Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η ...

36
«Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η «αντιαυταρχική»; Πώς συνδέονται οι αρχές των δύο αυτών παιδαγωγικών μεθόδων με τις έννοιες «εξουσία και δύναμη»; Project: «Αντιαυταρχική παιδαγωγική- Εναλλακτικές μορφές μάθησης και Αντισυμβατικά σχολεία» 0 2013- 2014 Η ομάδα μας: Ελισάβετ Αντωνιάδη, Δήμητρα Δακτυλίδη, Ρεγγίνα Ζιάγκα, Ξανθή Μποκολίνη. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Αντιγόνη Κριπαροπούλου

description

Εργασία των μαθητριών: Αντωνιάδη Ελισάβετ, Δακτυλίδη Δήμητρα, Ζιάγκα Ρεγγίνα, Μποκολίνη Ξανθή. Β' Λυκείου

Transcript of Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η ...

Page 1: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

«Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η

«αντιαυταρχική»; Πώς συνδέονται οι αρχές των δύο αυτών παιδαγωγικών μεθόδων με τις έννοιες «εξουσία και δύναμη»;

Project: « - Αντιαυταρχική παιδαγωγική Εναλλακτικές μορφές »μάθησης και Αντισυμβατικά σχολεία

0

2013-2014

Η ομάδα μας: Ελισάβετ Αντωνιάδη, Δήμητρα Δακτυλίδη, Ρεγγίνα Ζιάγκα, Ξανθή

Μποκολίνη.

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Αντιγόνη Κριπαροπούλου

Page 2: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Για να πραγματοποιηθεί η εργασία μας συγκεντρώθηκαν τα μέλη της ομάδας. Το κάθε μέλος έχοντας κάνει τη δική του προετοιμασία έφερε τις πληροφορίες που είχε συλλέξει. Στη συνέχεια έγινε περεταίρω έρευνα σε σχετικά βιβλία και ιστοσελίδες. Κατά τη διάρκεια της εργασίας έγινε ανταλλαγή απόψεων και ιδεών μέσω του γόνιμου διαλόγου. Όλοι μάθαμε καινούρια στοιχεία για το θέμα που είχαμε αναλάβει και το οποίο μας έδωσε ερέθισμα για επιπλέον προβληματισμούς.

Page 3: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Περίληψη Πρόλογος Εισαγωγή Αυταρχική Αγωγή Πώς συνδέεται η αρχιτεκτονική του

σχολείου με την αυταρχική αγωγή Αντιαυταρχική Αγωγή Επίλογος Συμπεράσματα Κριτική-Αυτοκριτική Αποτίμηση Βιβλιογραφία

Page 4: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο σκοπός της έρευνας είναι τα μέλη της ομάδας αλλά και όσοι έρθουν σε επαφή με την εργασία να αντιληφθούν τις διαφορές αυταρχικής και αντιαυταρχικής παιδαγωγικής και πως εφαρμόζεται η κάθε μία στη σημερινή εποχή.

Η εργασία αυτή θεωρούμε ότι έχει σημαντική αξία γιατί συγκρίνοντας τις δύο παιδαγωγικές μεθόδους αντιλαμβανόμαστε την εξέλιξη που έχει σημειωθεί στη σημερινή παιδαγωγική σε σχέση με τα παλαιότερα χρόνια όπου κυριαρχούσε ο αυταρχισμός. Επιπλέον ως μαθητές ενδιαφερόμαστε για το θέμα αυτό καθώς η γνώση που μας παρέχει μας δίνει το δικαίωμα να διεκδικούμε στην πράξη αντιαυταρχική παιδαγωγική.

Page 5: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το θέμα που επιλέξαμε είναι το πώς ορίζεται η αυταρχική και πως η αντιαυταρχική παιδαγωγική και πως συνδέονται οι αρχές των δύο αυτών παιδαγωγικών με τις έννοιες εξουσία και δύναμη.

Η ομάδα μας: Ξανθή Μποκολίνη, Δήμητρα Δακτυλίδη, Ελισάβετ Αντωνιάδη, Ρεγγίνα Ζιάγκα.

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Αντιγόνη Κριπαροπούλου

Page 6: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project
Page 7: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Εισαγωγή

Αυταρχικός, -ή ,-ό1..αυτός που προσπαθεί να επιβάλει τη θέλησή του με τρόπο απόλυτο, χωρίς να δέχεται αντιρρήσεις, αυτός που απαιτεί απόλυτη συμμόρφωση των άλλων στις επιθυμίες του :-γονείς/ηγέτης/δάσκαλος/διοίκηση

2. αυτός που χαρακτηρίζεται από  αυστηρότητα , σκληρότητα και εγωκεντρισμό , που δεν λαμβάνει υπόψη του τους άλλους:- συμπεριφορά/χαρακτήρας 

 3. (ειδικότ. για καθεστώς) που επιβάλλει τις επιλογές του αδιαφορώντας για τις αντίθετες απόψεις , με τρόπο απόλυτο και αντιδημοκρατικό.

Page 8: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Η αυταρχική αγωγή Η έννοια της αυταρχικής αγωγής όπως ορίζεται διακατέχεται από αυταρχικότητα η οποία δημιουργεί ανισορροπία στις δομές της προσωπικότητας γιατί υποτάσσει το λογικό στο παράλογο. Η προώθηση και η εφαρμογή μίας αυταρχικής αγωγής δημιουργεί ανθρώπους αυταρχικούς, με τάσεις επιθετικότητας, επιβολή και υποβολής, ανθρώπους που διαθέτουν εξουσιαστική συμπεριφορά γιατί αυτό διδάχτηκαν να εφαρμόζουν και να χρησιμοποιούν στις σχέσεις τους με την κοινωνία αλλά και με τους συνανθρώπους τους.

Δυστυχώς, όταν γαλουχούμε νέους με αυταρχική αγωγή και πρότυπα δημιουργούμε αυριανούς πολίτες με αισθήματα ενοχής, τιμωρίας, δογματικούς, πολίτες ανυποχώρητους στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και στις κοινωνικές τους συνδιαλλαγές. Οι εκπαιδευτικοί που χαρακτηρίζονται από εκπαιδευτικές τεχνικές αυταρχισμού οργανώνουν δραστηριότητες και μαθήματα που ευνοούν τη δική τους πρωτοβουλία και επιβολή αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια αυτενέργειας στους μαθητές. Η αυταρχική αγωγή στην ουσία, αποτελεί ένα τρόπο αγωγής που ασκείται κατά μία έννοια με καταναγκασμό, χωρίς την συγκατάθεση και την εσωτερική συμμετοχή του εκπαιδευόμενου. Η αυταρχικότητα χαρακτηρίζεται από επιβολή εξουσίας χωρίς λόγους πειστικούς από εκείνον που την ασκεί για εκείνον που την υφίσταται, χωρίς λόγους που να τη δικαιολογούν από πριν ή να τη δικαιολογούν μετά .

Page 9: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project
Page 10: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

( εφάρμοζαν το παιδαγωγικό σύστημα της εποχής «ο μη δαρείς ού παιδεύεται»)

Ο σχολικός χώρος και η αυταρχική εκπαίδευση

Από την εποχή της καθιέρωσης των σχολικών κτηρίων, βασικό μέλημα ήταν η εξυπηρέτηση πρακτικών θεμάτων όπως η στέγαση. Γι αυτό το λόγο και προτάθηκε το ‘ουδέτερο’ κτήριο. Όμως τα ίδια τα πρακτικά θέματα δεν είναι ουδέτερα. Σχετίζονται με τις ανάγκες κάλυψης ενός τύπου διδασκαλίας σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Έτσι και τα σχολικά κτήρια δεν μπορεί να είναι ουδέτερα, αλλά πρέπει να μπορούν να καλύπτουν τις συγκεκριμένες αυτές ανάγκες αφού αυτόν τον χώρο αυτό τον χρησιμοποιούν άτομα που αλληλεπιδρούν καθημερινά και διαμορφώνουν ένα ‘χωρο-κοινωνικό’ σύνολο.

Εν ολίγοις, η μορφή των σχολικών κτηρίων όπως και η κατανομή και η χρήση του σχολικού χώρου αποτελούν άμεση αντανάκλαση της κοινωνικής οργάνωσης που επικρατεί έξω από το σχολείο.

Page 11: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Μια βασική έννοια της θεωρίας είναι ο έλεγχος του σχολικού χώρου. Αυτός, νομιμοποιείται με τη διεκπεραίωση της καθημερινής εκπαιδευτικής διαδικασίας. Έτσι ο έλεγχος είναι σιωπηρός, συγκαλυμένος και αποτελεσματικός για τη διασφάλιση της ‘τάξης’.

Ο σχολικός λοιπόν χώρος αποτελεί στοιχείο του παραπρογράμματος. ‘Με τη χρήση και την κατανομή δηλαδή του χώρου έχουμε ένα είδος ‘αόρατης’ παιδαγωγικής που κατευθύνει τους μαθητές σε μια σειρά πρακτικών δραστηριοτήτων που δεν είναι μέρος του επίσημου προγράμματος’.

Η αντίδραση και η διαμαρτυρία για τον αυστηρό, απάνθρωπο, ψυχρό και μονότονο χαρακτήρα των σχολικών χώρων που αποτελούν το πλαίσιο μιας αυταρχικής εκπαίδευσης, οδήγησε στη δημιουργία μιας άλλης τάσης που άρχισε να απαγκιστρώνεται από την θεωρία του ουδέτερου σχολικού χώρου. Βασική ιδέα της ήταν ότι ο σχολικός χώρος πρέπει να πάψει να αποτελεί το κέλυφος ή το αυστηρό περιβαλλοντικό σκηνικό και να μετασχηματιστεί σε ένα ευέλικτο πλαίσιο για την προσφορά περιβαλλοντικών και επικοινωνιακών υπηρεσιών που να διευκολύνουν τη μάθηση.

Όλα αυτά ισχύουν και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό και για τα ελληνικά σχολικά κτήρια. Στη χώρα μας για χρόνια, το κύριο πρόβλημα ήταν η επάρκεια σχολικών χώρων και όχι ο σχεδιασμός τους. Τα σχολεία έτσι σχεδιάζονταν με πρότυπα σχολικής αρχιτεκτονικής του 1930…

Πιο κάτω αναφέρονται επιγραμματικά ορισμένα αποτελέσματα από την μελέτη των σχολικών κτηρίων.

Μερικά χαρακτηριστικά των σχολικών κτηρίων

ορθογώνια σχήματα

ξηρότητα

μονοτονία

κρύα και συμπαγή κτήρια

ίσιοι διάδρομοι

αίθουσες διδασκαλίας με τα θρανία, τον πίνακα και την έδρα

χαλικοστρωμένη αυλή (τώρα πια τσιμενταρισμένη)

λίγα λουλούδια

Page 12: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

γκρίζα και μουντά χρώματα

μεγάλη σιδερένια είσοδος

περίφραξη με ψηλούς τοίχους ή κάγκελα που απομονώνει τον χώρο από το εξωσχολικό περιβάλλον και καθιστά εύκολο τον εγκλεισμό και την άγρυπνη επιτήρηση των μαθητών.

  Ο σχολικός χώρος 

Υπάρχουν ευδιάκριτες περιοχές (αίθουσες, γραφεία, διάδρομοι κ.λ.π.) που υποτίθεται ότι είναι ανοιχτά για όλους, στα οποία όμως το διδακτικό προσωπικό έχει κυριαρχικά δικαιώματα.

Άνιση κατανομή του χώρου. Οι πολλοί μαθητές έχουν στη διάθεσή τους πολύ λιγότερο χώρο από τους εκπαιδευτικούς. Οι διευθυντές έχουν το δικό τους γραφείο. Ιεραρχική διάκριση.

Κεντρική θέση για το γραφείο του διευθυντή, έτσι ώστε να ελέγχει τον χώρο

Page 13: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Οι αίθουσες διδασκαλίας είναι στη σειρά συνήθως κατά μήκος ενός στενού διαδρόμου.

Η αίθουσα τελετών είναι κλειστή και χρησιμοποιείται για τις εθνικές και άλλες γιορτές.

Χωριστές τουαλέτες για τους μαθητές, οι οποίοι δεν μπορούν να έχουν ‘δικούς’ τους ούτε τους τοίχους από τις τουαλέτες.

Οι διάδρομοι και η αυλή που υποτίθεται ότι ανήκουν στους μαθητές υπόκεινται σε διαρκή και αυστηρή επιτήρηση.

Η αίθουσα διδασκαλίας

Θρανίο: σύμβολο της υποταγής του μαθητή στις εντολές του δασκάλου. Ένα έπιπλο σχεδιασμένο για πολύ περιορισμένη δραστηριότητα και συμπεριφορά, το οποίο δεν επιτρέπει ούτε τη σωματική ούτε την ψυχολογική φυγή (μόνη διέξοδος το ‘γράψιμο’ πάνω στα θρανία)

Έδρα: σύμβολο αυταρχικής κυριαρχίας του δασκάλου. Τοποθετημένη συχνά σε ειδικό βάθρο, δίπλα στον πίνακα, κοντά στην πόρτα ώστε να ελέγχεται η είσοδος και η έξοδος.

Σχήμα: ορθογώνια παραλληλόγραμμη αίθουσα, παράλληλες σειρές θρανίων που διευκολύνουν την πειθαρχία. Οι μαθητές είναι υποχρεωτικά προσανατολισμένοι προς την έδρα.

Τον τελικό λόγο για την θέση των μαθητών μέσα στην τάξη την έχει ο δάσκαλος γιατί αυτός ‘έχει και την τελική ευθύνη’.

Η μετακίνηση

Αυστηρά προσδιορισμένη από το ωρολόγιο πρόγραμμα.

Η είσοδος και η έξοδος από τον σχολικό χώρο ελέγχεται αυστηρά, συχνά με αλυσίδες στην πόρτα!

Η είσοδος και η έξοδος από την αίθουσα διδασκαλίας ελέγχεται ακόμα πιο αποτελεσματικά. Το ίδιο ισχύει και για τους άλλους χώρους.

Μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας ελέγχεται η κίνηση των μαθητών η οποία επιτρέπεται μόνο με άδεια. Οι μόνες κινήσεις που επιτρέπονται είναι αυτές που δηλώνουν υπακοή, όπως το σήκωμα του χεριού.

Page 14: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Αντίθετα, ο δάσκαλός έχει το δικαίωμα να κινείται προς όλες τις κατευθύνσεις καταλαμβάνοντας πολλαπλάσιο χώρο. Η ‘παιδαγωγική άποψη’ ότι η αυτή η κίνηση σπάει την μονοτονία, νομιμοποιεί την παντοδυναμία του δασκάλου, τουλάχιστον σ’ αυτό το επίπεδο. Έτσι, ‘ο δάσκαλος προβάλλεται ως κεντρική φιγούρα ενός «πύργου ελέγχου» που ρυθμίζει εξουσιαστικά και την κίνηση και το ρυθμό της σχολικής ζωής’.

Είναι πια αποδεκτό, ότι ο σχολικός χώρος δεν είναι θέμα απλής γεωμετρίας ή απλής και ουδέτερης διευθέτησης για τη στέγαση της διδασκαλίας. Ο χώρος του σχολείου παίρνει κοινωνικό περιεχόμενο που είναι άμεση αντανάκλαση των σχέσεων που χαρακτηρίζουν την οργάνωση της κοινωνίας.

Παρόλα αυτά, συμβαίνει η μορφή που παίρνει το σχολικό κτήριο να μη συμβαδίζει πάντα με τους όρους χρήσης. Κι αυτό παραδόξως, δεν σημαίνει ότι η καθημερινή διαδικασία γίνεται λιγότερο αντιαυταρχική από όσο το κτήριο δηλώνει, αλλά το αντίστροφο: τα τελευταία χρόνια η αρχιτεκτονική των σχολικών κτηρίων παρουσιάζει περισσότερα στοιχεία αντιαυταρχισμού από όσα διατηρεί η καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία !. Πράγμα που σημαίνει ότι η τελευταία αποδεικνύεται ιδιαίτερης ‘αντοχής’, ακόμη και μεγαλύτερης από το μπετόν των κτηρίων .

Ποιές είναι οι συνέπειες εν ολίγοις;

Με την επίκληση ‘λειτουργικών και πρακτικών αναγκών’ και ευθυνών, το εκπαιδευτικό μας σύστημα νομιμοποιεί την προβολή του πρότυπου του πολίτη που υπακούει, υποτάσσεται και εκτελεί τις εντολές αυτών που εξουσιάζουν.

Μπορεί το σχολείο να παρουσιάζεται ως πολιτικά ουδέτερο με την απαγόρευση των πολιτικών ‘συζητήσεων’, όμως μεροληπτεί συγκελυμμένα υπέρ των πολιτικών αντιλήψεων και πολιτικών στάσεων που ευνοούν μια συντηρητική ιδεολογία. Οι μαθητές κοινωνικοποιούνται πολιτικά μέσα σε ένα πλαίσιο που τους εγχαράσσει πολιτικές και κοινωνικές προδιαθέσεις και στάσεις που ευνοούν τη διατήρηση του κοινωνικοπολιτικού συστήματος.

Ο χαρακτηρισμός του σχολικού χώρου ως φυλακή μπορεί να είναι παρατραβηγμένος, όμως αναπόφευκτα έρχεται στο μυαλό όταν σκεφτεί κανείς το

Page 15: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

‘σωφρονιστικό’ χαρακτήρα που έχουν οι καθημερινές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα σε ένα σχολείο. Και το θέμα είναι ότι όλα τα παραπάνω θεωρούνται πια αυτονόητα σχεδόν για όλους, είτε εργάζονται στο σχολείο είτε όχι.

Ίσως τελικά η συμπεριφορά των απείθαρχων μαθητών που παρατηρούμε κάθε μέρα σε διάφορες στιγμές και χώρους του σχολείου, να μην είναι παρά μια ‘διαδικασία αλληλεπίδρασης’, η οποία συμβαίνει μέσα σε ένα αυταρχικό πλαίσιο λειτουργίας, αφορά έναν κανονισμό λειτουργίας για τον οποίο οι μαθητές δεν έχουν λόγο και η οποία όμως τελικά οδηγεί σε εξίσου συντηρητικές πρακτικές: στην νοοτροπία ότι ‘αποφεύγουμε ό,τι μπορούμε’ αντί του ‘συμμετέχουμε σε μια από κοινού αποφασισμένη δραστηριότητα’.

Τελικά...

‘Το μάθημα της διάθεσης του σχολικού χώρου με δημοκρατικά κριτήρια και όρους είναι ένα σημαντικό μάθημα που δεν έχει γίνει ποτέ στους μαθητές’.

Page 16: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Οι νέες κοινωνικές δομές αλλά και οι νέες εκπαιδευτικές συνιστώσες απαιτούν μία ελεύθερη και αντί-αυταρχική αγωγή που καθιστά ικανή την ανάπτυξη μίας υγιούς προσωπικότητας από τους μαθητές αφού θα αναπτυχθούν σε ένα φιλικό και ελεύθερο περιβάλλον δράσης και μάθησης. Ζητούμενο της εποχής μας αλλά και της κοινωνίας μας είναι τα παιδιά, οι μαθητές μας, να αναπτύξουν δημιουργική σκέψη, κριτική στάση και να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες μέσα σε ένα δεκτικό, θετικό και ασφαλές μαθησιακό περιβάλλον. Μέσα στο σχολικό χώρο πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες που θα ευνοήσουν την καλλιέργεια και τη σύσταση μίας ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Το σχολείο πρέπει να αφουγκραστεί τις ανάγκες των σημερινών παιδιών και εφήβων και να μην υποχωρήσει σε αυταρχικές δομές που ακόμα διαθέτει, αλλά να δώσει χώρο σε πιο ανοικτές μορφές εκπαίδευσης όπου τα παιδιά θα αλληλεπιδρούν μέσα στο σχολικό χώρο αναπτύσσοντας συνθήκες κοινωνικής ζωής πέρα από τις ακαδημαϊκές τους γνώσεις.

Η αντί-αυταρχική εκπαίδευση και τα χαρακτηριστικά της

Η κριτική και τα αρνητικά αποτελέσματα της αυταρχικής αγωγής οδήγησαν στη θέσπιση και υιοθέτηση αντί- αυταρχικών παιδαγωγικών θέσεων. Η αντί- αυταρχική αγωγή, λοιπόν, ως αντίποδας της αυταρχικής χαρακτηρίζεται από ελευθερία του παιδαγωγούμενου τόσο στις εκδηλώσεις του όσο και στις δραστηριότητές του. Δηλαδή, ο παιδαγωγούμενος αποφασίζει και επιλέγει τους προσανατολισμούς και τα ενδιαφέροντά του, καθοδηγούμενος από το δάσκαλο. Άλλωστε, η αντί- αυταρχική αγωγή απορρίπτει κάθε μορφή αυθεντίας αναδεικνύοντας την προσωπικότητα του 3 μαθητή αλλά και την ηρεμία και ασφάλεια του ψυχισμού του ως κεντρικό άξονα της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Ο αντί- αυταρχικός εκπαιδευτικός εμφανίζει δημοκρατική αντιμετώπιση των μαθητών του και ουσιαστική εμπλοκή τους σε διαδικασίες που τον αφορούν άμεσα. Δεν προσαρμόζεται σε όσα σχεδιάζουν οι άλλοι γι΄αυτόν, αλλά μετέχει ουσιαστικά σε όλη την εκπαιδευτική δράση του σχεδιασμού αλλά και της εφαρμογής.

Page 17: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Η αντι-αυταρχική εκπαίδευση προάγει την ισότητα στην σχολική μονάδα αφού υποστηρίζει τόσο το σεβασμό στα δικαιώματα του παιδιού όσο και τον σεβασμό στην προσωπικότητα των εκπαιδευτικών. Τα παιδιά δεν απολαμβάνουν μία ασύδοτη ελευθερία κάνοντας κατάχρηση της παιδικής τους ηλικίας και ελευθερίας αλλά μία συνειδητοποιημένη σχέση ισοτιμίας στον σχολικό χώρο με παράλληλο σεβασμό στην προσωπικότητα και τα θέλω τόσο των συνομηλίκων τους όσο και των ενηλίκων που εργάζονται σε αυτή.

Οι εκπαιδευτικοί δεν θυσιάζονται στο βωμό της φιλελεύθερης αγωγής, αποτελώντας ουσιαστικά τους τιμωρημένους του προηγούμενου εκπαιδευτικού μοντέλου, αλλά αποτελούν συνοδοιπόρους του νέου μαθητευόμενου που με τη συνδρομή τους θα κατορθώσει να φτάσει στην αυτοπραγμάτωση.

Επομένως η αντί- αυταρχική αγωγή είναι μία διαδικασία που επιτρέπει την αμφίδρομη επικοινωνία στην παιδαγωγική σχέση σε πνεύμα ισότητας μεταξύ παιδαγωγού και παιδαγωγούμενου .

Βασικές αρχές της αντί- αυταρχικής αγωγής

Τα βασικότερα χαρακτηριστικά της αντί-αυταρχικής αγωγής εντοπίζονται στο ελεύθερο και εκσυγχρονισμένο σχολείο που προτείνει ως αντίποδα στα μέχρι τώρα εκπαιδευτικά ιδρύματα και στην διοικητική οργάνωσή τους.

Η απόλυτη ελευθερία των μαθητών που πρεσβεύει δεν ταυτίζεται σε καμία περίπτωση με την ασυδοσία. Οι μαθητές είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τα γνωστικά αντικείμενα με τα οποία θα ασχοληθούν αλλά όχι να χρησιμοποιήσουν αυτήν την ευκαιρία κινήσεων για να παρεμποδίσουν τον ρόλο των εκπαιδευτικών ή των υπόλοιπων συμμαθητών τους.

Ο συναισθηματικός τομέας που σύμφωνα με τον Neil στις σχολικές αίθουσες αγνοείται και στην καλύτερη των περιπτώσεων παραγκωνίζεται πρέπει να έχει σημαντικό ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σύμφωνα με τη θεωρία του βασικού εκφραστή της αντιαυταρχικότητας, του Neil, το παιδί είναι από τη φύση του καλό (A.S. Neil, 1972) και γι αυτό το λόγο θα πρέπει να το αφήσουμε να αναπτυχθεί ελεύθερο χωρίς καταπίεση και καταναγκασμό. Με τον τρόπο αυτό γίνεται κατανοητό πως η εκπαίδευση δίνει μεγαλύτερη

Page 18: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

βαρύτητα στην ψυχική ισορροπία του παιδιού παρά στην μελλοντική ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία.

Τα παιδιά δεν πρέπει να αφήνονται μόνα τους να οικοδομήσουν τις αξίες και τις ιδέες τους μέσα από εξωσχολικές δραστηριότητες αλλά αντίθετα η δόμηση του ηθικού τους κώδικα πρέπει να συντελείται μέσα στο σχολείο ως αναπόσπαστο κομμάτι αυτού.

Η ευτυχία αλλά και ο συναισθηματικός κόσμος του παιδιού είναι από τα σημαντικά σημεία του αντιαυταρχικού σχολείου. Δεν δημιουργούνται στο παιδί αρνητικά συναισθήματα μέσα από ποινές και τιμωρίες. Ο εκπαιδευτικός ενεργοποιεί την ευθιξία του και μέσα από αυτή αλλά και από τους κοινωνικούς κανόνες του σχολικού μικρόκοσμου το παιδί μαθαίνει να διεκδικεί και να απολαμβάνει την προσωπική του ευτυχία αλλά και να σέβεται την ευτυχία του άλλου.

Βασικότερο χαρακτηριστικό όλων στην αντί-αυταρχική αγωγή είναι η αγάπη που υπάρχει για το παιδί και τη φύση του. Το παιδί αφήνεται ελεύθερο να ενεργήσει και να αναπτυχθεί σε ένα περιβάλλον όπου η αυθεντία και η εξουσία του εκπαιδευτικού έχουν παραγκωνιστεί και έχει δημιουργηθεί μία σχέση αμοιβαιότητας και αλληλοσεβασμού.

Επιπλέον, πολλοί παιδαγωγοί και επιστήμονες πέρα από τον Neil όπως ο Goodwin Watson (Summerhill, 1975) υποστήριξαν την εφαρμογή της αντί- αυταρχικής αγωγής στον εκπαιδευτικό χώρο και ειδικότερα αναφέρθηκαν και ανέλυσαν τις πέντε βασικές αρχές που διαφοροποιούν την προσφορά της αντί- αυταρχικής αγωγής και την καθιστούν σχεδόν αναγκαία την εφαρμογή της μερικά ή ολικά στην τάξη.

Page 19: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Οι πέντε αυτές αρχές που ουσιαστικά συνοψίζουν το πνεύμα της αντί- αυταρχικής αγωγής είναι:

1. Η αντί- αυταρχική αγωγή στηρίζει τη μάθηση του παιδιού σε αυτόνομες διαδικασίες κινήτρων και όχι ετερόνομες.

2. Ο συναισθηματικός τομέας θεωρείται σπουδαιότερος από την αντιληπτική μάθηση που συντελείται μέσα από εγκεφαλικές διαδικασίες.

3. Η αγωγή πρέπει να θεραπεύει τις σημερινές ανάγκες του παιδιού και να μην θυσιάζει το παρόν στο αβέβαιο επιτυχημένο ή μη εκπαιδευτικό μέλλον.

4. Η καλλιέργεια και η ανάπτυξη της δημιουργικότητας πρέπει να είναι ένας από τους κυρίαρχους στόχους κάθε σχολείου.

5. Το σχολείο πρέπει να αποτελεί κοινότητα ζωής με δημοκρατικές διαδικασίες και αυτόνομη διακυβέρνηση προκειμένου οι μαθητές πέρα από τις γνώσεις που θα λάβουν να αποκτήσουν κοινωνικές δεξιότητες και δημοκρατικές αρχές μελλοντικών πολιτών.

Σ΄ ένα αντί-αυταρχικό σχολείο ο δάσκαλος είναι φίλος αλλά και ρυθμιστής ενός γόνιμου παιδαγωγικά πλούσιου περιβάλλοντος. Είναι οδηγός και συνοδοιπόρος , προκειμένου το παιδί σε αυτό το περιβάλλον να ωριμάσει αβίαστα με αίσθημα ευθύνης και αντίληψης του χρέους .

Συνεπώς, η κατάκτηση του αυτοελέγχου με την έννοια όχι της καταπίεσης και του εξαναγκασμού αλλά με την έννοια της ενσυναίσθησης των δικαιωμάτων των άλλων και της αρμονικής συνύπαρξης μέσα στο κοινωνικό σύνολο που δραστηριοποιούμαστε είναι το βασικό ζητούμενο της αντί-αυταρχικής αγωγής.

Page 20: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Το σχολικό περιβάλλον και ο ρόλος του δασκάλου

Ένα τέτοιο υγιές σχολικό περιβάλλον, με τα παραπάνω χαρακτηριστικά αποτελεί ισχυρό παράγοντα διαμόρφωσης συνθηκών επιτυχίας του ρόλου του σχολείου τόσο ως χώρου μάθησης, αλλά και ως χώρου υγιούς συναισθηματικής ανάπτυξης των μαθητών.

Το σχολικό περιβάλλον αναφέρεται στην ατμόσφαιρα που επικρατεί σε μια σχολική μονάδα και επηρεάζει το ψυχολογικό κλίμα της τάξης .Είναι δηλαδή το σύνολο των δυναμικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ψυχολογικών, ακαδημαϊκών και φυσικών διαστάσεων του σχολικού περιβάλλοντος. Το σχολικό περιβάλλον θεωρείται ως μια διαρκής ποιότητα του σχολείου, η οποία βιώνεται από τους μαθητές και δασκάλους και επηρεάζει τόσο τη συμπεριφορά τους όσο και την απόδοσή τους.

Σ΄ αυτό το σχολείο:

Οι εκπαιδευτικοί επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με τους μαθητές τους με ανοιχτές διαδικασίας.

Επικρατεί πνεύμα συλλογικότητας και συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία .

Επιδιώκονται εκτός των γνωστικών και συναισθηματικοί και ψυχοκινητικοί στόχοι .

Η κοινωνική οργάνωση της τάξης, ο τρόπος δηλαδή που είναι οργανωμένη η τάξη κατά τη διδασκαλία, παρουσιάζει εναλλακτικές μορφές.

Ένας από τους καλύτερους τρόπους οργάνωσης θεωρείται η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία .

Θεσμοθετούνται διαδικασίες εμπλοκής των μαθητών στην οργάνωση της τάξης και την αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Ο εκπαιδευτικός συναποφασίζει με τους παιδαγωγούμενους, υποστηρίζει τις δραστηριότητες των μαθητών, χρησιμοποιεί λογικά και συνειδητά έπαινο και τιμωρία, αποφεύγει διαταγές, επιδιώκει προσωπική συνομιλία και διάλογο.

Page 21: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Στη δημιουργία ενός υγιούς σχολικού περιβάλλοντος συμβάλλει αποφασιστικά ο τρόπος αγωγής που προσφέρεται από τον εκπαιδευτικό. Και η αντιαυταρχική αγωγή αποτελεί τον ιδεώδη τρόπο αγωγής για τη δημιουργία υγιών προσωπικοτήτων. Η αντιαυταρχική αγωγή απεικονίζει την προσπάθεια του ανθρώπου να απεμπλακεί από τις δεσμεύσεις που του επιβάλλουν οι κοινωνικές νόρμες και να συμμετέχει ουσιαστικά και ενεργά σε μια βιωματική κατάκτηση της ζωής. Αυτή η αγωγή καλείται να του παρέχει τις σχετικές δυνατότητες και εφόδια.

Σχολικό περιβάλλον και παιδί

Τα αποτελέσματα ενός τέτοιου σχολικού κλίματος είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη των μαθητών:

Στο γνωστικό τομέα ευνοούνται οι προσωπικές τοποθετήσεις. Ενισχύεται η γλώσσα, η οποία γίνεται πλούσια, καθώς και η σκέψη που γίνεται δημιουργική, παραγωγική, συνθετική.

Στο συναισθηματικό τομέα κυριαρχεί σιγουριά, ασφάλεια, συναισθηματική σταθερότητα, ελπίδα για επιτυχία.

Στο τομέα κοινωνικής συμπεριφοράς παρατηρείται ανάπτυξη ατμόσφαιρας συνεργασίας, αλληλοστήριξης και κριτικής αντιμετώπισης των προβλημάτων.

Το σημαντικότερο ρόλο στη δημιουργία υγιούς σχολικού περιβάλλοντος διαδραματίζει ο εκπαιδευτικός. Ο επιτυχημένος εκπαιδευτικός διακρίνεται για τη νοημοσύνη, τη φιλικότητα, την ευχάριστη διάθεση, τη συναισθηματική θέρμη, την ισορροπία, την υπομονή, τον αυτοέλεγχο Ένας τέτοιος εκπαιδευτικός δημιουργεί ένα περιβάλλον ευχάριστο και ένα ψυχολογικό και παιδαγωγικό κλίμα υγιές .

Η διδακτική ικανότητα του δασκάλου συμβάλλει επίσης ουσιαστικά στη δημιουργία υγιούς κλίματος στην τάξη, αφού οι μαθητές μαθαίνουν πιο εύκολα, κατανοούν καλύτερα όσα ο εκπαιδευτικός παραδίδει και ενθαρρύνονται κατά την διδακτική διαδικασία. Στοιχεία που βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση είναι ο ενθουσιασμός του εκπαιδευτικού στη δουλειά του, ο πλουραλισμός στις μεθοδολογίες που χρησιμοποιεί, η χρησιμοποίηση ιδεών του μαθητή, η ενθάρρυνσή του, ο περιορισμός υποδείξεων, η δυνατότητα στους μαθητές να εκφράζονται ελεύθερα, να διερευνούν μόνοι τα θέματα και να διαμορφώνουν προσωπική άποψη, η ενθάρρυνση όλων να μιλούν, να εκφράζονται και να συζητούν μεταξύ τους .

Page 22: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Η ατμόσφαιρα αυτή συμβάλλει στη δημιουργία κινήτρων, ενδιαφερόντων για έκφραση και επικοινωνία και διευκολύνει τις διεργασίες μάθησης, τη δημιουργικότητα και την ανάδειξη κριτικής σκέψης.

Οι προσωπικές σχέσεις πέραν από την αξία που έχουν καθαυτές συμβάλλουν αποφασιστικά και στη μάθηση της σχολικής ύλης.

Έρευνες έδειξαν τη σημαντική συμβολή του συναισθηματικού κλίματος της τάξης στη μάθηση γενικά και τη νοητική ανάπτυξη ειδικότερα. Άλλωστε από τη σύγχρονη ψυχολογία της γνώσης είναι πλήρως αποδεκτή η αλληλεπίδραση μεταξύ νοητικής και συναισθηματικής ανάπτυξης. Η καλλιέργεια προσωπικών σχέσεων ικανοποιεί και την έντονη ανάγκη του μαθητή για σημαντικότητα. Ο μαθητής προσέχει ιδιαίτερα αν ο εκπαιδευτικός με τις στάσεις, τις κινήσεις του και τις ενέργειές του τον σέβεται.. Αν αυτές έχουν χαρακτήρα αυταρχικό τότε ο μαθητής μαζί με τον εκπαιδευτικό απορρίπτει και τις γνώσεις που αυτός προσφέρει .

Μέσα από τις υγιείς σχέσεις δασκάλου-μαθητή διαμορφώνεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοαντίληψη των μαθητών, που στη συνέχεια καθορίζουν τη μαθησιακή και κοινωνική συμπεριφορά τους .

Με τη συνεργασία των ατόμων μέσα στη σχολική μονάδα επιτυγχάνεται η αυτογνωσία. Μέσα από την ανταλλαγή γνωμών, συνηθίζουν οι μαθητές στην αυτοκυριαρχία, εκτιμούν τις απόψεις των άλλων, αναγκάζονται να σκεφτούν και να τοποθετήσουν τον εαυτό τους στην ανάλογη θέση μέσα στην τάξη. Με τη συνεργασία αποδεσμεύεται η σκέψη των ατόμων τόσο με την ανταλλαγή γνωμών όσο και με την υποχρέωσή τους να αντιμετωπίσουν τις καταστάσεις από τη σκοπιά θεώρησης των άλλων, οπότε η σκέψη τους γίνεται πιο αντικειμενική. Με την αμοιβαιότητα που έρχεται σαν αποτέλεσμα κοινής αντιμετώπισης των διαφόρων καταστάσεων στην τάξη η σκέψη γίνεται ορθολογιστική και ολοκληρωμένη.

Η εικόνα που σχηματίζει ο μαθητής για τον εαυτό του (αυτοαντίληψη) και η αποτίμησή της ( αυτοεκτίμηση ) εξαρτώνται από το είδος των εμπειριών που αποκτά το αναπτυσσόμενο άτομο από την επαφή του με τους συνομηλίκους τους και τους ενηλίκους. Αν οι εμπειρίες είναι θετικές, σχηματίζει θετική αυτοεκτίμηση. Αν οι εμπειρίες είναι αρνητικές, σχηματίζει αρνητική

Page 23: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

αυτοαντίληψη. Αξίζει να πούμε ότι ο βαθμός αποδοχής των μαθητών από του δασκάλους και τους γονείς και επομένως και το είδος των εμπειριών που εισπράττουν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις σχολικές επιδόσεις.

Page 24: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Επίλογος

Είναι σαφές ότι η αντί-αυταρχική αγωγή με τις άριστες διαπροσωπικές σχέσεις δασκάλου-μαθητών, το δημιουργικό περιβάλλον, το άριστο ψυχολογικό κλίμα της τάξης θέτει τις βάσεις για τη δημιουργία υγιών, ισχυρών και ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων.

Page 25: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Ένα ποίημα που μας άρεσε πολύ και με αυτό θελήσαμε να κλείσουμε την εργασία μας….

ΔάσκαλεΣυγγραφέας είσαι δάσκαλε, ακούραστος, ακατάπαυστος.

Λευκές σελίδες σου, οι μαθητές.Μα τι είναι αυτό που γράφεις,

το έργο σου τι είναι;Σαν το διαβάζουν οι ανθρώποι

βλέπουν στον ύπνο τουςχρωματιστά λουλούδια, κάμπους και βουνά,

ή μένουν ξάγρυπνοι από τους εφιάλτες;ή μένουν ξάγρυπνοι από τους εφιάλτες;

Γλύπτης είσαι δάσκαλε, σπάνιος και προικισμένος.Πυλός στα χέρια σου, οι μαθητές,η στάση ζωής που θα κρατήσουν.

Τα αγαλματάκια σου άραγε, έχουν πνοή;Κινούνται θαρρετά με όρεξη για τη ζωή;

Ή μένουνε σκυφτά δειλά και απαθή;Αέρας είσαι δάσκαλε, πολύ δυνατός.

Κοιτάζεις τα όνειρα τους να φουσκώνεις,ή κόντρα στο διάβα τους φυσάς;

Ζωγράφος είσαι τελικά, μεγάλος ξακουστός.Καμβάς, τα πρόσωπα τους.

Τι είδους πίνακες σ’ αρέσουν;Φροντίζεις το χαμόγελο πότε να μην τους σβήσει,

ήλιος λαμπρός, πηγή ζωής,το μονοπάτι στη ζωή να τους φωτίζει;Για προτιμάς τα σύννεφα τα μαύρα,

τις τρικυμίες και τους κεραυνούς,τις σύγχρονές Γκουέρνικες και τους αφανισμούς;

Δάσκαλε, ποτέ σου μη ξεχνάς,δεν τους διδάσκεις μοναχά πλάι στο μαυροπίνακα.

Διδάσκεις,μ’ όσα πράττεις κι όσα όχι,

μ’ ότι αντιπαλεύεις και μ’ ότι σιγοντάρεις,μ’ αυτά που αφήνεις δίπλα σου και μ’ όσα απωθείς.

Στο χέρι σου είναι δάσκαλε.Θα είσαι παράδειγμα προς μίμηση, ή προς αποφυγή;

Θα γίνεις η λύση ή θα είσαι το πρόβλημα;Δ. Ψαλλίδας, Νοέμβρης – Δεκέμβρης 2012

Page 26: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

Βιβλιογραφία

, . : , , 1977, . 205Βώρου ΦΚ Δοκίμια για την παιδεία Αθήνα σελ

., Κογκούλη Ι εισαγωγή στην παιδαγωγική

. , . ΜατσαγγούραςΗ Ησχολική τάξη εκδ Γρηγόρη 2004 Αθήνα

www.users.sch.gr

Google- βικιπαιδεια

dspace.lib.uom.gr

lerakis.blogspot.gr

symvoulos.mysch.gr

angitan.blogspot.gr

Page 27: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project

ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Και τα τέσσερα μέλη της ομάδας συμφωνούν πως η ομάδα μας λειτούργησε πολύ καλά. Παρ’ όλες τις διαφορές και τις διαφωνίες που

αναπόφευκτα υπάρχουν στην αρχή κάποιας συνεργασίας βρήκαμε γρήγορα τους ρυθμούς μας και καταφέραμε να δουλέψουμε μαζί

αρμονικά. Όλα τα μέλη της ομάδας ήταν πρόθυμα να υποχωρήσουν και να συμβιβαστούν ώστε να βρεθεί λύση σε ο, τι μας ζητηθεί. Η κάθε μια

συνέβαλε με το δικό της ξεχωριστό τρόπο στην έρευνα και στη σύνθεση της εργασίας οπότε κανένα μέλος της ομάδας δεν αναγκάστηκε να

δουλέψει παραπάνω.

Page 28: Πώς ορίζεται η «αυταρχική» παιδαγωγική και πώς η   «αντιαυταρχική»; Project