3ο Λύκειο Λάρισας Σχ. Έτος 2011-2012

Ερευνητική Εργασία

«Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίαςστο 3ο Λύκειο Λάρισας»

Ερευνητική Ομάδα

Σταυρούλα ΧαϊδάΜέλανη Xρήστου Μπάμπης ΙωαννίδηςΑχιλλέας ΣιατραβάνηςΕύη ΣπύρουΓαρυφαλλένια ΤσινοπούλουΝικολέτα ΓκόγκουΑναστασία ΚαλαμάταΚωνσταντίνα ΚασιώραΌλγα Τσιτσώνη Χρήστος ΑναστασίουΣτέλλα ΤζέλιουΑναστασία ΔημοπούλουΚατερίνα ΤόσιουΜουρτζούδη ΚωνσταντίναΤζαλαμούρας ΔημήτρηςΒερνιώτης ΒασίληςΜηλίτση ΔήμητραΜπουλμπου Μαργαρίτα

Επιβλέπουσες καθηγήτριες

Μπεϊνά ΓεωργίαΚαραμπάτσα Βάια

Περιεχόμενα

Ι. Εισαγωγή ……………………………………….……………..σελ. 3

ΙΙ. Θεωρητικό Μέρος …………………………………………...σελ. 4

Κεφάλαιο 1: Εκφοβισμός και βία. Ορισμός και μορφές…….. σελ. 4

Κεφάλαιο 2: Ο θύτης…………………………………………… σελ. 7

Κεφάλαιο 3: Το θύμα …………………………………………. σελ. 12

Κεφάλαιο 4: Οι παρατηρητές ………………………………… σελ. 14

ΙΙΙ. Ερευνητικό Μέρος…………………………………………σελ. 18

1. Μεθολογία ……………………………………………….….σελ. 18

2. Αποτελέσματα………………………………………….……σελ. 20

3. Συμπεράσματα –Συζήτηση………………………………... σελ. 37

IV. Αιτιολογική έκθεση τεχνήματος ………………………….. σελ. 39

V. Ευχαριστίες ………………………………………………….σελ. 41

V. Παράρτημα ………………………………………………….σελ. 42

1. Το ερευνητικό εργαλείο ………………………………….......σελ. 43

2. Το σενάριο της ταινίας ……………………………………….σελ. 48

Ι. Εισαγωγή

Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται όλο και πιο συχνά περιστατικά βίας και παραβατικότητας σε γυμνάσια και λύκεια αλλά και σε δημοτικά σχολεία, γεγονός που συγκλονίζει και πανικοβάλλει πολλές οικογένειες κυρίως των μεγάλων πόλεων. Η αθωότητα επισκιάστηκε πλέον από την τρομοκρατία.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών το 15% των μαθητών στην Ευρώπη έχουν βιώσει κάποιο περιστατικό βίας και εκφοβισμού, ενώ στην Ελλάδα το φαινόμενο αφορά έναν στους δέκα μαθητές (ΕΨΥΠΕ, 2010). Το φαινόμενο αυτό δεν είναι βέβαια άγνωστο και στο δικό μας χώρο, στο δικό μας σχολείο. Επειδή λοιπόν πρόκειται για ένα θέμα που μας απασχολεί όλους μας αποφασίσαμε να επικεντρώσουμε την εργασία μας σ’ αυτό.

Σκοπός μας είναι να ερευνήσουμε το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας, όπως αυτό παρουσιάζεται στο σχολείο μας, και ιδιαίτερα τις μορφές του καθώς και τα αίτια και τις συνέπειές της σε όλους τους εμπλεκόμενους παράγοντες: στο θύμα, το θύτη και τους μάρτυρες-παρατηρητές.

Συγκεκριμένα τα ερευνητικά ερωτήματα που θέσαμε είναι τα ακόλουθα:

α) Ποια είναι η διάδοση που παρουσιάζει το πρόβλημα αυτό στο σχολείο μας και ποιες μορφές βίας παρατηρούνται;

β) Ποιο είναι το προφίλ, τα συναισθήματα και οι συνέπειες του φαινομένου αυτού στο θύτη;

γ) Ποιο είναι το προφίλ, τα συναισθήματα και οι συνέπειες του φαινομένου στο θύμα;

δ) Πώς αντιμετωπίζεται το θέμα στα πλαίσια του σχολείου;Οι πηγές πληροφόρησης που χρησιμοποιήσαμε για τη συλλογή του

υλικού μας περιλαμβάνουν βιβλία σχετικά με το θέμα, ιστοσελίδες από το διαδίκτυο, άρθρα εφημερίδων και έρευνες σχετικές με το θέμα αυτό, ελληνόγλωσσες και ξενόγλωσσες.

Η εργασία μας αποτελείται από δύο κυρίως μέρη: Το θεωρητικό και το ερευνητικό. Το θεωρητικό μέρος της περιλαμβάνει τέσσερα κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τον ορισμό και τις μορφές βίας. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στο πρόσωπο που υποκινεί τα περιστατικά αυτά, δηλαδή το θύτη. Το τρίτο σχετίζεται με το θύμα, τις αντιδράσεις του και τις επιπτώσεις του ενδοσχολικού εκφοβισμού στη ζωή του. Τέλος, το τέταρτο κεφάλαιο ερευνά τους μη άμεσα εμπλεκόμενους στο θέμα, τους μάρτυρες ή αλλιώς τους παρατηρητές.

Το πέμπτο κεφάλαιο περιλαμβάνει την έρευνα που πραγματοποιήσαμε στο σχολείο μας σχετικά με την ενδοσχολική βία

Στο τελευταίο μέρος παραθέτουμε την αιτιολογική έκθεσή μας για την ταινία μας με θέμα την ενδοσχολική βία που έχει τίτλο: « ………………»

Τέλος, παραθέτουμε ένα παράρτημα με το σενάριο της ταινίας μας και το ερευνητικό εργαλείο που χρησιμοποιήσαμε στην έρευνά μας.

ΙΙ. Θεωρητικό Μέρος

Κεφάλαιο 1. Εκφοβισμός και βία: Ορισμός και

μορφές

Ο όρος «εκφοβισμός και βία στα σχολεία» (schoolbullying) όπως

και ο όρος «θυματοποίηση» χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια

κατάσταση στην οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και

επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή,

την καταδυνάστευση και πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε

μαθητές. Μπορούν να πάρουν λεκτική, ηλεκτρονική, σωματική, σεξουαλική

και ψυχολογική μορφή (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε - 2010, σελ.14)

Λεκτικός εκφοβισμός:

O λεκτικός εκφοβισμός αποτελεί την

πιο συχνή μορφή του bullying και

είναι πολύ συνήθης σε παιδιά

κυρίως του γυμνασίου και του

δημοτικού. Οι μαθητές - bullies που

εκδηλώνουν τη λεκτική μορφή του

σχολικού εκφοβισμού

χρησιμοποιούν λέξεις με σκοπό να

βλάψουν ή να ταπεινώσουν και να εξευτελίσουν ένα άλλο άτομο. Αυτό το

είδος του bullying προκαλεί ευκολότερα πόνο σε άλλα παιδιά, καθώς είναι

γρήγορο και άμεσο. Οι συνέπειες είναι σοβαρές. Ενδεικτικά, μπορεί να

αναφερθεί ότι υποσκάπτει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και το καθιστά

ανίκανο να προσαρμοστεί και να αφεθεί στις σχέσεις του με τους

συμμαθητές του. (Καρκανάκη-Καφφετζή, 2009)

Ηλεκτρονικός εκφοβισμός

Όσον αφορά στον ηλεκτρονικό

εκφοβισμό, οι θύτες εκμεταλλεύονται το

πλεονέκτημα της σημερινής τεχνολογίας για να

επιτεθούν στα θύματά τους. Έτσι λοιπόν,

εκδηλώνεται με τη χρήση του διαδικτύου καθώς

και μέσω των κινητών τηλεφώνων.

Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός (cyber-

bullying) περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού

μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μηνυμάτων. (ΕΨΥΠΕ, 2010, σελ.19).

Η πιο συχνή μέθοδος του cyber- bullying με την οποία τα παιδιά και

γενικότερα οι νέοι έχουν εκφοβισθεί ηλεκτρονικά αναφέρεται ότι είναι αυτή

των άμεσων μηνυμάτων. Κάπως λιγότερο συνήθεις τρόποι αφορούν τη

χρήση χώρων συνομιλίας και ηλεκτρονικών ταχυδρομείων αλλά και τα

μηνύματα στις ιστοσελίδες. Επιπροσθέτως η χρήση κινητού τηλεφώνου

μπορεί επίσης να συμβάλλει στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό μέσω της

αποστολής κακόβουλων γραπτών μηνυμάτων ή τηλεφωνικών κλήσεων οι

οποίες μπορεί να είναι και σιωπηρές.

Ωστόσο, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μέσω κινητού τηλεφώνου

μπορεί εύκολα να συνδεθεί με αυτόν που λαμβάνει χώρα στο διαδίκτυο.

Με τη βοήθεια του κινητού, ο καθένας μπορεί να απαθανατίσει

προσωπικές ή μη στιγμές κάποιου και να τις αναρτήσει στο internet όπου

ο οποιοσδήποτε μπορεί να έχει πρόσβαση. ((Καρκανάκη-Καφφετζή,

2009)

Σωματική βία:

Η σωματική μορφή του σχολικού εκφοβισμού θεωρείται μια από τις

συχνότερες εκδηλώσεις του ανάμεσα στα παιδιά. Ο σωματικός

εκφοβισμός δυστυχώς συμβαίνει αρκετά συχνά στα σχολεία ευρωπαϊκών

χωρών. Περιλαμβάνει το φυσικό τραυματισμό ή απειλή τραυματισμού

προς κάποιον. Οι πιο συχνές μορφές

εκδήλωσής του είναι τα χτυπήματα και τα

σπρωξίματα, τα χαστούκια, οι μπουνιές, το

τράβηγμα των μαλλιών, αλλά και χτυπήματα

με όπλα ή άλλα αντικείμενα (ΕΨΥΠΕ 2010,

σελ.19). Αρνητική πράξη θεωρείται επίσης

όταν κάποιος μαθητής περιορίζει τον άλλο με σωματικές πρακτικές.

(Καρκανάκη –Καφφετζή, 2009)

Σεξουαλική παρενόχληση

Ο σεξουαλικός εκφοβισμός είναι ένα σχετικά

συνηθισμένο φαινόμενο και αποτελεί σοβαρό

πρόβλημα μέσα στα όρια του σχολικού χώρου,

σημειώνει όλο και μεγαλύτερη αύξηση και γίνεται

σε όλο και μικρότερη ηλικία. Ο σεξουαλικός

εκφοβισμός που λαμβάνει χώρα στην πλειονότητα

των σχολείων ανά τον κόσμο, εκδηλώνεται με

ποικίλες μορφές και είναι δυνατόν να καλύπτει ένα εύρος συμπεριφορών,

από ένα περιστατικό άτεχνης και λεπτομερειακής ζωγραφιάς, στη μορφή

γκράφιτι σε κάποιο τοίχο του σχολείου, σε υβριστικά σχόλια, απρεπές

άγγιγμα και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις. Επιπροσθέτως, η

συγκεκριμένη μορφή εκφοβισμού περιλαμβάνει ανεπιθύμητο άγγιγμα,

απειλές, λεκτική παρενόχληση, προσβλητικά γράμματα και εικόνες, αλλά

και προσβλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του

παιδιού στο οποίο απευθύνονται. Όταν αφορά στη χρήση υβριστικών

σεξουαλικών παρατσουκλιών καθώς και ψηλαφίσματος αποτελούν εξίσου

σοβαρές εκδηλώσεις του σεξουαλικού εκφοβισμού που εμφανίζεται στο

σχολικό χώρο. (Καρκανάκη –Καφφετζή 2009)

Ψυχολογική βία

Περιλαμβάνει υποτιμητικές συμπεριφορές και

ταπείνωση μέχρι ψυχολογική βλάβη. Επίσης περιλαμβάνει

διαρκές κριτικάρισμα, υποτίμηση και κοροϊδίες.

Επιπροσθέτως οι προσπάθειες εξευτελισμού, τα ψέματα

ακόμη και η υπονόμευση της αυτοεκτίμησης είναι και αυτές

κάποιες μορφές ψυχολογικής βίας.

Κεφάλαιο 2. Ο θύτης

Αναφερόμενοι στους παράγοντες που

σχετίζονται με τα περιστατικά βίας δε μπορούμε

να μην αναφερθούμε στο πρόσωπο που

υποκινεί τα περιστατικά αυτά, πρόσωπο που

συνηθίζεται να ονομάζεται «θύτης». Στη

συνέχεια της εργασίας μας θα προσπαθήσουμε

να σκιαγραφήσουμε και να κατανοήσουμε το

προφίλ του και να καταγράψουμε τις συνέπειες

των πράξεών του τόσο στον ίδιο όσο και στους

γύρω του.

Προφίλ θύτη

Όταν εξετάζουμε το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας, πρέπει να

αναφερθούμε στα ποικίλα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το προφίλ των

θυτών.

Το ρόλο του θύτη διαδραματίζουν αγόρια είτε μεμονωμένα είτε σε

ομάδες ("κλίκες") αλλά και σε μεικτές ομάδες (αγόρια και κορίτσια). Οι

δράστες είναι διασπαστικά άτομα που δεν μπορούν να ελέγξουν τις

ενορμήσεις τους και αρέσκονται στο να αρχίζουν καβγάδες. Επιπλέον,

διακρίνονται από επιθετικότητα τόσο προς τους ομηλίκους τους όσο και

προς τους γονείς και καθηγητές τους (ενηλίκους). Έχουν την ανάγκη του

ελέγχου και της εξουσίας και επιζητούν να έχουν γύρω τους άτομα που

τους φοβούνται. Επίσης, εμμένουν στην επίθεση μέχρι να επέλθει ο

τελικός εξευτελισμός στα θύματά τους.

Συνήθως, αντλούν ικανοποίηση

από το να κακομεταχειρίζονται τους

άλλους και έχει υποστηριχθεί ότι

τρέφουν αισθήματα χαμηλής

ενσυναίσθησης και θετικής αυτοεικόνας.

Τις περισσσότερες φορές παραμένουν

ψυχροί αδιαφορώντας για τα θύματά τους και έχουν μικρή ή καθόλου

εμπάθεια για αυτά (άρα δρουν αδιακρίτως). Συχνά δικαιολογούν τις

πράξεις τους λέγοντας ότι τα θύματά τους τους προκάλεσαν και φαίνεται

ότι δεν έχουν το θάρρος να παραδεχθούν τη παραβατική συμπεριφορά

τους ερχόμενοι ενώπιον των ευθυνών τους. Πρόκειται για άτομα που

κάνουν φασαρία στην τάξη, δεν παρουσιάζουν υψηλές επιδόσεις και

φέρονται άσχημα στους συμμαθητές τους. Επιπροσθέτως, παραβαίνουν

τους σχολικούς κανόνες, έχουν ελάχιστο άγχος, υπερβολική αυτοεκτίμηση

και έχουν μάθει να αντεπιτίθεται για να διαχειρίζονται τα προβλήματά τους.

(www.ioanninamed.gr)

Αιτίες έκφρασης της σχολικής βίας

Οι προδιαθεσιακοί παράγοντες

για την εκδήλωση εκφοβιστικής

συμπεριφοράς διακρίνονται σε

ατομικούς και σε κοινωνικούς.

Στους ατομικούς

συγκαταλέγονται το φύλο, η

κληρονομικότητα και άλλοι βιολογικοί παράγοντες, όπως η ψυχική υγεία

και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της νεανικής ηλικίας. Από την άλλη μεριά,

στους κοινωνικούς παράγοντες συγκαταλέγονται η οικογένεια, το σχολείο

και γενικότερα η εκπαίδευση, το περιβάλλον, τα πρότυπα συμπεριφοράς,

η εργασία και η πολιτική διαφορετικότητα.

Ένας άλλος σημαντικός

παράγοντας που ευνοεί την σύνδεση

των νέων με τον κόσμο της

παρανομίας είναι η χαμηλή σχολική

επίδοση και η σχολική αποτυχία. Την

ίδια στιγμή, η κατάθλιψη στην

εφηβική ηλικία συνδυάζεται με

παρορμητικές , επιθετικές αντιδράσεις. Επιπλέον, η αίσθηση ψυχικού

κενού , καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους

συμβάλλει στην υιοθέτηση ανομικής συμπεριφοράς.

(www.psycosynthesis.blogspot.com/2009/09/blog-post.html)

Ο σημαντικότερος, όμως, παράγοντας σχολικής βίας είναι η

οικογένεια . Η έλλειψη προσοχής και κατανόησης, η κακή διαπαιδαγώγηση

και η κακομεταχείριση μπορούν να οδηγήσουν τους νέους σε παραβατικές

συμπεριφορές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η παιδική εργασία, η

οποία ενοχοποιείται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς, η

συνεχής παρακολούθηση βίας στην τηλεόραση, μπορεί να οδηγήσει σε

βίαιη και εγκληματική συμπεριφορά, αλλά και το σώμα των εφήβων που

είναι πηγή έντονων διαχυτικών ερεθισμάτων και τους οδηγεί σε

σεξουαλικές παραβατικές συμπεριφορές (ΕΨΥΠΕ, 2010)

Ο θύτης δεν γεννιέται, γίνεται! Ο θύτης μαθαίνει-διδάσκεται να

συμπεριφέρεται με τον τρόπο αυτόν. Στη μετέπειτα ζωή του συνήθως

καταλήγει σε παραπτωματικές-εγκληματικές πράξεις και διδάσκει τη βία

και στα παιδιά του δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο βίας.

Συνέπειες ενδοσχολικής βίας στο θύτη

Σημαντική παράμετρο της έρευνας για το φαινόμενο της

ενδοσχολικής βίας αποτελούν οι συνέπειες στο παιδί που έχει το ρόλο του

θύτη. Οι συνέπειες αυτές , οι οποίες είναι σημαντικές και σοβαρές,

αφορούν τόσο τον ψυχικό κόσμο του ατόμου όσο

και την κοινωνική λειτουργικότητά του.

Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές που ασκούν

βία βιώνουν τις επιπτώσεις του φαινομένου πολύ

έντονα, εφόσον η άπρεπη αυτή συμπεριφορά τους

είναι πολύ πιθανό να έχει αντίκτυπο στο κοινωνικό

περιβάλλον του σχολείου και να επηρεάζει τη σχέση

με τους συμμαθητές τους. Τα άτομα που ασκούν

βία, δηλαδή, μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες

σε επίπεδο κοινωνικής ενσωμάτωσης, αφού η

παραβατική τους συμπεριφορά είναι ο κυριότερος παράγοντας που

μπορεί να τους οδηγήσει σε συγκεκριμένη κατάσταση.

Ωστόσο, η συμμετοχή τους σε καβγάδες και σε άλλους τέτοιου

είδους άπρεπη συμπεριφορά έχει εξίσου σημαντικές επιπτώσεις, οι οποίες

μπορούν να εξεταστούν από δύο όψεις. Από την άλλη πλευρά, δηλαδή,

είναι πολύ πιθανό να αποκτήσει με τις πράξεις του υψηλή αυτοεκτίμηση

την οποία θα εκμεταλλευτεί λανθασμένα και θα εξακολουθεί να

συμπεριφέρεται επιθετικά, όχι μόνο στους συνομηλίκους του και στους

συμμαθητές τους αλλά και στην οικογένεια του. Χωρίς να το καταλαβαίνει,

επομένως , και νομίζοντας ότι είναι ανώτερος από όλους και ότι πράττει

σωστά και έξυπνα παγιδεύοντας ο ίδιος με τον εγωισμό του, την

ανωριμότητα του και την αδιαφορία του για τις ανεξέλεγκτες πράξεις του.

Απ' την άλλη πλευρά, όμως, ο θύτης δημιουργώντας αναστάτωση και

ένταση στην σχολική του δράση και μετανιώνοντας για ό,τι και αν έχει

κάνει, μπορεί να δώσει μια τελείως διαφορετική τροπή στην συνέχιση της

ζωής του. Συγκεκριμένα, ο μαθητής είναι πολύ πιθανόν να περάσει μια

περίοδο κατάθλιψης και να παρουσιάσει χαμηλή αυτοεκτίμηση,

σηματοδοτώντας έτσι την διατάραξη της ψυχικής του υγείας. Επίσης, εκτός

από κοπάνες και αποβολές απ' το σχολείο, ο θύτης παρουσιάζει έντονη

επιθυμία για διακοπή της φοίτησης του σε αυτό. Όλα αυτά μπορούν να τον

οδηγήσουν σε κατανάλωση αλκοόλ, χρήση ναρκωτικών και ψυχοτρόπων

ουσιών αλλά ακόμα και στον αυτοκτονικό ιδεασμό.

Απ' την αναφορά των παραπάνω πληροφοριών γίνεται αντιληπτό

ότι η παραβατική συμπεριφορά του θύτη είναι δυνατό να συνεχιστεί κατά

την ενηλικίωσή του και να έχει αντίκτυπο στο κοινωνικό του περιβάλλον.

Θα εμποδίσει την δημιουργία εποικοδομητικών σχέσεων και την ανάπτυξη

και διατήρηση μιας ομαλής κοινωνικής ζωής, καθώς θα έχει συνηθίσει

στον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζεται τους συνανθρώπους του και θα

τον απομακρύνει από κάθε είδους σχέσης, ιδιαίτερα σεξουαλικής.

Παραθέτοντας τα παραπάνω στοιχεία, συμπεραίνουμε ότι οι συνέπειες

άσκησης της ενδοσχολικής βίας είναι πολύ σοβαρές και ανυπολόγιστες για

το μελλοντικό προφίλ του παιδιού. Κρίνεται αναγκαία, επομένως, η

πρόληψη του φαινομένου και η απόφαση για άμεση αντιμετώπιση ή έστω

περιορισμό της ενδοσχολκής βίας. Η άγνοια και η αδιαφορία, ωστόσο, για

το συγκεκριμένο φαινόμενο δεν θα οδηγήσει πουθενά, παρά μόνο σ' ένα

μέλλον με υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας και βίας, γεγονός που

σημαίνει την ανικανότητα των ανθρώπων για τη διαχείριση και την

αντιμετώπισή της. (Καρκανάκη-Καφφετζή, 2009)

Κεφάλαιο 3ο. Το θύμα

Το δεύτερο σημαντικό πρόσωπο που

εμπλέκεται στα περιστατικά βίας και απασχολεί

την έρευνα είναι ο θύτης. Θα ασχοληθούμε με

τα χαρακτηριστικά του προφίλ του, με τον

τρόπο που αντιμετωπίζει τα περιστατικά βίας

και τις συνέπειες της θυματοποίησης.

Το προφίλ του θύματος

Κύριο στοιχείο της θυματοποίησης των μαθητών στις περισσότερες

περιπτώσεις αποτελεί η διαφορετικότητα. Συχνά θυματοποιούνται παιδιά

που έχουν ανεπτυγμένη μαθητική κουλτούρα, είναι άλλης εθνικότητας,

θρησκείας και ίσως με κάποια αναπηρία (Καρκανάκη Καφφετζή, σελ. 40).

Τα χαρακτηριστικά των παιδιών που εμπλέκονται σε περιστατικά βίας και

εκφοβισμού συνδέονται με περισσότερο άγχος και ανασφάλεια σε σχέση

με τους άλλους μαθητές. Ακόμα είναι παιδιά ήσυχα και ευαίσθητα,

εσωστρεφή και μοναχικά και συνήθως με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επίσης

παρουσιάζονται φοβισμένα και έχουν παθητική στάση απέναντι στη βία.

Άλλο ένα χαρακτηριστικό τους είναι η αδυναμία υπεράσπισης του εαυτού

τους και η υποχωρητικότητα (ΕΨΥΠΕ 2010, σελ. 24).

Η αντίδραση του θύματος

Σχετικά με την εκφοβιστική

συμπεριφορά που βιώνουν εναντίον τους, τα

θύματα σπάνια υπερασπίζονται τον εαυτό

τους ή αντεπιτίθενται. Παρόλο που

αναστατώνονται, εκδηλώνουν συνήθως την

αναστάτωση με απόσυρση και απομόνωση ή

θυμό. Δρουν παθητικά, καθώς δεν εμφανίζουν

επιθετική ή προκλητική συμπεριφορά και

σπάνια αμύνονται ακόμα και όταν δέχονται προσβολές. Στις συγκρούσεις

τους λοιπόν με κάποιον ή κάποιους συνομηλίκους, που μερικές φορές

είναι αναπόφευκτες, καταφεύγουν σε υποτακτική συμπεριφορά με

παραχώρηση και δίχως διεκδίκηση. Επιπροσθέτως, όταν υφίστανται

εκφοβισμό και βία, τα θύματα αντιδρούν με αδυναμία αντιπαράθεσης λόγω

της έλλειψης αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Αποδέχονται παθητικά

τη βία και αισθάνονται σύγχυση, απόγνωση, έντονο άγχος και πανικό.

Φοβούνται μήπως υποστούν περαιτέρω βία ή ακόμα και τιμωρία από τους

μεγάλους. Τέλος, παρατηρούνται στο θύμα συμπτώματα όπως απόσυρση

και απομόνωση, κατάθλιψη και απόπειρες αυτοκτονίας (ΕΨΥΠΕ 2010,

σελ. 24).

Ενδείξεις ότι το παιδί έχει πέσει θύμα βίας

Ορισμένες ενδείξεις που πιθανόν

υποδηλώνουν ότι το παιδί έχει πέσει

θύμα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο

είναι:

Α. Το παιδί έχει μειωμένη διάθεση ή

αρνείται να έρθει στο σχολείο με

πρόσχημα κάποια αδιαθεσία.

Β. Κάνει αδικαιολόγητες απουσίες.

Γ. Έχει απροσδόκητη μαθησιακή πτώση που αποτυπώνεται σε χαμηλούς

βαθμούς.

Δ. Στα διαλείμματα περνά το χρόνο του γύρω από τους εκπαιδευτικούς και

τα γραφεία.

Ε. Καθυστερεί στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι.

ΣΤ. Τα ρούχα του είναι συχνά σχισμένα ή κατεστραμμένα .

Ζ. Έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα του ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και

αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν.

Θ. Ζητά χρήματα από τους γονείς του γιατί έχασε αυτά που του έδωσαν.

Ι. Αρνείται να συμμετάσχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες.

ΙΑ. Υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του που επιμένουν.

ΙB. Παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα (ΕΨΥΠΕ 2010, σελ. 27)

Επιπτώσεις εκφοβισμού

Τα θύματα βιώνουν το στίγμα, την λεκτική βία, την ταπείνωση και τον

εξευτελισμό τα οποία επηρεάζουν την προσωπικότητα και την

συμπεροφορά τους και διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα

στιγματίζοντας το μέλλον των θυμάτων. ΄Οσον αφορά τις ψυχολογικές

επιπτώσεις στα παιδιά που θυματοποιούνται, αυτές ποικίλλουν και

αφορούν συμπτώματα άγχους και ανασφάλειας, χαμηλή αυτοεκτίμηση και

μειωμένη αυτοπεποίθηση, συναίσθημα κατωτερότητας, αρνητικό

εσωτερικό διάλογο και αρνητική αυτοκριτική.

Κεφάλαιο 4ο. Οι παρατηρητές

Εκτός από το θύτη και το θύμα η έρευνα εξετάζει

και έναν τρίτο παράγοντα στο θέμα της

ενδοσχολικής βίας, τους μη άμεσα

εμπλεκόμενους στο θέμα της βίας, καθώς η

επίδρασή τους είναι σημαντική: τους μάρτυρες ή

παρατηρητές περιστατικών βίας, τους καθηγητές

και τους γονείς. Θα ασχοληθούμε με την

αντίδραση των προσώπων αυτών στα

περιστατικά βίας καθώς και με τις

ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις των περιστατικών βίας στους μαθητές –

παρατηρητές.

Αντιδράσεις μαθητών-παρατηρητών

Τα παιδιά-παρατηρητές περιστατικών εκφοβισμού μπορεί να αντιδράσουν

στο περιστατικό με τους εξής τρόπους:

• κάποια υποστηρίζουν το θύτη με διάφορους τρόπους, όπως γέλια και

χειροκροτήματα

• κάποια άλλα απομακρύνονται υποκρινόμενα ότι δεν είδαν τίποτα,

• άλλα τρομοκρατούνται, «παγώνουν»,

• κάποια δεν παίρνουν θέση,

• τέλος, κάποια προσπαθούν να βοηθήσουν το θύμα, αποδοκιμάζουν το

θύτη και τρέχουν να φέρουν βοήθεια. (ΕΨΥΠΕ, 2010)

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στους μαθητές-παρατηρητές

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της

ενδοσχολικής βίας είναι πολλές και σοβαρές. Εκτός από το θύτη και το

θύμα, και οι ίδιοι οι μάρτυρες επηρεάζονται σημαντικά από περιπτώσεις

εκφοβισμού. (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.).  Όσον αφορά τα παιδιά, οι συνέπειες πέρα από

σοβαρές είναι και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και

εξέλιξη. Το συνηθέστερο συναίσθημά τους είναι ο φόβος μήπως

αποτελέσουν οι ίδιοι τον επόμενο στόχο, μήπως πληγωθούν ή έστω μια

αντίδρασή τους οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Αυτό έχει σαφώς ως

αντίκτυπο να παραμένουν απλοί, αδρανείς παρατηρητές, εφόσον

αρνούνται να αναμειχθούν στο θέμα για να βοηθήσουν τα θύματα.

(Τσίτουρα 2006, Rigby 2008). Όσοι μαθητές μένουν αμέτοχοι νιώθουν

ενοχές, επειδή δεν κατάφεραν να βοηθήσουν τα θύματα. Επιπλέον

νιώθουν πολύ μεγάλη ανασφάλεια σε σχέση με το σχολικό τους

περιβάλλον. Αυτό, φυσικά, τους δημιουργεί την άμεση ανάγκη να νιώσουν

ότι το σχολείο νοιάζεται για την ασφάλειά τους και κάνει το καλύτερα

δυνατό για να εξαλείψει περιστατικά βίας. Τέλος, σε περίπτωση που το

σχολείο δεν παρέχει την πρέπουσα ασφάλεια, υπάρχουν και μεγάλες

πιθανότητες οι μάρτυρες να αναπτύξουν βίαιες συμπεριφορές που έχουν

ως συνέπεια τη δημιουργία παθητικής στάσης απέναντι στα θύματα και

την εξοικείωση με πράξεις που προκαλούν πόνο. Έτσι, με αυτό τον τρόπο

μετατρέπονται και αυτοί σταδιακά σε θύτες. (Καρκανάκη – Καφφετζή,

2009)

Μέθοδοι αντιμετώπισης

Στην Ευρώπη το πρόβλημα της ενδοσχολικής βίας προσεγγίζεται πιο

σφαιρικά και συνδέεται όχι αποκλειστικά με την ποινική και την τιμωρητική

διάσταση. Διευρύνεται και συνδέεται με θέματα που αφορούν την

εκπαιδευτική ψυχολογία, την ποιότητα της εκπαίδευσης, τον

κοινωνικοποιητικό ρόλο του σχολείου και τη λειτουργική σύνδεση του

σχολείου με την τοπική κοινωνία. (Αρτινοπούλου).

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της βίας, θα ήταν

καλύτερο να παρέχεται στους μαθητές μία υψηλότερη ποιότητα

εκπαίδευσης.

Οι καθηγητές, όπως και οι γονείς, πρέπει να εκπαιδεύονται σε

στρατηγικές κατά της βίας για να βοηθούν εξίσου θύτες και θύματα. Δεν

πρέπει να μείνουν αμέτοχοι, ιδιαίτερα οι καθηγητές που όταν γνωρίζουν

ότι στο σχολείο διαδραματίζονται τέτοιου είδους συμβάντα, οφείλουν να

ενημερώνουν τους γονείς, θυμάτων και θυτών, μέσω επιστολών ή

προσωπικών συναντήσεων. Η τιμωρία δε πρέπει να αντιμετωπίζεται ως η

μοναδική μέθοδος λύσης του προβλήματος. Επιπλέον, οι μαθητές θα ήταν

καλό να απομόνωναν τους θύτες και να συνέβαλαν στην αντιμετώπιση της

παραβατικής συμπεριφοράς. ( M. Fekkes, F.I.M. Pijgers 2004, S.P.

Verbone-Vankorick) 

Ειδικότερα, για την αντιμετώπιση του προβλήματος προτείνονται τα

ακόλουθα:

α) Διάλογος: Αποτελεί τη βασικότερη και σωστότερη μέθοδο επίλυσης

του προβλήματος της ενδοσχολικής βίας. Πρέπει να γίνεται ακρόαση των

απόψεων από τη σκοπιά του καθενός από τους εμπλεκόμενους. Επίσης,

είναι αναγκαίο να εντοπιστούν τα κίνητρα, οι ανάγκες και τα συμφέροντα

που οδηγούν στη σύγκρουση, αλλά και να γίνει αναζήτηση εναλλακτικών

επιλογών που να αποτελούν λύσεις και να ικανοποιούν τα συμφέροντα

όλων.

β) στάση καθηγητών: Η επιλογή του κατάλληλου τρόπου αντιμετώπισης

είναι σημαντικός παιδαγωγικός παράγοντας που παραδειγματίζει τους

μαθητές και οδηγεί έτσι στην αποτελεσματική θετική επίλυση και στο καλό

σχολικό κλίμα. 

γ) στάση γονέων: Καλό θα ήταν οι γονείς, όταν παρατηρούν αλλαγή

συμπεριφοράς στο παιδί τους να αντιδρούν με ψυχραιμία και να την

εξετάζουν σε σχέση με άλλους παράγοντες. Σε περίπτωση που

ανακαλύψουν ότι το παιδί τους βρίσκεται σε πραγματικό κίνδυνο, να μην

αντιδρούν με επιθετικότητα και να μη γίνονται καταπιεστικοί. Αν οι ίδιοι δεν

είναι σε θέση να βοηθήσουν το παιδί τους, τότε θα ήταν καλύτερο να

προστρέχουν στη βοήθεια σχολικού ψυχολόγου,ειδικού δασκάλου ή άλλου

ειδικού. Φυσικά, οι αυταρχικές αντιδράσεις είναι ανεπίτρεπτες. 

(blogs.sch.gr/kyriakou/category/ανθρώπινα-δικαιώματα)

δ) στάση μαθητών: Οι μαθητές, ως συνομήλικοι, μπορούν αμέσως να

καταλάβουν αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Γενικά, όταν οι παρατηρητές

δρουν αισθητά, τότε υπάρχουν υψηλές πιθανότητες να πάψει πλέον να

υπάρχει το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και να μειωθούν σε

σημαντικό ποσοστό τα περιστατικά εκφοβισμού. (Τσίτουρα 2006, Rigby

2008)

ΙΙΙ. Ερευνητικό Μέρος

Κεφάλαιο 5. Έρευνα για την ενδοσχολική βία στο

3ο Λύκειο.

5.1. Μεθοδολογία

Αφορμή για την επιλογή του συγκεκριμένου πρότζεκτ στάθηκε το

ενδιαφέρον μας να μελετήσουμε το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας, γιατί

είναι ένα φαινόμενο αρκετά συχνό στο οποίο γινόμαστε μάρτυρες και το

έχουμε βιώσει σχεδόν όλοι στο παρελθόν. Επιπλέον, γνωρίζουμε ότι

ανάλογη έρευνα δεν έχει γίνει στο σχολείο μας και σκεφτήκαμε πως θα

είχε ενδιαφέρον να μελετήσουμε τη διάδοση του φαινομένου στο χώρο

που κινούμαστε καθημερινά.

Πρωταρχική μας ενέργεια ήταν η διατύπωση των ερευνητικών μας

ερωτημάτων, των τεσσάρων ερευνητικών δηλαδή υποθέσεων πάνω στις

οποίες βασίστηκε στη συνέχεια η εργασία μας και οι οποίες είναι το

προφίλ του θύματος και του θύτη, η στάση των μαρτύρων και οι μορφές

βίας. Ακολούθησε η συλλογή πληροφοριών πάνω στο θέμα μέσα από

διάφορα βιβλία, το διαδίκτυο και κάποιες ελληνόγλωσσες και ξενόγλωσσες

έρευνες. Μελετώντας τη βιβλιογραφία συντάξαμε δελτία, τα οποία

χρησιμοποιήσαμε για την τελική σύνθεση του θεωρητικού μέρους της

εργασίας μας.

Στη συνέχεια ασχοληθήκαμε με τη σύνταξη του ερωτηματολογίου

που θα χρησιμοποιούσαμε στην έρευνά μας, αφού πρώτα ερευνήσαμε την

πιθανή ύπαρξη άλλων σχετικών με την ενδοσχολική βία

ερωτηματολογίων. Χρησιμοποιήσαμε τελικά το ερευνητικό εργαλείο των

Πετρόπουλου-Παπαστυλιανού από έρευνα που πραγματοποίησαν το

2001 με τίτλο "Μορφές επιθετικότητας, βίας και διαμαρτυρίας στο

σχολείο", γιατί θεωρήσαμε ότι τα αποτελέσματά μας θα ήταν πιο αξιόπιστα

αν χρησιμοποιούσαμε ένα δοκιμασμένο ερευνητικό εργαλείο.

Πραγματοποιήθηκε πιλοτική συμπλήρωση του ερωτηματολογίου από 5

μαθητές και μοιράσαμε έπειτα το ερωτηματολόγιο σε ένα τμήμα της Γ

λυκείου, σε ένα τμήμα της Β λυκείου και σε δύο τμήματα πρότζεκτ από την

Α λυκείου. Ο συνολικός αριθμός ερωτηματολογίων που συμπληρώθηκαν

ήταν 98. Τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν στις σχολικές αίθουσες, την

ώρα του μαθήματος, ενώ σε κάθε τμήμα παρευρίσκονταν 2 μέλη της

ομάδας μας, για να απαντήσουν σε πιθανές απορίες των μαθητών που

συμπλήρωναν τα ερωτηματολόγια.

Αφού συγκεντρώσαμε τα ερωτηματολόγια καταγράψαμε τις

απαντήσεις και επεξεργαστήκαμε τα αποτελέσματα που προέκυψαν στο

πρόγραμμα excel. Τέλος, με βάση τα αποτελέσματά μας καταγράψαμε τα

συμπεράσματά μας από την έρευνα.

5.2. Αποτελέσματα

Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με τα αποτελέσματα της

έρευνας που κάναμε στο σχολείο μας (3ο ΓΕΛ ΛΑΡΙΣΑΣ) για τη διάδοση

του φαινομένου της ενδοσχολικής βίας.

5.2.α. Μορφές ενδοσχολικής βίας

Στην πρώτη ενότητα του ερωτηματολογίου μας τέθηκαν ερωτήματα

που σκοπό είχαν τη διερεύνηση των μορφών ενδοσχολικής βίας που

συναντώνται στο σχολείο μας. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον

παρακάτω πίνακα.

Πίνακας 1: Μορφές βίας (από συμμαθητή)

  Πολύ συχνά

Συχνά Κάπου κάπου

Σπάνια Ποτέ

8.Σωματική βία (σε έχουν χτυπήσει, σπρώξει κτλ.) 2 10 8 25 529.Σεξουαλική παρενόχληση (ανεπιθύμητο άγγιγμα, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα κλπ.) 3 4 4 12 6610.Λεκτική βία (βρισιές, απειλές, παρατσούκλια, διάδοση ψεύτικων φημών, άσχημα σχόλια, ειρωνεία) 10 11 22 34 1711.Ψυχολογική βία (αποκλεισμός από τις παρέες , καταστροφή ή κρύψιμο αντικειμένων, εκβιασμός για χρήματα , απειλές) 4 7 5 17 6312. ηλεκτρονική παρενόχληση (εκβιασμός , απειλή μεσω internet ή κινητού τηλεφωνου / βιντεοσκόπηση με σκοπό τον εξευτελισμό ή εκβιασμό) 1 4 4 14 70

Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα ανά μορφή βίας είναι τα εξής:

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ: Το 54% των μαθητών που ερωτήθηκαν δήλωσαν ότι δεν

υπήρξαν ποτέ θύματα σωματικής βίας. Το 26% ότι σπάνια πέφτει θύμα

σωματικής βίας. Το 10% δήλωσε ότι βρίσκονται συχνά σε αυτή τη θέση και

το 8% κάπου-κάπου. Ενώ το 2% δήλωσε ότι υφίσταται σωματική βία πολύ

συχνά.

Γράφημα 1: Σωματική βία από συμμαθητή

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ: Το 74% των μαθητών δήλωσαν ότι δεν

υπήρξαν ποτέ θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης. Το 14% δήλωσε ότι

σπάνια έχει βρεθεί σε αυτή τη θέση, ενώ για τις κατηγορίες συχνά, κάπου-

κάπου και πολύ συχνά το ποσοστό είναι 4%.

Γράφημα 2: Σεξουαλική παρενόχληση

ΛΕΚΤΙΚΗ ΒΙΑ: Το 38% των μαθητών του σχολείου μας που ερωτήθηκαν

έχει δηλώσει ότι σπάνια πέφτουν θύματα λεκτικής βίας, το 21% κάπου-

κάπου και το 18% ότι δεν υπήρξαν ποτέ. Επίσης το 12% δήλωσαν ότι

υφίστανται λεκτική βία συχνά και ένα ποσοστό του 11% πολύ συχνά.

Γράφημα 3: Λεκτική βία από συμμαθητή

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ: Στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό το 75%

δήλωσε ότι ποτέ δεν υπήρξαν θύματα. Παρόλα αυτά το 15% δήλωσε

σπάνια και το 4% ότι βρίσκεται σε αυτή τη θέση συχνά και κάπου-κάπου.

Επίσης το 2% δήλωσε ότι πέφτει θύμα ηλεκτρονικού εκφοβισμού πολύ

συχνά

Γράφημα 4: Ηλεκτρονικός εκφοβισμός από συμμαθητή

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ : Το 66% των μαθητών έχει δηλώσει ότι

δεν υπήρξαν ποτέ θύματα ψυχολογικής βίας ενώ το 18% δήλωσε σπάνια.

Ακόμη το 7% δήλωσε συχνά, το 5% κάπου-κάπου και μόλις το 4% πολύ

συχνά.

Γράφημα 5: Ψυχολογική βία από συμμαθητή

5.2.β. Ο θύτης

Στο δεύτερο μέρος του ερωτηματολογίου μας τέθηκαν ερωτήματα που αφορούν το θύτη. Τα αποτελέσματα της ενότητας αυτής αφορούν τους μαθητές που δήλωσαν πως έχουν διαπράξει συχνά ή πολύ συχνά τις μορφές του εκφοβισμού που εξετάζονταν στο ερωτηματολόγιο. Τα αποτελέσματα διαμορφώθηκαν ως εξής.

Πίνακας 2

  πολύ συχνά

συχνά Κάπου-κάπου

ποτέ

Σωματική βία 7 17 38 32

Λεκτική βία 17 25 40 12

Ψυχολογική βία 2 1 14 77Σεξουαλική παρενόχληση 5 5 11 73

Ηλεκτρονικός εκφοβισμός 5 1 9 78

Από το διάγραμμα φαίνεται πως η μορφή βίας που οι μαθητές ότι ασκούν πιο

συχνά είναι η λεκτική βία. Ακολουθούν η σωματική, η σεξουαλική παρενόχληση,

ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός και σε μικρότερο βαθμό η ψυχολογική βία.

Σχέσεις με την οικογένεια

Πίνακας 3: Σχέσεις με την οικογένεια

η οικογένεια προσφέρει  πάρα

πολύπολύ μέτρια καθόλου

19. αγάπη, φροντίδα, στοργή κτλ. 14 6 1  20. χρήματα, ρούχα, δώρα, κτλ. 9 7 4  21. βοήθεια στα μαθήματα 9 6 3 3(από τους ίδιους/ με ιδιαίτερα μαθήματα)22. ενθάρρυνση/ παρακίνηση 14 2 4 1για μελλοντικά σχέδια (πχ. για την επιλογή επαγγέλματος)23. επικοινωνία (συζήτηση ,εκμυστήρευση δικών σου θεμάτων)

11 4 5 1

Από το διάγραμμα προκύπτει πως οι μαθητές του σχολείου μας που

παραδέχτηκαν ότι ασκούν συχνά ή πολύ συχνά κάποια μορφή βίας, διατηρούν, σε

αντίθεση με τα συνήθη αποτελέσματα των ερευνών, πολύ καλή σχέση με την

οικογένειά τους. Νιώθουν σε μεγάλο βαθμό ότι οι γονείς τους καλύπτουν τόσο τις

ψυχικές όσο και τις υλικές τους ανάγκες. Ακόμα, οι περισσότεροι από αυτούς

είναι ικανοποιημένοι από τη βοήθεια που έχουν στα μαθήματα και από την

ενθάρρυνση των γονέων τους , ενώ αισθάνονται ότι διατηρούν καλή επικοινωνία

με τους γονείς τους.

Σχέσεις με τον κοινωνικό περίγυρο

Γράφημα 6: Σχέσεις με τον κοινωνικό περίγυρο

Όσον αφορά τις σχέσεις των παιδιών αυτών με τον κοινωνικό τους

περίγυρο, τα περισσότερα από αυτά θεωρούν ότι οι γονείς τους τους

φέρονται πάντοτε ή συνήθως καλά, το μεγαλύτερο ποσοστό τους θεωρούν

ότι συνήθως τους φέρονται καλά και οι συμμαθητές τους και οι άνθρωποι

που έρχονται σε επαφή, ενώ δηλώνουν πως οι καθηγητές τους τους

φέρονται καλά κάπου-κάπου ή συνήθως όχι.

Πίνακας 4

  Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Καθόλου28. Την εικόνα σου 5 10 5 129. Την αποδοχή από τους συνομηλίκους σου

5 12 3 1

30. Την επίδοσή σου στο σχολείο 4 2 11 4

Γράφημα

Σε αντίθεση με τα ερευνητικά δεδομένα

Συναισθήματα θύτη

Πίνακας 5

  Ναι Όχι

Α. Νιώθω δυσφορία με τον εαυτό μου 5 15Β. Νιώθω ικανοποίηση που εκδικήθηκα 12 8Γ. Νιώθω χαρά, γιατί εκτονώθηκα 14 6Δ. Έχω συναίσθημα ενοχής 11 9

Γράφημα

5.2.γ. Το θύμα

Στο τρίτο μέρος του ερωτηματολογίου μας τέθηκαν ερωτήματα που αφορούν τα θύματα των περιστατικών εκφοβισμού. Τα αποτελέσματα της ενότητας αυτής αφορούν τους μαθητές που δήλωσαν πως έχουν υπάρξει στο παρελθόν πολύ συχνά ή συχνά θύματα βίας στο σχολείο, που φανερώνει ότι έχουν την τάση να θυματοποιούνται.

Πίνακας 6  Πολύ

συχνάΣυχνά Κάπου

κάπουΣπάνια Ποτέ

8.Σωματική βία (σε έχουν χτυπήσει, σπρώξει κτλ.) 2 9 8 25 529.Σεξουαλική παρενόχληση (ανεπιθύμητο άγγιγμα, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα κλπ.) 3 4 4 12 6610.Λεκτική βία (βρισιές, απειλές, παρατσούκλια, διάδοση ψεύτικων φημών, άσχημα σχόλια, ειρωνεία) 10 11 22 34 17ψυχολογική βία (αποκλεισμός από τις παρέες , καταστροφή ή κρύψιμο αντικειμένων, εκβιασμός για χρήματα , απειλές) 4 7 5 17 63ηλεκτρονική παρενόχληση (εκβιασμός , απειλή μέσω internet ή κινητού τηλεφώνου / βιντεοσκόπηση με σκοπό τον εξευτελισμό ή εκβιασμό) 1 4 4 14 70

Τα συναισθήματα του θύματος

Πίνακας 7Α. Φόβος-τρόμος 8

Β. Στενοχώρια 14Γ. Απόγνωση-απελπισία 10Δ. Απογοήτευση 14Ε. Τάσεις αυτοκτονίας 2ΣΤ. Κατάθλιψη 4Ζ. Απομόνωση 6

Διάγραμμα

Από τη μελέτη των αποτελεσμάτων της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο 3ο ΓΕΛ προέκυψε πως τα συναισθήματα που κυριαρχούν στα θύματα μετά το περιστατικό βίας είναι η στενοχώρια και η απογοήτευση (14 απαντήσεις), όπως απάντησε το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών-θυμάτων. Στη συνέχεια οι απαντήσεις των μαθητών έδειξαν πως μεγάλο μέρος τους αισθάνεται επίσης απελπισία και απόγνωση. Ακόμη σε μικρότερο βαθμό τα θύματα νιώθουν φόβο και τρόμο. Λιγότερα παιδιά απομονώνονται, ενώ υπήρξαν κάποια (4 απαντήσεις) που ισχυρίστηκαν ότι παρουσίασαν συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ 2 ανέφεραν τάσεις αυτοκτονίας.

Αυτοαντίληψη

Πίνακας 8

  Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Καθόλου

28. Την εικόνα σου 6 8 7 129. Την αποδοχή από τους συνομηλίκους σου

4 11 6 1

30. Την επίδοσή σου στο σχολείο 7 4 6 5

Διάγραμμα

Όσον αφορά την αυτοαντίληψη του θύματος τα αποτελέσματα

έδειξαν ότι τα περισσότερα από τα παιδιά που έχουν την τάση να

θυματοποιούνται είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένα από την εικόνα τους (36%

πολύ, ενώ 27% πάρα πολύ), μεγάλο ποσοστό (32 %) δήλωσε ότι είναι

μέτρια ικανοποιημένο, ενώ ένα μικρό ποσοστό μαθητών (5 %) δεν είναι

καθόλου ευχαριστημένο με την εικόνα του.

Σχετικά με την αποδοχή από τους συνομηλίκους, το μεγαλύτερο

ποσοστό απάντησε ότι οι συνομήλικοί τους τους αποδέχονται σε μεγάλο

βαθμό (50 % πολύ και 18% πάρα πολύ), ενώ ελάχιστοι ήταν εκείνοι που

είπαν ότι δεν γίνονται καθόλου αποδεκτοί από τα άλλα παιδιά.

Στο θέμα της επίδοσης στο σχολείο οι περισσότεροι δήλωσαν πως

η επίδοση τους είναι μέτρια, πολλοί ήταν εκείνοι που απάντησαν πως είναι

πάρα πολύ καλοί μαθητές, ενώ το τρίτο κατά σειρά ποσοστό δηλώνει πως

δεν τα πηγαίνουν καθόλου καλά στο σχολείο.

Αναφορά του περιστατικού

Πίνακας 9

  Ναι ΌχιΑ. Στο διευθυντή 2 20Β. Στους δασκάλους 2 20Γ. Στους γονείς σου 10 12Δ. Στην παρέα / σε φίλους σου 16 6Ε. Σε κανέναν 3  

Διάγραμμα

Στην ερώτηση του ερωτηματολογίου αν οι μαθητές αναφέρουν

σε κάποιον το γεγονός οι περισσότεροι μαθητές (20 από τους

22) είπαν πως δεν αναφέρουν τίποτα στο διευθυντή και

δασκάλους, ενώ ελάχιστοι είναι οι μαθητές που απευθύνονται

σε αυτούς. Επίσης τα μισά περίπου παιδιά αναφέρουν το

περιστατικό στους γονείς τους, ενώ τα υπόλοιπα όχι. Ένα

αρκετά μεγάλο ποσοστό επίσης δήλωσε πως θα ανέφερε το

συμβάν της ενδοσχολικής βίας στην παρέα του, ενώ λίγοι ήταν

αυτοί που είπαν πως δεν θα έλεγαν τίποτα στους φίλους τους.

5.2.δ. Οι παρατηρητές – Αντιμετώπιση

Στο τέταρτο μέρος του ερωτηματολογίου μας τέθηκαν ερωτήματα που

αφορούν του παρατηρητές και όσους δεν είναι άμεσα εμπλεκόμενοι στα

περιστατικά, δηλαδή τους καθηγητές και τους γονείς.

Πίνακας 10: Παρουσία σε περιστατικό βίας

Έχεις βρεθεί ποτέ μπροστά σε σκηνή βίας; ναι όχι67 17

Διάγραμμα : Παρουσία σε περιστατικό βίας

Όπως φαίνεται στο διάγραμμα, από τους 84 μαθητές που απάντησαν στην ερώτηση, το 80% δήλωσε πως έχει βρεθεί μπροστά σε σκηνές βίας, ενώ το 20% δεν έχει αντικρίσει τέτοιο περιστατικό.

Πίνακας 11: Αντίδραση παρατηρητώνΑ. Συμμετείχα παίρνοντας τη θέση του θύτη 9Β. Προσπάθησα να βοηθήσω το θύμα  43Γ. Αδιαφόρησα  12Δ. Το ανέφερα σε μεγαλύτερο  13

Στον Πίνακα 11 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ερώτησης που αφορούσε την αντίδραση των παρατηρητών στα περιστατικά βίας. Το 55% των μαθητών δήλωσε πως προσπάθησε να βοηθήσει το θύμα. Το 20% δήλωσε ότι το ανέφερε σε κάποιον μεγαλύτερο, ενώ το 15% αδιαφόρησε. Εκτός από τους μαθητές που προσπάθησαν να βοηθήσουν το θύμα, υπήρχε και το 10% αυτών που θέλησαν να συμμετάσχουν στο περιστατικό παίρνοντας το μέρος του θύτη.

Διάγραμμα: Αντίδραση παρατηρητών

Πίνακας 12: Συναισθήματα παρατηρητών

Α. Λύπη  43

Β. Φόβος  10

Γ. Αποτροπιασμός  11

Δ. Ικανοποίηση  10

Ε. Αδιαφορία 11

Διάγραμμα: Συναισθήματα παρατηρητών

Από τα αποτελέσματα της έρευνας, προέκυψε πως το 50% των μαθητών

νιώθει λύπη, το 13% δήλωσε ότι αισθάνεται αδιαφορία και αποτροπιασμό,

ενώ το 12% ικανοποίηση, αλλά και φόβο.

Πίνακας 13: Επέμβαση καθηγητών  0. Πολύ

συχνά 1.Συχνά 2.Κάπου -

κάπου3.Ποτέ

36. Σε ποιο βαθμό παρεμβαίνουν οι καθηγητές όταν συμβαίνουν τέτοια περιστατικά;

13 36 32 13

Διάγραμμα: Επέμβαση καθηγητών

Το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών (36 απαντήσεις) δήλωσε πως οι

καθηγητές επεμβαίνουν συχνά. Ένα λίγο μικρότερο ποσοστό (32

απαντήσεις) πιστεύει ότι παρεμβαίνουν κάπου-κάπου. Ένα αρκετά

μικρότερο ποσοστό (13 απαντήσεις) θεωρεί πως επεμβαίνουν πολύ

συχνά, ενώ το ίδιο ποσοστό συμπίπτει με την επιλογή πως οι καθηγητές

δεν παρεμβαίνουν ποτέ.

Πίνακας 14: Αντιμετώπιση σχολείουΑ. Τιμωρία  29Β. Αποβολή μαθητή-θύτη  43Γ. Αναφορά στους γονείς  16Δ. Διάλογος με το μαθητή 12

Το μεγαλύτερο ποσοστό (43 απαντήσεις) πιστεύει ότι το σχολείο αντιμετωπίζει το φαινόμενο της βίας με αποβολή μαθητών. Ένα μικρότερο ποσοστό (29 απαντήσεις) δήλωσε πως ενεργεί με τιμωρία, ενώ ένα ακόμα μικρότερο ποσοστό (16 μαθητές) θεωρεί πως το σχολείο δρα με αναφορές στους γονείς και διάλογο με τους μαθητές.

Διάγραμμα: Αντιμετώπιση σχολείου

5.3. Συζήτηση - Συμπεράσματα

Έπειτα από την διεξοδική μας έρευνα, καταλήξαμε στα εξής

συμπεράσματα:

α) Σχετικά με τις μορφές βίας

Η πιο διαδεδομένη μορφή βίας στο σχολείο μας είναι η λεκτική βία,

ενώ σε μικρότερο βαθμό εμφανίζονται όλες οι μορφές βίας. Τα

αποτελέσματά μας επιβεβαιώνουν τα σχετικά ερευνητικά δεδομένα.

β) Σχετικά με το θύτη

Ο θύτης τις περισσότερες φορές, με βάση τα αποτελέσματα του

ερωτηματολογίου, νιώθει τύψεις, ενοχές, ενώ μεγάλο είναι και το

ποσοστό των μαθητών που νιώθουν ικανοποίηση και ευχαρίστηση

μετά από την άσκηση βίας. Επομένως, ο θύτης είτε νιώθει

μεταμέλεια για τις πράξεις του είτε αίσθηση ανωτερότητας. 

Το προφίλ του θύτη, όπως διαμορφώθηκε από την έρευνά μας,

είναι συνήθως αγόρι και χαρακτηρίζεται από θετική αυτοεικόνα,

επιβλητικό παρουσιαστικό και χαμηλή επίδοση στο σχολείο. 

Τα αίτια που στην έρευνά μας συσχετίσαμε με τα περιστατικά βίας

στο σχολείο αφορούν παράγοντες οικογενειακούς, όπως η σχέση

των θυτών με τους  γονείς τους, και παράγοντες που σχετίζονται με

το σχολικό περιβάλλον, όπως η επίδοσή τους στο σχολείο.

γ) Σχετικά με το θύμα

Σχετικά με την ερώτηση για τα συναισθήματα του θύματος, τα

αποτελέσματα που προέκυψαν ήταν αρκετά αναμενόμενα, διότι τα

επικρατέστερα συναισθήματα ήταν η στενοχώρια, η απογοήτευση,

ο φόβος και ο τρόμος. Αυτό το υποστηρίζουμε, γιατί τα ερευνητικά

δεδομένα δείχνουν ότι τα παιδιά που θυματοποιούνται νιώθουν

ιδιαίτερη ανησυχία, μήπως το γεγονός ξανασυμβεί. Επίσης

αναμενόμενο ήταν και το γεγονός ότι πολύ μικρός αριθμός μαθητών

ισχυρίστηκαν ότι παρουσίασαν συμπτώματα κατάθλιψης και είχαν

τάσεις αυτοκτονίας, καθώς τέτοια φαινόμενα είναι ακραία και δεν

συναντώνται συχνά.

Στην ερώτηση για την αυτοαντίληψη του θύματος τα αποτελέσματα

δεν ήταν αναμενόμενα, καθώς πολλοί ήταν οι μαθητές που

απάντησαν πως είναι ευχαριστημένοι με την εικόνα τους, σε

αντίθεση με το προφίλ του θύματος που παρουσιάζει ένα παιδί

χωρίς ιδιαίτερη αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση

Σχετικά με την αποδοχή από τους συνομηλίκους του τα

αποτελέσματα επίσης μας παραξένεψαν καθώς τα παιδιά-θύματα

συνήθως δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά. Εντούτοις, οι περισσότεροι

μαθητές δήλωσαν πως είναι αποδεκτοί από τα συνομηλίκους τους.

Σε σχέση με την αντίδραση των θυμάτων τα αποτελέσματα που

προέκυψαν ήταν αρκετά προσδοκώμενα, αφού οι περισσότεροι

μαθητές προτιμούν να αναφέρουν το περιστατικό στην παρέα τους

παρά στους γονείς ή στους καθηγητές τους, γιατί με τους φίλους

νιώθουν πιο οικεία ή ίσως φοβούνται την αντίδραση του εκφοβιστή.

δ) Σχετικά με τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους παράγοντες

Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας αποτελεί σοβαρό πρόβλημα που

παρατηρείται παγκοσμίως και απασχολεί κυρίως το θύτη και το θύμα,

αλλά έχει σοβαρό αντίκτυπο και στους μάρτυρες-παρατηρητές της σκηνής.

Τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήσαμε στο 3ο ΓΕΛ

Λάρισας ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό με τα αποτελέσματα ερευνών που

γίνονται σε όλο τον κόσμο. Πιο συγκεκριμένα:

Οι περισσότεροι μαθητές του σχολείου μας ( σε ποσοστό 80%)

έχουν παραστεί σε σκηνικό βίας στο σχολικό τους περιβάλλον,

πράγμα που σημαίνει ότι το πρόβλημα παρουσιάζει σημαντική

διάδοση.

Μία πηγή ελπίδας, δίνει το γεγονός ότι οι περισσότεροι μαθητές-

παρατηρητές συμβάλλουν –ή έτσι τουλάχιστον ισχυρίζονται- στα

περιστατικά βίας βοηθώντας το θύμα, γεγονός που αποδεικνύει την

ανάγκη για μια ήρεμη σχολική ζωή.

Τα συναισθήματα των παιδιών-παρατηρητών χαρακτηρίζονται από

φόβο, λύπη και αποτροπιασμό. Υπάρχει όμως και ένα μέρος

μαθητών που γίνονται συνεργοί στις προθέσεις των θυτών. Τα

παιδιά αυτά νιώθουν ικανοποίηση. Τέλος κάποιοι άλλοι μαθητές

αδιαφορούν για το γεγονός και μένουν απαθείς.

Κεφάλαιο 6. Αιτιολογική έκθεση τεχνήματος

Η ομάδα μας αποφάσισε να εκμεταλλευτεί την τεχνολογία, αλλά και

τις γνώσεις μιας φοιτήτριας του τμήματος κινηματογράφου, της Χρύσας

Καλουμένου, ώστε να εκφράσουμε με ένα ολιγόλεπτο φιλμάκι το

φαινόμενο της βίας στο σχολείο μας.

Αρχικά, στην πρώτη επαφή μας με την Χρύσα πραγματοποιήθηκε

μια εποικοδομητική συζήτηση σχετικά με το ύφος και το σενάριο της

ταινίας μας. Έτσι, η πρώτη μέρα της συνάντησής μας έληξε με τον

καταμερισμό των ρόλων που προέβλεπε το σενάριό μας, την καταγραφή

των υλικών μέσων όπως ρούχα, εξοπλισμός και αίθουσα για τα γυρίσματά

μας αλλά και τον καθορισμό μέρας για τα πρώτα γυρίσματα της ταινίας.

Αφού ορίσαμε ως μέρα γυρίσματος την Κυριακή 18.12.2011,

συγκεντρωθήκαμε όλα τα παιδιά της ερευνητικής μας ομάδας στο σχολικό

κτίριο και συντονιστήκαμε σχεδόν αμέσως, ώστε να αρχίσουν όσο το

δυνατόν νωρίτερα τα γυρίσματα. Επιλέξαμε μια ευρύχωρη φωτεινή

αίθουσα και γίναμε πρωταγωνιστές! Μάλιστα, συμμετείχαν με ευχαρίστηση

και μεγάλη επιτυχία και οι υπεύθυνες καθηγήτριες του πρότζεκτ, κα.

Καραμπάτσα και κα. Μπεϊνά. Οι σκηνές της Κυριακής γυρίστηκαν αρκετές

φορές από κάθε δυνατή οπτική γωνία για ένα καλύτερο αισθητικό

αποτέλεσμα. Ωστόσο, δεν γυρίστηκαν όλες οι σκηνές και χρειαστήκαμε και

ακόμη μία μέρα. Πράγματι, τα κορίτσια που ανέλαβαν να παρουσιάσουν

στο φιλμάκι τα μηνύματα κατά της βίας, γύρισαν και τις δικές τους σκηνές

και κάπως έτσι τελείωσε το εγχείρημά μας.

Παρ' όλα αυτά, οι δυσκολίες που συναντήσαμε ήταν πολλές και

αποτέλεσαν κάποιες φορές εμπόδιο στην άμεση διεξαγωγή του σκοπού

μας. Τα γυρίσματα, αρχικά, ήταν ιδιαιτέρως απαιτητικά και κουραστικά. Οι

ίδιες σκηνές έπρεπε να γυριστούν πολλές φορές ξανά και ξανά χωρίς να

αλλάξει τίποτα από το σκηνικό. Επιπλέον, η εύρεση κοινής μέρας για τα

γυρίσματα ήταν δύσκολη, καθώς οι υποχρεώσεις όλων μας ήταν πολλές.

Ωστόσο, καταφέραμε να φέρουμε εις πέρας την αποστολή μας.

Από την άλλη μεριά όμως, έστω και για λίγες μέρες γίναμε ηθοποιοί και η

Χρύσα μας επιβράβευσε για την άψογη υποκριτική μας προσέγγιση. Όλοι

έμειναν κατενθουσιασμένοι με το αισθητικό αποτέλεσμα και για όλους μας

αποτέλεσε μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Μέσα από αυτήν αποκομίσαμε

πολλές γνώσεις σχετικά με το γύρισμα μιας ταινίας, ήρθαμε σε επαφή με

την τέχνη ως δημιουργοί και νιώσαμε τη χαρά της συνεργασίας κάτω από

πρωτόγνωρες εμπειρίες.

Γενικά, επιλέξαμε να γυρίσουμε αυτό το φιλμάκι προκειμένου να

ευαισθητοποιήσουμε τους συμμαθητές μας γύρω από το φαινόμενο της

ενδοσχολικής βίας, ώστε να γίνουμε όλοι λιγότερο ανεκτικοί σε ανάλογα

περιστατικά στο μέλλον.

IV. Ευχαριστίες

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε την κυρία Χρύσα Καλουμένου, για τη

βοήθειά της στην κινηματογράφηση του βίντεό μας. Χωρίς αυτήν

σίγουρα η ταινία μας, όπως την οραματιστήκαμε, θα απείχε πολύ από

την υλοποίησή της.

Επίσης θέλουμε να ευχαριστήσουμε τις κυρίες Καραμπάτσα και

Μπεϊνά για τις πολύτιμες συμβουλές τους και την καθοδήγηση που μας

παρείχαν.

Τέλος, ευχαριστούμε πολύ τη διευθύντριά μας, κυρία Μαρίνα

Κολλάτου, που μας παρείχε κάθε διευκόλυνση στα γυρίσματά μας

διαθέτοντας μάλιστα τον ελεύθερο χρόνο της για να μας ανοίξει το

σχολείο σε ώρες που δε λειτουργούσε.

V. Βιβλιογραφία

VI. Παράρτημα

1. Το ερευνητικό μας εργαλείο

Η έρευνα είναι ανώνυμη και γίνεται στα πλαίσια του μαθήματος της ερευνητικής εργασίας της Α' λυκείου με θέμα:

"ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΣΤΟ 3ο ΓΕΛ ΛΑΡΙΣΑΣ"

Θα χρειαστεί να μας αφιερώσεις λίγο από το χρόνο σου για να απαντήσεις σε μερικές ερωτήσεις που έχουμε ετοιμάσει

Μέρος 1ο

1. Είσαι 1. αγόρι / 2. κορίτσι

2. Τι ηλικία έχεις; ………………

3. Η τάξη σου είναι: ………………………

Μέρος 2ο

Έχεις υποστεί από δάσκαλο/ -α

0.Πολύ συχνά

1.Συχνά 2.Κάπου κάπου

3.Σπάνια 4.Ποτέ

4. Σωματική βία (σε έχουν χτυπήσει, σπρώξει κτλ.)

5. Σεξουαλική παρενόχληση (ανεπιθύμητο άγγιγμα, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα κλπ.)

6. Λεκτική βία (βρισιές, απειλές, παρατσούκλια, διάδοση ψεύτικων φημών, άσχημα σχόλια, ειρωνεία)

7.Ηλεκτρονική παρενόχληση (εκβιασμό, απειλή μέσω Internet ή κινητού τηλεφώνου/ βιντεοσκόπηση με σκοπό τον εξευτελισμό ή εκβιασμό).

Έχεις υποστεί από συμμαθητή/ συμμαθήτρια σου

0.Πολύ συχνά

1.Συχνά 2.Κάπου κάπου

3.Σπάνια 4.Ποτέ

8.Σωματική βία (σε έχουν χτυπήσει, σπρώξει κτλ.)

9.Σεξουαλική παρενόχληση (ανεπιθύμητο άγγιγμα, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα κλπ.)

10.Λεκτική βία (βρισιές, απειλές, παρατσούκλια, διάδοση ψεύτικων φημών, άσχημα σχόλια, ειρωνεία)

11. Ψυχολογική βία (αποκλεισμός από τις παρέες, καταστροφή ή κρύψιμο αντικειμένων, εκβιασμός για χρήματα, απειλές)

12.Ηλεκτρονική παρενόχληση (εκβιασμό, απειλή μέσω Internet ή κινητού τηλεφώνου/ βιντεοσκόπηση με σκοπό τον εξευτελισμό ή εκβιασμό).

Μέρος 3ο Μερικές φορές τα παιδιά προβαίνουν στις παρακάτω συμπεριφορές. Σημείωσε πόσο συχνά έχεις κάνει κι εσύ κάτι από τα παρακάτω:

0.πολύ συχνά

1.συχνά 2.Κάπου-κάπου

3.ποτέ

13. Χτύπησα, κλώτσησα, έσπρωξα συμμαθητή μου

14.Έβρισα, κορόιδεψα, ειρωνεύτηκα συμμαθητή μου

15. Απέκλεισα κάποιον από την παρέα/ δεν τον άφησα να συμμετέχει/ του έκρυψα/ έκλεψα πράγματα/ τον απείλησα

16. Άγγιξα κάποιον συμμαθητή /συμμαθήτρια σε σημείο που δεν ήθελε/ είπα χυδαία λόγια/ έστειλα χυδαία γράμματα και εικόνες

17. Έστειλα απειλητικό / προσβλητικό μήνυμα μέσω κινητού τηλεφώνου ή Internet/ βιντεοσκόπησα κάποιο παιδί με σκοπό να το ταπεινώσω

18. Πώς νιώθεις όταν κάνεις πράξεις όπως αυτές που περιγράφονται πιο πάνω;(Μπορείς να σημειώσεις περισσότερες από μία απαντήσεις).

0.Ναι 1.Όχι

Α. Νιώθω δυσφορία με τον εαυτό μου

Β. Νιώθω ικανοποίηση που εκδικήθηκα

Γ. Νιώθω χαρά, γιατί εκτονώθηκα

Δ. Έχω συναίσθημα ενοχής

Ε. Άλλο συναίσθημα.......................................

Σε ποιο βαθμό αισθάνεσαι ότι η οικογένειά σου σου προσφέρει :

0.πάρα πολύ

1.πολύ 2.μέτρια 3.καθόλου

19. αγάπη, φροντίδα, στοργή κτλ.

20. χρήματα, ρούχα, δώρα, κτλ.

21. βοήθεια στα μαθήματα(από τους ίδιους/ με ιδιαίτερα μαθήματα)

22. ενθάρρυνση/ παρακίνησηγια μελλοντικά σχέδια (πχ. για την επιλογή επαγγέλματος)

23. επικοινωνία (συζήτηση ,εκμυστήρευση δικών σου θεμάτων)

Μέρος 4ο

Νομίζεις ότι οι άλλοι σου συμπεριφέρονται δίκαια; 

0.Ναι,

πάντοτε 

1.Συνήθως ναι

2. Κάπου- κάπου

3.Συνήθως όχι

24. Οι γονείς

25. Οι δάσκαλοι

26.Οι συμμαθητές/-τριες

27. Οι άνθρωποι που έρχεσαι σε επαφή

Είσαι ικανοποιημένος με: 

0.Πάρα πολύ

1.Πολύ 2.Μέτρια 3.Καθόλου

28. Την εικόνα σου

29. Την αποδοχή από τους συνομηλίκους σου

30. Την επίδοσή σου στο σχολείο

31. Ποια τα συναισθήματα σου μετά το περιστατικό βίας στο σχολείο;

0.Ναι 1.Όχι

Α. Φόβος-τρόμος

Β. Στενοχώρια

Γ. Απόγνωση-απελπισία

Δ. Απογοήτευση

Ε. Τάσεις αυτοκτονίας

ΣΤ. Κατάθλιψη

Ζ. Απομόνωση

32.Εσύ σε ποιόν απευθύνεσαι συνήθως όταν γίνεσαι θύμα μιας σωματικής, λεκτικής επίθεσης, κλοπής κτλ.(σημειώστε το πολύ 3 απαντήσεις)

0.Ναι 1.Όχι

Α. Στο διευθυντή

Β. Στους δασκάλους

Γ. Στους γονείς σου

Δ. Στην παρέα / σε φίλους σου

Ε. Σε κανέναν

Ζ.Άλλο:.......................................................

Μέρος 5ο

33. Έχεις βρεθεί ποτέ μπροστά σε σκηνή βίας; 1. Ναι 2. Όχι

34. Αν ναι, ποια η αντίδρασή σου;Α. Συμμετείχα παίρνοντας τη θέση του θύτηΒ. Προσπάθησα να βοηθήσω το θύμα Γ. Αδιαφόρησα Δ. Το ανέφερα σε μεγαλύτερο 

35. Ποια τα συναισθήματά σου;Α. Λύπη Β. Φόβος Γ. Αποτροπιασμός Δ. Ικανοποίηση Ε. ΑδιαφορίαΣΤ. Άλλο:........................................ 

0. Πολύ συχνά

1.Συχνά 2.Κάπου -κάπου

3.Ποτέ

36. Σε ποιο βαθμό παρεμβαίνουν οι καθηγητές όταν συμβαίνουν τέτοια περιστατικά;

37. Ποια είναι η πιο συχνή αντίδραση αντιμετώπισης φαινομένων βίας; 

Α. Τιμωρία Β. Αποβολή μαθητή-θύτη Γ. Αναφορά στους γονείς Δ. Διάλογος με το μαθητή

Ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο που διέθεσες...

2. Το σενάριο της ταινίας

Θέμα: Ένα σκηνικό βίας εκτυλίσσεται στο σχολείο. Οι ρόλοι του θύτη, του

θύματος και των μαρτύρων μέσα από την αναπαράσταση.

ΣΚΗΝΗ 1η:

Τόπος: Μία τάξη εν ώρα μαθήματος

Πρόσωπα: Οι μαθητές του τμήματος, ο καθηγητής

Στο επίκεντρο: Το θύμα, Μία ομάδα παιδιών, Ο πιθανός θύτης (ένα αγόρι)

(Ενώ ο καθηγητής παραδίδει μάθημα)

Το θύμα της συγκεκριμένης περίπτωσης κάθεται ήσυχο στο θρανίο

του (πρώτο θρανίο, στη σειρά που βρίσκεται δίπλα στα παράθυρα),

κρατώντας σημειώσεις από το μάθημα. Κατά τη διάρκεια όμως του

μαθήματος, μια ομάδα παιδιών αρχίζει να την ενοχλεί πετώντας χαρτάκια

ή άλλα αντικείμενα προς αυτήν, λέγοντάς της υβριστικά σχόλια και

κοροϊδεύοντάς την. Το θύμα δεν αντιδράει και προσπαθεί να αγνοήσει τα

πειράγματα. Βρίσκεται όμως σε μια ταραχώδη ψυχολογική κατάσταση.

Ξαφνικά λαμβάνει ένα μήνυμα στο κινητό της και από έκπληξη το ανοίγει

κρυφά. Το πλάνο επικεντρώνεται στην οθόνη του κινητού, η οποία

εμφανίζει ένα απειλητικό μήνυμα. Το θύμα, γνωρίζοντας ποιος είναι ο

αποστολέας και γυρίζει πίσω για να κοιτάξει ένα αγόρι που κάθεται στο

τελευταίο θρανίο της διπλανής σειράς, και το οποίο βρίσκει να την κοιτάζει

επίμονα και απειλητικά. Η κοπέλα γυρίζει πάλι στη μεριά της

προσπαθώντας να συγκρατήσει το φόβο της, χωρίς όμως να αντιδρά. Το

πλάνο τραβάει από τη μεριά της έδρας και κοντά στο θρανίο του κοριτσιού

έτσι ώστε να δείχνει στη δεξιά μεριά την κοπέλα και στην αριστερή πίσω το

αγόρι.

ΣΚΗΝΗ 2η:

Τόπος: Διάδρομος του σχολείο την ώρα που χτυπάει το κουδούνι

Πρόσωπα: Οι μαθητές όλων των τάξεων του συγκεκριμένου διαδρόμου

(Χτυπάει το κουδούνι)

Καθώς ήρθε και αυτή η ώρα στο τέλος της, η κάμερα τραβάει ένα

γενικό πλάνο του διαδρόμου του σχολείου την ώρα που οι μαθητές

αποχωρούν από τις τάξεις τους. Δεν εμφανίζεται κάποιο συγκεκριμένο

πρόσωπο στο επίκεντρο. Η κάμερα είναι στημένη από τη μεριά της

σκάλας, σε χαμηλό ύψος και κοιτάζοντας προς την απέναντι μεγάλη σκάλα

του ορόφου.

ΣΚΗΝΗ 3η:

Τόπος: Ο ίδιος διάδρομος, αφού έχουν αποχωρίσει όλοι (μαθητές και

καθηγητές)

Πρόσωπα: Το θύμα, Ο θύτης, Μία ομάδα παιδιών-μαρτύρων, Μία δεύτερη

ομάδα παιδιών-μαρτύρων

Στο επίκεντρο: Το θύμα, Ο θύτης, Η ομάδα των παιδιών-μαρτύρων που

είναι αμέτοχη

Η κάμερα είναι στημένη κοιτώντας τη μικρή σκάλα του διαδρόμου

και κοντά στον τοίχο με τα παράθυρα, καθώς τραβάει το θύμα να βγαίνει

τελευταίο από την τάξη και να περπατάει προς τη μεγάλη σκάλα του

ορόφου (προς τη μεριά της κάμερας δηλαδή), κρατώντας το απουσιολόγιο

και ενώ προσπαθεί να βάλει το μπουφάν της. Είναι ακόμα αναστατωμένη

από τις απειλές και αυτό αποτυπώνεται και στο βλέμμα της.

Ξαφνικά ακούει κάποιον να ανεβαίνει τις σκάλες και βλέπει ένα

αγόρι να την κοιτάζει με σοβαρό αλλά κάπως ειρωνικό βλέμμα. Έντρομη

ξεκινάει να περπατάει πιο γρήγορα προς την αντίθετη κατεύθυνση από το

αγόρι αλλά όταν γυρίζει το βλέμμα της προς την κατεύθυνση της σκάλας,

παγώνει.

Το πλάνο γυρίζει προς τη μεριά της σκάλας όπου βλέπουμε να

έρχεται με γρήγορο και σταθερό βήμα ο θύτης, τι αγόρι που έστειλε

νωρίτερα το μήνυμα. Η κοπέλα αρχίζει να κάνει βήματα προς τα πίσω ενώ

ο θύτης και ο συνεργός του την πλησιάζουν προς τα πλάγια και τη

στριμώχνουν στον τοίχο. Ο θύτης την κολλάει στον τοίχο και της πιάνει τα

χέρια ενώ το δεύτερο αγόρι στέκεται δίπλα τους και γελάει χαιρέκακα.

Το πλάνο μεταφέρεται από την άλλη πλευρά με φορά προς τη

μικρή σκάλα και τραβάει σε κοντινή απόσταση από τη σκηνή. Το θύμα

ξεσπάει σε λυγμούς στρέφοντας το πρόσωπό της προς την κάμερα με

κλειστά όμως μάτια. Ο θύτης με πρόσωπο γεμάτο μανία με το αριστερό

του χέρι συγκρατεί το δεξί της κοπέλας και με το άλλο του της πιάνει το

πρόσωπο από το πιγούνι προσπαθώντας να την κάνει να το στρέψει προς

αυτόν, και ενώ φωνάζει χυδαία λόγια εξευτελίζοντάς την.

Εκείνη τη στιγμή ανεβαίνουν από τις σκάλες και από τις δύο

κατευθύνσεις μεικτές ομάδες αγοριών και κοριτσιών οι οποίες στήνονται

γύρω από τη σκηνή και γελάνε. Το πλάνο ξεφεύγει από τους δύο

πρωταγωνιστές και δείχνει σε αργή κίνηση τα πρόσωπα των μαρτύρων, οι

οποίοι φωνάζουν κοροϊδεύοντας, γελάνε, δείχνουν και λένε υβριστικά

σχόλια για το θύμα ο ένας στον άλλον.

Ξαφνικά και ενώ η σκηνή βρίσκεται σε εξέλιξη, το μπροστινό πλάνο,

όπου βρίσκονται τα πρόσωπα θύμα, θύτης και μάρτυρες, θολώνει και στην

εστίαση του φακού βρίσκονται μία άλλη ομάδα μαρτύρων η οποία μόλις

τώρα έβγαινε από την τάξη και στέκεται δίπλα στη μικρή σκάλα με το

βλέμμα στραμμένο προς τη σκηνή. Έντρομοι μένουν να κοιτάζουν το

θέαμα, μερικοί κοιτιούνται και μεταξύ τους, αντιμετωπίζοντας παράλληλα

ένα εσωτερικό δίλημμα: να επέμβουν ή όχι; Τελικά κατεβαίνουν με

γρήγορα βήματα τις σκάλες, κοιτώντας ανά τακτά διαστήματα φοβισμένοι

προς τα πίσω.

ΣΚΗΝΗ 4η:

Τόπος: Ο ίδιος διάδρομος του σχολείου, άδειος

Πρόσωπα: Το θύμα, Ένας άγνωστος

Η κάμερα είναι τοποθετημένη κοντά στο πρόσωπο του θύματος και

χαμηλά έτσι ώστε να φαίνονται τα πόδια των παιδιών που

απομακρύνονται σε αργή κίνηση από τη σκηνή. Το θύμα γλιστράει σιγά

σιγά στο πάτωμα κουλουριασμένο με πρησμένα μάτια και γεμάτη δάκρυα.

Αποτυπώνεται ο τρόμος στο βλέμμα της και η απόγνωσή της. Και ενώ το

πλάνο είναι κοντινό στο χέρι της, το οποίο είναι ακουμπισμένο στα πόδια

της, εμφανίζεται ένα δεύτερο χέρι ξαφνικά, χωρίς να φαίνεται το άγνωστο

πρόσωπο, και ακουμπάει το χέρι του θύματος.