπραξη των δασμών γινόταν ως εξής: οι Ρωμαίοι ή οι βασιλιάδες τωνΙσραηλιτών νοίκιαζαν σε εργολάβους (τελώνες) τους τελωνιακούς σταθμούς. Οι τελώνεςμάζευαν τους φόρους από τους συμπατριώτες τους για λογαριασμό των Ρωμαίων και τωνβασιλιάδων ή των ηγεμόνων. Στην είσπραξη όμως των δασμών πρόσθεταν και επιπλέονχρήματα προκειμένου να κερδίζουν και οι ίδιοι.

14

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (σελ. 13 σχολ. βιβλίου)8

1. Βρείτε στο χάρτη της χώρας των Ισραηλιτών καιάλλα μέρη με ελληνικά ονόματα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Πόλεις με ελληνικά ονόματα που περιλαμβάνο-νται στο χάρτη της σελ.8 είναι: Ιουλιάς, Ίππος,Πτολεμαΐς, Σκυθόπολις, Πέλλα, Σεβαστή, Νεά-πολις, Απολλωνία, Αντιπατρίς, Γάζα, Αλεξάν-δρειον, Άζωτος, Ελευθερόπολις, Καλλιρρόη, Σέπ-φωρις, Αρ χελαΐς, Δίον, Ιόππη, Φιλαδέλφεια.

Επιπλέον στοιχείαΤο ελληνικό στοιχείο ήταν έντονο στη Δεκάπολη, η οποία ήταν

μια ομοσπονδία 10 πόλεων και βρισκόταν στα ανατολικά σύ-

νορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και συγκεκριμένα α νατολικά

του Ιορδάνη ποταμού και κοντά στην Ιουδαία και τη Γαλιλαία.

Δεν είναι γνωστό αν πράγματι, όπως φανερώνει το ό νομά

της, επρόκειτο μόνο για δέκα πόλεις ή και για περισσότερες.

Για πρώτη φορά ο όρος εμφανίζεται στο Ευαγγέλιο του Μάρ-

κου (Μκ 5, 20), εμφανίζεται όμως και στον Ιώσηπο και σε

άλλα κείμενα της εποχής. Η Δεκάπολη, σύμφωνα με τον ιστο-

ρικό Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, περιελάμβανε τις εξής πόλεις:

Γάδαρα (πόλη της σημερινής Ιορδανίας), Ιππών (το πλήρες

της όνομα ήταν Αντιόχεια του Ίππου και σή μερα βρίσκεται

μεταξύ του Ισραήλ και των υψιπέδων του Γκολάν), Δίων (αμ-

φισβητούμενη τοποθεσία στα περίχωρα της πόλης Irbid της

Ιορδανίας), Πέλλα (βρίσκεται στην κοιλάδα του Ιορδάνη, 78

μίλια βόρεια του Αμμάν, πρωτεύουσα της Ιορδανίας), Σκυ-

θόπολη (σήμερα ονομάζεται BethSeanκαι ανήκει στο Ισραήλ),

Δαμασκός (πρωτεύουσα της Συρίας), Φιλαδέλφεια (το ση-

μερινό Αμμάν, δηλαδή η πρωτεύουσα της Ιορδανίας), Γέρασα

(πόλη της Ιορδανίας), Ραφάνα (άλλη ονομασία Αβιλά, βρί-

σκεται στην Ι ορδανία) και Κάναθα (χωριό της Συρίας).Η ίδρυση της Δεκάπολης –με εξαίρεση τη Δαμασκό– ξε-

κίνησε την ελληνιστική περίοδο. Οι κάτοικοί της εγκαταστά-θηκαν τόσο κατά την περίοδο των Πτολεμαίων όσο και κατάτην περίοδο των Σελευκιδών. Οι πόλεις ήταν ελληνικές καιτο μοντέλο της διοίκησης και οργάνωσής τους ήταν το μο-ντέλο της ελληνικής πόλης-κράτους. Στη Δεκάπολη έχουμε τηναλληλεπίδραση δύο πολιτισμών: του ελληνικού πολιτισμούτων αποίκων με τον εβραϊκό πολιτισμό των ντόπιων. Οι πό-λεις αυτές δεν αποδέχτηκαν την ιουδαϊκή θρησκεία. Μάλι-στα οι κάτοικοι της Πέλλας προτίμησαν την καταστροφή τηςπόλης τους παρά να δεχθούν την ιουδαϊκή θρησκεία.

Ο Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος τους αναγνώρισε κοι-νοτική αυτονομία, κάτω από την άμεση ηγεμονία της Ρώμης.Η Δεκάπολη συνεργάζονταν με το βασιλιά της Ιουδαίας Ηρώ-δη το Μέγα χωρίς όμως να υποταχθεί σ’ αυτόν.

Το ελληνικό στοιχείο ήταν επίσης έντονο: α) στην Και-σάρεια. Ο Ηρώδης ο Μέγας τη μετέτρεψε στο πρώτο λιμά-νι της χώρας και ήταν κατά τα 3/4 ελληνική, β) στη Συχέμ,

Page 9: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

15

την οποία ο Ηρώδης ξανάχτισε και μετονόμασε σε Σεβάστεια,γ) στην Τιβεριάδα και τη Σεπφωρίδα.

Τον πληθυσμό τους τον αποτελούσαν κυρίως Έλληνεςκαι δ) στην Ιεριχώ, η οποία είχε θέατρο, ιππόδρομο και αμ-φιθέατρο.

Ο Ναός των Ιεροσολύμων και άλλα δημόσια κτήρια εί-χαν χτιστεί σύμφωνα με ελληνικά αρχιτεκτονικά πρότυπα. Ταχαρακτηριστικά γνωρίσματα της ελληνικής πόλης είχαν επη-ρεάσει τα δημόσια θεάματα και την ψυχαγωγία του ισραη-

λιτικού λαού με αποτέλεσμα να γίνονται αρματοδρομίες, θη-ριομαχίες, στίβος κ.ά.

Πάντως είναι γεγονός ότι οι ελληνικές επιδράσεις δενεπηρέασαν τη μονοθεϊστική πίστη των Ισραηλιτών.

πηγές: Ντάνιελ Ροπς, Η καθημερινή ζωή στην Παλαιστίνη στους χρόνους

του Ιησού, εκδ. Δημ. Ν. Παπαδήμας, Αθήνα 1988.

Σάββας Χ. Αγουρίδης, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης,

Δ′ έκδοση, εκδ. Πουρνάρα – Θεσσαλονίκη 1985.

http://en.wikipedia.org/wiki/Decapolis. Ζάρρας Θ.Κωνσταντίνος,

Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, εκδ. Έννοια, Αθήνα 2005.

2. Εξηγήστε γιατί η χώρα των Ισραηλιτών κατα-κτήθηκε από τόσους λαούς πριν και μετά Χρι-στόν.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η χώρα των Ισραηλιτών, αν και ήταν μια στε-νή λωρίδα γης (έχει έκταση περίπου όσο η Πε-λοπόννησος) κατακτήθηκε από πολλούς λαούς.Από τη χώρα αυτή περνούσαν εμπορικοί καιστρατιωτικοί δρόμοι (η Παραλιακή και η Βα-σιλική Οδός), οι οποίοι συνέδεαν τους χώρουςτων μεγάλων πολιτισμών, τόσο κατά την εποχήτης Παλαιάςκαι της Καινής Διαθήκης, όσο και στουςνεότερους χρόνους. Άρα η χώρα βρισκόταν σε

καίρια γεωπολιτική θέση. Γι’ αυτούς τους λόγουςκατακτήθηκε από Αιγύπτιους, Ασσύριους, Βα-βυλώνιους, Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίους, Βυζα-ντινούς, Άραβες, Σταυροφόρους, Τούρκους καιΆγγλους.

Επιπλέον στοιχείαΠάντως ακόμη και σήμερα υπάρχουν διαμάχες μεταξύ των

Ισραηλινών (αυτή είναι η ονομασία των κατοίκων του κρά-

τους του Ισραήλ) και των Παλαιστινίων (οι Άραβες γείτο-

νες των Ισραηλινών, οι οποίοι δεν έχουν ακόμη κράτος).

Οι διαμάχες αυτές εντάθηκαν και εξελίχτηκαν σε πολεμικές

συγκρούσεις ιδίως μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ,

το 1948 από τον ΟΗΕ, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του

ονομαζόμενου Παλαιστινιακού Ζητήματος.

3. Ποια συμπεράσματα βγάζετε από την προνο-μιακή θρησκευτική μεταχείριση που είχαν οι Ισ-ραηλίτες από τους Ρωμαίους κατακτητές;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η προνομιακή θρησκευτική μεταχείριση των Ισ-ραηλιτών οφείλεται:

α) στη συνέπεια, αφοσίωση, σοβαρότητα καιευαισθησία που έδειχναν για τη θρησκεία και τιςθρησκευτικές τους παραδόσεις, γεγονός πουεντυπωσίαζε τόσο τους άλλους λαούς όσο και τουςΡωμαίους κατακτητές και

β) στις διαπραγματεύσεις που έκαναν με τουςΡωμαίους ώστε η θρησκεία τους να γίνει σεβα-στή και «επιτρεπόμενη».

Επιπλέον στοιχείαΗ Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επιδείκνυε ανοχή σε θρησκευτικά

ζητήματα, κυρίως την εποχή που ήταν αυτοκράτορες ο Ιού-

λιος Καίσαρας και ο Οκταβιανός Αύγουστος. Για το λόγο αυτό

οι Ιουδαίοι που ζούσαν στη Ρώμη επιτρεπόταν να ασκούν τα

θρησκευτικά τους καθήκοντα στις συναγωγές. Την ίδια ανε-

κτική πολιτική και τακτική ακολουθούσαν και οι Ρωμαίοι δι-

οικητές της χώρας των Ισραηλιτών. Κατοικούσαν εκτός Ιε-

ρουσαλήμ, συνήθως στην Καισάρεια, στον παλιό πύργο του

Στρατώνος, που ο Ηρώδης ο Μέγας είχε μετατρέψει σε αν-

θηρό λιμάνι και ελληνορωμαϊκή πολιτεία. Στην Ιερουσαλήμ

πήγαιναν μόνο στις μεγάλες γιορτές για να επιβλέπουν. Οι

αυτοκράτορες έστελναν συχνά δώρα στο Ναό. Ο Φίλων ο

Αλεξανδρέας αναφέρει ότι ο Αύγουστος είχε διατάξει να προ-

σφέρουν καθημερινά θυσία στο ναό ένα βόδι και δύο αρ-

νιά για τον Καίσαρα και το ρωμαϊκό λαό. Τα στρατεύματα εί-

χαν πάρει διαταγή να κρύβουν τις σημαίες με την εικόνα του

αυτοκράτορα όταν έμπαιναν στα Ιεροσόλυμα. Στα νομίσματα

που κόβονταν στην Ιουδαία, από ορείχαλκο, δεν έβαζαν την

προτομή του αυτοκράτορα, αλλά μόνο το όνομά του και κά-

ποιο ιουδαϊκό σύμβολο. Όπως όλοι οι ιουδαίοι της ρωμαϊ-

Page 10: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

16

κής αυτοκρατορίας, έτσι και της Παλαιστίνης, ήταν απαλ-

λαγμένοι από τη λατρεία του αυτοκράτορα, μια λατρεία που

σε όλα τα άλλα μέρη της αυτοκρατορίας ήταν υποχρεωτική.

Όταν ο Καλιγούλας, που τόσο πολύ ήθελε να τον θεωρούν

θεό, προσπάθησε να επιβάλλει τη λατρεία του στην Ιερου-

σαλήμ, ο έπαρχος της Συρίας και ο Αγρίππας ο Α′, συμφώ-

νησαν να μην υπακούσουν στη διαταγή του νεαρού τρελού.

Η θρησκευτική ανοχή σταμάτησε όταν ξεκίνησαν (66 μ.Χ.)

οι ιουδαϊκοί πόλεμοι κατά των Ρωμαίων. Κατά τη διάρκεια

της επανάστασης του 66-73 μ.Χ. και συγκεκριμένα το 70 μ.Χ

έχουμε την ολοκληρωτική καταστροφή της Ιερουσαλήμ και

του Ναού. Τα ιερά σκεύη του Ναού μεταφέρθηκαν στη Ρώμη

για το θρίαμβο του Τίτου (αρχικό όνομα: Τίτος Φλάβιος Βε-

σπασιανός), του κατακτητή της Ιερουσαλήμ και μετέπειτα Ρω-

μαίου Αυτοκράτορα (Τίτος Βεσπασιανός Αύγουστος).Σάββας Χ. Αγουρίδης, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, Δ′ έκδ., έκδ. Πουρνάρα – Θεσσαλονίκη 1985, Ντάνιελ Ροπς.

Η καθημερινή ζωή στην Παλαιστίνη στους χρόνους του Ιησού, εκδ. Δημ.Ν.Παπαδήμα, Αθήνα 1990.

4. Σας δίνονται τα παρακάτω στοιχεία για τουςΙσραηλίτες στην εποχή του Χριστού (σχετικά μετην οικονομική και κοινωνική κατάσταση):α. αρκετοί ήταν πλούσιοιβ. οι περισσότεροι ήταν έμποροιγ. οι περισσότεροι ήταν γεωργοίδ. οι κρατούντες και οι υποστηρικτές τους βρί-

σκονταν στην ίδια κοινωνική και οικονομι-κή κατάσταση

ε. οι περισσότεροι μόλις τα κατάφερναν να ζουνΜε βάση το γράφημα του μαθήματος υπο-γραμμίστε ποια στοιχεία είναι, κατά τη γνώμησας, σωστά.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Σύμφωνα με το γράφημα (Κοινωνική πυραμίδα)τα σωστά στοιχεία είναι το γ και το ε, γιατί οι πε-ρισσότεροι κάτοικοι της χώρας των Ισραηλιτώντην εποχή του Χριστού ήταν άποροι και φτωχοί,δηλαδή μόλις που τα κατάφερναν να ζουν (ε) καιζούσαν από τη γεωργία (γ) δηλαδή ήταν μικρο-γεωργοί, κολίγοι.

Επιπλέον στοιχείαΗ χώρα των Ισραηλιτών ήταν φτωχή χώρα. Αν εξαιρέσου-

με τη Γαλιλαία, η λιγοστή καλλιεργήσιμη γη στην Ιουδαία και

στην κοιλάδα του Ιορδάνη, είχε ως αποτέλεσμα ο αγροτικός

πληθυσμός να εξασφαλίζει την επιβίωσή του με σκληρή δου-

λειά. Άσχημη ήταν και η οικονομική κατάσταση των τεχνιτών

και επαγγελματιών π.χ. υφαντουργοί, τεχνίτες κεραμικών, σι-

δηρουργοί, χτίστες, ράφτες κ.ά. Η οικονομία της χώρας ήταν

άσχημη εξαιτίας του υπερπληθυσμού και της κατανομής της

γης σε μικρά μερίδια. Η έλλειψη νερού αποτελούσε το με-

γαλύτερο πρόβλημα των γεωργών, οι οποίοι δεν συμμετεί-

χαν ούτε στην πολιτική ούτε στην οικονομική ζωή του τόπου.

Οι ξηρασίες και οι λιμοί οδήγησαν πολλούς στο να χάσουν

τα χωράφια τους, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια νέα

τάξη αγροτικών εργατών και κολίγων. Μερικοί δούλευαν με

αμοιβή τη συμμετοχή τους στο θερισμό των χωραφιών και

άλλοι νοίκιαζαν τον εαυτό τους για ορισμένη περίοδο ή για

ορισμένες εργασίες. Όσοι βέβαια μπορούσαν στράφηκαν στις

τέχνες ή στο εσωτερικό μικροεμπόριο. Σε γενικές γραμμές, η ιουδαϊκή κοινωνία ήταν ιεραρχική

και χωρίζονταν σε τρεις τάξεις την ανώτερη, τη μεσαία καιτην κατώτερη. Η ανώτερη τάξη χωριζόταν σε άλλες επιμέ-ρους. Στην κορυφή βρισκόταν ο ηγεμόνας, ο οποίος αποτε-λούσε από μόνος του μία τάξη και ακολουθούσε η πραγμα-τική άρχουσα τάξη που αριθμούσε περίπου το 2% του πλη-θυσμού και σ’ αυτήν ανήκαν οι πιο πλούσιοι σε υλικά αγαθά.Στενά προσκολλημένη στην κορυφαία τάξη ήταν μια άλλη με-γαλύτερη ομάδα, η οποία αποτελούσε το 5% του πληθυσμούκαι ασχολούνταν με τα γραφειοκρατικά, τα οικονομικά, τηνεκπαίδευση των νέων, την οργάνωση του στρατού κ.ά. Ακο-λουθούσε η τάξη των εμπόρων και τέλος η τάξη των ιερέων,στην οποία ανήκε κάποιος μόνο με το δικαίωμα της κληρο-νομικής διαδοχής. Όσοι ανήκαν στα μεσαία στρώματα ήτανκυρίως εκείνοι που είχαν μικρές επιχειρήσεις. Η κατώτερη τάξηαποτελούνταν και αυτή από διάφορες ομάδες ανθρώπων.Οι πιο τυχεροί ήταν εκείνοι που διέθεταν ένα κομμάτι γης,ώστε να ζουν με αξιοπρέπεια. Οι αγρότες δεν βρισκόταν σεπρονομιακή θέση, αφού έπρεπε να καταβάλουν σημαντικό μέ-ρος της σοδειάς τους, είτε στους αριστοκράτες, με τη μορ-φή φόρων, είτε στο Ναό και το ιερατείο, ως ετήσιες προσφορές.Στην ίδια περίπου κατάσταση βρίσκονταν και οι τεχνίτες, οιοποίοι, όπως και οι έμποροι ήταν αναγκασμένοι να ταξιδεύ-ουν. Στα πιο χαμηλά επίπεδα ανήκαν οι άνθρωποι που δενείχαν γη και όσοι ασχολούνταν με επαγγέλματα που οι υπό-λοιποι θεωρούσαν απεχθή π.χ. βαφείς ή μεταλλωρύχοι.

Page 11: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

17

Όσον αφορά την Ιερουσαλήμ χαρακτηρίζεται ως «πόλη

των αργόσχολων» ή ως «πόλη της ζητανιάς και του παρασι-

τισμού». Η οικονομική κατάσταση χειροτέρεψε όταν ολο-

κληρώθηκαν οι οικοδομικές εργασίες στο Ναό. Η Ιερουσα-

λήμ δεν είχε ούτε νερό ούτε πρώτες ύλες για βιοτεχνικές επι-

χειρήσεις και ζούσε από τις εισαγωγές, γι’ αυτό το λόγο το

κόστος ζωής ήταν πολύ ψηλό. Η οικονομική κατάσταση γι-

νόταν ολοένα και πιο δυσχερής εξαιτίας των λιμών και της

βαριάς φορολογίας. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζού-

σε από τη ζητιανιά και τη φιλανθρωπία.Σάββας Χ. Αγουρίδης, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης,

Δ′ έκδοση, εκδ. Πουρνάρα – Θεσσαλονίκη 1985.Ζάρρας Θ. Κωνσταντίνος, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης,

εκδ. Έννοια, Αθήνα 2005.

Page 12: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

1. Πώς ήταν ο Ναός της Ιερουσαλήμ στα χρόνια του Χριστού, πώς τελού-σαν εκεί τη λατρεία τους και τι πίστευαν και τι ένιωθαν γι’ αυτόν οι Ισραη-λίτες;

Ναός της Ιερουσαλήμ: Την εποχή του Χριστού υπήρχε στην Ιερουσαλήμ ο ονομαζόμενοςΤρίτος Ναός ή Ναός του Ηρώδη. Η ιστορία όμως του Ναού ξεκινάει από την εποχή τηςΠαλαιάς Διαθήκης.Πρώτος Ναός ή Ναός του Σολομώντα: Χτίστηκε από το βασιλιά Σολομώντα και κα-

ταστράφηκε το 587 π.Χ από τους Βαβυλώνιους.Δεύτερος Ναός ή Ναός του Ζοροβάβελ:Χτίστηκε από Ιουδαίους που επέστρεψαν από

τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία, με διάταγμα του Κύρου, του βασιλιά των Περσών.Τρίτος Ναός ή Ναός του Ηρώδη: Το έργο το ξεκίνησε ο βασιλιάς Ηρώδης ο Μέγας

το 20 μ.Χ. Ουσιαστικά πρόκειται για ριζική ανακαίνιση του δεύτερου ναού. Οι εργασίεςδιήρκεσαν 85 χρόνια. Πέντε χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του, ο Ναός καταστράφηκε ολο-κληρωτικά από τους Ρωμαίους.Μέρη του Ναού:Ο Ναός αποτελούνταν από τον κυρίως Ναό (Ιερό), το χώρο των θυ-

σιών και τις αυλές που υπήρχαν γύρω από αυτόν.• Το ιερό (κυρίως Ναός) είχε κατεύθυνση από τη Δύση προς την Ανατολή και απο-

τελούνταν από τρία μέρη: τον πρόναο (προθάλαμο), τα Άγια (κύρια αίθουσα) και τα Άγιατων Αγίων.

• Στο χώρο των θυσιών οι ιερείς πρόσφεραν θυσίες κάθε πρωί και κάθε απόγευμα. Υ -πήρχαν πολυάριθμοι ιερείς και οι βοηθοί τους (λευίτες) προκειμένου να τελείται με τονκαλύτερο δυνατό τρόπο η λατρεία. Κυκλοφορούσαν ξυπόλητοι, ως ένδειξη σεβασμού καιφορούσαν λευκή ενδυμασία, ως ένδειξη καθαρότητας του χώρου.

• Αυλές:Μεταξύ των αυλών που υπήρχαν ήταν:Η αυλή των ειδωλολατρών ή εθνικών, η οποία ήταν τεράστια.

18

2 Ο ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Page 13: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

Η αυλή των γυναικών, στην οποία πήγαιναν οι γυναίκες, αλλά και κάθε Ισραηλίτης.

Η αυλή των ανδρών, όπου πήγαιναν μόνο Ισραηλίτες άνδρες.

Τέλεση λατρείας: οι θυσίες προσφέρονταν από τους ιερείς. Τους ιερείς τους βοηθού-

σαν οι λευίτες. Οι προσκυνητές και οι πιστοί που πήγαιναν στο ναό: α) προσεύχονταν, έ -

ψελναν, χόρευαν θρησκευτικούς χορούς, άκουγαν μουσικά όργανα, β) πρόσφεραν θυ-

σίες, έτρωγαν από τα ψητά των θυσιών και γ) έλεγαν τα προβλήματά τους στους ιερείς,

οι οποίοι και τους συμβούλευαν.

Οι σκέψεις και τα συναισθήματα των Ισραηλιτών: Οι Ισραηλίτες θεωρούσαν το Ναό,

ως το κατοικητήριο (δηλαδή την κατοικία) του Θεού. Πίστευαν ότι το σημείο όπου ήταν

χτισμένος είχε επιλεγεί από τον ίδιο το Θεό για να κατοικήσει μεταξύ των ανθρώπων. Το

όνειρο κάθε Ισραηλίτη ήταν να επισκεφθεί το Ναό μία, τουλάχιστον, φορά στη ζωή του

και να συμμετάσχει στις λατρευτικές εκδηλώσεις.

2. Πώς ήταν στα χρόνια του Χριστού η κοινότητα των πιστών Ισραηλιτών,πώς εκδηλωνόταν η ευσέβειά τους και ποιον ρόλο έπαιζε σε αυτά η Συ-ναγωγή τόσο στην πατρίδα τους όσο και στη Διασπορά;

Η σύνθεση της κοινότητας των πιστών Ισραηλιτών: α) ο αρχιερέας του Ναού, β) οι λευ-

ίτες, οι ιερείς και οι νομοδιδάσκαλοι και γ) οι απλοί ευσεβείς άνθρωποι και οι προσήλυ-

τοι (ονομάζονταν αυτοί που είχαν αποδεχθεί ως νέα τους θρησκεία την ισραηλιτική).

Τα βασικά θεμέλια της πίστης και της ευσέβειας των Ισραηλιτών – εκδήλωση της ευ-

σέβειάς τους ήταν: α) η ομολογία στον ένα Θεό, β) η υπακοή στο Νόμο, γ) η πίστη ότι ο

Ναός είναι ένα ορατό σημάδι ενότηταςόλων των Ισραηλιτών και δ) ηπεποίθηση ότι υπήρ-

χε άρρηκτη ενότητα μεταξύ του ισραηλιτικού λαού και της θρησκείας του.

Πιο συγκεκριμένα οι Ισραηλίτες: α) ένιωθαν ευγνωμοσύνη προς το Θεό για την παρά-

δοση του Νόμου και αισθάνονταν περήφανοι τόσο για το Νόμο όσο και για την ικανότητά

τους να τον τηρούν, β) τηρούσαν το Νόμο από αγάπη και σεβασμό προς το Θεό και όχι

εξαιτίας του φόβου της θεϊκής τιμωρίας. Βέβαια κάποιες φορές οδηγούνταν στην τυπική

του τήρηση (τυπολατρία) και γ) τηρούσαν τις θρησκευτικές υποχρεώσεις που απέρρεαν

από το Νόμο π.χ. αργία Σαββάτου, γιορτές.

Συναγωγή: Συναγωγές υπήρχαν παντού όπου υπήρχαν Ισραηλίτες, ακόμη και στα Ιε-

ροσόλυμα. Στις συναγωγές προσεύχονταν, ομολογούσαν την πίστη τους, διάβαζαν απο-

σπάσματα από την Πεντάτευχο και τους Προφήτες. Οι συναγωγές βοηθούσαν στη διατή-

ρηση της πίστης και της ενότητας των Ισραηλιτών και κυρίως αυτών που ζούσαν στη Δια-

σπορά.

3. Στα χρόνια του Χριστού υπήρχαν θρησκευτικές ομάδες. Τι ξέρουμε γι’αυ-τές και πώς εκτιμάται η δράση τους ;

Οι κύριες θρησκευτικές ομάδες που υπήρχαν στα χρόνια του Χριστού ήταν οι Φαρισαίοι,

19

Page 14: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

οι Σαδδουκαίοικαι οι Ζηλωτές. Οι ομάδες αυτές δημιουργήθηκαν επειδή ερμήνευαν δια-

φορετικά το Νόμο και επειδή κρατούσαν διαφορετική στάση απέναντι στους Ρωμαίους

κατακτητές.Φαρισαίοι: Αν και δεν ήταν ιερείς, οι ηγέτες τους ήταν ικανοί ραβίνοι. Δέχονταν το

Νόμο (Πεντάτευχο) και τους Προφήτες, σέβονταν τις παραδόσεις και ταυτόχρονα ήτανπροοδευτικοί σε θρησκευτικά θέματα. Τηρούσαν με ακρίβεια και λεπτομέρεια το Νόμο,φτάνοντας αρκετές φορές σε υπερβολές. Απέναντι στους Ρωμαίους ήταν επιφυλακτικοίκαι μερικές φορές εχθρικοί. Ήταν κυρίως έμποροι.Ο λαός τούς εκτιμούσε, αλλά εκείνοιτον περιφρονούσαν. Την εποχή του Χριστού υπήρχαν στη χώρα των Ισραηλιτών περίπου6.000 Φαρισαίοι.Σαδδουκαίοι:Ήταν πλούσιοι, αριστοκράτες και ζούσαν στην Ιερουσαλήμ και τα πε-

ρίχωρά της. Από τους Σαδδουκαίους προέρχονταν όλοι σχεδόν οι αρχιερείς και τα μέλητου Μ. Συνεδρίου. Δέχονταν μόνο την Πεντάτευχο, την οποία τηρούσαν κατά γράμμα.Ανέχονταν και συνεργάζονταν με τους Ρωμαίους, επειδή αυτό εξυπηρετούσε τα οικονο-μικά κυρίως συμφέροντά τους. Για το λόγο αυτό δεν ήταν αγαπητοί στο λαό.Ζηλωτές: Προέρχονταν από τους Φαρισαίους και μισούσαν τους Ρωμαίους. Οργά-

νωναν επαναστάσεις εναντίον των κατακτητών και πίστευαν ότι με τους ένοπλους αγώ-νες θα γίνονταν ανεξάρτητοι και θα βοηθούσαν τον ερχομό της Βασιλείας του Θεού.

4. Ο Ιησούς έδρασε κυρίως στη Γαλιλαία. Τι το ιδιαίτερο είχε αυτή η περιοχή; Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Γαλιλαίας ήταν: α) η λίμνη Γενησαρέτ, με τα πλούσιααλιεύματά της, β) οι κάτοικοί της ήταν και Ισραηλίτες και ειδωλολάτρες, γ) οι μαθητές τούΧριστού εκτός από τον Ιούδα, κατάγονταν από τη Γαλιλαία δ) από την περιοχή αυτή ξεκί-νησε τη δράση του ο Χριστός, ε) οι κάτοικοί της ήταν απλοί και γενναίοι και από την πε-ριοχή αυτή προέρχονταν πολλοί επαναστάτες.

Από τις πόλεις της Γαλιλαίας ξεχώριζε η Καπερναούμ και η Ναζαρέτ.Καπερναούμ:Είχε συναγωγή, ρωμαϊκό στρατό, τελωνείο. Στην πόλη αυτή δίδαξε αρ-

κετές φορές ο Χριστός και από την πόλη αυτή κάλεσε αρκετούς μαθητές του.Ναζαρέτ: Η πατρίδα του Χριστού ήταν ένα αγροτικό και ποιμενικό χωριό. Ο Ιησούς

και ο Ιωσήφ ζούσαν στη Ναζαρέτ, ήταν ξυλουργοί και οικοδόμοι. Εξαιτίας του επαγγέλ-ματός τους επισκέπτονταν και γειτονικές πόλεις. Στα νότια της Ναζαρέτ βρισκόταν η πόληΓιαφία, μία από τις αρχαιότερες της περιοχής, ενώ στα βόρειά της βρισκόταν η Σέπφωρις,η οποία κατοικούνταν κυρίως από ειδωλολάτρες, είχε διπλή αγορά, τράπεζα και δικαστή-ριο.

20

Page 15: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

21

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (σελ. 18 σχολ. βιβλίου)8

1. Από το μάθημα πληροφορηθήκαμε τι έκανανκαι πώς συμπεριφέρονταν οι Ισραηλίτες μέσαστον Ναό (Ερώτ.1). Πώς σας φαίνονται όλααυτά; Πώς θα τα χαρακτηρίζατε;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Ο πρωταγωνιστής στη ζωή των Ισραηλιτών απότην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης ήταν ο Θεός. Οτι-δήποτε τους συνέβαινε καλό ή κακό το απέδι-δαν στο Θεό. Από τη στιγμή που απέκτησαν Ναόπίστευαν ότι με τις επισκέψεις σ’ αυτόν, τις προ-σφορές και τις θυσίες δείχνουν την ευγνωμοσύ-νη, την αγάπη και το σεβασμό τους προς το με-γάλο πρωταγωνιστή της ζωής τους. Βέβαια κά-ποιες φορές μπορεί να έφθαναν σε υπερβολές,είτε από το φόβο της μη σωστής τήρησης τωνεντολών είτε εξαιτίας της τυπικής και σχολαστικήςκαθοδήγησης που είχαν από τους θρησκευτικούςτους ηγέτες. Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι Ισ-

ραηλίτες δεν έμπαιναν μέσα στον κυρίως Ναό,στο Ιερό. Οι Ισραηλίτες παρέμεναν στις αυλέςπου υπήρχαν γύρω από το Ναό. Μέσα στο Ναόέμπαιναν μόνο οι ιερείς. Μάλιστα στα Άγια τωνΑγίων έμπαινε μόνο μία φορά το χρόνο, στη γιορ-τή του Εξιλασμού, ο αρχιερέας. Αυτό βέβαια δενμείωνε σε καμία περίπτωση τη σημασία του Ναούγια κάθε Ισραηλίτη.

Στη σημερινή εποχή βέβαια η συμπεριφοράτων Ισραηλιτών ίσως μας φαίνεται ασυνήθιστη,σπάνια, ενδιαφέρουσα, αξιοπρόσεκτη, ίσως καικάπως υπερβολική. Δεν πρέπει όμως να ξεχνά-με ότι ο Ναός ήταν για τους Ισραηλίτες το ορα-τό σημάδι της ενότητας όλων των Ισραηλιτών,όπως επίσης και την άρρηκτη σχέση που υπήρ-χε μεταξύ λαού και θρησκείας. Άλλωστε, οι λέ-ξεις Ιουδαίος και Ισραηλίτης δεν δήλωναν μόνοεθνική αλλά και θρησκευτική ταυτότητα.

2. Τη μεγάλη επιθυμία κάθε Ισραηλίτη, να βρε-θεί έστω και μια φορά στη ζωή του ως προσκυ-νητής στο Ναό της Ιερουσαλήμ, πώς την κρί-νετε και πώς τη δικαιολογείτε;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Ο Ναός των Ιεροσολύμων ήταν το σύμβολο τηςσυνοχής και της ενότητας των Ισραηλιτών. Ταπάντα βρίσκονταν σε άμεση σχέση και αναφο-ρά με το Ναό. Ήταν χώρος λατρείας, αλλά καιτο μεγαλύτερο κέντρο της πολιτιστικής και πνευ-ματικής δραστηριότητας των Ισραηλιτών. Η θρη-σκεία, η παιδεία, η δικαιοσύνη και η οικονομι-κή ζωή του τόπου βρίσκονταν σε άμεση σχέσημε το Ναό. Θεωρούνταν ο χώρος που επέλεξε οΘεός να κατοικήσει ανάμεσα στους ανθρώ-πους. Ήταν το κατοικητήριό Του, δηλαδήτο σπί-τι του. Ο Ναός, από την αρχή της ιστορικής τουδιαδρομής ήταν χτισμένος στο ίδιο σημείο: Το

λόφο Μορία της Ιερουσαλήμ. Η Ιερουσαλήμ ήτανη «άγια πόλη», «η πόλη του Δαυίδ», «η πόλη τουχριστού του Θεού», το κέντρο της θρησκευτικής,πολιτικής και κοινωνικής δράσης των Ισραηλι-τών.

Άλλωστε και ο Ιησούς κράτησε θετική στά-ση απέναντι στο Ναό, τις γιορτές και τις τελε-τουργίες. Βέβαια συχνά μιλούσε με αυστηρότη-τα για την τυπολατρία και τη διαφθορά του ιε-ρατείου.

Αν λάβουμε υπόψη μας όλα τα παραπάνωστοιχεία, μπορούμε να κατανοήσουμε τη μεγά-λη επιθυμία των Ισραηλιτών να βρεθούν τόσοστην ιερή τους πόλη όσο και στον τόπο που κα-τοικούσε ο Θεός των πατέρων τους. Ο Θεός κυ-ριαρχούσε σε όλη την ιστορική τους διαδρομήκαι οι Ισραηλίτες τον σέβονταν, τον αγαπούσανκαι ήθελαν να δείξουν την ευγνωμοσύνη και την

Page 16: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

22

αφοσίωσή τους με το προσκύνημά τους στο Ναό.Άλλωστε οι Ισραηλίτες που ζούσαν στη Διασπορά,δεν είχαν ναούς στους τόπους κατοικίας τους καιτις θυσίες τους μπορούσαν να τις προσφέρουνμόνο στο Ναό της Ιερουσαλήμ.

Επιπλέον στοιχείαΑν και το Δευτερονόμιο (ένα από τα βιβλία της Πεντατεύχου)

επιτάσσει την ύπαρξη ενός ναού, ώστε να διασφαλίζεται η

λατρευτική ενότητα, οι Ιουδαίοι της Διασποράς έχτισαν δύο

Ναούς στην Αίγυπτο.

Ο πρώτος βρίσκεται στην Ελεφαντίνη (νησί του Νείλου

ποταμού). Κατά τον 6ο αι. π.Χ. είχε ιδρυθεί στην Ελεφαντί-

νη ιουδαϊκή στρατιωτική κοινότητα από τους Αιγύπτιους. Η

κοινότητα αυτή διατηρήθηκε και κατά την περσική περίοδο.

Σύμφωνα με τους αραμαϊκούς παπύρους της Ελεφαντίνης (5ος

αι. π.Χ.) , οι οποίοι περιέχουν την αλληλογραφία της ιουδαϊκής

κοινότητας της Ελεφαντίνης με τον Αρχιερέα της Ιερουσα-

λήμ, στην Ελεφαντίνη υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Jaho

(Γιαχβέ = το τετραγράμματο όνομα του Θεού στα εβραϊκά).

Ο ναός ήταν μικρός, πέτρινος και η στέγη του ήταν ξύλινη,

από κέδρο. Υπήρχε θυσιαστήριο, όπου γινόταν αιματηρές και

αναίμακτες θυσίες. Ο ναός αυτός καταστράφηκε από τους

Αιγύπτιους.

Άλλος ναός είχε χτιστεί στη Λεοντόπολη της Αιγύπτου,

στα μέσα του 2ου αι. π.Χ. από τον εκθρονισθέντα αρχιερέα

Ονία τον Δ′ και αφού είχε δώσει άδεια για την ανοικοδό-

μησή του ο Πτολεμαίος ο Φιλομήτωρ. Είχε την ίδια αρχιτε-

κτονική διάταξη με το Ναό των Ιεροσολύμων, αλλά ήταν μι-

κρότερος. Στο ναό προσφέρονταν θυσίες και υπήρχε ιερα-

τείο. Η Λεοντόπολη σήμερα ονομάζεται Tell el-Yahoudieh δη-

λαδή «Λόφος των Ισραηλιτών», από την αποικία των

Iσραηλιτών που εγκαταστάθηκε εκεί για να γλιτώσει από τις

διώξεις του Αντίοχου του Δ′.Επίσης υπήρχε ο ναός των Σαμαρειτών στο όρος Γαρι-

ζίν και το ιερό των Τωβιαδών στο Αράκ ελ- Εμίρ της Υπε-

ριορδανίας.

πηγές: Βασίλειος Μ. Βέλλας, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Αθήνα 1984. Ηλίας

Β. Οικονόμου, Παραδόσεις Αρχαιολογίας της Παλαιστίνης και Βιβλικής

θεσμολογίας, Αθήνα 1985. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα,

τόμ. 38, Αθήνα 1989, 1996.

3. Διαβάστε ξανά τι σκέφτονταν και τι αισθάνο-νταν για το Ναό οι ευσεβείς Ισραηλίτες (Ερώτ.1,ε) και γράψτε με λίγα λόγια τις εντυπώσεις καιτις κρίσεις σας γι’ αυτά.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Τα συναισθήματα και οι σκέψεις των Ισραηλι-τών για το Ναό είναι ενδιαφέροντα, ίσως αξιο-πρόσεκτα, αλλά σίγουρα μοναδικά και σπάνια.Η ευλάβεια και η αφοσίωση που έδειχναν στητέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων,ξαφνιάζει το σύγχρονο άνθρωπο και πολύ πε-ρισσότερο τους χριστιανούς, που είτε αμελούν τιςθρησκευτικές τους υποχρεώσεις είτε δεν τις γνω-ρίζουν.

Οι Ισραηλίτες έδειχναν αληθινό θαυμασμό γιατο Ναό του Θεού, γιατί αισθάνονταν ότι πηγαί-νοντας εκεί μπορούσαν να δείξουν την ευγνωμο-σύνη τους, να βρουν παρηγοριά, να προσευχη-θούν να του φανερώσουν τους φόβους, τα προ-βλήματα και τις ανησυχίες τους. Δεν είχαν καμιάαμφιβολία ότι ο Θεός τους ακούει, τους καταλα-

βαίνει και θα τους βοηθήσει στη λύση των προ-βλημάτων τους. Ο τρόπος σκέψης των Ισραηλι-τών ίσως μας ξαφνιάζει και μας παραξενεύει, αλλάγια να κρίνουμε ένα λαό μιας άλλης εποχής θαπρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας τα στοιχεία πουκυριαρχούσαν την εποχή εκείνη. Ειδικότερα,στα χρόνια του Χριστού, ο Ναός ίσως λειτουργούσεκαι ως καταφύγιο των Ισραηλιτών, γιατί βρίσκο-νταν υπό ρωμαϊκή κατοχή. Οι Ρωμαίοι ήταν κα-τακτητές, αλλοεθνείς και ειδωλολάτρες. Συνεπώςσε μια δύσκολη περίοδο για τη χώρα των Ισ-ραηλιτών, ο Ναός αποτελούσε το κέντρο της εθνι-κής και θρησκευτικής τους συνείδησης, δηλαδήο Ναός συνδέθηκε άμεσα με την ενότητα του λαού.

Επιπλέον στοιχείαΣτο Ταλμούδ (ερμηνείες για τη Μισνά, την πρώτη σημαντι-κή συστηματοποίηση του προφορικού Νόμου της Τορά) ανα-φέρεται «όποιος δεν έχει δει το ναό του Ηρώδη, ποτέ τουδεν είδε όμορφο κτίσμα».

Στο απόκρυφο κείμενο «Η επιστολή Αριστέα» (99) ανα-φέρεται: «η όλη θέα πάντων τούτων εμποιεί φόβον και τα-ραχήν, ώστε να νομίζη τις ότι μετέβη εκτός τούτου του κό-

Page 17: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

23

σμου εις άλλον. Δύναμαι δε να βεβαιώσω ότι οιοσδήποτεάνθρωπος προσέλθη και ίδη τα προειρημένα θα καταληφθήυπό ανεκδιήγητου θαυμασμού, θα στραφή δε προς τα έσωτης διανοίας ένεκα της αγιότητος της αποπνεόμενης υφ’ εκά-στης λεπτομερείας της όλης τάξεως». Ο Ναός καταστράφη-κε το 70 μ.Χ. και οι θησαυροί του μεταφέρθηκαν στη Ρώμη.Στην αψίδα του θριάμβου, που βρίσκεται στη Ρώμη και έστη-σε ο Τίτος παριστάνονται οι Ρωμαίοι στρατιώτες που μετα-

φέρουν την επτάφωτη λυχνία και τα άλλα σκεύη του ναού σανλάφυρα. Σήμερα ο θόλος του βράχου βρίσκεται στο ίδιο ση-μείο που ήταν ο ναός και πιστεύεται από πολλούς ότι ο ίδιοςο βράχος είναι τμήμα του Αγίου των Αγίων ή του βωμού τωνολοκαυτωμάτων.

Ζάρρας Θ. Κωνσταντίνος, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης,

Αθήνα 2005. Σάββας Χρ. Αγουρίδης,

Τα απόκρυφα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, τόμ. Α′, Αθήνα 2004.

4. Οι πληροφορίες που έχουμε για τη Γαλιλαία(Ερώτ. 4) πόσο σημαντικές νομίζετε ότι θα μαςείναι στα μαθήματα της φετινής χρονιάς, πουθα ασχοληθούμε με τη ζωή και το έργο του Χρι-στού;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Γνωρίζοντας τη Γαλιλαία, μαθαίνουμε πολλά στοι-χεία για τον τόπο που μεγάλωσε και ξεκίνησε τηδράση του ο Χριστός.

Στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, ο Ιησούς ζούσεμε τη μητέρα του και τον Ιωσήφ και ασκούσε τοεπάγγελμα του οικοδόμου και του ξυλουργού. Τα-ξίδευε στις γειτονικές πόλεις της Ναζαρέτ για ναασκήσει το επάγγελμά του. Πήγαινε στη λίμνητης Γενησαρέτ, όπου και κάλεσε τους πρώτους

μαθητές του: Πέτρο, Ανδρέα, Ιάκωβο, Ιωάννηκαι τον τελώνη Ματθαίο. Στη λίμνη της Γενη-σαρέτ θα πραγματοποιήσει και ένα θαύμα του(κατάπαυση της τρικυμίας). Στη συναγωγή της Κα-περναούμ της Γαλιλαίας θα διδάξει αρκετές φο-ρές. Στην ίδια πόλη θα θεραπεύσει έναν παρά-λυτο. Στο όρος Θαβώρ έγινε η Μεταμόρφωσητου Χριστού. Στην Κανά της Γαλιλαίας έκανε τοπρώτο θαύμα του (ο γάμος στην Κανά). Από τα Μά-γδαλα της Γαλιλαίας, κωμόπολη κοντά στη λί-μνη Γενησαρέτ, κατάγονταν μία από τις μαθή-τριες του Χριστού, η Μαρία η Μαγδαληνή. Στησυναγωγή της Ναζαρέτ θα κηρύξει. Εκεί οι συ-μπατριώτες του αφενός θα τον θαυμάσουν καιαφετέρου θα θελήσουν να τον σκοτώσουν.

Page 18: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

24

1. Ποια είναι τα βιβλία της Καινής Διαθήκης;Τα βιβλία της Καινής Διαθήκης είναι 27 και ανάλογα με το περιεχόμενό τους διακρίνονταιστα ιστορικά, στις επιστολές και στην Αποκάλυψη. Τα ιστορικά περιλαμβάνουν τα 4 Ευ-αγγέλια (κατά Ματθαίον, κατά Μάρκον, κατά Λουκά και κατά Ιωάννη) και τις Πράξειςτων Αποστόλων. Οι επιστολές: τις 14 επιστολές του Αποστόλου Παύλου και τις 7 Καθο-λικές. Η αποκάλυψη είναι η Αποκάλυψη του Ιωάννη.

2. Ποια η σχέση της Παλαιάς Διαθήκης με την Καινή Διαθήκη;Η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη αποτελούν την Αγία Γραφή ή Βίβλο. Στην Παλαιά Δια-θήκη αναφέρεται η προετοιμασία των ανθρώπων για τον ερχομό του Χριστού και στηνΚαινή Διαθήκη πληροφορούμαστε για τη ζωή και το έργο του Χριστού, καθώς και τη διά-δοση των λόγων του δηλαδή του Ευαγγελίου. Η Καινή Διαθήκη ονομάζεται και Ευαγγέ-λιο. Η λέξη Ευαγγέλιο (ευ+αγγελία= χαρμόσυνη, καλή αγγελία, είδηση) σημαίνει: α) τοχαρμόσυνο μήνυμα που κήρυξε ο Χριστός και β) το βιβλίο (τα βιβλία) που μας πληροφο-ρεί για το Χριστό.

3. Πώς γράφτηκαν τα βιβλία της Καινής Διαθήκης;Δεν έχει διασωθεί κανένα γραπτό κείμενο του ίδιου του Χριστού. Από την Ανάληψή του(33 μ.Χ) μέχρι την εποχή που γράφτηκε το πρώτο κείμενο της Καινής Διαθήκης, η Α′ προςΘεσσαλονικείς επιστολή του Απ. Παύλου το 51 μ.Χ., δεν έχουν σωθεί άλλα κείμενα γιατη ζωή και το έργο του Χριστού. Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν γραπτά κείμενα, κατά τηδιάρκεια των δύο δεκαετιών (33-51 μ.Χ), δε σημαίνει ότι δε λέγονταν και δε γράφοντανπολλά. Είναι σίγουρο ότι οι μαθητές του Χριστού συζητούσαν μεταξύ τους και αντάλ-λασσαν πληροφορίεςπου αφορούσαν τη ζωή και δράση του Δασκάλου τους. Αυτές οι πλη-ροφορίες και οι συζητήσεις αποτελούν την προφορική παράδοση για το Χριστό. Η προ-

3 Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Α′: ΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΑΙΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

Page 19: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

φορική αυτή παράδοση άρχισε σιγά σιγά να καταγράφεται και να κυκλοφορεί μεταξύτων χριστιανών για δύο κυρίως λόγους: α) για να διευκολυνθεί η διδασκαλία και δράσητων μαθητών και β) για να προστατευθεί η αλήθεια για το Χριστό και το έργο του. Η κα-ταγραφή της προφορικής παράδοσης οδήγησε σε μικρές γραπτές συλλογές που περι-λάμβαναν: θαύματα του Χριστού, παραβολές του Χριστού, πληροφορίες για τα Πάθη, τηνΑνάσταση, λόγια του ίδιου του Χριστού κ.ά. Αυτές οι μικρές γραπτές συλλογές δεν έχουνδιασωθεί, αλλά οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι Ευαγγελιστές τις γνώριζαν και μάλισταστηρίχτηκαν σ’ αυτές για τη συγγραφή των Ευαγγελίων τους.

4. Το πρώτο Ευαγγέλιο: Ποιος, πότε και πού το έγραψε; Ποια η αξία του; Ο Μάρκος,μαθητής του αποστόλου Πέτρου, ήταν ο πρώτος που έγραψε Ευαγγέλιο.Ο Μάρ-κος επιχείρησε να συνθέσει τις προφορικές και γραπτές παραδόσεις που γνώριζε. Αυτέςήταν περίπου 90 και, αφού τις τοποθέτησε τοπικά και χρονικά, στη συνέχεια συνέδεσε ταγεγονότα. Η σύνδεση και σύνθεση των γεγονότων αποσκοπούσε στην εκτεταμένη παρου-σίαση ιστορικών γεγονότων από τη ζωή και το έργο του Ιησού, ώστε να αποφευχθούν πα-ραποιήσεις και ανακρίβειες. Το έργο του Μάρκου ήταν πολύ σημαντικό για την εποχή καιγια έναν επιπλέον λόγο: Την εποχή εκείνη είχαν εμφανιστεί και αιρετικοί που παρουσία-ζαν έναν «ουράνιο» Χριστό, μακριά από τα προβλήματα της ζωής.

Στο Ευαγγέλιό του ο Μάρκος περιγράφει κυρίως πράξεις του Χριστού. Ο Μάρκοςέγραψε το Ευαγγέλιο στη Ρώμη, πριν από το 70 μ.Χ.

5. Πότε και πώς γράφτηκαν τα άλλα Ευαγγέλια;Μετά το Μάρκο, ο Ματθαίος, μαθητής του Χριστού, έγραψε το δικό του Ευαγγέλιο, γύρωστο 70-80 μ.Χ.Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου απευθύνεται κυρίως στους χριστιανούς πουπροέρχονταν από την ισραηλιτική θρησκεία, γι’ αυτό και τονίζει ότι ο Ιησούς είναι ο ανα-μενόμενος Μεσσίας και με τον ερχομό και τη δράση του εκπληρώθηκαν οι προφητείεςτης Παλαιάς Διαθήκης.

Στη συνέχεια ακολουθεί ο Λουκάς, μαθητής του αποστόλου Παύλου. Ο Λουκάς γρά-φει το Ευαγγέλιό του γύρω στο 80-90 μ.Χ. και το απευθύνει σε χριστιανούς που προέρ-χονταν από τους ειδωλολάτρες. Για το λόγο αυτό, ο Ιησούς παρουσιάζεται ως φίλος όλωντων ανθρώπων και κυρίως αυτών που βρίσκονται σε ανάγκη.

Το τελευταίο Ευαγγέλιο γράφεται από τον αγαπημένο μαθητή του Χριστού, τον Ιωάν-νη, γύρω στο 90-100 μ.Χ.Ο Ιωάννης είχε υπόψη του τα προηγούμενα Ευαγγέλια, γι’ αυτόκαι δεν αναφέρει στο δικό του όσα είχαν αναφέρει οι τρεις ευαγγελιστές. Ο Ιωάννης πα-ρουσιάζει άγνωστες λεπτομέρειες, εμβαθύνει στα γεγονότα και περιλαμβάνει εκτεταμέ-νους λόγους και συζητήσεις του Χριστού. Στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη τονίζεται περισσό-τερο από οποιαδήποτε άλλο βιβλίο της Καινής Διαθήκης η έμπρακτη εκδήλωση της αγά-πης από τους πιστούς.Τα τέσσερα Ευαγγέλια δεν είναι ημερολόγια ή πλήρεις βιογραφίες του Ιησού, αλλά

25

Page 20: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

26

βιβλία που περιέχουν ιστορικά στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του. Το μεγαλύτερο μέ-ρος των Ευαγγελίων καταλαμβάνουν οι διηγήσεις για το Πάθος και την Ανάσταση τουΧριστού.

6. Ποια Ευαγγέλια ονομάζουμε Συνοπτικά και γιατί;Συνοπτικά ονομάζονται τα Ευαγγέλια του Μάρκου, του Ματθαίου και του Λουκά. Αυτόσυμβαίνει γιατί οι τρεις ευαγγελιστές, που ονομάζονται και συνοπτικοί, σε πολλά σημείασυμφωνούν κατά λέξη ενώ σε άλλα σημεία διηγούνται τα ίδια γεγονότα με διαφορετικότρόπο. Βέβαια υπάρχουν και μοναδικά γεγονότα στον καθένα. Η συγγένεια μεταξύ τωνΕυαγγελίων εξηγείται ως εξής: Ο Ματθαίος και ο Λουκάς στηρίχτηκαν στο πρώτο Ευ-αγγέλιο, το Ευαγγέλιο του Μάρκου. Επιπλέον, τόσο ο Ματθαίος, όσο και ο Λουκάς πρό-σθεσαν και στοιχεία που γνώριζαν από άλλες πηγές.

Η λέξη συνοπτικός (συν+όψη) σημαίνει ταυτόχρονη ματιά. Ο χαρακτηρισμός αυ-τός χρησιμοποιήθηκε από τους ερευνητές για τους τρεις ευαγγελιστές επειδή, παρά τιςόποιες διαφορές, οι εκτιμήσεις τους για τη ζωή και το έργο του Χριστού συμπίπτουν.

7. Πώς συμβολίζονται οι τέσσερις Ευαγγελιστές στην τέχνη;Στη χριστιανική τέχνη ο Ματθαίος παριστάνεται σαν άγγελος ή σαν άνθρωπος. Αυτό συμ-βαίνει γιατί το Ευαγγέλιο του Ματθαίου ξεκινάει με το μήνυμα του αγγέλου στην Πανα-γία για τη γέννηση του Χριστού (Ευαγγελισμός). Ο Μάρκος παριστάνεται σαν λιοντάρι,γιατί το Ευαγγέλιό του ξεκινάει με τη δραστήρια παρουσία του Ιωάννη του Προδρόμου. ΟΛουκάς παριστάνεται σαν μοσχάρι, γιατί το Ευαγγέλιό του ξεκινάει με τη θυσία του μο-σχαριού στο Ναό από το Ζαχαρία, τον πατέρα του Ιωάννη του Προδρόμου. Τέλος ο Ιω-άννης παριστάνεται σαν αετός, εξαιτίας του υψηλού θεολογικού περιεχομένου των πρώ-των στίχων του Ευαγγελίου του.

8. Ποιο το περιεχόμενο του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων; Οι Πράξεις των Αποστόλων γράφτηκαν από τον ευαγγελιστή Λουκά. Στο βιβλίο αυτό πα-ρουσιάζονται οι αγώνες και οι δραστηριότητες των αποστόλων αλλά και απλών χριστια-νών για τη διάδοση του Χριστιανισμού από τη μέρα της Πεντηκοστής μέχρι το 65 μ.Χ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (σελ. 22 σχολ. βιβλίου)8

1. Βρείτε στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, κεφ.6,ο λόκληρο το «Πάτερ ημών» και σημειώστε α -κριβώς την παραπομπή.

AΠΑΝΤΗΣΗ

Μτ 6, 9-13Μτ 6, 9Ούτως ουν προσεύχεσθε υμείς

Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς

Page 21: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

27

10. Αγιασθήτω το όνομά σουΕλθέτω η βασιλεία σουγενηθήτω το θέλημά σου, ως εν ουρανώ,και επί της γης

11. τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίνσήμερον

12. και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ωςκαι ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις η μών

13. και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν,αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού.ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμιςκαι η δόξα εις τους αιώνας αμήν.

Το «Πάτερ ημών» υπάρχει και στο Ευαγγέ-λιο του Λουκά (Λκ 11, 2-4).

2. Βρείτε και φέρτε πληροφορίες για τα ιερά βι-βλία των παρακάτω μεγάλων θρησκειών: Ισλα-μισμός, Βουδισμός, Ινδουισμός, Κομφουκια-νισμός, Ταοϊσμός.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

• Ισλαμισμός Το ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων είναι το Κο-ράνιο, το οποίο θεωρείται ο ίδιος ο λόγος του Θεού.Το Κοράνιο άσκησε αποφασιστική επίδραση σεολόκληρο τον αραβικό πολιτισμό και αποτελείτην ψυχή του Ισλάμ. Είναι το πρώτο γραπτό μνη-μείο της αραβικής γλώσσας και επηρέασε τη γλώσ-σα και τη θρησκευτική συνείδηση των Αράβων.

Το Κοράνιο προέρχεται από την αραβικήλέξη qur’ anπου σημαίνει ανάγνωση, απαγγελία,κήρυγμα. Το Κοράνιοείναι συλλογή αποκαλύψεων,τις οποίες ο Μωάμεθ, με την εντολή του Θεού,αναγγέλλει στους ανθρώπους. Το Κοράνιο, κατάτην ορθόδοξη μουσουλμανική παράδοση, είναι«αιώνιον και αδημιούργητον, ανέκαθεν υπάρχονμετά του Θεού ως αιώνιος φανέρωσις της θείαςθελήσεως». Το Κοράνιο που βρίσκεται στα χέριατων ανθρώπων είναι απλό αντίγραφο του ουρά-νιου πρωτοτύπου, το οποίο στην ισλαμική ορο-λογία ονομάζεται «Μήτηρ της Βίβλου», «Καλώςδιατηρουμένη πλαξ». Το ουράνιο πρωτότυπο, βρί-σκεται ενώπιον του Θεού και θεωρείται άναρχο,αδημιούργητο και αλάνθαστο. Τη θέση που έχειστη χριστιανική θεολογία ο Χριστός, κατέχει τοΚοράνιο στην ισλαμική θεολογία.

Το Κοράνιο περιλαμβάνει 114 κεφάλαια, τα

οποία ονομάζονται σούρες δηλαδή αποκαλύψεις.Κάθε σούρα μπορεί να αποτελείται από λίγουςμόνο στίχους ή να περιέχει πάνω από 200 στί-χους. Ένας στίχος μπορεί να αποτελείται από δύομόνο λέξεις και άλλοι από πολλές δεκάδες λέξεις.Η κατάταξη των κεφαλαίων έγινε ως εξής: προη-γούνται τα μεγαλύτερα κεφάλαια (σούρες) και ακο-λουθούν τα μικρότερα κεφάλαια. Μοναδικήεξαίρεση αποτελεί το πρώτο κεφάλαιο που ο νο-μάζεται «Η Έ ναρξη». Το κεφάλαιο αυτό είναισύντομο και έχει τη μορφή προλόγου. Το κεφά-λαιο αυτό επαναλαμβάνεται από τους πιστούς μου-σουλμάνους τουλάχιστον δύο φορές σε κάθε προ-σευχή. Η σπουδαιότητα αυτής της σούρας (κε-φαλαίου) αντιστοιχεί με τη σπου δαιότητα του «Πά-τερ ημών» (Κυριακή Προσευχή) για τους χρι-στιανούς.

Για να χρησιμοποιηθεί το Κοράνιο χρειάζεταινα εκπληρώνονται ορισμένες προδιαγεγραμμέ-νες οδηγίες:

Δεν επιτρέπεται το άγγιγμα του Ιερού Βιβλί-ου χωρίς προηγουμένως να υπάρξει καθαρμός.Η ανάγνωση του Κορανίου πρέπει να γίνεται μεπροσοχή χωρίς να γίνονται λάθη. Για τη σωστήαπαγγελία, δίνονται ιδιαίτερα μαθήματα.

Το κείμενο αναπαράγεται μόνο με χειρό-γραφη αντιγραφή για λόγους ευσέβειας. Μέχρισήμερα τουλάχιστον, για τη χρήση του στα τε-μένη, χρησιμοποιούνται χειρόγραφα αντίγραφατου Κορανίου.

Η μετάφραση του Κορανίουσε άλλες γλώσσες,

Page 22: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

28

παρά το γεγονός ότι σήμερα έχει επιβληθεί, δενέγινε χωρίς την οργή των ευσεβών μουσουλμά-νων και των θεολόγων του Ισλάμ. Η αντίδρασηπερισσότερο στρεφόταν κατά των μουσουλμά-νων που έκαναν τέτοιες μεταφράσεις. Η πρώτημετάφραση από μουσουλμάνους έγινε το 1920,στη Λαχώρη του Πακιστάν. Ο φόβος προέρχε-ται από τον κίνδυνο της παρερμηνείας του πε-ριεχομένου και από το λόγο ότι η αραβικήγλώσσα θεωρείται η μόνη γλώσσα που αποδίδειτο νόημα των λόγων του Μωάμεθ. Παράλληλα,πιστεύεται ότι καμία άλλη γλώσσα δεν μπορείνα αποδώσει με ακρίβεια εκφράσεις της αραβι-κής γλώσσας, η οποία θεωρείται από τους μου-σουλμάνους θεϊκή, αγία, ιερή γλώσσα.

Συμπληρωματική κανονιστική βάση μετά τοΚοράνιο έγινε η Χαντίθ δηλαδή η παράδοση γύρωαπό τη συμπεριφορά και τη σοφία του Μωάμεθ,όπως την καθόρισαν διάφορα περιστατικά, απο-φθέγματα και γεγονότα που μετέδωσαν απόστόμα σε στόμα, αυτόπτες μάρτυρες της πρώτηςισλαμικής γενιάς. Οι δύο κλασικές συλλογές Χα-ντίθ, που υπήρξαν καρπός μεγάλης κριτικής επε-ξεργασίας κατά τον 3ο ισλαμικό αιώνα, είναι οιΣαχίχ του al-Bukhari και του Muslim. Οι συλλο-γές αυτές ονομάζονται «οι δύο γνήσιες» και πε-ριέχουν παραδόσεις νομοκανονικής φύσεως καιαφηγήσεις δογματικού, ηθικού και ιστορικού εν-διαφέροντος. Οι άλλες 4 συλλογές περιέχουν υλι-κό που αναφέρεται στα έθιμα. Οι 6 αυτές συνο-λικά συλλογές έχουν καθολικό κύρος μέσα στονισλαμικό κόσμο και χαρακτηρίζονται ως «κανο-νικές». Συνήθως ονομάζονται «Εξάβιβλος» ή «Οιέξι γνήσιες».

Ενώ το Κοράνιοείναι ο λόγος του Αλλάχ (Θεού),οι Χαντίθ θεωρούνται ο λόγος του Μωάμεθ.

Πηγές: Αναστασίου Γιαννουλάτου, Ισλάμ Θρησκειολογική επισκόπησις, Αθήνα 1985 4, «Εκπαιδευτική Ελληνική

Εγκυκλοπαίδεια». Οι Θρησκείες, Εκδοτική Αθηνών 1992. Το Ιερό Κοράνιο, Μετάφραση – Σχόλια

Γερασίμου Ι. Πεντάκη. Εισαγωγή στο Κοράνιο, Αλέξανδρου Καριώτογλου, Αθήνα 1994.

• ΒουδισμόςΣτο Βουδισμό δεν υπάρχει ένα κοινά παραδεκτόιερό βιβλίο, επειδή η θρησκεία αυτή διακρίνε-ται σε διάφορους κλάδους και κατευθύνσεις μεκυριότερες α) το Χιναγυάνα, β) το Μαχαγυάνακαι γ) τον Εσωτερικό ή Ταντρικό Βουδισμό. Σεγενικές γραμμές η ιερή φιλολογία του Βουδισμούείναι μια απέραντη και δύσβατη περιοχή. Ειδι-κότερα:

α) Ο Χιναγυάνα (που σημαίνει μικρό όχη-μα) ή Τεραβάντα (δηλαδή η διδασκαλία των πρε-σβυτέρων) Βουδισμός δέχεται τον «ΚανόναΠάλι». Ο Κανόνας αυτός ονομάστηκε έτσι απότη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένος και ορι-στικοποιήθηκε τον 1ο αι. π.Χ. στη Σρι Λάνκα.Ονομάζεται και Τιπίτακα ή Τριπίτακα που ση-μαίνει τρεις κάλαθοι και αποτελείται από τις συλ-λογές: α) Βινάγια Πίτακα: είναι μοναχικός κα-νόνας που περιέχει τις αρχές και τις υποχρεώ-σεις της βουδιστικής μοναχικής ζωής, β) Σούτ-τα Πίτακα: εκθέτει τη βουδιστική διδασκαλίακαι απηχεί το κήρυγμα του Βούδα (Σιντάρτα Γκα-ουτάμα). Είναι το σπουδαιότερο από τα τρία μέρηκαι περιέχει πέντε υποδιαιρέσεις και γ) Αμπι-ντάμμα Πίτακα: συλλογή που περιέχει αναλύ-σεις, ερμηνείες και ταξινομήσεις φιλοσοφικώνκαι ψυχολογικών θεωριών.

β) Ο Μαχαγυάνα, που σημαίνει μεγάλο όχη-μα, και το επίθετο μεγάλος δηλώνει τον ευρύτε-ρο και ανώτερο χαρακτήρα αυτού του κλάδου τηςβουδιστικής διδασκαλίας. Ο πιστός, ανάλογα μετη σχολή στην οποία ανήκει, δίνει έμφαση καισημασία σε ορισμένα από τα πολλά κείμενα τουΜαχαγυάνα Βουδισμού. Αυτά αποτελούν ογκω-δέστατη γραμματεία. Ένα μικρό μέρος αυτής τηςγραμματείας είναι γραμμένο στα σανσκριτικά,ενώ το μεγαλύτερο μέρος είναι μεταφράσεις σεδιάφορες ασιατικές γλώσσες, κυρίως στα κινέζι-κα. Η σημαντικότερη ιερή συλλογή του ΧιναγυάναΒουδισμού, που η διάταξή της είναι παρόμοια

Page 23: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

29

με αυτή του «Κανόνα Πάλι» είναι η κινέζικη Τρι-πίτακα, η οποία αποτελείται από το ΜοναχικόΚανόνα, τη Διδασκαλία και τη Σχολαστική φι-λοσοφία.

γ) Ο Εσωτερικός ή Ταντρικός ή Βατζραγιά-να (που σημαίνει όχημα του διαμαντιού) ή Μα-ντραγυάνα (που σημαίνει όχημα των ιερώνήχων) στηρίζεται στη θιβετιανή βουδιστικήγραμματείακαι συνίσταται από μεταφράσεις σαν-σκριτικών πρωτοτύπων. Αποτελείται από: α) τηνΚα-Τζιούρ, συλλογή 100 περίπου τόμων, με πε-ριεχόμενα το μοναχικό κανόνα, διάφορες σού-τρες και ταντρικά κείμενα και β) την Ταν-Τζιούρ,που αποτελείται από 225 τόμους και περιλαμ-βάνει υπομνήματα και ποικίλες θρησκευτικέςπραγματείες.

πηγές: Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Οι Θρησκείες, Εκδοτική Αθηνών 1992. Αναστάσιος

Γιαννουλάτος, Όψεις Ινδουισμού – Βουδισμού, Αθήνα 1988.

• ΙνδουισμόςΤα ιερά κείμενα του Ινδουισμού αποτελούν μιαπολύτομη και δαιδαλώδη φιλολογική παραγω-γή, στην οποία συναντάμε τις πιο αντίθετες από-ψεις και τάσεις. Τα ιερά κείμενα διαμορφώθη-καν σε διάστημα δύο σχεδόν χιλιετηρίδων. Η ιερήαυτή γραμματεία δεν είναι σαφώς περιχαρακω-μένη και συνήθως διακρίνεται στη σρούτι (ση-μαίνει αυτό που έχει ακουστεί και κατ’ επέκτα-ση αυτό που έχει αποκαλυφθεί) και στη σμρίτι(που δηλώνει την παράδοση). Μεγαλύτερο κύροςέχει η ομάδα σρούτι. Σ’ αυτήν ανήκουν: α) ΟιΒέ-δες, που θεωρούνται η αρχαιότερη και σημαντι-κότερη ιερή συλλογή και περιλαμβάνουν, στα σαν-σκριτικά, ύμνους και λατρευτικές διατάξεις, β) ΟιΒραχμάνες, ογκώδη βιβλία, σε πεζό λόγο, που απο-τελούν υπομνήματα των Βεδών, σε τελετουργικάκυρίως θέματα, γ) οι Ουπανισάδες, που επιχει-ρούν τη φιλοσοφική εμπέδωση των Βεδών και δια-κρίνονται για τη διανοητική και ποιητική τους

έξαρση. Αποτελούνται από πραγματείες, ομιλίες,αφορισμούς, ύμνους, γνωμικά και αποφθέγμα-τα παλιών Ινδών ασκητών και σοφών, που εκ-φράζουν εμπειρίες για το απόλυτο Ένα. Στην ομά-δα σμρίτι ανήκουν: α) Τα έπη Ιτιχάσας, που πε-ριλαμβάνουν τα ποιήματα Ραμαγιάνα και Μα-χαμπάρατα και είναι για τους Ινδούς ό,τι είναι ηΙλιάδα και η Οδύσσεια για τους Έλληνες. Το τε-λευταίο μέρος της Μαχαμπάρατα, που θεωρεί-ται το άνθος της ινδικής θρησκευτικής έμπνευ-σης, αποσπάται συνήθως από το υπόλοιπο βιβλίοκαι απαρτίζει το κατεξοχήν βιβλίο της θρησκευ-τικής οικοδομής των Ινδών, τη Βαγκα-βατγκίταδηλαδή Το άσμα του Κυρίου ή του υπέροχου. β) ΟιΝτάρμα-σούτρας και Ντάρμα-σάστρας. Πρό-κειται για έργα φιλοσοφικά και θρησκευτικά, σταοποία αποθησαυρίζονται τελετουργικές και νο-μικές παραδόσεις, που αφορούν σε πρακτικέςπλευρές της ινδικής θρησκευτικότητας. γ) Οι Που-ράνας, που αποτελούν συλλογές της μετακλασι-κής θρησκευτικής φιλοσοφίας, η οποία αναπτύ-χθηκε στη διάρκεια της πάλης του Ινδουισμού μετο Βουδισμό, και ιδιαίτερα ύστερα από αυτή τηνπάλη. Ενσωματώνουν παλιές παραδόσεις και βοη-θούν στη γνώση των θρησκευτικών ζυμώσεων πουσυντελέστηκαν στον ινδικό κόσμο και δ) ΟιΆγκαμαςκαι οι Τάντρας. Οι τελευταίες είναι εγ-χειρίδια μαγείας και μυθολογίας και περιγράφουνιδιότυπες τελετουργίες, δίνοντας οδηγίες για τηναπόκτηση υπερφυσικών δυνάμεων.

Επιπλέον, υπάρχουν πολυάριθμα βιβλία φι-λοσοφικού, θεολογικού και υμνολογικού χαρα-κτήρα, πολλά από τα οποία είναι γραμμένα σετοπικές διαλέκτους και επηρεάζουν τη θρη-σκευτική ζωή των Ινδών.

πηγές: Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Οι Θρησκείες, Εκδοτική Αθηνών, 1992.

Αναστασίου Γιαννουλάτου, Όψεις Ινδουισμού – Βουδισμού,Αθήνα, 1988.

Page 24: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

30

«Και το πλή-θος, όσοι βάδιζανμπροστά του κι όσοι α -κολουθούσαν, κραύ-γαζαν: Δόξα στον Υιότου Δαβίδ! Ευλογημέ-

«Ό σοιβάδιζαν μπροστά καιακολουθούσαν απόπίσω κραύγαζαν: Δόξαστο Θεό ! Ευλογημέ-νος αυτός που έρχεται

« Ό τανο Ιησούς πλησίαζε πιαστο σημείο που κατη-φορίζει από το όροςτων Ελαιών, όλο το πλή-θος των μαθητών του

«Τηνάλλη μέρα, το μεγάλοπλήθος που είχε έρθειγια τη γιορτή του Πά-σχα, όταν ά κουσαν ότιέρχεται ο Ιησούς από τα

• ΚομφουκιανισμόςΑποτελεί την πλέον διαδεδομένη θρησκεία στηνΚίνα και στηρίζεται κυρίως στην ηθική διδα-σκαλία του Κομφούκιου, καθώς και σε επιχώ-ριο παραδοσιακό υλικό, θρησκευτικού και ηθι-κού χαρακτήρα, που ο ίδιος ο δάσκαλος και οιμαθητές του μελέτησαν και συστηματοποίησαν.

Η διδασκαλία του Κομφουκιανισμού έχει κω-δικοποιηθεί σε δύο συλλογές βιβλίων τα Πέντεβιβλίακαι τα Τέσσερα βιβλία. Τα Πέντε βιβλία, πουη παράδοση αποδίδει στον ίδιο τον Κομφούκιο,θεωρούνται όμως μεταγενέστερα βιβλία, πουεμπεριέχουν και στρώματα από παλαιότερουλικό, είναι: α) το Βιβλίο των μεταβολών, β) τοΒιβλίο των πηγών, γ) το Βιβλίο των ωδών, δ) τοΒιβλίο των ιεροτελεστιών και ε) το ΒιβλίοΆνοιξη και Φθινόπωρο.

Τα Τέσσερα βιβλία, έργα μαθητών και οπα-δών του Κομφούκιου, είναι: α) οι Διάλογοι τουΚομφούκιου με μαθητές του και ηγεμόνες τηςεποχής (Τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου), β) η ΜεγάληΔιδασκαλία, γ) η Διδασκαλία της Μεσότηταςκαι δ) το βιβλίο του Μενγκ-Τσε που διακρίθη-κε για τις δημοκρατικές πεποιθήσεις του και γιατην ηθική του αισιοδοξία.

πηγές: Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Οι Θρησκείες, Εκδοτική Αθηνών, 1992.

http://en.wikipedia.org/wiki/Analects_of_Confucius.

• ΤαοϊσμόςΜία από τις τρεις κυριότερες θρησκείες της Κί-νας, ο Ταοϊσμός, προέρχεται από τη λέξη Τάο,που σημαίνει το δρόμο ή την κατεύθυνση, καιέχει για την κινεζική σκέψη τη βαρύτητα που έχειγια την ελληνική φιλοσοφία η έννοια του λόγου.Από την ίδια λέξη έχει σχηματιστεί και η ονο-μασία του ιερού βιβλίου του Ταοϊσμού, το Τάο-τε-κινγκπου σημαίνει το βιβλίο (κινγκ) με τη δύ-ναμη (τε) του Τάο. Το βιβλίο αυτό που η παρά-δοση το θεωρεί έργο του Λάο Τσε, περιέχει στοι-χεία αρχαίας σοφίας, αποτελείται από 5.000 λέ-ξεις, διαιρείται σε 81 σύντομα κεφάλαια και πραγ-ματεύεται με αφοριστικό τρόπο την οντολογικήδιδασκαλία και την ηθική του Ταοϊσμού. Περι-γράφει τη φύση της ζωής, το δρόμο για την ει-ρήνη και τον τρόπο που ένας ηγεμόνας θα πρέ-πει να πορεύεται στη ζωή του.

Άλλο κλασικό βιβλίο του Ταοισμού είναι τοΤσουάνγκ-τσε, που πήρε το όνομά του από τονυποτιθέμενο συγγραφέα του και αποτελεί συλ-λογή ιστοριών.

πηγές: Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Οι Θρησκείες, Εκδοτική Αθηνών, 1992.

http://en.wikipedia.org/wiki/Taoism.

3. Βρείτε από την Κ. Διαθήκη τα παρακάτω χω-ρία των 4 Ευαγγελίων: Μτ 21,9, Μκ 11, 9-10,Λκ 19, 37-38, Ιω 12, 12-13. Γράψτε τα σε 4 πα-

ράλληλες στήλες και εντοπίστε ομοιότητες καιδιαφορές που έχουν μεταξύ τους.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Μτ 21, 9 Μκ 11, 9-10 Λκ 19, 37-38 Ιω 12, 12-13

Page 25: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

31

νος αυτός που έρχεταισταλμένος από τον Κύ-ριο! Δόξα στον ύ ψιστοΘεό!»

σταλμένος από τονΚύριο! Ευλογημένη ηβασιλεία του πατέραμας Δαβίδ, που έρχε-ται στο ό νομα του Κυ-ρίου! Δόξα στον ύψι-στο Θεό!»

άρχισαν να δοξάζουνχαρούμενοι το Θεό μεδυνατή φωνή για όλα ταθαύματα που είδαν, κιέλεγαν: Ευλογημένος οβασιλιάς που έρχεταισταλμένος από τον Κύ-ριο! Ειρήνη στον ου-ρανό, και δόξα στον ύ -ψιστο Θεό!»

Ιεροσόλυμα, πήρανκλαδιά φοινικιάς, καιβγήκαν από την πόληνα τον προϋ πα ντή σουν,και κραύ γαζαν: Δόξαστο Θεό! Ευλογημένοςαυτός που έρχεται σταλ-μένος α πό τον Κύριο!Ευλογημένος ο βασι-λιάς του Ισραήλ!»

Και οι τέσσερις ευαγγελικές περικοπές αναφέ-ρονται στη θριαμβευτική είσοδο του Ιησού σταΙεροσόλυμα και την υποδοχή του από το πλή-θος ως τον αναμενόμενο Μεσσία. Το βασικό γνώ-ρισμα της υποδοχής είναι η αναφορά στον Ψαλ-μό 117, τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι Ισραη-λίτες για να δοξάσουν το Θεό. Στις περικοπές οΨαλμός χρησιμοποιείται με διάφορες παραλ-λαγές, οι οποίες όμως δεν αλλοιώνουν το περιε-χόμενό του και θυμίζουν στους αναγνώστες τωνΕυαγγελίων, και κυρίως σε όσους προέρχονταναπό την ισραηλιτική θρησκεία, τη γιορτή της Σκη-νοπηγίας. Αυτό συμβαίνει γιατί τον Ψαλμό 117τον έψελναν την 7η ημέρα της γιορτής της Σκη-νοπηγίας.

Ειδικότερα: Η έκφραση «Δόξα στον ύψιστοΘεό» περιέχεται αυτολεξεί και στους τρεις συ-νοπτικούς. Η έκφραση «Δόξα στο Θεό!» είναιόμοια στο Μάρκο και τον Ιωάννη, ενώ ο Ματ-θαίος αναφέρει αντί για τη λέξη Θεός, τη φράσηυιός του Δαυίδ, επειδή απευθύνεται σε χριστιανούςπου προέρχονταν από την ισραηλιτική θρησκεία.Η έκφραση «Ευλογημένος αυτός που έρχεταισταλμένος από τον Κύριο!» είναι όμοια στο Ματ-θαίο, τον Ιωάννη και το Λουκά (προσθέτει τη λέξηβασιλιάς), ενώ στο Μάρκο έ χουμε «Ευλογημένηη βασιλεία του πατέρα μας Δαβίδ, που έρχεταιστο όνομα του Κυρίου!».

Επιπλέον στοιχεία • Την 7η ημέρα της γιορτής της Σκηνοπηγίας, την ώρα που

προσέφεραν το πρωί θυσία στο Θεό, ο αρχιερέας μαζί

με τους γιους του βρισκόταν στο θυσιαστήριο των ολο-

καυτωμάτων και ένας ιερέας κρατούσε μία στάμνα με νερό,

που είχε πάρει από την κολυμβήθρα του Σιλωάμ. Στην εσω-

τερική αυλή του ναού οι άλλοι ιερείς υποδέχονταν με σαλ-

πίσματα και επευφημίες τον ιερέα με τη στάμνα το νερό.

Μόλις έφθανε ο ιερέας με τη στάμνα, διάβαζαν την προ-

φητεία του Ησαΐα 12, 3 «Χαρούμενοι θ’ αντλήσετε νερό

από τις πηγές της σωτηρίας». (Η προφητεία αυτή διαβά-

ζεται στην Ορθόδοξη Εκκλησία κατά το Μέγα Αγιασμό.)

Στη συνέχεια σχημάτιζαν πομπή, στη μέση της οποίας βρί-

σκονταν ο ιερέας με τη στάμνα και κατευθύνονταν στο θυ-

σιαστήριο των ολοκαυτωμάτων. Εκεί περίμενε ο Αρχιε-

ρέας, έπαιρνε τη στάμνα, έχυνε το νερό στη βάση του θυ-

σιαστηρίου, το οποίο είχαν διακοσμήσει κυρίως με κλα-

διά φοινικιάς και μυρτιάς. Ο λαός κρατούσε στο δεξί του

χέρι κλαδιά φοινικιάς, μυρτιάς, λεμονιάς και ιτιάς (στα εβραϊ-

κά ονομάζονταν λουλάβ και εθρόγκ) και στο αριστερό του

χέρι καρπούς. Όλοι οι ιερείς έκαναν επτά φορές το γύρω

του θυσιαστηρίου και έψελναν τον Ψαλμό 117 και όταν

έφθαναν στο στίχο «Δόξα (Ωσαννά) στον ύψιστο Κύριο»,

φώναζαν όλοι μαζί τη λέξη Ωσαννά, ενώ ο λαός προ-

σκυνούσε, επαναλάμβανε τη λέξη και κουνούσε τα κλαδιά

που κρατούσε. Τέλος, ο Αρχιερέας ύψωνε τα χέρια του

και ευλογούσε το λαό.

Στη σύγχρονη εποχή, η 7η ημέρα της γιορτής της Σκη-

νοπηγίας (η γιορτή στα εβραϊκά ονομάζεται σουκότ) ονο-

μάζεται Ωσαννά Ραμπάδηλαδή το Μέγα Ωσαννά, η Με-

γάλη Ικεσία.

Ωσαννά Ραμπά: Το Ωσαννά αποτελείται από πέντε

Page 26: μαθήτρια φίλε μαθητή - Publicπου έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθή-κη) στις

32

μικρά κλαδάκια ιτιάς που τα δένουν με φοινικόφυλλα ή

με λουρίδες από το φλοιό της ιτιάς και το χρησιμοποιούν

στη Συναγωγή το πρωί του Ωσαννά Ραμπά (η Μεγάλη Ικε-

σία) την έβδομη ημέρα του Σουκότ (της Σκηνοπηγίας). Γί-

νονται επτά περιφορές και στον έβδομο γύρο, την ώρα

που διαβάζεται δέηση για την άφεση των αμαρτιών, κάθε

πιστός χτυπά το κλαδί του αρκετές φορές στο μπροστινό

κάθισμα, ώσπου να πέσουν μερικά φύλλα. Στο τέλος πε-

τάει και το κλαδί. Αυτό συμβολίζει την ανάσταση μετά το

θάνατο, αφού έρχεται μια εποχή που τα γυμνά κλαδιά του

δέντρου αποχτούν ξανά καινούργιο φύλλωμα. Στη συνέ-

χεια διαβάζονται ύμνοι, ανάμεσα στους οποίους ένας ανα-

φέρεται στην ελπίδα για τον ερχομό του Μεσσία. Σύμφωνα

με μια παράδοση, με τη λήξη της γιορτής της Σκηνοπηγίας

τελειώνει και η εορταστική περίοδος που άρχισε με το Ροσς

Ασσανά (Νέο Έτος).

πηγές: Βασίλειος Μ. Βέλλας, Εβραϊκή Αρχαιολογία, Αθήνα, 1984.

Ζάρρας Θ. Κωνσταντίνος, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, τόμος Α′,Αθήνα, 2005. Rev. Dr. Chaim Pearl και Rev. Reuben S., Βασικές αρχές

του Ιουδαϊσμού, Brookes, Μετάφραση: Μάνθου Κρίσπη,

Συμπληρώσεις: Μενασσέ Κοέν, Έκδοση του Κεντρικού Ισραηλιτικού

Συμβουλίου Ελλάδος, Αθήνα 1997.

• Το 1974 κυκλοφόρησε από την εταιρεία Μinos ένας δί-σκος με τον τίτλο «Το μεγάλο τραγούδι». Πρόκειται για τημελοποίηση 12 ψαλμών του Δαυίδ σε ελεύθερη απόδο-ση Νέστορα Μάτσα και Γιάννη Συλλάνταβου από το Γιώρ-γο Γεωργιάδη. Τραγουδούν η Χάρις Αλεξίου και ο ΚώσταςΣμοκοβίτης.

Η ενορχήστρωση είναι του Νίκου Λαβράνου και η δι-εύθυνση ορχήστρας του Γιώργου Γεωργιάδη. Το πρώτοτραγούδι είναι η ελεύθερη απόδοση του Ψαλμού 117.

Ο δίσκος περιέχει τα τραγούδια:1) Τραγουδήστε (ψαλμός 117) (Χ. Αλεξίου - Κ. Σμοκοβίτης)2) Ειρήνη (από τον ψαλμό 72) (Χ. Αλεξίου)3) Από τα βάθη της καρδιάς (ψαλμός 141) (Χ. Αλεξίου)4) Σωστά μιλάτε τάχα (ψαλμός 58) (Κ. Σμοκοβίτης)5) Δοξάστε τον Κύριον (ψαλμός 150) (Χ. Αλεξίου)6) Με φως και δύναμη (ψαλμός 93) (Χ. Αλεξίου)7) Όλες του κόσμου οι χαρές (ψαλμός 23) (Κ. Σμοκοβίτης)8) Δος μου τη λευτεριά μου (ψαλμός 59) (Χ. Αλεξίου)9) Πάντα στο φως (από τον ψαλμό 23) (Κ. Σμοκοβίτης)

10) Σαν το ελάφι (ψαλμός 42) (Χ. Αλεξίου)11) Το τραγούδι του Θεού (ψαλμός 137) (Χ. Αλεξίου)12) Ψαλμός 140 (Σολ Μείζονα-Ορχήστρα).