ενδοσχολική βία, Project

16
Κεφάλαιο 1: ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΙΑ : Ορισμός και μορφές Ο όρος «εκφοβισμός και βία στα σχολεία » (schoolbullying) όπως και ο όρος «θυματοποίηση» χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση στην οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές. Μπορούν να πάρουν λεκτική, ηλεκτρονική, σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική μορφή Ε.Ψ.Υ.Π.Ε - Δραστηριότητες στην τάξη για την πρόληψη του εκφοβισμού και της βίας μεταξύ μαθητων (σελίδα 14) Λεκτικός εκφοβισμός: O λεκτικός εκφοβισμός αποτελεί την πιο συχνή μορφή του bullying και είναι πολύ σύνηθες σε παιδιά κυρίως του γυμνασίου και του δημοτικού.Μπορεί να επιφέρει την ταπείνωση και τον εξευτελισμό σε ειδάλλως γεμάτα αυτοπεποίθηση άτομα με αποτέλεσμα να τα καταστήσει ανίσχυρα στην προσπάθεια τους να φανούν ανεπηρέαστα.Έτσι και οι μαθητές - bullies που εκδηλώνουν τη λεκτική μορφή του σχολικού εκφοβισμού χρησιμοποιούν λέξεις με σκοπό να βλάψουν ή να ταπεινώσουν και να εξευτελίσουν ένα άλλο άτομο. Αυτό το είδος του bullying προκαλεί ευκολότερα πόνο σε άλλα παιδιά, καθώς είναι γρήγορο και άμεσο. Ενδεικτικά, μπορεί να αναφερθεί ότι συχνά υποσκάπτει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και το καθιστά ανίκανο να προσαρμοστεί και να αφεθεί στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του.

Transcript of ενδοσχολική βία, Project

Page 1: ενδοσχολική βία, Project

Κεφάλαιο 1: ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΙΑ : Ορισμός και μορφές

Ο όρος «εκφοβισμός και βία στα σχολεία » (schoolbullying) όπως και ο όρος «θυματοποίηση» χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση στην οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές. Μπορούν να πάρουν λεκτική, ηλεκτρονική, σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική μορφή

Ε.Ψ.Υ.Π.Ε - Δραστηριότητες στην τάξη για την πρόληψη του εκφοβισμού και της βίας μεταξύ μαθητων (σελίδα 14)

Λεκτικός εκφοβισμός:O λεκτικός εκφοβισμός αποτελεί την πιο συχνή μορφή του bullying και είναι πολύ σύνηθες σε παιδιά κυρίως του γυμνασίου και του δημοτικού.Μπορεί να επιφέρει την ταπείνωση και τον εξευτελισμό σε ειδάλλως γεμάτα αυτοπεποίθηση άτομα με αποτέλεσμα να τα καταστήσει ανίσχυρα στην προσπάθεια τους να φανούν

ανεπηρέαστα.Έτσι και οι μαθητές - bullies που εκδηλώνουν τη λεκτική μορφή του σχολικού εκφοβισμού χρησιμοποιούν λέξεις με σκοπό να βλάψουν ή να ταπεινώσουν και να εξευτελίσουν ένα άλλο άτομο. Αυτό το είδος του bullying προκαλεί ευκολότερα πόνο σε άλλα παιδιά, καθώς είναι γρήγορο και άμεσο. Ενδεικτικά, μπορεί να αναφερθεί ότι συχνά υποσκάπτει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και το καθιστά ανίκανο να προσαρμοστεί και να αφεθεί στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του. (Πτυχιακή εργασία "Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού - bullying" T.E.I Κρήτης)

Ηλεκτρονικός εκφοβισμός:

Όσον αφορά στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό οι θύτες εκμεταλλεύονται το πλεονέκτημα της σημερινής τεχνολογίας για να επιτεθούν στα θύματά τους. Έτσι λοιπόν, εκδηλώνεται με τη χρήση του διαδικτύου καθώς και μέσω των κινητών τηλεφώνων.Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μηνυμάτων.Η πιο συχνή μέθοδος του cyberbullying με την οποία τα παιδιά και γενικότερα οι νέοι έχουν εκφοβισθεί ηλεκτρονικά, αναφέρεται ότι είναι αυτή

Page 2: ενδοσχολική βία, Project

των άμεσων μηνυμάτων. Κάπως λιγότερο συνήθεις τρόποι αφορούν τη χρήση χώρων συνομιλίας και ηλεκτρονικών ταχυδρομείων αλλά και τα μηνύματα στις ιστοσελίδες. Επιπροσθέτως η χρήση κινητού τηλεφώνου μπορεί επίσης να συμβάλλει στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό μέσω της αποστολής κακόβουλων γραπτών μηνυμάτων ή τηλεφωνικών κλήσεων οι οποίες μπορεί να είναι και σιωπηρές. Ωστόσο, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μέσω κινητού τηλεφώνου μπορεί εύκολα να συνδεθεί με αυτόν που λαμβάνει χώρα στο διαδύκτιο. Με τη βοήθεια του κινητού, ο καθένας μπορεί να απαθανατίσει προσωπικές ή μη στιγμές κάποιου και να τις αναρτήσει στο internet όπου ο οποιοσδήποτε μπορεί να έχει πρόσβαση. (Πτυχιακή εργασία "Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού - bullying" (Τ.Ε.Ι Κρήτης)

Σωματική βία:Η σωματική μορφή του σχολικού εκφοβισμού θεωρείται μια από τις συχνότερες εκδηλώσεις του ανάμεσα στα παιδιά. Επιπλέον, η φυσική μορφή του φαινομένου διαφορετικά ονομάζεται σωματική εκδήλωση του εκφοβισμού και περιλαμβάνει το φυσικό τραυματισμό ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον. Ο σωματικός εκφοβισμός δυστυχώς συμβαίνει αρκετά συχνά στα σχολεία ευρωπαϊκών χωρών. Οι πιο συχνές

μορφές εκδήλωσής του είναι τα χτυπήματα και τα σπρωξίματα, τα χαστούκια, οι μπουνιές αλλά και το τράβηγμα των μαλλιών. Αρνητική πράξη θεωρείται επίσης όταν κάποιος μαθητής περιορίζει τον άλλο με σωματικές πρακτικές.

Σεξουαλική παρενόχληση:Ο σεξουαλικός εκφοβισμός είναι ένα σχετικά συνηθισμένο φαινόμενο, αποτελεί σοβαρό πρόβλημα μέσα στα όρια του σχολικού χώρου, σημειώνει όλο και μεγαλύτερη αύξηση και γίνεται σε όλο και μικρότερη ηλικία. Ο σεξουαλικός εκφοβισμός που λαμβάνει χώρα στην πλειονότητα των σχολείων ανά τον κόσμο, εκδηλώνεται με ποικίλες μορφές και είναι δυνατόν να καλύπτει ένα εύρος συμπεριφορών, από ένα περιστατικό άτεχνης και λεπτομερειακής ζωγραφιάς, στη μορφή γκράφιτι σε κάποιο τοίχο του σχολείου, σε υβριστικά σχόλια, απρεπές άγγιγμα και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις. Επιπροσθέτως, η συγκεκριμένη μορφή εκφοβισμού περιλαμβάνει ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, λεκτική παρενόχληση, προσβλητικά γράμματα και εικόνες, αλλά και προσβλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του παιδιού στο οποίο απευθύνονται. Όταν αφορά στη χρήση υβριστικών σεξουαλικών παρατσουκλιών καθώς και ψηλαφίσματος αποτελούν εξίσου σοβαρές εκδηλώσεις του σεξουαλικού εκφοβισμού που εμφανίζεται στο σχολικό χώρο.

Page 3: ενδοσχολική βία, Project

Ψυχολογική βία:

Περιλαμβάνει υποτιμητικές συμπεριφορές και ταπείνωση μέχρι ψυχολογική βλάβη. Επίσης περιλαμβάνει διαρκές κριτικάρισμα, υποτίμηση και κοροϊδίες. Επιπροσθέτως οι προσπάθειες εξευτελισμού, τα ψέματα ακόμη και η υπονόμευση της αυτοεκτίμησης είναι και αυτές κάποιες μορφές ψυχολογικής βίας.

Page 4: ενδοσχολική βία, Project

Κεφάλαιο 2: Ο θύτης Βία....συχνό φαινόμενο στις μέρες μας

Το βλέπεις παντού ακόμα κι αν δεν το καταλαβαίνεις. Όμως για κανέναν δεν είναι πρωτόγνωρο. Όλοι έχουμε είτε ακούσει κάτι, είτε δει κάτι. Και τις περισσότερες φορές έχουμε συμπονέσει το θύμα και έχουμε λυπηθεί για την άτυχη μοίρα του. Παρ'όλα αυτά το πιο σημαντικό πρόσωπο σε τέτοια φαινόμενα είναι ο θύτης, καθώς όλα πηγάζουν απ'αυτόν. Κι όμως, σχεδόν

πάντα περνάει απαρατήρητος. Εμείς μέσα από την ομάδα μας προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε και να κατανοήσουμε το προφίλ του και να καταγράψουμε τις συνέπειες των πράξεών του τόσο στον ίδιο όσο και στους γύρω του. Και ίσως αυτή η έρευνα να μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου στο σχολείο μας.

Προφιλ θύτηΌταν εξετάζουμε το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας, πρέπει να αναφερθούμε στα ποικίλα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το προφίλ των θυτών.Αρχικά, το ρόλο του θύτη διαδραματίζουν αγόρια είτε μεμονωμένα είτε σε ομάδες ("κλίκες") αλλά και σε μεικτές ομάδες (αγόρια και κορίτσια). Οι δράστες είναι διασπαστικά άτομα που δεν μπορούν να ελέγξουν τις ενορμήσεις τους και αρέσκονται στο να αρχίζουν καβγάδες. Επιπλέον, διακρίνονται από επιθετικότητα τόσο προς τους ομηλίκους τους όσο και προς τους γονείς και καθηγητές τους (ενηλίκους). Ακόμη, έχουν την ανάγκη του ελέγχου και της εξουσίας και επιζητούν να έχουν γύρω τους άτομα που τους φοβούνται. Επίσης, εμμένουν στην επίθεση μέχρι να επέλθει ο τελικός εξευτελισμός στα θύματά τους.Συνήθως, αντλούν ικανοποίηση από το να κακομεταχειρίζονται τους άλλους και έχει υποστηριχθεί ότι τρέφουν αισθήματα χαμηλής ενσυναίσθησης και θετικής αυτοεικόνας. Τις περισσσότερες φορές παραμένουν ψυχροί αδιαφορώντας για τα θύματά τους και έχουν μικρή ή καθόλου εμπάθεια για αυτά (άρα δρούν αδιακρίτως). Συχνά διακαιολογούν τις πράξεις τους λέγοντας ότι τα θύματά τους τους προκάλεσαν και φαίνεται ότι δεν έχουν το θάρρος να παραδεχθούν τη παραβατική συμπεριφορά τους ερχόμενοι ενώπιον των ευθυνών τους.Πρόκειται για άτομα που κάνουν φασαρία στην τάξη, δεν παρουσιάζουν υψηλές επιδόσεις και φέρονται άσχημα στους συμμαθητές τους. Επιπροσθέτως, παραβαίνουν τους σχολικούς κανόνες, έχουν ελάχιστο άγχος, υπερβολική αυτοεκτίμηση και έχουν μάθει να αντεπιτίθεται για να διαχειρίζονται τα προβλήματά τους.Ο θύτης δεν γεννιέται, γίνεται! Ο θύτης μαθαίνει-διδάσκεται να συμπεριφέρεται με τον τρόπο αυτόν. Στη μετέπειτα ζωή του συνήθως καταλήγει σε παραπτωματικές-εγκληματικές πράξεις και διδάσκει τη βία και στα παιδιά του δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο βίας.

Page 5: ενδοσχολική βία, Project

Συνέπειες ενδοσχολικής βίας στο θυτηΤο φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας εκτός απο τα αίτια και το προφίλ του θύτη , περιλαμβάνει και τις επιπτώσεις στο προσωπό του.Οι συνέπειες αυτές , οι οποίες είναι σημαντικές και σοβαρές, ποικίλουν τόσο στον ψυχικό κόσμο του ατόμου όσο και στην κοινωνική λειτουργικότητά τουΑρχικά, οι μαθητές που ασκούν βία βιώνουν τις επιπτώσεις του φαινομένου πολύ έντονα , εφόσον η άπρεπη αυτή συμπεριφορά τους είναι πολύ πιθανό να έχει αντίκτυπο στο κοινωνικό περιβάλλον του σχολείου και να επηρρεάζει τη σχέση με τους συμμαθητές τους. Τα άτομα που ασκούν βια, δηλαδή, μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε επίπεδο κοινωνικής

ενσωμάτωσης ,αφού η παραβατική τους συμπεριφορά είναι ο κυριότερος παράγοντας που μπορει να τους οδηγήσει σε συγκεκριμένη κατάσταση .Ωστόσο, η συμμετοχή τους σε καβγάδες και σε άλλους τέτοιου είδους άπρεπης συμπεριφοράς έχει εξίσου σημαντικές επιπτώσεις, οι οποίες μπορούν να εξεταστούν από δύο όψεις. Από την άλλη πλευρά , δηλαδη, η φοίτηση είναι πολύ πιθανό να αποκτήσει με τις πράξεις του υψηλή αυτοεκτοίμηση την οποία θα εκμεταλλευτεί λανθασμένα και θα εξακολουθεί να συμπεριφέρεται βάνδαλα , οχι μόνο στους συνομιλήκους του και στους συμμαθητές τους αλλά και στην οικογένεια του , πράγμα παράλογο και τραγικό. Χωρίς να το καταλαβαίνει, επομένως , και νομίζοντας οτι είναι ανωτερος από ολους και οτι πράττει σωστά και έξυπνα παγιδεύοντας ο ίδιος με τον εγωισμό του, την ανωριμότητα του και την αδιαφορία του γαι τις ανεξέλεκτες πράξεις του.Απ'την άλλη πλευρά, όμως, ο θύτης δημιουργώντας αναστάτωση και ένταση στην σχολική του δράση και μετανιώνοντας για ό,τι και αν έχει κάνει, μπορεί να δώσει μια τελείως διαφορετική τροπή στην συνέχιση της ζωής του. Συγκεκριμένα, ο μαθητής είναι πολύ πιθανόν να περάσει μια περίοδο κατάθλιψης και αντί για υψηλή να αποκτήσει χαμηλή αυτοεκτίμηση, σηματοδοτώντας έτσι την διατάραξη της ψυχικής του υγείας. Επίσης, εκτός από κοπάνες και αποβολές απ'το σχολείο, ο θυτης παρουδιάζει έντονη επιθυμία για διακοπήτης φοίτησης του σε αυτό. Όλα αυτά μπορούν να τον οδηγήσουν σε κατανάλωση αλκοόλ, χρήση ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών αλλά ακόμα και στον αυτοκτονικό ιδεασμό.Απ'την αναφορά των παραπάνω πληροφοριών γίνεται αντιληπτό ότι η παραβατική συμπεριφορά του θύτη είναι δυνατό να συνεχιστεί κατά την ενηλικίωσή του και να έχει αντίκτυπο στο κοινωνικό του περιβάλλον. Θα εμποδίσει την δημιουργία εποικοδομητικών σχέσεων και την ανάπτυξη και διατήρηση μιας ομαλής κοινωνικής ζωής, καθώς θα έχει συνηθίσει στον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζεται τους συνανθρώπους του και θα τον

Page 6: ενδοσχολική βία, Project

απομακρύνει από κάθε είδους σχεσης, ιδιαίτερα σεξουαλικής.Παραθέτοντας τα παραπάνω στοιχεία, συμπεραίνουμε ότι οι συνέπειες άσκησης της ενδοσχολικής βίας είναι πολύ σοβαρές και ανυπολόγιστες για το μελλοντικό προφίλ του παιδιού. Κρίνεται αναγκαία, επομένως, η πρόληψη του φαινομένου και η απόφαση για άμεση αντιμετώπιση ή έστω περιορισμό της ενδοσχολκής βίας. Η άγνοια και η αδιαφορία, ωστόσο, για το συγκεκριμένο φαινόμενο δεν θα οδηγήσει πουθενά, παρά μόνο σ'ένα μέλλον με υψηλά ποσοστά εγκλιματικότητας και βίας, γεγονός που σημάνει την ανικανότητα

των ανθρώπων για τη διαχείρηση και την αντιμετώπισή της.

Αιτιές έκφρασης της σχολικής βίαςΜέσα απο τις έρευνές μας σχετικά με τα αίτια που οδηγούν τους μαθητές στην άσκηση βίας στο σχολείο βρήκαμε τις παρακάτω πληροφορίες:Αρχικά, οι προδιαθεσικοί παραγοντες διακρίνονται σε ατομικούς και σε κοινωνικούς. Στους ατομικούς συγκαταλέγονται το φύλο , η κληρονομικότητα και άλλοι βιολογικοί παράγοντες , όπως η ψυχική υγεία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της νεανικής ηλικίας . Από την άλλη μεριά , στους κοινωνικούς παράγοντες συγκαταλέγονται η οικογένεια , το σχολείο και γενικότερα η εκπαίδευση , το περιβάλλον , τα πρότυπα συμπεριφοράς , η εργασία και η πολιτική διαφορετικότητα .Στη συνέχεια, ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που ευνοεί την σύνδεση των νέων με τον κόσμο της παρανομίας είναι η χαμηλή σχολική επίδοση και η σχολική αποτχία .Την ίδια στιγμή , η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές , επιθετικές αντιδράσεις .Επιπλέον, η αίσθηση ψυχικού κενού , καταπιέσεως και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους συμβάλλει στην υιοθέτηση ανομικής συμπεριφοράς .Ο σημαντικότερος, όμως,παράγοντας σχολικής βίας είναι η οικογένεια . Η έλλειψη προσοχής και κατανόησης , η κακή διαπαιδαγώγηση και η κακομεταχείρηση μπορουν να οδηγήσουν τους νέους σε παραβατικές συμπεριφορές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η παιδική εργασία, η οποία ενοχοποιείται γαι την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς , η συνεχής παρακολούθηση βίας στην τηλεόραση , μπορεί να οδηγήσει σε βίαιη και εγκληματική συμπεριφορα, αλλά και το σώμα των εφήβων που είναι πηγή έντονων διαχυτικών ερεθισμάτων και τους οδηγεί σε σεξουαλικές παραβατικές συμπεριφορές .

Πανελλαδικές έρευνες για τον θύτη στα πλαίσια της ενδοσχολικής βίαςΠολλοί ερευνητές έχουν διεξάγει έρευνες σχετικά με τους μαθητές που είναι επιρρεπείς στο να ασκήσουν σωματική, λεκτική και σεξουαλική βια στους

Page 7: ενδοσχολική βία, Project

συμμαθητές τους .

Αρχικά, οι μαθητές που εκφοβίζουν και ασκούν βία, δηλαδή οι θύτες, ξεπερνούν το 5 % του συνόλου των μαθητών. Έχει παρατηρηθει επίσης, ότιτα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια τα οποία φαίνονται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι τα αγόρια σε σύγκριση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας σε αναλογία 3 προς 1Οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει επίσης ότι υπήρξε αισθητή μείωση του ποσοστού των μαθητών που δεν μιλούν σε κανέναν μετά από άσκηση βίας σε έναν άλλο μαθητή (απο 52 % σε 18 % ) καθώς οι μαθητές-θύτες άρχισαν να μιλούν περισσότερο στους συνομιλήκους τους (σε ποσοστό από 23,8 % σε 72,8 % ) ή στους γονείς (από 19,05 % σε 45,5 % ) ή στα αδέρφια τους ( απο 10 % σε 36 %)Τέλος, από διάφορες έρευνες διαφαίνεται ότι η κληρονομικότητα είναι παράγοντας που αυξάνει τη πιθανότητα εμφάνισης παραβατικής συμπεριφοράς.

Page 8: ενδοσχολική βία, Project

Κεφάλαιο 3ο: Το θύμα

Κάποτε τα περαστατικά βίας και παραβατικότητας των ανηλίκων περιορίζονταν στα παιδικά πειράγματα και σπρωξίματα, ενώ σήμερα έχουμε ξυλοδαρμούς και συμμορίες. Τα τελευταία χρόνια δηλαδή, παρουσιάζονται όλο και πιο συχνά περιστατικά βίας και παραβατικότητας σε γυμνάσια και λύκεια αλλά και σε δημοτικά σχολεία, γεγονός που συγκλονίζει και πανικοβάλει πολλές οικογένειες

κυρίως των μεγάλων πόλεων. Αυτό σημαίνει ότι πλέον η αθωότητα ταυτίστηκε με την τρομοκρατία.

Το προφίλ του θύματος..Κύριο στοιχείο της θυματοποίησης των μαθητών στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελεί η διαφορετικότητα .Συχνά θυματοποιούνται παιδιά που έχουν ανεπτυγμένη μαθητική κουλτούρα,ειναι άλλης εθνικότητας ,θρησκείας και ισως με κάποια αναπηρία (βιβλιογραφία του κου Κοντόπουλου με τίτλο η διαφορετικότητα των θυμάτων σελ. 40). Τα χαρακτηριστικά των παιδιών που εμπλέκονται σε περιστατικά βίας και εκφοβισμού συνδέονται με περισσότερο άγχος και ανασφάλεια σε σχέση με τους άλλους μαθητές.Ακόμα είναι παιδιά ήσυχα και ευαίσθητα, εσωστρεφή και μοναχικά και συνήθως με χαμηλή αυτοεκτίμηση.Επίσης παρουσιάζονται φοβισμένα και έχουν παθητική στάση απέναντι στη βία. Άλλο ένα χαρακτηριστικό τους είναι η αδυναμία υπεράσπισης του εαυτού τους και η υποχωρητικότητα (βιβλιογραφία σελ. 24 με τίτλο ''τα χαρακτηριστικά των θυμάτων'').

Η αντίδραση του θύματος..Σχετικά με την εκφοβιστική συμπεριφορά που βιώνουν εναντίον τους, τα θύματα σπάνια υπερασπίζονται τον εαυτό τους ή αντιπιτίθενται.Παρόλο που αναστατώνονται, εκδηλώνουν συνήθως την αναστάτωση με απόσυρση και απομόνωση ή θυμό.Δρούν παθητικά, καθώς δεν εμφανίζουν επιθετική ή προκλητική συμπεριφορά και σπάνια αμύνονται ακόμα και όταν δέχονται προσβολές. Στις συγκρούσεις τους λοιπόν με κάποιον ή κάποιους συνομηλίκους, που μέρικες φορές είναι αναπόφευκτες, καταφεύγουν σε υποτακτική

συμπεριφορά με παραχώρηση και δίχως διεκδίκηση.Επιπροσθέτως, όταν

Page 9: ενδοσχολική βία, Project

υφίστανται εκφοβισμό και βία, τα θύματα αντιδρούν με αδυναμία αντιπαράθεσης λόγω της έλλειψης αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Αποδέχονται παθητικά τη βία και αισθάνονται σύγχυση, απόγνωση, έντονο άγχος και πανικό. Φοβούνται μήπως υποστούν περαιτέρω βία ή ακόμα και τιμωρία από τους μεγάλους. Τέλος, παρατηρούνται στο θύμα συμπτώματα όπως απόσυρση και απομόνωση, κατάθλιψη και απόπειρες αυτοκτονίας(βιβλιογραφία σελ. 24 αντίδραση του θύματος).

Ενδείξεις οτι το παιδί έχει πέσει θύμα βίας.Ορισμένες ενδείξεις που πιθανόν υποδηλώνουν οτι το παιδί έχει πέσει θύμα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο είναι:Α.Το παιδί έχει μειωμένη διάθεση ή αρνείται να έρθει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία.Β.Κάνει αδικιολόγητες απουσίες.Γ.Έχει απροσδόκητη μαθησιακή πτώση που αποτυπώνεται σε χαμηλούς βαθμούς.Δ.Στα διαλείμματα περνά το χρόνο του γύρω απο τους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία.Ε.Καθυστερεί στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι.ΣΤ.Τα ρούχα του είναι συχνά σχισμένα ή κατεστραμμένα .Ζ.Έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα του ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν.

Θ.Ζητά χρήματα από τους γονείς του γιατί έχασε αυτά που του έδωσαν.Ι.Αρνείται να συμμετάσχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δρατηριότητες.ΙΑ.Υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του που επιμένουν.ΙB.Παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα( βιβλιογραφία σελ. 27 με τίτλο ''το παιδί εχει πέσει θύμα βίας'').

Επιπτώσεις εκφοβισμού .Τα θύματα βιώνουν το στίγμα, την λεκτική βία, την ταπείνωση και τον εξευτελισμό τα οποία επηρεάζουν την προσωπικότητα και την συμπεροφορά τους και διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα στιγματίζοντας το μέλλον των θυμάτων. ΄Οσον αφορά τις ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά που θυματοποιούνται, αυτές ποικίλλουν και αφορούν συμπτώματα άγχους και ανασφάλειας ,χαμηλή αυτοεκτίμηση και μειωμένη αυτοπεποίθηση ,συναίσθημα κατωτερότητας, αρνητικό εσωτερικό διάλογο και αρνητική αυτοκριτική.

Page 10: ενδοσχολική βία, Project

Κεφάλαιο 4ο: Οι μάρτυρες

Οι μάρτυρες

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στους μαθητές-παρατηρητέςΟι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας είναι πολλές και σοβαρές. Εκτός από το θύτη και το θύμα, και οι ίδιοι οι μάρτυρες επηρεάζονται σημαντικά από περιπτώσεις εκφοβισμού. ( Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.) Όσον αφορά τα παιδιά, οι συνέπειες πέρα από σοβαρές είναι και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Το συνηθέστερο συναίσθημά τους είναι ο φόβος μήπως αποτελέσουν οι ίδιοι τον επόμενο στόχο, μήπως πληγωθούν ή έστω μια αντίδρασή τους

οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Αυτό έχει σαφώς ως αντίκτυπο να παραμένουν απλοί, αδρανείς παρατηρητές, εφόσον αρνούνται να αναμειχθούν στο θέμα για να βοηθήσουν τα θύματα. Έτσι παραλείπεται σταδιακή κλιμάκωση της βίας. (Τσίτουρα 2006, Rigby 2008) 

Μέθοδοι αντιμετώπισηςΟι καθηγητές, όπως και οι γονείς, πρέπει να εκπαιδεύονται σε στρατηγικές κατά της βίας για να βοηθούν εξίσου θύτες και θύματα. Δεν πρέπει να μείνουν αμέτοχοι, ιδιαίτερα οι καθηγητές που όταν γνωρίζουν ότι στο σχολείο διαδραματίζονται τέτοιου είδους συμβάντα, οφείλουν να ενημερώνουν τους γονείς, θυμάτων και θυτών, μέσω επιστολών ή προσωπικών συναντήσεων. Η τιμωρία δε πρέπει να αντιμετωπίζεται ως η μοναδική μέθοδος λύσης του προβλήματος. Επιπλέον, οι μαθητές θα ήταν καλό να απομόνωναν τους θύτες και να συνέβαλαν στην αντιμετώπιση της παραβατικής συμπεριφοράς. ( M. Fekkes, F.I.M. Pijgers 2004, S.P. Verbone-Vankorick ) 

ΔΙΑΛΟΓΟΣ Ο διάλογος αποτελεί τη βασικότερη και σωστότερη μέθοδο επίλυσης του προβλήματος της ενδοσχολικής βίας.Πρέπει να γίνεται ακρόαση των απόψεων από τη σκοπιά του καθενός από τους εμπλεκόμενους.Επίσης, είναι αναγκαίο να εντοπιστούν τα κίνητρα, οι ανάγκες και τα συμφέροντα που οδηγούν στη σύγκρουση,αλλά και να γίνει αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών που αποτελούν λύσεις και να ικανοποιούν τα συμφέροντα όλων.

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣΗ στάση του εκπαιδευτικού πρέπει να είναι διδακτική και αντικειμενική.Οφείλει να μην τάσσεται με το μέρος ούτε του θύτη ούτε του θύματος και να φροντίζει

Page 11: ενδοσχολική βία, Project

πάντα να πρυτανεύει η λογική και η ηρεμία.Η επίλυση του προβλήματος δεν είναι πάντοτε εύκολη υπόθεση,γι' αυτό σε ορισμένες περιπτώσεις θα πρέπει να ακολουθούν στάση συμβιβασμού.Η επιλογή του κατάλληλου τρόπου αντιμετώπισης είναι σημαντικός παιδαγωγικός παράγοντας που παραδειγματίζει τους μαθητές και οδηγεί έτσι στην αποτελεσματική θετική επίλυση και στο καλό σχολικό κλίμα. 

ΓΟΝΕΙΣ Καλό θα ήταν οι γονείς,όταν παρατηρούν αλλαγή συμπεριφοράς στο παιδί τους να αντιδρούν με ψυχραιμία και να την εξετλαζουν σε σχέση με άλλους παράγοντες.Σε περίπτωση που ανακαλύψουν ότι το παιδί τους βρίσκεται σε πραγματικό κίνδυνο,να μην αντιδρούν με επιθετικότητα και να μη γίνονται καταπιεστικοί.Αν οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν το παιδί τους,τότε θα ήταν καλύτερο να κατατρέχουν στη βοήθεια σχολικού ψυχολόγου,ειδικού δασκάλουή άλλου ειδικού.Φυσικά,οι αυταρχικές αντιδράσεις είναι ανεπίτρεπτες. 

ΜΑΘΗΤΕΣ Οι μαθητές,ως συνομίληκοι,μπορούν αμέσως να καταλάβουν αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα.Θα πρέπει λοιπόν να το αναφέρουν σε ενήλικες του σχολείου για να βρουν λύση του προβλήματος ή να καταφύγουν σ' αυτούς για καθοδήγηση,στήριξη και ενθάρρυνση. Επιπλέον,ο ευγενικός διάλογος με τους θύτες και η προσπάθεια να συνειδητοποιήσουν το σφάλμα τους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να αντιμετωπιστεί εν μέρει το πρόβλημα. 

ΣΧΟΛΕΙΟ Η διεύθυνση του σχολείου θα πρέπει να ενθαρρύνει τους καθηγητές να είναι προσεκτικοί,ειδικότερα στις ώρες των εφημεριών.Σε περίπτωση που ούτε οι καθηγητές μπορούν να δώσουν λύση,το σχολείο μπορεί να υιοθετήσει πιο αυστηρά μέτρα και να τοποθετήσει ακόμη και κάμερες. 

Τέλος,η συνεργασία μεταξύ καθηγητών-γονέων είναι αναγκαία για την εξάλειψη του φαινομένου της βίας. (blogs.sch.gr/kyriakou/category/ανθρώπινα-δικαιώματα)

Αντιμετώπιση στην ΕυρώπηΣτην Ευρώπη το πρόβλημα της ενδοσχολικής βίας προσεγγίζεται πιο σφαιρικά και συνδέεται όχι αποκλειστικά με την ποινική και την τιμωρική διάσταση, αλλά διευρύνεται με τους όρους της εκπαιδευτικής ψυχολογίας, της ποιότητας της εκπαίδευσης,του κοινωνικοποιητικού ρόλου του σχολείου και τη λειτουργική σύνδεση του σχολείου με την τοπική κοινωνία. (Βάσω Αρτινοπούλου,"Βία στο σχολείο": έρευνες και πολιτικές στην Ευρώπη)Γενικά, όταν οι παρατηρητές δρουν αισθητά , τότε υπάρχουν υψηλές πιθανότητες να πάψει πλέον να υπάρχει το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας

Page 12: ενδοσχολική βία, Project

και να μειωθούν σε σημαντικό ποσοστό τα περιστατικά εκφοβισμού. (Τσίτουρα 2006, Rigby 2008) Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της βίας, θα ήταν καλύτερο να παρέχεται στους μαθητές μία υψηλότερη ποιότητα εκπαίδευσης.Ως προς την ασφάλεια,η έννοιά της σχετίζεται με τα συστήματα συναγερμού για κλοπές και διαρρήξεις, τους κανονισμούς κυκλοφορίας έξω από το σχολείο και την αρχιτεκτονική κατασκευή του σχολείου. (Βάσω Αρτινοπούλου,"Βία στο σχολείο": έρευνες και πολιτικές στην Ευρώπη)