Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

268

Transcript of Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

Page 1: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf
Page 2: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΟΕΡΑΚΤΜΕΝΤ ΟΡ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕ

ΑΝϋ ΜΟϋΕΚΝ ΟΚΕΕΚ ΙΝ ΤΗΕ

ΌΝίνΕΚδΙΤΥ ΟΡ ΟΧΡΟΚΓ»

ν^ρρ^'* ^3. ρ*"

Page 3: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ν' '

Page 4: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

Γ' ''

Page 5: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf
Page 6: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf
Page 7: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

IV

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΟΥ

ΣΟΥΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΓΑΣ

Page 8: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

0.7

κ

Page 9: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΟΥ

ΣΟΪΑΑΙΟΪ ΚΑΙ ΠΑΡΓΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΥΣΑ

Την χρονολογία αυτών, τάς προς τους

Όθωμανούς μάχας, κυρίως δέ τάς προς

τον Άλή Πάσα Σατράπην της Ηπείρου.

ΣΪΓΓΡΑΦΕΙΣΑ

ΠΑΡΑ.

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΠΕΡΡΑΙΒΟΥ

ΪΠΟΣΤΡΛΤΗΓΟΪ

ΔΗ1ΡΗΜΕΝΗ ΕΙΣ ΤΟΜΟΥΣ ΔΥΩ.

ΤΟΜΟΣ Α'.

Μ*->^^®^^6•

ΕΝ ΑΘΗΝΑ12.

ΤΪΠΟΙΣ Φ. ΚΑΡΑΜΠΙΝ11 ΚΑΙ Κ. ΒΑ4Α.

(ΠΑΡΑ ΤΗι ΟΔΩι ΒΪΣ"ϊΗι Αριβ. 301.)

18 5 7.

Page 10: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

£■ 7

4χ-Μ::^.-^'_^. _

Page 11: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

«III Ι»Ι*08Μ«Μ«««Μ&»4»«ΦΟ«»«Μ•Μ1•««ΐ«•»*»*^^Μ«4Μ:"»«»«•«« €♦♦

Προς τους Αναγνώστας.

ΔΐΑΦΟΡΟΙ όμογενείς μ1 επαρακίνησαν πολλάκις

να δευτεροτυπώσω τήν ίστορίαν του Σουλλίου , χαΐ

Πάργας, διότι κατέστη σπανία• καί ή παρακίνησις αύ

τών μ' ίφάνη πατριωτική, καί ή εκδοσις αναγκαία ,

ούτί τόσον δια τήν σπανιότητα της ιστορίας , δσον

Βιά τινας έλλείψεις προκυψασας εκ των ρηθησομένων

περιστάσεων.

Τα κύρια της παρούσης ιστορίας αντικείμενα ύπάρ-

νουσι το Σοΰλλι, ή Πάργα, και ό Άλή" Πασας• είς

των δύω πρώτων τα τελευταία συμβάντα καί αύτό

πτης, καί συνεργο; φανερός, χαΐ μυστικός έχρημάτισα

καθ' όλην αύτών τήν διάρκειαν, τοΰ δε τρίτου, τοΰ

Άλη Πάσα, έχτός της γνώσεως τών φανερών αύτοδ

πράξεων, μ' έγνωστοποιοΰντο προς τούτοις καί τά

μυστικά του σχέδια διά τινων αλληγορικών σημείων

παρά τών πρώτων γραμματέων, καί συμβούλων του,

ΜάνΟου Οίκονόμου , Αθανασίου ψαλλίοα διδασκάλου

τών Ιωαννίνων, καί Στεφάνου Δοΰκα• ούτοι μέλη

•χρηματίσαντες τής πρώτης εταιρίας, του Τήγα Φε

ραίου, 2έν ήρνήθησαν τήν ύπόσχεσίν των δσ« μυστι

κά, καί οδηγίας έλαμβανον παρ' αύτών τά έμεταχειρι-

ζόμην κατ' έκείνας τάς δεινάς περιστάσεις %ρόζ όφε-

λος τών Σουλλιωτών, και Παργίων, άλλα προ σειχον

τόσον ώστε οΰτε προφορικώς, ούτ' εγγράφως νά δοθη

τις υπόνοια είς τον τύραννον, άλλως, τά ρ"ηΟέντα ά

τομα ριζηδόν ήφανίζοντο• μη υπάρχοντος ήδη τινός

Page 12: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

κινδύνου όφείλω δικαιωματικώς νά δημοσιεύσω γ.Ά τά

ένόματα, και τάς πατριωτιχάς αυτών πράξεις" σπάνιον

τω ό>~ι παράδειγμα, διό καί άςιέπαινον, τό νά ίίη τις

έναρετους ανθρώπους υπουργούς, καί συμβούλους τοι

ούτου τυράννου, θαυμασιώτερον δε διαπρέψαντας μέχρι

τέλους υπ} την αύτοϋ εύνο•.αν' ουτοι έπολιτεύοντοτόν

τύραννον μέ τόσην φρόνησιν, ώστε πεπεισμένος εις τόν

άκέραιον αυτών χαρακτήρα, καί τάς συμβουλάς έδεχε-

το εύμενώ,•, καί τάς παρακλήσεις υπέρ τινων αδι

κουμενων ένήργει πολλάκις άδωροδοκήτως σεβόμενος

την άδωροδόκγ]τον αύτών μεσιτείαν «οιδε γάρκαίπο-

?νέαιος άνδοών άρετάς θαυμάζειν».

Εις την πρώτην εκδοσι* δέν ύπηρχε το ό"νομα το3

συγγραφέως δεδημοσιιυμένον ενεκα τώ* δεινών περι

στάσεων, είχε γαρ διακοινώσει πραξίν τινα άξιοκατά-

κριτον τοΟ τότε μυστικου συμβούλου τοΰ Άλη Πασα,

Μητροπολίτου της "Α ρτης χ^ρίο'^ Ιγνατίου, κατά της

Ηρεβύζης, ώς εμπροσθεν ρηθήσεται, διό κατεδιώχθη

καιρίως ύπό τοΰ Άλη Πάσα δια τών πολιτικών, καί

στρατιωτικών αρχών της Κερκύρας• χάρις, καί εύγνω

μοσύνη είς τόν τότε ρωσσιχόν στρατηγόν, Άνρέπ, ο-

σ?ις πληροφορηθεις την αλήθεια ν, καί τόν συγγραφέα

ύπεράσπισε, και έδικαίωσε, καί τον Ίγνάτιον κατά πρό

σωπον αύστηρώς ήλεγξε παρόντων πολλών έπίτηδες

προσκεκλημένων μαρτύρων Π ρεβυζάνων , οιτινες τόν

κατέδειξαν άναπολόγητον της Πατρίδος των προδότην

ύπέκιΐτο τω όντι είς ούκ &\ίγο\>ς διωγμούς καί κιν

δύνους, όστις, κατ' έκείνην την έποχήν, έπεχείρει να

γράψη τών διατρ;•/ουσών περιστάσεων τή"ν" αλήθεια»,

£Τίι'*ή ύπψγ^ον δύω κόμματα έκ διαμέτρου άντικεΐ•»

Page 13: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

μενα, το δημοκρατικών, δηλαδή, καί άριστοκρατιχόν

άλλα το δεύτερον ύπερίσχυεν.

» "Ενεκα των τότε λοιπόν δεινών περιστάσεων, ζών

τος μάλιστα καϊ τοΰ ΐσχυροΰ τυράννου Άλη Πασά*,

ύπέκειτο ό συγγραφεύς διά τήν έκδοσιν της ιστορίας,

είς δυσαπόφευκτον χίνδυνον, 60εν οιά τήν έντέλειαν του

πονήματος, καί αποφυγήν τοΰ κινδύνου, ώφΗ?"ε να τό

έκδώση έν προσφόοω κα'.ρω• άλλα κατά σύμπτωσιν,

έπαρουσιάσθησαν τότε ταύτοχρόνως δύω στοιχεία είς

άκρον αντίθετα, και πολέμια4 ή τυραννία, δηλαδή, άφ'

ενός καί ή εθνική εταιρία υπέρ ελευθερίας άφ' έτερου

ένεκεν της οποίας προύτρεψεν ή έτ"χιρία τον συγγρα

φέα νά έκοώτ/] ανυπερθέτως τό πόνημα προς άναρρί-

πισιν, καί ένθουσιασμόν τών ομογενών επρΕπεν άρα

νά πειαθη ό συγγραφεύς είς τήν ύψηλήν καί θείαν ©ω-

νήν της Πατρίδος, ( τοιαύτη γαρ ην "ή φωνή της ε

ταιρίας) της δέ τυραννίας τάν /ίνδυνον διόλου νά μη

δενιση• άλλα διά νά προφυλαξη ταύτοχρόνως εκτός

τών προρρηθέντων και ετερα άτομά τινα της εταιρίας

επίσημα έκ τοΰ κινδύνου, καϊ ίνα μή ως έκ "τούτου α

ναχαιτισθεί, πιθανόν και ματαΐωθη τής εταιρίας ίι

πρόοδος, έπειθαναγκάσθη νά τό έκδώση ατελές. Εύ

τυχώς δε παρελθουσών νϋν ιών δεινών τν)ς τότε έπο.

χής περιστάσεων, χρέος έαυτοΰ έκρινε, διά τ^ς προ

σθήκης τών τότε παραλειφθέ"ηων, καί πολλών είσέτι

άλλων αναγκαίων, καί τό έλλεΐπον τ?|ς ιστορίας νά

άναπληρώσγ] καί διά της γνώσεως αύτών τήν περιερ-

γίαν τών αναγνωστών νά εύχάριστη ;η.

Τήν ίαζο[Λα.Ί τών Αθηνών περιττόν ένόμιαα νά

συντάξω ένταΰθα, ώς τό πρώτον, διότι τήν περιτομήν

Page 14: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

έκείνην απάτησαν αί τότε περιστάσεις, και διότι περί

Αθηνών διάφοροι παλαιοί τε χαί νέοι ιστορικοί, καί

περιηγηταί της Ελλάδος εγραψαν διεξοδικάς, καί α

κριβεις περί αϊτών ιστορίας, περί δέ του Σουλλίου,

και Πάργας ουδείς, νομίζω, προ χαί μετά, τόσον ακρι

βώς' διότι όσα πλεονεκτήματα απαιτουνται εις συγ

γραφέα διά να εχη λεπτομερείς πληροφορίας περί των

κατορθωμάτων των Σουλλιωτών, καί Παργίων, ώστε

να φανώσιν αυτά άξιόπιστα μνημεία εις τους μετα

γενεστέρους, δεν ελλειπαν δηλαδή ηλικία σύγχρονος,

αυτοψία, καί γειτονία τοΰ τόπου, ευκολα μέσα να

λαμβάνη πληροφορίας, και εννοιαν των αναφερομένων

πραγμάτων, ακρίβεια είς την καταγραφήν, κρίσις χω

ρίς πάθους, και τακτική χρονολογία' μ' ετυχε μολον

τούτο ν' αναγνώσω συγγραμμα τινος Γάλλου, Άρ-

μαν Καρέλλη, μεταφρασθέν είς το Έλληνικόν, καί

τυπωθέν Ιν Βουκουρεστίω κατά το 1838 ετος' εξ ό

σων διηγείται ό συγγραφεύς ουτος, καί μάλιστα περί

τοΰ Σουλλίου, επαναστάσεως των Ελλήνων, και κα-

πετάνων, άλλα μεν είναι μεταμορφωμένα, άλλα έκ

διαφόρων έφημερίδων έρανισμένα, άλλα πεπλασμένα,

άλλα δέ διόλου ανυπαρκτα' άλλά καί ό Πουκεβίλλιος

Γάλλος, καί διάφοροι άλλοι, ώς παρά πολλών λέγε

ται, υπέπεσαν είς τοιαυτα 7ναθη' άναντίρρητον εινα:

ότι ό έξ άκοής γράφων, κ«ί μάλιστα όπόταν κατάφαν-

τασίαν, και προς έπίδειξιν μόνον συρράπτη λόγους,

τότε το ποίημά του κατάντη τω οντι μυθιστορικόν πι

θανόν νά μην ηναι τόσον παράδοξον έάν αλλοεθνής

τις συγγραφευς γεμίζ»; τό σύγγραμμά του από ψευδών

εν τη Ελλάδι συμβάντων, διότι ώς τΐ^οζϊ'κον τά πα-

Page 15: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

6".

ραλα/βάνει έ* ακοής, όσον είναι άπορ'α; καί όνειδι-

σμοΰ έπαγωγόν τό να βλέπτ) τις ομογενή ίατοριογρά-

φον παοευρεθέντα όπωσοΰν εν τοις πράγμ,ασι, ή δυνά-

μενον να έξιχνιάζη αυτά άχριβεστέρως, να γεμίζϊ) τό

μους όγκώοεις έκ μύθων, καί παραλογισμών, ώστε

έάν λέγη καί τινα άλήθειαν να καταντα απίθανος' καθ'

δν λοιπόν καιρόν μέλλει να συγγραφή υπό τινος αο-

φοΰ, καί κριτικού "Έλληνος Γενική τί)ς Ελλάδος Ι

στορία, πόσχς άραγε δυσκολιας, φραγμους χαί προ

σκόμματα ό σοφός εκείνος άνήρ 0' απαντήσει εις τήν

άνίχνευσιν καί διάκρισιν της άληθείας άπό τοΰ ψεύδους ;

Τό λεκτικόν της δευτέρας έκδόσεως δ^ώ£θ^)3α-^ί'

τό βέλτιον παρά της πρώτης' κατά τοΰτο νομίζω, νά

μην εσφαλα, διότι πάντες γνωρίζουσιν άλανδάστως

τ^^κτο τ ε μ^χρι^ε^ς_σήμερο_ν__.1πΐ_τά κρ_εί ττω μετα-

βολήν του Έλληνος λόγου, όθεν καί τό υφος επρεπε

Λ>ά γέν/ι εύρυθμότερον, και καταλληλότερον όπωσοΰν

προς τήν ένεστώσαν της Ελληνικής γλώσσης χατά-

στασιν έάν τότε ήθελα μεταχειρισθή τήν σημερινήν

γλώσσαν, οι πλειότεροι βέβαια δέν τήν ίψιόου'* εντε

λώς καί ως έκ τούτου ούτε τήν Ίστορίιν άνεγίνω-

σκον ευχαρίστως, και έμ.ε ό κοινός άνθρώπινος νους

πιθανόν νά ώνόμχζεν άλλόγλωσσον, καί δάρβαρον.

Έξ αμφοτέρων των Ιστοριών Σοι/ΚΧίου καί Πάρ

γας αφήρεσα τινα ως μή τόσον αναγκαία, μηδέ πρός

τά ίστορούμενα πολλήν σχέσιν εχοντα, προσέθηχα δέ,

ως έν αρχή εϊπον, άλλα άναγκαιότερα, καί σχετικώτε-

ρα" καθ' οαο^ δ' άφορα τήν παράστασιν της άρχαιότη

τος τοΰτε ΣουΧΧ'ιο^ καί Πάργας ευρήσει αυτήν ό ανα

γνώστης έν ταΐς άνηκούσαις θέσεσι. Ό Έκΰόιης.

Page 16: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΙ ΚΛΕΙΝΗΙΜΟΙ ΕΛΛΑΔΙ

ΤΟ ΟΦΕΙΑΟΜΕΝΟΝ ΣΕΒΑΣ.

"Αν έγώ φιλτάτη μου, Μητερ, βλέπω τό γλυχύτα-

τον ©ώς τοϋ ηλίου, Σέ πάντως γνωρίζω τον ψωτοδό-

την αν ύπάρχω εϊς Σε μόνην χρ.ω3τώ την ύπαρξί*

μ?υ, καί σύ με έθήλασες τό πρώτον γάλα τγ]ς παι

δείας, καθώ; έπαΠευσας και όλα τά πεπολιτισμένα

"Εθνη, ί\ ών τ:να τέκνα της Αχαριστίας Σε κατα-

ψρονοΰσι α'ηιχζροΊ• ο.ί συνεχείς σου συμβουλαί, καί πα

ρακινήσεις, οί από καρδίας στεναγμοί σου, καϊ οί ό-

ζυρμοί σου αναμφιβόλως μ' έπΐιθανάγκασαν νά ένα-

σχοληθώ εις την συγγραφήν ταύτην τοιουτον δε ερ

γον, αν δεν άπατώμαι, ακριβώς γινώσκεις, ότι δέν ή

θελον επιχειρήσει, αν ή γλυκυτατη τοΰ ζωτικου σου

αέρος άναπνιή δεν ήθελε με εμψυχωση, αν ή όσμή τοΰ

καπνου τών όρέων σου δεν ήθελε με παροτρύν/], αν τά

ενδοξά σου Πεδία δεν ήθελον με ένθαρρΰνη• αν τέλος

πάντων τά ζώντα ανδρεία τέκνα σου. δεν ήθελον με υ

ποχρεωση.

Ποίον άλλο λοιπόν υπόδειγμα της προς Σε μου υ

ποταγές, καί αγάπης αρμόζει νά σοί προσφέρω, παρά

τά τρόπαια τάς λαυ,πράς νίκας, και άνδραγαθίας τών

τέκνων σου Σουλλιωτών ; από θησαυρών καί δώρων

πολυτίμων δεν έχεις χρείαν, οί κόλποι, καί τά Τα

μεία τών πλουσίων σου όρέων γέμουσι χρυσίου, καί

αργυρίου, καί λίθων πολυτίμων, άτινα σήμερον βάρ

Page 17: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

4

βάρα καταπατοΰσι καί άλώνητα πάλαι άνδράποδα' ε

νός μόνον χρείαν εχει;, ενός καί μονου έπιθυμείς' της

Αρχαίας Σου δόξης, καί λαμπρότητος, καί προς τήν

άνάκτησιν ταύτης προσκαλεί; τα άπαντοχοΰ τηδε κα-

κείσε διεσκορπισμένα τέ.ναΣου' αλλ1 υπέρ ταύτης α

γωνίζονται καί τα τέκνα Σου οί Σουλλιώται" ώς Μή-

τηρ λοιπόν φιλότιμος, καί φιλόστοργο,-, δίκαιον ει

ναι, να δενθης αυτούς υπό τήν σκέπη*, καί πριστα'

ο(αν Σου.

Ή Βίβλος ην εγώ Σοι προσφέρω, φιλτάτη, δέν πε

ριέχει νοήματα μεταφυσικά, ούτε φράσεις, και σχήμα

τα ρητορικά, τα όποια έπισκιάζουσιν ένίοτε τήν άλή-

θειαν, καί σκοτίζουσι τόν νουν άλλα φρονήματα, πρά

ξεις, καί κατορθώματα όντως Ελληνικά, τα όποια

διακρίνουσι τους γνησίους υίίύς άπό των νόθων, καί

προμηνύουσιν έν δλίγω τήν άρ^αίαν σου λαμπρότητα,

ένταΰθα βλέπει τις τόν Φώτον Ύζαβέλλαν καί άλλους

όμοίους του τρέχοντας υπέρ τη; οόξ»)ς, καί ελευθε

ρίας εις τόν ενδοξον θάνατον, ώς είς λαμπράν Πα-

νήγυριν, καί ακούει αυτούς, ώς άλλον Λεωνίδα, λέγον

τας προς τους Συμπολίτας των «φίλοι Συμπολιται

έ7^ατε ας φάγωμεν, καί ας πίωμεν σήμερον πλουσίως,

ότι ό Πλούτων αύριον μας Ιτοιμάζει μίαν πλουσίαν,

καί χαρμόσυνο'; τράπεζαν είς τόν "Αδην Ινταΰθα βλέ

πει τις και τάς γυναικας αύτάς ώς άλλας σπαρτιάτι-

δας όρμώσας κατά των βαρβάρων, καί τόν ένδοξων υ

πέρ Πατρίδος πόλεμον άγωνι-ομένας' ευρίσκει, ένί λό

γω, ενταυθα προγονικής αρετής κληρονομίαν, εργα

καί πράξεις τοιουτοι λαμπράς, ώστε δι' αυτών νά έμ-

" ΤΡ^'ΪΙ τα άπύλωτα στόματα τών, όσοι κατηγορουν

Page 18: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

4'•

τες λέγουσιν δπ «Πάλαι πο"τ' ήσαν "Αλκιμ.οι "Ελ

ληνες. »

Δέξαι λοιπόν ευμενώς, ώ Μητερ, τήν προσφερομέ

νων σοι ταύτ/]ν Βιβλον, ήτις πολυπόνου σπουδές, καί

πολυχρονίου πείρας προίον ουια, αν μή άλλο τι, πε

ριέχει ομως εν άχριβει"α τα κατορθώματα των άνΒρείων

Σουλλιωτών, καί πολλών άλλων όμοιων ομογενών, ά-

τινα καί είς τα λοιποί τέκνα Σου δύνανται να χρησι-

μεύσωτιν έναντιον των βαρβάρων, ως παράδειγμα κα

τά τάς περιστάσεις, ώς έκαστος αυτών έχει έπιτηδεύ

ματος, καί δυνάμεως. "Ερ'ρ'ωσο!

Ό Σος

ΕύπειΟής Γιος.

Page 19: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΕΞΑΣΤΙΧΑ ΗΡΩΕΑΕΓΕΙΑ.

Εις τα του Σον.Ι.Ηυυ ορη.

Χαίρετε Σουλλι'ου ηπειρωτικά, χαίρετε ούρη,

καί μέτρα ποιηταΐς είνεκα νείματ' Άρευς•

Οι τ »] μεν γάρ Μίνδος, ΙΙήλιον, άκρατ' Όλύμποι»

αί'ση σιγώσι Βαρβαρική πρό χρόνων

Ούδε γάρ ούδ' ορνίθων άμφ' ύμας έστ' έτι γηρυς,

άλλ' οπλων σμαραγεΐ άϋτή, η δε μάχης.

Εις τδ? Συγγραφέα της Ιστοριας.

"ΐφΟιμε φιλογενές, πολύπλαγκτε, τλήθυνε "Ανερ,

ΙΙερραιβέ χρυσέ, ώς έύ Ίστορέεις,

"Ανδρας μαρναμένους Άγαρηνοίς αίμοφορύκτοις,

μηδε γυναίκας άφεΐς των δε άπειρομάχους,

Οι καΙ, εί μή πείνων, οεΐντο τε ίων άγβ δηρις,

οεΐτ' άναγκαίως, 3ίς τοσάκις γ* ενικων

Εις τ>ρ• Βΐβ.Ιον, χαΐ τοτ άναγιγώσκοπα.

Δίπτυχε βίβλε ! τί δή οιλοίστορι τω δ1 ύποκεύθεις ;

λαμπραΐς έννοίαις, λέξεσι τ' εΰφραδέιι ;

Των ευ ναιόντων ϋπαργον, Σούλλιον άμα,

πρήξειας αρίστους, αθανάτους τε νόας•

"Ηκουσας; άπ: ναί• την δε μέτιΟι ζών φιλοίατωρ

Γραικών ξυμπάντων ξύηνοος, ήδε φίλος.

Εις άίδίου φιλίας τεκμηριον

ΑΝΔΡΕΑΣ ΙΕΡΕ1Σ

ιδρωμένος, Ο ΪΠΑΡΓΕΙΟΣ.

Page 20: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΕΠΙΤΑΦΙΟΝ.

Εις τίΐ Ρήγαν, χαί τους σίατ αύτω ά.ΊΟ.Ιω.Ιύτας.

Ουτοι ελευθερίων θηρόμενοι άγλαόμορφον

εΰρον ένί ξυλόχυις όκρυσεντα μόρον

Χαίρετε θηρευταί κοιλωμενοι, είς δκεν ήώς

ελθη άπ'ούλύμπου λαμπά^' άνισχομένη"

Και τότ' έγειρόμενοι πολιων βρομω όρνυμενάων

Δαίμονες είς άγρ^ν σπεύδετ' άλεξίκαχον.

"Εγραψ* τω τοΰ 'Ρ/)γα έταίρω, τω ήρωϊχω Περ-

ραιβφ, τω των Σουλ/αωτών θουκιοίον].

Έν Ναυπλία τϊ) 21 Σεπτεμβρίου 1831.

ΕΙΡΗΡΑΙΟ: ΘΠ'2102.

Page 21: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

βοοββ«οι«β»ο"οοβοββί«β9ί"β90«βίίΟ«ι'0*»#*<»Οί*«β«ββ«1β»β«**"«*"β«'**•

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΪ ΣΟΤΑΑΙΟΤ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.

Ππ'ϊ ιψ. ύΐομασιας ιού Σον.Ι.Ιίον.

'Ι^ΑΘ'δσον αί περιστάσεις, και τα μέσα μας έπέτρε

ψαν εις την παροΰσαν σπουδήν της Ιστορίας έζητησαμεν

είς τους παλαιους καί μεταγενεστέρους Γεωγράφους, καί

ίστορικους Έλληνας, δπως ευρωμεν άκριβεστέρας πλη

ροφορίας περί της του Σουλλίου ονομασίας και χρονολο

γίας, και επομένως νά καταχωρίσωμεν ΰλην βασιμωτέ-

ρων άποδείξεων είς την Ίστορίαν αλλ' δλοι οι κόποι μας

απέβησαν μάταιοι, διότι ουτε την δνομασίαν, ουτε την

χρονολογίαν, ούτε τα βουνά του Σουλλίου άπηντήσαμεν

πούποτε" στερημένοι λοιπον Γεωγραφικών, κα'ι Ιστορι

κών άποδείξεων, ηναγκάσθημεν νά καταφύγωμεν εις τας

δπωσοΰν άκριβεστέρας εξετάσεις τών πρεσβυτέρων, και

νοημονεστέρων κατοίκων (1) του Ξουλλίου δπως οιη-

γηθώσιν ημΐν δσα κατά παράδοσιν, ενεθυμοΰντο από τών

προγενεστέρων, καί δσα επι τών ημερών αύτών συνέβη-

(1) Μεταξύ τών διαφόρων πρεσβυτέρων μδς έχρητίμΐυσ»

πλίον τών άλλων είς το έργον μας, ΕουλλιώτΥΐς τι;, Πασχος

Αάλας καλούμενος' ή φύσις ειχε προικίοει τούτον τον άπλούν

*αι άγράμματον γέροντα με τόσον μντ,μονιχόν, πβριέργειαν;

και φιλαληΟειαν, ώστε σπανίως ευρίσκονται τα τοιαύτα χα

ρίσματα ε£ς την ανθρωπότητα.

Page 22: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΙΣΤΟΡΙΑ

σαν οί εξετασθέντες ώμολόγησαν άπαντες εκ συμφώνου

δα" Αίγοβοσκοί τινες έκ των περιξ χωρίων άνέβαινον

βόσκοντες τά κτηνη των ε!ς τα βουνά, δπου σημερον ύ-

πάρχουσι το Σουλλιον, η Κϊάφα, ο Ναβαρίκος, και η

Σαμωνίβα" ό δε τόπος ουτος ήτο τότε δύσβατος, και δα

σώδης, διο ύπηρχε καί π7,ηθϋς αγριοχοιρων, οιτινες, κα

τά το φυσικόν των ιδίωμα βόσκοντες εσχημάτιζον κοι

λώματα εις την γην μέ το ρύγχος των (προβοσκίδα)'

η γη ουσα ερυθρόχροος, καί σκληρά διετήρει εις αυτα

τά κοιλώματα, (καθώς καί μέχρι σημερον τά φρέατά

των) δι' δλου του θέρους, τά εκ των θετών, καί χιόνων

καταπίπτοντα υδατα. Βλέποντες τοΰτο οί Αίγοβοσκοί,

οντες άφ' ετέρου βεβαρυμένοι ύπο της τυραννίας των

Όθωμανών, και μάλιστα των είς Γαρδίκι (1) κατοίκων,

έσυμφώνησαν να καταφύγωσιν ε'ις εκείνας τας δυσβατους,

καί δασώδεις τοποθεσίας φέροντες μεθ' έαυτών και δσα

ετρεφον κτήνη προς ζωοτροφίαν των οικογενειών των

άπιοάσισαν νά ύποφέρωσι πάσαν σωματικην κακοπά-

θειαν, και οχι τάς ΰβρεις, και ξυλοκοπισμούς των άρνη-

σιθρνίσκων τυράννων η άπόφασις, ώς φαίνεται, εβλήθη

είς ένέργειαν, το παράδειγμα αυτών ηκολου'θησαν έκ δια

λειμμάτων και άλλοι έμοιοπαθεΐς έκ τών πέριξ χωρίων,

ώστε έν διαστνιματι ολίγου χρόνου συνώκησαν υπέρ τάς

εκατον οικογενείας" "Οθωμανές δέ τις σημαντικος έκ τών

γειτονικών χωρίων, τουνομα, «Σούλλης» φθονήσας την

(1) Χωοίον απέχων τυϋ Σουλλίου ωρας τέσσάρας, ένω κα-

τοιχαϋαι Το^κΛβχνοΙ, οϊτι^ί χριστιανοί ο'ντε; πρότερον έ-

ταϋοκιυααν, »,1 έ*3ΐ&ή δεν ήΟέλησιν άλλοι γείτονες ν αχο

λογουν το ι»?1δηγμί τ»» έαίσον, »«ί κατεδιωχον τους

δΊατ/,ρησαντα; τον χριστιανών.

Page 23: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΥΛΛΙΟΪ. 3

Ιλευθερίαν αυτών άπεφάσισε την κατασιροφήν των προς

παράδειγμα συστολης, καί φόβου τών άλλων υπηκόων

Ικινήθη λοιπον κατ' αύτών μετά διακοσίων όμοθρήσκων

οπαδών, άλλά μετ' ολίγας ώρας _ φβθάνΟη 3τι, τα υπερ

έλευθερίας δπλα, καίτοι όλίγα, ειναι ομως Ισχυρότερα

παρά τά τυραννικά, διότι ό τύραννος καταγίνεται πάν

τοτε να στερεωση το σύστημά του με άπειλάς, και

διαιρέσεις, σπανίως δε εκθέτει είς κίνδυνον την^&παρξίν

του, ό δε φιλελεύθερος τήν θυσιάζει ευχαρίστως ύπέρ της

ελευθερίας" εντοσούτω, μάχης συγκροτηθείσης, φονεύεται

ό Σούλλης μετ' άλλων τινών συντρόφων παρά τών

όλίγων φιλελευθέρων Ελλήνων, οίτινες διά μνήμην της

άνδραγαθίας, *αΐ τρόμον τών εχθρών ώνόμασαν το

χωρίον των Σοΰλλ», θέσαντες το ονομχ τοΰ φονευθέντος

Σούλλη ενώ προλαβόντως ήτο άκόμη άσχημάτιστον,

καί άνώνυμον, διότι κατώκουν διεσπαρμένοι είς αποτό

μους κρημνους, καϊ δάση .δύσβατα.

"Οσον αί ερευναι τών άρχαίων, καί μεταγενεστέρων

Γεωγράφων, καί Ιστορικών Ελλήνων, και αλλοεθνών,

τόσον καί αί προφορικαί πληροφορίαι τών αυτοχθόνων

γερόντων περί της ονομασίας τοΰ Σουλλίου, απήντησαν,

μετά την πρώτην εκδοσιν μικρου τινος (ΐ) μέρους της

ιστορίας, σοβαράν διαφιλονείκησιν.

(1) Επιστρέψας άπο τά Παρίσια ό συγγραφεύς τδ 1803

ετος είί Λιβόρνον εφερε ρθ' εαυτοί τει/άχια τινα προκαταρ

κτικά τής περί ίς ό λόγος ιστορίας' ταΰτα άναγνώσαντες

διάφοροι τών έκεϊσε παροικούντων Ελληνων εμπόρων, άντι-

γράψαντες δέ τινες νέοι έξέδωκαν διά τοΰ τύπου' ή δε' δίτο

μος Ιστορία τοΰ Σουφλίου και Πάργας εξεδόθη είς Βενετία»

κατά το Ι 8 Ι 5 ετος παρά τοΰ ίδίου συγγραφέως, ώς προείρηται.

2

Page 24: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

4 ΙΣΤΟΡΙΑ. ^

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'.

ΛιαφιΑνηίκιισιζ ΛερΙ ιής ονομασίας τον ΣονΑΜον»

Κατά το 1805 ετος, μηνα όκτώβριον; διαβάς εις τάς

παλαιάς Πάτρας της Πελοποννήσου δ συγγραφευς συνο

δοιπορων μετά τινος πρίγκιπος 'Ρώσσου, Μιχαηλ Πέτρου

Δολγοροΰκ ύπασπιστοΰ του αύτοκράτορος της Ρωσσιας

Αλεξάνδρου, καί περιηγητοΰ της Ελλάδος, έγνώρισε

περιστατικώς αλλον περιηγητην αγγλος, δστις και της

αρχαίας, καί της καθομιλουμένης έλληνικης γλώσσης

εγκρατης ην" ουτος δ "Αγγλος είχε μεν αναγνώσει το προη

γούμενοι φυλλάδιον, άλλά δεν Ιπείθετο εις τα εν αυτω

αναφερόμενα περί της όνομασίας του Σουλλίου" δθεν εν

μιςί των συνδιαλεξεων φέρει άπο της πλουσιας αυτου

βιβλιοθήκης Όμηρον καί Θουκυδίδην, και ζητεΐ διά των

μαρτυριών τούτων ν' αποδειξη ηπατημένον τοΰ φυλλα

δίου τον συγγραφέα, κα'ι τρόπον τινά άγνοοΰντα την

αρχαιότητα του Σουλλίου, παρουσιάσας εκ μέν του πρώ

του τούς στίχους.

Ζεΰ, Άνα, Δωδωναίε, Πελασγικέ, τηλόθι ναίων,

Δωδώνης μεδέων δυσχειμέρου, άμφί δε Σελλοί,

Σοι ναίουσ' ύποφηται ανιπτόποοες χαμαιευναι.

Τόμ. Β'. Ίλ. 11. φύλ. 117.

Έκ δε του δευτέρου, το χωρίον,

"Αρας ουν (δ Δημοσθένης) ξύμπαντι τω στρατεύματι

άπο της Λευκάδος άκόντων των Άκαρνάνων παρέπλευ-

σεν εις Σόλλιον τόμ. ά. Βιβλ. γ'. φύλ. 268 καί 269.

Τί λοιπον, λέγει, σε φέρει είς άπορίαν, η διαφορά πι

θανον των ονομάτων, Σελλοί, και Σόλλιον άπο της

σημερινης Σοΰλλι ; όπόταν η όνομασία τοΰ Όμηρου απ

Page 25: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΥΑΛΙΟΥ. 5

έκείνης του Θουκυδίδου ή\αι διαφορετικά!, πόσω μάλλον

τόσοι αίώνες, και διάφοροι περιστάσεις να μην τήν δια-

φθείρωσιν είς την σημερινήν Σοΰλλι ;

Κατά πρώτην προσβολήν Οπέλαβεν ό συγγραφευς τους

λόγους του Βρετανου ώς άστειότητας, καί δοκιμασίας,

η επίμονος δμως κα'ι σοβαρά έπιβεβαίωσις των λόγων

του, έρειδομένη προσέτι καί είς τρεΐς, ώς ελεγε, είς την

Ελλάδα προσωπικάς του περιηγήσεις, ύπεχρέωσαν τον

συγγραφέα νά τω κόμη τήν έξης απάντησιν.

Κύριε, εάν ή φθονερά τύχη εστέρησε τους "Ελληνας

τοπογραφικών γνώσεων ξένων επικρατειών, τήν ίδικήν

των ομως τοπογραφίαν δεν άγνοοΰσι, μολονότι δεν

'έχουσι το ελευθερον, καί τους τρόπους να τήν ιχνοσκο-

πώσι, καθώς ύμεΓς πάντοτε" αλλ επειδή επεστηρίζετε τήν

γνώμην σας εις τάς παρουσιασθείσας μαρτυρίας του

Όμηρου καί Θουκυδίδον, ώς άναφερομένας δηθεν έπί το

σημερινον Σοΰλλι, επικαλουμαι περί τούτου τήν ανεκτι-

κήν σας άκρόασιν, καί θέλετε πεισθΐί, νομίζω, επομένως

νά συνομολογήσητε, 3τι άλλο είναι το, καθ' Όμηρον,

Σελλοί, αλλο το, κατά Θουκυδίδην, Σόλλιον, καί αλλο

το, περί ου λόγος, Σοΰλλι" Ικ τών προμνησθέντων στί

χων τοΰ Όμηρου πιθανολογειται 2τι, ό Όμιπρος περί

της, εν Θεσσαλία Δωδώνης εκφράζεται" επειδή παρι

στάνει αυτήν δυσχείμερον (ψυχροτάτην) καί τοιαύτη

τω δντι ειναι ή εν Θεσσαλία Δωδώνη, ώς 'ϊχοναα κατά

πρόσωπον τον βόρειον ανεμον, ονομάζει δε τον Δία Πε-

λασγικον, διότι οί Πελασγοί είς τήν Θεσσαλίαν πρώτον

κατωκησαν, καί εντευθεν έ'καμαν διαφόρους μετανα

στεύσεις, η εκ τοΰ Πελασγου, άφ' ου καί ό Κόλπος

ώνδμάσθη Πελασγικος, δ νΰν κόλπος τοΰ Βώλου' άλλ'έάν

2*

Page 26: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

6 ΙΣΤΟΡΙΑ

ό λόγος ουτος δΐν έϋαρκεΓ, κυριε, προς πλη^φ^ρίαν σας,

οί άκόλουθοι δμως στίχοι τοΰ Ιδίου ποιητοΰ, καί άλλων

γεωγράφων μαρτυρία*, στο/άζομαι δτι, ου μόνον θα

σας πείσωσιν, αλλά πιθανον, νά σας προφυ?.άξωσιν είς

το έ;ης κα'ι απ' αλλην τινα όμοίαν άπάτην, [καΊ παρε-

ξήγησιν καί ίδού.

Γουνευς δ' έκ Κύφ^υ ήγε δύω, καί είκοσι νηας,

Τω δ' Ένιωνες εποντο, μενεπτόλεμοί τε Ιΐίραιβοί,

Οι περί Δωδώνην δυσχείμερον οίκί εθεντο,

Οΐτ' άμφ' Ίμερτον Τιταρήσιον εργ' ενέμοντο,

"Ος ρ ές Πηνειόν προΐει καλλίρροον υδωρ.

Ούδ' όγε Πηνειω συμμίσγεται άργυροδίνη,

Άλλα τε μιν καθύπερθεν επιρρέει ηύτ' ελαιον

"Ορκου γάρ δεινου Στυγός ύδατός έστιν απορρώς'.

Ί. ραψ. Β. Ναιών κατάλογος; στίχ. 266.

Τά δύω λοιπον 'εθνη, οί Ένιάνες, καί Περραιβοΐ οι

πολεμικοί κατωκουν περί την ψυχροτάτην Δωδώνην

καλλιεργοΰντες τήν παρά τον έπιθυμητον ποταμόν Τι-

ταρίσιον κειμένην γην, τον νυν καλούμενον Σαραντόπο-

ρον (ί), δστις εμβάλλει τά διαυγη ρεΐθρά του εις τον

Πηνειόν ποταμον (Σαλαμβρυά)' ουτος δε διαβαίνων Ιχ

των περιφημων Τεμπών (2) της Θεσσαλίας μεταξύ

Όλύμπου, καί Όσσης εκβάλλει είς τον θερμαΐκόν κόλπον

(κόλπον της Θεσσαλονίκης)' Ιδου πόσον μακράν ειμεθα,

κύριε, σχεδον ημέρας πεντε άπό το σημερινον Σοΰλλι*

(1) Πιθανόν νά έλαβι τοιαΰττν όνομασίαν, επειδή πολλοΰς

πόρους εχει, *αΙ στροφάς ούκ όλίγβς Ιλικοειδείς σχνψ.ατίζει.

(2) Νδν λέγεται παρά τών Θεσσαλών, Μπογά.ι' λέξι; ό9ω"

[Λίνική οημαίνουσ*, Κοιλάς, λυκοστόρ.ιον, στέν*>ΐΑα.

Page 27: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΥΛΛΙΟΥ. . 7

αλλά καί το εν Ίίπείρω Λωδωναΐον ΜαντεΓον έγίνωσκεν

ό "Ομηρος άκριβεστατα, ώς εκ των έπομενων στίχων

του πληροφορούμεθα.

» Τον δ' ές Δωδώνην φάτο Εήμεναι. οφρα θεοΐο

»Έκ δρυος ύψικόμοιο Διος Εουλήν επακοΰσαι,

»Όπως νοστήσειε (δ Όδυσσευς) φίλην ές Πατρίδα γαΐαν,

»'Ίΐδη δήν άπεών, ή άμφαδον, ήέ κρυφηδόν

'ϋδυσ. 7. στίχ. 296.

Έκτος τών ομηρικών άποδείξεων, ίδοϋ καί άλλων

γεωγράοων. «Των μεν ουν Ηπειρωτων εθνη <ρησίν ειναι

»Θεόπομπος τεσσαραοκαίδεκα" τουτων δ' ενδοξότατα,

«Χάονες, καί Μολοττοί δια το άρξαι ποτε πάσης της

ίήπειρώτιδος" πρότερον μεν Χάονας, υστερον δε Μολοτ-

»τους, οι καί διά τήν συγγένειαν τών Βασιλεων επί πλέον

»ηύξηθησαν (τών γαρ Αιακιδών ήσαν) και δια τό

»παρά τούτοις ειναι το, εν Δωδώνη ΜαντεΓον Παλαιών

5>τε, καί όνομαστόν δν. Στράβων, τόμ. Β'. Σελ. 50.

Ό αυτδς άλλα/οΰ' τόμ. Β'. οελ. 225. »Τής δέ

Σκοτούσης εμνήσθημεν καί έν τοίς περί Δωδώνης λόγοις

καί τοΰ Μαντείου τοΰ εν Θεσσαλί<£, διότι περί τουτον

ύίΐηρξε τον τόπον. Προς τούτοις καί ό Ευστάθιος Μη

τροπολίτης καί σχολιαστής τοΰ Όμηρου λέγει τα εξής.

» Ιστέον δε, ότι δύω Δωδώναι, κατά τινας, ή μέν

51 Θεσσαλίας, ή δε ΛΙολοσαίας, ης καί μεμνήσθαι ©ασίν

»ενταΰθα τον Άχιλλέα. Ίλ. ραψ. Π. στίχ. 233. φύλ.

»28. ώριζον αύτο το Μαντείον πρότερον τρεΐς άνδρες,

»υστερον δε τρεϊς γραΐαι γυναΓκες, καί πρότερον εύρί-

«οκετο εις τήν Σκότουσαν πόλιν τίς Θεσσαλία:, υστερον,

»κατά τον χρησμον τοΰ Απόλλωνος, εεέρθη εις τήν

Page 28: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

8 ΙΣΤΟΡΙΑ

»Δωδώνην ύποκάτω του Τομάρου ορους". Μελ. Γεωγρ.

τόμ.. Β'. σελ. 274.

Ό αυτός πάλιν σελ. 445" « πλησιόχωρος με τήν

»Αάρισσαν ητο Σκότουσα, καί Σκότυσα με θρόνον έπι-

» σκοπου ποτε υπό τον Λαρίσσης Μητροπολίτην εις

» αύτήν εύρίσκετο ποτί το διασημότατον Μαντεΐον της

»Θεσσαλίας εφάμιλλον του Δωδωναίου Μαντείου της

»'Ηπείρου.

Ιδού λοιπον, καί καθ' "Ομηρον, και κατά Στράβωνα,

καί κατ' Ευστάθιον, καί Μελέτιον, το εν Ήπείρω Δω-

δωναΐον Μαντεΐον ύπήρχεν εις τον τόπον των Χαώνων,

καί Μολοττών, και ο'ι μεν πρωτοι κατά Βορράν, οί δε

δεύτεροι κατ' ανατολάς. του Μαντείου κατοικουσιν εχον

τες προς τούτοις δυτικομεσημβρινώς καί τήν νήσον Κε'ρ-

κυραν, τ.ίιν καθ' "Ομηρον, Φαιακίαν, άφ' δπου 6 Όδυσ-

σεϋς διεβιβάσθη εις το άπέναντι Δωδωναΐον Μαντεΐον

δια να εξιλεωση τον Ποσειδώνα, άκούστρ τήν βουλήν του

Διος, και άπέλθη έπομένως είς τήν φίλην πατρίδα του"

αή άμφαδόν, ήέ κρυφηδόν»" $ φχνερά, δηλαδή, ϊι

κρυφά" το δε Μαντεΐον, κατά τάς επιτοπιους στιγμιαίας

(επειδή εν καιρω πολέμου έγείνοντο) παρατηρήσεις μας

ύπηρχε, νομίζομενΛ παρά τάς δυτικοβορείας οχθας του

Δώδωνος ποταμοί; (Βίστριτζα), και πλησίον του χωριου,

Φοινίκη, όπου σώζονται είσέτι ίκανά αρχαία έρείπια,

καί τείχη κυκλώπεια" και ό ποταμός/πιθανόν, να έλαβε

τήν όνομασίαν άπό το Μαντεΐον της Δωδώνης, δστις

έχει τάς έκβολάς του άντικρυς σχεδόν της Κασσιώπης

της Κερκύρας" τοΰτο αποδεικνυεται σαφεστερα και απ

άλλων στίχων της Όδυσσείας, τους όποίους εκρίναμεν

περιττόν, να συλλέξωμεν καί καταχωρήσωμεν ενταΰθα"

Page 29: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟν ΣΟΥΛΛΙΟΥ. 9

άφίνομεν.είς τον σοφον περιηγητήν την φροντίδα ταυ-

την, δστις εχει δλα τ' αναγκαία μέσα δια την άκριβη έ-

ξιχνίασιν προς γνώσιν των Δωδωναίων Μαντείων.

Ταυτα μέν περί των χωρίων του Όμήρου, τοΰ Στρά

βωνος, του Ευσταθίου, καί Μελετίου έρρέθησαν εις τον

Περιηγητήν Βρετανόν παρά του συγγραφέως" άνεπτύ-

χθησαν επομένως καί οί λόγοι του Θουκυδίδου" δτι το

Σόλλιον ητο, φυσικω τω λόγω παραθαλάσιον, καί λι-

μήν δπου προσωρμίσθη δ Δημοσθένης, το δε σημερινον

Σοΰλλι κεΐται είς την μεσόγει.ον άπέχον της θαλάσης ύπέρ

τάς'εξ ώρας, οΰτε λιμένα αλλον εχει πλησιέστερον εκτος

τοΰ της Σπλάντζας, δπου έκβάλλει ό Θυ'αμις ποταμος είς

το Ίόνιον Πελαγος, ένοΰται δέ μετ' αύτου ού μακράν

των εκβολών του και ό Κωκυτος ποταμος (Βάβα)" δια

νά βεβαιωθή σαφέστερα δτι, ό Θουκυδίδης δεν εννοεΐ το

ένεατώς Σούλλιον, τφ ανεγνώσθη η έςης συνεχεια της Ι

στορίας. « Κοινώσας δε την επίνοιαν τοΓς Άκαρνάσιν,

» ώς ου προσεδέςαντο διά της Λευκάδος την ού περιτεί-

» χισιν, αύτος τη" λοιπΐ) στρατιού, Κεφαλλήσι, καί Με-

» σηνίοις, καί Ζακυνθίοις, καί Αθηναίων τριακοσίοις τοίς

» επιβάταις των σφετέρων ν&ών, (αί γάρ πεντεκαίδεκα

» των Κερκυραίων απηλθον νηες) έστράτευσεν επ' Αι-

» τωλούς' ώρμάτο δε εξ οίνεώνος της Λοκρίδος, οί δε Ό-

» ζόλαι ούτοι ΛοκροΓς ξύμμαχοι ήσαν, καί εδει αύτούς

» πανστρατιό^ απαντησαι τοΓς Άθηναίοις είς την με•

σόγειον.

Έρευνώντες, καί εξηγοΰντες την έ'ννοιαν του Ιστο

ρικου, πιθανον νά μαντευσωμεν καί τό Σόλλιον δια

νά είσβάλη ό Δημοσθένης είς τάς ρηθείσας επαρχίας, δεν

ιϊχε νομίζομεν άλλο" καταλληλότερον μέρος να κάμη

Page 30: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

10 ΙΣΤΟΡΙΑ

την απόβασιν, είμη, είσελΟών είς τον Κορινθιακόν κόλ-

πον ν' άποοιβαοθίί εις τά παράλια των Λοκρών πλησίον

της Έπάκτου, όπου, φυσικω τω λόγω, πιθανόν να υ

πηρχε καί το Σόλλιον' εντευθεν ένωθείς μετά τών συμ

μάχων Λοκρών έμελλε να στρατευση κατά τών Αιτω

λών, ω; η συνεχεια της Ιστορίας διαλαμβάνει" Αιτω

λοί μεν γνωρίζοντα', σημερον οί Μεσολογκΐται, καί τά

περιξ χωρία, Λοκροί δε Όζόλαι, οσοι κατοικοΰσι τα

πλάγια, καί όρεινα χωρία της Έπάκτου. Εντευθεν α

πεχει το σημερινον Σούλλιον ύπερ τάς τρεΐς ημέρας.

Έάν τέλος πάντων τό, καθ' "Ομηρον, Σελλοί., καϊ το

κατά Θουκυδίδην Σόλλιον ητο τό σημερινον Σοΰλλι, ε

πρεπε, τουλάχιστον, νά σώζωνται λείψανά τινα άρχαιό

τητος, καθοίς καί είς άλλα αρχαία πολίσματα της Ελ

λάδος" αλλά τό Σουλλι είναι ώκοδομημένον εκ μικρών

οικιών, απλών λίθων, καί ερυθρου χώματος" αυτό οέν

γειτονεύει άλλα παλαιά, καί σημαντικά πολίσματα,

είμή,' την ποτέ πόλιν Κεστρίνην, ητις Καστρί σνίμεραν

λεγεται, άπέχει δε του Σουλλίου ώρας πέντε, πλησιά

ζει προς τούτοις, αλλά με μακρύτερον όιάστημα, καί

τήν, κατά τον Θουκυδίδην, παράλιον Έλατρίαν, ('Ρι-

νΐάσσαν), τνί μεν Κεστρίνη δυτικομεσημβρινώς, τίί δ'

Έλατρία Μεσημβρινώς" έπιστηριζόμενος δ συγγραφευς

είς τάς μαρτυρίας τών γεωγράφων, καί μάλιστα έπί

τών λόγων του Όμήρου περί τοΰ εν Θεσσαλία δωδω

ναίου Μαντείου πέποιθεν νά μή φανώσιν αχρηστοι ε'ις τον

άναγνώστην καί αί άκόλουθοι ίδικαί του παρατηρήσεις.

Τεσσάρων ωρών σχεδόν μακράν της Έλασσώνος κα

τά δυσμάς ύπάρχει επί τινος ΰψους φρουριον Αρχαίον

κατεσκευασμενον εκ μεγάλων αργών λίθων, άλλα τό

Page 31: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΥΛΛΙΟΪ. 11

π?^εΓστον αύτοΰ μερος κατηδαφισμένον, και κατασζεπα-

σμένον εκ διαφόρων άκάρπων φυτών την μεσημβρινην

αύτοΰ πλευράν διαβρέχει δ Τιταρήσιος ποταμος• δσον

εκ της μεσημβρινης, τόσον καί άνατολικης πλευράς 6-

πάρχουσιν υψηλοί κα! απότομοι βράχοι, και σπήλαια,

πολϋ δε περισσότερον εκ της ανατολικης, δπου κειται

άντικρυς μικρόν τι χωρίον, Βουβάλα καλούμενον. Ι

διοκτησία της έν Έλασσώνι Ιεράς Μονης της Θεοτόκου"

ύπερ τάς τρείς ετι ώρας μακραν του φρουρίου κατά

βορράν, και μεσημβρινάς υπωρείας του Όλύμπου υπάρ

χει Ετερον χωρίον, Σέλλος, όνομαζόμενον, τούς κατοίκους

του έποίου έπροίκισεν η φύσις με εύφυΐαν, καί άστειό-

τητα, ένώ οί γείτονε'ς των διαφέρουσι. 1( .

Κατά τάς ανωτέρω λοιπον μαρτυρίας, καΐ-οιημαντι-

κά φαινόμενα του τόπου, δεν άπατάταί τις, εάν, πεισθίί

ότι ενταυθα υπηρχε το έν Θεσσαλία Δωδωναΐον Μαντεΐον

δθεν οίίτε παράδοξον, ουτ'. απι'Θανον ειναι το νά μη κα-

τάγωνται οι κάτοικοι του σημερινου Σέλλους απο τούς

παλοπούς Σελλούς, ενω μάλιστα πλησίον του φρουρίου

επί το έπίπεδον σώζονται εισέτι πολλά ερείπια δεικνύ

οντα καταστροφήν άρχαίας πόλεως, πιθανον νά κατώ-

κουν ένταϋθα οί καθ' "Ομηρον Σελλοί, η, η κατά Στρά

βωνα, και Μελέτιον Σκότουσαα, καί Σκ.ότυσσα πόλις"

ύπέρ την μίαν προσέτι ώραν τών ανατολικών υπω

ρειών του Όλύμπου προς τα ανωθεν επίκειται χωρίον,

Σκοτίνα, όνομαζόμενον έν ω κατ&ικοΰσιν ηοη οικογέ-

νειαι υπέρ τάς εκατον πεντήκονπα" τίς τολμά νά δια-

φιλονεικήση έν πεποιθήοει, δτι οί κάτοικοι αύτης οέν εί

ναι λείψανα καταγόμενα εκ της άρχαίας Σκ^τυσση:, η

Σκοτούσσης πόλεως ;

Page 32: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

12 ΙΤΟΡΙΑ

Ό δε Τίταρος ποταμος έ'χει τάς πηγάς του άπό το

χωρίον, Λ,αβανίτζαν, υπέρ τάς 1\ ώρας άπέχουσαν του

φρουρίου προς το δυτικοβόρειον, κειμένην δε υπό τας υ

πωρειας του "Ορους Τιτάρου, κατά τον Στράβωνα" άπό

των πηγών του λοιπον μέχρι του φρουρίου όνομάζεται

Σαραντόπορος, άπόδε του φρουρίου και εμπροσθεν, Βούλ

γαρης" διότι Βούλγαροι τινες εξ αμνημονεύτων ετών,

εκοιμήθησαν, ως αδεται, επί τα επίπεδα χείλη του πο

ταμοΰ, κατά σύμπτωσιν δε εν εκείνη τίί νυκτι επλιημ-

μύρισεν δ Ποταμος, καί οδτως επνιξεν αύτους κοιμωμέ-

νους, τούτου ενεκα ώνομάσθη Βούλγαρης, διατηρεΐ δέ το

όνομα τοίϋτο μεχρι τοΰ χωρίου Άμοΰρι, δπου ένοΰται

το καθαρό ν του ρεΰμα με τόν ποταμόν της Έλασώνος,

(Ευρώτας) εκεΐθεν δε συμμιγνύμενοι διαβαίνουσιν από το

χωρίον Δαμάση, καί ουτως είσερχονται αμφότεροι εις τον

Πηνειόν πλησίον τοΰ Τουρκοχωρίου, Μισαλαρη.

Εις πολλά λάθη πίπτουσιν.οί άλλογενείς περιηγηταί

δια την άγνοιαν των μεταγενεστέρων ονομασιών, πολι-

σμάτων, δηλαδή, όρων ποταμών, καί διαφόρων τοπο

θεσιών ττα Ελλάδος επειδή τά πλειότερα ενεκα τών

δεινών περιστάσεων, καϊ διαφόρων μεταναστεύσεων τών

κατοίκων, δεν διετήρησαν τάς άρχαίας ονομασίας. Εαν

π. χάριν, ύπάγη τις εξ αυτών ζητών τήν Λακεδαιμο-

νίαν, καϊ Σπάρτην, δεν θά τά εδρει, παρά έρωτών που

ειναι δ Μιστράς, καί ή Μάνη" Ιάν επιθυμτί νά ΐδη τας

Πλαταιάς, ας ερωτηση που είναι τά Κόκλα" εάν θέλη

νά είσπλεύση ε'ις τόν Πειραιά, η Φαληρέα, οφείλει να

μάθη που ειναι το ΠόρτΌν Δράκο, καί οί τρεις Πύργοι,

έάν φωνάξη τους Κεντάρους δεν τόν έννοοΰσι, παρ δταν

τους όνομάση Γκαραγκούνιδες κ.τ. κ. τ.

Page 33: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΑΙΟΪ. 13

Τέλος πάντων, εάν δεν άνεκαλύψαμεν ακριβώς τάς

κυρίας τοποθεσίας των δύω Δωδωναίων Μαντείων, του

λάχιστον, κατά τάς προτεθείσας μαρτυρίας δεν μένει

άμφιβολία, δτι τάς επλησιάσαμεν τόσον, δσον ό κύριος

«Αγγλος άπεμακρύνθη άπ' αυτών δια τών αλλοκοτων

σχεδον εξηγήσεων του Όμήρου, καί Θουκυδίδου" άπε

δείχθη γάρ αναντιρρήτως, δτι αλλο το καθ' "Ομηρον,

Σελλοί, άλλο το, κατά Θουκυδίδην Σόλλιον, καί άλλο

τό περί ου δ λόγος ΣοΰλλΓ Προκαλουντες λοιπον τον σο-

φον περιηγητήν Βρετανον εις άκριβεστέρας εξηγήσεις τών

παλαιών Ποιητών, καί συγγραφέων Ελλήνων, αιτουντες

ταύτοχρόνως καί την έπιείκειάν του είσερχόμεθα εις τον

'^γώνα τοΰ προκειμένου σκοπου μας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ'.

Περι χρονοΛογίας τον Σο».Μ.Ιον"

Οϊ αυτοι γέροντες οΐτινες μας επληροφόρησαν περί της

ονομασίας του Σουλλίου μας έδιηγήθησαν προς τούτοις

καί περί της χρονολογίας του" δτι προ όγδοήκοντα δη

λαδή ετών μόλις ήσαν τριακόσιοι άνδρες μάχιμοι, οΐτι-

νες μετώκησαν εκ διαλλειμμάτων άπό τών πέριξ χω

ρίων μη δυνάμενοι νά υποφέρωσι την πλεονάζουσαν τυ-

ραννίαν(2) άπο τά ονόματα τών κατωτέρω οίκογενειών

(!) Δέν υπάρχει τις αμφιβολια, δτι μΕτά τον θάνατον τοΰ

Γεωργίου Κατριώτου % ΣκενδέρπιΕ, ή Ηπειρος υπέφερε σκλν,ρο-

τέραν, π»ρά τήν αλ>ην Έλλάοα, τυραννίιν ύπδ Μωάμεθ τοΰ

οιυ'έρου, κϊί 'ών ίιιδό^ων του' οιότι έφ' δσον χρόνον έμά'

χ&το δ νίρως Σιενδέρμπεϊς πρός τό 09ωμανικόν κράτος, ί νΗ"

πϊιρος έσυμμά^ει πάντοτε μετ' αύτοΰ' διδ μετά τόν θάνατόν

Τ'<υ τί.ν μετεχειρίσθ/,οαν άπχνθρώπως οι Οθωμανοί' ώΐτβ

Page 34: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

14 ΙΣΤΟΡΙΑ

δυνάμεθχ να συμπεράνωμεν μετα πιθανότητος την χρονο-

λογίαν του Σουλλίου" ή φυλή των Ζερβάτων κατάγεται

άπο εν χωρίον της 'Άρτης, Ζερβο όνομαζόμενΟν, άπό τοΰ

όποίου άποσπασθέντες τρεΐς άδελφοί προ εκατον έτώνάπήλ-

θον, ό /χέν είς τό Σούλλιον, δ δε εις εν Τουρκοχώριον, Καρ-

μπουνάρι, καί ετούρκευσεν, ό δε τρίτος διέβη είς τά λεύ

κη της νήσου Κερκύρας, δπου μέχρι της σήμερον δια

τηρειται εις τους μεταγενεστέρους ή έπωνυμία, Ζερβάται'

μετ' αύτήν έπεται η φυλή των Βοτζαράτων καταγωμένη

από χωρίου, Δράγανη, τεσσάρων ωρών, απεχοντος της

Παραμυθίας" των Δρακάτων, άπο της επαρχίας, Λάμα-

ρη, καϊ χωρίου Μάρτανη' των Μπουζμπάτων, εκ των

Βλαχοχωρίων των Δαγκλιάτων, άπό του φαναριου καί

χωρίου, Καναλάκη πλησίον της παλαιάς Κεστρίνης'

όμοίως καί αλλαι διάφοροι μετ' αύτάς έκ τών πέριξ

χωρίων δύω μύνον αρχαίων φυλών ή καταγωγή υπάρ

χει αγνωστος είς τήν Ίστορίαν τών τζαβελλάτων, καί

ΙΙασάτων, αλλ' έκτής δευτέρας ουδείς σώζεται, αύταϊ

πιθανον, να πρωτεκατοχησαν είς το Σοΰλλι" μεταγενε-

στέρων δέ τινων τήν καταγωγήν περιττον ενόμισα να

καταχωρήσω ως μή τι περίεργον ©Ιρουσαν δΟεν καθ

δλας αύτάς τάς διηγησεις, ή χρονολογία τοΰ Σουλλίου

πιθανόν νά μήν υπερβαίνη τά διακόσια πεντήκοντα ετη.

ΰιά ν άποφύγω:ι τά τρομερά κολαιτιίρια έν/',γκα\ί<ιθιτ,σ'<ν

πολλοί ττ,ν ΌΟωαανιχήν θρν,σκιίαν, και μάλιατα οί προΰ/ον-

τις οίτινε; τίςιώθιβαν καϊ τοΰ Όθωαανικοϋ τίτλου, Μπέί'ϊες,

κατά κληρονομιών, οί δέ τή; δευτέρας τοί^ιως' Άγά')ες,

πολλοί δ έ; αυτών χατ'&','Ό» εί; το κράτος τή; Λεα-

πόλεως.

Page 35: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 15

ΚΕΦΛΛλΙΟΝ Δ'.

Περί ιώ/, ώς νόμος, δ ιιτηρουμέιτων έθίαων.

Ούδένα νόμον γραπτόν, ουτε δικαστήριον τακτικοί;

ειχον οί Σουλλιώται, άλλά, διά τήν έσωτερικήν εύτα'

ξίαν, και πειθαρχίαν, δταν τις των πολιτών ηθελε πρά

ξη τι άμάρτημα συνήρχοντο οι προεστώτες των ουλών,

εξέταζον την ύπόθεσιν καί εξέδιδον τήν άπόφ*σιν προφο

ρικώς, είς τήν όποίαν ανευ προφασιολογίας ώφειλεν ό κα

ταδικασθείς να ύπακούση, τουναντίον, ύπεχρεοΰτο ή φυ

λή του νά εκτελεση τήν απόφασιν δια της βίας" οΰτε

τέχνην, ουτ' έμπόριον μετεχειρίζετό τις εξ αυτών, το

μόνον καί κύριον επάγγελμα των ειναι ή κτηνοτροφία"

δλη ή σπουδή, καί άφοσίωσίς των παιδιόθεν περιστρέφε

ται εν τοΐς δπλοις, τα όποια περιπατοΰντες, καθήμενοι,

τρώγοντες, καί κοιμώμενοι δεν άμελοΰσι" το περιεργό-

τερον, δτι καί διάφοροι γυναίκες φέρουσιν δπλα, ανά

γκης δ' επειγούσης και πολεμοΰσι" δταν οί ανδρες μά-

χωνται, αύται φέρουσι κατόπιν αύιών έπ' ώμων τρο-

φάς, πολεμεφόδια, κα! πάν διι άναγκαιεΐ" παραιη-

ροΰσι προς τούτοις τουςμαχητας, έγκωμιάζουσι τους αν

δρείους, ψεγουσι τους άνάνδρους, έσθότε καί τους αφο

πλίζομαι, ή παρουσία των έντοσούτω είς τάς μαχας ωφε

λεί τα μέγιστ α, έπειδή άναζωπυρεΐ τήν φιλοτιμίαν, καί

άμιλλαν των άνδρών δεν υπόκεινται τόσον εις τας κα

τηγορίας των γυναικών οί άγαμοι, δσον οι νυμφευμενοι,

εάν γνωρισθώσιν άνανδροι" επικρατεί και αλλο επιτόπιον

εθιμον, το όποΓον εξουθενει τήν δειλίαν δταν, π. χ. γυ

νή τις, εχουσα γενναΐον άνδρα, υπάγη εις τήν βρύσιν να

φερτι ΰδωρ, εάν ευρη άλλην εκεΐ, της όποίας τόν ανδρα

Page 36: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

16 ΙΣΤΟΡΙΑ

γνωρίζει δειλον, δεν την άφίνει να πρωτογεμίση το άγ-

γεΐόν της, ουτε το ζώόν της να πρωτοποτίση, άλλα την

παραγκωνίζει λέγουσα δτι, δεν πρέπει να ύδρευση πρώ

τη υδωρ εχουσα μικρόψυχον άνδρα, κα'ι ανωφελη είς

την Πατρίδα, εις τον δποΐον ουτε γυνή σχεδον ανήκει'

εάν κατά ταύτην την στιγμην παρουσιασθώσι καί άλ-

λαι ως η δευτέρα, η πρώτη μ' αίσθαντικήν τότε λύπην

ύποχρεουται να παραχωρηση εις ολας τα πρωτεΐα, ε

σχάτως δε να τελειώση καί αύτή το εργον της' μή ύπο-

φέρουσα λοιπον τοιαύτην καταφρόνησιν, φμ,α επιστρέ-

ψη είς την οικίαν της, άμέσως εξηγεΐ το παράπονόν της

είς τον άνδρα της λε'γουσα ότι, η νά πράξη καί αύτος ί-

διαιτέραν τινα άνδραγαθίαν υπέρ Πατρίδος, ώστε έκ

τούτου ν' απολαυση καί αυτή παρά ταΐς άλλαις γυναιξί

την ύπόληψίν της, η αλλως, σύζυγόν της πλέον εντρέπε-

ται νά τον όνομάζη.

Όσάκις μεταξύ ανδρών συμβαίνουσι προσωπικαί φι-

λονεικίαι και διενεξεις άλλοι άνδρες, εϊτε συγγενεΐς, ειτε

μή, δεν τολμωσι νά είσέλθωσιν εν τφ μέσω, καί διαλύ-

σωσι τάς διαφοράς αυτών φοβούμένοι μή τάς καταστή-

σωσιν επικινδυνους κινούμενοι ύπο συμπαθείας, και αν

τιπαθείας, καί χρέους τής φυλης των τούτου. ενεκα

προχωροΰσιν αί γυναίκες εν τω μέσω, καί τάς διαλύουσ'.

διά λόγου, έσθότε δε καί δι' αυστηρών όνειδισμών, οί

όποίοι ύποχρεοΰσι τούς διαφερομένους νά ύποχωρώσι, καί

ήσυχάζωσιν, επειδή τήν προς τάς γυναίκας άντίστασιν

νομίζουσιν οί άνδρες καταισχύνην, και μικροπρέπειαν 3-

ταν δε μεταξύ των άντιφέρωνται αί γυναίκες, τότε αλ-

λαι πάλιν γυναίκες τάς ε'ρηνοποιοΰσι μέ πλέον γλυκύ-

τερον καί εύσχημότερον τρόπον δστις άνέγνωσε τήν πα-

Page 37: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 17

4

λαιάν Ίστορίαν της Σπάρτης, άναγνωση δε καί τήν

νέαν των Σουλλιωτών, θ' άπαντήσει, νομίζω, πολλάς η-

ρωΐκάς πράξεις ανδρών τε, κα'ι γυναικων εφαμιλλους

ταΓς των Σπαρτιατών, διαφερουσας δε μόνον κατά τον

χρόνον, τρόπον, εθη και ηθη, αλλ* ου τήν φύσιν.

ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Ε'.

Περί τωγ χνρι'ως χωρίων του ΣουΑΜοο.

Τέσσαρα ησαν τα κύρια καϊ εκ διαλλειμμάτων συ-

στηθέντα ελεύθερα χωρία των Σουλλιωτών. Το Σοΰλλι,

ή Κϊάφα. δ Άβαρίκός, καί η Σαμωνίβα" ταΰτα αυξη-

θέντα δια της ελευθερίας όμονοίας, καί της ανδρείας

τών συμπολιτών έγνωρίσθησαν εκ διαλλειμμάτων ισχυ

ρά, καί κύρια τών κατωτέρω Τουρκοχωρίων είς τά τέσ

σαρα ταΰτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι φυλαί, φάραι,

κοινώς όνομαζόμεναι' έκάστη φάρα πείθεται είς τον δια-

κεκριμμένον, και σημαντικώτερον φύλαρχόν της" δσας

εξ αυτών εγνωρίσαμεν προσωπικώς θελομεν σημειώσει

εμπροσθεν τά ονόματα των, νυν δε καταγράφομεν, πρώ

τον τας οικογενείας, καί φυλάς αυτών.

Είς τί) Σοΰλλι κατωκουν τετρακόσιαι πεντήκοντα οι-

κογένειαι, φυλαί δε αί έξης.

Τ^αβελλάται, Βοτζαράται, Δρακάται, Δαγκλιάτα»,

Κουτζονικάται, Καραμπινάτα!, Μπουτζάται, Σεάται,

Καλογεράται, Ζαρμπάται, Βελιάται Θανασάται, Κα-

σκαράται, Τοράται, Μαντζάται, Παππαγιαννάται,

Βασιάται, Τοντάται, Σαχινάται, Παλαμάται, Ματά-

ται, Μπουζμπάται.

Page 38: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

18 ΙΣΤΟΡΙΑ

Εις την Κΐάφαν, οίκογένειαι ένενηκοντα φυλαί δετ/α^•

σαρες" Ζερ£άται, Νικάται Φωταται, Πανταζάται.

Εις τον Άβαρίκον, οίκογένειαι εξήκοντα κέντε, φυ-

λα'ι τρείς" Σαλαράται, Μπουφχται, Τζιορΐται.

Εις την Σαμωνίβαν, οικογένειαι πεντήκοντα φυλαί

τρεις" Μπεκάται, Δαγκλιανάται, Ήράται.

Τά δε χωρίχ, τα όποία δια των οπλων έκυρίευσαν εκ

των Αγάδων του Μαργαριτίου ιίσί τά έ;ης" Τζεκοΰρι,

Ζαβροΰχον, Ποταμιά, Γλυκύ, Περιχάτη, Κατζανοχΰρι,

Νεμίτζα, Χόίκα, Κλεισουρα, Μουζακάτη, "Αρτζαις,

Κούνη, Μπερμπήλη, Ζαροβίνα, Εερμπέτζη, Γιαννούτζη,

Κορυτιανή, Μποντάρη, Ν^αγκάχα, Γορίτζα, Κορώνη,

Κορωνόπουλον, Τουρκοπάλουκον, Γκανη, Γρόπαις, Κελ•

λή, Σπαθάρη, Σαλέσαη, Παλαιοκιτζάται, Σκάνδαλο,

Κουλουρη, Στανόβο, Λουγκανίους.

Άπο το Σούλλιον εως του Μαργαριτίου ι'ισιν ώραι

£ξ, το δριον των Σουλλιωτών άπέχει άπο το Μαργα-

ρίτιον ώρας δύω.

Τα όσα προσέτι χωρία του Ίσλάμ Προνιου της Πα

ραμυθίας, καί άλλων διαιόρων Αγάδων των Ιωαννί

νων κατά καιρούς έκυρίευσαν.

Τζιγκάρι, Κολιούς, Γλυβίτζα, Κορύστιανη, Μπεστία,

Μοκοβίνα, Δραγοοέτζη, Άρδόση, Συστρούνη, Ρωμανά-

ται, Βύλια Σέσση, Άρσοχώρη, Παλαιοχώρη, Κοντά-

τ,αι,.Σεριτζάνα, Γόρανα, Νικολιτζίους, Μπουλιαράται,

Κουτζανόπουλον, Ζερλία, Ζερμή, Γκινόλα, Σκιαδα, ϊζε-

φλήκη, Ζεσιανά, Δερβίζανα, Γνφγάνη, Μπάλα, Κλεπά-

δη, Τόσκεση, Λύπα, Γολυμή.

Μολονοτι τά χωρία ταΰτα ειχον, ώς εϊρηται, έξ αρ

χης τούς κυρίους των, οί Σουλλιωται ομως οντες ορεινοί,

Page 39: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟϊ ΣΟϊΛΛΙΟΓ. ϋ>

μη εχοντες γαίας καλλιεργησίμους, το δε κυριώτερον

άφοσιωθέντες άρχήθεν συσττματικώς είς μόνην τήν δια-

τήρησιν της ανεξαρτησίας των ήναγκάσθησαν να ύπο-

χρεώσωσι τούς Αγάδες να δίδωσιν αύτοις εκ τών χω

ρίων των φόρον τινα σίτου, αραβοσίτου καί όσπρίων

προς ζωοτρσφίαν των εν καιρω δε πολεμου έχορήγουν

αύτοΐς πλεον τι τοΰ διωρισμένου φόρου, διότι ύπαρχου-

σης είρηνης δεν έσυγχώρουν οίίτε όί Σουλλιώται τα

στρατεύματα του Αλή Πασα να καταχρώνται τα χω

ρία των πιθανόν νά μη έ'διδον αυτόν τον φόρον ευχαρί

στως, άλλ' άφ' έτερου δεν ήγνόουν, ότι ή κατάκτησις

τοΰ Σουλλίου εμελλε καί τα κτήματά των ν' αφαιρέση

και τήν άνεξαρτησίαν των νά μηδενίσρ ό κατακτητής,

το δποίον ε'πειράθησαν πραγματικώς μετά τήν πτώσιν

του Σουλλίου έξορισθέντες προσέτι πλέον τών εξήκοντα

είς τήν Άφρικήν, καί μόλις το τρίτον έξ αυτών μετά

καιρόν επιστρέψαντες. Άπό τοΰ Σουλλίου με'χρι της

Παραμυθίας είσίν ώραι όκτώ, μέχρι τών Ιωαννίνων δε-

κατέσσαρες, της Πάργας οκτώ, της Πρεβυζης δεκατρεΓς,

τοΰ Λου'ρου Ιπτά, της "Αρτης δεκατέσσαρες. Συμπο

σουνται λοιπόν αϊ μεν οίκογένειαι τών τεσσάρων χωρίων

έξακόσιαι πεντήκοντα πέντε, τα δε δια τών δπλων ύ-

ποταγέντα καί φορολογουμενα χωρία εξήκοντα Ις' εκ

τών τεσσάρων χωρίων εξέρχονται ανδρες μάχιμοι υπέρ

τούς χιλίους διακοσιους, έν καιρώ δε πολέμου συνάζον

ται και άλλοι τουλάχιστον πεντακόσιοι άπ' άλλων επτά

χωρίων τα όποΓα οί ιδιοι κατωκισαν μεταναστευ'σαντες

εκ τών πρώτων τεσσάρων" δταν δε ό εχθρός κινήται

κατά τοΰ Σουλλίου, τότε συσσωματαΰνται καί αυτοί ά-

φίνοντες τάς οικίας των κενάς, καί σπευδονιες νά ύπε-

3

Page 40: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

20 ΙΣΤΟΡΙΑ

ρασπίσωσι την Μητρόπολίν των. Εισερχονται προς τού

τοις εν καιρω πολέμου διακόσιοι, και τριακόσιοι ώπλι-

σμένοι απο των περιξ χωρίων καί μολονότι η είσοδός

των δεν λανθάνει τον εχθρον, δεν τολμφ δμως να βλάψη

τους συγγενεις, κχί συμπατριώτας αύτών φοβούμενος

μήπως ένωθέντες κινηΘώσιν δλοι κατ' αύτοΰ, άφ' έτέρου

δε οί Σουλλιώται ωφελουνται σημαντικώς λαμβάνοντες

τροφάς εξ αυτών εν δσω διαρκεΐ ό πόλεμος.

Δια νά μη φχίνωνται απειθεΓς, καί εναντιοι προς τον

Σουλτάνον, και ώς εκ τούτου λάβη επειτα αίτίαν νόμι'

μον νά διαταξη τον Α. Π. να κινηθΐί κατ* αυτών, εδι-

δον προς τον σπαχήν των (1) τον έξης φόρον. Πάς νυμ

φευμένος εδιδε φόρον τριάκοντα όβολών κατ' ετος, οί

δε άγαμοι, δέκα" εάν εις πατηρ συνώκει μετά δέκα υίών

νυμφευμένων δεν ητον ε'ις χρέος νά δίδη δι'ΐκαστον πλέον

των δέκα όβολών οταν δμως έχωρίζοντο απο του πα

τρος, τότε εΦορολογοΰντο καί αυτοί ώς ί Πατηρ" ό φό

ρος δε ουτος ώνομάζετο κεφαλιάτικον έ'διδον προς τοΰ•

τοις εκ τοΰ τυροΰ, καϊ βουτύρου το δέκατον, οί δε αλλοι

(Ι) Σπαχίδες, η Τιμαριώται ονομάζονται είς την Τουρκία»

οίοι ήνοραγάθ'βσαν έν διαφόροις μάχαις» καί ενεκα τούτου

ανταμείβει αΰτοϋς ό Σουλτάνος νά λαμβάνωσι κατά κλτ,ρονο-

μίαν τα δέκατα χωρίων, κα'ι επαρχιών. ΚΪς των τοιούτων

ΰπηρχε καϊ 6 των Σουλλιωτών σπαχής, δοτις κατώχει είς

Ιωάννινα, άπα; δε τοΰ ένιαυτοΰ έπΐίρχετο είς τό Σούλλιον,

κ*! ελάμβανε το όικαίωμά του' πολλάκις ό Α. II. έζητησεν

αύτο τδ σ-αχτ,λνίκι παρά τοΰ ίδιοκτήτου υποσχεθείς νά τό

άκριβοπληρώσϊΐ κατά τν,ν αιτ/,σίν του, άλλα δέν συγκατά

νευσε, μολονότι δις, κα'ι τρίς έωυλακίσθη περί τούτου" μΛ όυ-

ν/,9είς νά τον πείσνι, τον έκρέμασεν, ώς προδότών δήθεν των

Τούρκων, /.αί <ρίλον ιών Σουλλιωιών,

Page 41: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 21

καρποί, οΓτος, άραβόσιτος, καί οσπρια ήσαν ελεύθερα

δεκατίας ως μή προίόντα του Σουλλίου.

ΚΕΦΑΛΑΪΟΝ <Γ.

Σύντομοι; διήγησις όχτώ ποΜρων πρίς διαφόρους

Πασάδας, χαϊ 'Λγάδας, χαϊ χαζά διαφόρους,

χαι αγνώστους βποχάί γεγονότων.

Ή άμάθεια των Σουλλιωτών, και ό φόβος τών γει

τόνων μας εστέρησαν εγγράφου γνώσεως πολλών ηρωι

κών αυτών πράξεων διο τάς διηγούμεθα καί ήμείς, ως

τάς ήκούσαμεν παρά τών ίδιων Σουλλιωτών άνευ δη

λαδη χρονολογίας, αυξήσεως, καί άφαιρέσεως" επειδή ο

μως αί άπλαΓ παραδόσεις ρέπουσι πάντοτε εις το νά

μεγαλΰνωσι τους ήρωάς των εφευρίσκουσαι συμβεβηκότα

διά νά καθιστώσι περίεργον την διήγησίν των, εγκρίνο-

μεν ως ανωθεν νά διηγηθώμεν τα τοιαΰτα συμβάντα με

συντομίαν, και πιθανότητα παραλείποντες τά πλειότερα,

διότι ενώ πολλάκις μας άπατα ή δρασις, ή άκοή άρα

πόσον άπέχει της άληθΐίας ; διά τοΰτο τά κύρια συμβε

βηκότα μόνον δύνανται νά θεωρηθώσιν ως αληθή, τά δε

καθέκαστα, πρέπει, κατά το πλεΓστον, να θεωρηθώσιν

ως πλάσματα.

Πρώτον πόλεμον εσυγκρότησαν προς τον Χατζή Πασά

του Άσλαν Πασά, οστις τους έπολιώρκησί με οκτώ χι

λιάδων στρατον, οί δε Σουλλιώται μόλις ήσαν τότε τρια

κόσιοι άνδρες μάχημοι' δεύτερον, προς τον Μουσταφά

Πασά με χιλιάδας 7' τρίτον προς τον Δόσμπείν μέ

χιλιάδας 8" τέταρτον, τον Μαξουτ Άγα μέ χιλ. 6'

πέμπτον τον Σουλεμάν Τζαπάρην μέ χιλ. Ο' τον όποΓον

3*

Page 42: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

22 ΙΤΟΡΙΑ

μετά τοΰ υίοΰ του, καί αλλων τεσσαράκοντα συμμά/ω»

συνέλαβον ζώντας, διότι το στρατόπεδον υπηρχε με'σα

είς το Σουλλι, 6 δε στρατος ηττηθείς μακράν του Σουλ-

λίου μεταξυ Κιάφας, καί Σαμωνίβας, καί μή δυνηθείς

νά επιστρέψη, καί συσσωματωθίί μετά του στρατοπέδου,

δπου ή?αν οί Αγάδες, διεσκορπίσθη και ετράπη είς φυγήν

διτιρημένον είς μικρά σώματα τϊίδε κάκεΐσε" οί δε

Αγάδες μείναντες μετά τινων σωματοφυλάκων Ικλεί-

σθησαν είς τον, εν τω Σουλλίω ναον του αγίου Γεωργίου,

διά νά άποφυγωσι τον επικείμενον κίνδυνον άλλά, κατά

το μεσονύκτιον άναβάς είς την σκέπην τοΰ ναοΰ"ό Δημος

Δράκος μετ' άλλων δύω, όπην δε ποιήσαντες επί τήν

σκέπην ερριψαν δι' αύτης εν τω ναώ σμηνος μελισσών,

μη δυνάμενοι νά ύποφε'ρωσιν αυτών τά κεντρίσματα

διεπραγματευθησαν τήν είρήνην καί δόντες λΰτρα χιλίων

φλωρίων, ζερίων (1) λεγομένων , απελύθησαν εκτον,

προς τον Πασά Κόκκαν με χιλ. 4' εβδομον, τον Μπεκίρ

Πασά μέ χιλ. 5" δγδοον, προς τον ρηθέντα Τζαπάρην,

καί χασάν Μπραίμαγα μέ χιλ. 5.

Ή ελλειψις λογίων ανδρών, πάλιν το λέγομεν, κατ' I-

κείνην τήν έποχήν, καί δ φόβος ισως ενεκα των τότε δεινών

περιστάσεων μας εστέρησαν της γνώσεως ου μόνον τών

Σουλλιωτικών, αλλά καί αλλων όμοίων άνδρ^γαθιών

πραχθεισών κατά διαφόρους έποχάς, καί εν γνως"αΐς έπαρ-

χίαις τής'Ελλάδος ΰπο αρχαίων, καί μεταγενες"έρων όπλο

φόρων, Καπετάνων λεγομένων μολονότι δεν γνωρίζομεν,

ειμή , έκ φήμης, και παραδόσεως τινων προγενεστέρων,

(εκτος τών συγχρόνων) καί εκ τών ίδίων τραγωδιων τά

(Π Ηζιζον τότε τά Ζέρια πέντε •?ί«.ιου γρόσια.

Page 43: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΛΑΙΟΥ. 23

ένόματα τών αρχαιοτέρων, αλλ' εκ της έννοίας τόσον των

αρχαίων, δσον καί μεταγενεστερων £σμάτων εξάγονται

αισθήματα φιλελεύθερα, καί πράξεις ηρωίκα ί, επαίνου

τω δντι, και Ιστορίας άξιαι, τάς όποίας θαυμάζοντες

διηγούμεθα προς γνώσιν του άναγνώστου ζιητοΰντες παρ'

αύτοΰ συγγνώμην δια τήν όποίαν έφιίλομεν να κάμωμεν

περί τουτου παρέκβασιν ό Καπετάν Γιάννης Μποκο-

βάλλας εσυγκρότησεν είς τα "Αγραφα της Θεσσαλίας

τόσους πολέμους προς τούς τούρκους, ώστε και τον

πάππον του Άλί Πασά Μέτζο Χοΰσον έβίασε δια των

δπλων νά οπισθοδρομήση εις την πατρίδα του, Τεπε-

λένη" ό περίφημος Καπετάν Ζήτρος Ιφυλαττεν, εν όσω

εζη, έλευθέραν τήν έπαρχίαν της Έλασσώνος. Ό Καπ.

Τόσκας κατεδάμασε τους τούρκους είς τα Γραιβενά δια

συνεχών πολέμων ό ίδιος, ίδηγος ών εκατόν εξήκοντα

ανδρείων παλλικαρίων, κατά το 1770 ετος ενώ διέβαι-

νον δύω σχεδον χιλιάδες τουρκαλβανοί δια της επαρ

χίας του φεροντες μεθ' εαυτών ύπερ τούς χιλίους αιχμα

λώτους γυναικοπαιδων, κα'ι άπειρα πολύτιμα λάφυρα

Ικ της Πελοποννήσου (1), τούς εκτύπησε,κα'ι κατέστρεψε

μεταξύ δϋω χωρίων, Θελπέη, κα'ι Σμίξις, άπελευθιρώ-

σας τούς αίχμαλώτους απαντας, λαβών τά λάφυρα,

και πάμπολα κτήνη• δ Κ. Καραλής κατεδίωξε πολλάκις

τους τουρκαλβανούς άπο των χωρίων του Όλύμπου δια-

τηρών αυτά έλεύθερα" ουτος έγύμναζε, καί ειχε πάντοτε

εύθυβολιστάς συντρόφους ούχί περισσοτέρους των 50 έν

καιρώ ειρήνης" οί Κ. Κ. Μακρυθανάσης, Μακρυπούλιος,

(1) Αυτή ή απάνθρωπος πράξις τών άλβίΜών έξετελέσ6"/ι

κατά το 1770 ετος μετά τήν είονίνην τών ρωσσοθιοΜοινων.

Page 44: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

24 ΙΣΤΟΡΙΑ

καί Μπαβδέκης εφύ?.αττον πάντοτε ελεύθερα τά χωρία

και Κωμοπόλεις τνίς Θετταλομαγνησίας" δ Κ. Τζοβά-

ρας είς την "Ήπειρον εταπείνωσε την δφρΰν των τουρ-

καλβανών περιφερόμενος εις τήν λάμαρην (άμφιλοχίαν)

με σημαίας" ό Σιαθάς. καί Καραίσκος απείρους τούρ

κους έφίνευσαν εις την Άκαρνανίαν ό Κ. Μπλαχάβας

είς τά Χάσια, και μάλιστα ό παππά Ευθύμιος Πλαχά~

βας έκίνησεν δπλα καϊ κατά του Ιδίου Άλή Πασά τω

1808 έ'τει' ο'ι Λαζαΐοι διατηροΰντες τά βόρεια μέρη

του "Ολύμπου έθριάμβευσαν πάντοτε κατά τε ξηράν, καί

θάλασσαν δ Κ. Νίκος Τζάρας, το φόβητρον τών Τούρ

κων σηααντικάς μάχας εσυγκρότησεν ε'ις διάφορα μέρη

της Θεσσαλίας, και θερμαίκόν κόλπον, επαινεΐται δε,

κατ' εξαίρεσιν, ή ενδοξος όπισθοπόδισίς του άπό το Πράβι

της Μακεδονίας μεχρι του Θερμαϊκοΰ κόλπου" ό Κ.

Άνδροΰτζος άποβιβασθείς ε'ις τήν Σπάρτην τω 1792,

ότε άπεσπάσθη άπό τον περίφημον (λάμπρον Κατζόνην)

διέβη Ικ των μεσημβρινών ε'ις τά βόρεια της Πελοπον

νήσου μέρη έπί κεφχλής διακοσίων γενναίων συντρόφων

πολεμων άπαξ, καϊ δίς της ημέρας προς τους κατ αυτοΰ

όραήσαντας πελοποννησίους τούρκους. Ο Κατζαντώνης,

καί δ Λεπενιώτης αδελφός του κατετρόμαξαν τά έκλε-

κτότερα στρατεύματα, και ανδρειοτερους άρχηγους του

Άλή Πασά, ώστε εάν δεν συνελάμβανε διά προδοσίας

τον πρώτον άσθενη δντα, καί δεν «δολοφονει τόν δεύτε

ρον, δυσκόλως ηθελε τους καταβάλη διά τών όιτλων.

Ταΰτα πάντα εγείνοντο κατά συνέχειαν άπό του 1500

ετους μέχρι του 1832, δτε δ Σουλτάν Μαχμουτ απεφά

σισε τήν ριζικήν καταστρεφήν όλων τών εις το κρατος

του καπετάνων, διότι δεν άμφίβαλεν ότι ή ενοπλος «υ'

Page 45: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΤΛΛΙΟΪ. 25

των δύνΛμις, ύπηρχεν πάντοτε επικίνδυνος εύκολύνουσα

τα μέγιστα εν δεξια περιστάσει, της ελευθέρας Ελλάδος

τήν πρόοδον διέταξε λοιπον εντόνως τον Μεχμέτ 'Ρεσίτ

Ιΐασά Κ,ΐουτάγια στρατάρχην αριστον κατ' έκείνην την

έποχήν νά εκτελεση άνυπερθέτως την άπόφασίν του" γινώ-

σκων δμως δ στρατάρχης, 'δτι δυσκόλως ήδύνατο νά

τους καταβάλη δλους δμοΰ, έμεταχειρίσθη τα επόμενα

στρατηγηματα' ήγωνίσθη κατ' άρχάς μέ κολακείαν, καϊ

άπάτην νά συγκεντρώση δλους εί'ς τινα θέσιν αδύνατον,

και Πεδινήν, οπου εμελλε να τοις διακοινωση δηθεν

βασιλικάς δ'.αταγάς άφορώσας τά συμφέροντα, καίστα-

θεράν επιστασίαν των επαρχιών των ό δε κυριος αύτοΰ

σκοπος άπεβλεπε ν' άφανίση αυτους δια τοΰ ίππικου, καί

πεζικου στρατεύματος* μη πεισθέντες (έκτός τριών) νά

ένεργήσωσι προσωπικώς την δόλιον διαταγήν του επεμ

ψαν εκαστος διά τον τύπον της πειθαρχίας, ανά οκτώ

μέχρι δέκα στρατιώτας. Ούτοι πάντες συναθροισθέντες

ύπέρ τους τριακοσίους διευθύνθησαν, κατά διαταγην, εις

την Λάρισσαν, δπου διετάχθησαν ύπο την διοίκησιν ίπ-

παρχηγοΰ τινος, ούτος δε τους ώδήγησε πλησίον τοΰ χω

ρίου Δαουκλή, καί της παρακειμένης λίμνης" τότε δη

περικυκλώσας αυτους διά τοΰ ίππικοΰ τους διέταξε νά

πυροβολίσωσιν δλοι εκ συμφώνου είς σημεΐον δηθεν χαράς,

διότι εγεννήθη Βασιλόπαις εν Κωνσταντινουπόλει' πει-

σθέντες, δός ε'ιπεΐν, άπατηθέντες, έπραγματοποίησαν αμέ

σως τήν διαταγην, άλλά μόλις ό πυροβολισμος έτελείωσε

κα'ι το ίππικόν ώρμησεν ευθυς κατ' αύτών, καί ήρξατο

κατακερματίζειν αυτους άνιλεώς" ή τραγική αΰτη σκηνή

εξετελέσθη εντός τριών ωρών καί με άπώλειαν οκτώ μό

νον ιππέων, καί τινων τετραυματισμένων, οί δε "Κλ

Page 46: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

26 ΙΣΤΟΡΙΑ

λ/ίνες (έκτος δύω) εφονεύθησαν απαντες κορέσαντες Ιχ

των νεκρών αυτών τας κοιλίας των αίμοβόρων Θηρίων τε,

καί όρνέων.

Τϊ) αύχτί ημερομηνία, ητις ην η δωδεκατη του μη

νος Δεκεμβρίου του 1832, ώρμησι (τοιουτον γαρ ην το

σύνθημα) κα'ι το πεζικον στράτ&υμα κατά των εις τάς

ίπαρχίας περιοδευόντων Καπετάνων μολονότι η Τουρ

κική δύναμις ήτο τριπλάσιος, καί ή έπίθεσις αυτής ά

γνωστος προς τούς Καπετάνους, δεν ήδυνιήθησαν να τε-

λειοποιήσωσι τό σχέδιον κατά τήν έπιθυμίαν των, διότι

δράξαντες αμέσως τα δπλα οί Καπετάνοι διά νά σώσω-

σιν έαυτούς, καί τάς οικογενείας των, εδειξαν άρειμανή

άντίστασιν, ώστε οί Τουρκοι δύνανται νά καυχηθώσι

διά τήν προειρημένην μόνον δολοφονίαν, καί άρπαγήν

προσέτι κτηνών, καί τινων κινητών πραγμάτων των

Καπετάνων, άλλα τήν ζωήν αύτών, δπερ ήν δ κύριος

σκοπός, δεν ήδυνήθησαν νά βλάψωσι' διότι σωθέντες με

τά τών οίκογενειών αυτών διά τών δπλων είοήλθον εις

τήν έλευθέραν Ελλάδα, δπου διέτριψαν ετη τρία" ενώ

δέ ή αντιβασιλεία διέλυσε τά Ελληνικά στρατεύματα,

τα λείψανα του ίεροΰ αγώνος, διατάςασα ν' άπέλθωσιν

εκαστος εις τάς εστίας των, οί Καπετάνοι λαβόντες πολ

λους εξ αυτών στρατιώτας επανήλθον έκ νέου ενοπλοι

«ς τάς επαρχίας των άφίσαντες εν τγί ελευθέρα Ελλάδι

τα γυναικόπαιδα" κατ' έκείνην τήν έποχήν ύπηρχε Νο

μάρχης εν θεσσαλί^ ό ΈμΙν Πασάς υίός του προρρη-

θέντος Κΐουτάγ?,α του προ ένος ετους αποβιώσαντος" νο-

μίσας καί ουτος δύσκολον νά τούς καταδιωξη διά τών

δπλων άπεφάσισε νά μεταχειρισθΐί ως δ η(χ.τΊ\ρ του, τήν

άλωπεκήν αντί της λεοντής" προσεκάλεσε λοιπον αύτούς

Page 47: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΛΛΙΟΥ. 27

να παρουσιασθώσιν ενώπιον του 8πως ννωρίση καί συ-

στήση αυτούς φυλακας των επαρχιών, ώς το πρότερον

οί δε Καπετάνοι εχοντες πρόσφατα της απιστίας παρα

δείγματα του πατρός του δεν έπαρουσιάσθησαν προσω

πικώς, αλλ' έ'πεμψαν Εκαστος ανά ενα, καί δυ'ω αντι

προσώπους "να διαπραγματευθώσι τάς υποθέσεις των

έδυσαρεστήθη σφόδρα ό Παοάς εμπροσθεν των αντιπρο

σώπων δια την πρδς αύτον έλιγοπιστίαν των Καπετά-

νων δικαιολογούμενος δτι τούς ευνοει, καί τρέφει καλούς

ύπέρ αυτών σκοπου'ς" οί άπεσταλμένοι τω άπεκρίθησαν !

'ϊ ψηλότατε! η αιτία δΓ"ην δεν επαρουσιάσθησαν

προσωπικώς είναι, διότι τούς έπρόσταξες προ ημερών αύ

στηρώς να φυλάττωσι τάς επαρχίας των άπό τών κα

ταδρομών, τών εκ της ελευθέρας Ελλάδος εξερχομένων

στρατιωτών Ελληνων, καί οτι όποιαδήποτε βλάβη συμ-

βη" εις τινα έπαρχίαν, θέλει είναι ό ί'διος Καπετάνος ύ

πόλογος" αποτυχών του σκοποΰ του διέταξεν έπου,ένως

τών αύλικών του τινά, Νουριδίναγα καλούμενον, να ύ-

πάγη εις τι χωρίον, Δισκάτα, καί καλέση εκεΓ δλους

τούς Καπετάνους δπως διακοινωση αύτοις τάς διαταγάς

του, η δε κυρία κα! μυστικη διαταγή ητο να τούς δο-

λοφονήση ει δυνατόν" οί Καπετάνοι μη άντιτείναντες είς

την πρόσκλησίν του άπηλθον μεν είς το χωρίον, φέροντες

δε εκαστος μεθ' εαυτών έκλεκτούς στρατιώτας ύπέρ τούς

πεντακοσιους το δλον, 6 δε Νουριδιναγας ώδήγει ύπέρ

τούς χιλιους Τουρκαλβανου'ς" συναθροισθέντες λοιπον ε-

κάθησαν είς το δπαιθρον εκτός του χωρίου, καί ύπό τάς

σκιάς τών δένδρων ό δε Νουριδιναγας έν άκροάσει πάν

των έξέφρασε τα εξής." Καπετάνοι ί ό υψηλότατος Έμίν

Πασάς Έφέντης μου μ' εστειλεν έδώ να σας ειπω, ότι

Page 48: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

28 ΙΣΤΟΡΙΑ

είναι πολύ δυσαρεστημένος άπο εσας, επειδή σας έπροσκά-

λεσε νά ύπάγητε είς την Λάρισσαν, και λάβητε τάς συμ-

βουλάς, καί όδηγίας του, κ' εσεΐς παρηκούσατε, καί δεν

έδώσατε πίστιν είς ενα Βεκίλην (άντιπρόσωπον) του

Σουλτάνου" δι' αυτήν λοιπόν τήν άπείθειάν σας εχει δί

καιον και αύτδς νάμή σας πιστεύη" άλλ' επειδή τήν πα-

ρακοήν, και δυσπιστίαν σαςταύτην τήν άποδίδει είς τήν

αμάθειαν σας, καί αλογον φόβον, διά τοΰτο σας συγχω

ρει, καί σας άφίνει, ως το πρώτον, φύλακας των επαρ

χιών διά νά *^ναι δμως διά το μέλλον ασφαλης περί

της πιστής προς τον Σουλτάνον ύπηρεσίας σας, ζητεΐ

παρ' υμών όμηρους" νά δώση δηλαδη, πάς Καπετά-

νος ανα δύο δμήρους εκ τών πλησιεστερων συγγενών του"

οι λόγοι ουτοι έπέφερον δυσαρέσκειαν, καί κακοφανι-

σμόν είς τους Καπετάνους, άλλά δεν έβράδυναν νά τω

δώσωσι τήν έξης άπάντησιν Νουριδίναγα .' δλοι οί Κα•

πετάνοι δσοι κατέχουσιν επαρχίας διετήρησαν, νομίζο-

μεν, πάντοτε ακριβή εϋταξίαν είς αύτάς" τοΰτο 2βν δύ

ναται ν' άρνηθτί ουτ" αύτος ό Πασάς, έπει3ή τών επαρ

χιών τούτων ή μαρτυρία είναι άναντίρρητος άπόδειξις"

δθεν άδικεΐ ημάς τά μέγιστα ό Πασάς ζητών όμηρους,

ενώ δεν ειδέ τι άπιστίας παράδειγμα παρ' ημών μέχρι

τουδε, ουτ' εξ αύτών άκόμη τών προκατόχων μας" ημεΐς

μάλιστα εχομεν πάμπολλα κα'ι κατά διαφόρους έποχάς

φρικώδη άπιστίας παραδείγματα" Τό δε πρόσφατον, τό

τρομερόν, το άπάνΟρωπον εκεΐνο Μακελλεΐον τοΰ Πα

τρός του, δτε δι1 άπάτης εΟυσίασεν ύπέρ τους τριακο'

βίους εξ ημών πλησίον τοΰ χωρίου Δαουκλή, και αλ

λους υπέρ τους εκατον είς τά Τρίκκαλα μετα του Κα•

ρετάνου Στέριου Στερνάρη, τών οποίων τά γυμνά χο*~

Page 49: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 29

χαλα, καί συντετριμμένα κρανία είιρίσκρνται είσετι εν

θεν κάκεΐσε διεσκορπισμένα, καί καταπατούμενα, άφοΰ

πρώτον οί κΰνες, καί τά αγρίμια εκορέσθησαν άπο τάς

σάρκας των, πώς δυνάμεθα να το λησμονήσωμεν ; επει

τα λοιπον άπο τοσαύτας, καί τοιαύτας τραγ'.κάς δει

νοπαθειας μας, κα'ι πιστας εις το Δεβλέτι υπηρεσίας,

δεν πρέπει άραγε ν' άπολαμβάνωμεν πληρη εμπιστοσύ

νης άπο τον Πασαν, άλλα να ζητ?ί ακόμη παρ* ημών

όμήρους, η άληθέστερον ε'ιπεΓν, νέα θύματα ; Έαν εχη

βασιλικήν προσταγήν, η θέλει δ ίδιος να μας καταδιώ

ξη κα'ι άποβάλν) απο τάς επαρχίας, τάς όποίας διατη-

ρουμεν προ δύω αιώνων κατά διαδοχήν με την θέλησιν

του Σουλτάνου, κα'ι με εγγραφα μπουγ'ουρδιά (διορι

σμούς) των κατά καιρους Πασάδων, δύναται νά μας

το ειπη φανερά, καί τότε ημεκ αποπερατοΰντες πασαν

δοσο?.ηψίαν, ην εχομεν ε-ιαστος προς τους κατοίκους των

επαρχιών, θέλομεν άπέλθη ηαύχως δπου το πεπρωμένον

μας όδηγηση" είδέ τις εξ ημών (το όποΓον δεν πιστεύο-

μεν) εύαρεστεΐται νά δώση όμήρους, ειναι ελεύθερος, των

πλειοτέρων ομως η συνείδησις δεν άπατάται πλέον νά

προσφέρη και αλλα, ώς εκεινα, του Δαουκλή θύματα"

η άπότομος αδτη άπάντησις εκφρασθεΐσα διά τοΰ Κ.

Τζαχίλλα εύηρέστησεν δλους τους Καπετάνους , ώστε

εκ συμφώνου άπερριψαν άπαντες τήν περί όμηρων πρό-

τασιν καί ουτως ό μέν Νουριδίναγας μή δυνηθείς νά

πράξη τι αλλο επέστρεψεν ε'ις την Λάρισσαν, οί δε Κα-

πετάνοι επανηλθαν έκ νέου είς τάς ιδίας επαρχίας έπο-

φθαλμιώντες πάντοτε είς του Πασά τά κινήματα" άλλα

μεθ ένδς ετους παρέλευσιν έκίνησεν άναφανδον τά όπλα

κατ αυτών προς έπιτυχίαν δε τοΰ σκοπου του διήγειρε

Page 50: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

30 ΙΣΤΟΡΙΑ

δια της βίας βλους τους κατοίκους των επαρχιων, έβιά-

σθησαν λοιπον εκ νέου νά είσέλθωσιν είς τήν ελευθέραν

Ελλάδα άπαντες.

Δεν υπάρχει τις αμφιβολία δτι προ αύτών των ση-

μαντικωτέ^ων Καπετάνων υπηρχον διάφορα άλλα άνε

ξάρτητα σώματα Θεσσαλών, Άκαρνάνων Αοκρών και

διαφόρων αλλων /χερών τα όποΐα, ενεκα των τότε δει

νών περιστάσεων κατέφευγον είς ορεινά, καί δυσάλωτα

καταφύγια κείμενα επί τών ορέων Όλύμπου, Πίνδου,

Οίτης, Κιμερίων, κτλ. διότι μή δυνηθέντες οί πρώτοι

κατακτητα'ι Τουρκοι νά καταβάλλωσι τά τοιαυτα φι

λελεύθερα σώματα ηναγκάσθησαν επομένως να φέρωσι

νέα έμπειροπόλεμα τάγματα άπό το Ίκώνιον της Ασίας

οπως καταστρέψωσι ριζηδόν τους μή ύποκύψαντας ε'ς

τόν Όθωμανικον ζυγον Έλληνας" άλλα καί ουτοι μετά

πολυχρονίους πολέμους, ου μόνον δεν ήδυνήθησαν νά

τους καταδαμάσωσιν, άλλ' ηυ;ησαν μάλλον τόν άριθμον

αυτών, διότι η ελευθερία, αύτο τό ούράνιον δώρον, ειναι

φυσικώς αναπόσπαστον άπο τον άνθρωπον άπαυδησαν-

τες τοινυν καί ουτοι οί άνδρεΐιι Ίκώνιοι έπαρακάλεσαν

την τότε Κυβέρνησίν των νά τους άπαλλάξη πλέον άπ'

αυτο το δυσκατόρθωτον εργον, καί άποπέμψη αυτους είς

την πατρίδα" ή κυβέρνησίς των, εχουσα, ως φαίνεται,

την χρείαν αυτών δεν είσήκουσε της δεήσεως, αυτοί μή

εχοντες άφ' έτέρου σταθεράν κατοικίαν, άπηλπισθέντες

και απο την προς τήν πατρίδα των έπάνοδον ηρπασαν

εκ συμφώνου δια της βίας γυναίκας έλληνίδας, έδιωξαν

εις τά όρεινά, καί ακαρπα μέρη τους είς τά πεδινά, καί

καρποφόρα κατοικοΰντας τότε Έλληνας γενόμενοι αυτοί

κατακτηταί της γλυκείας αύτών πατρίδος, κα'ι καρπο

Page 51: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΤ ΣΟΪΑΑΙΟΤ. 31

φόρων γαιών, οί δε απόγονοι εκείνων κατοικοΰσιν εκτοτε

είς τά ορη διάγοντες βίον ποιμενικον, μεταχειριζόμενοι

ύλοτομίαν, ανθρακοποιίαν, ξυλοφορίαν, παγετοκομιδην

καί τά παρόμοια προς πορισμόν του άρτου" οί δε Ίκώ-

νιοι, ηδη λεγόμενοι, κατά παραφθοράν της λέξεως, Κω-

νΐάροι, καλλιεργοΰσι τάς παχείας γαίας, και λαμβάνου-

σιν εξ αύτών εν άφθονί^ τά πολυειδη καί νοστιμώτατα

προϊόντα συστήσαντες χωρία εις διάφορα μέρη της

Θεσσαλίας, τά δ' εν πρώτοις κατακρατηθέντα κα'ι κα-

τωκκιθέντα εισί τά εις τους πρόποδας του "Ολύμπου,

και Οσσης παρα την είσοδον τών Τεμπών φέροντα δε

ου πλέον ελληνικα, άλλά τουρκικά ονόματα ώς έφεξης"

Μπαλαμούτη, Δερελή, Κουφαλάδες, Καραδεμερλέρη,

Γκειζελέρη, Κότριση, Ούρτζιούνη, Μεσαλάρη, ϊουτελέρη,

Κτάφη, Καραντζόλη, Λυγαριά, Καζακλάρι, Τατάρη,

καί Τζαίρλη, τά δε παρά την "Οσσαν Μπαμπά, Μα-

κρυχώρη, Μπαλτζη, Δουάν, μικρον Κεσερλη, μεγάλον

Κεσερλη.

Διά περιέργειαν του άναγνώστου καταχωρίζομεν

κατωτέρω τέσσαρα σώα τραγωδια τών περιφήμων

Καπετάνων τοΰ Ζήτρου, του Μπουκουβάλα κα'ι του

Τόσκα οιτινες εισίν. άρχαιότεροι, και του Νίκου Τζάρα,

δστις τω 1807 απέθανε μαχόμενος κατά τών τούρκων

ύπο τας ανατολικάς ύπωρείας τοΰ Όλύμπου' ειπον

ανωτέρω εωα τραγωδια, διότι περιηγηταί τινες ευρω

παίοι εκαμαν συλλογην τραγωδιων αναφερομένων είς

διαφόρους Καπετάνους της Ελλάδος, άλλά, κατά

δυστυχίαν, δλα σχεδόν ειναι παρηλλαγμένα, καί ελλει-

πέστατα' ό σκοπός μας δεν αφορά ^δη νά εξετάσω-

μεν τα τοιαυτα, αλλά νά πληροφορήσωμεν τον άνα-

Page 52: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

32 ΙΣΤΟΡΙΑ

γνωστην, οτι, κατα την εννοιαν των κατωτερω τεσσά

ρων τραγωδιων, και διάφορ' άλλα της αύτης (ρύσεως

ύπάρχουσιν. Ευχης εργον ητο εάν τις Έλλην ηθελεν

έπιμεληθη να κάμη ακριβη καί πλήρη συλλογην τοιού

των παλαιών, καί μεταγενεστέρων ασμάτων , εκ τών

όποίων, δι' ελλειψιν ίστοριών, εξάγονται πολλά σημειώ

σεως άξια.

Ίδού του πρώτου, καί αρχαιοτέρου.

Εψές ημουν στούς ουρανούς, καί σήμερα με τ' αστρα,

Κιάκουσα πώς σε εγραψαν με τους άπεθαμμένους.

Σώκα, σώπα, πουλάκι μου, καί μή με καταργέσαι"

*Αν ην για την γυναικά μου, γυναίκα πέρνω κ,ιαλλην

*Αν ην για τα παιδάκια μου, παιδάκια κάμνω κΐάλλα.

*Αν ην γΐά το κεφάλι μου, δεν ξέρω τί να κάμω.

"Οσα βουνά περπάτησες, δλα βοτάνια είχαν,

Να τάξευρες νά τάτρωγες, ποτε νά μη πεθάνης.

Σαράντα χρόνους εκαμα, αρματωλος, και κλέπτης,

Κάλλους σαράντα νάκανα, πάλιν θέ ν' αποθάνω.

Δεν τ' ο/ω πώς θέ νά χαθώ, και θέλω ν' αποθάνω,

Μόν τ'οχ'ενα παράπονον, και φλόγα ςήν καρδιά μου,

Που θά το μάθ' άρβανητιά, ν' ά,ρθ•ρ ςην Έλασσώνα.

Παρακαλώ σε, Λάζο μου, και Καπετάν Δημήτρη,

Καλά νά μου τηράξετε, τον Φώτον το παιδί μου,

Γιατί μικρος όρφάνεψε, κ>' άπο κλεψιά δεν ξέρει.

- 1 Γερόντοι θέλουν χάϊδευμα, κι' άγάδες θέλουν γρόσοια,

Και τά πρωτοπαλλίκαρα, λουφέν νά τ' αύγατίση,

Πούς"έκονται ςον πόλεμον, όποΰ βαστουν ς"ο τζέγκι (ΐ)'

Μπροστά πάγουν ς•ον πόλεμον, ςο γύρισμα κατόπι.

(1) 'Λντΐ|/α//'α.

Page 53: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ 20ΪΑΑΙΟΓ. 33

Ενταυθα φαίνεται δτι, τόσον καταφρονεΐ τον θάνατον

του δ ηρως, δσον αφ' έτερου μενει περίλυπος, καί κατα-

φλογισμένη η ψυχή του, διότι δ θάνατός του εμελλε

να θυσιάση την μετά πολλών άγώνων, και κινδύνων

αποκτηθεΐσαν καί διατηρηθεΐσαν ελευθερίαν της επαρ

χίας του, Έλασσώνος. Έκ τουτου εξάγεται, δτι έν δσω

αυτος εζη τουρκαλβανοι είς την έπαρχίαν του δεν έτόλ-

μουν να πλησιάσωσι' διο παρακαλεΐ θερμώς τον πρώτον

του άςιωματικον καί φίλον Λάζον να περιποιηθη, και

υπερασπίση τον υίόν του άνήλικον, όρφανον, καί άπει-

ροπόϊεμον ετι οντα" δεν έκληρονόμησεν δμως, κατά

δυστυχίαν, ώς λέγεται, καί τάς άρετάς του πατρός του"

πιθανον ν' άπήντησε διαφορετικάς περιστάσεις εις της

ζωης του το στάδιον.

Του δευτερου.

Κάμουν μ^ά πετροπέρδικα, ς'ά πλάγια τοΰ Πετρίλου (ΐ)

Κα σκόνουμουν τ" άποταχύ, δυώραις νά ξημερώση.

Ν' άκούρμαινα (2) τον πόλεμον, πώς πολεμάν οί κλέφταις-

Οί κλέφταις, οί άρματωλοί (3), κ'ό Γιάννης Μποκοβάλλας

Τον Μέτζο ΧοΟσον (4) κυνηγά, στην μέσην τοΰ Πετρίλου

-τον πάτον ςα. κουμπουργιανά, είς την επάνω χώρα"

Τον Μέτζδ χοΟσ' άπέκλεισεν, δ Γιάννης Μποκοβάλλας,

Γιώργο Χαϊιούτης χούγιαξεν (5), άπό το μετερίζι,

Γαλτε φωτιάν ς'ήν έκκλησιάν, νά κάψητε τους τούρκους

(Ι) Χωρίον των Άγνράψων. *

(2) Να ίί*Ουθν.

|| (3) Άρ|<ατιο),οϊ ρίν λέγονται δταν φυλάττωσι την έπαρ-

\\ χί«ν*ατ'εγγραφον διαταγή* 'ιοΰ Πάσα' τουναντίον ο"έ, χλέπιαι.

(ί) υΰτος ην Πάππος τοΰ Άλή Πχο*.

^5) 'ΐί|»ών*ξϊ.

Page 54: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

34 ΙΣΤΟΡΙΑ

Χίλια φλωρια να την χρωστώ, και πεντακόσια γρόσια

Κ' 6 Μποκοβάλλας χούγϊαξε, με το σπαθί στο χερι,

Πάρτε τους τούρκους εμπροστά, ςήν'Άρτα νάτούς πάμεν

Πίσω νά μη γυρίσωμεν καί δλους νά τούς φάμεν.

ΙΙέρνουν κεφάλια των τουρκων, τα βάνουν ςά παλούκια.

Κ ι' ό Μποκοβάλλας σύναξεν, δλον τον ταϋφάτου, (1)

Με ς"ήν δξιά ξημέρωσε, τα κόλια (2) νά μοιράστι,

Κ' οί αγραφιώτες εστειλαν, δέκα Κοτζαμπασίδες

Τω φέραν τόν Μορασαλέ (3) σ' δλον το βιλαέτι.

Του τρίτου.

Εψές προψές έδιάβαινα 'πο κλεφτικα λιμέρΐα (4)

Κ«άκουσα πώς ερμήνευε Τόσκας τα παλλικάρ^α,

Παιδϊ,άμ', άν θέλτε λεβεντιά, κ' ελεύθερα νά ζίτε,

Βάλτε τζηλήκι στην καρδιά, κα'ι σίδερα στάπόδΐα.

Κρασί ποτέ μή πίνετε, δπνον μήν αγαπάτε,

Ό υπνος ειναι θάνατος, και το κρασ' ειναι πλάνος"

Γυρίζ' ό Νάκας (5) και τον λέγ', λέγει τον Καπετάνον,

(ΐ) Τί,ν συντροφίαν του, τά παλικαριά του.

(2)Τά αποσπάσματα, σ*ιά νά φυλάττωσι διάγορχ μερη ττ,ς

Ιπαρχίας.

' (3) "Εγγραφος άδεια, και διχταγί τοΰ Πάσα, δια νά τόν

Ι γνωρίση ολη ή έπαρχί* των Άγραφων Καπετάνον συστημένον.

Ούτος ό νίρως «πίβίωσεν είς τήν πάργαν κατά τδ 1782

' ό τάφος του υπάρχει έν τω ναω των Τριών Ιεραρχών, οπου

■ έπι τοΰ Μαρμάρου υπάρχει έπιγεγρααμένον τό δνομά του.

(4) Λημέρια• θέσεις όχυρα'ι Ιν αΐς διτϊμερεύουσιν, δταν έχουν

φόβον ϋπο των εχθρών

(5) Ό Νάκας μαζύ μ' έν άλλο πρωτοπαλλίκαρον τοΰ Το-

σκα, Τζολάκη όνομαζόμενον έ^κόπευον τω ό'ντι νά προσιίυννί-

σωσιν είς τόν Δερβέναγα, δχι διά τά όποια προτείνουσιν αί

τια, αλλά διότι είχαν συλλνιφθώσιν αί οΐκογένειαι αυτών διά

προδοσίας. Βέβαιος ών 6 ΐόίκας δτι, εάν έπροσκΰνουν εμελ-

Page 55: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΪΟΪ ΪΟΪΑΛΙΟΓ. 35

Μπεζέρησαν βαρεθηκαν, Τόσκαμ' τα παλλικάρια,

Της νύκτας το περπάτημα, τζ' αυγης το καραουλι,*

θελουν να προσκυνήθουνε α αύτον τον Δυβιτάρη, (1) "

Ποΰναι Βαλΐς (2) στα Γρεβαινά, Δερβέναγας ς'ά χάσια.

Παιδιά/Α, αν θέλτε κόψιμον, και θέλτε να χαθητε,

Ελάτε να σας κόψω 'γώ, καί νά σας παραχώσω

Να δώσω και μνημόσυνα, είς δλους τους παππάδες.

Ν' άκούσουν χώραις καί χωριά, χωρ>ά καί βιλαέτια,

Νά πουν ό Τόσκας λύσσαξε και τρώγ' τα παλλικάρια'

Τον λόγον δεν άπέσωσε, η όμιλία βαστουσε,

Το καραούλ' έφώναξε. τό καραουλι κράζει.

Πολλη Τουρκιά μάς ερχεται, Μπέηδες καί "Αγάδες,

Αφητι τους ας ερχωνται, κ' ημεΐς τους καρτεροΰμεν.

ΙΙϊάστε παιδιά το στένωμα, βάλτετους είς την μέσην,

Κ^απέ γΐουρούση κάμετε, σφάξετε τους Αγάδες.

Νά ίδοΰν του Τόσκα τό σπαθί, του Νάκα το δουφίχι.

Ββήθ' Άηλιά του Μπουρμπουτζό (3) κΐ'άπό τηνΣαμαρι'να:,

Τους Τούρκους νά χαλάσωμεν,τζ'έχθρους της πίστεώς μας,

Που τυραννούν τ αδέλφιάμας, που σφάζουν τα παιδιά τους.'

λε νά τοί,ς χρεμμάσΥΐ, τους ώμίλησεν ώς άν«6εν' τύχη £έ ά-

γαθ? νικήσαντες, καί συλλαβόντες ζώντας δύω σημαντικούς

Άγάσας ηίευθέρωσάν δ\ά της αλλαγης τάς οίκογενείας των.

(Ι) Δυβιτα>ης' 6 φέρων τοΰ Σουλτάνου τ6 Μελανοδοχείον.

(2) Διοικεί των Γρε?ενων ό της έπαρχίας των Χα-

σιών φύλαξ.

(3) Χωρίον πλησίον τοΰ όποίου κείται βουνον, είς δέ την

*ορυφήν αϋτοΰ υπάρχει Ναός τοΰ Προφήτου Ήλιου, ομοίως

*«ί είς τό χωρίον Σαμαρίνα, τοΰ όποίου τήν βονίνΐι*» Ιπικα-

λεΐται 6 Τοσκας πρ4 της ρά^ης.

Page 56: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

36 ΙΣΤΟΡΙΑ

Του Τετάρτου"

Τρία πουλάκια κάθουνταν, στον 'Άθωνα στην ρά/ιν,

Τόνακυττάζ' τον "Ολυμπον, τ'άλλο προς τήν Χασάνδραν,

Το τρίτον το καλλίτερον μυργΐολογά, κα'ι λέγει,

Ό Νίκος τί νά γίνηκε, τουτο το καλοκαίρι,

Ποΰταν Μπαίράκι (ΐ) στα βουνά, κα'ι φλάμπουρον (2)

[στούς κάμπους]

Ποΰταν χα! μέσ' στήν θάλασσαν, πύργος θεμελιωμένος,

Μας ειπαν πέρ' άπέρασε, πηγε κατά το Πράβι (3)

Κ}' ανοίγει μπαϊράκια δώδεκα, μεσ' την Βλαχιά νά πάγη,

Πάγει σημά, πάγει κοντά, σημά κατά τό Πράβι

Πολλη μαυρίλα πλάκωσε, δέκα χιλιάδες Τουρκοι,

Κα'ι κάμνει Ινα πόλεμον, όλημερίς στον κάμπον,

σκοτώνει τούς άγαρηνούς, Πεζουρα, κα'ι Καββάλα,

.Και το βραδύ γΐουρούστησαν, μέ τά σπαθιά στα χέρια,

Βρίσκουν ταΐς Πόρταις σφαλισταΐς, χΐ' άλυσον στο γε-

.". .; , , , [^1(4)1

Την άλυσον έκόψανε, ταΐς πόρταις έτζακίσαν,

Μέ τά σπαθιά τους εσχισαν, τους Τουρκους καί άπεράσαν.

Τότε δ Νίκος φώναξε, τά παλλικάρια κράζει,

Λεβέντες μου ανίκητοι, περηφανα Σαίνια (5)

(1) Σημαία πολεμική.

(2) Σημαία συνηθης είς τάς πανηγύρεις, έορτάς καΐ γά

μους• ή δε έννοια έατίν δτι, κ»1 εις τά βουνά, καϊ είς τους

κάμπους ύπήρχβ θριαμβευτές.

(3) Πράβιστα, κα'ι Πράβι κείται μεταξύ Στρυμώνος, και

Νέσσου Ποταμου έν Μακεδονία.

(4) Τοΰ Στρυμώνος Ποταμου.

(5) ίέρακες, τά όποια συλλαμβάνουσι μικρά ό'ντα, τά ^τρέ•

φωσιν, ήμερώνουσι, καΐ γυμνάζουσι νά συλλαμβάνωσιν^ άλλα

πτηνά ίδώδιμα•• περιστεράς, δηλαλή, τρυγώνας κ»ι τά πα

ρόμοια• εΐνχι τ^χΰ^τερα, κα'ι νευρώδη.

Page 57: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΪΟΪΑΛΙΟΥ. 37

Καμποΰλι (ΐ) μη το κάμετε, οι Τουρκοι να /Αςςς πάρουν,.

*Η δλους να τους σφάξωμεν η δλ' ας σκοτοθώμεν.

Πέντε ημερούλαις πολεμοΰν, κ'αί πέντε ημερονύχτια,

Δίχως ψωμί, δίχως νερο, δίχως κάνέν ίντάτι (2)

Στον "Αθωνα γυρίσανε, πενηντα δύω συντροφοι,

Οί πλειότεροι άπέθαναν, μέ το σπαθ'ι στο χέρι.

ΚαΙ άλλαχοΰ εϊρηται, ότι οί "Ελληνες δεν πολεμοΰσι

μόνον προς Άσιανους Τουρκους, αλλα καί προς τους ι

δίους Τουρκαλβανους, καί Μακεδόνας, οιτινες διαφέρου-

σι μόνον κατά την θρησκείαν διότι εάν προχωρήσωμεν

ερευνώντες την καταγωγήν του Άλή Πασά, θα εύρομεν

€έβαια το ονομα τοΰ προπάππου αΰτοΰ χριστιανικον, η

Κωνσταντίνος η Γεώργιος" η δόξα ηΰξησε μάλλον τά ε

λαττώματα αυτών, καθ' δσον καί την τυραννίαν προς

τους "Ελληνας ϊνεκα της θρησκείας, καί βαρβαρότητος"

περί τοΰ αντικειμένου τούτου ζωντανά εισέτι ύπάρχουσι

παραδείγματα είς την "Ηπειρον, το να όνομάζηται δη

λαδή, ό μεν υίος Χασάνης ό δε πατηρ Νικόλαος, κτ.

&ΕΦΑΛΑΙΟΝ Η'.

ΠόΜμος εννατος τωγ ΣουΛΛιωτών χαιά τοΰ

ΆΛή Πάσα.

Τοΰ πολέμου τούτου εγνωρίσαμεν προσωπικώς πολ

λους άγωνιστάς Σουλλιώτας, οιτινες άφ' δσων μάς έδιη-

γηθησαν συμβάντων εκαταχωρίσαμεν έξ αυτών τά παρ*

αξιοπιστων^ καί εκ συμφώνου όμολογηθέντα" μάς έχρη-

σίμευσε προς τούτοις είς τον περί ου ό λόγος πόλεμον,

(Ι) Μή καταδεχθητε.

(2) ΒονίΟεια, επικουρία.

Page 58: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

38 1Τ0ΡΙΑ.

και Άγγλος τις, ^ίτωμ-Γκίλλιαμ τουνομα, περιηγητής

γενόμενος του "Οθωμανικου Κράτους, καί τον πόλεμον αύ

τον περιοδικώς συγγράψας, ώς εκ τών παρακατιών αν

τιγράφων του Συγγράμματος του εξάγεται, δτι παρευ

ρεθη τό« προσωπικώς είς τα Ιωάννινα"

ί,βΙΙτο ά'ΑΗ ΡαοΙια αβ Ιαηηίηα, ααχ οβρΐΙαίηβδ Β031» βΙ

Οίανβΐΐβ. Ιοω. 11. ραβ 106.

ητοι επιστολή του Άλή Πασά τών Ιωαννίνων προς τον

Καπετάνον Βότζαρην, κα'ιΤζαβέλλαν.

Φίλοι μου, Καπετάν Βότζαρη, και Καπετάν Τσαβέλλα,

εγώ ό Άλή Πασάς σας χαιρετώ, και σας φιλώ τά μά

τια" επειδή και εγώ ξεύρω πολλά καλά τήν άνδραγαθίαν

σας, καί παλλικαρίαν σας. μου φαίνεται να εχω μεγά-

λην χρείαν άπό λόγουσας, λοιπον μή κάμητε άλλέως, πα

ρακαλώ, άλλ' ευθύς όπου λάβετε τήν γραφήν μου νά μα

ζώξητε δλα σας τά παλλικάρια, καί νά ελθητε νά μέ εδ-

ρητε δια νά πάγω νά πολεμήσω τους εχθρους μου" τούτη

ειναι ή ώρα, καί δ καιρος, όπου εχω χρείαν απο λόγουσας,

και μένω νά ίδώ τήν φιλίαν σας καί τήν άγάπην όπου

εχεται διά λόγου μου" ό λουφες σας θέλει ειναι διπλοΰς

\ άπ' δσον δίδω είς τούς Άρβανίτας, διατί και ή παλ-

λικαρία σας ξέρω πώς είναι πολλά μεγαλήτερη άπό τήν

έδικήν τους" λοιπόν εγώ δεν πηγαίνω νά πολεμήσω πριν

νά ελθετε εσεΐς, καί σας καρτερώ όγλήγορα νά ελθητε'

ταΰτα, καί σας χαιρετώ.

Ή επιστολή αυτη ήτον άπατηλή, καί ολιθρία διά

τούς Σουλλιώτας, επειδή καθ' δλην τήν διάρκειαν της

στρατολογίας εκτίρυττεν οτι, κατά τών αργυροκαστρι-

τών {σκόπευε νά κινηθή, τους δε Σουλλιώτας έπολιτεύε-

το εύνο"ί"κώς, {φιλοδωρει δαψιλώς, καί {κολάκευε χαμερ

Page 59: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪλΛΙΟΥ. 39

πως καλών αυτους 'παιδί» του, χαί πιστους φίλους" δ

σκοπος των τόιων περιποιήσεων του άπέβλεπε το ν απο

σπάσει πολλους άπο των κόλπων της Πατρίδος, ώστε νά

την αδυνατίση άλλα δεν επέτυχε, διότι γινώσκοντές τον

δόλιον και άπιστον άφ' ένος, άλλα δια νά μη φανώ'

σιν άφ' ετέρου άποτόμως εναντίοι της πλαστης φιλίας

του, τω επεμψαν κοινίί γνώμη έβδομήκοντα μόνον πολί-

τας ύπό την δδηγίαν του Καπετάνου Λάμπρου Τζαβέλ-

λα γράψαντές τω συγχρόνως δτι είναι ίκανοί τόσοι διά

πάσάν του νίκην, οί δε άλλοι μένουσιν ε'ις τήν πατρίδα

διά φύλαξίν της εκ παντος άλλου εναντίου.

Απροσδόκητος, καί διόλου δυσάρεστος ύς τον Πασά

εφάνη αΰτη η διαγωγή τών Σουλλιωτών βέβαιος ομως

ών δτι, ή δευτέρα του αιτησις εμελλε να δώση ύπόνοιαν,

μετεχειρίσθη άλλο στρατήγημα διατάξας νά κινηθώσι

δι' άλλης όδοΰ τά στρατευματα, ενώ δε τήν δευτέραν

ήμέραν {στρατοπέδευσαν, εδωκε μυστικάς είς τους στρα

τηγους διαταγάς νά συλλάβωσι, άφοπλίσωσι, καί χει-

ροδέσωσιν δλους τους Σουλλ,ιώτας, δεν ήγνόει δμως ό

Πασάς, δτι ητον δύσκολον, καί έπικίνδυνον νά τους συλ

λαβή και άφοπλιση διά της βίας ζώντας" δθεν επενόησε

να τους βάλη νά πηδήσουν ταΐς τρεΐς (το άλμα) μετά

τών ϊδικών του στρατιωτών (τοΰτο δε συνηθίζεται εκ-

παλαι είς τήν Ελλάδα)" άφήσαντες λοιπον τά δπλα εν

θεν χχχεΐσε κατεγίνοντο ε'ις το πήδημα, πρός τό όποΓον

ό Φώτος Τζαβέλλας υίος τοΰ Λάμπρου Τζαβέλλα υπερέ

βη δλους" οί δέ Τουρκοι εν ταύτη τ?ί άλληλομιξία και

αοπλία έπιπεσόντες εκ συνθήματος συνε'λαβον, καί έχειρό-

δεσαν αυτους διεσπαρμένους όντας' δύω εξ αυτών άρπά-

σαντας πιστόλας εκ δύω Τούρκων έφίνευσαν τους ίδίους 4

Page 60: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

40 ΙΣΤΟΡΙΑ.

φονευθέντες καί αυτοί αύθωρε'ι παρ' αλλων αλλος τις ώ-

κύπους πηδήσας εν χάσμα χειμάρρου εδραμε προς τήν

πατρίδα, μολονότι υπέρ τάς τρεΐς χιλιάδας σφαίρας ερ-

έιψαν κατ" αύτοΰ, άλλ' ουδεμία τον προοέβαλεν, αμέ

σως λοιπον διευθυνθησαν με βημα ταχύ τα στρατευματα

προς το Σοΰλλι ίνα τους προλάβωσι άνετοιμους" πιθανον

νά έπετύγχανον, εάν ό αποφυγών τον κίνδυνον συμπολί

της των δεν τους προειδοποίει τά γεγονότα* πλησιάσαν-

τα τά στρατεύματα εΐδον δλους με εκπληξίν των (οπλι

σμένους, και παρατεταγμενους είς μάχην η άκαριαία

αυτη ετοιμασία, καί αφοβία των Σουλλιωτών εψύχρανον

τάς ελπίδας του, όθεν προσκαλέσας άμέσως ό Πασας τον

Τζαβέλλαν, τον όποιον εφερε μεθ' εαυτου, τω ειπε τά έ

ξης" «άπο αϊ Τζαβέλλα, θέλω νά λάβω σήμερον το Σοΰλ

λι καί υπόσχομαι νά σοί δώσω δσα γρόσια, καί τιμήν

Βίλεις, το εναντίον 6ά ψήσω ζωντανον και σένα, καί τον

υίόν σου Φώτον και δλους τους άλλους συμπατριώταςσου»

εν δσω ευρίσκομαι χειροδέσμιος εμπροσθεν σου, άπεκρίθη

ό Τζα'βέλλας, Σοΰλλι μή έλπίζης νά λάβης, έάν μέ ελευ-

θερώαης πιθανον νά τ' άπολαυσης. Πα! και πώς να σε

πιστεύσω, Τζαβέλλα; ίδοΰ εχεις είς χιΐράς σου, άπεκρί

θη δ Τζαβέλλας, δμηρον τον υίόν μου Φώτον, το πολυ-

τιμότερον μέρος της ψυχης μου" ή άπάντησις αυτη και ή

ανυπομονησία του Πασά διά την άπόλαυσιν τοΰ Σουλ-

λίου ήλευθέρωσαν τόν Τζαβέλλα, δστις, είσελ&ων είς το

Σοΰλλι διεύθυνεν αμέσως τήν άκόλουθον έπιστολήν.

Ι,οΙΙτβάα εαρίΙαη ΟίανεΙΙα & ΑΠ Ραοΐιβ Ιοιτι. 11. ρ3£.

118.

ητοι επιστολή τοΰ Καπετάν Τζαβέλλα προς τον Άλή

Παβά Τόμ. β'. σελ. 118.

Page 61: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΥΛΑΙΟΤ. 41

Άλή Πασα, χαίρομαι δποΰ εγέλασα Ινα δόλιον, ειμ' έδώ |

να διαφεντεόσω την Πατρίδα μου εναντίον είς Ινα κλέπτην ;

δ υίός μου θέλει αποθάνει, εγώ δμως άπελπίστως θελω 1

τον έκδικήσω πρίν ν' άποθάνω" καποιοι Τουρκοι, καθώς

εσύ, θελουν είπή, δτι ειμαι ασπλαχνος πατέρας μέ το νά

θυσιάσω τον υίόν μου δια τόν έδικόν μου λυτρωμόν α

ποκρίνομαι, δτι εάν εσύ πάρης το Βουνον θελεις σκοτώ

σει τον υίόν μου με το επίλοιπον της φαμελίας μου, και

τους συμπατριώτας μου, τότε δεν θα ημπορέσω νά εκ

δικήσω τον θάνατόν του, άμμή αν νικήσωμεν, θέλει ε

χω καί άλλα παιδία, η γυναικά μου είναι νέα, εάν ό

υίός μου νέος, καθώς είναι, δεν μένη ευχαριστημένος :

ν αποθάνρ διά την πατρίδα του, αύτος δεν είναι άξιος

να ζήση, καί νά γνωρίζηται ως υίός μου" προχώρησε

λοιπον απιστε, είμαι ανυπόμονος νά εκδικηθώ.

Έγώ ό ώμοσμένος εχθρός σου

Καπετάγ Λάμπρος Τΐ,αβύΑΛας.

Ό "Αγγλος διηγεΐται εις την ίστορίαν του δτι δ

Τζαβέλλας επεοεν εις την πρώτην συγκροτηθεΐσαν μά-

χην ευρεθείς είς αδύνατον τοποθεσίαν, και πολεμήσας

άπηλπισμένα" τουτο δμως δεν αληθεύει, ό συγγραφεύς

ϊλαβε, φαίνεται, έσφαλμένας πληροφορίας" διότι ό Τζα

βέλλας έπολέμησιν, ενίκησεν, ήλευθι"ρωσ» τον υίόν του,

και δλους τούς αλλους συμπολίτας του' μετά τριών δε

ετών παρέλευσιν ασθενήσας άπέθανεν ήσύχως είς τάς

αγκάλας της οίκογενείας του.

Η ηρωίκή, καί ύβριστική άπάντησις του Τζαβέλλα

παρώργησε σφόδρα τον Πασάν ώστε, απεφάσισε ν' απο

κεφαλιση καί τον υίόν του, και δλους τους άλλους συν

τρόφους του άλλ' οί ευνοίκότεροι αυλικοί, καί φ λοί του

Page 62: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

42 ΙΣΤΟΡΙΑ

τον εμπόδισαν γνωμοδοτήσαντες δτι, τότε μόνον να

τους αποκεφαλίσει, οπόταν γνωρισθεί νικητές, και κατα

κτητης του Σουλλίου, κατά το παρον δε να κατευνάσει

την όργην του με μόνον τήν σκληράν αυτων φυλάκισιν,

άφ' έτε'ρου δεν στοχάζονται δτι θέλουσιν άποβη μάταιαι

αί ελπίδες του έπιστηριζόμεναι είς τα πολλά, κα'ι εκλε

κτά στρατεύματα, καί είς την χρησιν προσέτι των

χρημάτων, ητις γεννςί την διχόνοιαν, το μόνον συμφέρον

τοΰ σκοποΰ του" εχομεν περί τούτου σύμφωνον και τον

συγγραφέα "Αγγλον, τοΰ όποίου τον παρακατιον πα-

ράγραφον καταχωρίζομεν άπαράλλακτον Γαλλιστι με-

τεγλωττισμένον καί είς το Έλληνικόν τάς δε προση-

μειωθείσας δύω έπιστολάς τοΰ Πασά προς τους Καπε-

τάνους Βότζαρην καί Τζαβέλλαν, καί τοΰ Τζαβέλλα

επομένως προς τον Πασα τάς ειχε καταχωρημένας έλ

ληνιστί, καί άνευ ημερομηνίας"

Ιιβ ΡββΗ» ηβ ^ΐββ» ρβ8 « ρΓοροβ, άβηδ 1θ ρτβπιίβΓ πιο•

πιβηΐ θβ 83 Γβββ, αβ ιηβΙΙΓβ βυδδίΙόΙ 8οη όΙ3§β β πιοΓί.

ΜβΪ9 ϊΐ Γβηνορ 3 Ιβηηίηβ, 3 βοη ίίΐδ ΥβΗ Βέγ, φιί ςοα"

•νει"ηαΗ βη βοη βΒδβηοβ. ϋ'έϊαίβ ρι"όδβηΙ ΙοΓδ^αβ ΓβηΓαηΙ

Γυι βηαβηό αβνβηΙ Ιυΐ; ϋ ΓβροηάίΙ βαχ φΐββίίοηδ ψύ Ιοί Γυ-

ΓβηΙ ΓβίΙβδ, βνοο υη βοιΐΓβ§β εΙ υηε &αάαοβ ψι\ δΐιτρπ-

γθπΙ ΙουΙ 1ε ηιοηαε. νείί Β6γ Ιαΐ (Πι φΓΗ η'βΙΙεηιΐβίΙ ψιβ

1ε3 οηΐΓβδ (Ια ΡβοΙιβ ροιιΓ 1β ϊύτβ 1)Γύ1βΓ νίΓ.

ίβ ηβ Ιβ 0ΓβΪΠ5 ρβδ, Γέρ1ί(}οα ΓβηΓαηΙ; πιοη ρέΓβ βη ιΐ5β-

Γ» άε ϋΐβπιβ ά Γέςαπ! άο Ιοη ρβΓβ ου άβ Ιοη ΓΓβΓβ, β'ίΐ

8'βηιραΓβ (Ιβ 1βιΐΓ8 ρβΓδοηηεβ.

II ίαΙ ϊεΐό άβηδ «ηβ οίδουτε ρπδοη οίι οη ηβ Ιαΐ άοη•

η» ρουΓ ΙουΙβ ηοιιΓπΙιΐΓβ, ^υβ ιΐα ραίη βι <1β Γεβυ.

'ήγουν ό Πασας δεν εκρινεν ευλογον είς την πρώτην πα-

ραοοράν της λυ'σσης του να θανατωση τον δμηρόν του,

Page 63: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤύΓ ΣΟΪΛΑΙΟΓ. 43

αλλά τον έ'στειλεν εις τα Ιωάννινα πρδς τον υίόν του

Βιλη μπέίν (1), δστις διώκει είς την άπουσίαν του" έγώ

4ί/χγΐν παρών δτε ό νέος ηχθη ενώπιόν του, δστις είς τάς

γενομένας είς αύτδν εξετάσεις άπεκρίθη τόσον θαρραλέως,

καί τολμηρώς. ωιτι δλους εξέπληξεν 6 Βέλή μπέίς τω

ειπεν, δπ δια νά τον κάψη ζώντα, δεν επρόσμενεν άλλο

παρά τάς προσταγάς τοΰ Πασά" δεν σέ φοβουμαι, τώ ά

πεκρίθη δ νέος• δ Πατήρ μου θέλει πράξει άπαραλλάκτως

ώς προς τον Πατέρα σου, η τον άδελφόν σου, αν τούς λά-

βη είς χειρας του. Έρρίφθη είς είρκτήν σκοτεινήν, δπου δεν

τω έδίδετο αλλο εις τροφήν παρά, άρτος μόνον καί ΰδωρ.

Πρίν γίν/ι το κίνημα του στρατοί! διά τα πρόσω ε-

πληροφορήθησαν οί Σουλλιώται παρά τινος χωρικου δτι,

λαβών δ Πασάς μεθ' εαυτου τετρακοσίων εκλεκτών στρα

τιωτών φρουραν εστησε την σκηνήν του μακράν ολίγον

τοΰ γενικοί! στρατοπεδου" απεφάσισαν λοιπον τριακό

σιοι Σουλλιώται νά ύπάγωσι την νύκτα να φονεύσωσιν

αυτόν, και εί δυνατον, συλλάβωσι ζώντα" άλλ'είς τοΰτο

το συμβούλιον παρευρέθη, εξ απροσεξίας των Σουλλιω-

τών, γανωτής τις καταγόμενος άπό τών Κατζανοχω-

ριων τών "Ιωαννίνων, όστις άπήρχετο κατ' ετος είς το

Σούλλιον, και εγάνωνε τά χάλκινα αγγεΓα" ούτος άκου

σας την απόφασιν αυτών έπροθυμοποιήθη νά την προδώση

επ έλπίδι ν" άλλάξη τύχην οθεν την έγνωστοποίησε κρυ-

φίως διά μικρου γραμματίου πέμψας αυτό με τον δοΰ-

λόν του, κα'ι δι' άσφάλειαν, ραμμένον ύπο τήν Καρβα-

τίνην (τζαροΰχι) λαοών λοιπον δ Πασάς τήν εϊδησιν ά-

φηκεν άμέσως τήν πρώτην θ=σιν κενήν μετατεθεις, και

(Ι) Λεν ήτον «κό;Λη βαΟμολογ"ψένος Π^οόίς.

Page 64: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

44 ΙΣΤΟΡΙΑ

οχυρωθείς εις άλλην άπωτέραν χα'ι άγνωστον έπραγμα-

τοποίησαν οί Σουλλλιώται την άπόοασίν των, άλλ' έπε-

στρεψαν απρακτοι, καί περίλυποι μή εύρόντες το άντι-

κείμενον του σκοπου των δι' αυτήν την πράξιν ήξιώθη

επειτα ό γανωτης εξαιρέτου εύνοιας τοΰ Πασα, διότι

αντί γανωτοΰ έτιμήθη λογοθέτης καί πιστός του ύπηρέ

της" όσον η επιστολή τοΰ Τζαβέλλα, τόσον καί ή ρηθείσα

άπόφασις, τα όποΓα νίσχύνετο να διακοινώση ε'ις το ςρά-

τευμά του, τον ερριψαν είς μανιώδη όργήν" παρουσιασθείς

δθιν εν τω μέσω τοΰ στρατου εφιππος εξέφρασε τά ίξής.

ΙΙαλλικάρΐά μου! έσιΐς ήξεύρετε πολύ καλά πόσα κα

κά καμνουν καί εμένα, καί εσάς καθ' ημέραν ουτοι οί

απιστοι Σουλλιώται, πόσους τόπους, καί χωρία μας

αρπαξαν, καί μας άποξένωσαν άπο τά κτήματα μας•

εάν ήμεΐς τους άφήσωμεν σήμερον ζωντανούς, αύτοί ό-

λίγω κατ' ολίγον θά τολμήσουν να κυριεύσουν τα σπή-

τΐα μας, θά σκλαβώνουν τά γυναικόπεδά μας έ^ώ με

την έδικήν σας άνδρείαν ύπέταξα τήν 'Ρουμελην, κατε-

τρόπωσα δλους τους γειτονικούς, κα'ι μακρινούς έχθρούς

μου, καί τώρα δεν ειναι έντροπή μας μία φοΰκτα γιδο-

κλέπται, καί γκιαούριοες νά μάς καταστήσουν να μή

τολμώμεν νά εύγωμεν εξω άπο τά σπήτΐά μας ; ένθυμη-

Θ7, τε τά δσα αίματα έχύθησαν κατά καιρούς εις τούτους

τούς τόπους, των Πάππων, Πατέρων αδελφών, τέκνων,

συγγενώ\, φίλων, καί όμοθρήσκων μας "Οθωμανών! τώ

ρα ειναι καιρος αρμόδιος νά τά έκδικηΟώμεν ολα, και

νά μή τούς έ'χωμεν πλέον επάνω είς το κεφάλι μας χα

βαλέ (ΐ). Τά στρατευματα μας ειναι καί πολλά, καί

(Ι ) Β•ίρος έττιζ"ψιον.

Page 65: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 45

ανδρεΐα, δθεν σήμερον δεν χρειάζεται πολύ δουφι'κι, άλ

λα μί το σπαθί είς το χέρι' οσ' άπ' εσάς εϊν' άξια παλ-

λικάρια, και πιστοί Μωαμετάνοι, τώρα θα φάνουν σας

λέγω άκόμη καί τοΰτο, δσ' απ ίσάς ηθελε πρωτέμβουν

ιίς το Σοΰλλι μϊ το σπαθί γυμνον, ύπόσχομαι νά δώσω

ιίς τον καθένα πεντακόσια γρόσια.

Ή '5/χ'λία αΰτη ενθουσίασε τους οπλαρχηγους, καί

στρατιώτας είς βαθμον ώστε, εκ τοί! ολικου στρατου εκ-

λεχθέντες ύπερ τάς τρεΐς χιλιάδας οί άνδρειότεροι, ώρ-

κίσθησαν να μή βάλλωσιν τα ξίφη εις τάς θήκας πρίν

κυριεύσωσι το Σοΰλλι, εξολοθρεύσωσι τους Σουλλιώτας,

η αποθάνωσι μαχόμενοι' ή ενορκος αυτη άπόφασις αμε

σως αντήχηβεν ε'ις τάς άκοάς των Σουλλιωτών, οιτινες

συσκεφθέντες ώρίμως ένέκρινον ν' άφήσωσιν «"ίς τήν διά-

κρισιν του εχθρου το Σοΰλλι, Σαμωνίβαν και Ναβαρί-

κον, και να όχυρωθώσιν εις τήν, κατά δυσμάς ύπερ-

κειμένην ράχιν της Κιάφας (1), οπου κατ' άνατολάς

μόνον ήδυναντο νά του; προσβάλλωσιν οί ίχθροί, διότι

τα βορειοδυτικομεσημβρινά αυτής μι'ρη είναι άβατα δια

τους ενυπάρχοντας κρημνους, καί βράχους (2) την δε

όχυρωθιΓσαν θίσιν της ράχεως κατέσχον οί άνδρες εξ ών

εκλεχθέντες υπέρ τους εξακοσιους, νέοι άνδρεΐοι, καί ώ-

κύποδις προπαρετάχθησαν είς μάχην δύω σχεδβν ωρών

μακράν της Κιάφας, καί εν τοιοΰτω σχεδίω ώστι, νά

(Ι) Το στρ»ττίγηαα τοΟτο εί; ούδίκα άλλον άποδίδβται,

πχρ' είς μόνον τδν Γ. Βότζαρην, οστις καί άνδρείος, καΐβτρα-

ιηγψ«τιχ.δς Ιίείχθη είς τον περί ου 6 λόγο; πόλεμον.

(2) Είς αύτοΰς τους κρτροΰς **1 βράχους ασφάλισαν τα

γυναικόπδδα, καΐ κινγ,τά πράγματα. 'Κκ τ^ς κοιλάσΌς ια5-

της, κχτά δυσμάς, ρέ'ι ό Θίαμις πςταμος (Γλυκύ)' .

Page 66: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

46 ΙΣΤΟΡΙΑ

μάχωνιαι οπισθοποοίζοντες εκ συμφώνου εως της είρη-

με'νης ράχεως. Το στρατήγημα τοΰτο άναγκαίον ην να

το πραγματοποιήσωσι δια τήν σωτηρίαν, καί ελπίδα

της νίκης, διότι η πληθύς του Όθωμανικοΰ στρατου, η

μεθ' δρκου άπόφασίς του, καί αί αδύνατοι άλλαχοΰ προς

διατήρησιν τοποθεσίας έπρομήνυον νίκην του Πασά η

πολλήν φθοράν των Σουλλιωτών οί τουρκαλβανοί λοιπόν

μετά την συνήθη προσευχήν σύραντες τα ξίφιη ώρμησαν

κατά των Σουλλιωτών αλαλάζοντες, οί δε όπισθοπει-

δίζοντες έπυροβόλουν, κα'ι ήραιωμε'νοι άντέταττον το ά-

ριστερον πλάγιον του σώματος ώς δύστρωτον κατ'αύτον

τον τρόπον εγείνετο ό πόλεμος μέχρι της Κιάφας, δπου

φθάσαντες παρ' ελπίδα οί τουρκαλβανοί {κάθισαν ν" άνα-

ψίζωσι μικρον καί επομενως νά ώρμήσωσιν δλοι όμοΰ"

οί δε Σουλλιώται άναβάντες είς τήν ράχην κατέλαβον

μετά τών λοιπών συμπολιτών τάς αναγκαίας.θέσεις" καθ'

όλην τήν διάρκειαν της μάχης κα'ι όπισθοδρομήσεως τών

Σουλλιωτών καθήμενος 6 Πασάς επί του δρους Βιρτζάχα,

εθεώρει τά γενόμενα" άπερίγραπτος υπήρχεν ή άγαλλία

σις της ψυχής του διά τήν προχώρηοιν του στρατου,

καί ελπίδα ενδόξου νίκης, διότι δεν έπείθετό ποτε νά πα-

τήση ανευ σημαντικής αιματοχυσίας ου:ε του Σουλλίου

τ6 εδαφος, πολλώ μάλλον της Κιάφας" επεμπεν εκ του

βουνου Ινα κατόπιν τοΰ αλλου πιστούς ύπηρέτας διά νά

επαινώσιν εκ μέρους του τούς στρατιώτας νά τοις ύπό-

σχωνται χρήματα, δώρα, κα'ι βαθμούς" τέλος νά τούς

ένθαρρύνωσιν δτι, μία άκόμη έφόρμησις άρκεΓ να κα-

ταστρέψωσι διόλου τους έχθρούς της πίστεώς των, και

οΰτω νά έλευθερω&η διά πάντα ή Ήπειρος, Τουρκοι, καί

Ρωμαιοι.

Page 67: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ίΟΪ ϊΟΥΑΛίΟΪ. 47

Έμψυχωθέντες ύπο τοσούτων επαίνων, ύποσχεσεων,

καί παραινέσεων του Πασά, πεπεισμένοι προς τούτοις δια

ιήν άπροσδόκητον προχώρησιν, ώρμησαν εκ δευτέρου

άλαλάζοντες' οί δε Εουλλιώται τοποθετηθέντες άνά δυω

είς πάσαν πολεμίστραν, εξ ών ό μεν εγέμιζεν, ό δε επυ-

ροβόλει ώστ' έγείνετο ό πυροβολισμος αδιάκοπος* ήρξαν-

το να τους πυροβολώσιν ήσυχως, καί εύστόχως δτε μό

λις ησαν δέκα βημάτων μακράν άπ' αύτών ό πρώτος,

καί δευτερος πυροβολισμος έπέφερεν αίσθαντικήν φθοράν

είς τους Αλβανους, άνεχαίτισε γάρ καί εματαίωσε την

θηριώδη όρμήν των είς τρόπον, ώστε βλέποντες οί όπισ-

θινοί τον θερισμον των έμπροσθινών επεσον πρηνεΓς μετα-

χειριοθέντες των πεσόντων συστρατιωτών τα πτώματα

ως προμαχώνας, όπισθεν τών όποιων άντεμάχοντο μη

τολμώντες πλέον να προχωρήσωσιν επί τα πρόσω' διηρ-

κεσεν η μάχη αυτη υπερ τάς τέσσαρας ώρας' αλλ ε

πειδή η υπερβολική θερμότης τοΰ ηλίου, (ην γάρ ή είκο

στή του μηνος Ιουλίου) καί τους μαχομένους παρέλυ-

σε, καί τα πυροβόλα οπλα εκ της άδιακοπου χρήσεως

αχρηστα άπεκατέστησε, κατήντησαν άμφότερα τά μέρη

νά διακόψωσι προς καιρον τον διηνεκή πυροβολισμό'/ αΧ

δε γυναίκες εύρισκόμεναι ως προείρηται οπισθεν τών άν

δρών, μή άκούουσαι τής πυρσοκροτήσεως, και τών άλ-

λαλαγμών, ήπόρησαν νομίσασαι, ότι οί Τουρκοι δλους

τους Σουλλιώτας κατέστρεψαν ουτως εχόντων τών

πραγμάτων ή Μόσχω, γυνή τοΰ Καπετάν Λάμπρου Τζα-

βέλλα έπιστάσα εν τω μέσω τών άλλων γυναικών, ειπε

τά εξής.

Άδελφαί ! ό πόλεμος επαυσεν, οί Τουρκοι, ώς φαί

νεται, ένίκησαν, καί εσφαξαν τους άνδρας, τά παιδία,

Page 68: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

48 ΙΣΤΟΡΙΑ

τους συγγενείς, κα! 2λους τους συμπολίτας μας" ημεις λοι

πον τί πρέπει να κάμωμεν ; να παραδοθώμεν σκλάβαις

είς τους Τούρκους, η ν' άποθάνωμεν καθώς οί συγγενεΓς

μας ; δλαι εκ συμφώνου άπεκρίθησαν θάνατον μάλλον

προκρίνομεν, ή σκλαβίαν εάν, άπεκρίθη ή Μόσχω, προ

κρίνατε τον θάνατον δράξατε τά όπλα, καί άκολουθήσα

τε μοι, άς μείνωσιν έδώ μόνον αί γραΐαι κα'ι τρυφϊρά

τέκνα μας, τά όποια, αφοΰ άποθάνωμεν ήμεΐς άς τά ρί-

ψωσι κάτω από τουτον τον βράχον, επειτα άς ριφθωσι

κα'ι αύταί κατόπιν υπέρ τάς τριακοσίας γυναΓκας συνέ-

δραμον μετά της άτρομητου Μόσχως, άναβάσαι δε είς

τήν ράχιν εμαθον την αιτίαν της διακοπης του πυροβο

λισμου, πληροφορηθεΐσαι ταυτοχρόνως καί τήν χείρονα

κατάστασιν των Τούρκων εκ τε της ηλιακής θερμότητος,

καί μαχικής φθοράς , άπιφάσισαν νά ριψοκινδυνεύσωσι

καί αύται κατ εκείνην τήν κρίσιμον περίστασιν άφ' ής

εξηρτάτο ή σωτηρία ή ή απώλεια της Πατρίδος, δθεν

άμέσως έφώναξεν ή στεντορίως Μόσχω προς τάς αλλας

συμπολιτίσας" έπάνω τους, επάνω τους. αδελφαί. τί τά

κυττάζετε ακόμη τά σκυλιά ; ή ενθουσιώδης όρμή των

γυναικών συνωδευμένη καί μέ όξυ<ρώνους αλαλαγμους ε'ς

τόσον βαθμόν παραδόξου συγχύσεως, καί μικροψυχίας

κατέφερε τους Τουρκαλβανους, έφ' όσον ομονοίας, και αν

δρείας ειχε τους υψώσΥΐ ή άπόφασις προ τεσσάρων ωρών

διώκοντας τους άνδρας των απορίας καί θαυμασμου'

©αινόμενον ήν νά βλέπη τις στρατηγους, καί στρατιώτας

Ιμπειροπολέμους, νικητάς άχρις εκείνης της στιγμής,

ώρκισμένους προ ολίγου ή ν' άποθάνωσιν, ή νικήσωοι κα

τά κράτος τους αντιπάλους, άπροσδοκήτως δε διωκο

μενους ήδη ύπό γυναικών συνοδευομενων προς επικουρίαν

Page 69: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΑΙΟΓ. 4ί)

ύπό μόλις τριακοσίων άκουράστων μαχητών, οιτινές, καί

τοι άπηυδισμένοι εκ της έφημέρου αντιμαχίας, εδραμον

κατόπιν προς βοήθειαν των γυναικων φοβουμενοι μή τι

άπευκταϊον αύταΐς συμβτ>' ένί λόγω, εβλεπε τις γυναι-

κανδρομάχην, καί ούκ άνδρομάχην τους έδιωξαν τέλος

πάντων μέχρι του Σουλλίου μίαν απέχοντος ώραν της

Κιάφας.

Ένω άπαντικρυ περιέμενεν άπο στιγμης εις στιγμην

δ Πασάς ν' άκούση την χαρμόσυνον άγγελίαν της τελείας

ηττης, καί καταστροφης των εχθρών του, απροσδοκή

τους, καί με εκτασιν βλέπει το στράτευμά του φεΰγον,

καί προτροπάδην διωκόμενον ύπο τών γυναικών ή ηρωι

κή αυτη πράξις τών Σουλλιωτών βυθίζει αύτον εκ δια

μέτρου άπο της ελπίδος είς τήν άπελπισίαν, ριφθείς χα-

μαί τύπτει τους μηρούς του έκφωνών άλβανιστί. τους έ

ξης σχετλιαστικους λόγους. Μπω, Μπω (ΐ) Μενιέτ

Άλλάχ' μαδίζει τάς τρίχας της κεφαλης του, κατασύ-

ρει τάς παρειάς του, καί χωρίς να προσμείνη το τέλος

της μάχης, ουτε διαταγάς εγγράφους, ή προφορικάς ν'

άφήση είς τους στρατηγους τοΰ στρατοπέδου, ίππευσας

απήλθε δρομαΐος είς τά Ιωάννινα, το δε στράτευμα συσ«

σωματωθέν ώχυρώθη είς τό Σουλλιον άλλα μεθ' ημέ

ρας πέντε, ή έκ σπερμολογίας, ή εκ δειλίας άκούσαντες

στι οί Σουλλιώται σκοπεύουν νά τους προσβάλλωσι τήν

νύκτα, έλειποτάκτουν δραπετεύοντες διηρημένοι μηδε

νος διώκοντος" τοΰτο τους εβλαψε περισσότερον άφ' ότι

ήδύναντο νά τοϋ; βλάψωσιν οί Σουλλιώται δια τής μά

χης' διαβαίνοντες γαρ άπο στενωπών εντρομοι κατέ-

" ■ —^^^—■—■—^

(1 ) Ού«ι ούαί (:λεο{ ©ε» (/.ου).

Page 70: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

50 ΙΣΤΟΡΙΑ

φευγον ως ίκέται εν ταΓς οίκίαις τών χωρικων ζητουν-

τες άσυλον ώς καταδιωκόμενοι δηθεν ύπο τών Σουλλιω-

τών τους έδέχοντο οί χωρικοί, άλλα τήν νυκτα, οί μεν

τους έφόνευον κοιμωμέ»ους, οί δε συσσωματούμενο!, καί

προσποιούμενοι, δτ' ησαν Σουλλιώται εσπευδον ζητο3ντες

καϊ φονεύοντες αυτους είς δάση, κοιλάδας και μονοπά

τια" οί πλειότεροι, διά να σωθώσιν, ου μόνον τα φορέ

ματα, αλλα καί τα δπλα ερριπτον καταδιωκόμενσι'

μόλις το 8ν τρίτον των στρατιωτών είσηλθαν εκ διαλ-

λειμάτων είς τα Ιωάννινα, ενοπλοι μεν κατεχόμε

νοι ομως' τούτου ενεκα διέταξεν αυστηρώς ό Πασάς διά

κηρύκων ότι, όποιοσδήποτε τών Πολιτών τολμήση να

έξάξη την κεφαλήν του διά τινος Ουρίδος η όπης της οϊ

κίας του ινα ιδη τους στρατιώτας, να φονευηται άκρί-

τως' αυτός δε επί ημέρας δ&καπέντε περιωρισθείς είς

τα παλάτια του δεν έδέχετο είς συνομιλίαν οΰτε στρα-

τιωτικον, ουτε πολιτικόν τινα υπάλληλόν του.

Τοιουτον ενδοξον πέρας ελαβεν ό εννατος πόλεμος τών

Σουλλιωτών και πρώτος κατ' αυτών του Α. Π. καθ' ας

Ισυλλίξαμεν πληροφορίας εξ ακριβών εξετάσεων διαφό-

ρων συναγωνιστών, και έκ της ιστορίας του Βρετανου,

| Το μεν στράτευμα του Α. Π. δεν ήτον όλιγώτερον τών

δέκα χιλιάδων, τών δε Σουλλιωτών οχι περισσότερον

τών δΰω' γέγονε δε η μάχη αΰτη τω 17921 ετει κατά

μηνα 'ίουλιον έφονεύθησαν εκ μεν τών Τουρκαλβανών υ

περ τάς δύω χιλιάδας έκτος τών άγνωστων τραυματιών

και δσων οί χωρικοί έθυσίασαν έκ δε τών Σουλλιωτών

επεσον έβδομήκοντα τέσσαρες, έτραυματίσθηααν δε έννε-

νήκοντα επτά" δ:ν ιΐναι περιττόν, οΰτε δυσάρεστον, νο

μίζω, να καταχωριθΐί ένταΰθα καί το περί αΰτοΰ του πο

Page 71: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 51

ί

λίμου ποιηθεν εκτοτε τραγώδιον, ώς συνάδον προς τά

ίστορούμενα.

Τρία μπαίράκια φαίνονται 'πό κάτ' άπδ τό Σοΰλλι,

Το νάναι του Μουχτάρ Πασά, τ' αλλο του Σελλικτάρη,

Τό τρίτο τό καλλίτερον, ειναι του Μετζομπόνου.

Ό Δημο Δράκος φώναξε, 'πό πάν* από τό Σοΰλλι,

Ποΰ πάς Μουχτάρη Σκοταρά (1), και σκύλε Σελλικτάρη

Δέν εϊν' έδώ τό Χόρμοβον, δεν ειν' ίι Δαμποβίτζα (2)

Να πάρτε σκλάβους τά παιδιά, γυναικας δίχως άνδρας,

Έδώ 'ν τό Σοΰλλι τό κακό (3) έδώ'ν τό Κακοσοΰλλι,

Που πολεμουν μικρά παιδιά γυναικες δίχως άνδρας.

Που πολεμάει Τζαβέλλενα, σαν τ' άξιο παλικάρι"

Ή κυρά Μόσχω φώναξε, 'πό πάνω 'πό τήν Κιάφα"

Ποΰστε παιδιά Σουλλιώτικα, καί σεΐς οί Τζαβελλάται,

Μαζύ μου 3λοι τρεξετε, καί άνδρες καΐ γυναΓκες,

Τους Τούρκους κατακόψετε, σπόρον να μήν άφηστε.

Να μείνουν χήραις κ^ορφανά, γυναίκες, καί παιδιά τους,

Να λεν στό ΣοΟλλ' τους σκότωσαν, Σουλλιώτισσαις γυ-

(ναΓκες.

Ή Μόσχω τότε ώρμησε, μέ τό σπαθί στό χαΓρι"

Τώρα νά ίδητε πόλεμον, γυναίκικα δουφέκ2α,

Σάν τους λαγους έφεύγανε, καί πίσω δέν κυττάζουν,

Πετάξαν τά δουφέκια τους, μόνον γιά νά γλυτώσουν.

Όφείλομεν ηδη νά εξιστορήσωμεν έκτεταμμένως, και

(1) Επειδή οί της μικράς τάξεως άνθρωποι των Ίωαννί

νων συνηθίζουν νά τρώγουν μϊ ίιπερβολίιν τδ Συκότι, δΊά του

το υβριστικώς τον όνομάζουν Σκοταραν.

(2) Ελεύθερον χωρίον τδ όποιον έκυρίευσε δ'ιά των δπλων.

(3) Σοΰλλι κακό, και κακοσοΰλλι, είσ'ι ταυτοσημαντα, δη

λαδή, το άνδρεϊον, τδ άνίκητον.

5

Page 72: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

52 ΙΣΤΟΡΙΑ " ' * ".""

άκριβεστέρως τον δέκατον, και τελευταΐον πόλεμον, διό

τι είμεθα ως προείρηται εξ αρχής είς τήν Πάργαν, και

Κέρκυραν, δπου η επιθυμία, καί η επιμέλεια της Ιστο

ριογραφίας εΤχεν όλα προ οφθαλμών τά μέσα των γνώ

σεων πολεμικών τε, και πολιτικών διατρεχόντων πρίν ο

μως εμβωμεν εις την ύπόθεσιν, έκρίναμεν άναγκαΐον να

προτάξωμεν εν συνάψει συμβάντα τινα, τά όποία συνέ-

τεινον πολύ είς τούς Τυραννικους σκοπούς του Πασα, εξ

ών το πρώτον, και κυριώτερον ύπήρξεν ή της Πρεβύζης

αλωσις, εν γ συνηγωνζσθη, καί δια πολλου κινδυνου διε-

βιβάσθη είς Λευκάδα και ό συγγραφεύς.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η'.

Περί άΛάσεως της Πρεβύζψ,•

Κυριεύσαντές οί Γάλλοι τήν Βενετίαν είσήλθον και είς

την Έπτάνησον κατά το 1797 ετος" η περίστασις τούς

ωδηγει τότε να πολιτεύωνται και τον Α. Πασά" με την

συνήθη γλυκεΓαν πολιτικήν των, άναγκαΐαν ούσαν μάλι

στα δια τήν χρείαν των τροφίμων, καί τήν διάδοσιν

του δημοκρατικου πολιτευματος προς τά άντικρυνά μέ

ρη της Ηπείρου" και ό Πασάς άφ' ετέρου καί διά τον

φόβον, και διά τά Ιδιαίτερα του συμφέροντα τούς έκο-

λάκευεν αμοιβαίως πειθόμενος είς τά νευματά των, εκ-

τελών προθύμως τάς αιτήσεις των απεφάσισε εν το

σούτο) καί αύτος να τους δοκιμάση ζητήσας τήν άδειαν,

της όποίας παρά των Ενετών ποτε δεν ήξιώθη, να με

ταβιβαση δηλαδή στρατεύματα διά _ θαλάσσης πλησίον

του Βουθρωτοΰ σκοπεύων νά ύποτάξη δύω ανεξαρτήτους

κωμοπόλεις, Νίβιτζαν, και άγιον Βαοίλειον, κειμένας

Page 73: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟϊΛΛΙΟΪ. 53

είς δυνατήν τοποθεσίαν άντικρυς της Κερκυρας, και τεσ

σάρων ωρών άπεχουσας του Δελβίνου κατά δυσμάς" οί

Γάλλοι μη γνωρίζοντες ακόμη τούς καταχθονίους σκο

πους του, τω παρεχώρησαν την άδειαν, αυτός δε πέμ-

ψας υπέρ τάς τρεις χιλιάδας Τουρκαλβανούς άπεβίβασεν

αυτούς την νύχτα είς τάς προμνησθείσας Κωμοπόλεις

ενώ οί κάτοικοι ησαν σχεδόν άπαντες είς την εκκλησίαν,

διότι ην η ήμερα του Μεγάλου Πάσχα" κατακρατήσας

λοιπόν τάς Κωμοπόλεις άναιμωτί, Ιπολιτεύθη δι' ολίγας

ημέρας τους κατοίκους διά τινος πλαστης έπιεικίας, άλ

λα μεθ' ημερας έθανάτωσεν δλους σχεδόν τούς σημαντι

κούς, μέρος γυναικοπαιδων ήχμαλώτισε, άλλους δε με-

τώκησεν είς την Θεσσαλίαν πλησίον τών Τρικκάλων, ολί

γους εσχάτης τάξεως άφήσας είς τα ιδια" είς δε τάς

Κωμοπόλεις ταύτας κατωκουν ύπερ τάς έπτακοσίας οι

κογενείας.

Μετά μηνας δεκατέσσαρας ή φιλία τών Γάλλων με

τά του Πασά μετεβλήθη είς εχθραν, καί πόλεμον έπι-

στρέψας γάρ από του Βιδινίου ε?ς τά Ιωάννινα, δπου ην

διατεταγμένος παρά του Σουλτάνου νά πολεμήση τον ά-

ποστάτην Πασβάνογλον, διετάχθη άμέσως νά κινηθή κα

τά τών Γάλλων καί Ιξώση αύτοίκ άπό της Πρεβύζης,

Πάργας, καί Βονίτζης• ένώ λοιπόν προπαρεσκευάζετο,

οί Γάλλοι προκατέλαβον είς Πρέβυζαν Ιν πλοΐον ύπ' <5-

θωμανικήν σημαίαν φορτωμένον υπό διαφόρων πραγμα

τειών άφιχθέν έκ Μελίτης• προσποιηθείς καί αυτός, δτ'

ειναι φίλος ακόμη τών Γάλλων άπήλθεν απέναντι της

Κερκύρας είς τον Βουθρωτόν, εκειθεν παρήγγειλε τον έν

Κερκυρα στρατηγόν Γάλλον, καί φίλον του 'Ρόζαν, ί

να άπέλθη δσον τάχος, εις συνέντευξιν, ως εχων δήθεν

Page 74: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

54 ΙΣΤΟΡΙΑ

σπουδαίας καί μυστικάς υποθέσεις να τω διακοινώσΐΓ

πεισθείς, η μαλλον άπατηθείς διεβιβάσθη αμέσως αλλ'

άμα έπάτησε τό «αράλιον πάραυθα συνελλήφθη, εχειρο-

δέθη, εστάλη, καί έφυλακίσθη είς Ιωάννινα ως κατάδι

κος" έ'χων δέ βεβαίας πληροφορίας, δτι, ρωσσοθωμανικός

στόλος έκπλεύσας τοΰ Έλλησπόνδου διευθύνετο εις την

Έπτάνησον κατά τών Γάλλων, εστράτευσε κατα της

Πρεβύζης" προειδοποιηθέντες οί κάτοικοι εκ τών γειτόνων

Σουλλιωτών την άπόφασίν του μετετόπισαν τά πολυτι

μότερα κινητά επιπλα ε'ις τάς νήσους Λευκάδα, Ίθά-

κην, καί Παξούς όμοΰ με γυναικόπαιδα, γέροντας και

ίκανούς άνδρας, εμειναν δε δαοι δεν επείθοντο εις το κι

νημα, κα'ι νίκην τοΰ εχθρου" οί Γάλλοι προσκαλέσαντες

τους προίσταμένους της Πόλεως εσυμβουλεύθησαν να κα-

τασκευάσωσι διώρυγας (χαντάκια) είς την Νικόπολιν

(παλαιόκαστρον)- Ή εφεύρεσις αυτη ενεκρίθη παμψηφιι

σωτηριώδης ε'ις τους πολίτας, διο έπεχείρισαν αμέσως την

ένέργειαν η ασυμφωνία δμως δύω μηχανικών Γαλλων

επέφερε την τρομεράν καί έλεεινήν συμφοραν της Πο

λεως* απελθόντες γαρ ουτοι είς την Νικόπολιν, ητις α

πέχει μιας καί ημισείας σχεδον ώρας της Πρεβύζης, πα-

ρατηρήσαντες την τοποθεσίαν, μετρήσαντες το απόστημα

άπο της μιας παραλίας τοΰ Αμβρακικου κόλπου (ητις

άγιος Ιωάννης όνομάζεται) εως της άλλης το3 ΊονικοΟ

πελάγους (Μονολίθι), ευρον αύτο πηχών χιλίων εξακο

σίων έβδομήκοντα" έκ τών δύω τούτων μηχανικών, δ

μεν εγνωμοδότησε να γίνωσι χαρακώματα με πασσαλους

άπο της μιας μέχρι της άλλης παραλίας, ό δε νά υψο-

θώσι πέντε μόνον όχυρώματα υπερασπιζόμενα αλληλα"

προς τον πρώτον η?αν σύμφωνοι και οί κάτοικοι, ως α

Page 75: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΙΟΥΛΛΙΟΤΓ. 55

νωθεν, άλλα κατά δυστυχίαν έτραυματίαθη «αρά τινος

άλλου, μονομαχήσας, καί ουτως ό δεύτερος έπέμενεν είς

την γνώμην του μη διακρίνων το ασφαλές μέσον, δι"

ου αναμφιβόλως εμελλον να ψάλλωσι τά νικητήρια οί

Γαλλοπρεβυζάνοι, επειδή ή διωρυγή καί του ίππικοί,

και πεζικου τήν όρμήν άνεχαίτιζε, καί επικουρία, ανάγ

κης επειγούσης, άπο της Λευκάδος και Πάργας ηθελε

σπεύση, άλλ' ή δύωρος μάχη εματαίωσε τάς ελπίδας της

επικουρίας, επειδή ή ασυμφωνία των Πρεβυζάνων, και

μηχανικου ουδεν αγαθόν παρήγεν, άλλ' επροκάλει μάλ

λον ολέθρια άποτελέσματα" μεθ' ημέρας γαρ δεκαπέντε

τη" δωδεκάτη Όκτωβρίου ήμέρςο Τρίτη του 1798 ετους,

επαρουσιάσθη δ Πασάς έπί κεφαλής τεσσάρων χιλιάδων

Τουρκαλβανών απέναντι του στρατοπέδου των Γαλλο-

πρεβυζάνων, στρατοπεδεύσας επίξτινος υψους, όπου καί

χωρίον ύπάρχει, Μιχαλίτζι καλούμενον, πλησίον δε αύ-

τοΰ, κατά μεσημβρίαν, σώζονται εισέτι πολλά ερείπια

καί τείχη άρχαίου άμφιθεάτρου της Νικοπόλεως" συσσω-

ματωθέν ενταυθα τό στράτευμα, καί προσευξάμενον,

κατά το σύνηθες, ώρμησε πρώτον το ίππικόν όδηγούμε-

νον ύπό του υίου του Μουχτάρ Πασά, οστις διευθύνθη

προς το μέρος τοΰ αγίου Ιωάννου, τήν θέσιν του οποίου

εφύλαττε Τζαρλαμπάς τις ονομαζόμενος μετά των συμ

πολιτων του Πρεβυζάνων ουτοι μή δυνηθέντες ν' άνα-

χαιτίσωσι τήν όρμήν του ίππικοϊ ενεκα της αδυνάτου,

καί επιπέδου θέσεως, διεσκορπίσθησαν ενθεν κάκεΐσε ίπΐ-

βλαβώς" διαλυ'σας ό εχθρος τουτον το φραγμον διευθύνθη

εις Πρέβεζαν, τήν όποίαν μετά μιας ώρας άνδρείαν άντί-

στασιν, και θάνατον της γαλλικής πολιτοφυλακής συνι

σταμένης εξ Ιβδομήκοντα μόνον στρατιωτών, έκυρίευσεν

Page 76: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

56 ΙΣΤΟΡΙΑ

επεσον δε είς τ.ίιν μάχην ύπίρ τους τετρακοσίους άνδρας^

ήχμαλωτίσθησαν υπέρ τας χιλίας ψυχάς γυναικοπαίδων,

διακόσιοι Γάλλοι παρεδώθησαν εν τ?ί Νικοπόλει μετά

μικράν άντίστασιν, αλλα το παράδειγμα αυτών μη πα••

ραδεχθέντες έγδοήκοντα Ιπτά Έλληνες (μεθ' ων καί 6

συγγραφεύς) άπεσπάσθησαν, καί δια της παραλίας τοΰ

^Ιονικοΰ πελάγους διευθυνόμενοι εφθασαν εις τον ναον τοΰ

ΙΙαντοκράτορος οπισθεν της Πρεβύζης, δπου εύρίντες

τρία πλοία Επτανήσια έπεβιβάσθησαν, καί ούτω διεβι-

βάσθησαν είς την Λευκάδα, οί δε υπόλοιποι ενοπλοι "Ελ

ληνες υπέρ τούς εκατον παραδοθέντες είς την διάκρισιν

του εχθροΰ άνιλεώς κατεσφάγησαν 3σοι έσώθησαν Ικ της

θέσεως τοΰ αγίου Ιωάννου, καί της πόλεως, διαρκουσιης

ι'τι της μάχης, κατέφυγον εντρομοι είς τούς, παρα τούς

Αιγιαλούς τοΰ Αμβρακικου Κόλπου κειμένους θάμνους,

αλλά τη δευτέρα, καί τρίτη ήμέρα μετά τήν μάχην

ίχνηλατοΰντες οί Τουρκοι τούς εσυλλάμβανον, καί τούς

μεν ανδρας εφόνευον, τα δε γυναικόπαιδα "ίχμαλώτιζον

καί επώλουν πολλά εξ αυτών έσωσαν οι 2ουλλιώται καθ

όδόν άρπάζοντές τα έκ των χειρών των Τούρκων, διο

έβιάσθησαν έπομένως νά τά διαβιβάζωσιν είς τήν "Ηπει-

ρον διά θαλάσσης.

Έκτος τοΰ ολεθριου σχεδίου διά τήν άσφάλειαν της

ΤΙρεβύζης, συνέτρεξε κατά δυστυχίαν καί εξωτερική προ

δοσία, τήν βποίαν έπραγματοποίησεν 6 Μητροπολίτης

της άρτης κύριος Ιγνάτιος άπατήσας τόν Καπεταν Γε-

ώργιον Βότζαρην, προς τον όποιον ύπεσχέθη, δτι έαν ό

Πασάς νικτ,σνι τους Γάλλους, δεν σκοπεύει ουτε νά βλά-

ψ"τι, ούτε νά κατακτν'ιστι τήν ΙΙρεβυζάν, φρονει μάλιστα

νά τήν. άφήορ, ως το πρώτον, έλευθέραν ν. μεν δ Βό

Page 77: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΤ ΣΟϊΛΑΙΟΥ" 57

τζοφης έσκίπτετο λογικώτερα, δυσκόλως διέβαίνεν δ Πά

σας άπό του στενοΰ του Λούρου άκόντων των Σουλλιω

τών ή αλωσις, ή αίματοχυσία και ή αίχμαλωσία της

Πρεβύζης ενέσπειρεν αμέσως τρόπον εις Λευκάδα, Πα

ξούς καί Πάργαν, εις την όποίαν τίί αύτίί ηρ,έρα εγραψε

να ύποταχθίί, καί θανάτωση, η παραδώση ζώντας τούς

Γάλλους, τουναντίον μέλλει να πάθη καί αυτή 8σα ή

Πρέβυζα' η επιθυμία του να κυριεύση τήν Πάργαν δεν

απέβλεπε, παρά να αφαιρεση διόλου τήν δύναμιν, καί

ελπίδα των Σουλλιωτών συνισταμένην άνέκαθεν είς τήν

υπαρξιν της Πάργας και Πρεβύζης, παρ' ων έλάμβανον

πάντοτε πολεμοοόδια, εδώδιμα καί πάν αλλο άναγ-

καιον επί πολέμου, καί ειρήνης" ή ταχεΐα ομως ενωσις

τών Σουλλιωτων μετά των Παργίων, ως εν τω δευτέρφ

τόμω ρηθήσεται, καί ή μεθ' ημέρας έπτά του ρωσσοθω-

μανικοΰ στόλου αφιξις εματαίωσε τούς σκοπούς του,

μολονότι διάφορα, καί ίσχυρά μετεχειρίσθη μέσα" ήξιώθη

δμως μετά τήν κατάκτησιν της Πρεβύζης παρά τοΰ

Σουλτάνου, του υψηλου βαθμου, Βεζύρης.

Πρ'ιν είσέλθωμεν είς τήν διήγησιν του δεκάτου, καί

τοΰ τελευταίου πολέμου εκρίναμεν αξιοσημείωτον καί

τήν περι^ραφήν της φυσιογνωμίας, φυσικών χαρισμάτων,

καί ελαττωμάτων τοΰ Άλή Πασά.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ©'.

Περί φυσιογνωμίας, φυσικών χαρισμάτων , χαΐ έΛαϊ-

τωμάτων τοΰ 'ΛΛή Πάσα.

Προ πολλοΰ χρόνου οί αύλικοί καί οί ευνοίκοί τοΰ

Αλή Πασά μας περιέγραψαν, κατά παράκλησιν, τήν

Page 78: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

58 ΙΣΤΟΡΙΑ

φυσιογνωμίαν, φυσικά χαρίσματα, καί ελαττώματα

του ήγεμόνος των, άλλ' αί τότε δειναί περιστάσεις, ώς

προείπομεν, δεν μας εσυγχώρουν να δημοσιεύσωμεν ουτ*

αυτά, ουτ' άλλα αναγκαιότερα, τά διετηροΰμεν όμως

άθικτα, καί άκέραια μέχρι της σήμερον φρονοΰμεν ήδη,

2τι ή δημοσίευσίς των καί άναγκαΓα, καί περίεργος, πι

θανον, νά φαντί είς τον άναγνώστην, διότι έκ τούτων δ-

λων θέλει γνωρίσει, καί διακρίνει τά ε'ις το εθνος προ

κύψαντα άποτελέσματα, ώς έκ των πράξεων συμπε

ραίνονται.

Περί φυσιογνωμίας.

ι Ό Άλή Πασάς ην μικρος μεν κατά το άνάστημα

του σώματος, άλλά παχυς, καί ωραίος, κεφαλην εχων

μεγάλην, καί στρογγΰλην. Πλατυπρόσωπος, ξανθόθριξ,

πλατυμέτωπος, γλαυκόφθαλμος, μεγαλόμματος, δασά-

φρυς' ειχε ρΊνα μετρίαν, καί παχείανν στόμα μεγάλον,

ωτα πλατεΐα καί μεγάλα».

Περί φυσικών χαρισμάτων.

« Ην άνδρεΐος εν τοις πολέμοις, δραστηριος, δια

τοΰτο καί έπιτυχικός" όξυνους, ακουραστος, όλιγόΰπνος,

ευπροσήγορος, φιλήκοος καί έπιχειρηματίας, διότι είς

Ζσα σχέδια του, καί μάλιστα στρατιωτικά άπετυγχα-

νεν, ώργίζετο μέν, άλλά δεν άπηύδα, ουτε παρητεΐτο

οιά την άποτυχίαν, ήκολούθει μάλιστα τον σκοπόντου

με την αυτήν δραστηριότητα, καί ζωηρότητα του πνεύ

ματος" το παρά τοϊς Όθωμανοϊς φυσικον ελάττωμα, η

αίσχροβαρβαρολογία, είς αυτον υπηρχε σχεδον σπάνιον (1)*

(1) Τοιουτον προτέρημα είς τους Τούρκους, καί τοιδόλιον,

έ\ομ£ζ»το ώς ερμαιον είς τους έλληνας, διότι έκολακεύοντο

η" έςηγόραζον τουλάχιστον τ4ν καιρόν,

Page 79: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΥΛΛΟΙΪ 59

«διάφορος εις τας θρησκείας, υπερασπιστής μάλιστα τη,ς

χριστιανικης (1), κα'ι των σχολίων μονοδίαιτος σχεδον,

επειδή το κυριώτερον φαγητόν του ητον οπτον άρνήσιον

κρέας απο τοΰ όποίου ετρωγεν εις τήν τράπεζαν κατά

κόρον, των δ' αλλων φαγητών, πνευμάτων, και γλυ

κισμάτων ολιγίστη ήν αύιω ή χρησις" το μνημονικόν του

ύπηρχε σπανιώτατον, διότι πολλών μετα ικανών ετών

παρέλευσιν ενεθυμεΐτο κα'ι τά κύρια ονόματα, και τάς

ύποθέσεις τάς όποίας τότε μετ' αυτών επραγματεύθη"

τους πλειοτέρους στρατιώτας έφώναζε κατ' δνομα, πολ

λάκις ήστειεύετο μετ' αυτών, δώ έφιλοτιμοΰντο δια τάς

κλήσεις τών όνομάτων, καί άστείσμους να ύποφέρωσι

γενναίως πάσαν κακοπάθειαν καί κίνδυνον υπέρ αυτοΰ'

ητον προς τούτοις ευγνώμων προς τους εόεργέτας του,

διότι δσοι εκ τών Όθωμανών, καί Ελλήνων τον συνέ-

δραμον, καί υπεράσπισαν δια νά γίνη Πασάς, δλους γε

νόμενος αντευηργέτησε, καϊ εύτύχησεν, όμοίως και τους

άπογόνους αυτών τάς σημαντικωτέρας καί μυστικω-

τέρας ύποθέσεις του τοΐς "Ελλησι μάλλον, ή 'Οθωμανοϊς

Ινεπιστεύετο.

Πιρϊ τών Ι.Ιατζωμάΐων.

Δοξομανής, αρπαξ ακόρεστος, φιλέκδικος, υποπτος,

απιστος, άλλοπρόσαλλος, μνησίκακος, αίμοχαρής, φιλο-

/ (1) Εκτός τής υπερασπίσεως, καϊ ό ίδιος διέταξε νά άνε-

γερθν) διά δαπάνης του ναός είς μνΐ5μην τοΰ ίεροκνίρυκοί αγίου

Κοσμά, τόν όποιον έπροίκιββ μ" £ν χωρίον, Κωλυκόντες όνι-

μαζόμενον, καΐ μέ Ικανάς γαίας, ώττε άπεκατεστάθϊΐ μονα-

στιίριον* ένέθηκε τδν κάραν του είς άργυρόχρυσον 6/ίκη\' κεί

ται ή μονή αυτη είς τήν έπαρχίαν Μουζακιάν οκτώ ώρας

άπέχουσαν τοΰ Μπερατίου, καΐ παρά τάς όχθας τοΰ ποτα

μού Κενουσδς, το πάλαι λεγομένου.

Page 80: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

60 ΙΤΟΡΙΑ

πόλεμος, υποκριτης εις τους άλλοεθνείς, κρυψίνους πολ

λάκις και είς τους ευνοίκούς του, φιλάργυρος, άλλά, δια

να κερδίση τον σκοπόν του, εσκόρπιζεν έφειδώς τα χρή

ματα, οταν εφόνευέ τινα εχθρόν του εφαίνετο πασιχαρής,

καί γαυριών δια τήν εκδίκησιν.

Με τοιαυτα, και τοσαΰτκ, φυσικά χαρίσματα, και

έλαττώματα εκυβέρνησε τάς, ύπό τήν Σατραπίαν του

Επαρχίας της Ελλάδος επί ετη εξ καϊ τριάκοντα" άς

μας συγχωρηθϊ) ήδη νά εκθέσωμεν συντόμους τινάς πα

ρατηρησεις παραβάλλοντες τήν τυραννίαν αύτοΰ προς

την των προκατόχων του, και ουτω νά ί'δωμεν καί ό

ποΐα άποτελέσματα και μεταβολάς επέφερεν η τυραν

νία του, τάς δε παρατηρήσεις μας ταύτας άφίνομεν εις

τήν διάκρισιν των εχόντων Ίκανάς του άντικειμένου

τούτου γνώσεις.

Έρωτώμεν πρώτον τους φιλοπάτριδας Ίωαννίτας νά

μας εϊπωσι πόσα δεινά επασχον καθημερινώς προ του

Α. Πασα ύπο των Τουρκαλβανών Άργυροκαστριτών,

τών εντοπίων Αγάδων, και κατ' εξαίρεσιν, ύπο των

λεγομενων Σπαχίδων, κα'ι μάλιστα παρά τινων εξ αυτών

περιβοητων εις τήν κακίαν Χαλήλη, Μάστακα, Μολα,

Μπαλή, Μπαρτζοΰμα, Καραβια, και άλλων όπαδών

αυτών σπαχίδων τών Ιωαννίνων, καί γειτόνων Τουρ

καλβανών; αυτοί ήρπαζον αυθαιρετως τους παίδας από

τάς άγκάλας των γονέων, πολλάκις και τάς γυναίκας*

ΰβριζον, Ιπροπηλάκιζον, εξυλοκόπουν αυτους είς τήν αγοραν

ώς άνδράποδα" έσφετέριζον τους ίδρώτας των απανθρώ-

πως, διά νά σπαταλώσιν αυτοί άσώτως" σπανιως επ?ιή-

ρωνον 2σα ήγόραζον παρ' αύΐών χειροτεχνήματα, καί

εϊδη διαφόρων πραγματειών τών όποίων ούδ' έτόλμουν

Page 81: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟϊ ΣΟΥΛΛΙΟΤ. 61

σχεδον να ζητήσωσι την άξίαν ταΰτα πάντα ησαν των

άρνησιθρ•/ίσκων μάλλον αποτελέσματα. Τοιαυτα, και

ετι χείρονα επασχον οί Έλληνες κΙς τήν Λάρισσαν, Τύρ-

ναβον, Τρίκκαλα, Φέρσαλα, Θήβας, και άλλας πόλεις

της Μακεδονίας, της Θράκης, είς τάς δποίας ού μόνον

εκκλησίας νά άνεγείρωσιν, η επισκευάσωσι δεν ήδύναντο,

άλλ' ουτε λιτανείαν, η έπιτά<ρ'.ον, η άνάστασιν τοΰ Χρι

στου ετόλμουν να ψάλλωσιν έκτος της Εκκλησίας" υ

πηρξε προ του Άλή Πασά καί δ Κούρ Πασάς είς το

Μπεράτι, και άλλος είς τα Τρίκκαλα της Θεσσαλίας,

αλλά, παρά τήν ίδικήν των τυραννίαν, η πολυαρχία,

καί αναρχία ειχε περισσοτέραν ίσχϋν, διότι δ εσχατος

Τουρκος εξήσκει ασυστόλως άπόλυτον δεσποτισμόν ή-

γεμονεύσας δμως δ Άλή Πασάς κατήργησεν εκ διαλειμ

μάτων τήν πολυαρχίαν καί άναρχίαν, καταστρέψας

πολλούς τυραννίσκους Όθωμανούς, και Έλληνας, Μπέϊ-

δας, δηλ. Άγάδας, καί Δημάρχους, οι δποιοι ετρε-

φοντο, καί έθησαύριζον εκ τών Ίδρώτων των υπηκόων

εκαθάρισε τάς όδούς άπο τών κακούργων διατάξας τους

κατά επαρχίας γνωρισμένους Καπετάνους να τους κα-

ταδιώκωσι, καί καταστρέΦωσι' τουναντίον, πασαν

παρ' έκείνων γενομένην άρπαγήν, απεφάσισε να την απο-

ζημιώσιν οί ίδιοι' εφ' 8λας τάς επαρχίας της ηγεμονίας

του εμποροι, καί παντος επαγγέλματος άνθρωποι περιε-

φε'ροντο άφοβοι, καί ανεπηρέαστοι. Ταΰτα πάντα έφαί-

νοντο δυσάρεστοι νεωτερισμοί είς τους άγάδας, καί δη

μάρχους, διότι ένηργοΰντο ύφ' ένος μόνον ιβχυροΰ τυ

ράννου, οί δε άλλοι τυραννίσκοι αδυνατοι, διεσπαρμένοι

και άσόμφωνοι δντες εσπευδον είς κατόπιν του αλλου

νά κολακεύωσι, καί ζητώσι τήν ευνοιάν του" αλλ' εκ

Page 82: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

62 ΙΣΤΟΡΙΑ

τούτων οί μεν πλουσιότεροι καθο ασωτοι καί άνανδροι

οΰτε του πλούτου, ουτε της ζωης αυτών ησαν κύριοι, ε

πειδή, δια να ύψωθίί είς τον ύπέρτατον βαθμόν δ τύ

ραννος, και μάλιστα φιλοπόλεμος ών, έπόμενον ην και

φιλάργυρος, καϊ αίμοβόρος να γίνη' διο (δολοφόνει, καί

εφαρμάκιζεν αύτου{ με τον πλέον επιτήδειον, και άγνω-

στον τρόπον ώστε, πολλάκις διάν' άπατα και τους περί

έαυτον, καί τους συγγενεΐς προσέτι τοΰ παθόντος κατε-

δίωκε κατ' έπιφάνειαν τους ύπόπτους, ή φανερούς κα

κούργους, περιέθαλπεν όμως τους συγγενεΐς του δολοφο-

νηθέντος" τους δε μετρίως ευκαταστατους, καί άνδρείους

έκολάκευεν, έδωροδόκει, καί κατέττατεν ε'ις στρατιωτι-

κήν, καί πολιτικήν ύπηρεσίαν προς ενίσχυσιν της τυραν

νίας του, καί φόβητρον τών πλουσίων, καϊ τών επαρ

χιών.

Πολλοι Έλληνες άφίσαντες το φίλον εδαφος της πα

τρίδος άπηλθον είς διάφορα μέρη της Εΰρώπης" αλλα

δια τοΰτο δεν έπλούτισαν επί τών ημερών του οί Ιωαν-

νΐται, οί Καλλαρϊται, οί 2υρακιώται, οί Άρτινοί, οί

Ζαγορήσιοι, ο! Μετζοβΐται, οί Κοζανΐται, οί Καστοριαΐοι,

οί Άμπελακιώται, οί Τυρναβΐται, οί Τζαρ'.τζιώται,

καί άλλοι εξ άλλων μερών τής ηγεμονίας του διασπα-

ρέντες εί"ς Βιέννην της Αυστρίας, Γερμανίαν, 'Ρωσσίαν,

Γαλλίαν, Ίταλίαν, Ούγκαρίαν, Δακίαν καί Ασίαν;

αύτών δε τών εμπόρων τα τέκνα, καί οί συγγενεΓς δεν

Ιφωτίσθησαν έν τγϊ Ευρώπη υπό διαφόρων έπιστημών,

καί λαμπρών ίστοριών; καί εί μεν δεν έφαίνοντο τοιου

τοι είς τό εθνΟς μας εκτοτε, πότε, καί πώς ητον δυνα

τον ν' άπολαύσωμεν, οπερ προ τόσων αιώνων άπωλεΌα-

μεν, καί νΰν άνεκτησάμεθκ;

Page 83: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΪΟΪΛΛΙΟΓ. 63

Έπαλινός'ει δ εμπορος έκ της Ευρώπης ευκατάστατος,

δ Άλή Πασάς δεν ηρπαζε ποτέ τα πλούτη του, ουτε

τον έδολοφόνει, ηύχαριστεΐτο δε εις μίνα τα όποΐα τω

έπρόσφερεν εκ προαιρέσεώς του δώρα κα'ι χρήματα" εάν

ενίοτε εβίαζέ τινα να τω δώση πλειότερα, τουτο προήρ-

χετο κυρίως εκ τινος συκοφαντίας, την δποίαν οί Τύραν

νοι άκόρεστοι δντες, ου μόνον δεν αποστρέφονται, άλλα

καί περιθάλπουσι δια τα συμφέροντά των επρεπε, νο

μίζω, νά'εύχαριστΐί τον Θεον δ τυχών εμπορος η κτη

ματίας, διότι ευρεν Ινα μόνον ημιχορτασμένον τύραννον,

διότι ε'ι ετύγχανον δέκα, η είκοσι κηφηνες πλεονέκται,

τότε καί οί ΐδρώτές του, και η υπαρξίς του εκινδύνευον,

έπειδή δσα καν ειχε πλούτη δέν εξήρκουν να χορταση

καί εξιλεωση απαντας" δσοι έκ τών λογίων άνδρών του

εθνους μας έπαρουσιάζοντο εμπροσθεν του, ού μόνον την

ευνοιαν, καί υπεράσπισίν του άπελάμβανον, άλλα καί δ

ίδιος επεθύμει να τους ερωτςό καί μανθάνη δσα ήγνόει,

καί κατ' εξαίρεσιν, ϊστορικά.

Δέν δυνάμεθα να μή κηρύξωμεν, δτι οί άδιάκοποι

πόλεμοι τοΰ Άλή Πασά κατά Σουλλιωτών, Καπετάνων,

Τουρκαλβανών, καί διαφόρων εχθρών του, δεν εγύμνασαν

άσυγκρίτω λόγω, άφ' δτι ηοαν προ αύτοΰ, τά Ελλη

νικά δ/ελα.

Δέν είναι αρα παράδοξον δτι, ποτέ δεν άπεφάσισε να

εξαλείψτι τους καπετάνους "Ελληνας, άλλ' αν τυχόν

έφόνευεν, η κατεδίωκέ τινα εκ της επαρχίας δια την

απειθειάν του, η διά τήν προς αύτον άντιπάθειαν, άμέ-

σως αντεκατέσταινεν είς αυτήν η τον υ'ιόν, η συγγενη τινα

V τοΰ παθόντος, η εϋνοίκόν αύτοΰ άλλον Έλληνα" ποτέ

Υ$έν άφώπλισε τους υπηκόους Έλληνας όσάκις εντόνως

Page 84: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

64 ΙΣΤΟΡΙΑ

διετάττετο παρά τοΰ Σουλτάνου, εν καιρω, δηλαδη, πο

λέμου κατά της 'Ρωσσίας ώς επραττον άλλοι πασάδες,

καί νομάρχαι επαρχιών. Παρ' ούδενος αλλου Πασα ετι-

μήθησαν οί "Ελληνες εν ύψηλοίς, και άπηγορευμένοις

(κατά τον 'Οθωμανικον νόμον) υπουργήμασι. Τον Κων-

σταντΐνον Δούκα Ήπειρώτην έδιώρισε Διοικητήν, και

κριτήν πληρεξούσιον εις το Μπεράτι καί Αυλώνα, εις

δύο νομούς (Τουρκιστί Πασαλήκια) Εύρυχωροτάτους,

πολυανθρωποτάτους, κατοικουμένους δε εκ περισσοτέρων

σημαντικών Όθωμανών, η Ελλήνων εις παρομοιας

υπηρεσίας καί με την αυτήν πληρεξουσιότητα ετίμησε

τον λογοθέτην είς την Γκιόρτζαν, τον Νικόλαον Κραβ-

βαρίτην ε'ις τον Άρμυρόν, τον Χρηστον Κάνον είς Πρε-

μετι' είς μικροτέρας δε κωμοπόλεις, καί χωρία Ιδιοί-

κησαν διάφοροι "Ελληνες.

Του Άλή Πασά λοιπον τά ελαττώματα, και η τυ

ραννία εγέννησαν, νομίζω, ευτυχη είς τους "Ελληνας

αποτελέσματα, διότι εκ τούτων δλων προέκυψε του

εθνους μας η άνάστασις.

Παρακαλοΰμεν εν τοσούτω τον αναγνώστην ουτ

ημάς εγκωμιαστάς τοΰ Α. Πασά να φαντασθϊί δι' όσα

περί αύτοΰ εγράψαμεν, ουτ' εκεΐνον ευεργέτην τοΰ εθνους

νά εκλάβη δι'.δσα αύθαιρέτως επραττεν, άλλ' ας δοξάζη

8λα της θείας προνοίας μυστήρια, παρομοίως και αλλων

τυράννων τοΰ Όθωμανικοΰ Κράτους" διότι, εάν, οί κατά

διαφόρους επαρχίας καί πόλεις διοικουντες Πασάδες,

Μπέίδες, καί διάφορο» υπάλληλοι τοΰ Όθωμανικοΰ

Κράτους, επεριποιοΰντο καί έκολάκευον τούς Ελληνας,

καθώς όί εν Άσί<£ τοπάρχαι Καραοσμάνογλοι (1),

(1) Ούτοι κατιίγοντο έχ μιας οϊκογενείας, καί κατά δια

Page 85: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΑΛΙΟΤ. 65

δυσκολευομαι να πεισθω 8τι μετά ενα ακόμη αιώνα η-

θελον αίσθανθίί την κατάστασίν των καί μελετήσωσιν

ελευθερίαν οί Έλληνες.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι'.

ΠόΛεμβς δέκατος, χαΐ τεΛευιαϊος τον 'ΑΛΐ\ Πασά,

κατά των ΣονΛ.Ιξ.ωτωτ.

Μη δυνηθείς με τόσα μέσα, άγωνας, άδράς δαπανας

και απειλάς δ Πασάς να λάβη την Πάργαν, ουτε δια

της βίας να τήν κατακτηση, φοβουμενος τα 'Ρωσσικά

καί Σουλλιωτικά οπλα, ώς εν χγ ίστορία αυτης γνω-

σθήσεται, απεφάσισε τέλος πάντων να κινηθτί καί εκ δευ

τέρου κατά τών Σουλλιωτων με πλειοτέρας δυνάμεις

καί διαρκεστε'ραν έπιμονην άλλα προ της στρατολο

γίας επροσκάλεσε τούς σημαντικωτέρους καί ίσχυροτέ-

ρους Μπέϊδας και Άγάδας της Ηπείρου εις τα Ιωάν

νινα καί δι' ένος γραμματισμένου κα'ι έκ του ίερου τάγ

ματος Όθωμανου εξέφρασε τά εξης" Μπέίδες καί Αγά

δες πιστοί Μωαμετάνοι ! μάθετε, δτι το βασίλειόν μας

δοχί,ν ισχυροί Τοπάρχαι. Καθέδρα αυτών ΰπήρχεν ή Ιν μικρα-

σία Μαγνησία, ησαν κύριοι πολλών Επαρχιών κα'ι απεριορί

στων γαιών οιετήρουν καθ" δλην τήν Ιπικράτειάν των αύστη-

ράν εύταξίαν, ήγάπουν καϊ έπεριποιοΰντο τόιον τους Χριστια

νους, δσον σκληρώς έπαίδευον τους Τούρκους, εάν τις έξ αυ

τών ηθελε τολμη'ση νά ΰβρίση σχεδόν Χριστιανόν ή τοιαύτη

διαγωγή" των είλκυσε πολλους Ελλγ,νας καί μάλιστα Πελο-

ποννησίους, υπό την διοίκησίν των, προς τους δποίους έχο-

1 ριγουν γαίας άρθόνους, ποίμνια καί παν μέσον κατάλληλον δια

\ νά τους ευτυχή καί πλουτίζη" ό Σολταν Μαχμούτης πρό της

\έλληνικής επαναστάσεως κατά τδ 181 7 έτος τους έξόντωσε

'διόλου κατακτήσας τους θησαυρους καί ιδιοκτησίας αυτών.

Page 86: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

66 ΙΣΤΟΡΙΑ.

πλησιάζει να χαθϊί, επειδή το περιτριγυρίζουν πολλοι

εχθροί Φράγκοι, προ πάντων δέ οί Μοσκόβοι καί Φραν-

τζέζοι" τά βιβλία μας δμως λέγουν διι, καί τό βασι

λειών μας έάν κατακρατηθίί ή "Ηπειρος μέλλει νά δια

τηρήση τήν άνεξαρτησίαν της ύπέρ τούς τεσσαράκοντα

ακόμη χρόνους δυνάμει των ανδρείων όπλων της" τότε

δμως ειναι ασφαλής ή ανεξαρτησία της δταν εχωμεν είς

τάς χεΓρας το Σοΰλλι, τό όποίον φυλάττοντες όχυρω-

μένον δυνάμεθα ν' άντισταθώμεν με τά δπλα, εάν δε

ύπερισχύσωσιν οί εχθροί, κάμνομεν επειτα συνθήκας τι

μιας και ωφελίμους" τούναντίον, άσυμφωνοι καί διε-

σκορπισμένοι δντες θα χαθοΰμεν κατά κράτος" εάν λοιπον

θελομεν τήν ζωήν μας καί τήν τιμήν μας πρέπει νά κά-

μωμεν δρκον μυστικον είς το ονομα τοΰ Μωάμεθ, και

νά όρμήσωμεν με ζήλον καί άνδρείαν νά κυριεόσωμεν το

Σουλλι.

Με προθυμίαν, καί συναίσθησιν ήκουααν δια τοΰ Δερ-

βίοη τάς προφητείας τοΰ Κουρανίου, και σκοπούς αών

Βασιλεων, μή συνιέντες δε κατά πρώτον τους ύπουλους

στοχασμούς τοΰ Πασά ή προσποιηθέντες εκλιναν τήν κε

φαλήν των λέγοντες δτι, δλοι αληθινοί, καί πιστοί Μωα-

μετάνοι ειναι, και όρκίζονται είς το ονομα τοΰ Προφή

του νά κυριεύσωσι το Σοΰλλι δια τήν διατήρησιν τις

ανεξαρτησίας των τελειώσαντες τούς όρκους, και μυ-

στικοσυμβούλια διελύθησαν, ήρξαντο δε δ,τε Πασάς,

Μπέϊδες, καί Αγάδες νά στρατολογώσιν, ουδείς όμως

των εξω έγίνωσκε θετικώς τήν διευθυνσιν της εκστρατείας,

διότι οί μέν ελεγον διά τήν Αιγυπτον κατά των Γάλ

λων, οί δε διά τήν Λευκάδα, άλλοι διά τήν Πάργαν,

καί ετεροι διά τό Σοΰλλι' στρατολογήσαντες λοιπον δε

Page 87: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΪΟΪΛΑΙΟΪ. 67

καπέντε σχεδόν χιλιάδας μαχητών, ους συγκεντρώσαν

τες είς τα Ιωάννινα έστράτευσαν έπομένως κατά τοΰ

2ουλλίου τω 1800 έ'τει Ιουνίου 2.

Μολονότι ειχον, και επρεπε να εχωσι, πάντοτε τριπλα-

σίαν τών άλλων ύποψίαν οί Σουλλιώται, δεν εφρόντισαν

νά συνάξωσιν εγκαίρως ίκανάς τροφας, καί πολεμεφό-

δια" ή άπρονοησία αυτη δεν αποδίδεται τόσον είς το

κοινον, δσον είς μόνον τον Κ. Γεώργιον Βότζαρην, (επειδή

ό Κ.Λάμπρος Τζαβέλλας ήτο άποθαμμένος) πρός τον όποιον

προσέφερον σέβας, καί ύπόληψιν διά τι την γεροντικήν

ήλικίαν, επισημότητα της οικογενείας του, καί ικανότητα

την όποίαν εδειξεν εις τον προμνησθέντα εννατον πόλε-

μον άλλα, κατά δυστυχίαν, συνέβη* το έναντίον, πρ'ιν

γαρ ό εχθρές κινηθί] κατ' αυτών, ό Βότζαρης μεθ" άπά-

σης της οίκογενειας του και άλλων είσέτι έβδομήκοντα

δραπετευσας την νύκτα προσεδραμεν είς τον Άλή Πασά"

οσα πολεμεφόδια εκ διαφόρων εξωτερικών συνεισφορών

ειχεν ύπο την διατήρησίν του, ανήκοντα ε'ις τήν κοινό

τητα, δλα τα παρέδωκεν εις τον έχθρον καί ουχί τ•ρ

Πατρίδι αυτοΰ, ητις τον Ιδόξασεν ως άλλον Θεμιστο-

κλέα" αλλ' αύτος, ώς άλλος Παυσανίας Σπαρτιάτης,

ίιμαυρωσε το ενδοξον ονομά του διά της φιλίας τών

Βαρβάρων ή δραπέτευσίς του ύπήρξεν άγνωστος καί

απροσδόκητος είς τήν Πατρίδα, επειδή κατωκει εις τήν

λεγομένην εξω Λακ,ιάν, τεσσάρων ωρών άπέχουσαν τοΰ*

2ουλλίου.

Έάν επί της εποχής ταύτης εζη ό υίός του Τούσας

Εότζαρης, δεν ήθελεν εξοκείλλει ό πατήρ του είς τόσην

«,σέβειαν, επειδή ό φιλόπατρις καί νουνεχής ουτος υίός

του, καίτοι φιλοφρονηθείς και δωροδοκηθείς δαψιλώς

6

Page 88: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

68 ΙΣΤΟΡΙΑ

παρά τοΰ Πασά κατα τήν πρώτην καί μόνην μετ' αύτοΰ

συνέντευξιν, έπιστρέψας δε εις τ"ίιν οίκίαν του εξεφράσθη

ελευθέρως προς την οικογενειών του και απαντας τους

συμπατριώτας δτι, εαν επιθυμώσι τήν υπαρξιν και άνε-

ξαρτησίαν της Πατρίδος των, ν' άποφεύγωσι διόλου την

προσωπικήν όμιλίαν, την φιλίαν, την πίστινκαΐ άλληλο'

γραφίαν τοΰ Πασά' την αυτήν συμβουλήν άφηκεν, ώς

παρακαταΟήκην, ό εύλογημένος, και ενώ επνεε τα λοί

σθια.

Αποσπασθείς τοίνυν της Πατρίδος ό Βότζαρης μετά

των οπαδών του διευθύνθη, κατά διαταγήν του Πασα,

»ΐς τι χωρίον, (Βουργαρελι) κείμενον παρά τους πρόπο-

δας των Κιμερίων δρέων (τζιομέρκα), κατοικουμενον

ύπο όγδοήκοντα σχεδον χριστιανικών οικογενειών και

άπέχον της "Αρτης (δρας ες" εντευθεν επορεύθη έπομένως

εις Ιωάννινα, τον έδέχθη δ Πασας με τήν συνήθη κολα-

κείαν καί δαψιλή δωροδοκίαν, ανυπόμονος νά ΐδη τας

ελπίδας του πεπληρωμένας δια τήν απόλαυσιν τοΰ Σουλ-

λίου, τόν ήρώτησεν άνυπερθέτως. «'Β, ^ψυ^ζοπατερα γε-

|>οβότζαρη! εμεινε κανενας άλλος εις το Σουλλι εμπειρο-

πόλεμος και πολυ φρόνιμος δια νά συμβουλεύη τους

Σουλλιώτας καί νά τον άκούωσι καί αυτοί ; ουδείς τω

άπεκρίθη, όθεν και σας ύπόσχομαι Πασά μου, οτι μετά

την εκείθεν άπουσίαν μου, εντός τριάκοντα ημερών ελπί

ζω νά γνωρισθίίς τελειος αύθέντης τοΰ Σουλλίου* οι κο

λακευτικοί , εγωιστικοί και ανόητοι ουτοι λόγοι τοΰ

Βότζαρη δεν εβρώδυναν νά φθάσωσιν εις τά ώτα των

Σουλλιωτών, καί νά τους Ιρεθίσωσιν ε'ις φιλοτιμίαν ,

καί άμιλλαν υπέρ πατρίδος, ώστε και τά στρατεύματα

τοΰ Πασά νά καταπολεμησωσι, και τον Βότζαρην ήπα

Page 89: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΥΛΛΙΟΥ. . 69

τημένον ν'άποδείξωσι, τον όποίον προσκαλέσας μετά μη

νας τέσσαρας δ Πασάς ενώπιον του εξέφρασε τα εξης"

«Ένθυμάσαι, Βότζαρη, τί μ' ύπεσχέθης οταν σ' ήρώτη-

σα, εάν εμεινε κανένας άξιος, καί φρόνιμος, καθώς εσύ,

να οδηγηση τούς Σουλλιώτας ε'ις τον πόλεμον; συ μ8

εγέλασες τότε, επειδή πλειοτέρας άνδραγαθίας των Σουλ-

λιωτών βλέπω τώρα, παρ' 2ταν ωδήγεις σϋ δ ιδιος τον

περασμένον πόλεμον• δθεν σε λέγω άποφασιατικώς, η το

Σοΰλλι να μο'ι παραδώσεις, κατά την ύπόσχεσίν σου, η

θά σέ ψησω ζωντανόν, καθώς τον τζαουσην Χορμοβί-

την (1).

Μη εχων τι να προφασισθίί δ δυστυχής Βότζαρης,φοβου-

μενος άφ'έτέρου και τήν όργήν του τυράννου ήναγκάσθη,

άκων Ικών νά κινηθίί κατά της Πατρίδος ! όθεν οί υίοί,

καί γαμβροί του δια ν' άποφυγωσι την άμείλικτον μη-

νιν του τυράννου , Ινωθέντες μετά των συμφυγάδων

Σουλλιωτών καί χιλίων προσέτι εκλεκτών Τουρκαλβα-

νών, έκι,νήθησαν κατά του Σουλλίου" μαθόντες του Βό

τζαρη το κίνημα οί Σουλλιώται εδραμον ώσεί εκατον

έξήκοντα ν' άντιπαραταχθωσι κατ' αυτών, επειδή κατ'

Ικείνην τήν ημέραν της εισβολης του συνέπεσε νά συγ-

κροτωνται μάχαι κατά διαφόρους θέσεις, διδ καί δεν

εύρέθησαν πλειότεροι άνεργοι' άρχηγοί τούτων ησαν δ

φώτος Τζαβέλλας, Γκόγκας Δαγκλης, Κωλέτζης φω-

τομαρας, καί Βέλλιος Καραμπίνης, οιτινες άπαντήσαντες

(Ι) Ούτος ην πρώτιστος δπλαρχηγός και διακεκριμένος

κατά τήν οίκογένειαν της ανεξαρτήτου καψ.οπόλεως Χόρριο-

οον, άσπονδος έχθρος τοϋ Αλη Πχσα, ού κατακτηΌαντος μετά

διαφόρους μάχας τό Χόρυ,οβον, κα'ι συλλαβόντος αύτ4ν ίιά

προοοαίας τον εψησε ζωντ».

Page 90: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

70 ΙΣΤΟΡΙΑ

τους εχθρούς κατά το ραίδοβοΰνι, καί μάχην συγκροτή-

σαντες πεισματώδη, τους ενίκησαν, καί υπέρ τάς δύω

ώρας εις τα όπίσω ετρεψαν έπληγώθησαν ακινδυνως εκ

μέρους των Σουλλιωτών τέσσαρες, προς αύτοΐς δε καί ό

Γεώργιος Τζαβέλλας, αδελφος του Φώτου, εκ δε των ε

ναντίων έφονεύθησαν εννε'α Τουρκοι, καί δύω εκ των α

ποστατών Σουλλιωτών, εκτος των Τραυματισθέντων.

Μετά τήν μάχην ταύτην εν όλίγαις ημέραις άπέθανε

καί 6 Γεροβότζαρης" κατά την μαρτυρίαν του πνευμα

τικου του, οστις μεθ' ορκου μας έβεβαίωσεν, επιεν επί

τηδες τδ κώνειον, δια ν'άποφύγη, πιθανον, κα'ι τήν όργήν

του Πασά, καί του συνειδότος τόν ελεγχον, καθότι ως

ελέγετο, μετημελήθη αίσθαντικώτατα.

Δέν έ'σβυνε βέβαια το ενδοξον ονομά του εκ τοΰ κα

ταλόγου των υπέρ Πατρίδος συναγωνιστων τόσον ευκό

λως, εάν δεν ύπάνδρευε την /ηραν θυγατέρα του μέ τινα

Τριαντάφυλλον, Παλάσκαν, λεγόμενον, δστις απεδείχθη

το ακοίμητον, καί δολιώτατον οργανον έωσοΰ να τον

καταφέρη εις τοιαύτην θεανθρωπομίσητον κατάκρισιν

ουτος ην εξ άρχης πιστές ύπηρέτης του Πασά, οστις τον

ειχε πέμψη εί'ς τινα χωρία του να είσπραξη υπέρ τάς

εξήκοντα" χιλιάδας καθυστερούμενα γρόσια, συνάξας

ταΰτα δεν επέστρεψε πλέον, άλλα κατέφυγε μετά των

χρημάτων είς τον Βότζαρην προσποιούμενος δηθεν, και

δικαιολογούμενος, δτι εμελλε νά τον δολοφονήαη' παρα

πολλών ςβεβαιώθη, οτι, η πράξις αΰτη ητο αυτόχρημα

συναίνεσις καί επιβουλή του Πασά, καθότι εκ της

προς τον 'Άγγλον προφορικης απαντήσεώς του, εξάγεται

η αλήθεια, ώς εμπροσθεν ρηθήσεται.

Άλλ' εάν οί υίο'ι του γεροβότζαρη δεν ήξιώθησαν, η

Page 91: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΓ ΣΟΥΑΑΙΟΓ. 11

αί περιστάσεις δεν τους (συγχώρησαν μετά ταΰτανά I-

λαττώσωσιν όπωσοΰν την δυσφημίαν χου πατρος, οά

ήρωίκα'ι δ/χως πράξεις του άειμνήστου εγκόνου του, Μάρ

κου Βότζαρη, υπέρ της ανεξαρτησίας του εθνους, καί το

παππικον εγκλημα είς την λήθην έ'ρριψαν, καί τήν οί-

κογένειαν όπωσοΰν Ιδόξασαν.

κεφαλαιονια'.

ΣυμδονΜον των ΣουΛΛιωτων , χαΐ ΐά ονόματα

των οπλαρχηγών.

Ή διαγωγή τοΰ Βότζαρη εφάνη παράδοξος κα'ι λυ

πηρά μέν είς τους Σουλλιώτας, ουχι οέ και ικανή νά

τους μικροψυχήση ώς προείρηται', προς διατήρησιν

μάλιστα της Πατρίδος προσέφερ&ν αύτοΓς δεσμον σφι-

κτότερον, καϊ φιλοτιμίαν ζωηροτέραν, όποιονδήποτε γαρ

πάθος ειχε τις κατ* άλλου συμπολίτου, το ερριψεν ε'ις τήν

7»ή9ην, κα'ι οδτως άγκαλιασθέντες ήσπάζοντο άλλήλοις"

συναθροισθέντες απαντες πλησίον τοΰ ναοΰ τοΰ άγιου

Γεωργίου, καί συσκεφθέντες αποφάσισαν από μικροΰ εως

μεγάλου, ή νά νικήσωσιν, ή ν' άποθάνωσι υπέρ Πατρίδος,

μιμούμενοι τους Πατέρας, Πάππους, και προσπάππους

αύτών ουτοι πάντες δεν ήσαν πλείονες των δύω χιλιά

δων μαχητών, εξ ων οί σημαντικώτεροι, καί προίστά

μενοι τών φυλών διεκρίνοντο οί επόμενοι.

Φώτος Τζαβέλλας, Δημος Δράκος, Τοΰσας Ζερβας,

Τζήμας Ζερβας, Κουτζονίκας, Γκόγκας Δαγκλής, Δια

μάντης Μάρκου Δαγκλής, Γιαννάκης Σέχος, Κωλετζης

φωτομάρας, Πάσχος Λάλας, Βεϊκος Ζάρμπας, Θανάσης

Πάνου, Κατζιμπελης, Γεώργιος Μπούζμπος, Ζηγούρης

Διαμάντης, Κωλέτζης Μκλάμου, Πανταζής Δότας, Ά

Page 92: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

72 ΙΣΤΟΡΙλ

ναστάσης Κάσκαρης, Κολιοδημήτρης, Αναστάσης Βά

γιας, Γεώργιος Καραμπίνιης, Γιαννάκης Λάκης, Γεώργιος

Καλεσπέρας, Κίχζος Πανταζης, Γιάννης ΙΙεπόνης,

Θανάσης Τζάκαλης, Μητος Παππαγίαννης, Κώστας

Κουρίζης.

" Συγκεντρωθέντα•ολα τα τουρκικά στρατεύματα είς τά

Ιωάννινα διετάχθησαν νά στρατεύσωσι κατά το έπόμενον

σχέδιον τρεΐς χιλιάοες ύφ' όδηγίαν των στρατηγών

Μπεκιρ Τζογαδούρου, Χατζη Μπέντου, και Μουσταφά

Ζηγούρη, διαβάντες απο τδ Λοΰρον, καί Κοτζανόπουλον

«στρατοπέδευσαν εις Ζυρμήν, δπου έβδομήκοντα Σουλ-

λιώται ύφ' όδηγίαν Κωλέτζη Φωτομάρα, και Μαλάμου,

τούς άντέκρουσαν ανδρείως, αλλά μη δυνάμενοι ν' άνθί-

ξωσιν είς την πληθύν τόσων στρατευμάτων, όπισθοποδί-

σαντες κατέλαβον το χωρίον Καλογερά, οί οέ Τουρκοι

εστρατοπέδευσαν εις Συριτσανά ημίσειαν ώραν απέχοντα

της Καλογεράς' ετερον σώμα εκ τριών και τουτο χιλιά

δων συγκείμενον , καί ύπο των στρατηγών, Ίσούφ

Αράπη, Χασάν Τζαπάρη, καί Σουλεμάν Τζομπάνη διοι-

κούμενον διαβιβασθεν άπό τοΰ Λούρου, Ρινιάσσης, και

γεφυρας της Τζουκνίδας, άνεπαύθησαν δύω ημερονύκτια

ε'ις Γουρίτζαν, την δε τρίτην ημέραν άπηλθον εις Νεμί-

τζαν δπου ύπηρχον τετρακόσιοι Σουλλιώται υφ' όδηγίαν

των αρχηγών Τζημα Ζέρβα, Φώτου Τζαβέλλα, Γκόγκα

Δαγκλη, Σκούμπου Δράκου καί Βέίκου Ζάρμπα, οΓτινες

παραταχθέντες είς μάχην καί ύπερ τούς εξήκοντα φονεύ-

σαντες εκ τών εχθρών ελαβον τά νικητήρια, πληγωθέντες

ενδεκα, εξ ων άπέθανον δύω" τ?ί επαύριον λίαν πρωϊ ηρ-

ξατο η μάχη πλέον πεισματώδης, αλλά δεν παρευρέθη

σαν έν αύτη πλειότεροι τών διακοσίων Σουλλιώται, κα

Page 93: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 73

θότι προ τής μάχης παρηγγειλαν από το ΣοΟλλι, βτ&

δ Σελλικτάρ Μπότας όδηγός τριών χιλιάδων εκλεκτών

στρατιωτών, έ'φθασεν εις Μπογόριτζαν σκοπεύων να

εφορ/χτάσνι άπό τα οπισθεν, καί είσβάλη είς τό Σούλλιον

εν ω δεν υπήρχεν ικανή όπλοδύναμις' λαβών τοίνυν δ

Τζαβέλλας διακοσιους συντρόφους εδραμε προς το Σούλ

λιον, άλλ' ή εΐδησις αΰτη απεδείχθη ψευδής, καί στρα

τήγημα μαλλον τών Τούρκων δια νά ελαττώσωσι την

δύναμιν τών Σουλλιωτών (ΐ)' μολοντουτο και οί μεί-

ναντες διακόσιοι έπολεμησαν άνδρικώτατα δι' δλης της

ήμέρας, φονεύσαντες έκατόν είκοσιτρεΐς έκτος τών τραυ-

ματισθέντων, εξ αυτών δε έ'πεσον δύω, καί πληγωμέ-

νοι εξ" ή μάχη αΰτη συνεκροτήθη μεταξύ Τζικουράτι,Πε-

ριχάτι καίΓλυκυ, τά όποΐα άπέχουσιν αλλήλων άνά δύω

μίλλια. Δύω ετι χιλιάδες ύφ' όδηγίαν του Σελλικτάρ

Μπότα διαβάντες άπό τήν Μπογόριτζαν εστρατοπέ-

δευσαν είς Λύπαν, ήτις άπέχει του Σουλλίου ώρας τέσ-

σαρας, δεν έτόλμησαν νά προχωρήσωσι περαιτέρω μο

λονότι οί κατ' αυτών παραταχθέντες δεν ήσαν περισσό

τεροι τών εκατόν πεντήκοντα, άρχηγοί τών οποίων ίι'

πήρχον δ Κουτζονήκας, Γεώργιος Μπουζμπος, Ζηγούρης

διαμάντης και Κώστας Κουρίζης.

(1) Τήν νύκτα έκείνην επεμψαν οί Τουρκαλβανοί δύω

στρατιώτας Ιχ. τοΰ οπισθεν μέρους τών Σουλλιωτών , και έ-

κρίβησαν ε"ς τι δάιος, ένω δέ ήτοιμάζοντο άμφότερα τά

μέρη είς μάχην έςαίφνης ήκοΰσΘη φωνή εκ τοΰ δάσους λέγου

σα «Τρέχετε, τρέχετε, άδελφοί Σουλλιωται, ό'τι ό Σελλι

κτάρ Μπότας πλησιάζει νά έμβίί ε!ς τδ Σοΰλλι' άπατηΟέν'

τες είς τους λόγους τούτους διεμοίρασαν ιήν δΰναμ,ιν, οί δέ

στρατιωται Τουρκαλβανοί δια τήν πεα;ιν ταύτην άντεμείφθϊ)

εκχστος «νά πεντακόσια γρόσια.

Page 94: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

74 ΙΣΤΟΡΙΑ

Μεθ'ημέρας τρεις άνεφάνη καί αλλος στρατηγος,Μετζο-

μπόνος ονομαζόμενος, φέρων μαζύ του χιλιους πεντακίους

στρατιώτας, διαβάς καί ουτος διά της Λύπας εστρα-

τοπέδευσεν εις Λυβίκισταν, οπου πρίν λάβωσι μικραν

της δδοιπορίας άνεσιν, ώρμησαν κατ' αυτών διακόσιοι

Σουλλιώται, τούς προσέβαλον τόσον πεισματοδώς, ώστε

έβίασαν αύτούς νά καταφύγωσι δι' άσφάλειαν είς τάς οι

κίας, και Έκκλησίαν τοΰ χωρίου" έφόνευσαν τριάκοντα

εκτος των τραυματιών,εκ δε των Σουλλιωτών έ'πεσον δυο,

πληγωθέντων πέντε, ελαφυραγώγησαν δπλα, φορεματα,

3λας τάς τροφάς, πολεμεφόδια, καί εικοσιπεντε ιππους"

όπλαρχηγοί ύπάρχον, Γεωργάκης Μπότζης, Γεώργιος

Καραμπίνης, Κολιοδημήτρης και Κωλέτζης Φωτομά-

ρας" δ Ισλάμ Προβιος άπό την Παραμυθίαν, καί Μα-

μοΰτ Δαΐλάνης άπο την Κονίσπολιν, καίτοι φίλοι οντες

των Σουλλιωτών, εκινήθησαν εξ ανάγκης κατ' αυτών

μετά χιλίων πεντακοσίων στρατιωτών φοβούμενοι την

δργήν του Πασά, την όποίαν δυσκόλως ήδύναντο ν' απο-

φύγωσι μετά ταΰτα" φθάσαντες εις το βουνον της Βυρ-

τζάχας εστησαν τάς σκηνάς των χωρίς νά δώσωσιν, η

λάβωσι μικράν τινα αιτίαν εχθροπραξίας.

Τήν Τετάρτην Ιπαρουσιάσθη καί ό ιδιος Άλή Πασάς

είς την Αύπαν μέ χιλίους εκλεκτους σωματοφυλακας,

καί διέταξεν αμέσως τούς όπλαρχηγούς του νά ενώσωσι

τά υπο την όδογίαν των σώματα, καί απελθόντες μετ

αυτών είς Βυρτζάχαν νά συσσωματωθώσι μετα του

Ισλάμ Πρόνιου, καί Μαμούτ Δαίλάνι, κα'ι οΰτως δλοι

έμοΰ νά συγκροτήσωσι γενικήν μάχην, διά της όποίας

τά νικητήρια δεν άμφίβαλλεν έπιστηριζόμενος εις την

εμπειρίαν τών στρατηγών, τήν πληθϋν ετι και αν

Page 95: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΥΑΛΙΟΤ. 75

δρείαν των στρατιωτων" το στράτευμα μη δυνηθέν νά

φθάση αυθημερον είς Βυρτζάχαν έστρατοπέδευσε το εσπέ

ρας είς Συστροΰνι* πληροφορηθέντες οί Σουλλιώται τον

σκοπόν τοΰ Πασά απεφάσισαν νά τον ματαιώσωσιν, εί

δυνατον, μέ διακοσίων συμπολιτών δύναμιν, της όποίας

αρχηγοί ύπηρχον δ Φώτος Τζαβέλλας, Γκόγκας Δαγ

κλης, Σκοΰμπος Δράκος, Κολ^οδημητρης, Κίτζος Πανο-

μάρας, Πάσχος Λάλας καί Τζάλας" ουτοι πάντες ενε-

δρεύσαντες τϊί \ο'ιφ νυκτί επί το όχυρότερον πλησίον τοΰ

χωρίου μέρος, διέταξαν το πρωϊ δύο συντροφους βροντο-

φώνους νά έρωτησωσι μακρόθεν τους Τούρκους, τί ζη-

τοΰσιν έκεΓ, και που σκοπεύουν νά ύπάγωσι" παροξυν-

θέντες οί Τουρκοι ενεκεν τών τοιουτων τολμηρών

ερωτησεων, νομίζοντες άφ' έτέρου, 5τ' είναι μόνοι, ώρ-

μησαν να τους συλλάβωσι ζώντας, οπισθοποδίζουσιν ούτοι

προς τους κεκρυμμένους συντρόοους, ό δέ άρχηγος αυ

τών Τουρκαλβανός (Μουσταφά Ζιηγούρης) εχων χιλιους

τριακοσίους εκλεκτους στρατιώτας ύπό την ίδηγίαν του,

αφελκύσας το ξίφος εφορμά άνυπερθετως κατά τών δύο,

τον ακολουθϊΐ συγχρόνως και όλον το σώμα δια τών

συνήθων άλαλαγμών, άπροσδοκητως δμως εμπίπτει εις

την ενεδραν τών Σουλλιωτών, δπου κατά πρώτον

πυροβολισμόν φονευονται εξ αυτών υπέρ τους τριάκοντα

εκτός τών τραυματιών. Το στρατήγημα καί ή συμβάσα

ψ^ορο\ πιθανόν νά μη εξηρκουν διά την άσφάλειαν της

νίκης, έάν ό Αρχηγος Τζαβέλλας δεν έπρολάμβανε νά

φονευστι τον στρατηγόν Ζηγουρην προπορευόμενον τών

στρατιωτών, κα! έάν δεν έφώρμα μετά την πτώσίν του

αμέσως κατά τών εχθρών, οί δποΓοι διά την πικραν

στέρησιν τοΰ Άρχηγοΰ των, και άτρόμητον τών ΣουΧ

Page 96: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

•76 ΙΤΟΡΙΑ'

λιωτών Ιπίθεσιν ετράπησαν εις φυγην, το δε περίεργσν

και άνέλπιστον ην δτι, καί τά επίλοιπα στρατευματα

διεσκορπισμένα, καί αχύρωτα οντα ηκολούθησαν το πα

ράδειγμα των, άφίσαντα άφθονα λάφυρα είς τους Σουλ-

λιώτας, οιτινες τάς δάφνας της νίκης άπέδωκαν μάλλον

εις τον Τζαβέλλαν, ώς ύπερ τους άλλους προκινδυνεύ-

σαντα, καί εις άμιλλαν δλους με το πκράδειγμά του

παροτρύναντα.

Μαθών δ Πασάς την άπροσδδκητον ητταν, και δια

σκορπισμόν του ς'ρατοΰ,διέταξεν άμέσως νά συσσωματωθίί

εκ νέου, καί άνυπερθέτως εξακολουθηση την πρώτην του

διαταγήν, νά υπάγη, δηλαδη, καί συγκεντρωθίί με τόν

Πρδνιον, καί Δαίλάνην δ Ίσλαμ Πρδνιος φίλος ών, ως

προείρηται, καί γείτων των Σουλλιωτών εγνωστοποιησε

προς αύτους τάδιατρέχοντα δι'έπίτηδες πιστου ύπηρέτου'

τους εσυμβούλευσεν δτι, δια ν'άποφύγωσι της γενικης μά

χης τόν κίνδυνον την ημέραν, συμφέρει νά επιπέσωσι την

νύκτα εν τω στρατοπέδω εξαίφνης, καί προσβάλλωσιν

αυτό άνδρείως καί άποφασιστικώς ώστε, να έπιφέρωσι

πανικόν φόβον καί άταξίαν, έπομένως δε, πιθανόν καί

την διάλυσίν του" εγκρίναντες τάς συμβουλάς του φί

λου, άμέσως δ,τε Τζαβέλλας, Δημος Δράκος, και οί

προμνησθέντες όπλαρχηγοί, προσλαβόντες ετι καί διακο

σίων δγδοήκοντα άλλων μαχητών Ιπικουρίαν, διευθύν-

θησαν είς Βυρτζάχαν, δπου πλησιάσαντες άψοοητΐ ώς

εγγυτέρω τοΰ στρατοπέδου, παρετήρουν τάς θέσεις του

εχθροΰ, συμβουλευόμενοι καί συσκεπτόμενοι αλλήλοις

τον τρδπον,καθ'δν έσΰμφερε νά τους προσβάλλωσι' προ δΰω

λοιπον ωρών της ημέρας άραιώσαντες δλον το σώμα καί

ιΐς σχημα ημικυκλίου παρατάξαντες, επορεύοντο με

Page 97: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟϊΑΑΙΟΓ. 77

άψοφον καί δμοιον βημα κατα του εχθροΰ" ώς δη πλη-

σιάσαντες έγνωρίσθησαν, τίρξαντο άμφοτέρωθεν τον πυ-

. ροβολισμον, ενω πολλοί ετι εκ των Τούρκων έκοιμώντο,

άλλα μετά μιας ώρας άδιάκοπον πυροβολισμών τούς έ-

βίασαν ν' άνανεώσωσι τον, προ τριων ημερών εις Συ-

στροΰνι τρόμον, καί επομένως μετα την ανατολην του

ηλίου να διασκορπισθώσι καί τραπώσιν είς φυγήν άφή-

σαντες είς το πεδίον της μάχης ολας τάς τροφάς, πολε

μοφόδια, καί ογδοήκοντα πέντε πτώματα έκτος των

τραυματισθέντων μεθ' ων συμπεριλαμβάνεται καί ό

στρατηγος Δαίλάνης άκινδυνως τραυματισθείς κατά τά

νώτα, Ικ δε των Σου^λιωτών επεσον τρεις, έτραυματί-

σθησαν δΗπτά συν τω όπλαρχηγω Πανομάρα" διά την

ητταν, καί διάλυσιν του στρατοπέδου συνετέλεσεν ουκ έ-

λίγον καί θυ'ελλά τις τρομερά συνωδευμένη με σφοδρον

ανεμον, καί ογκώδη χάλαζαν, οιαν, ώς έ'λεγον, οίίτ' εκ

παραδόσεως άκουσαν, ουτ' ιδίοις όφθαλμοΓς εΐδον πώπο-

τε, το δε περιεργότερον, οτι ε'ις μόνην τήν περιφίρειαν

του Οθωμανικου στρατοπέδου περιωρίσθη χωρίς νά εκ-

τανθί) περαιτέρω" προκαταληπτικοί, καί δεισιδαίμονες

οντες ο'ι Τουρκοι εςέλαβον το φαινόμενον ώς θεϊκην κατ'

αυτών όργήν τρομασμένοι Ικ τούτων 6λων επέστρεψαν

εις την Λύπαν, δπου ην και ό ιδιος Πασάς, προς τον

όποιον δλοι εκ συμφώνου εξέφρασαν δτι, προς ανθρώπους,

τους οποίους ό θεος επλασε νάμή κοιμώνται, νά μή κου-

ραζωνται, και νά μή χορταίνουν σκοτώνοντες Του'ρκους

δέν δύνανται νά μάχωνται, διά τοΰτο προκρίνουν νά έ-

πιστρέψωσιν ε'ις τά ϊδια παραβλέποντες και μισθούς, και

πάν τυχηρόν.

Με ακραν δυσαρέσκειαν, καί αισθαντικήν λύπην ά

Page 98: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

78 ΙΣΤΟΡΙΑ

κούσας ό Πασας την μικροψυχίαν τοΰ στρατου, ήναγκά-

σθη νά τούς παρηγορήση, καί εμψυχώση μέ τους εξης

λόγους.

Γνωρίζω ακριβώς τήν εξοχον άνδρείαν, Ιπιτηδειό-

τητα, καί δραστηριότητα τών Σουλλιωτών κατά τα

πολεμικά, άλλα δεν καταδέχομαι πάλιν νά στοχασθώ

καί εσάς πολύ κατωτε'ρους εκείνων, δντας μάλιστα καί

πενταπλασιους τον αριθμον, τουτο μεγάλην εντροπήν

φέρει είς τούς Τουρκους, άλλα δια νά περιορίσω την έρ-

μήν των Σουλλιωτών, καί εμψυχώσω εσάς υπόσχομαι

νά σας ασφαλίσω εις το έξης με δυνατους Πύργους" οί

λόγοι ουτοι ενεθάρρυνον καί έφιλοτίμησαν δπωσουν τους

στρατιώτας, καί ουτως απεφάσισαν νά μείνωσι διά μό-

νην τήν πολιορκίαν διέταξε λοιπον νά κτισθώσι Πύρ

γοι δυνατοί, κχ'ι όσον ενεστι, πλησίον του Σουλλίου είς

θέσεις αρμοδίας εις τρόπον ώστε, νά έμποδίζωσι τήν ε-

ξοδον, καί εΐσοδον τών Σουλλιωτών, άλλ' επειδή ήτο

δύσκολον νά εκτελήται ή διαταγη του τήν ήμέραν διά

τήν άντίστασιν τών ύπεναντίων διέταξε τούς κτίστας

νά έρ ^άζωνται τήν νύκτα" μ' δλας τάς σφοδράς προφυ

λάξεις πολλούς εξ αυτών έφόνευσαν, ουκ ολίγους δε συνέ-

λαβον ζώντας, και ήλευθέρωσαν χριστιανούς οντας" ή

πληθύς 3μως τών στρατιωτών ύπερισχυσε νά κτισθώσιν

οί Πύργοι, καί ασφαλισθώσιν οι Τουρκοι' μολαταυτα

Ουτε τών Πύργων ή Ιφεύρεσις έστάθη ικανή νά εμποδι

ση τήν εξοδον καί εΐσοδον τών Σουλλιωτών άπό το νά

εξοικονομώσι τάς τροφάς, καί πολεμοφόδια, διότι, ως

καί άλλαχοΰ έρρίθη, οί Σουλλιώται ειναι επιτήδειοι νυ-

κτοβάται, καί νυκτομάχοι, τουναντίον οί Τουρκοι, εκ

τος τών λΐάπιδων, οΐτινες είς μόνην τήν νυκτοκλεψίαν

Page 99: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΑΑΙΟΪ' 79

διακρίνονται εμπειρότεροι των αλλων Τουρκαλβανών ου

χί δε κα'ι νυκτομαχίαν, εις τάς μάχας μάλιστα της η

μερας άπεδείχθησαν πάντοτε κατώτεροι των Γκέκιδων,

Τόσκιδων, καί Τζάμιδων τα δε χωρία εις τα όποΐα άνή-

γειρον τους Πυργους είσί τα έξης.

Γλυκυ, Περιχάτη, Τζικουράτη, Γόρανα, Συρτζανά,

Ζυρμή, Κοντάτες, Βίλα, 'Ρωμανάται, Συστροΰνι, Λυ-

βίκιστα" εκ των χωρίων τοΰτων απέχει το Σούλλιον, του

μεν Γλυκυ, ώρας 3' της Περιχάτης 2' της Τζεκουράτης

2' των Γοράνων 3" των Συρτζανών 2' της Ζυρμης 3'

της Κοντάτης 4' της Βίλλας 4 \ της 'Ρωμανάτης Συ-

στρούνης, καί Λυβικίστας 5. "Ολος δ κύκλος της πο

λιορκίας συνίστατο άπο δώδεκα ωρών αποστηματος*

καθ' άς δε ημέρας εκτίζοντο οί Πύργοι υπέρ το τρίτον

μέρος του στρατου έλειποτάκτησεν άποπερατωθέντων των

Πύργων εκρινεν άναγκαίον νά ζητήση Ικ νέου στρατιω-

τικήν δύναμιν άπο των πασάδων, μπείδων, καί άγά '

δων της ηπείρου, δπως δι' αύτης και τόν ίδικόν του ς'ρα-

τον ερεθίση είς φιλοτιμίαν καί άμιλλαν, καί την πτώ-

σιν του Σουλλίου επιταχύνη' οί περισσότεροι εξ αυτών

έδέχθησαν την αί'τησίν του φοβούμενοι την μετά ταΰτα

δργήν του, καί ούχΐ τον 3ρκον ό Συγγενής του (1) μά

λιστα Ιμπραήμ πασάς του Μπερατίου άμέσως επεμψι

δύω χιλιάδας εκλεκτους στρατιώτας ύφ' όδηγίαν ίμέρ-

μπεί τινος καλουμένου, δστις πεπεισμένος είς το έκλεκτον

στράτευμα, καί άτομικήν του ικανότητα έζήτησε την

άδειαν παρά του Πασά νά συστήση χωριστον στρατί-

πεδον μή υποκείμενος ουτ' ύπ' άλλου δδηγίαν άποφεύ-

(1) Τάς δΰω αϋτοΰ θυγατερας ελαβον εΙς γυναίκας οί δύω

ιΛοί του 'Αλη Πάσα, Μουχτάρ Πχοας, κα'ι Βελή Παοα;.

Page 100: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

80 ΙΣΤΟΡΙΑ

γων τον φθόνον, και άντιζηλίαν των στρατηγών τοΰ 'Α-

λή. Το επετυχε στρατοπεδευσας είς το οπισθεν, καί τεσ

σαρας ώρας άπέχον του 2ουλλίου ορος, Κουρίλλα" δ

σκοπός του απέβλεπε να μη συγχωρά τούς Σουλλιώτας

να εχωσι κοινωνίαν με τα οπισθεν χωρία, καί λαμβά-

νωσι παρ' έκείνων τροφάς καί αλλα άναγκαΓα.

Κ.ΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ'.

Μάχη προς το Ιπικουριχύγ σωρα τον Ίμπραϊμ ΠαοΛ.

Απεφάσισαν μετά τινας ημέρας οί 2ουλλιώται να

προσβάλλωσιν αυχο το έπικουρικόν σωμα, καί διαλύ-

σωσιν, εί δυνατον, διόλου, επειδη επέφερε, τω δντι, πρό

σκομμα είς τά συμφέροντά των δΘεν ό Φωτος Τζαβέλ-

λας, Γκόγκας Δαγκλης, Νάσης Φωτομάρας, Κώλέτζης

Μαλάμου, και Θανάσης Βάγιας, μετά τριακοσίων σχε

δον άλλων συμπολιτών έκινήθησαν κατ' αύτοΰ, και μο

λονότι τούς προσέβαλλον ανδρείως καί έκτος των οχυρω-

μάτων δεν ισχυσαν νά αούς όπισθοποδίσωσιν υπέρ τάς

τρεις ώρας εσυγκροτεΐτο μάχη πεισματώδης χωρίς νά

διακριθη ό νικητής" Ίδόντες οί όπλαρχηγοί την γενναίαν

άντίστασιν τών Τουρκαλβανών εφιλοτιμήθησαν νά ρι-

ψοκινδυνεύσωσι μάλλον η νά έπιστρέψωσι χωρίς δάφνας"

αποσπάσας ενεκεν τούτου ό Τζαβέλλας το ξίφος ώρμη-

σε κατ' αύτων, άντέστησαν το πρώτον με πολύν πυροβο-

λισμδν, άλλα μη επιτυχόντες νά τον βλάψωσι, φοβηθέν-

τες άφ' έτερου άπο της άτρομήτου έρμης ούχ' ηττον δε

και της φήμης του ονόματός του όπισθοπόδισαν Εις ο

μως εξ αυτών βραδύπους ων, αλλά γενναίος προβλέπων

δτ' έ'μελλε νά γίνη θυμα της ώκυποδίας τοΰ Τζαβέλλα

Page 101: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 81

έκρύβη δηισθέν τινος λίθου άφ' δπου πυροβολήσας ευστό-

χως τον έπλήγωσεν είς τρόπον (1) ώστ' επεσεν ήμιθανής'

ίδόντες τινές Τουρκοι αύτον, βαρέως τραυματισθέντα

έπεστρεψαν νά τον καρατομήσωσι, καί προσφέρωσι την

κεφαλήν του είς τον Πασα ύπο του δποίου εμελλον νά

τιμηθώσι, λάβωσι προσέτι καί πολλα χαρίσματα' ή ε

πιθυμία των εμελλε τω δντι νά πληρωθϊί, εάν δεν επρο-

λάμβανον οί σύντροφοί του νά παρατάξωσι τά στήθη

των ως προμαχώνας εμπροσθεν του Άρχηγοΰ των ά-

γνοών της μάχης καί όρμητικης αιμορραγίας το άποτέ-

λεσμα ό Τζαβέλλας, Ιπιθυμών ν' άπαλλάξε] συγχρόνως

και τους συμπολίτας του από του προκειμένου κινδύνου,

τους παρεκάλεσε παθητική τίί φωνή", έξαιρέτως δε τον

αδελφόν του Γεώργιον, νά άποτέμωσι καί λάβωσιν αυτοί

την κεφαλήν του, καϊ ουχί οί Τουρκοι, οί'τινες εμελλον νά

τήν προσφέρωσιν είς τον Ά. Πασα, εκείνος δε δια την

λυσσώδη κατ' έμου όργήν του απορρίψει αυτήν βέβαια

είς τροφήν των σκύλων τότε μόνον θέλει δυνηθώσι νά

κόψωσι τήν κεφαλήν σου οί Τουρκοι, άποκρίθησαν εκ

συμφώνου απαντες, όπόταν δειχθώσιν άξιοι νά συσσωρεύ-

σωσι πρώτον δλα τά Ιδικά μας σώματα μέχρις ένός

έπί το έδικόν σου" διήρκεσεν ή μάχη αυτη άχρι τής νυ

κτος, δτε ώφεληθέντες οί Σουλλιώται άπο τό σκότος ε

σωσαν τον άρχηγον κομίσαντες αυτόν επί νεκροφορείου

|(1) Ή σφαΐρα εισήλθε μεταςϋ τοΰ λαιμου και τοϋ άρθρου

τνίς αριστεράς χειρός, έστάΟη 8έ ύπ6 τ/,ν πλά'ιην αίμα ερ-

ρευσε πολύ' ίατρευθι'ις μετά μήνας τεσσάρας τό ΐίμισυ τοΰ

σώματος, το άριστερ&ν δ/ιλαδη, άπο τοϋ χμι/.ρανίου μέχρι

ποδδς δίν ίδρωνε «οτε, ώστ' έψκίνετο §ν βίδος ν,μιπλ/(ξίας,

και ό οφθαλμός ίου κχάαη ΰττ/ίρχε μικρότερος τοΰ δεξιοΰ.

Page 102: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

82 ΙΣΤΟΡΙΑ

είς το Σούλλιον, μετ' αϋτοΰ δε καί αλλους πέντε, τραυ

ματίας δε δεκατεσσάρους, άφήσαντες καί τέσσαρα πτώ

ματα οντα πλησίον του έχθροΰ' έκ δε των Τούρκων,,έφο-

νεύθησαν υπερ τους εκατόν το κινδυνώδες τραΰμα του

Τζαβέλλα δσην χαράν έπροξένησεν είς τον Ά. Πασαν,

και Όθωαανικά στρατεύματα, άλλην τόσην αισθαντι-

κήν λύπην εις τους Σουλλιώτας, επειδη είς μεν τους πρώ

τους ύπήρχ* το φόβητρον, είς δε τους δευτερους, το καύ

χημα. " , .

Έντοσούτω ή χαρά των Τούρκων μετα μηνας

τεσσαρας επέφερε λύπην , ή δε λύπη των Σουλλιω-

τών μετεβλήθη είς χαράν , και άγαλλίασιν , διότι

ύγιης γενόμενος δ Τζαβέλλας, καί τά δπλα δράξας

έπαρουσιάσθη εκ νέου είς το πεδίον της μάχης" αμα

τον είδον οί συναγωνισταί άναρρώσαντα ήρξαντο πυ-

ροβαλεΐν, κατά το σύνηθες, δεικνύοντες δια τούτου

τήν χαράν, καί εύχαρίστησιν άγνοοΰντες οΐ Τουρκοι

τήν αίτίαν της πυρσοκροτήσεως ήρώτησαν Σουλλιώ-

την τινα, παρευρεθέντα πλησίον τοΰ όχυρώματος αυ

των ευφυής, καί έτοιμόλογος ων ό στρατιώτης,^ άπε-

κρίθη ώς έξης' « οί Σουλλιώται κατήντησαν είς εμ-

φύλιον πόλεμον, Ιικιδή οι περισσότεροι βεβαρυμένοι άπο

των άδιακόπων πολέμων καί πείνης, θέλουν να ύπο-

ταχθωσιν είς τον Άλί Πάσα, οί δέ όλιγότεροι οχι^ ί-

ΧϊϊνΌι (δακτειλοδείξας τους μετά του Τζαβίλλα) εϊνα»

οί θέλοντες τον Πασαν. Ταΰτα είπών εσπευσεν άμέσως

καϊ έγνωστοποίησε το στρατήγημα του είς τον Τζαβέλ-

λαν, ουτος δε άπομακρυνθείς μικρον του στρατοπέδου

μετά όγδοήκοντα στρατιωτών, οί όποΐοι συνώδευσαν αυ

τόν άπό το Σούλλιον, απεφάσισε να άπχτήστι τους Τουρ

Page 103: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. δ 3

κους προσποιηθείς οτι, επικαλεΐται την βοήθειάν των ά-

γνοοΰντες οί Τουρκοι το στρατήγημα εδραμον ώσεί χί

λιοι άπροφυλάκτως, οί δε Σουλλιώται ετοιμοι, και ά-

ραιωμένοι δντες τούς εκτύπησαν κατα πρόσωπον, ώρ-

μησαν συγχρόνως από τά οπισθεν καί οι εν τω στρατο-

πε'δω,υπίρ τούς διακοσιους οντες, εφόνευσαν τεσσαράκον-

τα πέντε, συνελαβον ζώντας πεντήκοντα τρεΓς, αποσπα-

σθέντας εκ του όλικοΰ σώματος, οί δε επίλοιποι άνεπι-

στρεπτεί επανήλθον εις το στρατόπεδον, έπ! κεφαλης του"

όποίου αρχηγοί ησαν, ό Μετζομπόνος, καί Μπεκΐρ τζο

γαδόρος, στρατηγοί εμπειροπόλεμοι. Μη δυνάμενοι οί

Τουρκοι νά ύποφίρωσι τάς άδιαλειπτους προσβολάς τών

Σουλλιωτών, την σκληράν ετι τροφήν, επειδή αψητον,

καί καλαμπόκινον ψωμίον τους έδιδον, δια προσφάγιον

δε, σκόρδα, καί κρεμμυδια, ενίοτε καί τυρόν κατάξη-

ρον, προς τούτοις, τήν λοιμικήν νόσον, ητις ενέσκηψεν

εκ της αποφοράς τών πτωμάτων, καί φυσικής των ρυ-

παροτητος, ελλειποτάκτουν άδιακόπως" τούτου ενεκα

ένέκρινε νά διατηρηση το πρώτον σχέδιον ώς συμφερότε-

ρον, τουτέστι τήν , δια τών Πύργων πολιορκίαν μό

νον έωσοΰ τελειώσωσι τάς τροφάς καί πολεμοφόδια,

άλλα και κατά τοΰτο δεν ώφελήθη δσον ενόμιζεν

οντες γαρ επιτήδειοι καί ακούραστοι οί Σουλλιώται

όδηγούμενοι καί υπό της ανάγκης διέοαινον τήν νυκτα

πλησίον τών Πύργων πορευόμενοι ε?; τά χωρία δια εξοι

κονόμηση* τροφών, επιστρέφοντες δε εσφετερίζοντο καθ'

όδον, και πλησίον τών Πυργων, δσα κτήνη έδώδιμα, καί

μη εΰρισκον δλα ταΰτα δεν ελάνθανον τούς Τούρκους ,

αλλ αφ' έτερου δεν ετόλμουν νά εξέλθωσΐ καί έπιτεθώσι

τρομασμένοι οντες από παρομοίων συνεχών στρατηγημά

7.

Page 104: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

84 ιστορία:

των, καί μάλιστα κατά τάς σκοτιινάς καί βροχεράς

νύκτας, έν αις ή ίκανοποίησίς των έγίνετο διά μόνου

του άδιακοπου και άτακτου πυροβολισμου καθ* ου μέ

ρους ήκούετό τι; ψόφος, άλλα σπανίως συνέβαινε νά

βλάψωσί τινα Ιν τω σκότει, η καϊ έν τω φωτι της σε

λήνης" ά. διότι τα βήματα των Σουλλιωτών έγείνοντο,

8σον οιόν τε άψοφα" β'. διότι εβάδιζον άραιωμένοι, καί

το πλάγιον μόνον του σώματος προτείνοντες είς τον έχ-

θρόν γ/. διότι τα φορέματα των έφρόντιζον νά γίνε

δυσδιάγνωστα, ως φέροντα της γης τό χρωμα" δ'. διό

τι τά δπλα των δεν τα έ'πλυνον εξωθεν, ιναμή άντανα-

κλώσιν εκ του φωτος της Σελήνης' έ. διότι τήν κεφαλήν

Ισκέπαζον μέ" την καποΰλαν της κάπας, διά νά μή δια

κρίνεται η κεφαλή άπό το σωμα" ολα ταΰτα συνέτεινον

πολυ προς αποφυγήν κινδύνου, διό πολλάκις τους ώνόμα-

ζον οί Τουρκοι, νυκτερινά δαιμόνια.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ'.

Πρώτη πρόΐασις ειρήνης.

Άφοΰ και διά της πολιορκίας δεν ώφελεΐτο κατά την

έπιθυμίαν του, άπεφάσισε νά τοις προτείνη είρήνην ίπ'ι

τη έξης συμφωνία' αυτός μέν νά διαλυση τήν πολιορ-

κίαν, καί δίδη είς αύτου; τον συνήθη έτήσιον φόρον, αυ

τοί δε νά παύσωσι βλάπτοντες καί λαμβάνοντες εις το

έξης τους καρποί»ς των χωρίων του, δι* άσφάλειαν δμως

της ειρήνης άπήτει παρ' αυτών είκοσιτέσσαρας όμήρους,

εκαστος αυτών νά κατάγηται άπό των γνωστων και

σημαντικών φυλών βεβαρυμίνοι άπό τήν κακοπάθειαν,

σκρημένοι τροφών, και άλλων άναγκαίων έδέχθησαν

Page 105: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΟΙΪ 85

την πρότασίν του, καί έπραγματοποίησαν την είρήνην,

κατά την αιτησίν του, αύίος δμως λαβών τούς όμήρους

ο» μόνον την πολιορκίαν δεν διέλυβεν, άλλα καί τους

ομήρους άλυσοδε'σας εφυλάκισε, καί απειλάς τρομεράς

προς τούς Σουλλιώτας καιήγγειλεν δτι, ε! μεν δεν πα-

ραδοθωσιν ε!ς την έπιείκειάν του, μελλει να σφάξη άνι-

λεως δλους τους όμήρους" οί Σουλλιωται μη πτοηθε'ντες

άπο τοιούτων συνήθων, καί φυσικών πράξεων του, τώ ε

γραψαν τα εξης"

Βεζήρ Άλη Πασα σε χαιρετοΰμεν.

Μέ τούς τρόπους όπου φέρεσαι δεν κάμνεις άλλο, πα

ρά νά όλιγοστεύης την υπόληψίν σου, καΐ αύξάνης την

έδικήν μας σκληροκάρδιαν εναντίον σου" ηϋευρε δτι δπου

εχομεν τεσσαρακονταεπτά (τόσοι, ώς φαίνεται ησαν εως

τότε φονευμένοι) θυοίας της Πατρίδος, άς γίνωσι με αυ

τούς έβδομήκοντα καί Ινας δια περισσοτε'ραν ένθυμησιν,

δτι ή Πατρίς δι' αύτάς τας θυσίας δεν παραδίδεται. "Ο

λοι οι Σουλλιωται, άποστείλλαντες το γράμμα, απε

φάσισαν να μη δέχωνται πλέον ουτ' αύτου ουτε των υ

παλλήλων του γράμματα, δθεν δσα έλάμβανον τα έ'ρ-

ριπτον εις την φωτίαν χωρίς νά τ άναγνώσωσι, καί έ-

ξηκολούθουν τον πόλεμον.

"Αμα έφθασαν εις τά Ιωάννινα οί δμηροι, διέταξεν δ

Πασάς τον Πολιτάρχην, Άμπάζ Τεπελένα, νά τούς α

φοπλιση, ποδαλυσοδεσμεύση, καί άποκλείση είς σκοτει-

νήν είρκτην εν τγ νήσω" οί Σουλλιωται ζωντανοί, ά-

ποκρίθη δ Τεπελάνας, δπλα δεν παραδίδουσιν, ειμή, δ-

ταν αποθάνωσι μαχόμενοι' εντροπή μας λοιπον ειναι

να τα ζητήσωμεν, καί νά μη μας τά δώσουν, έπονείδι-

στον προς τουτοις καί άνάρμοστον εις την ύψηλότητά

7*

Page 106: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

86 ΙΣΤΟΡΙΑ

σου νά τά λάβης δια της βίας, επειδή τότβ-τά όπλα

των μόνον θίλ' εχεις ώς ομήρους' πεισθείς ε!ς τους λόγους

τοΰ.ΙΙολιτάρχου, έφεΰρεν άλλον τρόπον νά τά λάβη ά

κινδύνως' προσκαλέσας ήγούμενόν τινα εκ της Μονης

τοΰ προφήτου Ήλιου, κειμένης εν τγ νήσω της λίμνης,

οπου έσκόπευε νά τους φυλακιση, διέταξεν αύτον έντό

νως, δπ άμα ϊδη τους ε'ικοσιτέσσαρας Σουλλιώτας άπο-

βιβασθεντας είς την Νήσον, και πλησίον της Μονης, νά

σπεύση, κα'ι προϋπαντηση φιλικως, καϊ πατρικώς,

καί όδηγήση αύτους είς τήν εκκλησίαν^διά πρ οσκΰνησιν,

καί άσπασμον των άγίων Είκόνων, αλλά νά φροντίση

προ πάντων νά τους έμβάση άόπλους, πληροφορων αύτους

δτ' είνε μεγάλη άμαρτία νά έμβαίνωσιν οί χριστιανοί

εις τήν έκκλησίαν ώπλισμένοι' άέκων εκών, έπραγμα-

τοποίησεν ό ηγούμενος τήν διαταγήν, καί έν ταύτω τήν

έπέτυχεν, επειδή ολοι εκ συμφώνου σεβασθέντες τους λό

γους του επέθεσαν εν τω, έκτος τοΰ ναοΰ, τοίχω τά οπλα

ορθια καί ουτως εισήλθαν άοπλοι. Εις όμως εξ αυτών Δε-.

μυρης Φωτομάρας ονομαζόμενος, δεν ηθέλησε ν' άφήση

τήν πιστόλαν του, είπών πρός τον ήγούμενον «οταν "ίνε

πόλεμος, καλόγηρε, τ' άρματα άπο τάς χεΐρας δεν άφί-

νονται, καί ουτε τοΰ Θεοΰ κακοφαίνεται, επειδή έμβαί-

νω άρματωμένος ε'ις τήν εκκλησίαν, » άσπασθέντες έν

τοσούτω τάς άγιας είκόνας έξήλθον, άλλ' δπου άφησαν

τά δπλα δεν τά ευρον, διότι, κατά διαταγήν τοΰ Παοά,

καί γνώσιν ισως τοΰ ηγουμένου, ήσαν κεκρυμμένοι προ-

λαβόντως εκατον στρατιώται Ταυρκαλβανοΐ εις διά

φορα δωμάτια τής Μονής, καί ουτω τά επήραν προ

τής εξόδου των Σουλλιωτών, οΐτινες μή δυνάμενοι νά

τους έκδικήσωσιν έμέμφοντο τήν πράξίν των ως σημεΐον

Page 107: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΌΥΑΛΙΟΈ. '87

ανανδρίας, και απιστίας" παροξυνθείς δ όπλαρχηγος δια

τάς υβρεις διεταξε περιφρονητικώς τον Φωτομάρα να ρί

ψη κάτω το δπλον του, επειδη Ιφοβεΐτο να το λάβη διά

της χειρός του, οί δειλοί, καί ανάξιοι, απεκρίθη, ό Φω-

τομάρας παραδίδουσι τα δπλα ζωντανοί, τά δε παλλη-

κάρια δταν άποθάνωσι' μετά τους λόγους τουτους εκ-

βαλών την πιστόλαν άπο της ζώνης, έπιθείς δε τό στόμα

αυτης τγ κοιλίςο ηυτοχειριάσθη" εσκόπευεν ό ατρόμητος

ουτος ως παρά των συντρόφων του εβεβαιώθημεν, νά

φονεύση τον όπλαρχηγδν Τοΰρκον, άλλ' ηυσπλαχνίσθη

τους συμπολίτας του, τούς όποίους εμελλον έπομένως οί

Τουρκοι έλεεινώ; νά κατακερματίσωσι' τούς ερριψαν

αύθωρεΐ σιδηροδεσμίους είς σκοτεινήν είρκτήν.

Ό Ισλάμ Πρόνιος φίλος ων των Σουλλιωτών, καθώς

είς τήν έν Βιρτζάχα μάχην Ιγνωρίσθη σαφέστατα, α

ναμφιβόλως εμελλε νά γίνε υποπτος, καί έπομένως εχ

θρος του Πασά, διο προσεΓχε πάντοτε τά χωρία του

προσποιούμενος δηθεν, δτι τά φυλάττει μη συγχωρών

τούς Σουλλιώτας νά λαμβάνωσι τροφές" προ πολλου

Ιγίνωσκεν δ Πασάς τήν μετά των Σουλλιωτών σχέσιν

του, αλλα δέν ενεκρινε νά τον προσβάλη άποτόμως φο

βουμενος ου μόνον των Σουλλιωτών, αλλά καί των χω

ρίων του τα δπλα, τά όποία δεν ειναι ευκαταφρόνητα,

δθεν παρά τήν λεοντήν ενεδόθη τήν άλωπεκήν άποσπά-

σας διά χρημάτων, καί υποσχέσεων τούς άλλους γει-

τόνους, και φίλους του Άγάδας, και ουτω διά προδο

σίας αυτών εκυρίευσε το φρούριον της Παραμυθίας, πέμ-

ψας δια νυκτος τον Σελλικτάρην μετά οκτακοσίων στρα

τιωτών εις τοιαύτην επικίνδυνον περίστασιν περιπεσών

ο Προνιος ήναγκάσθη νά δώση τον υίόν του δμηρον, δπως

Page 108: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

88 ΙΣΤΟΡΙΑ

έλαττωση την κατ αύτοΰ ύπόνοιαν, άλλως (κινδύνευε να

κηρυχθϊί έχθρός του, άλλά τοΰτο τον εβλαπτε καιρίως,

«πειδη άμέσως δ Πασάς τον κατεμήνυεν εις τον Σουλ-

τάνον ώς σύμμαχον των Σουλλιωτών καΙ συνωμότην

των χριστιανών κατά τοΰ οθωμανικου κράτους.

Τοιαύτη άπροσδόκητος μεταβολη ήνάγκασε τους Σουλ-

λιώτας να σπεύσωσι και ματαιώσωσιν, « δυνατον, τους

σκοπους τοΰ Πασά δια της φιλίας καΙ συμμαχίας τοΰ

Ιμπραιμ Πασά της Αΰλώνος, προς δν επεμψαν πρέσβυν

παρακαλοΰντες ν' άνακαλέση τάς κατ' αυτών σταλείσας

δύω χιλιάδας στρατιωτών, ώς προείρηται, να τους βοη-

δηση άπό τροφάς και πολεμοφόδια, αυτοί δε τω υπέσχον-

το παντοτεινήν φιλίαν καί συμμαχίαν ίΰίχΗ προθύμως

τάς προτάσεις καϊ τα ζητήματά των, καί άνευ αναβολης

τα ενέργησε χορηγησας είς τον άποσταλέντα πεντακόσια

φορτώματα καλαμπόκι καί δέκα χιλιάδας δεκάρια φυ-

σεκίων άκουσας ό Βεζύρης δτι οί Σουλλιώται εστειλαν

πρεσβείαν είς τόν Ίμπραϊμ Πασάν, ζητοΰντες την φι

λίαν καΙ συμμαχίαν του, διέταξε καί αυτός αμέσως

τόν Σελλικτάρην και Κίτζον Βότζαρην, να ύπάγωσι έκ-

διυτέρου εις τέ Σοΰλλι και Ινεργήσωσι την είρήνην, κατά

την οποίαν ειχον διαπραγματευθώ συμφωνίαν προ της

παραδόσεως τών όμηρων δντες (καθώς και πάντοτε)

ελλειπεΐς οί Σουλλιώται τροφών καί πολεμοφοδίων, μη

λαβόντες είσετι δια τήν θαλλάσσιον κακοκαιρίαν θετι-

κην τινα άπάντησιν εκ μέρους τοΰ Ίμπραϊμ Πασα, ί-

νέκριναν να δεχθώσι προσωρινώς την πρώτην συνθήκην

Ιωσοΰ εξοικονομήσωσι τ' αναγκαία, διότι έγίνωσκον α-

λανθάστως τους δολίους σκοπους τοΰ Πασά, οι όποιοι

δέν άπέβλεπον εις ιίρηνην, άλλ' εις μόνην την διάλυσιν

Page 109: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΥΛΑΙΟΪ. 89

της συμμαχίας, δυναμένης νά τον βλάψη σημαντικώς'

μαθών άφ' έτέρου ό Ίμπρα'ιμ Πασάς τήν άνανεωθείσαν

συμφωνίαν μεταξύ Σουλλιωτων κα'ι'Αλή Πασα, άπέστει-

λεν αμέσως πλοΐον επίτηδες δια νά προλάβη καθ' όδον

το πρώτον,καί άναλάβη την προρρηθεϊσαν βοήθειαν,το δε

πλοΐον, Ενεκα των εναντίων άνέμων, ητο έλλιμενισμέ-

νον προ ημερών είς τους Δουκάτας, καί ουτως άνέλαβεν

δσα εδωκεν, η δε συμμαχία, πριν γνωρισθΐ), διελύθη"

μαθών δ Βεζύρης την διάλυσίν της, μή άγνοών καί τήν

έσωτερικην κατάστασιν των Σουλλιωτών, εχων προς

τουτοις τους όμήρους είς χεΐρας του, απέρριψε την άνα

νεωθεΐσαν πρότασιν της ειρήνης, άνευ δε άναβολης νέα

στρατεύματα έ'στειλε τρέφων ελπίδας ότι, δια τάς δει

νοπαθείας των θέλει τους καταβάλλει, η βιάσει, τούλά-

στον, νά δεχθώσι "κατησχυμένην τινα συμφωνίαν" οι

Σουλλιώται δμως, καίτοι δεινοπαθουντες, άντέκρουσαν

καθ' ολας τάς θέσεις τους Τουρκαλβανους, πολύ δε πε-

ρισσότερον τους κατετρόμαξαν μέ τάς νυκτομαχίας, δι*

ών ώφελουντο απολαμβάνοντες πάν το τυχόν.

ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ ΙΔ'.

Λιυΐέρα πρότασις είρήΐης'

Άφοΰ καί το ανωτέρω στρατήγημα επέφερε δυσάρε

στα αποτελέσματα, καθότι κατέστησε τους έχθρούς του

τολμηροτέρους καί σχεδον άπηλπισμένους, έπρότεινε δευ-

τέραν καί διαφορετικών διόλου της πρώτης είρήνην, υπο

σχόμενος νά τοίς δώση δύω χιλιάδες πμουγκεΐα (τά

λαντα), δεκαετη άσυδωσίαν (1), και όποιανδήποτε αλ-

(1) Τ4 του^ικον τάλαντον ΰπελογίζιτο έκ πεντακοοίων

Page 110: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

9$ ΙΣΤΟΡΙΑ

λπν τοποθεσίαν εκλέξωσιν είς τ4ιν Ελλάδα διά κατοι-

κίαν επί ταύτας τάς προτάσεις άπεκρίθησαν τα έξης"

. ,' Βεζυρ Αλή Πασά σ? χαιρετοΰμεν

» Ή πατρίς μας ειναι άσυγκρίτως γλυκυτερα και

.» απο τα πουγκεΐά σου, και άπο τους ευτυχείς τόπους

2 τους όποίους ύπόσχεσαι να μάς δώσης' όθεν ματαίως

)λ κοπιαζεις, επειδή ή ελευθερία μας δεν πωλεΐται, ούΥ

» αγοράζεται σχεδον με δλους τους θησαυρους της γης,

παρά, μέ το αίμα, καϊ θάνατον εως τοΰ τελευταίου

2ουλλιώτου.

.'. "Ολοι οί Σουλλιώται μικροί, καί μεγάλοι.

Η λακωνικη,κα'ι πατριωτική αυτη άπάντησις,μολονότι

α'ισθαντικήν δυσαρέσκειαν καί θαυμασμον επροξενησεν

ιίς τον Βεζΰρην, δεν ήλάττωσεν δμως τήν δραστηριό

τητά του, επειδή άδιοικόπως έμεταχειρίζετο πάν δ,τι

επεννόει πιθανον μέσον δια τήν καταστροφήν των άν

τιπάλων του' μετά τινας ημερας ώργάνισε διά τινος ό

πλαρχηγου του, Μετζομπόνου, ν' άποσπάση άπο της. πα

τρίδος μ' δλην τήν οίκογένειαν τον Τζή"μα Ζέρβαν, καϊ

νά διασπείρη σχίσματα, καί διχονοίας, εις άνταμειβήν

δε της πράξεως ταύτης ύπέσχετο νά τω δώση οκτακό

σια Τάλαντα, τιμήν μεγάλην, καί όποιανδήποτε έπαρ-

χίαν της Ελλάδος ζητηση νά λάβη και νέμεται κληρο-

νομικώς τα δέκατα τών προίόντων δ Ζέρβας τώ ά.τήν-

τησεν ώς έπομένως.

Σ' ευχαριστώ Βεζύρη μου, διά τήν άγάπην δπου ε

χεις εις εμένα, άλλα τά οκτακόσια πουγκεΐά, παρακα

λώ μή μοΰ τά στείλης, έπειδή δεν ήςεύρω νά τά μετρή-

γροσίων, τδ δε γρίσιον είχε ίσοδύναμον τότε άξίαν γ.Ι τήν

Page 111: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟϊ ΪΟΤ•ΛΑΙΟΓ. 91

σω, καί άν τίξευρα, πάλιν δεν ημουν εύχαριστημένος να

σοί δώσω ουτε μίαν πέτραν της πατρίδος μου δι' άντι-

πληρωμήν, κα'ι οχι πατρίδα, ως φαντάζεσαι' την τιμην

δποΰ μ' υπόσχεσαι μ' ειναι αχρηστος, πλουτος, καί τι

μη εις εμέ ειναι τα άρματα μου, μβ τά όποια φυλάτ-

τω, καί τιμώ τήν πατρίδα μου, άθανατίζω καί V ονο

μα 'μοι).

Σοΰλλι 4 Μαίου ί$0ί.

Τζήμας Ζέρβας.

Μετά τοσαυτας αποτομους άπαντήσεις των Σουλ-

λιωτών έπόμενον ητον νά περιορισθώσιν όπωσουν προς

καιρόν τά μανιώδη πάθη του, αν δχι δι' άλλο τι, του

λάχιστον νά λησμονώνται προσωρινώς τά παρελθόντα,

ώστε νά τρε'φη ασφαλεστερας ελπίδας διά τά μέλλοντα"

αλλ' αύτος ηκολοΰθει ακουράστως το συστημά του φρο-

νών πάντοτε την δραστηριότητα συντελεστικότερον μέ-

σον της επιτυχίας" βλέπων εν τοσου'τω λειποτακτοΰντας

καθ έκάστην τούς στρατιώτας εξ αιτίας της κακοπα-

θείας, καί αδιακοπου προσβολης των Σουλλιωτών (μό

λις οκτώ χιλιάδας μείναντας κεκλεισμένσυς είς τούς

πύργους), απεφάσισε νά μεταχειρισθΫί κα'ι τά μέσα του

ιερατείου, νομίζων ισως την θρησκείαν επιτυχέστερον ορ

γανον τοϋ σκοποΰ του• καί άλλαχοΰ ε'ίρηται, δτι το μό

νον επιστήριγμα του Σουλλίου μετά την άλωσιντης

Πρεβύζης, εμεινεν η Πάργα, άφ' ης έπορίζοντο τροφάς

πολεμοφόδια κα'ι πάν άναγκαιον τοΰτο λοιπόν μή δυ

νηθείς νά καταβάλη, έσκέφθη νά έπιτύχη διά του κλήρου

διά τοΰ Μητροπολίτου, δηλαδή "Ιωαννίνων, και επισκό

που Παραμυθίας, Σουλλίου καί Πάργας διατελουντος

ύπο τήν δικαιοδοσιών του Ιωαννίνων Μητροπολίτου,

Page 112: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

62 ΙΤΟΡΙΑ

ως ε* των παρ αχατών γραμμάτων εξάγεται η αλη

θεια.

Προς τόν Έπίσκοπον Παραμυθίας.

θεοφιλέστατε Επίσκοπε Παραμυθίας, εν άγίω πνεύ-

ματι αγαπητέ αδελφέ και συλλειτουργέ κυρ Χρύσανθε,

χάρ'.ς εΐη σοι τίί θεοφιλία και ειρηνη παρά θεοΰ.

Φαίνεται οί επαρχιώταί σου οί Παργινοί πως εχα-

σαν τον νουν τους, καί δεν ηξεύρουν τί κάμουν 8θεν

Ιδου όπου τούς γράφω δια να άπε'χουν άπο τούς Σουλ-

λιώτας, καί να μή τούς βοηθουν και μέ ανθρώπους καί

με βαρούτια καί μέ ζαΐρέδες" να τούς συμβουλεύσης καί

η θεοφιλία σου, καθώς τούς γράφω, διατί υστερον, δ,τι

άκολουθήση, ας οψονται" μοΰ κακοφαίνεται 3μως, δποΰ

κοντά είς αύτούς κακοπαθαίνεις υστερον καί η θεοφι

λία σου.

Ή δε τοΰ Θεοΰ χάρις εί'η μετά σοΰ.

1801 Ιουλίου 5 Ιωάννινα.

Ό Ίωαννίνωτ Ιερόθεος

χαΐ έν Χριστω άδιΛφός.

Εύγενεΐς προεστώτες καί λοιποί άπαξάπαντες κάτοικοι

της Πάργας σας ευχομαι καί σας ευλογώ πατρικώς.

Ένας καλος καί άγρυπνος ποιμήν, χρεωστεΐνάπροφυ-

λάττη πάντοτε τά πρόβατα του άπό κρημνούς, βράχους

καί -άγρια θηρία, καί τότε τά κερδίζει καί τα χαίρε

ται" καί εγώ λοιπον ώς καλος ποιμην των λογικών μου

προβάτων, χρεωστώ νά προφυλάττω αυτά πάντοτε άπο

πάσαν βλάβην καί άπώλειαν καί αλλοτε σας εγραψα,

καί προφορικώς, δταν άπέρασα άπο την πατρίδα σας,

ώμίλισα και σας εσυμβούλευσα πνευματικώς καί πατρι

κώς νά τραβήξητε χέρι άπο τούς Σουλλιώτας, να μή

Page 113: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΛΑΙΟΤ. 95

τους δίδετε κάμμίαν βοήβειαν, ουτε είς τον τόπον σας

νά τούς δέχησθε, επειδη ειναι κακουργοι καί φερμανλί-

δες άπο το δεβλέτι, καί δποιος δέχεται τοιούτους κα

κούργους πίπτει καί αύτός είς τίιν ιδίαν όργήν του ύ

ψηλου δεβλετίου, καί εις το τέλος αφανίζεται απο το

πρόσωπον της γης" σεΐς δμως, η από ανοησίαν σας, η

ίσχυρογνωμίαν σας, η ξένας κακάς συμβουλάς παρακι

νούμενοι, δεν έδώσατε ποτε άκρόασιν καί κλίσιν εις τας

πατρικάς καί σωτηριώδεις δια την πατρίδα σας νου

θεσίας μου" άκςύετε καί άκολουθάτε, ως μανθάνω, τάς

συμβουλάς του Περραιβοΰ, ό όποίος σας άπατα, δεν η-

ξεύρετε, δτι αύτος με" καποιον 'Ρήγαν Θεσσαλόν και άλ

λους μερικους παρομοίους λογιωτάτους συνεννοημένοι με

τούς Φραντζέζους έσκόπευον νά κάμνουν επανάστασιν

κατά τοΰ κραταιοτάτου Σουλτάνου; άλλ' δ μεγαλοδύ-

ναμος Θεος τούς έπαίδευσε , κατά τάς πράξεις των

με τον Θάνατον, έπου τους επρεπε, μόνος δε δ Περ-

ραιβος έσώθη διά τάς ίδικάς σας αμαρτίας" λοιπον, αν

θέλητε τήν σωτηρίαν και εύτυχίαν σας, τραβάτε χέρι, ως

προεΐπα, άπο τήν οιλίαντώνΣουλλιωτων καίσυμβουλάς

του Περραιβοΰ, και ζητήσατε το γρηγορότερον τήν χάριν

καί σκέπην τοΰ ύψηλοτάτου Βεζυ'ρη, τήν δποίαν ελπίζω να

τήν λάβετε, επειδή, δταν ίδώ τήν μετάνοιάν σας, θέλει

προσπέσω είς τα γόνατα του νά τον παρακαλέσω νά

συγχωρήση τά άπερασμένα σφάλματά σας, δποΰ άρνη-

θήκετε τήν συμφωνίαν δποΰ έκάμετε με τήν υψηλότητά

του, και ειμαι βέβαιος δτι, δεν 6ά πέσει κάτω δ ριτζάς

μου (1)' εάν δμως μείνητε αμετανόητοι, καθώς εως τώ"<"

(1) ίΐ πίράκλησίς [ίου.

Page 114: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

93 ΙΣΤΟΡΙΑ

ρα, τότε ό θεος μελλει νά σας παιδευση δια τήν πα

ρακοών σας, καί το κρίμα των φαμελιων σας ας ίνε

είς τον λαιμόν σας καί είς τουτον και είς τον άλλον κό-

σμον" εγώ το πνευματικον και πατρικον χρεος το εκα

μα, δθεν δεν σας μένει πλέον κάνένα παράπονον εναντίον

μου καί ύγιαίνετε.

Ιωάννινα 1801 Ιουλίου 5.

Ιερόθεος ΜητροποΜτης Ίο*γγΙ?αγ""

χαϊ ί> χριστώ είιχέιης.

Απάντησις"

Πανιερώτατε μητροπολιτα υϊκως σας προσκυνοΰμεν.

Τήν σεβαστήν έπιστολήν σας έλάβομεν, ηθέλαμεν βέ

βαια παραδεχθϊι τάς συμβουλάς σας, εάν αύται γίσαν

σύμφωνοι μέ τάς περιστάσεις καί συμφέροντα της πα

τρίδος μας" ορθή τω δντι, καί κατάλληλος ή παραβολή

του ποιμένος, την όποίαν μας προτείνετε, άλλ' δταν δ

ποιμήν πάσχη, κατά δυστυχίαν, άπο οφθαλμίαν, καί

βραδυποδίαν, πώς δύναται τότε, πανιερώτατε, νά προ

φυλαξη τα πρόβατα του άπο κακοτοπίας, καί άγρια

θηρία ; μας συμβουλεύετε νά μή δεχώμεθα, ουτε βοη-

θώμεν τούς Σουλλιώτας κακούργους δντας, ως λέγετε,

καί αποκεκηρυγμένους του Δουβλετίου" ημεΐς συμμαχίαν

τινα, η έταιρίανμυστικήν η φάνεράν μ' αυτούς δεν έ'χο-

μεν, διο τούς δεχόμεθα είς την πατρίδα μα$ '6"/ι ώ; κα

κουργους, και φερμανλίδας, άλλ' ως ύπερμάχους της

πατρίδος των, καί φορολογουμένους υπηκόους του Σουλ

τάνου, προς τούς όποιους πωλοΰντες τα προίόντα του

τόπου μας ωφελούμεθα" το αύτο συ'στημα διατηροΰμεν

εκπαλαι και ηδη μέ τούς λοιπους τοΰ "Οθωμανικου κρά

Page 115: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΥ. 95

τους Τουρκους, και χριστιανους, διότι δεν δυνάμεθα αλ

λως νά ποριζώμεθα τα προς το ζίίν αναγκαια.

Κα! ημάς αδικεΐτε, πανιερώτατε, καί τον Περραι-

βον συκοφαντεΐτε λέγοντες, δτι άκολουθοΰμεν αϋτοΰ,

καί ουχί της πανιερότητός σας τας συμβουλάς" βεβαιω-

θητε, ότι κα'ι ημεΓς πάντες γνωρίζομεν της πατρίδος

τά συμφεροντα, καί ό Περραιβος τα αυτα αισθήματα

τρέφει' δθεν ουτ'αύτος ημάς άπατα, οΰτε ημεΐς παρ'αύτου

πλανώμεθα. Τον κατακρίνετε προς τουτοις, διότι συνέ-

πραξε μετά τοΰ άοιδίμου 'Ρηγα, καί αλλων, ώς λέγετε,

λογιωτάτων όμογενων κατά του Σουλτάνου" η κατάκρι

ση αυτη υπάρχει, νομίζομεν, αντίχριστος, διότι όπόταν

ό ιοιος 'ϊησους Χριστος μας διδάσκει τρανώτατα, λέ-

γων. « Μάχου υπέρ πίστεως, καί πατρίδος ». Τίς άρα

φιλόχριστος, καί φιλόπατρις τολμά επειτα νά καταδι-

κάση του 'Ρήγα, καί των συνεταίρων αυτοί» τάς πρά

ξεις ; Ουτε της παρούσης εποχης, ουτε της ιδικης μας

δυνάμεως εργον εινε , πανιερώτατε, νά διακρίνωμεν

τα έμβριθη αυτών αισθήματα, επ' άλλων ευνοίκών πε

ριστάσεων του εθνους μας, η αμερόληπτος ιστορία μέλ

λει βέβαια νά εξιχνιάση, καί εύκρινήση τάς πράξεις αυ

τών, και τά άποτελέσματα.

"Οπαδοί λοιπον δντες καί ημεΐς πάντοτε, καί έκτελε-

σται του προμνησθέντος θείου ρητοΰ, σάς άπαλλάττομεν

εις το έξης, πανιερώτατε, άπο την προς τον ύψηλότατον

Βεζύρην, ώς μας υπόσχεσθε,μεσιτείαν,καί ίκεσίαν σας υπέρ

ημών, διότι άρκεί είς ημάς η σκέπη και ευνοια τοΰ ύψη-

λοΰ καί κραταιου Δουβλετίου, την όποίαν σεβόμενοι, καϊ

διατηρουντες χρεωστικώς, δεόμενοι προς τούτοις του υ

ψίστου Οπερ της μακροβιότητος, καί ευημερίας της Με

Page 116: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

96 ΙΣΤΟΡΙΑ

γαλειόχητός του, δεν άμφιβάλλομεν, δτι θά σκέπει, και

διατηρεί ημάς πάντοτε ως πιστους υπηκόους, καί εύπει-

6η τέκνα του.

Εύγνωμονοΰντες εν τοσούτω, πανιερώτατε δια τ «ς

πνευματικάς, καί πατρικάς προς ημάς συμδουλάς σας,

ύποοημειούμεθα με βαθύτατον σέβας.

1801 Ιουλίου 10'

Της υμετερας καπερόζητος

τέκνα ίν Χριστώ εύπειθή

οΙ προεστώτες, χαΐ άπας ό Ααύς τ%ς Πάργας'

Προς τον πανιερώταταν μητροπολίτην των

Ιωαννίνων κΰριον κύριον Ίερόθεον.

Έτίρα επιστολη του μητροπολίτου προς τον έπίσκοπον.

Αδελφέ, άγιε Παραμυθίας, ίξευρι, δχι ό άδελφος

τοΰ κακοίωσήφ (1) ηλθεν ε'ις τον εφέντην μας, καϊ τον

έπαρεκάλεσε δια τον άδελφόν του, και ρ." έπρόσταξεν, δ-

θιν άν ελθη να προσπέση νά τον συμπαθήσης, καί να μδς

γράψρς" αν θέλης δμως και νά τον εξορίσω,καί νά κόψω,

καί τα μαλιά του, νά μέ γράψης καταλεπτως μόνος α™

μυστικά πόθεν έπαρακινήθησαν ο'ι Παργινοί νά βοηθοΰν

τους Σουλλιώτας, και πόσην βοήΟειαν τους εδωκαν, καί

τι καί τί, καί τους σκοπους των Παργινων, και των

Σουλλιωτων. Μουτλάκ κάθετι νά μέ ίδεάσης, δια νά ημ

πορέσω υστερον νά σέ διαφεντεΰσω, και νά μη χαθίίς,

(1) Αυτός ητον «Ιερομόναχο,;, γέννψοτ, καί Βρίμμβτ*

Πάοναί, ή ομογένεια του, **1 ψοΜ του ώνομάζετο Καλουλι-

ϊις' κ»» Τζίγκανοι* ίσαν χακον,Οους πβτρδς, κακοηθεστεροι

τρεις υίοί' ό αρχιερεας εϊχεν ίςκκίτ,σιάσ;, *αΙ άφορίη βυ-

τ*ν τ*ν Ίερομόνβχον δ\ά τάς βδελυράς του πράξει,, οι ο*

Πάργιοι ε'ζώρισαν επομένως ό'λτ,ν τήν οίκβγένιιαν, «τι*. Χ«τε^

φυγεν είς τον Άλη Π«σ*'

Page 117: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ 20ΪΛΛΙ01Γ. 97

άγκαλά εδώ δλα τά μανθάνομεν, μά θέλω να μέ τά

γράψης δια το καλόν σου.

1801 Σεπτεμβρίου 7 Ιωάννινα.

Ό Ιωαννίνων *Ιιρόθεος.

Είς δλας αύτάς τάς έγγράφους, και διαφόρους άλλας

προφορικάς παρακινήσεις του μητροπολίτου δεν εδωκε

την παραμικράν άκρόασιν δ καλος άρχιερευς, εξ εναν

τίας, τους μεν Σουλλιώτας, κα! Παργίους άδιακόπως

ενεθάρρυνε, προς δε τον μητροπολίτην άπεκρίνετο δτι,

δεν λείπει ενεργών προθύμως τάς συμβουλάς του, αλλά,

κατά κακήν τύχην, ού μόνον δεν είσακούεται, άλλα πολ

λάκις υβρίζεται, καί επαπειλειται άμφοτέρωθεν ίδών

καϊ το τοΰ μητροπολίτου επιχείρημα άτελεσφόρητον α-

πεφάσισεν δτι, δια της συνήθους τουρκικης του σκληρό-

τητος θέλει δυνηθτί να ύποχρεωση μάλλον τον έπίσκο-

πον νά πραγματοποιηση τά θελήματά του, η διά των

συμβουλών τοΰ μητροπολίτου. "Ερριψεν 8θεν άνυπερθέ

τως είς σκοτεινήν είρκτϊιν σιδηροδεσμίους τους συγγενεΐς

τοΰ επισκόπου, μητέρα, δύω άδελφους,'καί δύω αδελφάς

μετα τών συζύγων αυτών, έξ ών η μήτηρ καί είς υίός μη

ουνηθι'ντες μετά πενταμηνίαν νά ύποφέρωσι τά τρομε

ρα κολαστήρια, επλήρωσαν εν είρκτνί το κοινον χρέος, οι

δ' αλλλοι μεθ' ένος ετους φυλάκισιν διά μεσιτειών, καϊ

δόσεως χρημάτων ύπέρ τήν δύναμιν αυτών, μόλις ει-

δον το φως του ηλίου" μ' δλα ταΰτα ό φιλόχριστος ποι-

μήν παρά τών συγγενών, επεθύμει μαλλον πολλών χι

λιαδων ψυχών τήν σωτηρίαν, ψυχών εκ γενετής, καΐ

προγόνων ελευθέρων* παράδειγμα τω δντι χριστομίμη-

τον, κα'ι αναγκαΐον προς πάντας τους ποιμένας, άλλα,

κατα τον άπόστολον ΙΙαΰλον, ύπάρχουσι κατά δυστυ

Page 118: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

98 ΙΣΤΟΡΙΑ

χίαν, τινες εξ αυτων λύκοι βαρείς, μη φειδόμενοι τοΰ'

ποιμνίου' Ιν τοσούτω ενώ διέτριβεν εις την Πάργαν υπέρ

το Ιν ημισυ ετος μή τολμών δια τον φόβον του Βεζύρη

νά περιελθη δλην την έπαρχίαν του, προς άγιασμόν των

πνευματικων του τέκνων, καί άπολαβήν των νομίμων

δικαιωμάτων, ήθέλησεν αυθορμήτως, η μάλλον ώδηγή-

6η άπο τον ίδιον Βεζύρην ό Χασάν Τζαπάρης νά μεσι-

τεύση δήθεν εις αύτον δια νά τον λάβη ύπο την ευνοιάν

του, ως εκ του έπομένου γράμματος φαίνεται.

,'!.: ' .'. : Τ.' ( Τοπ. Σφ. )

- " 'ϊμετερε δουαπζή μου (πρεόβευτά μου) δεσπότη της

Παραμυθίας μετά τον χαιρετισμών μου σε φανερώνω,

οτι έδώ ήλθεν'δ Χασάν αγάς Τζαπάρης, κα'ι μ' εκαμε

ριτζά (παράκλησιν) δια τεσενα, καί εγώ διά το χατή-.

ρι του (διά χάριν του) μάταμ (επειδή) καί εχεις ευρε

θη' τζιράκη μου (εύεργετημένος) ολα τα σουτζά σου (τά

σφάλματά σου) τα εχάρισα" δθεν λαμβάνοντας το πα

ρόν μοΟ δίχως κανε'να σουμπέχέ (ύπόνοιαν) να κινη

σες, και νά ελθγις έδώ, δτι έσυ είσαι τζιράκι μου, και

σε άγαπώ κα7/ήτερα άπο" κάθε άλλον, μόνε μουτλακ

(άφευκτως) νά έ'λθης και νά μή βάλης' τίποτε εις τον

νουν σου, και οχι αλλο' "υγίαινε.

1802 Μαρτίου 8 Ιωάννινα"

Άκριβέστατά εγνώρϊζεν δ επίσκοπος "τους γλυκεΐς,

άλλ' άπίστους λόγους τοΰ Βεζύρη" ή παρακίνησις ' δμως

«τινών φίλων του, η συμπάθεια άπό τά συνεχη δακρυο-

οτάλακτα γράμματα των ' συγγενών του, ή ελπίς διά

νά τους άπαλλάξη άπο τά δεσμά, καί άπομακρύνη, ει

δυνατον, έκεΐθεν, τον πειθανάγκασαν καταφρονήσαντα

πάντα κίνδυνον νά ϊδη το πρόσωπον του, παρουσιασθείς

Page 119: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΥ. 99

γοΰν, καί γονυπετήσας, κατά το οθωμανικον εθιμον, πα

ρά τούς πόδας του, άψάμενος με τρεμουσας χεΐρας καί

καρδίαν πάλλουσαν τοΰ κρασπέδου της χλαμύδος του,

κατεφίλει αυτέ, μή τολμών ν' ανανεύση ανευ της συγ-

κατανεύσεώς του, καθότι εκ πρώτης δψεως έδείχθη ώς

κεραυνοβόλος διά πικρών υβρεων, απειλών, είρκτης

καί ^λμάίοι), τά μέσα δε φίλων, η όρθότερον είπεΐν, ή

δόσις οκτώ χιλιάδων γροσιων εξιλεωσαν τον άμείλι-

κτον Βεζυρην, διό μετά τήν συγχώρησιν τω εχορήγηο;

την άκόλουθον έγκυ'κλιον προς την επαρχίαν του.

(Τόπ. Σφ.)

Άπό τδν Άλή Πασά.

Ειδησις προς δλην τήν επαρχίαν του Δουατζη μού ε

πισκόπου Παραμυθίας, δτι αληθινά τοΰ ειχα κακιώση

οιά κάποιαις αίτίαις, ομως έβεβαιώθηκα όπου δεν είχί

φταίζιμον, και πάλιν τον ξανάλαβα είς το προτητερι-

νον ναζάρι μου (εΰνοιάν μου) με το νά είνε τζιράκι έδι-

κόν μου" όθεν καί εσεΐς ετζι νά τον ηξεύρετε, καί νά τον

εχετε καθώς καί προτήτερα, καί καλλιότερα, καί κα-

νένας μανές (πρόσκομμα) είς τήν δουλιάν του νά μή

τοΰ γίνεται, μόνον οσον ημπορεΐτε μουσααντέ (περι-

ποίησιν) νά τοΰ κάμετε , καθώς ειναι το άίνισας (ή θρη

σκεία σας) καί εμένα το χατηρι κάνετε, επειδή καί εί

ναι δουατζής μου, καί τζιράκι μου" Ιξ άπαντος.

1802 Μαρτίου 29 Ιωάννινα.

Δούς λοιπον οκτώ χιλιάδων γροσίων λΰτρα, άλλως

γαρ ουκ ήδύνατο αποφυγεΐ"; τούς ονυχας του, λαβών καί

το εγγραφο» άπολυτήριον, έπέστρεψε δρομαίως είς τήν

Πάργαν χωρίς νά ενεργήση, διά τον φόβον, διόλου πε-

ριοδείαν της επαρχίας του, ουτι άπο τοΰ πρώτου φρο

8

Page 120: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

100 ΙΣΤΟΡΙΑ

νήματος νά παρεκτραπίί' δ Βεζύρης μολοντουτο, ώς εκ

τοΰ ακολουθου γράμματος φαίνεται, έπροσποεΐτο ακόμη

τον φίλον σκοπεύων νά τον συλλάβη καί δευτέραν φο

ράν εις τους δνυχάς του.

". , , '(Τ'Σ,)

Δουατζη μου Επίσκοπε Παραμυθίας.

Μετά τον χαιρετισμόν μου, σέ φανερώνω, 3τι εμαθα π£ς

αύτοΰ είς Πάργαν ηρθεν Ινας άνθρωπος τοΰ'ΐμπραίμ Πασά

με άσπρα (χρήματα), δεν ήξεύρω τί άνακατώματα πά-

σχεινά κάμη καί να σηκώση την ήσυχίαν άπο τόν κόσμον

δθεν εσύ, επειδή είσαι έδικός μου, για δπου σοΰ γράφω

με μαξοϋς (έπίτηδες) άνθρωπόν μου, καί νά μοΰ φανε

ρωσης δλην την αλήθειαν, ποίαν ημέραν ήλθε καί πώς

τον λέγουν, και διατί ήλθεν' αυτά ολα τα χαμπάρια

(ειδήσεις) νά μοΰ τά φανερώσης με αύτον τον άνθρωπόν

μου, καϊ άκόμη άγαπουσα νά ερχοσουν νά μέ αντα

μώσης σέ μίαν μεριάν κρυφά χωρίς νά σέ ξέρη κανένας,

δτι σ' εχω κουβένταις χρειαζούμεναις νά σου ειπώ, και

το καλητερον εινε νά με άνταμώσης κρυφά, καί ευθυς

γυρίζεις οπίσω" και αν δεν ελθης, νά μοΰ τά φανερώσης

δια γράμματός σου δλα τά πάντα, καί υγίαινε.

1802 "Οκτωβρίου ά. Ιωάννινα.

Πληροφορηθείς ό Βεζύρης περί τής διαγωγης τοΰ Ε

πισκόπου, δστις άμα έ'φθασεν είς Πάργαν εξηκολούθει

νά δίδη τάς αυτάς, ώς καί πρότερον, πατριωτικας και

σωτηριώδεις συμβουλάς πρός τους Σουλλιώτας καί Παρ-

γίους, καταγίνεται κολακευτικώς νά τον συλλάβή, εκ-

δύση καί καταδικάση εν είρκτίί σκοτεινή, αλλα γινώ-

σκων καί αυτός άλανθάστως τους καταχθονιους σκο

πούς του, οΰτ' άπάντησιν τω εκαμε, προφορικώς δέ

Page 121: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΥΛΛΙΟΥ. 10 1

μόνον τω ανήγγειλε δια τοΰ ταχυδρόμου 3τι, ευκαιρίας πα-

ρουσιασθείσης θέλει έκπληρώσει προθύμως τάς διαταγάς

του' τοιαυτη ύπερήφανος καί δυσάρεστος άπάντησις πα-

ρώργησε τον Βεζύρην εις βαθμον ώστε, καί τους συγ

γενεΐς του ίχ νέου εις είρκτήν να ρίψη, καϊ τήν έπαρ-

χίαν ν' άφαιρέση, και αλλον αντ' αότοΰ επίσκοπον ν'

αντικατάσταση, τον όποιον καί οι Σουλλιώται καί οί

Πάργιοι δεν έσυγχώρησαν να πλησιαση οΰτε είς τά ό-

ριά των.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΕ'.

Περί έΛΛείψεως τροφ&γ.

Εν διαστήματι μηνων δεκαοκτώ καθ' ους πολιορ

κημένοι δντες έμάχοντο δεν έφονεύθπσαν, εκτος τών

τραυματιαθέντων, περισσότεροι των Ικατον, εκ δε τών

Τούρκων, κατά τάς οποίας έλάβομεν πληροφορίας παρά

τών ιδίων, χιλιάδες τρεις καί οκτακόσιοι" ουτε ή πλη-

θυς τοΰ στρατου, ουτε ό θάνατος, ουτε οί νυχθημερινοΐ

κόποι, η ό καύσων και το ψΰχος έμικροψύχησαν ποτέ

τους Σουλλιώτας, άλλα μόνον ή ελλειψις τροφών, ήτις

ειναι εχθρος άκαταδάμας'ος" 3σα κρέατα άλατισμένα ει

χαν δλα έβρώμεψαν, τά άλευρα έδαπανήθησαν, είς δε

τά χωρία υπήρχε σιτοδεία κατ' Ικεΐνο το ετος* όθεν γυ

ναίκας άσθενεΐς, γραίας, γέροντας καί τινας δια τάς

πληγάς άνικάνους είςμάχην, ύπέρ του; διακοσιους δντας,

απέπεμψαν εις τήν Έπτάνησον διά νά τρέφωνται εκ

τής ελεημοσύνης τών χριστιανών μ' δλας αύτας τάς

οικονομίας κατήντησαν εσχάτως νά τρέφωνται άπο

χόρτα τής γης, φλοιους τών δένδρων καί βαλάνους,

8*

Page 122: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

102 Ιστορία.

διάφοροι, γεμίζοντες τους λέβητας ύπό πολυειδών άγρολα-

χάνων, βάλλοντες δε τρεις η τεΌσαρας φούχτας άλευρα

κατεσκεύαζον'χυλόν, οι' ου έτρέφοντο, πολλοί ύπο της

πείνης άπέθανον, τα δε πρόσωπα αυτών έπρήσκοντο μετά

την άποβίωσιν τοιαυτα πάσχοντες ηναγκάσθιισαν να

ένωθωσι πεντακόσιοι δεκατρεΐς άνδρες ενοπλοι, καί εκα

τον έβδομήκοντα τέσσατες γυναίκες καί ύπάγωσιν' δλοι

δμοΰ τήν νύκτα είς τήν Πάργαν ν' άγοράσωσι τροφάς"

οί καλοΐ(Πάργιθ! καί τους Σουλλιώτας άδελφικώς ύπεδέ-

χθησαν καί τροφας προθύμως έχορΐγησαν, τάς μέν άνευ

πληρωμης, τάς δε άνευ κέρδους, καί εν ταΐς οίκίαις ά-

φθόνως εθρεψαν ημέρας τεσσάρας, τίί δε πέμπτη νυκτί

άραντες άνδρες τε (ΐ) καί γυναίκες τάς τροφάς έπ' ώμων

υπέρ τάς τριάκοντα όκάδας εκαστος, μετεκόμιζον δια

κόπου καί φόβου πολλου είς την πατρίδα, όπως σώσωσι

καί τους επιλοιπους λιμώττοντας συγγενεΓς καί συμπα ■

τριώτας' διεκρίνοντο μεταξύ τοΰτων δλων Ικατόν άνδρες

φέροντες δλιγότερον φορτίον ώς"ε, ανάγκης τινος παρουσια

σθεί σης να ύπερασπίσωσι τους άλλους συντρόφους άπό τινος

προσβολης των εχθρών, οί όποΐοι μαθόντες τήν διάβα-

σιν καί έπιστροφήν αυτών, Ιτόλμησαν τω δντι χίλιοι

σχεδόν τον άριθμόν, να προκαταλάβωσι τοποθεσίαν τινα

ίσχυράν πλησίον τοΰ Σουλλίου, δπου ενεδρεύοντες νά

προσβάλλωσιν αυτους επιστρεφοντας' αλλα προσεκτικοι

δντες οί εις το Σοΰλλι μείναντες άνεκάλυψαν τήν ενε-

δραν, οθεν αμέσως επεμψαν καί άλλους εκατόν συμπο-

λίτας υπό όδηγίαν τοΰ Διαμάντη Μαλάμου προς γνωςο-

ποίησιν καί έπικουρίαν τών επανερχομένων" ενώ λοιπον

(Ι) Εισερχομενους καί έ 'ερχομένους είδε καί έμέτρησιν ό

συγγραφεύς.

Page 123: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣόΪΑΛΙΟΊΓ. 103

ησαν πλνισίον της ενεδρας άφήσαντες οί εκατον, το 3σόν

βάρος εφερύν, είς τόυς αλλους συντρόφους, καί συσσω-

ματωθέντες μετά των άποσταλέντων ώρμησαν εκ του

οπισθεν κατά τών εχθρών, οιτινες έκπλαγέντες δια το

άπροσδόκητον, καί νομίσαντες δτι άλλοι, καϊ ουχί οί

περιμενόμενοι Σουλλιώται τους προσεβαλλον, ετράπη-

σαν είς φυγήν διευθυνθέντες εις τα πρώτα οχυρώματα,

οί δε Σουλλιώται διαβάντες μετά τών γυναικών είσήλ-

θον ακινδύνως.

Εις όλους τους όπλαρχηγους καί μικρους Σουλλιώτας

επεκράτει παραδειγματικος ζήλος, καί άμιλλα υπέρ πα

τρίδος, ήγωνίζετο εκαστος να εφευρίσκη στρατηγήματα,

δι" ων να ώφελή" την Πατρίδα, τψφ εαυτον, κα! βλάπτη

τον έχθρόν ώρκίσθη το περισσότερον μέρος τών συμπο

λιτών να νομίζη πάντοτε τον Πασάν Ιχθρόν της πα

τρίδος ασπονδον ορκος τω οντι σύμφωνος με τον όποιον

εκαμεν ό Αριστείδης είς τάς Αθήνας κατά Περσών, αλλ*

η καταργησις τοιούτου σωτηριώδους όρκου έπήγαγε καϊ

τότε την εκ διαλειμμάτων της Ελλάδος υποδούλωσιν,

ώς και ηοη τοΰ Σουλλίου την πτώσιν.

Κατά τάς δεινάς ταύτας περιστάσεις συνετέλεσεν ουκ

ολίγον καί Ιερομόναχός τις (1) Σαμουήλ,, τουνομα, κα

ταγόμενος έκ τών περιχώρων της Παραμυθιας, προς τον

όποΐον έπρόσφερον σέοας, καί ύπακοήν οί Σουλλιώται"

πολλάκις παρετάττετο ό ί'διος προσωπικώς, καί εμάχετο

άνδρείως, ώιτε τό παράδειγμά του ενεθουσίαζεν απαντας,

(Ι) Οΰτε τοΰ όνίματός του τ/,ν όρΟογρ^φίαν Ιγίνωσκε"

εθαύμασα β[Λως ίδών κλ\ άχούσας αύτόν έξγ,γοϋντα είς άπλήν

φρασιν έίκλττ,ιιαατικά συγγρ*ρ.ατα, και [χάλιατα τ?ς προ

Page 124: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

104 ΙΣΤΟΡΙΑ

τους έδίδασκε καθ' έκάστην τα προς την πατρίδα χρέη,

τους έσυμβούλευε να μήδέχωνται διόλου συνομιλίας, σχέ-

σεις και υποσχέσεις του Πασά, ώς ολεθρίους οΰσας πάν

τοτε τη πατρίδι, εμέμφετο άναφανδον τους δσοι εκ του

Ιερατικου τάγματος συνέπραττον μετά των Οθωμανών,

καί κατ' εξαίρεσιν τοΰΆλή Πασά" αφότου δμως αί άπλαί",

κα! εύκατάληπτοι προς πάντας συμβουλαί του ηλλαξαν

φάσιν, καί άντ' αυτών είσήξε το προφητικον, καί αλλια-

γορικον πρόσωπον, το όποΐον κατασύρει τυφλοΐς ομμασι,

τους άπλοΰς καί αμαθεΐς, εκτοτε ως ρηθήσεται, έχαλα-

ρώθησαν τα συνήθη μεγαλότολμα καί σωτηριώδη των

Σουλλιωτών φρονήματα.

Κατεγίνοντομε πάιαν επιτηδειότητα, και κίνδυνον δια

ν' άπολαμβάνωσι τα τρόφημα. Σουλλιώτης τις, Γιάννης

Στρυβινιώτης, ίδών τους Τούρκους τρέφοντας πολλους

Βόας εφευρε τον έξης τρόπον, να τους άφαιρεση δλους*

ενδυθεις λευκήν αϊγόμαλλον κάππαν, συμμιγείς δε επιτη-

δείως κατά το Ισπέρας μετά τών Βοσκόντων Βοών (πα-

ραβλεψαμένου, πιθανόν, διά τον φόβον, η μή ίδόντος του

βουκόλου) περιεπάτει καί αυτός εν τω μέσω τετραπο-

διστ'ι, ως οί βόες, έωσοΰ εισηλθε μετ' αυτών εις το κα-

τώγαιον του πυργου, όπου οί Τουρκοι τους εκλειον δια

τον φόβον κατά δε τά μεσάνυκτα, δτε αυτοί εκοιμών-

το, γρηγοροΰντος μόνου του σκοπου, άνοίξας τήν θυ-

ραν τοΰ κατωγείου ηλασε τους βόας απαντας προς το

μέρος τών συντρόφων του, καί της θΰρας, καί τών βοών

τον κρότον άκουσας δ σκοπος, εξΰπνησεν άμέσως τους

συντρόφους, άλλ' η σκοτεινή νύξ δέν έσυγχώρησεν αυ

τους νά εξελθωσι, φοβουμενους μή πάθωσιν άλλο τι χεί-

ριστον, τό όποιον δεν ηδύναντο τω δντι ν' αποφύγω

Page 125: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 105

σιν, έπειδή πληοίον τοΰ πύργου ενέδρευον επίτηδες άλ

λοι έξήκοντα Σουλλιώται, έπρόκρινον λοιπον παρά των

λογικών, τών άλογων ζώων τήν άπώλειαν.

Ό Βεζύρης, εις δσους ήθελε τω προσφέρωσι Σουλλιω-

τικάς κεφαλας, εδιδε καί ύπέσχετο δι' έκάστην κεφα

λήν πεντακοσίων γροσίων ανταμοιβήν άκούσαντες οί

όπλαρχηγοί ειπον είς τους συμπολίτας, ό βεζύρης δεν

έννόησεν ώς φαίνεται, ακόμη, δτι τών Σουλλιωτών αί

κεφαλαί ειναι καί πολύτιμοι, καί δυσάλωτοι' ημείς δ-

μως πϊρισσότερον άπό Εν δεκάρι φυσέκια δεν δίδομεν

είς εσάς δια πάσαν Τουρκικήν κεφαλήν, επειδή τόσον

άξίζουν, καί τοιαύτη πρέπει να γίνηται ή άνταμοιβή,

ή όποία αυξάνει τήν μεγαλοψυχίαν σας, τρομάζει δε

τους εχθρους μας.

Ίδόντες οί Τουρκοι ενα γάδαρον βόσκοντα, πλησιά-

σαντα δε παρά τό δχύρωμα αυτών, τον συνέλαβον, τους

έπαρακάλεσαν οι Σουλλιώται νά τον απολύσωσι, διότι

τοΐς ειναι άναγκαίος δια ύπηρεσίαν, ύποσχεθέντες συγ

χρόνως νά χορηγήσωσιν είς αυτους δσην εξαγοράν άπαι-

τήσωσι, τον απέλυσαν άνευ εξαγορας, οί δε Σουλλιώται

γενναιοφρονοΰντες άπέλυσαν τοΰρκόν τινα αίχμάλωτον

παραγγείλαντες, δτι, δεν ειναι περισσοτέρα ή αξία καϊ

διαφορά άπο τον όποιον άπέδωκαν αυτοί γάδαρον, ώς

προς τον όποΐον ήλευθέρωσαν ούτοι Τοΰρκον.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ις''.

Συμμαχία των Σουλιωτών μιτά τινων Πασίόων,

και 'Λγάδων ζής Ηπείρου'

Αί μετά εν ήμισυ ετος αδιάκοποι μάχαι καί νίκαι

τών Σουλλιωτών ενεθάρρυνον τινας Πασάδας, καί άγά

Page 126: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

106 ΙΣΤΟΡΙΑ

δας της Ηπείρου να ζητήσωσι την συμμαχίαν των, ελ-

πίζοντες δι" αύτης να έκδικήσωσι τον Βεζύρην δΓ δαας

ύπέφερον προλαβόντως παρ' αύτοΰ καταδρομάς, η έ-

λαττώσωσιν όπωσοΰν τάς δυνάμεις του δια το μέλλον

καί το συμφέρον, καί η ελλειψις των αναγκαίων έπειθα-

νάγκασαν τούς Σουλλιώτας να δεχθώσι τΫιν συμμαχίαν,

του Ίμπραιμ Πασα, δηλαδή, άπο το Μπεράτι, του

Μουσταφα Πασα, άπο το Δέλβινον, του Ισλάμ άγα Προ-

νίου, άπο την Παραμυθίαν, του Μουσταφα Δαΐλάνη άπο

Κονίσπολιν, καί αλλων μικροτε'ρων η δέ συμφωνία

εγένετο ώς έξης.

ά. Οί ρηθέντες σύμμαχοι εδωκαν εικοσι χιλιάδας

γρόσια εις τούς Σουλλιώτας δια ν' άγοράσωσι τροφάς,

καί πολεμοφόδια.

β'. "Ηλλαξαν αμοιβαίως αμφότερα τα μέρη άνά ε;

βμηρους δι' άσφάλειαν.

γ'. Ουδείς ί\ αυτών δι' όποιανδήποτε πρόφασιν ηδύ-

νατο να προτείνη ειρήνην, η κάμη συνέντευξίν τινα ι

διαιτερως με τον εχθρον, η άλληλογραφίαν, εάν δεν

ηνε δλοι προειδοποιημενοι, καί σύμφωνοι.

Άποπερατωθείσης της συμφωνίας (1) ηρξατο η έχ-

θροπραξία κατά του Βεζύρου άπο Αύλώνος μέχρι Σουλ-

λίου, ο'ι δέ τόποι ούτοι συνέχονται κατά σειράν διαβρε-

χόμενοι εκ δυσμών ύπδ του Ίονικοΰ πελάγους, και Ά-

δριατικοΰ κόλπου" συγκροτηθεΐσα η συμμαχία αυτη ύπό

τοιούτων, καί τοσούτων πολεμικών τοπαρχών, καί ηγε-

(1) Τήν συμμ*χίαν ταύτην διεπραγματεύδη ό Περό*ιβθς

ίν Λελβίνω μετά τον Μουσταφχ Πασά, §ιά π*ρχχλκ1σεω{

των Σονλλιωτών.

Page 127: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΑΙΟΓ. 107

μονίσχων, ε^,ελλεν αναμφιβόλως νάΊπάςτ) ταχεΐαν εξόν-

τωσιν εις τον Βεζύρην, εάν την εμεταχειρίζοντο μΐ

δραστηριότητα, και σταθερότητα άπαντες, καθώς οι

Σουλλιωται, διό τά άδρανη έπιχειρηματά των εδωκαν

ιΰκαιρίαν εις τον δραστήριον έχθρόν των νά πλημμυρή-

ση τον χρυσοΰν χείμαρρον, καί δι' αύτοΰ να σβύση τας

κατά της κεφαλης του άναδοθείσας τρομερας φλόγας*

άπεσπασεν Ιν πρώτοις τους ΐσχυροτέρους Μπέίδες του

Ίμπραϊμ πασά, διήγειρεν είς εμφύλιον πόλεμον τους α-

γάδας της Παραμυθίας κατά τοΰ Κρονίου, παρέσυρέν

εις το Διλβινον Τουρκικήν τινά φυλην, Καλλαποδά-

τας, όνομαζομένην, δι' ης επέτυχε νά έλκυση εις εαυτον

καί τον φρούραρχον τοΰ Δελβίνου Γαρδικιώτην, δστις

λαβών τριάκοντα χιλιάδας γρόσια απόντος τοΰ Μου

σταφα Πασά (1) έπρόδωκε το φρούριον, και τους εν

αύτω διατηρουμένους Ις όμηρους Σουλλιώτας είς χεΓ-

ρας τοΰ Άλη Πασά" το συμβάν τοΰτο μαθών ό Ίμπραίμ

Πασάς, ίδών προς τουτοις καίτινας των μπέΐδων του,

ώς ανωθεν, Οιαφθαρέντας υπό των χρημάτων τοΰ Άλή

Πασά, επραγματεΰθη τήν ει'ρήνην παραβάτης φανείς

της μετα των συμμάχων συμφωνίας, οί όποιοι, καί τοι

άδυνατότεροι αύτοΰ καθ' δλα, διετ'δρησαν μολαταυτα

διά τινας μηνας της μάχης τον άγώνα.

Μη άγνοοΰντες οί Σουλλι'ωται την αδράνειαν τών

συμμάχων, ως και τοΰ Βεζύρη την δραστηριότητα, ε-

(1) Ο'ι ίδιοι προδόται επλαβτοποίτ,σαν γράμμα προς αυ

τον |'λ μέρους τί,ς γυναικός του, ώς άσθενούσης δήθεν βαρέως

καί προσκαλούσης αυτόν είς έπίσκεψιν, άπ^ττίθείς ύπηγεν είς

το χωρίον, Βραγκαλάται;, δπου κβτώκει ή σύζυγός του' ά'.

πέχει δε τοΰ Δελφίνου ώοας οκτώ.

Page 128: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

108 ΙΣΤΟΡΙΑ

σπευσαν με το παράδειγμα των να είσάξωσιν άμιλλαν

εις τους συ/Αμάχους, άμα γαρ έπραγματοποιήθη η συμ

μαχία, ώρμησαν κατά των πολιορκητών με τόσην στα-

θεράν άπόφασιν ώστε, πολλούς εξ αυτών εξέβαλλον των

δχυρωμάτων, ουκ ολίγους δε συνέλαβον ζώντας, εξ ων

τους δσοι παρέδιδον άμαχητί τα δπλα άπέλυον, πα-

ραγγέλλοντες να φέρωσι καί άλλα άπό τον βεζύρην, τους

ϊδέ διά της μάχης συλλαμβανομένους ενίοτε έφόνευον,

αλλ' ως επί το πλεΐστον διά λύτρων άπέλυον δσην ά-

πορίαν, καί θαυμασμον έπέφερεν είς την κεφαλην τοΰ

βεζυρη η ατρόμητος των Σουλλιωτών έπίθεσις, άλλον

τόσον πανικόν «ρόβον είς τον στρατόν του, δ όποιος, διά

ν' άποφεύγω τον κίνδυνον, παρεδιδε πολλάκις τά δπλα'

μη ανεχόμενοι νά βλέπωσι καταπονούμενον τον φίλον,

γείτονα, καί σύμμαχον Πρόνιον άπο έμφύλιον καί εξω-

τερικον πόλεμον, εδραμον είς βοήθειάν του τριακόσιοι

Σουλλιώται νπ δδηγίαν τών αρχηγών Φώτου Τζαβέλ-

λα, Τζημα Ζέρβα, χχ\ Κωλέτζη Μαλάμου, οί όποιοι

προσέβαλον όλας τάς εξωτερικάς δυνάμεις, ουσας υπέρ

τάς δύω χιλιάδας δδηγουμένας παρά τοΰ 2ελλικτάρ

Μπότα, διώξαντες αύτάς έκτος τών δρίων, καί κύριοι

γενόμενοι τοΰ στρατοπέδου επέστρεψαν ττ) πέμπτη ημέ-

ρ<£ εις τήν πατρίδα τροπαιοφόροι, και λαφυροφόροι, το

δε θαυμασιότερον ουτε τουλάχιστον νά πληγωθη τις εξ

αυτών, ενώ έκ τών αντιπάλων υπέρ τούς εξήκοντα έφο-

νεύθησαν.

Έντοσούτω οί μείναντες σύμμαχοι, άντ'ι νά έμψυ-

χωθώσιν από τά αδιάκοπα τών Σουλλιωτών ανδραγα

θηματα, ένηγκαλίσθησαν έξ εναντίας εις κατόπιν τοΰ

αλλου, τοΰ Ίμπραίμ Πασά το άνανδρον παράδειγμα"

Page 129: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛλΙΟΪ 109

οί Σουλλιώται, καί τοι εγκαταλειφθέντες ώς το πρω

τον, μεμονωμένοι, καί 'έτι μαλλον εις τον ανώτερον

βαθμέν της δργης του βίζύρη, καταντήσαντες εξηκολου

θουν άδιακόπως με την φυσικήν των μεγαλοψυχίαν τάς

μάχας χωοίς να δίδωσι την παραμικράν άκρόασιν είς

τάς άπειλάς, καί κολακείας του, καθότι ή πολυχρόνιος

πεΐρα, καί περιστάσεις τούς έδίδαξαν να διακρίνωσι καί

των" μικροτερων πράξεών του την βαρύτητα. Το έπό-

μενον συμβάν ειναι, νομίζω, αρκούντως περίεργον να

φε'ρη τον άναγνώστην μας εις θαυμασμον, καί επαινον.

"Οταν, ως προείρηται, εκυρίευσε δια προδοσίας του

Δελβίνου το φρούριον, συνελαβε καί τούς εξ όμήρους,

εξ ών τούς μεν τέσσαρας αμέσως απεκεφάλισεν εις Ιωάν

νινα, τους δ' αλλους δύο, άδελφον του Φώτου Τζαβέλ-

λα, καί υίόν του Δημου Δράκου ερριψεν εις σκοτεινην

είρκτην μετά των είκοσιτεσσάρων όμήρων, τουτο δε ούχ

ύπο φιλανθρωπίας, η εύνοίας τινος όρμώμενος επραξεν,

άλλ' επί σκοπω νά έλκυση ε'ι δυνατον, εις τά νεύματα

του τον Τζαβέλλαν καί Δράκον, εναντίους δντας πάντο

τε των επιθυμιών του, προφυλαττ<5μενος δε νά μη δείξη

δειλίαν, καί μικροπρέπειαν προς αύτούς, διέταξε τον

Χασάν αγά Τζαπάρην νά παρουσιασθώ εμπροσθεν του,

ώς φίλος δηθεν άμφοτέρων, καί μεσιτεύση δια τήν σω-

τηρίαν των δύο όμηρων μαθόντες οί Σουλιώται την

πλαστην, καί υπουλον ταύτην μεσιτείαν του Τζαπάρη,

μη εχοντες εκπαλαι και ύπόληψιν εις το άτομόν του,

τω εγραψαν ώς εξης.

Χασάν αγά Τζαπάρη σε χαιρετοΰμεν.

Καμμίαν χάριν δεν σε γνωρίζομεν διά το καλον όπου

κηρύττεις, δτι θα μας κάμεις" πρώτον, επειδή δεν το

Page 130: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

110 ΙΣΤΟΡΙΑ

κάμνεις άπο καλήν σου προαίρεσιν, άλλ' άπο πανουρ

γίας, καί σκοποΰ του αφεντός σου οδηγούμενος• δεύτερον,

έπειδή άποθαμμένα σώματα μελετάς να ελευθερωσης,

έ'ϊζι λέγομεν, και εχομεν ημεΐς τούς 8σοι ευρίσκονται

είς χεΐρας τοΰ άφεντόςσου. Τρίτον, έπειδή φίλος μας δεν

είσαι, εάν ησουν έφύλαττες τά 3σα ύπεσχέθης μετά του

πατρός σου, δταν σας επιάσαμεν ζώντας (1). Εισαι γεί

τονας μας πρόσεχε καλά, ότι αν μεταπέσης εί{ χεΐρας

μας, ή μόνη απιστία σου θά μας όδηγήση τήν πρέπου-

σαν άνταμοιβήν.

Ιοΰλλι 17 Άπριλλίου 1802. Οί Σουλλιώται

4ϊψος Λζ.άχος

Φώτος Τζαβέ.ΙΛας.

Καί ήδη, ώς καί αλλοτε, άπέτυχεν ή υπουλος προσπά

θεια του, επειδή μετά τήν γνώσιν των συμβάντων άπεφά

σισαν καί τάς έλπίδας τοΰ Βεζύρη να ματαιώσωσι, και

τούς πολίτας να ένθαρρύνωσι" δθεν προσκαλε'σαντες τους

ίερεΐς διεταξαν νά μνημονεύωσιν είς τάς Εκκλησίας εξ

συμπολιτών άποκεφαλισμένων, καί ουχί τεσσάρων ένό

ματα, προς δε τούς παρευρεθέντας εξεφρασαν τά εξίίς.

2εΐς, αδελφοί, λάβετε τά οπλα, και ας όρμήσωμεν αμε

σως πρδς έκδίκησιν των άθώων εκείνων αδελφών μας,

τών όποίων τά άκεφαλα πτώματα κατάκεινται πιθα-

νον, άκόμη χειροδέσμια, καί αθαπτα επάνω εις τήν

αίματόφυρτον γήν τοΰ τυράννου, αί δί έλεύθεραι αυ

τών ψυχαί παρίστανται βέβαια επάνωθέν μας προσμέ-

νουσαι άνυπομόνως τήν ίκανοποίησιν, καί τότε να υπα-

γωσιν εύχαριστημέναι είς τήν αίώνιον μακαριότητα.

Οί έ"μβριθεΐς ουτοι λόγοι τών στρατηγών ένθουσίασαν

(1) δρχ δπιιβεν Κεφ. εχτω.

Page 131: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟϊ ΣόϊΑΛΙΟΓ. 111

σφόδρα τους συντρόφους, οΐτινες όρμήσαντες όμοθυμα-

δον, καί μάχας πεισματώδεις συγκροτήσαντες εξωσαν

πολλούς εκ διαφόρων θέσεων φονεύσαντες υπέρ τούς εκα

τον, εκ δε των 2ουλλιωτών επεσον τρείς τραυματισθέν-

των πέντε" φθάσασα εις τά ώτα του Βεζύρη η αγγελία

περί της εξώσεως καί φθοράς τών στρατιωτών, συγχρό

νως και της γενναίας διαταγής τών στρατηγών προς

τούς ίερεΐς, του μνημονεύειν, δηλαδη, εν ταΐς Έκκλη-

σίαις ώς τεθνηκότων καί τών δυο ζώντων, επέφερον,

αύτω εκστασιν και θαυμασμόν.

Βέβαιοι οντες οί Σουλλιώται, ότι μετά τήν διάλυσιν

της συμμαχίας οσα στρατεύματα ήααν διηρημένα κατά

τών προμνησθέντων συμμάχων, εμελλον αναμφιβόλως

ουσσωματωθέντα να κινηθώσιν εκ νέου κατ' αυτών,

εφρόντισαν πρό της άφίξεως να έξοικονομήσωσι τροφάς,

και πολεμεφόδια, τά όποια κοιν?ί γνώμη καί άποφάσει

παρέδωκαν εις την επιμέλειαν, και επιστασίαν του Ιε

ρομοναχου Σαμουήλ, δστις εδειξε τω δντι διακεκριμμέ-

νην, παρα πρότερον, Ικανότητα, οίκονομίαν καί ζήλον

εις την έμπιστευθεΓσαν αύτω επιστασίαν. Τα στρατεύ

ματα εν τοσούτω συγκεντρωθεντα είς Ιωάννινα δεν εκι-

νήθηιαν πλέον κατά του Σουλλίου, επειδή, διά τινος

οφοδροΰ Σουλτανικου προςάγματος ύπεχρεώθη ό Βεζύρης

να ς-ρατεύση προσωπικώς είς 'Λδριανούπολιν κατά τινος

Τζιορτζη Πασά, άποστάτου της Βασιλείας, και όμό-

φρονος τοΰ Πασβάνογλου, εμεινεν δμως το Σούλλιον

πολιορκημένον ύπ' ολίγων στρατευμάτων, διδ σπάνιος

και ασήμαντοι έγείνοντο έπομένως οί πόλεμοι, διότι

κεκλεισμένοι οντες οί Τουρκοι είς τούς πύργους, άμυντι-

κώς μόνον Ιμάχοντο.

Page 132: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

112 ΙΣΤΟΡΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΖ'.

Νια εχϋΐραΐιία Στραταρχοϋντος τοϋ Βε.Ιή Παο&*

Έν διαστηματι μηνων δέκα καθ* ους ό Βεζύρης διέ-

τριψεν είς την κατά τοΰ άποστάτου έκστρατείαν, οί

Σουλλιώται διαθέσαντες τας άναγκαίας φυλακας πλη

σίον τών πύργων, ένησχολοΰντο, είς εξοικονόμησιν τών

αναγκαίων, μη αγνοουντες 8τι, ό Βεζύρης μετά την έπι-

στροφήντου άνυπερθέτως μέλλει να κινηθη κατ' αυτών

πανστρατια. Ό δε 2αμουηλ εν άπουσίςι αύτοΰ εκτιζεν

αδιακόπως, καί με πολύν ταχύτητα είς τό ΚοΟγκι (ΐ)

φρούριόν τι μικρον επί τινος υψους, όπου καί ναος της

άγίας Παρασκευης, κείμενος μεταξύ Σουλλίου, καί Κιά

φας' έν αύτω διετηρο3ντο αί τροφαί, καί τά πολεμε-

φόδια" έχρησίμευσεν ομως εσχάτως και η σωτηρία τών

γυναικοπαιδων κατά τήν τελευταίαν τρομεράν τών

έχθρων δρμήν.

Έπιστρέψας έν τούτοις δ Βεζύρης ε!ς τά Ιωάννινα,

μετά δεκαήμερον άνάπαυσιν τών στρατευμάτων έχειρο-

τόνησε τον υίόν του Βελή Πασά Στρατάρχην, διατάξας

να κινηθη πανστρατιςί κατά τών Σουλλιωτών, οιτινες

καθ' όλας τάς θέσεις τους άντέκρουσαν τόσον άνδρείως,

ώστε δεν έδυνήθησαν να προχωρήσωσι περαιτέρω τών

πρώτων όχυρωμάτων, μολονότι έσυγκρότουν άδιακόπως

πεισματώδεις μάχας, ως έν τω έπομένω κεφαλαίω ρηθή-

(1) Κοΰγκι (λέξις Αλβανική) δηλοΈ ράχιν, ή δποία είναι

έπιμνίκτ,ζ, Οπέρκειται τοΰ Σουλλίου κατά δυσμάς' είς τη*

όίκρτ,ν αύττ,ς χατά μεσημβοίαν ύψοΰται όλίγον έπ'ι^τδ ΰψος

τοΰτο υπάρχει και ναός της αγίας Παρασκευής δπου εκ,τισεν δ

Σαμουηλ τό φρούριο'», τδ όποιον άνατο)ικομεσϊ,μβρινώς εχει

άποτόμους βράχους'

Page 133: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟν ΣΟΓΑΛΙΟΤ. 113

σεται. Τούτου ενεκα ήναγκάσθη ό Στραταρχης Ά. έξι

στορηση ακριβώς την κατάστασιν τοΰ στρατοπεδου, καί

εξηγηθΐί προς τον πατέρα του, γνωμοδοτών ως άναγκαίαν

την είρήνην πεισθείς ό Βεζύρης κατ' επιφάνειαν είς τήν

γνωμοδότησιν του Στρατάρχου, εγκριθεΐσαν μάλιστα και

παρά των στρατηγών του, απεφάσισε να διαταξη τον

Κίτζον Βότζαρην να ύπάγη καί διαπραγματευθή τήν

είρήνην προς τους Σουλλιώτας, καί ουχί τον υίόν του

προς &ν ύπεννόει μη πράξη τι παρα γνώμην του, ενώ ό

Β6τζαρης, δια τον φόβον, δεν έδυ'νατο άλλως, ή νά ενερ

γή κατά γράμμα και τά ελάχιστα αυτου νεύματα" δυ

σαρεστηθείς λοιπον δια τοΰτο δ Στρατάρχης έπέστρεψεν

εις Ιωάννινα προσποιηθείς τον άρρωστον, άντικαταστή-

σας άρχηγόν του Στρατοπέδου τον γηραιον Ίσού© Ά-

ράπην, άνδρα έμπειροπολιμον, καί επιρρροήν εχοντα είς

το στρατόπεδον, εύνοούμενον μεν ύπο του Άλή Πασά,

αιμοβόρον δε δντα των Χριστιανών υπέρ πάντα άλλον

αυλικόν του" τά δε άρθρα της έκ τρίτου προβληθείσης

ειρήνης, τα όποια διετάχθη νά προτείνη δ Βότζαρης είς

τούς Σουλλιώτας, είσ'ι τά ίςής (1).

ά.) Ν' αφίσωσι τον Βεζύρην νά κτίση ενα Πΰργον

μεσα εις το Σοΰλλι, κατά τήν άρέσκειάν του.

β .) Νά δεχθώσι τον Βοτζαρην με τεσσαράκοντα

στρατιώτας Τουρκαλβανούς ώς πληρεξουσιον διοικητήν

του Σουλλίου, διά νά περιορίζη τούς, δσοι ήθελον τολ-

μήση εις τό έζής να βλάπτωσι τά χωρία του.

γ'.) Νά Ιξωρισθτί άπό το Σοΰλλι ό Φώτος Τζαβέλ-

(1) Η αποστολη τοϋ Βότζαρη δέν απέβλεπε διά τήν βί-

ρηντ,ν, άλλα διά νά ίνσπείρη σχίσματα, κ«ί διχονοϊας, είς

τά όποια καϊ έπέτυχε.

Page 134: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

114 ΙΣΤΟΡΙΑ

λας" μετά δε την παραδοχών καϊ επικύρωσιν των άρ

θρων της ουνθήκης, υπόσχεται να διαλύοη τ'ίιν πολιορ-

κίαν, κα'ι στερεώσει δια παντα την είρήνην.

Έμβάς δ Βότζαρης είς το Σούλλιον, προσκαλεσας

άμέσως δλους τους όπλαρχηγους, καί φυλάρχους (εκτος

του Τζαβέλλα) έπρότεινεν αύτοϊς τ' ανωτερω αρθρα της

είρήντ,ς" όλοι εν γενει δυσηρεστηθησαν, και δεν ηΟε*λον

ποτε τά δεχθνί, εί μέν, προς τγ των επαρκών άναγκαίων

ελλείψει, δεν είσεχώρη ταυτοχρόνως <ρ9όνος, χρηματοδο-

σία καί άπροσδόκητος άποσπασμός εκ της κοινής της

Πατρίδος συμπνοιας δύο φυλάρχων, Κουτζονίκα καί

Πίλιοο Γούση Μπούσμου, ως ρηθήσεται.

"Ολα ταΰτα Ιγνωστοποιήθησαν καί προς τον Τζαβέλ-

λαν Οπό τινών επίτηδες σταλέντων φυλάρχων, οί'τινες

ίκφράσαντες αύτω τα δεινά της Πατρίδος περιστατικά,

κυρίως δε, του Κουτζονίκα, καί Μπούσμου τον άντι-

πατριωτισμέ, τον παρεκάλεσαν θερμως ν άποφασίση

ευχαρίστως τήν δια δύο, η τρεις μηνας άπουσίαν του,

και διατριβην είς Πάργαν, Ιωσου ΐδωσιν εάν η ύπόσχεσις

του Βεζύρη έκπληροΰται" καθ' δσον δε άφορα την, περί

της ανεγέρσεως του πύργου ύπόνοιαν, καϊ της εν αύτω

φρουράς, τοΰτο ειναι σχεδόν άσήμαντον, διότι ανάγκης

παρουσιασθείσης, δι' ένός μόνου άποφασιστικου νεύμα

τος της Πατρίδος, και δ πυργος καταδαφίζεται, καί

η φρουρά άφανίζεται" τήν γνώμην τών συμπατριωτων

άκουσας δ Τζα&λλας, μή άγνοών άφ' έτέρου καί τήν

δολιότητα τού Βεζύρη, έλυπήθη α'σθαντικώτατα ως Ικ

της ακολούθου απαντήσεως του εξάγεται. ^

ΔιατΊ πλανάσθε, συμπολΐται μου, εις τά άπιστα λό

για του Βεζύρη; καί πότ' αύτος εφύλαξε τά δσα καϊ

Page 135: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΥ. 115

προς ημάς, καί προς Τούρκους ύπεσχέ,θη ; πότ' ελλειψεν

ημέρα νά μην ίδωμεν φρικτά της άπιστίας του παρα

δείγματα; με συμβουλεύετε νά εξέλθω άπο τών κάλπων

της πατρίδος μου, ένω, καθώς και σεΐς δλοι; ώρκίσθην

νά χύσω και τήν τελευταίαν ρανίδα τοΰ αίματος μου

υπερ αύτής" εάν τ,μην βέβαιος δτι, ή άναχώρησίς μου

μέλλει νά τήν άπαλλάξη απο τα όποΐα την καταπονουσι

δεινά, ήθελ' ευχαρίστως άποφασίστ» ταύτην την στιγμην

νά θυσιάσω έμαυτον δια τήν σωτηρίαν της" άλλά βλέ

πω δτι, ή άπ' αυτής άπομάκρυνα ίς μου προμηνύει την

δυστυχίαν της" μολαταυτα ίδου πείθομαι είς την έγκρι-

θεΐσαν πατριωτικήν άπόφασίν σας, «αί αναχωρώ ταύ

την την στιγμήν σας παρακαλώ δμως θερμώς και σας

όρκίζω είς τον Θεον νά υπερασπίσετε μέχρι θανάτου τη;

Πατρίδος τά δίκαια, μή καταδεχθήτε νά έντροπιάσετε

των πάππων, καί πατερων μας τ' αθάνατα ονοματα,

ενω μέχρι της σήμερον έδείχθητε γνήσια τεκνα των.

Μέ τεταραγμένην ψυχήν, και δακρυρροούντας οφ

θαλμους ίπιστρέψας είς τήν οίκίαν του εμελέτησε νά

φονεύση άμέσως τον Βότζαρην, οί συγγενεΓς καί φίλοι

του τον έμπόδισαν προβλέποντες εκ τοιαύτης πράξεως

ολέθρια διά τήν Πατρίδα, και ωφέλημα δια τον Βεζΰρην

αποτελέσματα" οί φύλαρχοι καϊ οπλαρχηγοί Τζημα

Ζέρβας, Γκόγκας Δαγκλής, καί άλλοι διάφοροι καί τοι

σχετισμένοι διά συγγενείας με τον Βότζαρην, αλλά

φίλοι υπάρχοντες μάλλον της Πατρίδος, επαρακάλεσαν

τόν Τζαβέλλαν νά πολιτευθνί με φρόνησιν τήν ένεσιώσαν

περίστασιν διά τήν σωτηρίαν της Πατρίδος, υποσχό

μενοι ε'ς αύτον φιλίαν, καί υπεράσπισιν είς δλας τάς

περιστάσ:ις του" αϊ συμ?ουλαί των συγγενών, καί φίλων

9

Page 136: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

116 „. » ΙΣΤΟΡΙΑ

συμπολιτών άνεχαι'τισαν μέν τον θυμόν του κατά του

Βότζαρη, ουχί δε και κατά της οίκίας του, την όποίαν,

ακουσας δτι, μετά την άναχώρησίν του έσκόπευε νά

καταλυση δ Βότζαρης, επυρπόλησεν είς τρόπον ώστε,

κατά την κοινήν παροιμίαν, οΰτ' εν βελόνι εκ των έ

πίπλων δεν έσυγχώρησε νά σωθίί, άλλ' ουτ' αύτάς ά

κόμη τάς ίεράς Είκόνας" μετά τοΰτο λαβών είκοσιπεν

τε συντρόφους άπήλθεν είς το χωρίον, Χορτιά, άπέχων

του Σουλλίου υπέρ τάς δύω ώρας.

Μαθών ό Βεζύρης τα συμβάντα τοΰ Σουλλίου, καί ά

ναχώρησιν τοΰ Τζαβέλλα εκτός εαυτου έγένετο άπό την

χαράν, όθεν διέταξε τον Βότζαρην νά μη διαπραγμα

τευθίί ακόμη εφήνην μέχρι δευτέρας διαταγης του, άφ'

ετέρου δε προσεκάλεσε τον Τζαβέλλαν είς Ιωάννινα φρο-

νων νά πραγματοποιηση ό ϊδιος την είρήνην μετ' αύχοΰ

ως εχοντος δηθεν ίσχυν, καί έπιρροην, εις το Σοΰ7»λι,

και μάλιστα δυσηρεσττομένου δντος δια την ακούσιον

άπομάκρυνσιν άπεποιήθη τό πρώτον την προσκλησιν,

και ήτοιμάζετο νά υπάγη είς Πάργαν, άλλα φίλλοι του

τινες μπέίδες, καί άγάδες, καί η έλπίς δια νά φανϊί,

ιί δυνατόν, ώφέλημος είς την Πατρίδα, τον επεισαν νά

κλίνη εις την πρόσκλησιν.

Παρουσιασθείς ενώπιόν του ύπεδέχθη διά της συνήθους

κολακείας, έφιλοδωρήθη αμέσως μίαν φλοκάτας χρυσο-

γαΐτανοστολισμένην, πεσλί , ζωστάρι, έπανωτάρι και

περικνημίδας, δλα άπό κατυφέν, καϊ χρυσοκέντητα,

δύω προς τούτοις άργυροχρυσομένα πιστόλια, και εν δου-

φέκι άργυρένδυτον μετά την δωροδοκίαν ταύτην, και

υπουλους φιλοφρονήσεις έξέφρασε τα εξής.

α Έγώ, μπίρομ (παιδί μου) Φώτο, σε ειχα πολύ

Page 137: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤύΪ ΣΟΪΛΛΪΟΪ. " ϋΐ

*κακ3,ωμένον, γιατί εις δλαις ταΐς δοϋλιαΐς μου εστάθης

»εναντίος' το άσκέρι μου το κατετρόμαξες, καί πολλαΓς

»<ροραΓς άπεφάσισε να φύγνι απο το Σοΰλλι εξ αιτίας σου,

5) επειδή δεν το άφηνες ησυχον ήμέραν καί νύκτα' τώρα

»δμως όποΰ ηλθες μέ το θέλημά σου εις εμένα, έγώ λη-

»σμονώ τα δσα μ' εκαμες, καί απο την σήμερον καί έμ-

»προς θα σε εχω ωσάν τα παιδιά μου , τον Μβυχτάρ

»Ι1ασα καί Βελή Πασά, και θα σε βάλω πρώτον εί';

5) το άσκέρι μου" μοναχά θέλω νά μέ κάμης καί συ το

»χατήρι νά μέ δώοης τό Σοΰλλι, καϊ σε κάμω τον δρ-

»κον είς την ζωήν των παιδιων μου, δτι δεν τους κάμω

» τίποτε τους Σουλλιώτας, μάλιστα θά τους κυττάζω ωσάν

5) πατέρας καί πολύ περισσότερον τους έδικους σου" δτι

»τέτοια παλλικάρια ωσάν καί σας τ' αγαπώ καί τά

» χρειάζομαι». — Αυτά τά ζητήματά σου Βεζΰρη μου,

απεκρίθη δ τζαβέλλας, ήδυνάμην ίσως νά τά ενεργήσω

πριν παρουσιασθώ εμπροσθέν σου, επειδή τότε έπίστευον

δπωσοΰν τους λόγους μου, τώρα δμως δποΰ έπάτησα την

πόρταν σου, φοβουμαι μή «πέρασαν καί έμένα ε?ς

τον κατάλογον του Βότζαρη, καί δεν θά δίδουν πλέον

πίστιν εις τά λόγιά μου" — "Ε καλά, άνταπεκρίθη δ

Βεζύρης, αν δεν σ' άκούσουν δλοι οί Σουλιώται, άφησε

τους άλλους' συ εΰγαλε μόνον τήν φάραν σου ( φυλήν

σου ), καί δσους άλλους σ' άκοΰσουν, κ' εγώ σάς δίδω

δποιον τόπον σας άρέση νά καθίσουν αί φαμιλιαΐς σας,

καί είς τήν Φραγκιάν, αν θέλετε νά πάτε, καί ημπο

ρεΐτε νά ζήσητε, πηγαίνετε, καί τότε θά σας ζηλευσουν

καί οί άλλοι να ελθουν να σας ευρουν^ και δχι νά ζουν

«ί εκεΐνα τά ξηροβούνια, τους κρημνους καί τά λαγ

κάδια' εάν δ Τζαβέλλας ήθε7»ε τροπολογήση τους τελευ

9*

Page 138: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

118 • " ιστορία:

ταίους λόγους του Βεζύρη, εμελλεν άφεύκτως να ύποπέ-

ση εις την δργήν του, δθεν μέ είίσχημον τρόπον τω ειπε

τά εξης" υπάγω Βεζυ'ρη μου είς το Σοΰλλι, καί θελω

πασχίσει να ενεργησω δ,τι στοχασθώ καλλίτερον, καί

είς τήν επιστροφήν μου το πληροφορεΐσθε. Έπιστρέψάς

είς την πατρίδα εξέφρασεν αναφανδον δσα, ως άνωθεν,

συνωμίλησε με τον Βεζύρην δσην δυσαρέσκειαν, καί ά-

πέχθειαν εδειξαν οί συμπατριώται δια τους σκοπούς

τοϋ Βεζύρη, αλλην τόσην ευχαρίστησιν κ«1 Ιμπιστοσύ-

νην είς την διαγωγήν του Τζαβέλλα, διότι παρά τήν

φιλίαν, δώρα καί ύποσχέσεις τοΰ Τυράννου έπροτίμησε

τήν σωτηρίαν της πατρίδος" τότε ένθυμήθησαν τά δσα

τούς είπε πρίν απομακρυνθίί της πατρίδος, διό ου μό

νον συγγνώμην εζήτησαν διά τά παρελθόντα, άλλα τον

επαρακάλεσαν, ( καί κατ' εξαίρεσιν 6 Ιερομόναχος Σα

μουηλ) να μήν έπιατρέψη πλέον, άλλα νά μείνη είς τήν

πατρίδα, δπου θέλει γνωρίζεται καί τιμάται είς το εξης

παρά πάντων πλέον παρά πρώτον ύπεσχέθησαν προς τού

τοις ν'άνακτίσωσι την οικίαν του, καί άποζημιώσωσι τα,

εν αύτη πυρποληθέντα επιπλα" έδεχθη εύγνωμόνως τας

συμβουλάς των συμπολιτών του, άλλ'έκ νέου εζήτησε παρ

αυτών καί την συγκατάνευσιν διά νά εκδικηθεί τούς εχ

θρους της πατρίδος" τω άπεκρίθησαν, ώς το πρώτον, δτι

είς τοιαύτην κρίσιμον περίστασιν ειναι πολϋ επικίνδυνος

(αν και δικαία) διά την πατρίδα η αιτησις του" μή εί

σακουσθείς επανηλθε κατά την ύπόσχεσίν του, είς Ιωάν

νινα λυπήσας τά μέγιστα τούς συμπολίτας του, ριψοκιν-

δυνεύσας την υπαρξίν του, άμαυρώοας Ενεκα της επιμονης

την ύπόληψίν του μή προτιμήσας τό κοινον συμφέρον από

της άτομικης άκαιρου καί αλόγου αιτήσεώς του.

Page 139: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΙΟΤ. 119

Πρίν άναχωρηση δια τα Ιωάννινα επληροφορήθη

προλαβόντως δ Βεζΰρης την διαγωγών του" όθεν διέταξε

τους θυρωρούς του, 2:αν ελθη νά μην τον παρουσιάσωσι

εμπροσθεν του, άλλα νά τον διευθύνωσι είς τον υίδν του

Μουχτάρ Πασα, δπου, κατά διαταγήν του, πρίν ϊδη

αύτον έσυλλήφθη δια της βίας παρα τών σωματοφυ

λάκων εν τινι δωματίω του παλατιου και εβλήθη εις

είρκτήν σιδηροδέσμιος, ενω δε έχειροδένετο ειπεν είς τους

σωματοφυλακας. « Τοΰ Άλή Πασα αί άνδραγαθίαι

τοιαΰται γίνονται πάντοτε, επειδή ζώντα είς τον πόλε-

μον δεν ηλπιζε ποτε νά με πιάση»' ή κράτησις εν το-

σούτω καί φυ?,άκισις του Τζαβέλλα έλύπησε τους Σουλ-

λιώτας εν γένει, άφ' έτέρου ενίσχυσε τάς ελπίδας τοΰ

Βεζύρου δια τήν κατάκτησιν τοΰ Σουλλίου νομίζοντος

τήν άπουσίαν του ώς άπελπισίαν τών Σουλλιωτων δ

δε Τζαβέλλας καίτοι εν είρκτίί ών ενεθάρρυνε παραγγέλων

να εκτελώσι με τον συνήθη ζήλον τα προς τήν πατρίδα

χρέη των, περί δε της είδικης του σωτηρίας νά μήν

φροντίζωσιν, επειδή αυτη εξαρτάται άπό της πατρίδος

τον θρίαμβον.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΗ'.

Συνδρομή πολεμοφοδίων παρά, των ΓάΛ.ΙωΫ.

Κατά μηνα Άπρίλιον του 1802 ελαβον οί Σουλ-

λιωται βοήθειαν πολεμοφοδίων άπό της Γαλλίας (ΐ),

(1) Λαβών ό Πιρρχιβδς παρά των αρχηγών τοΰ Σουλλίου

(κατά παραίνεσίν του) ά/αφοράν πρίς τόν Ναπολεοντα άπήλ-

θϊν είς τα Πα?ί'ΐ'/' χάρις είς τόν άείμνηστον και φΟογενέ-

στατον Κοραην, οΥ οΰ και ή άναφορά ασφαλώς ένεχειρίσθ/),

κχΙ η συνδρομή άμέσως ίπραγρ.ατοποιτ,θη δΥ επιμελείας του.

Page 140: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

120 ΙΣΤΟΡΙΑ

τά όποΐα άπεβίβασαν εις Πάργαν, κακεΓθεν μετεκόμισαν

εις το Σούλλιον εκ διαλειμμάτων μετά πολλων κόπων

καί κινδύνων άλλ' δσην εμψύχωσιν εδωκεν είς αυτου;

αυτη ή συνδρομή, τόσον περισσοτέραν όργήν διήγειρε κατ'

αυτών, διότι όλοι εν γένει οί Τουρκοι εξέλαβον το πράγμα

ώς κακον οίωνόν, δτι, δηλαδή, οί Γάλλοι προέπεμψαν

πολεμεφόδια, καί έπομένως μέλλουν να στρατεύσωσι καί

οί ϊδιοι κατά της Τουρκίας" ίσχυρον επιχείρημα επιτυ

χών ό Βεζύρης νά ενοχοποιηση τους Σουλλιώτας είς τον

Σουλτάνον παρέστησεν ανυπερθέτως δι' εντόνου αναφο

ράς τήν ύπόθεσιν προτείνων καί γνωμοδοτών διά τουτο

νά διαδοθίί σφοδρον βασιλικον φερμάνιον (διάταγμα)

κατά τών Σουλλιωτών, το δποΓον δεν ήδυνήθη άλλοτε

νά εκτελεση μ' δλας τάς προσπαθειας καί άδράς δαπα

νας" ύπέσχετο προς τοίς άλλοις νά φυλάξη δλην τήν πα-

ραλίαν της Ηπείρου εκ τινος τών Γάλλων άποβάσεως"

οσοι πρδς τούτοις εκ τών γειτόνων σημαντικων Τοπαρ-

χών ήσαν εως τότε ουδέτεροι νά διαταχθώσι σφοδρώς

προς καταδρομήν τών Σουλλιωτών ή περίστασις αυτη

επειθανάγκασε τον Σουλτάνον νά δώση άκρόασιν καί

ενέργειαν είς του Βεζύρη τήν αΐτησιν, διατάξας άπειλη-

τικώς τους Τοπάρχας της Ηπείρου νά κινηθώσι εκ συμ

οώνου κατά του Σουλλίου.

Δυνάμει όθεν του Βασιλικου διατάγματος εστρατο-

λόγησαν δ,τε Βεζύρης καί οί Τοπάρχαι περί τάς δέκα

χιλιάδας μαχιμους, οί δε Σουλλιώται, προ της συγκεν

τρώσεως αυτών απεφάσισαν νά έπιχειρίσωσι τολμηρον

τι, καί ήρωίκόν εργον, έπί σκοπώ νά Ιλαττώσωσι πρώτον

τοΰ Βεζύρη τάς ελπίδας διά τήν κράτησιν του Τζαβέλ-

λα δίδοντές τω νά α'ισθχνθίί δ 1 1, πας όπλαρχηγος και

Page 141: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟϊΛΛΙΟΓ. 121

πα; πολίτες Σουλλιώτης δέν διαφέρει κατά τον πατριω

τισμών καί άνδρείαν άπό τον Τζαβέλλα, ειμή κατά

την φυλήν μόνον καί γέννησιν δεύτερον νά ένσπείρωσι

προς τούτοις δειλίαν καί διχόνοιαν εις τους περισσοτέρους

καί ίσχυροτέρους συμμάχους μη επιθυμοΰντας του Σουλ-

λίου την άλωσιν, διότι εφοβοΰντο την μετά ταΰτα της

ανεξαρτησίας των άφαίρεσιν, καί τρίτον, 8τι ουδε το3

Σουλτάνου ή σφοδρά προσταγή ισχυει νά ψυχράνη τήν

μεγαλοψυχίαν των.

Αφ' δσους πυργους ειχε κτίση διά τήν πολιορκίαν

του Σουλλίου ώς προείρηται, δ μεγιστος καί δυσπόρ-

θητος ητο της Βίλλας, επειδή ή κατασκευή του εσχη-

μάτιζε τετραγωνικών περίβολον, εν έκάστη γωνία αυ

του ύπήρχε πυργος υψηλος καί ισχυρος, είς δε το κέντρον

τοΰ περιβόλου αλλος πέμπτος εύρυχωρότερος εν ω διε-

τηροΰντο αϊ τροφαί καί τα πολεμοφόδια" ή φρουρά των

πέντε τούτων πύργων συνίστατο έκ πεντακοσίων Τουρ-

καλβανών, αλλά τήν νύκτα, καθ' ην εμ?λλον νά πραγ-

ματοποιήσωσι τον σκοπόν των οί Σουλλιώται δεν ευρε

θησαν περισσότεροι των διακοσίων, οί επίλοιποι μετά τοΰ

άρχηγοϋ αυτών, Ίλμάζμπεί, ειχον προκαταλάβη λόχον

τινα τνί ίδια νυκτί, άφ' ου ήλπιζον νά μεταβώσι Σουλ

λιώται μέ τροφάς διάνα τούς προσβάλωσι. Τουτο λοιπον

το οχύρωμα άπεφα'σισαν νά καταδαφ'σωσιν, δπως διά

της ανατροπης του ενσπείρωσι τρόμον καί είς τά άδυνα-

τότερα" διο συσσωματωθέντες ώσεί τετρακόσιοι άνδρες,

των όποίων διεκρίνοντο αρχηγο!, ό Τζημας Ζίρβας, Τού-

σας Ζι"ρβας, Γκόγκας Δαγκλης, Διαμαντης Μαλάμου,

Κωλέτζης Φωτομάρας, λαβόντες μεΟ' εαυτών και διακο

σιες γυναικας εδραμον εν καιρώ σκοτεινής νυκτός" πλη-

Page 142: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

122 ΙΣΤΟΡΙΑ

σιάσαντες, ό'σον έ'νεαπν, άψοφϊΐτί, έκάθισαν επί γης δια

να συσκεφθώσικαί εφεύρωσι τον τρόπον καθν δν Ισύμφερε

* να έπιχειρίσωσι καί άποπερατώσωσι το εργον ενδόξως"

γινομενης συσκέψεως παρέστ•η εν τω μέσω συντροφος τις,

Μητος Κόκκαλης ονομαζόμενος, δστις εξέφρασε τα εξης"

Σύντροφοι! μή απορητε περί τούτου, εγώ μόνος ύπό

σχομαι νά ρήςω κάτω ενα εκ τών τεσσάρων πύργων

χωρίς νά κινδυνεύση τις άλλος άπό εσας, δότε μοι 'έν

βαρέλλι γεμάτον βαρουτι, τρεις οκάδες ξύδι, καί εν σι-

δηοοπά?νουκον, και ουτως εντος μιας ώρας ελπίζω νά

ί'δητε τον ενα πύργον, καί τούς, εν αύτω συοωρευμένους"

μετά δε τοΰτο είσελθόντες είς τον περίβολον εξακολου-

θοΰμεν παρομοίως καί εις τούς άλλους, εάν δεν θελήσουν

νά παραδαθώσιν, επειδή πιάνομεν άμε'σως τας θύρας

των πύργων ή έφεύρεσις καί ύπόσχεσις του Κόκκαλη

ενεθάρρυνε καί διέλυσεν δλων την άπορίαν, δθεν λαβών

οσα Ιζήτη'-εν επλησίασεν είς τον τεΐχον του ένος πύρ

γου χωρίς νά τον άκούση ουτε δ σκοπος της φρουρας,

νίρχισε νά ραντίζη τον τεΓχον με το οξος, δστις ραντι-

ζόμενος εμαλάκωνε, καί ουτω δια του σιδηροπασσάλου

εξυε τήν άσβετον, έπομένως άποσπάσας καί τινας λίθους

νίνοιξεν έπήν άνάλογον προς τον δγκον του βαρελλίου,

το όποιον έπιβιβάσας, καί έπιθείς αύτω φυτηλιον αναμ-

μενον εκτισε Ικ νέου το μέρος του τείχου, δπισθοποδίζων

δε μετά τοΰτο προς τούς συντρόφους έφώναζε μεγα7>ο-

φώνως• « έβγάτε Τουρκοι, έβγάτε άπο τούς πύργους,

φυγετε, διά νά μή γείνετε στάκτη, παραδοθητε, έαν

θέλετε τήν ζωην σας »' μολονότι η απροσδόκητος και

άπειλιτική αύτη φωνή επεφερε σύγχυσιν καί άπορίαν είς

τους Τούρκους, άλλα τούς έφαίνετο ένταυτω απίθανος

Page 143: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΑΛΙΟΪ. 123

και δυσκατόρθωτος, δθεν κα'ι η άπάντησις έξεφωνήθη

γενναία" «δεν είμεθα γυναΓκες να φύγωμεν, αλλ' είμεθα

παλλικάρια, και τζοχαδαραϊοι τοΰ Βεζύρη, και θα πο-

λεμησωμεν ως τον Θάνατον ενώ έγείνετο τοιαυτη συνο

μιλία άμφοτέρωθεν, ηναψεν η πυρίτις, της δποίας η

δύναμις πλέον των τεσσαράκοντα όκάδων ούσα κατέρ-

ρηξε τους τείχους του πυργου, ύπό του όποίου τα ερείπια

κατεκαλύφθησαν υπερ τους πεντήκοντα Τουρκαλβανούς'

το τρομερόν τοΰτο καί άπροσδόκητον συμβάν επέφερε

τόσην μικροψυχίαν, ώστε ο'ι φύλακες των τριών πύργων

έξελθόντες κατέφυγον εντρομοι εΐ; τον πεμπτον , οί δέ

Σουλλιώται . εΐσελθόντες είς τον περίβολον δια τοΰ πε-

πτωκότος μέρους τοΰ πυργου ενέκρινον έκ συμφώνου να

τειχορύξωσι καί τον είς το κέντρον κείμενον πύργον, εξ

ου εκβαλόντες τάς εν τω κατωγαίω παρευρεθείσας τρο-

©άς και πολεμεφόδια, παρέδωκαν αυτά εις τάς γυναΓ-

κας, αΐτινες μετεκόμισαν επ' ώμων καί κτηνών είς τό

Σούλλιον έκυρίευσαν άμέαως καί τους αλλους τρεΐς

πύργους αφυλάκτους οντας, ευρον εν αύτοΐς ίκανα λά

φυρα, άλευρα, έδώδημα, καί 15 φορτηγ'ά ζώα" άνα-

τείλαντος δε τοΰ ηλίου επρότεινον είς τους Τούρκους,

δτι εάν έπιθυμώσι τήν σωτηρίαν των δύνανται νά την

λάβωσι χωρίς τινος ύπονοίας κινδύνου, άρκεΐ μόνον νά

παραδόσωσι τά όπλα, κα'ι τότε ειναι ελεύθεροι νά υπά-

γωσι οπου θέλουν τουναντίον, κινδυνεύουν νά πάθωσι

τα δμοΐα των συντρόφων των οί Τουρκοι επροσποιή-

θησαν δτι παρεδέχθησαν τάς προτάσεις, καϊ διά νά

τους απατησουν περισσότερον, ηρχισαν νά ρίπτωσιν εκ

τών θυρίδων δπλα άργυρένδυτα, τά όποια τινες Σουλ-

λιώται εδραμον νά τά λάβωσιν, εχοντες δμως οί Τοΰρ

Page 144: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

124 ΪΣΤΟΡΙΑ.

κοι αλλα εις τον πύργον έπυροβόλησαν αμέσως κατ' αυ

τών, εφόνευσαν πέντε, καί οκτώ ετραυμάτισαν" η α

προσδόκητος αυτη απιστία των Τουρκαλβανών, 6 θά

νατος τών συγγενών καί συμπολιτών παρώξυνεν αύτούς

εις βαθμον ώστε, ώρμήσαντες όμοθυμαδον έκόλλησαν είς

τάς θυρας του πύργου πίσσαν, καί άλλας ριτινώδεις

ΰλας, καί ουτως απληστος φλοξ διαδοθεΓσα, καί τον

πύργον και την φρουραν άπασαν έπυρπόλησεν, επομένως

δε καί τούς πύργους καί τον περίβολον κατέσκαψαν,

μολονότι πυρπολούμενοι οί Τουρκοι έζήτουν ελεος, άλλ'

οί Σουλλιώται απεκρίθησαν, διά τούς άπίστους ελεος

δεν υπάρχει, διότι τότε γίνονται και άλλοι άλλο τε

άπιστοι, εάν εσεΐς συγχωρηθητε σημερον.

Ένώ τα στρατεύματα συναθροιοθέντα είς Ιωάννινα

εμελλον επομένως νά κινηθώσι πανστρατια, εξαίφνης

πληροφορεΐται ό Εεζύρης υπό τινος στρατιώτου σωθέντος

την νύκτα εκ της φρουράς της Βίλλας, δτι και η φρουρα

ηφανίσθη άπασα, και οί πΰργοι, καί ό περίβολος εκ θε

μελίων κατεσκάφησαν παρά τών Σουλλιωτών εγερθείς

εκ του καθίσματος τεταραγμένος περιεφέρετο ως μα

νιώδης άπο μιας εις άλλην θυρίδα, προκύπτων δε την

κεφαλήν του είς τάς περ'ι το παλάτιόν του αγυιάς έβόα

προς τους διαβα ίνωντας' «δεν είμεθα πλέον Τοΰρκοι",

»τί θέλομεν είς το εξης τοιαύτην ζωήν ; δέκα κλεφτογι-

» δάδες Σουλλιώται τήν μισην τουρκίαν εφαγαν, εως

ϋτο υστερον θά μας πάρουν καί τά "Ιωάννινα" οποιος

» λοιπον είναι Τουρκος, και πιστεύει αληθινα τον Μωαμεθ,

ί ας άρπάςη τ' άρματα, ας ένωθίί μέ τα βασιλικα

» στρατεύματα, καί ας ώμώση διά τον αφανισμον αυ-

»τών τών απίστων γειτόνων.»

Page 145: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΑΑΙΟΪ. 125

Άπαυδήσας εκφωνών τοιουτους μικροπρεπείς λόγους

διεταξε παρευθυς κήρυκας να δημοσιεύοωσι τά αυτά εις

τάς πλατείας καί άγυιάς τών Ιωαννίνων επεμψεν εγ

κυκλίους προς 8λας τάς επαρχίας της ηγεμονίας του

Ιξιστορούσας παθητικώς την τρομεράν της Βίλλας κα-

ταστροφήν προσεκάλεσε συγχρόνως εις επικουρίαν δλους

τους εκ διαφόρων έπαρχιών καπετάνους "Έλληνας, τους

όποίους , η δια να κρύπτη την αδυναμίαν του, η μή

άγνοών την μεταξυ αυτών και των Τουρκαλβανων άν-

τιζηλίαν, καί ιδιαίτερα πάθη, δεν εμεταχειρίσθη άλλοτε

κατά των Σουλλιωτών ουτοι δε μη δυνάμενοι ν' άπο-

φύγωσι την πρόσκλησιν συσσωματωθέντες απηλθον είς

Ιωάννινα, παρουσιασθέντες ενώπιόν του ύπεσχέθησαν έκ

συμφώνου νά έκτελέσωσι τά χρέη των κατά τάς δια-

ταγάς του με την άπαιτουμένην προθυμίαν, άλλα δια

να γνωρίση την υπόσχεσίν των ανεπίληπτον τον επαρα-

κάλεσαν ταυτοχρόνως ουτ' άπ' αλλήλων νά τους άπο

σπάση, ουτ' ύπ' όδηγίαν τινος Τούρκου νά τους διατάξη,

ουτ' ηνωμένοι μετά των Τούρκων νά παρατάττωνται

είς μάχην, διότι ού μόνον αί άνδραγαθίαι των θά πνί-

γωνται τότε ύπο της αντιζηλίας, αλλά καί η ίδία των

υπαρξις θελει κινδυνεύσει διά παλαιά μεταξύ αυτών καί

Τουρκαλβανων πάθη' έδέχθη καί επραγματοποίησεν ό

Βεζύρης τήν αΐτησίν των ώς δικαιολογημένην συχνοτέ-

ρας και πεισματωδεστέρας, παρά οί Τουρκοι, έσυγκρό-

τουν μάχας οί καπετάνοι, αλλά ρανις αιματος δεν εχύ-

νετο αμφοτέρωθεν, συνεννοημένοι γάρ δντες πρότερον

εμαχοντο κατ έπιφάνειαν, ώφελοΰντο μάλιστα οί Σουλ-

λιώται παρ αυτών, επειδή συναναστρεφόμενοι τήν νύ

κτα ελαμβανον τροφάς και πολεμεφόδια" πιθανον νά

Page 146: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

126 ΙΣΤΟΡΙΑ

κατηγορά τις αναγνώστης την πράξιν των καπετάνων

ώς παραβαίνουσαν την ύπόσχεσίν των, τον παρακαλοΰ-

μεν δμως να πολυπραγμονήση δια μίαν στιγμην τήν

τότε θηριώδη των Τούρκων αύθαιρεσίαν κατά των Ελ

ληνων, και τότε δεν θέλει ρίψει μέλαιναν κατ' αύτών

ψήφον.

Έπί τά νε'α λοιπον στρατεύματα διέταξεν εκ νέου

στρατάρχην τον υίόν του Βελή Πασά διά τε την βα

ρύτητα του ονόματος, καί πειθαρχίαν του στρατοΰ"

ουτος δε συγκεντρώσας αυτά μετά των πρώτων έστρά-

τευσε προς το μέρος της Παραμυθίας, κάκείθβν διεβι-

βάαθη εις τα δρια του Σουλλίου πλησίον του χωρίου

Τζαγκάρι, όπου καί έστρατοπέδευσε" εντιϊθεν ετοποθέ-

τησεν είς την καταστραφεΓσαν Βί7>"λα.ν τον Ίσουφ Άρά-

πην, και Μέτζο Μπόνον με χιλιάδας τρεΐς, τον Χασάν

Άγά Τζαπάρην, καί Ίμπραιμ Δέμην είς Ζαβροΰχον με

χιλίους πεντακοσιους, τον Μπεκίρ Τζογαδοΰρον είς Τζε-

κουράτι μέ δύω χιλιάδας" οί δε Σουλλιώται είς εκαστον

τούτων των στρατοπέδων άντιπαρέταςαν ύπ' έδηγίαν

γενναίων όπλαρχηγών όσην δύναμιν ενέκρινον ίκανήν νά

εμποοίζη την πρόοδόν των, ετερον σώμα συγκείμενον εκ

τριακοσίων έκλεκτών, καί ώκυπόδων έδιωρίσθη νά μέ

νη πάντοτε είς φύλαξιν του Σουλλίου, και επικουρίαν

προσέτι πρόχειρον συμπεσούσης ανάγκης" ώς επί το

πλειστον ομως τοΰτο το σώμα επέφερε τούς σημαντι

κοτέρους τρόμους, καί ζημίας ε'ις τον έχθρδν διά τών

νυκτομαχιών, επειδή τήν ήμέραν μή ουσης τινος ανά

γκης άνεπαύετο, τήν νύκτα, καί μάλιστα τήν σκοτεινήν

καί βροχεραν, έρρίπτετο αρειμανώς προς ο εγνώριζεν

άσθενέστερον δχύρωμα, και ίιπο απειροπολέμων Τουρ

Page 147: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΥΛΛΙΟΤ. 127

κων διατηρούμενον, και ουτως εβαλεν αυτο εις άτα-

ξίαν, καί διασκορπισμον, φονεύων δε καί αίχμαλωτί-

ζων 2σους ηδύνατο, άφαιρών τροφάς, καί παν το τυ

χον έπέστρεφεν είς τα ίδια, 8που ήν διωρισμένον αλ

λοτε πάλιν ένεδρεύοντες είς στενοπούς, άφ' 8που διέβαι-

νον Τουρκοι κομίζοντες τροφάς, καί αλλα άναγκαΓα

δια τα στρατόπεδα, τα εκυρίευον δια τών δπλων, 3νε

δε έπληροφοροΰντο ότι η φρουρά των τροφων ύπηρχεν

ισχυρά, καί ως εκ τούτου εμελλον ν απαντήσωσιν άν<

δρείαν άντι'στασιν, καί έπομένως δυοκολίαν προς έκτέ-

λεσιν τοΰ σκοποΰ των, τότε ελάμβαναν και γυναίκας

μεθ' εαυτων, και ουτως οί μεν άνδρες έμάχοντο, αί δε

γυναικες έσφετέριζον ακινδύνως τά φορτηγά ζώα περι

φερόμενα ενθεν κάκεΐσε ύπό της πυρσοκροτήσεως καί

αλαλαγμων.

Προς ανακάλυψίν τινος ενέδρας προέπεμπον οί Τουρ

κοι πολλάκις εμπροσθοφυλακήν εξ Ελλήνων υπηκόων,

κα'ι άόπλων, καί δια τοιούτων προφυλάξεων άπέφευγον

ένι'οτε τον κίνδυνον παραχωροΰντες αμαχητί τά κομι-

ζόμενα" τέλος πάντων, οί ανδρεΐοι καί αδιάκοποι πό-

λεμοι, καί νυχθημερινά ς"ρατηγήματα κατάντησαν τούς

Τούρκους να μελετώσι πάλιν άσυστόλως την γενικην

διάλυσιν τών στρατοπέδων, πολλοί εξ αυτών έλλειπο-

τάκτουν την νύκτα κηρύττοντες πανταχου, ώς καί άλ-

λαχοΰ είρηται, 8τι, οΰτ' αύτοί, ουΥ αύτών οί μετα

γενέστεροι θά δυνηθώσι νά κυριεύσωσι το Σούλλιον,

καί 8τι αδίκως καί άνωφελώς χύνεται το Τουρκικον

αίμα.

Πιθανωτάτη ην η διάλυσις τών τουρκικών στρατο

πέδων, άλλ' αϊ προφητικά! συμβουλαί τοΰ ίερομονά

Page 148: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

128 ιστορία:

χου Σαμουηλ εξεναντίας πολύ την ενίσχυσαν, διότι οι

άκΚοΐ και άμαθεΓς Σουλλιώται, δοξάζοντες αύτόν ώς

προφήτην, έδέχοντο καί τους λόγους του, ώς θεοπνεύ-

στους' αί δε συμβουλαί του ησαν αί έξης" ά.) να μη

πολεμώσι πλέον προς τους Τούρκους, ουτε την ημέραν,

ου« την νύκτα, αλλά νά φυλάττωσι μόνον τάς θεσεις

των β'.) τους ήσφάλιζεν ώς εκ θείας δήθεν άποκαλύ-

ψεως, δτι μετ' ολίγας ημέρας μελλουν νά διαλυθώσι,

καί διασκορπισθώσιν οί Τουρκοι ύπό θείκής όργής, και

τότε εις Σουλλιώτης διώξει χιλίους Τούρκους" γ'.) δτι

εύκολότερον ειναι νά γείνη δ ουρανος χάλκινος, ή το

Σοΰλλι τουρκικόν υπο τοιούτων καί όμοίων άλλων δ-

νειροπολημάτων του Σαμουήλ πλανώμενοι οί μαχηταί,

οΰ μόνον δεν επείθοντο είς τους αρχηγους καί φυλάρχους

αυτών, ενω αλλοτε ησαν αυθόρμητοι εις τάς μάχας,

αλλά τους εμέμφοντο προσέτι ώς υπερηφάνους καί δο-

ξομανεΐς. Βλέποντες οί Τουρκοι την διαρκή των Σουλ-

λιωτών ραθυμίαν, και ώς μικροψυχίαν αυτήν εκλαβόν-

τες επαυσαν πλέον τό νά μελετώσι την φυγήν, και διά-

λυσιν των στρατοπέδων έμψυχωθέντες λοιπόν εκ τούτου

άπεφάσισαν πανστρατιξό διά μιας καί μόνης ορμής νά

κυριεύσωσι την Κίάφαν, Ναβαρίκον καί Σαμονίβαν ή

επίθεσίς των εγεινε τω δντι άνδρία, αποφασιστική, αλλ

ή άντίκρουσις έδείχθη άφ' έτέρου ατρόμητος καί ακα

ταμάχητος, ώστε μετά τεσσάρων ωρών πεισματώδη

μάχην υψωσαν οί Σουλλιώται της νίκης τό τρόπαιον

καί είς τά τρία μέρη βιάσαντες τους έχθρους νά όπι-

σθορμήσωσιν άτάκτως μέχρι τών πρώτων αυτών όχυ-

ρωμάτων, άπωλέσαντας τρεΓς αξιωματικους και ύπέρ

τςύς διακοσίους ς'ρατιώτας έκτός τών τραυματισθέντων,

Page 149: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΤΛΛΙΟΤ. 129

εκ δι των Σουλλιωτών επεσον τέσσαρες πληγωθέντων

ακινδύνως ενδεκα.

Μεχρι τοΰδε τα πράγματα τών Σουλλιωτών ειδομεν

8τι ετρεχον κατά ροΰν, άλλα καθώς τά άν&ρώπινα

πάντα είσ'ι μεταβλητά, ουτω καί τα των Σουλιωτων,

ώς οψόμεθα, άρχονται άπό τοΰδε νά καταρ^έωσι, διότι

παρά τ ας φθοροποιάς συμβουλάς του Σαμουήλ, συνέτρε-

ξαν, ώς εΐρηται, καΐ άλλα επακόλουθα δεινά, τά δποΐα

Ιτάχυναν την πτώσιν του Σουλλίου, επειδή εως τότε

μόνος ό Βότζαρης εγνωρίζετο φανερος της πατρίδος επί

βουλος, ήδη ομως άπεσπάσθησαν και άλλοι δύω φύλαρ-

χοι, δ,τε Κουτζονίκας (ΐ) καί Πύλιος Γούσης εκ της

φυλής των Μπουσπάτων ό δεύτερος παρουσιασθείς τήν

νύκτα είς τον στρατάρχην εζήτησε παρ' αύτοΰ πρώτον

τήν άπελευθέρωσιν ένος γαμβρου του εν είρκτίί υπάρ

χοντος μετά τών εικοσιτεσσάρων όμηρων δεύτερον έν-

νέα χιλιάδων γροσίων άνταμοιβήν περί της απολαβής

τοΰ Σουλλίου" ό στρατάρχης, ου μόνον ταΰτα, αλλά

καί τριπλάσια άλλα τω ύπεσχέθη, εάν τον εύκολύνη νά

κυριευση το Σούλλιον τήν τετάρτην νύκτα, ήτις ήν

ή εικοστή πέμπτη σεπτεμβρίου τοΰ 1803 ετους επα-

ρουσιάσθη εκ δευτέρου είς τον στρατάρχην παρά του

όποίου δωροδοκηθείς δσα δεν ήλπιζεν, έξέφρασε τά εξης•

«Παραδώσατε, Πασά μου, διακοσιους εμπειροπολε'μους

»Τουρκαλβανούς ύπό τήν όδηγίαν τοΰ Κίτζου Βότζαρη,

5) αυτούς θελει τους οδηγήσει ό ιδιος ταύτην τήν νύκτα

»άπο μονοπάτια, καί αφύλακτα μέρη, θέλει τούς εμ-

(1) Οί υιοί, καί εγκονοι αύτοΰ Ιδείχθνισαν ατρόμητοι [/.α-

χητα\ καϊ ιίμιοι πατριώται, Ιξαιρέτως §ε ό Νάσ/,ς Κου•

τζονίκα{.

Page 150: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

130 ΙΣΤΟΡΙΑ

2 βάσει ε'ις την οικίαν μου χωρίς τινα κίνδυνον, και

»γνώσιν των Σουλλιωτών, ή δε ύψηλότης σας αυριον

ϊ προ της ανατολης τοΰ ηλίου άποφασίσατε να κινηθητε

ϊμέ^δλα σας τα στρατευματα κατά του Σουλλίου' οί

«Σουλλιώται άμα σ' ί'δωσιν επερχόμενον θέλει έρμή-

»σουσιν ευθύς εναντίον σου, τότε εγώ αρχίζω να τούς

»πυροβολώ άπο τα οπισθεν, καί ουτως διακόπτω την

»όρμήν των, ή δε υψηλότης σας εμβαίνεται ταύτοχρό-

»νως, καί με πολλά όλίγην ζημίαν σας κυριεύετε το

»Σοΰλλι»" η συμβουλη του Μπούσπου φανεΐσα εύάρ»-

στος είς τον Στρατάρχην^έπραγματοποιήθη άπαραλλά

κτος, συνέδραμον προς τούτοις, κατά δυστυχίαν των

Σουλλιωτών, και άλλα συμβοηθητικά μέσα, διότι ε\ώ

άπροσδοκήτως εφάνησαν τά στρατεύματα, μη τολμων-

τα δε νά είσβάλωσιν άμέσως, δεν εύρϊ'Οησαν κατ ε-

κείνην την στιγμην είς τό Σούλλιον περισσοτεροι των

εκατον έξηκοντα πέντε μαχητών, οιτινες, καί τοι δλίγοι

δράξαντες τά δπλα ώρμησαν κατά των εχθρών" ό δε

Μπούσπος ίδών αυτους διαβαίνοντα: πλησίον αγίς οικίας

του (ΐ) ηρχισε νά τούς πυροβολνί άπό τά οπισθεν το

άπροσδόκητον τοΰτο φαινόμενον άνεχαίτησε την όρμην,

καί εις προδοσίας ύπόνοιαν ενέβαλεν απαντας" δθεν ό-

πισθοποδίσαντες εκ συμφώνου άπαντες κατέλαβον. τόν

ναόν του αγίου Δουνάτου κείμενον επί τήν ράχην Κου-

(1) Ή οικία αύτοϋ ύπΐρχεν είς τλν άκρτ,ν τοϋ ΣουλΜου

κατά βορράν, άφ' δπου έμελλον νά είοβάλλωσιν οί ^πλιότε

ροι Τουρκοι• £ν μόνον καλόν επραζεν ό Γούσης δι*τάξ«ς τους

Τονοκαλβανοΰς νά πυροβολώσι μέν κατά τών^ Σουλλιωτων,

ουχί δε εύστόχως• τούτο επραξε φοβούμενος βέβαικ το μέλ

λον.

Page 151: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΥΛΑΙΟΪ 131

γκι, θέσαντες τα νώτα προς το μικρον φρούριον της

άγίας Παρασκευης όπου ύπηρχεν δ Σαμουηλ φυλάττων

αυτό με πλέον των εξακοσίων μαχητών δύναμιν, και

σκοπεύοντες όλοι ομοΰ συγκεντρωμένοι να δρμήσωσι

καί εκβάλωσιν αμέσως τον έχθρόν από του Σουλλίου,

δοτις καί τοι είσελθών ?στατο ακόμη εντρομος* οί εκα

τον έ"ηκοντα πέντε εχοντες αρχηγους τους άτρομητους

καί παλαιμάχους Δημον Δράκον, καί Άθανάσιον Βάγιαν,

μη ύποφέροντες να βλέπο>σι τό εδαφος της πατρίδος

των καταπατουμενον υπό των βαρβάρων, εξελθόντες

του 'ό/υρώματος ώρμησαν εκ νέου κατ' αυτών, επ' ελπί-

δι να μι'ΑΥιθώσι τό παράδειγμα των και οί εν τω φρου

ρίω' φοξηθέντες τήν έπίθεσιν οί Τουρκοι, μετά δύω

πυροβολισμών άντίσταοιν όπισθώρμησαν, νομίσαντες την

τόλμην ως στρατήγημα, διά νά τους έπασχολώσι δη

λαδή είς τήν μάχιαν, και ουτω νά τους προσβάλωσι

ταυτοχρόνως άπό τά πλάγια οί εν τω φρουρίω καί Κιάφα"

αλλ' έσυνέβη το εναντίον, διότι ενώ οί ολίγοι Ιξέβαλον

τους Τούρκους έκ του Σουλλίου, άμελή"σαντες 3μως καϊ

ουτοι τήν περαιτέρω καταδίωξίν των, προσεκολλήθησαν

εις τήν σκύλευσιν δεκαεπτά πτωμάτων ώφεληθέντες εκ

τούτου οι εχθροί, μή βλέποντες άφ' ετέρου περισσοτέραν

δύναμιν προς επικουρίαν, Ιρεθισθέντες προσέτι καί παρά

τών αρχηγών, εφώρμησαν έκ νέου κατά τών ολίγων, έξ

ων, Ικτός Ιπτά τραυματιών, έφόνευσαν πέντε, οί λοιποί

όπισθοποδίσαντες κατέλαβον πάλιν τήν πρώτην θέσιν

αιρήσαντες τους Τοΰρκους κυρίους τοΰ Σουλλίου' 6 δέ

Σαμουήλ έκ τών οσων Σουλιωτών ύπηρχον μετ' αύτοΰ

εν τω φρουρίω ούδένα έπέτρεψε νά κινηθί), αλλ' οΰ'τε

καν είς επικουρίαν των εκατόν Ιξήκοντα πέντε, μολο-

10

Page 152: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΙΣΤΟΡΙΑ

τούς ανδρας, καί αύτάς έ'τι τάς γυναΓκας I-

βλεπε φρυαττομένους καί πνέοντας έκδίκητιν δια τήν

αλωσιν του Σουλλίου, αύτος δε ι στα* ο ατάραχος, καί

έπιστηριζόμενος επί των σαθρών όνειροπολημάτων του.

Εο δσον άπερισκέπτως επλανάτο δ Σαμουηλ προς

τας δεισιδαιμονίας καί δνειροπολίας, τόσον εσκεμμένος

και προθύμως ήγωνίζετο δ στρατάρχης άνεγείρων νυ-

χθημερινως όχυρώματα δυσά>ωτα δια την άσφάλειαν

των στρατευμάτων του και διατήρησιν του Σουλλίου,

διότι δεν έπείθετο ποτέ, δτ' εμελλε να το κυριευση μέ

τόσην ασήμαντον ζημίαν εκ τούτων δλων εικάζεται,

.οτι ουτε τα πολυάριθμα στρατεύματα ουτε αί απιστίαι τοΰ

Βεζύρη ισχυσαν τόσον διά την πτώσιν του Σουλλίου, δσον

οι σημαντικοί άντιπατριώται καί αί δε'.σιδαιμονίαι του

Σαμουήλ, τα όποια εν μικρω καιροΰ διαστήματι κατε-

μάρανον το εκ φύσεως δραστήριον καί ακαταμάχητον

ύπέρ πατρίδος σύστημα ίων Σουλλιωτών.

Κύριος γενόμενος δ Βελή Πασάς του Σουλλίου, καί

μέ ακούραστον προΰυμίαν όχυρώσας αύτδ, εκινήθη ανυ

περθέτως κατά των εις άγίαν Παρασκευήν, καί Κιάφαν

συγκεντρωθέντων Σουλλιωτων, φέρων μεθ' έαυτοΰ τρία

κανόνια καϊ δύο βόμβας άλλα μετά τρεΐς κατά συνέ-

χειαν συγκροτηθείσας μάχας ηττηθείς, δεν ετόλμησε

πλέον νά κινηθϊί, επεριωρίσθη δε είς τα δχυρώματά του.

Τήν χαρμόσυνον ταύτην της κατακτήσεως τοΰ Σουλ

λίου άγγελίαν λαβών δι' εκτάκτου ταχυδρόμου δ Βε-

ζύρης, διέταξεν αμέσως κήρυκας νά τήν δημοσιεύσωσιν

Ιφ' δλην τήν πόλιν , νά υποχρεώσωσι τους τε πολίτας

καί ξένους απαντας νά πυροβολώσιν δλην τήν ήμέραν,

τήν δε νύκτα νά γίνη λαμπρά φωτοχυσία εις τε τάς

Page 153: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤύΪ ΣΟΪΛΛΙΟΪ. 133

οικίας καί άγυιάς" τάς αύτάς διαταγάς εκοΐνοποίησε

και εν πάση τ?ί έαυτοΰ σατραπί^ προς τε Τουρκους καί

Έλληνας, τους δε κομιστάς των διαταγων του πάσα

επαρχία ώφειλε (δια τον φόβον) νά άνταμείβη με βα-

ρεΓαν ποσότητα χρημάτων. Μεθ' ημερας τρεΐς διέταξε

τον πολιτάρχην Άμπάζ Τεπελένα, νά εύγάλη άπο την

ειρκτήν καί παρουσιάση ενώπιον του τον Φώτον Τζα-

βέλλαν, τον όποΐον ίδών ρακένδυτον καί άξύριστον, ε-

προσποιήθη συμπάσχων δηθεν δια την κατάστασίν του,

αποδίδων την αιτίαν της δυστυχίας εις τον ιδιον, ώς

ί'Λ τών άκολουθων λόγων του συμπεραίνεται.

« Έ, Τζαβέλλα ! εάν έσυ ηθελες νά με δουλεύσης

«πιστα άπο την άρχην, ουτ' εγώ έδοκίμαζα τόσους κό-

»πους, σκοτομους καί εξοδα διά νά κατακτήσω το

»Σοΰλλι, ουτ' εσύ εκαταντοΰσες είς τέτοιον χάλι (ά-

»θλιότητα)' μολοντουτο έγώ έκέρδισα εκεΓνο όποΰ ηθελα,

»συ δμως Ιχασες την τυχην σου' κα'ι άλλοτε, βεζύρη

»μου, άπεκρίθη ό Τζαβέλλας, έπηρες το Σοΰλλι (1), άλ-

»λά πάλιν το αφησες με πολλην ζημίαν, κα'ι τώρα το

5>Σουλλι έπηρες, άλλ' όχι καί τους Σουλλιώτας, όθεν πι-

»θανόννά συνέβη καί ηδη, ώς το πρωτον συγχωρησατε με,

» παρακαλώ, υψηλότατε Βεζύρη μου, έπειδη σας όμιλώ

» τόσον ασυστόλως την άλήθειαν. Ει μεν ομως θέλεις

5>ν' απολαυσης διά πάντα το Σοδλλι, αφισέ με νά υπά-

»γω ό ιδιος, επειδη απεφάσισα τώρα νά γίνω εις το

»έξης δλος έδικός σου' καί πώς ημπορώ νά σε πιστεύσω,

3>Τζαβέλλα, άφοΰ την πρώτην φοράν μ' έγέλασες ; σοί

» δίδω, λέγει, τον ύιόν μου δμηρον βχι, Τζαβελλα, τον

(Ι) Όρα χεφαλαίω έβδό[»ω φυ>.

10*

Page 154: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

134 ίΣΤΟίΐΑ

3>υίόν σου μόνον, άλλ' δλην σου τήν φαμελίαν δια νά

»ιΰγης λοιπον άπο πάσαν ύποψίαν, αποκρίνεται έ Τζα-

ϊβέλλας, λάβε την.»

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ιθ'.

"Εξοδος τον ΤζαόέΛΛιχ Ικ τις ι'ιρχτΤίς<

Ίΐ άνωτέρω άπάντησις του Τζαβελλα έπεφεριν αί-

σθαντικήν έντύπωσιν εις την κεφαλήν τοΰ Βεζύρη, ώστι,

να διστάζη ετι δια τήν ασφαλή κατ«κτησιν τοΰ Σουλ-

λίου, επειδή, ώς εΐρηται, ούδεμίαν μάχην μετά τήν

κυρίευσίν του έκέρδισε" τούτου Ενεκα πεισθείς, ένέδωκεν

εις τήν πρότασιν τοΰ Τζαβελλα επί συμφωνία νά εύγάλη

δλην του τήν φυλήν, συγγενείς καί φίλους άπο τοΰΣουλ-

λίου, και τότε εξ ανάγκης εμελλον ν' άκολουθήσωσι το

παράδειγμα του καί οί λοιποί συμπατριώται, μή δυνά

μενοι, διά τήν όλιγότητα, ν' άνθέςωσιν είς τήν ύπερβο-

λικήν δύναμιν των αντιπάλων" προσενεγκών λοιπον τήν

οίκογενειάν του είς τά Ίωάνινα, παρέδωκεν αυτήν είς

τήν κυριότητα τοΰ Βεζύρη, ουτος δε, ύπο τήν κηδεμο-

νίαν τοΰ Μητροπολίτου, διορίσας καί αστυνομικήν Ιπι-

τήρησιν 6 δε Τζαβελλας λαβών συστατικον γράμμα

προς τον στρατάρχην άπήλθεν εες το Σούλλιον κατά

τήν {νδεκάτην τοΰ Νοεμβρίου μηνος 1803" άφοΰ εξέφρα-

« προς αΰτον τήν μετά τοΰ πατρός του συμφωνίαν, έζή-

τησε συγχόνως παρ' αύτοΰ ετερον συστατικον προς τους

ΙΙαργίους, το όποιον τω έδόθη, το δ' έσπέρας εκεΐνο ευ

καιρίας επιτυχών, εσπευσε νά συνομιλήση μυστικως μετά

των είς Κΐάφαν όπλαρχηγών συμπολιτών, καί διακοι

νωση είς αύτούς το κύριον φρόνημα τον καί σκοπόν υπέρ

Πατρίδος» ώς εφεξής.

Page 155: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΓ ΣΟΪΛΛΙΟΤ. 135

Συμπολΐται, καί αδελφοί! δεν σας λανθάνει ό κίν

δυνος είς τον όποιον ή Πατρίς μας κατήντιασεν εάν δεν

πασχίοωμεν παντοίω τρόπω καί οσον τάχος δια την

σωτηρίαν της, αίκη βεβαια γρήγορα μελλει να πέση είς

τούς αίμοχαρεΐς ονυχας του Τυράννου" εγώ παρέδω/.α

την άγαπητήν μου σύζυγον κα'ι φίλτατα τεκνα είς το

μακελλειον, δχι δια την ίδικήν μου, άλλα της πατρίδος

την σωτηρίαν, επειδή κατ' αλλον τρόπον δύσκολον ήτον

να τον πείσω προς εκτέλεσιν του πατριωτικου σκοποί!"

ή δε συμφωνία μας εγειν* να εύγάλω δλην μου την

φυλήν, και δσους άλλους δυνηθω να ελκύσω μαζύ μου,

καί υπάγω να κατοικήσω είς την Πάργαν. Ιδού λοιπον

καιρος αρμόδιος νά εύγάλωμεν εκ συμφώνου άφ' δλων

των φυλων τούς γέροντας, γραίας, γυναικόπαιδα, καί

δσους σχεδον γνωρίζομεν ανικάνους δια τάς μάχας, καί

πέμψωμεν αύτούς είς την Πάργαν• καί επειδή, δια την

καθ' όδον άσφάλειαν, θά ζητήσωμεν άπο τόν στρατάρ-

χην όμήρους τους υίούς καί πλησιε.στέρους συγγενεΐς

των σημαντικωτε'ρων κα'ι ίσχυρατέρων στρατηγών τοΰ

στρατοπεδου του , τότε δή άμα φθάσωσιν είς Πάργαν

τα γεροντογυναικόπεδα, βαστωντες ήμεΓς είς χείρας τούς

έμήρους, άρχίζομεν άμέσως, κατά τήν συνήθεΐάν μας,

τάς εχθροπραξίας μέ δραστηριότητα" δεν ύπάρχει τις

αμφιβολία δτι θα είσάξομεν μάλιστα καί διχόνοιαν είς

το στρατόπεδον, μή άπολύοντες τούς όμήρους" τοΰτο

στοχάζομαι, αδελφοί μου, το μόνον ασφαλές καί σωτή-

ριον της πατρίδος στρατήγημα" εί καί, κατά τινα τρο

πον, φαίνεται απάτη, άλλα διά τήν σωτηρίαν της πα

τρίδος άναγκαιότατον, καί χρεος άπαραίτητον.

Page 156: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

130 ΙΣΤΟΡΙΑ

"Ολο'' ι'κ φυμφώνου οί άρχηγοί των φυλών έδέχθησαν

καί έπηνεσαν το φρόνημα καί στρατήγημα του Τζαβέλ-

λα, παρακαλέσαντες εν ταύτώ να το πραγματοποιήση,

οσον ενεστι ταχύτερα" δθεν το πρωι άνεχώρησε δια την

ίΐάργαν, οί οέ Πάργιοι δια το προς αϋτους συστατικον

τοΰ στρατάρχου γράμμα, δια την άγνοιαν του σκοπου

καϊ στρατηγήματος του Τζαβέλλα, έταράχθησαν καί

ώργίσθησαν κατ' αύτοΰ τόσον , ώστε ηρχισαν νά τον

κ%ταφρονώσι καί ύβρίζωσιν άσυστόλως ώς προδότην

της Πατρίδος , τόν διέταξαν μάλιστα ν' άναχωρηση

άμέσως άπό την ΙΙάργαν, συσκεφθέντες δτι, εάν αυτόν'

σημαντικον καί εκ των πρωτίστων δντα δεχθώσι μετά

της φυλης του, τότε αναμφιβόλως καί οί λοιποί Σουλλιώ-

ται μείναντες ολίγοι καί άδύνατοι, εξ άνάγκης θέλουσιμι-

μηθη τό παράδειγμά του, καί ουτως ου μόνον το Σούλ-

λιον θ' άπολεσθνί, άλλα καί αύτοί κατά συνέπειαν θά

ύποπέσωσιν είς άναπόφευκτον κίνδυνον άπο τοιουτον

καταχθόνιον γείτονα.

Έπί τρεΐς όλοκλήρους 'ημέρας υπέφερε με βαθέιαν

ύπομονην καί έχεμυθίαν δ Τζαβέλλας τάς προσωπικάς

ΰβρεις τών Παργίων, ώς δ άκμων τους βαρεις σφυρο-

κτύπους, διότι μη εχων στενην σχέσιν πρός τινα ύπαρ-

γεΐον ήναγκάζετο νά έπιστομίση το σωτήριον, αλλα και

επικίνδυνον μυστήριον κατά δε την τρίτην ημέραν ελ-

θών έκ Κερκύρας είς Πάργαν δ Περραιβός ελαβεν άμέ

σως συνέντευξιν μετ' αύτοΰ' πληροφορηθείς άκριβώς την

ύπόΟϊσιν, εδραμεν είς άντάμωσιν δύω προεστώτων και

φίλων του Παργίων, ωσαύτως καί του σεβασμιωτάτου

Χρυσάνθου άρχιερέως, εν οίς εξιστόρησεν ακριβώς το φρό

νημα του Γζαβέλλα. "Οθεν κατά τήν Τετάρτην ώραν της

Page 157: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟν ΣΟΥΛΑΙΟΥ. 137

νυκτος εγεινενήσυνέντευςις καί συμβούλιον εν τϊί οικία του

Άρχιερέως, δπου ό Τζαβέλλας εξέφρασεν έλευθέρως τα εξής.

5) Φίλοι, και αδελφοί Πάργιοι! Βλέπετε φανερα είς πόσον

» μέγαν κίνδυνον κατήντησεν ή Πατρίς μου σήμερον εάν

» ύμεΐς δεν την βοηθήσετε, αυτή μέλλει βέβαια ν' άφανι-

» σθή, κατά συνέπειαν δε και ύμάς, ως γείτονας, 6ά βλά-

» ψει τά μέγιστα, τήν δε βοήθειαν, τήν όποίαν ζητεΐ

» παρ' ύμών ή Πατρίς μου ειναι ή έςής. ΉμεΓς δια ν'

» άπαλλάξωμεν αυτήν από τόν επικείμενον κίνδυνον,

» άπεοασίσαμεν νά εκβάλωμεν από τους κόλπους τής

5) Πατρίδος δλα τά αδύνατα γεροντογυναικόπαιδα, ως

5) φθείροντα τάς τροφάς έπί ματαίω, καί άπασχολοΰντα

» ημάς διά τήν φύλαξίν των, ενώ ή ανάγκη άπαιτεΐ νά

» προσβάλωμεν τόν έχθρόν δπου, δτε, οπως, καί δσον δυνά-

» μεθα ύπέρ του γενικου συμφέροντος. Τα γεροντογυναι-

5) κόπαιδά μας φθάσαντα ενταυθα αποπέμψατε παρα-

» καλοΰμεν είς τήν έπτάνησον, δπου δεν άμφιβάλλομεν,

» δτι αί 'Ρωσσικα'ι άρχαί κα'ι οί εκεΐσε όμογενεΓς καί φιλο-

» γενεΐς Επτανήσιοι θά τά δεχθώσι και ψωμοδοτήσωσιν.

» Επειδή δε οί Τουρκοι, ώς δεν σάς λανθάνει, σπανίως

» διατηροΰσι τάς μετά των Χριστιανων συμφωνίας καί

5) πολλω μάλλον ημων τών Σουλλιωτών, άναγκαζόμεθα

» διά τουτο νά ζητήσωμεν παρ' αυτών όμηρους τούς

» πλέον σημαντικωτέρους καί ευνοΐκωτέρους του Βεζύρη,

» τους οποίους λαβόντες πρώτον, θά άποστείλομεν επει-

» τα τά γεροντογυναικόπαιδα μας ασφαλώς είς Πάργας

» ό δέ κύριος σκοπός μας ενεκρίθη εκ συμφώνου ν' άρχί-

κ σωμεν ανυπερθέτως τάς έχθροπραξίχς μέ περισσοτέραν

3) δραστηριότητα και επιμονήν, κρατουντες δε είς χεΐ-

» ρας τους όμηρους, δεν ειναι άμφιβολία, δτι θά είσάξο.

Page 158: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

138 Ι2Τ0ΡΙΑ

» μιν ιίς τους στρατηγούς τοΰ Εεζύρη καί όλον το στρα-

» τόπεδον σχίσματα, καί διαιρέσεις, :ξ ων δεν είναι ά-

» πιθανος καϊ ή διάλυσις του στρατοπέδου.»

Έπί τοιούτων πατριωτικων σκοπών τοΰ Τζαβελλα

εδειξαν ζωηράν προθυμίαν οί Πάργιοι, ώστ' έπευψαν α

μέσως επίτηδες ανθρωπον εις την Κέρκυραν δια να λά-

βωσΐ την αδειαν παρά των έκεΐσε 'Ρωσσικών αρχών, τον

δε Τζαβιλλα εουμβούλευσαν νά προσμείνη τήν άπάντη-

σιν, ητις άπεπερατώθη προθύμω; κατά την αΐεησίν των

άλλ' επειδή ε'κ των εναντίων καί στ•οδρών άνεμων εβρά-

δυνεν ή άπάντησις ύπερ τάς δεχαπε'ντε ημέρας, ό Τζα-

βέλλας προς αποφυγήν υπονοιας εκ μέρους τοΰ στρα

τάρχου, αναχώρησε δια το Μαργαρίτιον, άφήσας πα-

ραγγελίαν νά τω σταλή κατ6πιν ή άπάντησις" φθάσας

γοΰν ε'ις το Μαργαρίτιον εμαθεν, δτι τά πράγματα των

Σσυλλιωτών ελαβον διόλου διαφορετικήν άφ' δτι τά ά

φησε μορφήν, εδραμεν αμέσως νά προλάβη καί ματαιωση

παν εναντίον του σκοποΰτου. έπαρουσιάσθη πρωτον κατά

χρέος είς τονστρατάρχην, δστις εκ πρώτης οψεως τον έδέ-

χθη με οργίλον πρόσωπον, ηρχισε νά τον ύβρίζη καί έπαπει-

λΐί θάνατον, ως τα εναντία δήθεν πράξαντα τής συμφωνίας

μετά τώνΠαργίων. Ό Τζαβέλλας διά νά άποφυγη τον κίν•

δυνον, ήρνήθη δλα μέθ' δρκου παραστήσας τάς υπονοιας

τοΰ στρατάρχου φανεράς των εχθρών του συκοφαντίας,

καΐκαταορομάς. Πεισθείς εις τους ορκους, ή πιθανότιρον,

οοβούμενος μήτοι συλλαμβάνων, ή φονεύων αύτον φέρει

επειτα ε'ις άπελπισίαν τούς Σουλλιώτας, καί ως εκ του

του ένωθώσιν εκ νέου κατ' αυτοΰ, συγκατένευσε νά τον

συγχωρηση κατ' έκείνην την στιγμήν. Δράξας εύκαιρίαν

εισήλθε τήν νυκτα εις την Κΐάφαν, οπως διακοινώση εις

Page 159: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΤΓΛΛΙΟΪ. 139

τους συμπολίτας τά δσα είς τήν Πάργαν επραξε δια το

συνοίρον τη; Ιϊατρίοος, είρεν δμω; κατά ουστυχίαν, αλ

λάς τωόντι συμφωνίας εναντίας διολευ τών πρώτων, επει

δή ό Κίτζος Βότζ'/.ρης, καί Κουτζονί;;ας εν απουσία αΰτοΰ

είσελθόντες είς τήν Κϊάφαν ώς πληρεξούσιοι του στρα

τάρχου διεπραγματεύ'ίτ,σαν την παράδοσίν της" άφοΰ εις

μάτην ήγωνίσθη ό ΐζαοίλλας να ιους κτιοσπάιη απο τήν

νεαν συμφωνίαν, άνεχώρηαεν οιευθυνθείς άμέίως τγ| ιδία

νυκτΐ είς το ΚοΟγχι, οπου η^ϊαν οί λοιποί Σουλλιώται

καΐ ν, φυλή του υπέρ τους εξακοσίους ανορας μετά του

2αμουήλ, τα μόνα είσέτι έλεύθερα λείψανα" τήν έπιοΰ-

σαν μαθών τοΰτο ό στραταρχτ,ς ώς εμβρόντητος εκλινε

την κεφαλήν του ε?ς το πρ^οκιφάλαιον, φερθείς δε μετά

τινας στιγμας ετυπτε την κεφαλήν του ένώπιον των πε-

ριεστώτων όπλαρχηγών του, ώς άπαττ.θεΐ; ο'?ι5εναπό τους

δρκους του Τζαδέλλα, ενώ ειχ:ν αποφασίσει να τον θανά

τωση κατά την πρώτην ςιγμήν τις οργή; του, μετεχειρί-

σθη μολαταυτα την ανάγκην φιλοτιμίαν, πέμψας επίτη

δες υΛηρετηντουνά τον ποο7κα>.=ση εύνοίκώς, προσποιηθείς

αγνοιαν της διαγωγής του. Άλλ' ο Ί ζαδιλλας γινώσκων

αλανΟάς'ως τους δολίους σκοπους του έπροσποιήθη και αυ

τδς τον αοθενή, υποσχεθείς είς τον ΰπηρέτην προφορικώς

μετά τήν άνάρρα>σιν, τήν προς τον στρατάρχην άφιξίν

του' εν ταύτη τή έποχή' προσέδραμε καί ό Βεζύρης είς το

Σούλλιον, το μεν, δια νά πο'ραττρτ,οϊ] έκ του π?»ησίον

τάς πράίεις του στρατάρχου, το δε, ίνα ΐδη καί του

στρατοπεόου τήν κατάστασιν έκατηγόρησε πικρώς καϊ

τον στρατάρχην καϊ τους στρατηγους διότι διεπραγμα-

τεύθησαν συνθήκην επιεική καί έπιζήμιον μετά των είς

Κϊάφαν, Ναβαρίκον και Σαμωνίβαν Ζερβάτων, και άλ

Page 160: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

140 ΙΣΤΟΡΙΑ

λι«ν φυλων, ένω εχοντες πολυάριθμα καί άνδρεΓα στρα

τεύματα ήδύναντο κατά κράτος να τούς άφανίσωσιν η

δε συνθήκη δεν περιειχε, παρά την ελευθέραν εκ της Πα

τρίδος άναχώρησιν είς όποιονδήποτε μέρος της Επτανή

σου, η του όθωμανικου Κράτους έπιθυμοΰσι να κατοική-

σωσιν, άλλ' αυτοί άνέβαλον επίτηδες την άναχώρησίν

των επί τέσσαρας ετι ημέρας έωσοΰ ϊδωσι τό του Τζα-

βέλλα μετά των λοιπών Σουλλιωτών άπαβησόμενον, και

ουτω ν' άπέλθωσιν δλοι όμου είς Πάργαν, δπερ και εγέ-

νίτο' ό δε στρατάρχης δυσαρεστηθείς διά την εκφρασιν

τοΰ Πατρός του άπεκρίθη. «Έάν εγώ, πάτερ μου, έδεί-

χθην ανάξιος διά τον άφανισμον των Ζερβάτων καί των

αλλων φυλών, ίδού αντικρυ είς το Κοΰγκι της Αγίας

Παρασκευης είσήλθεν ό άπις-οςΤζαβέλλας, δπου ειναι η φυ

λή του, και αλλοι διάφοροι Σουλλιώται καί Λακιώται"

εάν η υψηλότης σου καταβάλης αυτούς με τα δπλα, τότε

αναιρώ καί εγώ τήν μετά των Ζερβάτων συνθήκην.» Τοΰ

στρατάρχου ή άπάντησις άνεζωπύριησεν επαισθητώς την

μεγαλοπρέπειαν καί φιλοτιμίαν τοΰ Βεζύρη, δθεν κατήγ-

γειλεν αμέσως καί αποτόμως τον Τζαβέλλαν νά παραδοθη*

ε'ις την επιείκειάν του μεθ' δσων εύρίκεται ε'ις το Κοΰγκι,

τουναντίον, η σπάθη του μέλλει νά εξάλειψη δλους σύν

γυναιξί καί τέκνοις" ελαβε δε τήν άκόλουθον άπάντησιν.

' Υψηλότατε Βεζύρη !

Μη στοχασθϊίς Βεζύρη, δτι θά μ' ευρης μικρόψυχον

επεδη εχεις ε'ις χεΐρας σου τήν γυναΐκάμου καί τά τέκνα"

η αγάπη της Πατρίδος μου μέ κάμνει νά μη στοχαοθώ,

ουτε γυναίκα, ουτε υίούς" εισαι εξουσιαστής νά τούς

κάμης δ, τι καί δπως θελεις, εγώ δε μέ δλην μου τήν φυ

Page 161: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟϊΛΛΙΟΥ 141

λην καί συναδέλφους μου, ειναι αδύνατον νά οοί παρα-

δώσωμεν τα δπλα ζώντες.

4 Δεκεμβρίου 1803. Αγία Παρασκευη.

Φώτος Τζαβέλλας.

ΚαΙ λοιποί μεγάλοι και μικροί Σουλλιώται.

Παραβαλλομένη η αυθαίρετος καί απειλητικη διατα

γή του Βεζύρη προς την ύπερηφανον καί μεγαλόψυχον

άπάντησιν τοΰ Τζαβέλλα, εμελλεν αναμφιβόλως νά Ιπ*-

φέρη τραγικά δράματα επ' αμφότερα τα μέρη. Διέτα

ξε διά τοΰτο'παρευθύς νά στήσωσι τρία κανόνια καί δυ'ο

Βόμβας αντικρυ του φρουρίου της αγίας Παρασκευης"

ΐσυγκέντρωσεν δλα τά στρατεύματα ώσεί δέκα χιλιάδες,

εξ ων εκλεξεν υπέρ τάς τρεΐς χιλιάδας γεγυμνασμένους καί

εμπειροπολέμους στρατιώτας καί όμοιους όδηγούς, τους

όποίους επαινέσας πρώτον διά προλαβούσας ατομικάς

των άνδραγαθίας, ύπεσχέθη ταυτοχρόνως γενναίας εις αυ

τούς άνταμοιβάς, εάν αυτοί πρώτοι όρμήσωσι την επιοΰ-

σαν μέ τά ξίφη είς τάς χεΐρας, καί κατακερματίσωσιν

αυτά τά μικρά ετι λείψανα τών άπίστων, και ουτω να

λαφυραγωγήσωσιν οί ίδιοι τά γυναικόπεδα αυτών, και

δσα κινητά έυρωσιν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Κ'.

ΤεΛενταία μάχη ιίς το Κονγχι της * Αγίας Παρασχινής.

"Οίας τάς προπαρασκευάς καί προπαρατάξεις εβλε-

πον ιδίοις ομμασιν οί Σουλλιώται, καί τους σκοπούς ακό

μη και σχέδια του Βεζύρη έμάνθανον διά τινων φίλων

Τουρκαλβανών, διο τ?ί ίδία νυκτί λαβών ό Τζαβέλλας

μετά των κατωτέρω οπλαρχηγών τετρακοσιους εκλε

κτούς συμπολίτας, και ύπέρ τάς διακοσίας γυναίκας κα

Page 162: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

142 ΙΣΤΟΡΙΑ

τεβησαν είς τάς υπωρειας του υψους της άγίας Παρασκευης,

8που οι' δλης της νυκτος άνήγειρον οχυρους προμα

χώνας εχ του βορείου μέρους,διότι ώς προείρηται, έκ τοΰ

μεσημβρινου ύπάρχουσιν άβατοι κρημνοί" διέταξαν τάς

γυναίκας μετά την αποπεράτωσιν των προμαχώνων νά

φέρωσιν ικανά βαρέλια με νερδν καί τρίφήν ήμεοούσιον,

προς δε τους στρατιώτας ειπον νά ιτροβ/έψτ) εκαστος

δύο πυροβόλα οπλα καϊ ανά είκοσι δεκάρια φυσέκια

κατάλληλα προς την κατασκευήν καί χορητικότητα τοΰ

8πλου του" αποπερατωθέντων τούτων δλων, διετάχθησαν

αί γυναίκες νά επανέλθωσν είς το φρούριον, οί δ? άρχη

γοί Δημος Δράκος, Φώτος Τζαβέλ?»ας, Γκόγκας Δαγκλης,

Βέίκος Ζάρμπας, Πάσχος Λάλας, Κατζιμπίλη:, ΖΤ/ού-

ρης Διαμαντη, Κωλέτζης Μαλάμου, Αναστασης Κά-

σκαρης, Αθανάσιος Βάγιας, Γεώργιος Καρμπίνης, καί

ΜητΟς Παππαγιάννης, καταμετρήσαντες τό οιάστημα

τοΰ τοξοειδους όχυρώματος, ελαβεν εκαστος κατά τον ύπ'

οδηγίαν του αριθμον των στρατιωτών το άνάλογον τοΰ

διαστήματος, φιλοτιμηθείς νά το υπερασπιση με την τε-

λευταίαν ρανίδα τοΰ αιματός του, καί άμιλλώμενος ινα

μη φανη κατώτερος των άλλων συναγωνιστών.

Ταΰτα πάντα επερατώθησαν προ δύο ωρών της Ανα

τολης τοΰ ηλίου, ό δί Βεζύρης αμα είδε την άνανολήν γλυ-

κοφέγγουσαν διέταξε νά κινηθώσι τα εκλεκτα στρατεύμα

τα προς τό Κοΰγκι, οταθώσι δε άπέναντι τοΰ φρουρίου και

πυροβόλου βολης διάστημα χωρίς να πυρο^ολήοωσι κα

τά τοΰ έχρθοΰ προ της προσωπικης παρουσίας του και

διαταγηί" «πραγματοποιηση άμέσως η διαταγή του, αλλ*

ένώ ίπροθυμοποιιΐτο το στράτευμα νά την ενεργήση κα

τά γράμμα, άπροσδοκήτως βλέπει προμαχώνας είς τάς

Page 163: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΥΛΛΙ01Γ. 143

υπωρειας του υψώματος του φρουρίου, τάς όποίας εμελλε

να προ/.αταλάβη κατ» .ην διαταγήν ήναγκάαθη λοιπον

να στα&ή εις άπωτ;'ραν θέοιν, κα'ι γνωστοποιηση ευθυς 10

νέον φαινό^ενον 6 δε Βιζύρης μετά τοΰ στρατάρχου καί

στρατηγών άκούσαντες τοΰτο, άνέβησαν δρομαΐοι εις το

Κοΰγ'/.ι' επέστησαν ίδόντες την μ^γαλοτολμίαν, καί από-

φασιν τών Σουλλιωίών, ν' άφίσωσι δηλαδή, το φρούριον

και ριψοκινδυνεύοωσιν είς άδυνάτους προμαχώνας, τους

όποίους η πληίύς καί όρμή του στρατεύματός του ήδύ-

νατο ευκόλως ν' άνατρέψη' πρΟσκαλέσας άνυπερθέτως τους

άρχηγους του ''κλεκτοΰ σώματος, τοίς ειπε τα έξης.

Β Βλέπετε πόσον άνόητοι ειναι οι Σουλλιώται, δποΰ

ί άφησαν το Κάστρον καί άπεφάσισαν νά πολεμήσουν

2 είς μικρά καί άδύνατα ταμπούρια (δχυρώματα) χωρίς

))να συλλογισθώσι μέ πόσα πολλά, κα'ι ανδρεΐα στρατεό-

»ματα εχουν νά κτυπηθώσι; Από τοΰτο γνωρίζω, δτι Το

»κισμέτι (ή τύχη) σήμερον ειναι έδικόν μας, 6 θεές θά

»μάς πάρει χάκκι (έκδίκησιν) άπ' αυτους τους απί-

»στους έχθρούς μας' ίο' άλλάχ (είθε θεέ μου) εβόησαν οι

» περί αύτον άπαντε;, σήμερον δεν χρειάζεται δουφέκι,

»άλλά μέ τά σπαθίς ε;ς τά χέρια ώρμήσατε νά τους

»σφάξετε δλους, δποΰ νά μή μείνη σπόρος απο τέτοιον

ίμελέτι (εθνος) άνυπότακτον, καί Τουρκοφάγον. » Μετά

τήν δμιλίαν ταύτην Ιπρόαταξε τους Δερβισάδας νά προ-

χωρήσωσιν |ν τω μέσω τοΰ στρατου καί ψάλλωσι, κα

τα το σύνηθες, μέ κατάνυξιν τήν προς τον θεόν παράκλη-

σιν, έπικαλούμενοι καί του προφήτου Μωάμεθ τήν βοή-

Οΐιαν, τελειωθείσης δε της παρακλήσεως νά συνοδεύωσ*

και αύτοί τ&υς στρατιώτας φιλοτιμοΰντες καί ερεθίζον-

ι«ς αυτούς διά τόν δλεθρδν των έχθρων* μ»τά τάς δ©ν

Page 164: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

144 ΙΣΤΟΡΙΑ

γίας ταύτας φωτοβολούμενοι ταυτοχρόνως καί με τάς

πρώτας λαμπράς αχτίνας του ηλίου, σύραντες τά ξίφη

ίκ των θηκών οί εκλεκτοί, ώρμησαν άλαλάζοντες" συνει-

θισμένοι καί άκατάπληκτοι οί Σουλλιώται ύπό τοιούτων

άλαλαγμών, δράξαντες τά δπλα, τους έπρόσμενον άνυ

πομονως καί σιωπηλώς έωσοΰ πλησιάσωσιν είς τους προ

μαχώνας" μόλις ησαν δέκα βήματα μακράν, 8τε άρχι-

σεν ό άδιάκοπος καί ευστοχος πυροβολισμος, τότε εκόπα-

σεν σχεδόν ό άλαλαγμός, αντ' αύτοΰ δε άντηχει δ βρο-

τοκτόνος Άρης, καί αι οιμωγαί τών άλλεπαλήλως άπο-

κτεινομένων καί τιτρωσκομένων Τουρκαλβανών πεντά-

κις εκ διαλειμμάτων ώρμησαν νά κυριεύσωσιν τους προ

μαχώνας, άλλ' αντεκρούσθησαν ανδρείως όπισθοδρομή-

σαντες πάντοτε με σημαντικήν ζημίαν είς μάτην φρυ-

άττων κα'ι μαινόμενος ό Βεζύρης δια τήν φθοράν, καί

όπισθοπόδισιν τοΰ στρατου εκ_£αζεν ^διακόπως. 'Αλβα-

νιστί" Μπιτά, Μπιτά, ώ Τρίμμα (επάνωτους έπάνωτους

Παλληκάρια)" προσεκάλει μεγαλοφώνως καί κατ' δνομα

τους άνδρείους στρατηγους, καί διαφόρου βαθμου αξιω

ματικους ύπενθυμίζων τάς άνδραγαθίας των, καί τάς

προ ολίγου παχείας προς αυτόν ύποσχέσείς. Αλλ' δλοι

εκ συμοώνου τω άπεκρίθησαν 8τι, διά νά άποθάνωσι μα

χόμενοι, ειναι ευκολον, νά νικησωσι δε δύσκολον. Εις

έκ τών πιστών αυλικών καί παλαιών υπηρετών του ( Αμ-

πάζ Τεπελένας) ίδών την φθοράν τών στρατιωτών, ειπε*

Νισάφι (φειδωλία) κάμε Βεζύρη μου, 8λον τον άθέρα (αν

θος) τοΰ στρατεύματός σου εδώ είς το Κοΰγκι τον ^κα

τάστρωσες, αν στείλης ακόμη καί αυτους όπου εμειναν

6ά τους άποτελειώσυυν οί Σουλλιώται, καί τότε φοβου

μαι μην ευγουν αί γυναίκες από το Κάστρον κα'ι κυνη-

Page 165: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ 2ΟΪΛΛΙ0Τ. 145

γήσουν καί ημάς, καθώς το επάΟαμεν και άλλην φοράν ( 1 )•

οι λόγοι του Τεπελένα δεν έρρέθησαν, ώς φαίνεται, είς

μάτην, έπειδή διέταξεν αμέσως να μη γίνη πλε'ον κάμ-

μ.ία έπίθεσις, αλλά μόνον αμυντικός πόλεμος" εν τω με

ταξύ δε της διακοπης του πυροβολισμου, ό Βέίκος Ζάρ-

μπας έξύφωνος ών εξέφρασε στεντορίως" ω Βεζύρ Αλή

Πασά, εχεις καί αλλο ασκέρι ωσαν αυτό στεΐλε το, ήμεΐς

ουτε τα φυσέκια ακόμη ετελειώσαμεν, ούτε ή δρεξίς μας

ολιγόστευσε άπό το να σκοτόνωμεν Τούρκους. Μετά την

μάχην ταυτην άνεχώρησεν δ Βεζύρης διά τά Ιωάννινα,

αφίσας οδηγίας αύστηράς είς τον στρατάρχην να μη ρι•

ψοκινδυνεύση πλέον το στράτευμα με άλλην δμοίαν μά

χην, αλλά νά διαπραγματευθϊί καί προς αυτούς όποι

ανδήποτε συμφωνίαν καί άσοάλειαν της αναχωρήσεώς

των ζητήσωσι και είς οποιον μέρος επιθυμοΰσι να ύπά-

γωσι" διήρκεσε δε αυτη η μάχη υπέρ τάς τρεΐς ώρας, εν

γ Ιφονεύθησαν περί τούς έπτακοσίους, εκτός των επέκεινα

χιλίων τραυματισθέντων (2) έκ δε των Σουλλιωτών

επεσον οκτώ, πληγωθέντων δεκατεσσάρων, ετι δε καί γυ

ναίκες τρεΐς είς το φρούριον άπό τάς Βόμβας. Ταύτην

τήν έσχάτην καίτρομεράν μάχην εσυγκρώτησαν οί Σουλ-

(1) Έντεΰθ* τω ίπενθυ^"ίζει τήν κχτ»στροφήν τήν οποίαν

υπέφεραν κατά τό 1792 ίτος ώς προείρηται έν τω έννάτω πο

λεμω.

(2) Άλλα καί έκ τοϋ Ιερατικου τάγματος των Αβρβισά-

οων έοκοτώθ/ισαν τέσσαρες• ησαν ώς φαίνεται ΙξαιρετιχοΙ

«ντίχριοτβι τοϋ Μωάμεθ• η προσταγή τυϋ Βεζόρη προς

ίμψύχωσιν τοϋ Ιχλεκτοϋ σώματος τους Ιπεμψεν είς το>

αδην.

Page 166: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

146 ΙΣΤΟΡΙΑ

λιώται κατά το 1893 ετος Δεκεμβρίου 7 άποφασιστι-

κώς η ν' αποθάνοισιν επί το ίρίλον εδαφος της Πατρίδος,

η τουλάχιστον, να μή κατηγορηθωσιν ύπο των μεταγε

νεστέρων, δτι δεν έπλήρωσαν καί το τελευταιον προς

αυτην χρέος.

Έν απορία και δυσπιστία καταντη τω ίντι δ ανα

γνώστης, καί μάλιστα 6 μή εχων ίκανάς γνώσεις των

μεταξύ Ελλήνων καί Όθωμανών πολεμικών στρατηγη

μάτων καί εθίμων, δταν άκούνι μικρά οώματα Ελλή

νων να νικώσι τριπλάσια καί δεκαπλάσια τον αριθμον

Τουρκικά, μολονότι τοιαΰτα παραδείγματα καϊ εν ταΐς

παλαιαΓς ίστορίαις ευρίσκει Γ.ολλά, άλλα καί έν τΐι νεω

τέρα επί της εθνικης επαναστάσεως γεγονότα κατά τε ξη"

ράν και Θάλασσαν, δχι όλιγώτερα" ύπο της πολυχρονίου

πείρας διδαχθέντες τα τοιαΰτα εις την Ελλάδα, έντυ"

χόντες δε ώς επί το πλειστον κα'ι προσωπικώς ε'ις τά

πράγματα καί μάλιστα είς τάς σημαντικωτέρας μάχας,

κρίνομεν αναγκαΐον καί περίεργον νά έκΟ;οιομεν έν βρα-

χυλογία παρατηρήσεις τίνας έπί του αντικειμένου τοί-

του, τάς όποίας πιθανον νά μη έπικρίνη ό άναγνώστης

ώς περιττας, ελπίζω μάλιστα να τάς οιακρίνη ώς πλεο

νεκτήματα των Ελλήνων, κα'ι ελλείψεις των Τουρκων,

Οί Τουρκοι, δταν στρατεύωσι κατά τινος εχθρου άλ

λοθρήσκου δοςάζουσι, δτι αύτοί μόνοι ύπάρχουσι το ίε-

ρδν, έκλεκτον καί αγαπητον εθνος παρά τω Θεω, οτι ή

παρρησία, καί δέησις του Μωάμεθ προς τον Θεον ειναι

των αλλων προοητών, καί αύτου προσέτι τοΰ Ίησοΰ

Χριστου εύνοίκωτέρα, καί εισακουστοτέρα, οτι δια νά

νικήσωσι τον έχθραν αρκεΓ η άπόφασις, η προς τον Προ-

φήτην έλπίς, και ή ενθουσιαστική των όρμή" επεστηριζό

Page 167: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΓΛΛΙΟΤ. 147

μενοι επί τοιούτων, καί άλλον όμοίων δοξασιών, δταν

πλησιάζωσιν είς τον έχθρον σπανίως συσκέπτονται τον τρό

πον, καθ' ον δόνχνται νάτον νικήσωσι' πιθανον να ευδοκή

σουν αί δοξασίαι των, εάν ήααν γεννήματα της καρ

δίας, άλλ' αύτοί πράττουσι πολλακις το εναντίον, διότι

άμα άπαντήσωσι γεναίαν, καί άτρόμητον άντίστασιν

του έχθροΰ, λησμονοΰσι πάραυτα τάς δογματικάς προλή

ψεις των, πίπχοντες ε'ις άταξίαν καί σύγχυσιν, και κατά

συνέπειαν, εις κατησχυμένην καί όλέθριον φυγήν, εσθό-

τε δε καταφευγουσιν είς θέσεις προφυλακτικάς, οπισθεν

δηλαδή πετρών, δένδρων και κοιλάδων, άφ' δπου αμυ

νόμενοι δι' δλης της ημέρας, προ της δύσεως ηλίου επι-

στέ«ηυσιν εκ νέου είς το στρατόπεδον, ενίοτε διασκορπί

ζονται διόλου" πολλάκις καί έκ τοΰ συστάδην μαχόμε

νοι νικώνται, καί καταδιώκονται, αλλά τοΰτο κατά

σύμπτωσιν συμβαίνει. Οί Τουρκοι είναι άνεπιτήδειοι είς

είς τάς νυκτομαχίας" την πεΐναν, την δίψαν, το ψυχος

τον καύσωνα του ηλίου, τήν νυκτοπορίαν δυσκόλως ύπο-

φέρουσιν, οί δ" "Ελληνες ες εναντίας, καί ανευ κατεπειγου

σης ανάγκης, τα έκτελώσι προθύμως και επιμόνως διά

τήν έπιτυχίαν τοΰ σκοποϋ" των καί γυμνασιν τοΰ σώ

ματος" οί Τοΰρκοι δεν πυροβολοΰσιν εύστόχως, διότι δο-

ξάζουσιν ως φόβητρον τών εχθρών, τον άδιάκοπον, παρά

τον εΰστοχον, πυροβολισμών οί "Ελληνες δμως καί με νουν

σκεπτικώτερον μάχονται, καί τάς σφαίρας προσε"κτικώς

διευθυνουσι, επειδή δεν άμφιβάλλουσιν οτι, ή σωτνιρία

καί αλάνθαστος νίκη εκ της εύστόχου όπλοβολής μάλλον

εξαρταται' οί "Ελληνες ευρισκόμενοι πάντοτε ολιγώτεροι

καταγίνοντ»ι νά όχυ ρώνται είς Ίσχυράς τοποθεσίας, ώστε

ή θέοις και ή ανδρεία των νά ισοδυναμη σχεδον προς

11

Page 168: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

148 ίΣΤ0ί»ΪΑ

τήν πληθυν των Τούρκων. Οί Τουρκοι τελος πάντων

μάχονται υπέρ της διατηρήσεως της αυθαιρεσίας, οί

δ' "Ελληνες ύπέρ της άπολαύσεως της ανεξαρτησίας" οί

Τουρκοι κατακτήσαντες καί κατοικήσαντες την Ελλά

δα, ενόμισαν αυτήν ως γην της επαγγελίας, τους δε ά-

ποφυγόντας τότε την αίματόφυρτον αύτών μάχαιραν

αύτόχθονας "Ελληνας, ώς είλωτας, προωρισμένους κατά

τήν δοξασίαν των ούρανόθεν να τους δουλεύωσιν αιωνίως,

αυτοί δε έκ των ίδρωτων αυτών να σπαταλώσιν άσώτως*

άλλ' ενώ οί Τουρκοι εκυλίοντο εις της άμαθίας, της σπα

τάλης καί της αργίας τον βόρβορον, οί "Ελληνες άφ'

έτέρου εξυπνήσαντες άπο τον βαθυν λήθαργον της δου-

λοσΰνης, εσπευδον ζητώντες τήν παιδείαν δια της έπιμε

λείας καί εγκρατειας, τό μόνον ίσχυρον μέσον δια τήν

άνάκτησιν της ελευθερίας των ένί λόγω, δσον οί "Ελλη

νες ημέρα παρ' ήμεραν προώδευον ε'ις ύψηλοτέραν παι

δείαν και φιλελεύθερα αίσθήματα, τόσον οί Μουσουλ

μάνοι ώπισθοδρόμουν φανταζόμενΟϊ πάντοτε αθικτον τήν

ακεραιότητα της Σολτανικης καί φυσικης αυτών βαρβα-

ρότητος και εθίμων. Έκ των ρηθέντων λοιπον διακρί

νονται τα εκ δοξασίας και βαρβαρότητος πηγάσαναατών

Οθωμανών ελλείμματα, ως καϊ τα έκ παιδείας, καί φι

λελευθερου φύσεως τών Ελλήνων πλεονεκτήματα.

ΚΕΦΑΛ.ΑΙΟΝ Κλ'. ;. \

Σνγθήχη τ&ν ΣονΛ.Ηωτω*' μιτά Τον

Σιρατάρχου Βι.ϊϋ Πάσα.

Μολονότι οί μείναντες Σουλλιώται ανήγειραν λαμ

πράς νίκης τρόπαια, έδόξασαν ε'ς τον υπέρτατον βάθμαν

Page 169: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΑΙΟΪ. 1 49

τήν Πατρίδα των, ενέσπειρον πανικών φόβον και άπελπι-

αίαν εις τα πολυάριθμα του Βεζύρη στρατευματα, πά

λιν δεν ησαν ολα ταΰτα ικανα να τους ώφελήσωσι πρα-

γματικώς, καθότι η ελάττωσις τών συμπολιτων, η ελλει-

ψις τροφων, η στέρησις υδατος, το όποΐον εΐχον κυριεύσει

οί Τουρκοι, ή στενή πολυορκία, ή ματαία έλπίς εξω

τερικης τινος επικουρίας προς διοίλυσιν της πολιορκίας,

ήνάγκασαν αυτους να συσκέπτωνται και φροντίζωσι μό

νον και μόνον περί της σωτηρίας τών γυναικοπαιδων,

την δε Πατρίδα ν' άφίσωσιν ερημον, διατηροΰντες μό

νον τήν μνημην της άνεξάλειπτον Ιωσοΰ δ Θεος εΰδοκή

σει τήν άνάκτησίν της" απεφάσισαν λοιπον να ζητήσωσι

τήν ετρήνην κατά τήν έξης συμφωνίαν.

Α'. Να τους αφίση ό στρατάρχης να έ'ξέλθωσιν 8λοι

ενοπλοι συν γυναιξί καί τέκνοις, λαμβάνοντες μεθ' εαυτών

κα'ι δλα τα κινητά επιπλά των.

Β'. Ό τόπος της μεταναστεύσεως των νά ειναι ή

Πάργα, και ουδεν άλλο μέρος.

Γ'. Δια τήν καθ' όδόν άσφάλειαν τών οικογενειών μέ-

χρι τών όρίων της Πάργας νά ύποχρεωθίί ό στρατάρ

χης νά τοΐς δώοη δσους καί ους τινας όμήρους έκ τών

στρατηγών του, η τέκνων αυτών ζητήσωσιν οί ίδιοι.

Δ', Νά τοίς χορηγήση δσα κτήνη φορτηγά άναγκαι-

ουσι διά τήν μετακόμισιν τών οικογενειών καί κινητών

πραγμάτων μέχρι της Πάργας άνευ πληρωμης.

Ε'. "Οσα πολεμοφόδια της κοινότητος ύπάρχουσιν εις

το φρούριον νά τ άγοράση δ στρατάρχης κατά τήν τρέ-

χουσαν τιμήν, κα'ι πληρώοη τήν άξίαν αυτών εις χρή

ματα.

ς . Νά έλευθερωθϊί, καϊ σταλίί συγχρόνως είς Πάργαν

11*

Page 170: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

1 50 ΙΣΤΟΡΙΑ

ή οικογενειας του Φώτου Τζαβέλλα, δμοίως και ο'ιείκοσι-

τέσσαρες ομηροι.

Ταΰτα σχεδιάσαντες έκ συμφώνου επέμψαν επίτηδες

τον δπλαρχηγον Πάσχον Λάλαν προς τον στρατάρχην

νά τα προτείνη" εμβριθής τω οντι καί υπερήφανος συσα

τοιαυτη πρότασις ειρήνης, ανάρμοστος δια τοΰτο καί α

παράδεκτος εμελλε νά φχνή" προς τοιουτον σκληρον καί

Ίσχυρόν τύραννον, αύτος 8μως εδειξεν εξ εναντίας δειλον

καί μικροπρεπή χαρακτηρα, και ως εκ τουτου είκάζεται

δτι, περισσοτέρους καρδιοκτύπους ειχεν αυτός ακόμη διά

τήν τελείαν κυριαρχίαν του Σουλλίου, η οί Σουλλιώται

δια τ'5ιν άμφιτάλαντον αύτών τύχην της σωτηρίας. Οθεν,

ή διότι ύπήρχεν ακόμη πρόσφατος καί φρικαλέα εις την

μνήαην του ή προ δύω ήμερών σημαντική φθορά τοϋ

στρατεύματός του, η διότι άφειλε νά εξακολουθήση τήν

δποίαν τω άφισεν όδηγίαν δ Πατήρ του, ή, δια νά γνω

ρισθίί δσον τάχος κυριάρχης του Σουλλίου, φοβούμενος

(δπερ και πιθανότερον) μεταβολήν τινα εκ τής απελπισί

ας τών Σουλλιωτων, ου μόνον τάς προμνησθείσας συμφω

νίας της ειρήνης εδεχθη άνευ άντιλογίας, άλλα προς τού

τοις και χρήματα ύπεσχέθη νά τούς δώστι ενδεεΐς οντας"

άφ' έτερου δμως ασυστόλως ήγωνίζετο νά τούς άπατήση,

εί δυνατόν, νά μείνωσιν είς τήν έθωμανικήν έπικράτει-

αν, ώστε νά δυνηθϊί νά τούς άφανίστι έπομένως ριζηδον,

ώς επραξε μετά ταυτα είς τους Βοτζαρέους, Κουτζονι-

κάτας, καί τούς μετ' αυτών, οΐτινες δόσαντες τά πιστά

ίίς τον άπιστον, επαθον τά παρακατιών ρη^ησόμενα.

'Εκ του επομενου επισήμου και πολυμαρτύρου εγγρά

φου, το όποιον επεμψιν δ στρατάρχης προς τον Τζα

Page 171: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΓ. 151

βέλλαν με τον άπεσταλμένον, διακρίνεται σαφεστατα ή

φυσική του κακόνοια.

»Έγώ δ Βελη πασας με δλους τους Δαβαμπίδες μου

«(αύλικους μου) δίνομεν το σάρτι (δρκον) των Σουλ>ιω-

»τών, δπου ειναι κλασμένοι είς το Κοΰγκι, δσοι άκολου-

»θήσουν τον Φώτον Τζαβέλλαν, δτι τους εδωκα τήν άδει-

»αν δια να ευγουν ελεύθερα καί να $ναι απείρακτοι άπό

»το άσκέρι μου (στράτευμα μου), καί άπο κάθε ενα

»Γκερεκ (τόσον) στο ιίίγα τους, Γκερέκ (δσον) σε κάθε τό-

»πον έδικόν μας όπου όρίζομεν, καϊ καθίσουν να ψ<χι

» άπείρακτοι, και δπου άλλου θελήσουν να καθήσουν

»άπό μέρους μου καμμίαν πείραξιν δεν εχουν είς τάκε-

»φάλιά τους, στο βιότους (ίδιοκτησίαν των), στο ϊρτζι

»τους (ύπόληψίν των) να μή πειραχθοΰν τίποτα" και εύ-

»γένοντες άπ' έδώ καί τελειώνοντας η κουβέντα μας

» (όμιλία), καθώς τήν έ'χομεν δμιλήσει, εχει τήν άδειαν

»κα'ιό Μπάλιος να δώση τά ραχένια τους, (όμήρους) οπου

»τα εχουν αφ'σει άμανετέ (παρακαταθήκην) στό χέρι

»του* ακόμη έ'χω να τους σταθώ ει'ς δσα τους εχω είπή

»χωρ'ις νά λείψω τίποτα, καί άνίσως δεν σταθοϋμεν

»είς τά επανωγραμμένα, νά ημαστε εξω άπο τήν Τουρ-

»κικήν πίστιν, νά ήμαστε χώρια άπο τάς γυναικας μας

»μέ τρία δαλάκια (διαζύγια)" και διά συγουριτά τους

» δίνομεν το παρόν μας σάρτι, και αν δεν οταθοΰμεν είς

»αυτά νά μας κάμη άμέλι (νά τους κ»ραυνώση δηλα-

«δηό θεός).»

(Τ. Σ.) Βελή Πάσας

"Επονται αί υπογραφαί των στρατηγών του

Ελμάζ Ππέίς, Ισμαήλ Ππέίς Κόνιτζας, Μουχαμ=τ

Μ'υχουρδάρης, Ισμαήλ Πασόμπε'ιΥ, Δερβιζ χασάνης,'Ά

Page 172: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

152 ΙΣΤΟΡΊΑ

γος Μουχουρδάρης, Άίδήν Ζάρκανης, Όμέρ Δερβίσης,

Μέιζος Μπόνος, Χατζη Μπέντος, Λατίφ Χότζας. Χοΰ-

σας Μετατόσκας, Άμπάζ Τεπελένας.

Έδέχθησαν καί άνέγνωσαν τήν πολυμάρτυρον άπάν-

τησιν του στρατάρχου οι Σουλλιώται, άλλά δεν εδωκαν

τήν παραμικράν πίστιν είς τά γεγραμμένα' επειδή άκρι

βώς έγίνωσκον τά φρονήματα καί σκοπους του, τον επα-

ρεκάλεσαν δε μόνον νά τους συστήση με εν έπίσηρν

συστατικών εγγραφον προς τους Παργίους, το όποιον

ανευ άναβολης εχορήγησε" καί ίδου.

»Αγαπητοί μου Προεστοί της Πάργας .' μετά τον χαι-

»ρετισμόν μου σας φχνερόνω, δτι τών Σουλλιωτών,

»όπου τους εδωκα £άϊ (συγχώρησιν), καί επροσκύνησαν,

»νά τους δεχθήτε αύτοΰ εις τον τόπον σας όλους, κα-

»τά το πδυγιουρδί μου (διαταγήν μου), όπου έ'χουν

«καλδί (εάν) καί δεν τους θελετε, εχουν τήν άδειάν μου

«νά σταθουν, δπου θελήαουν είς κάθε βασιλικον τόπον

»χωρίς νά τους γίνη κανένας μανες (πρόσκομμα), καί

»μετα καιρον ανίσως θελήσουν νά γυρίσουν είς τά μερη

»μας, κατά το Σιάρ ναμάν (δρκομωσίαν), όποΰ τους

»'έχω δώσει, έχουν το ίτζιαζέτι μου (συγκατάθεσίν μου)

νά ελθουν, ύγειαίνετε.

1803 Δεκεμβρίου 14 Σουλλι. * (Τ. 1.)

Κ.ΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΒ'.

' Α^αχώρησις τώ/ ΣουΛΜωτων εκ της Παζρίόος,

Την επαύριον λαβόντες το'^ς όμηρους, τά άναγκαία

φορτηγά ζώα, διευθΰνθησαν προς τήν Πάργαν άποσπα-

σθ''ντες άπό τάς άγκάλας τής γλυκείας Πατρίδος, καί

συνοδευόμενοι καθ' όδον υπο κοπετών, καί θερμών δα-

<2*Μ

Page 173: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΑΐΟΪ 153

κρύων ό Δήμος Δράκος, Φωτος Τζαβέλλας, Τζήμας

Ζερβας, Γκόγκας Δαγκλής, καί λοιποί φύλαρχοι εχοντες

μεθ' εαυτων τά δύω σχεδον τρίτα των συμπολιτών, επο-

ρεύθησαν εις την Πάργαν ό Κίτζος Εότζαρης, Κουτζο-

νίκας, Κωλέτζης Φωτομάρας καί Παλάσκας (ό πρωταί

τιος δλων τών τραγικων συμβάντων) με τούς παρά των

ιδίων άπατηθέντας διεβιβάσθησαν οί μέν εις Βουργαρέ-

λι οί δε εις το Ζάλογκον (α)" δ Ιερομόναχος Σαμουήλ

μείνας μετά πέντε μόνον Σουλλιωτών παρέδιδε, κατά

την συμφωνίαν, οσα πολεμεφόδια ύπήρχον είς το φρού-

ριον, μετά δε τήν παράδοσιν εμελλε νά ύπάγη καί αυ

τος είς τήν Πάργαν καθ ην όμως στιγμήν έγίνετο ή πα-

ράδοσις, είς έκτων τριών απεσταλμένων Τουρκων διά

τήν παραλαβήν τών πολεμεφοδίων, ειπε προς τον Σα-

»μουήλ" »πόσα κολαστήρια στοχάζεσαι, καλόγηρε" 6α

5) σε κάμη ό Βεζύρης όπόταν σε βάλη είς το χέρι, από

5)τόν όποιον και δεν γλυτώνεις•, » δεν ειναι άξιος ό Βε-

ζύρης, άπεκρίθη δ Σαμουήλ, νά πιάση άνθρωπον δστις,

έκτδς όπου δεν τον φοβεΓται, γνωρίζει και άλλον δρόμον

τοΰ θανάτου" έξελθόντων τούτων τών λόγων εκ τοΰ στόμα

τός του μόλις παρήλθον δέκα λεπτά της ώρας καί τιναψεν

ή πυρίτις, ήδποίακαΐ τούς άπεσταλμένους, καί δύοΣουλ-

λιώτας, και τον ιδιον Σαμουήλ κατέκαυσεν, δ τελευταίος

μάλιστα αφανής έγένετο, ίστάμενος ορθιος επί τι κιβώ-

τιον πλήρες πυρίτιδος. Τήν τραγικήν ταύτην πράξιν ά-

(«) Χωρίον ύπδ 30 οίκογενειών κατοικο"ψενον, χείμενον είς

τάς ΰπωρεία; οίρους δυσβατου και κργμνώδους, άπεχον άνατο-

>ικορ.εσ"/ιμβρινώς τοΰ ΣοιΛλίου ώρ«ς οκτώ, κείται κα'ι [Λθν/5-

δρον έπ' όνόαατι τών Τα;ι»ρ^ών.

Page 174: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

154 ΙΣΤΟΡΙΑ

πέοωκάν τινες ώς ενέργειαν τοΰ Βεζύρ'η, άλλοι δε, ιών

Σουλλιωτων. άλλα και αί δύω φημαι δεν εχονται αλη

θείας, η γαρ φυσική μνησικακία του Βεζύρη δεν ελάμ

βανε πλήρη ίκανοποίησιν ΰίοουσα άνεπαίσθητον σχεδόν

θάνατον είς τον άσπονδον έχθρόν του Σαμουήλ, ένώ τον

ειχεν είς χεΓράς του νά τω δώση έπώδυνον θάνατον, άφ'

έτέρου οί Σουλλιώται, και κατ' εξαίρεσιν οί της κατω-

τέρας τάξεως τον εσέβοντο και ήγάπουν, αποδίδοντες

πάντοτε εις τους φανερους προδότας καί ε'ς το πεπρω-

μένον την πτώσιν της Πατρίδος. Μ3θ' ημέρας τρεΐς του

τραγικου συμβάντος εξέτασεν 6 Περραιβός εις την Πάρ-

γαν Σουλλιώτήν τινα ημιφλογισμένον σχεδον ύπό της

Πυρίτιδος, Ίστάμενον κατ' εκείνην την σιτγμην εκτος

της θυρας της πυριταποθήκης, ομοίως καί άλλους δυο συγ

γενεις του Σαμουήλ, οινινις τον έβεβαίωσαν, δτι βαστών

κηρίον άναμένον εις χεΐρας άνέβη μετά τάς άπειλάς του

Τούρκου επί τινος κιβωτίου άφ' όπου δ°υς την άπάντη-

σιν εις τον τοΰρκον ερριψϊ ταυτοχρόνως το φυτηλι τοΰ

κηρίου έπ'ι τό εδαφος, ένω ύπαρχε διεσκορπισμένη πυ-

ρίτις, καί ουτω γέγονεν, δ γέγονε' διό ή άπάντησις προς

τον τοΰρκον, και ή τελευταία πιθανόν επίγνωσις της έκ

των προφητειων άπάτης υπηρξαν, νομίζω, τά κύρια του

τέλους του αίτια.

Και τά; άρετάς, κχί δεισιδαιμονίας τοΰ γενναίου, καϊ

φιλοπάτριδος τούτου άνυρός προεξιστορήσαμεν, άλλα

δεν πρέπει νά κρύψωμεν την αλήθειαν, δτι εσχάτως ε- '

φρόντισεν δλαις δυνάμεσιν ύπερ της άβλαβοΰς εξόδου καί

σωτηρίας άπάντων τών Σουλλιωτών, καθότι έσυμβούλευ-

σεν ενθ^ρμως τον Βότζαρην, τον Κουτζονίκαν καί τους

παρ' αύτων άπατηθίντας δτι, αν έπιθυμωσι την ζωήν

Page 175: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΤ. 155

των οίκογενειών των, να καταφύγωσιν, ως καί οί άλλοι

Σουλλιώται, ε'ις τ'ί)ν Πάργαν, τούς άπέδειξεν οτι, εάν

εως τότε εβλεπον τό φως του ηλίου, κατα τοΰτο πρέπει νά

οφείλωσι την ύπαρξίν των εις την της πατρίδος διατή-

ρησιν, καί ουχί είς την άπατηλήν του τυράννου ευνοιαν

αί συμβουλαί του δυστυχώς δεν είσηκούσθησαν διόλου, αί

προμαντεύσεις του δμως έπραγματοποιήθησαν πληρέστα

τα, ως παρακατιών ρηθησεται.

Μόλις ειχον φθάσει παρά της Πάργας τά μεθόρια,

και πριν ετι πυρποληθίί ό Σαμουηλ, παραβας ό στρα

τάρχης τά τόσα έ'νορκα, καί πολυμάρτυρα εγγραφά

του, καταφρονησας τούς όμηρους, επεμψε κατόπιν αυτών

τον Σελλικτάρην Μπόταν επί κεφαλης τεσσάρων χιλιά

δων στρατιωτών, οπως προλάβη, θυσιάσει καί αιχμαλω

τιση, ει δυνατον, αύτούς καθ" 6 δον επέτυχε, κατά πε-

ρίστασιν πλησίον των δρίων της Πάργας, τον Δημον

Δράκον καί Φώτον Τζαβέλλαν μετ άλλων έπτά συν

τρόφων καί γυναικοπαιδων θυτών, οιτινες καί τοι α

σήμαντοι ώς προς το πλήθος των Τούρκων αντέστησαν

εις την έμπροσθοφυλακήν, φονεύσαντες τρεις εξ εκείνων,

εσωσαν μεν τά γυναικόπαιδα των, ηρπασαν δε οί Τοΰρ

κοι 8λα τά κινητά έ'πιπλά των πλησίον οντες οί Πάρ-

γιοι, και πολλοί ετι εκ των προσφύγων Σουλλιωτών

ακούσαντες τον πυροβολισμών καί άλαλαγμον των Τούρ

κων, εοραμον εις έπικουρίαν των συντρόφων, φοβηθέντες

οί εχθροί όπισθώρμησαν, στρατοπεδεύσανπες έκτος τών

όρίων ίδόντες δε τούς Παργίους ορμώντας προς βοήθειαν

τών Σουλλιωτών ηρχισαν νά τούς έπαπειλώσι, λέγοντες

διι, εαν θέλουν ν" άποφύγωαι τον κίνδυνον τοϋ πολέμου,

πρέπει νά παρ αδώσωσι, η διώξωσιν αμέσως δλους τους

Page 176: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

156 ΙΣΤΟΡΙΑ

Σουλλιώτας μετά των γυναικοπαιδων είς το Όθωμανι-

κόν κράτος.—Πώς ειναι δυνατον, άπεκρίθησαν οι Πάρ-

γιοι, άλλα νάγράφη, και άλλα νά πράττη δ στρατάρ

χης Βελή πασάς; εάν αύτος παραβαίνη άσυνειδήτως

τάς εγγράφους κα'ι ενόρκους συμφωνίας καί υποσχέσεις

του, η Πάργα δμως διετήρησεν εξ άρχης, καί θέλει δια

τηρήσει εν δσω ύπάρχει, το σύστημα τϊ|ς φιλοξενείας

πρδς τούς εν αύτη καταφεύγοντας, άφ' ίτέρου δμως, δια

τήν γειτονικην ησυχίαν καί άρμονίαν, δεν θέλει λείψη

νά τούς παρακαλέση νά ύπάγωσιν, δταν εύκολυνθώσιν,

8που ευχαριστουνται. Είδοποιηθείς παρά τών Παργίων

ό είς Κέρκυραν 'Ρωσσικος πληρεξούσιος Κώμης Γεώργιος

Μοκκενίγος τήν παράνομον ταύτην πράξιν του στρατάρ

χου, εγραψεν αυστηρώς προς τον πατέρα του, καί ουτω

καταδιαταγήν αύτοΰ διελύθη το στρατόπεδον άνευ άλ

λης τινος εχθροπραξίας.

Οί δ' άπελθόντες εις Ζάλογκον Σουλλιώται μετά τών

γυναικοπαιδων, ως προείρηται, περιέμενον κεχηνότες η-

μέριρ παρ' ήμέραν διαταγήν του Βεζύρη, διορίζουσαν

αύτούς κατά τήν ύπόσχεσίν του, είς όρεινάς καί ύγιεινάς

κατοικίας, καϊ άφθονον άπολαβήν προίόντων άπο καρ

ποφόρων επαρχιών αλλ" αντί τούτων μεθ' ημέρας τέσ

σαρας επαρουσιάσθησαν άπροσδοκήτως προς τα πλάγια

των τρεΓς σχεδον χιλλιάδες Τουρκαλβανοί ύπ' όδηγίαν

του "Αγου Μουχουρδάρη καί Μέτζιο Μπόνου, οΐτινες

τούς εγνωστοποίησαν αμέσως, δτι εχουσι προσταγήν

τοΰ Βεζύρη νά λάβωσι τα δπλα των ολα, αυτούς δε νά

φέρωσιν είς τά Ιωάννινα, δπου θ' αποφασίσει η υψη-

λότης του περί της διαμονης των και ανταμοιβης τών

πιστών έκ δουλεύσεών των τότε ^νεώχθησαν οί όφθαλ

Page 177: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΑΙΟΪ 157

μοί των είς του τυράννου τάς υποσχέσεις αφοσιωμένων»

τότε τίσθάνθησαν τάς συνήθεις άνταμοιβάς του, τότε ενε-

θυμήθησαν τας προ ολίγων ίι/χερων τελευταίας πατριω-

τικάς καί πατρικάς συμβουλάς του Σαμουήλ" αλλ' δλα

ησαν ήδη μάταια, καί πασα επίγνωσις αθεράπευτος, το

πάν συνίστατο, ή ε'ις τήν τυφλήν παράδοσιν, η εις τήν διά

των οπλων άπηλπισμένην άπόφασιν συμβουλίου λοιπόν

γενομένου, ενεκρίθη τό δεύτερον δθεν από της εννάτης

προ μεσημβρίας μέχρι της ενδεκάτης της ύστεραίαςέ-

συγκροτοΰντο άμφοτέρωθεν πεισματώδεις έχθροπραξίαι'

γυναίκες τινες ώσεί έςήκοντα, δλαι σχεδόν χηραι,ίδ οΰσαι

τον κίνδυνον άναπόφευκτον επρόκρινον, παρά τήν πολυ

παθη και κατησχυμίνην αίχμαλωσίαν, τον ήρωίκόν καί

στιγμιαΐον θάνατον της αυτοκτονίας" άναβάσαι επί τινος

κρημνώδους ΰψους κατέρριπτον πρώτον τά τρυφερά καί

φίλτατα αυτών τέκνα, επομένως δε μία κατόπιν της

άλλης έρρίπτοντο και αύταί αύθορμήτως απο του

κρημνου" τινές εξ αυτών δεν άπέθανον, επειδή επιπτον

επί τά τρυφερά των τέκνων καί συμπολιτισσών σώμα

τα, τα όποια ήσαν προσηλωμένα έπι οξειών πετρών.

Η τραγική καί φρικώδης αΰτη πράξις τών γυναι

κών ήρέθισε τους άνδρας νά διακινδυνεύσωσι τήν νυ

κτα, σχίζοντες τον στρατόν διά τών δπλων, επειδη ενώ

οί Τοΰρκοι άπό στιγμής εις στιγμήν ενεδυναμοΰντο, οι

Σουλλιώται αφ' έτερου ήλατιοΰντο, στερουμενοι πρδς του'-

τοις τροφών και πολεμεφοδίων περί τό μεσανύκτιον λοι

πον διηρέθησαν εις δύω ίσα σώματα, τό μεν ώδήγει τήν

έμπροσθοφυλακήν, τό δε τήν όπισθοουλακήν. εν τω μέσω

έ'βαλον τάς γυναικας φερουσας έκάστην άνά 'έν καί δύο

βρέφη έπ' ώμων διάφοροι άνδρες τ•?ί μϊν αριστερα έκρά

Page 178: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

158 ΙΣΤΟΡΙΑ

τουν τά τεκνα των, τϊί δεξι£ δε το ξιφος" πλησιάσασα

ίΐ εμπροσθοφυλακή με βημα ακροτον, ώρμισεν εξαίονης

άρειμανώς να διασχίσνί τόν έχθρον, και διευκολύνη την

διάβασιν των γυναικοπαϊδων, η νά άπβθάνη μαχομενη"

ή ατρόμητος επίθεσις τών παλαιμάχων τούτωυ Σουλλι-

ωτών τω δντι επ αμφοτέρων των μερών τρομεράν επέ-

φερε σύγχυαιν καί θόρυβαν είς τρόπον ώστε, δια ν' άπο-

φύγωσιν οι Τουρκοι τήν άλληλοκτονίαν ενεκα τον σκα

του της νυκτος καί πυκνότητος των στρατιωτών, διη-

ρίθησαν ενθεν καί ενθεν επεσον μολαταυτα είς ταιίτην τήν

συμπλοκήν κ«ί εκ τών Σουλλιωτών ύπέρ τους εί'κοσιν άν

δρας, ουκ ολίγα δε γυναικόπαιδα συνελήφθησαν ζώντα

καί τετραυματισμένα, οί λοιποί διέβησαν ε'ις τά πρόσω'

ή σκοτεινή νύξ, ή δύσβατος πορεία, καί το κυριώτερον,

ή έπιτηδειότης τών Σουλλιωτών εν τή νυκτομαχία έδει-

λίασαν τους Τοΰρκους ν' ακολουθήσωσι τα ίχνη τών εχθρών,

άλλα το αύτο σκότος, δ σκολιόδρομος, οί τρομακτικοί

κοπετοί τών γυναικοπαίδων επέφεραν και είς τους Σουλ-

λιώτας διαιρέσεις, ύποδιαιρέσεις καί άποπλαν ήσεις, ώστε

προ της άνατολης τοΰ ηλίου ήναγκάζοντο εκαστος νά

εΰρωσι καταφύγια είς δάση, λάκκους, θάμνους, δπάς

της γή;, καί τά παρόμοια, διότι εδραμον λίαν πρωΐ οί

Τουρκοι καταδιώκοντες αυτους πανταχόθεν, ευρον δε

καί συνέλαβον πολλους μετά τών γυναικοπαίδων, τους

όποιους άπέστειλαν είς τά Ιωάννινα, κακεΐθεν δέ είς

Βουργαρέλι, δπου ή'ιαν καί οί αρχήθεν άκολουθήσαντες

τον Βότζαρην εν τοσούτω εκ πεντακοσίων σχεδον ψυχών

άνδογυναικοπαίδων, μόλις εσώθη το ημισυ είς τήν Πάρ-

γαν μετά τινων τραυματιών, Ια δε τών Τούρκων υπέρ

τους διακοσιους «φονεύθηκαν.

Page 179: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ 20ΤΑΛΙ0Γ. 159

Άποπερατωθείσης καί ταύχης της απροσδοκήτου σκη

νης, εστάλη άμεσως άπο τον στρατηγον !ν σωμα πεντα

κοσίων Τουρκαλβανών είς τήν 'Ρινΐάσσαν (α), δια να συλ-

λάβωσιν είκοσιτρεΐς οικογενείας Σουλλιωτών, αί όποΐαι

αδεία καί γνώσει του στρατάρχου κατωκουν προ ένος

ετους εξ αίτίας της εν Σουλλίφ επικρατούσης πείνης" μή

εύρόντες τινά άντίστασιν, ηρπαζον, εξύλιζον, εχειρόδεναν

καί εγύμνωναν γυναίκας χήρας καί παιδοκοράσια ορφα

νά, έπασχολούμενα είς βιομηχανικάς εργασίας" εν τω με

σω του χωρίου τούτου ύπήρχε Πυργος, κοΰλα του δημολα

ονομαζόμενος, είς αυτον κατώκει οίκογένειά τις πολυμε

λης Σουλλιώτου τινος Γεωργάκη Μπότζη" ίδοΰσα ή σύ-

' ζυγος αύτοΰ (επειδη ελειπεν ό άνηρ και υίοί της) τάς

απάνθρωπους των Τουρκαλβανων πράξεις, έκλείσΘη μ'

ολην τήν αδύνατον ο'ικογένε ιάν της ε'ις τόν Πΰργον, καί

ηρχισε να την ύπερασπιζη διά των οπλων ή αδύνατος

δμως ύπεράσπισις, καί το ελεύθερον αισθημά της τήν

έδίδαξαν τον τρόπον της αποφυγης των τουρκικών κατα

χρησεων προς τήν οίκογένειάν της" καλέσασα τάς νύμ-

φας, Θυγατέρας καί ανηλίκους εγγόνους της, τοις είπε τά

έξϊίς. » Ποιον άπο τά δύω προκρίνετε, τέκνα μου, τήν άτι-

»μον και πολυστένακτον αίχμαλωσίαν, ή τον ενδοξον καί

» έλεύθερον θάνατον; τον θάνατον, τον θάνατον, άπεκρίθη-

»σανόμοφώνως» προσελκύσασα λοιπον τότε ή έλευθερό-

φρων γυνή εν τω μέσω τοΰ δωματίου εν κιβώτιον πληρες

(α)'ρινιάσσ*• χωρίον έκ 30 οϊκογενειων συγκείμενον, παρά

λιο", εχον και φρούριον Ινετικον έπί τινος λόφου• πλησίον αύτοΰ

υπάρχουν ερείπια τ5ίς πάλαι, κατά Θουκυδίδ/,ν, Έλατρείας•

κείται μεταξΰ Πάργας καί Πρεβύζης• άπεχε: τοϋ ΣουΑλίου

ώο«ς επτά.

Page 180: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

100 ΙΣΤΟΡΙΑ

πυρίτιδοί, βχ«ιμ*τίσ*8α ταυτοχρόνως περί αυτδ χύχλον

πυκνώτατον ύφ' δλων των άτόμων της οικογενείας, χα.

βοΰσα έπομένως δαυλον πυρώδη, διέδωκε φωτίαν είς τήν

πυρίτιδα, καί ουτω κατεφλέχθησαν άπαντες, τών όποίων

τα ονόματα είσϊ τα έξης.

Δέσπος, σύζυγος του Γεωργάκη Μπότζη.

Τάσω, θυγάτηρ της Δέσπου.

Νάστος, υίός της Τάσω.

Μάρω, θυγάτηρ της Τάσω. Ι _'.

Δέσπος δευτέρα θυγάτηρ τ^ς Τάσω

Κίτζα δευτερα θυγάτηρ της Δέσπου.

Νικολος, υίος της Κίτζας.

Σόφω νύμφη τη; Δέσπους είς τόν υίόν της.

Κίτζος, υίος της Σόφω.

Πανάγω, δευτέρα νύμφη της Δέσπου.

Καταίρω θυγάτηρ της Πανάγω.

Κατ' αυτόν τον τραγικον κ*! ήρωίκόν τρόπον ετελεύ-

τησαν τα ανωτερω αδύνατα άτομα, καί ουτω το μεν

στρατευμα άνεχώρησε τήν επιοΰσαν διά τά Ιωάννινα,

τους δε αίχμαλώτους άπεστειλαν, ώς καί τους του Ζαλόγ

γου είς Βουργαρέλι, δπου συγκεντρωθεντες άπαντες εσυσκέ-

πτοντο τί ποιητέον εγνωσαν πασιδήλως τον αίμοβόρον

σκοπον τοίί τυράνου, διό άφήσαντες (καθό αδύνατον)

τήν πρώτην θέσιν άπεφάσισαν να ευρωσιν άλλην όχυρω-

τέραν και απωτέραν' κατέσχον 3θεν §ν Μοναστήριον της

Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Σέλτζοόνομαζόμενον, το όποΓον

απεχει από το Βουργαρέλι ώρας οκτώ, πλησίον αΰτοΰ

υπάρχει καί χωρίον Βρεστινίτζα, άμφότερα κεΐνται παρά

τους πρόποδας του δρους, Φρούσια ή νιγκόζη, το όποιον

χωρίζει τας έπαρχίας "Αγραφα καί Ασπροπόταμον ου

Page 181: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟίΑΑΙΟΓ. 161

μακράν δι του χωρίου ύπάρχει του Κοράκου η γέφυρα,

ύπο τήν υποίαν ρέει ό όρμητικος Αχελώος (ασπρ°ς)" εκεί

συσσωματωθέντες σύν γυναιξί καί τέκνοις περιέμενον κε-

χηνότες τον Τριαντάφυλλον Παλάσκαν, δστις ειχε προ-

αποσταλίί παρ' αυτών είς τον Βεζΰρην, ν' άναφέρη προ

φορικώς τα είς Ζάλογκον καί ρινΐάσσαν αναξιοπαθή είς

αύτους γεγονότα, έν ω προπαρεδύθησαν είς αύτον άπα-

ραβιάστως, άποφασίσαντες να γνωρίζωνται είς το έξης

πιστοί του Σουλτάνου υπήκοοι, καί παντοτεινοί ύπηρέ-

ται της ύψηλότητός του" τον έδέχθη μέ τήν συνήθη κο-

λακείαν του" δια τα παράπονα των δμως ύπεκρίθη άγνοι-

αν και άπορίαν, ύποσχεθείς μάλιστα να καταδικάση

αυστηρώς τους άρχηγους και πρωταιτίους τών τοιού

των άσυγχωρήτων κακοπραξιών τον δε Παλάσκαν διέ

ταξε νά υπάγη είς το μοναστήριον, καί συνοδευση πρός

τήνύψηλότητάτου χωρίςτήν παραμικράν ύπόνοιαν, δλους

τους πρωτίστους Σουλλιώτας, τους οποίους θέλει δικαι

ώσει κατά τήν ύπόσχεσίν του, χορηγών βαθμους, τόπους

καρποφόρους καί κατοικίας ορεινάς προς άνταμοιβήν

τών πιστών έκδουλεύσεών των.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΓ'.

Μάχη κατά τό μοναστήρων ΣίΑιζο.

Ήδη έξύπνησε καί ό Παλάσκας, καί ηρχισε, κατά τήν

κοινήν παροιμίαν, νά τρίβη τα δμματά του, ήδη ήσθάν-

θη τήν τυφλήν προς τον τύραννον αφοσίωσίν του, καί εξ

αύτής τήν πτώσιν του Σουλλίου, τήν αναξιοπαθή θυ'

σίαν καί τήν στυγεραν αίχμαλωσίαν τόσων ελευθέρων

καί άθώων ψυχών' ηδη εννόησιν, δτι πλησιαζει καϊ ή

Page 182: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

162 ΙΣΤΟΡΙΑ

ιδική του αρμοδία τοίς προδότα1•ς ανταμοιβή! άπελθώνέν

τοσιύτω εις τό μοναστήριον έγνωστοποίησεν είς τούς συν

τρόφους του τας πα ραγγελίας καί υποσχέσεις του Εεζύ-

ρη" ταΰτα πάντα άκούσαντες άνδρες τε καί γυναίκες

ήρξαντο όμοθυμαδον στεντορία τνί φωνίί να καταρωνται

καί αναθεματίζωσι τούς προδότας της πατρίδος και

δημίους τών οικογενειών των, κατ' εξαίρεσιν δε, τον Πα-

λάσκαν αλλ' επειδή θεραπεία τις τοΰ προκειμένου κιν

δυνου δεν ήλπίζετο πλέον άπο κατάρας και άναθεματι-

σμους, απεφάσισαν τέλος πάντων να άποθάνωσιν ίιρωϊ-

κώς καί ένδόξως δια των οπλων, άλλως εμελλε νά πλημ

μυρήσω το αίματόφυρτον άνθρωπομακελλειον του τυρά-

νου απο χιλίων τριακοσίων και έπέκε'να άνδρογυναι-

κοπαίδων θυσίας" δθεν οί μεν έφοόντιζον δια τροφάς καί

πολεμοφόδια, άλλοι δε ήγωνίζοντο ν' άνεγείρωσιν.όχυ-

ρώματα είς αναγκαίας θέσεις" ό Βεζύρης (διά το δποιον

οέν αμφίβαλλε), μή ίδών τινά εξ αυτών νά παρουσια-

σθ•?ί κατα τήν παραγγελίαν του, άκουσας άφ' έτερου τάς

έτοιμασίας καί οχυρώσεις, άπεφάσισε νά αποπερατωση

καί ταύτην τήν έσχάτην καί τραγικωτέραν τοΰ Ζαλόγ-

κου καί 'Ρινιάσιης σκηνήν, πέμψας κατά τάς αρχας του

Ίαννουαρίου μηνος του 1804 ετους, επτά "χιλιάδας

τουρκαλβανούς ύπό τήν δδηγίαν δυ'ω στατηγών, Αγου

Μουχουρδάρη και Μπεκιρ Τζογαδούρη, διά νά εχη δε

ασφαλεστέρας (επειδή εμελλε νά πολεμήση με ανδρείους

καί άπηλπισμένους έχθρούς) έλπίδας της καταστοφης

των, εξελεξατο στρατιώτας εξ εκείνων, οΐτινες διά τόν

πρόσφατον θάνατον τω* εγγυτέρων αυτών συγγενών

καί φίλων επνεον κατά των Σουλλιωτών ταχεΐανκαι

άκόρεστον έκδίκησιν. ■" "ι""

Page 183: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

*

τόΪ ςΟΪδλιογ 163

Φθάσαντες οί στρατηγοί έπί τοΰ ορου"ς Νιγκόζη, παρα-

τηρήσαντες ακριβώς τάς άρμοδίους θϊ'σεις, έστρατοπέδευ-

σαν πολιορκήσαντες στενώς το μοναστήριον, την 2έ τρί-

την ήμέραν ώρμησαν λίαν πρωί: άποφασιστικώς να τους

έξώσωσιν έκ των θεσεων, καί περιορίσωσιν έντος μόνον

του μαναστηρίου, άλλα μ' δλην τήν πεισματώδη έπ5'-

θεσιν μη υυνηθέντες ουτε να τους σαλεύσωσιν έκ των

δχυρωμάτων, έπεστρεψαν έκ νεου εΣς τό στρατόπεδον με

τά τεσσάρων ωρών μα'χην καί έβδομήκοντα τριών στρα

τιωτών άπώλειαν έκτος τών τραυματιών, έκ 'δε τών

2ουλλιωτών ε πεσον τέσσαρες, τραυματισθέντων επτά" ή

γενναία αυτη άντίκρουσις ήνάγκασε τους Τούρκους ώστε,

να μή μελετώσι πλέον παρομοίαν ΙπίΟεσιν, νά περιορι

σθώ^ δε είς μόνην την στενην πολιορκίαν, άνάγκης συμ-

πεσοάσης είς άκροβολισμους, καί άμυντικάς προσβολάς.

Τρεΐς μηνες παρήλθον χωρίς νά δυνηθώσι νά προχωρή

σουν ανυπόμονος ό Βεζΰρης νά Σδη κατά τήν έπιθυμία

του τετελεσμένην καί τήν έσχάτην ταότην σκηνήν, ?γρα.

ψε (τη" 15 Απριλίου) πρΑς τους στρατηγους έλέγξας πι-

*ρώς τήν άναξιότητα αυτών καί άνανδρίαν τών στρα

τιωτών, μή δυνηθέντων είσέτι νά έκδικήσωσι τον θάνα-

νατον των συγγενών καί όμοθρήσκων Οθωμανών, προσθέ

των ακομη, δτι, έάν επί δεκαημέρου προθεσμία, δέν τους

καταστρέψωσι, τότε ανυπερθέτως μέλλει νά πέμψη άλ

λους στρατηγους καί στρατιώτας, ώστε καί τάς δίατα-

ϊας του να έκτελέσωσι δραστηρίως καί τΑ Τουρχ,χίν

ονομα να τιμήσωσι πρεπόντως.

;0 άπότομος ΪΙεγχος του Βεζίρη χα\ τών στ0«τηγων

™ στρατ,ωτών τήνφιλοτ[/λίαν α?σθαντικώτατα ,κ,ν;

«ν όθεν την εικοστήν του «υτοΰ μηνος συμβούν συγκρο

12

Page 184: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

164 11Ί0$ΐ£

τήσαντες, απεφασισαν νά ριψοκινδυνευσωβΐ μάλλον, η νά

ατερηθώσι του ηγεμόνσς την ευνοιαν, καί τβδ κόσμου

την ύπόληψιν, διο την επιοΰσαν προ της ανατολάς τοΰ.

ηλίου ώρκίσθησαν είς το ονομα του προφήτου Μωάμεθ

δτι, (αν δεν νικήσωσι νά μην έπιστρέψη τις εξ αυτών

δσον ακατάσχετος έφαίνετο η ορμή των, τόαον άφ' έτε

ρου έγίνετο ατρόμητος η άντίκρουσις" δέν ην άπίθανον

ν' άποτυχωσιν ως το πρώτον, έάν εν σώμα ίχ χιλίων

σχεδον στρατιωτών συμποσούμενο ν δεν έρρίπτετο ώς κεραυ

νο; κατά τινος αδυνάτου όχυρώματος, εχοντος πεντήκοντα

μόνον στρατιωτών φρουράν, ή δποία συμπεριπλακεΐσ»

άντεμάχετο εκ του συστάδην δια ξιφών και μαχαιρών

έωσοΰ επεσον άπαντες, μηδενος σωΟέντος.

II κυρίευσις τοΰ όχυρώματος καί προχώρησις τών

Τούρκων έπέφερεν άταξίαν καί σύγχυσιν είς δλους τούς

Σουλλιώτας, καθότι έβιάσθησαν νά κενώσωσι ταυτοχρό

νως καί αλλα τρία όχυρώματα, καί διευθυνθώσι δρο-

μαίως εις το μοναστήριον, δτου η ανάγκη απητει νά

ύπερασπίσωσι τά γυναικόπαιδα, τ\ ουναποθάνωσιν άλλ'

ό σκοπος καί ή προθυμία των έματαιώθησαν, διότι πρίν

οδτοι εξελθωσι τών οχυρωμάτων, ο'ι Τουρκοι προκατέ-

λαβον αυτών τά οπίσθια, ώστε εύρέθησαν πανταχόθεν

περικυκλωμένοι καί αντιμαχόμενοι έ'κ τοΰ συστάδην,

κατά το παράδειγμα τών πρώτων ίδοΰσαι αί δυστυ

χείς γυναίκες καί μητέρες κατακερματιζομένους τούς αν

δρας, τέκνα καί συγγενεΐς αυτών, καί μη προσδοκώσαι

διά τών δπλων έπικουρίαν τινα, έζελθοΰσαι τοΰ μοναστη

ρίου μετά τών φιλτάτων, διευθύνοντο αυθορμήτως είς τον

ποταμον, δπως ριφθώσι σύν αύτοΐς είς την διάκρισιν τών

ρευμάτων τοΰ πίΐαμοΰ καί οΰκοτι εις τών βαρβάρων

Page 185: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΐΟΥ ΣΟΎΛΛΙΟΥ. 165

και φονέών των συγγενών των τάς χεΐρας" ή έπικρατουσα

σύγχυσις,οί άλαλχγμοί, οί αδιάκοποι πυροβολισμοί, οί κο

πετοί, θρηνοι καί ή εκ τούτων δλων προκύψασα αμηχανία

δεν εδωκαν εύκαιρίαν εις 2λα τά αδύνατα μελη νάπρολά-

βωσιν εγκαιρως τάς δχθας του ποταμου, το δε κυριώτερον,

επειδή ϊν σώμα εκ δύω σχεδον χιλιάδων συγκείμενον άπο"

σπασθέν επίτηδες εκ της άλικης ποσότητος του στρατου

προεφώρμησεν είς το μοναστήριον, διά νά αιχμαλωτιση

τά γυναικόπαιδα, καί άρπάση τά κινητά αυτών πράγμα

τα" πολλάς γυναΓκας προέλαβον μεταξί) μοναστηρίου καί

ποτααοΰ, αί όποΐαι ήναγκάσθησαν να ύπερασπίσωσι τά

τέκνα των καί έαυτάς δια μαχαιρων, ξύλων και πε

τρών, διό πολλαί εξ αυτών έθυσιάσθησαν ύπό των Τούρ

κων, δσαι δε προκατέλαβον τας δχθας του ποταμου

(ησαν ύπερ τάς εκατόν εξήκοντα) ανοίξασαι τάς άγκά-

λας ερρίφθησαν εις τον ποταμον αυθορμήτως μετά των

<<ρϊλτάτων, τών όποίων τά έλεύθερα καί Ιστορικά σώμα

τα έκάλυψαν, κατέσυραν καί «ξέμεσαν σποράδην επί

τών υχθων τά ρεύματά του.

Τοιουτον ελεεινόν, άλλα γενναΐον τέλος εδωκαν καί

ουτοι οί δυστυχεις ήρωες, εξ ών ύπήρχον τριακόσιοι έξη

κοντα ανδρες μάχιμοΓ εν ω εγίνετο ή τρομερά καί θω-

ρυβώδης αΰτη συμπλοκή άπεσπάσθη ό Κίτζος Εότζαρης

καί γαμβρός του Παλάσκας μετ' άλλων πεντήκοντα

πέντε ανδρών καί μιας γυναικός, καί διά τινος τραχείας

στενωπου άπε'φυγον (έκτος του Παλάσκα) τον κίνδυνον,

όιά πολλών δε κόπων και κακοπαθειών εσώθη εις Ιΐάρ-

γαν δ Βότζαρης μετα του υίοΰ αύτοΰ Μάρκου, τεσσα-

ράκοντα όκτώ ανδρών καί της προμνησθείσης γυναικος

χήρας Μαρίας τουνομα, συζύγου, ΓιώτουΠανταζή, δστις

12*

Page 186: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

166 ΙΣΤΟΡΙΑ

επεσε μαχόμενος μετά των πεντηκοντα είς τον πρώτον

προμαχώνα, ώς προείρηται.

Μετά έπταήμερον πολυπαθη κα'ι κινδυνώδη νυκτοπο-

ρείαν εφθασεν ώς ανωθεν και ό Βότζαρης εις την ΙΙάργαν

διάφοροι όπλαρχηγοί καί φύλαρχοι μετά πολλών άλ

λων συμπολιτών έκάθηντο έκτος της πόλεως υπό τάς

σκιάς τών ελαιων, παρηγορούμενοι ύπ' άλλήλων διά τά

παρε7ν0όντα δεινά, καί συσκεπτόμενοι διά την μέλ^λουσαν

άποκατάστασιν διαρκούσης είσέτι της σπουδαίας αυτών

συνομιλίας, ενεφανίσθη εξαίφνης ό Βότζαρης μετά τών

συντρόφων του" διά τινας στιγμάς κατέλαβεν απαντας

εκπληξις καί θάμβος, επειδη προ πέντε ημερών διεβε-

βαιώθη πανταχόθεν, ως άδιαφιλονείκητος η εν τίί μονϊί

Σέλτζο όλομελής τών 2ουλλιωτών καταστροφη κα'ι αιχ

μαλωσία' εν τούτοις καί τινες εξ αυτών άναπολήσαντες την

διαγωγήν τοΰ Βότζαρη, εχοντες προσέτι μεταξύ αυτών

καί τά πάθη πρόσφατα, διεννοήθησαν νάτονβλάψωσι κατ

ικείνην την στιγμην, άλλ' οί φύλαρχοι καί άλλοι διά

φοροι, καίτοι παλαιοί εχθροί του Βότζαρη, τους εμπό

δισαν, είπόντες" « εάν ημεΓς, άδελφοί, τον βλάψωμεν σή-

»μερον, ου μόνον άπ' δλον τον κόσμον θέλομεν κατη-

Βγορηθή, άλλά καί αυτόν θέλει ώφελήσομεν, άπαλλάτ-

»τοντες από τά κοσμικά βάσανα" αί πράξεις^ του άρ-

»κετά τόν Ιτιμώρησαν εως τώρα" ή ζωή του είς το ίξήί

«θέλει εχει βέβαια σύντροφον άχώριστον τον ελεγχον της

» συνειδήσεως ίι' όσα έ'πραξε, δι* όσα επαθε, κα

»5ι' δσα μέλλει νά άκούση άπό τον κόσμον διά τήνι

» διαγωγήν του" $νί λόγω άφίσωμεν αύτον εις την Θεο

ί μηνίαν και Πατριδομηνίαν»' ό δε Παλάσκας αποσπα

σθείς άπο τόν Βότζαρην συνελήφθη μετά τεσσάρων συν

Page 187: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟΓ 167

τροφών κχθ' όδόν υπό του Καπετάνου Καραίσκου, φο-

λάττοντος, κατά διαταγών χοΰ Βεζύρη, στενωπους της

επαρχίας του βάλτους, εστάλη άμ,έσως είς Ιωάννινα,

2που έβλήθη αλυσοδεμένος εις σκοτεινήν είρκτήν έν τη

νήσω της λίμνης' μετά διετη δε παρέλευσιν Βρετανός τις

περιηγητής διεβιβάσθη περιεργειας χάριν εις τό νησίον,

τουτον Ίδών ό Παλάσκας έπαρακάλεσε Θερμώς να τον

σώση διά της προς τον Βεζύρην μεσιτείας του, τω υπο-

σχέθη, πιθανον, ό Βρετανός" επιστρεφα^ γοΰν είς την πά

λιν καί παρουσιασθείς είς τον Βεζύρην, εμεσίτευσε νά τω

γίνρ ή περί ης ό λόγος χάρις, ό Βεζύρης πρίν δώση θετι-

κήν απάντησιν της μεσιτείας του, τον έρωτα' είπέ μοι,

φίλε μου, είς τον τόπον σας τους προδότας της Πατρί

δος πώς τους άνταμοίβετε ; - με τόν πλέον άτιμον θά

νατον, άπεκρίθη ό "Αγγλος" - καί οϋτος λοιπον, άνταπε-

κρίθη ό Βεζύρης, διά τήν έλευθερίαν του όποίου με παρα

καλείς, ειναι παρόμοιος' όθεν τώρα θά ίδίίς όποίαν άρ-

μόδιον άνταμοιβήν δίδω καί εγώ είς τους τοιουτους" διέ

ταξε να τον οίρωνιν αμέσως, καί άνευ αναβολης έπρό-

σταξε νά συντρίψωσι τους πόδας του άπό κάτωθεν εως

άνω διά της άξίνης, έκτελουμένης δε έπίτηδες βραδείας

της σκληράς ταύτης πράξεως έν τ?ί εΰρυχώρω αυλή

του Παλατιου του, και ύπ' οψιν άμφοτέρων, έξηκολού-

θη ό Βεζύρης ομιλών ήρέμα τά εξής. « Αυτός ό άνθρω-

»πος, φίλε μου (ό Παλάσκας δηλαδή), διά νά ευχαρι

στήση εμένα, έπρόδωκε τήν Πίστιν του, τήν Πατρίδα

του, τά τέκνα του, τους συγγενεΐς του, τους φίλους του,

εγώ, διά τά συμφέροντά μου, είχα μεγάλην χρείαν τό

τε της προδοσίας του, άλλ' οχι τώρα και τοΰ προδότου,

τον δποϊον, έάν άφίσω νά ζήση δεν αμφιβάλλω 2τι, έπ'

Page 188: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

168 ΙΣΤΟΡΙΑ

άλλου διαφορετικου καιροΰ θέλει βλαψει και εμε, καΐ

άλλους πολλούς.

ΚΕΦΑΛΛΙΟΝ ΚΛ'.

ΠρησπάΰιΐΛ διά τήν ριζιχ^ ΧΛΤαα(ροφ\? πδ»"

Σου.ΙΛιωιωγ

Ει καί ε!ς την τελευταίαν καί τραγικωτέραν έν τϊ)

Μονή τονΣίλτζουμάχην εστησε νίκης τρόπαια ό Βεζύρης,

ίι αίμοχαρής ομως ψυχή του κατετήκετο νυχθημερινως

βλίπουσα ζώντας έ'τι τους περισσοτερους, σημαντικωτέ-

ρους καί ανδρειοτερους Σουλλιώτας είς την Πάργαν,

μετ' αυτών δε και άλλους υπέρ τους τριακοσίους μαχη-

τάς εκ των περιξ χωριων καταγομενους, οιτινες <ροβη"

θέντες τήν μέλλουσαν καταδρομήν του τυράννου, σχετι

κοί καί συναγωνισταί δντες των Σουλλιωτών πάντοτε,

προσεκολληθησαν μετ' αύτών οικογενειακώς' Ινεκα ^τού

του, προσηλωίεν έπιμόνως τήν τελευταίαν προσπάθειαν

κατά της όλομελους καταστοφής των Σουλλιωτων καί

δσων άλλων άποφυγόντων τους αίματοσταγείς δνυχάς

του έπιχειρηθείς κατ" αύτών δσα δ ίδιος καί ^κόλακες

του Ιπεννόουν καταχθόνια μέτρα' εγραψε κατ5 άρχάς είς

τους Παργίους άπειλητικώς ν' άποσκορακίσωσι ^ τους

Σουλλιώτας έκ της Πατρίδος των, έπεδή ειναι άποκε-

χηρυγμένοι και κατηραμενοι παρά του Σουλτάνου, δ''ο,

όστις πράξη το έναντίον, μελλει νά Οποπέση καί αύτος

είς τήν ιδίαν δργήν του Σουλτάνου" συμπάσχοντες οί

ΙΙάργιοι δια τήν συμψοράν τών Σουλλιωτών, φοβούμενοι

άφ, έτέρου μή πάθωσι καί αυτοί τά ίδια, άποβάλλοντις

τοιαύτην έμπειροπόλεμον δυναμιν, δεν εδιδον άκρόααιν

Page 189: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΓ ΣΟΓΑΑΙΟΪ. 169

ιΐς τάς άπειλάς του, ουτε είς τους λίγους καί πα

ραινέσεις τοΰ Διοικητου αυτών Άβδουλάχμπεΐ και δη

μογερόντων της ΙΤρεβύζης, ώς εκ των κατωτέρω δύω έ-

πισήαων επιστολων πληροφορεΐται ό άναγνώστης, τας

όποιας καταχωρίζουν, κρίνοντες περιττας, ώς ταυτο-

λογούσας, τόσας αλλας.

Άβδουλάχμπεΐ; εοέντης, μεγας Ίμπροχώρης (Ι) Κα-

πιτζίμπασης, (2) Σαλαχώρης, (3) καί Βοεβόνδας (4) των

άμπλακ'.χουμαγιανίνων, (5; Πρεβύζης, Πάργας, Βόνιτζας

καί Βωθροντοΰ.

Εύγενέστατοι προεστώτες και άρχοντες καί λοιποί έγ-

κχτοικοι της Πάογας, είητε ύγιαίνοντες εν ευτυχία.

Τό χρέος εκάστου άγαθοΰ διοικητου ειναι η διατή'

ρηιις καί περίθαλψις τών ύπηκόων του, και αύτοΰ του

καλοΰ ύπηκόου είναι ή ύποταγη καί εύπείθεια εις τα

παρ' αύτου προσταχθέντα" τουτος δ ίερός δεσμος συν

δεει τας ψυχάς άμφοτέρων, κα'ι κατασταίνει εάτυχοΰν-

τας κα'ι αταράχους τους ύπηκόους, προθυμοτέρους δι:

καί ευχαριστους τους διοικητάς προς αύτούς.

Έγώ λοιπον, ως καλός διοικητής, έπλήρωσα προς

Ισάς τό χρέος μου εντελέσιατα, σεΐς δε καί υπήκοοι και

τάς συμβουλάς μου αμελεΐτε καί τάς προσταγάς μου

παροδεύετε, καί προσπαθείτε μόνοι σας τον άοανισμόν'

της πατρίδος σας, έμοαίνοντες ει'ς τό κρίμα τόοων

αθώων συμπατριωτών σας" εξωρίσατε τους Σουλλιώτας,

σας ειπα δίς και τρίς καί πολλάκις, ότι θέλει σας προ^

(Ι) ΠρωθιτΕποφορβός" (2) θυρωρόί' (3) ίππεπιστάτης• (4)

Κυζερννίτης' (5) τών νεοκτγμάτω*. δλα τ«ΰτ« ε'ιοί β«9[Α0-

λογίβι οιοό^εναι πκρά τοΰ Σουλτάνου.

Page 190: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

170 ΙΣΤΟΡΙΑ

ξενήσουν μεγάλην βλάβην ειναι εί'κοσιν ήμέραι όπου πά

λιν σας εγραψα περί τουτου σφοδρώς, άλλα η α

φεντία σας οΰτε φωνήν ουτε άκρόασιν μοΰέδώσατε, καί

τοΰτο να όποΰ σας φοβερίζει τον ολεθρον της πατρίδος

σας" δέν ημπορώ να σας είπω περισσότερα, δια τοΰτο,

δια τήν έδικήν μου άγαθήν κλίσιν, καί δια πήν άγάπην

όπου" προς σας εχω καί εις ταύτην την περίαταοιν δεν

θϊ'λει αφίσω κουσουρι (1) δια την άπάντησίν σας και

ήσυχίαν σας" αφεύκτως καί χωρίς άργοπορίαν δμως νά

ί?>θετε εδώ δύο Κοτζαπασίδες καί όκτώ άπό τούς πλε'ον

φρονιμοτερους, διά νά όμιλήσωμεν καί νά άκούσετε καί

τάς συμβουλάς μου προς το συμφέρον της Πατρίδος σας,

επειδη αν καί τώρα άμελήσητε, εγώ πλε'ον θέλει σιωπή

σω" καί εξεπίτηδες στέλω τον άνθρωπόνμου, 'Εμίν Άγά

διά να ελθετε αντάμα εύθύς" καί ταΰτα μεν προς εί'δη-

σίν σας, εϊητε δε ύγιαίνοντες καί εύδαιμονουντες.

• 1804 Μαρτίου 13 Πρέβυζα.

'Μπινιο.Ιη τώιτ Ληιιογιρόϊτων Πρεδζύης

Λρ&ζ τους Παργίους

Ή ψυχ•ή μας ειναι διαπερασμένη άπο τήν μεγαλητέ-

ραν θλίψιν η Πατρίς σας διά μίαν κακήν Κυβέρνησιν,

ηλθεν είς τήν ακμήν του κινδύνου. Οί Σουλλιώται ειναι

| φερμανλίδες καί εχθροί της βασιλείας, καί δστις τους έπΐ-

σκέπτει, πίπτει είς τό ϊδιον αμάρτημα" εάν στοχάζεσθε

(1) Ό Άβδουλάχ μπεις καί διοικητης της Πάργας, Πρε^

βύζης, Βονίτζης χαί Βοθρωτοΰ, εί καί φύσεί "Οθωμανής, αλλ"

\ ΰπ/ίρχεν <ίφ' έτερου φιλάνθρωπος, πολιτικός, φιλήσυχος, 6

' φόβος ό'μως τοϋ Άλή Πασά και αί πολιτικαί περιστάσεις

τίς κυβερνησεως του τον ήνάγκασαν ν' άλλάςη διαγωγί.ν. ως

*αί οϊ δημογέροντες τήι Πρεβύζης,

Page 191: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪΣΟΪΛΛίΟΓ 171,'

2τι εργον φιλάνθρωπον είναι να συμπονητε και περίποιή-

σθε τους ανθρώπους, στοχασθητε, δτι αύτο το χρεωστεΐτε

της πατρίδος σας και των συμπολιτών σας, των όποίων

ή Κυβέρνησις μέλλε,ι να είναι χαρακτηρισμενη εις τήν

καρδίαν σας.

Τά πράγματα ηλθον επί το άκρον, καί ό κίνδυνος

της πατρίδος σα; ειναι ετοιμος, μή πάρετε, μή πάρετε;

δια περιττολογίας τά οσα σας γράφει ό έκλαμπρότατος

Μπέί έφέντης μας' μην υποφέρετε πλέον τον παραμικρότε-

ρον Σουλλιώτην είς τά σύνορά σας, καί ας ελθουν έδώ

έκι.ΐνοι, όπου κράζει ό Μπέϊ έφέντης μας, διά νά βάλετε

κανένα δρον, νά μή χαθήτε κατά κράτος, 'διότι σας

έπαίχθη η παγίδα, όποΰ δεν ήμπορεΓτε νά άποφύγετε"

ήμεΓς και ώς Χριστιανοί καί ώς φίλοι συμπονουμεν τήν

κατάστασίν σας, και σάς σημειώνομεν ταυτα, καί είς

το χέρι σας είναι, η νά φυλαχθητε, η νά χαθηκε, τόσον

σάς γράφομεν.

Πρέβυζα 12 Μαρτίου 1804. ,'■

Φίλοι ειλικρινεις

Νικόλαος Τέντζος.

Νικόλαος Κιτζίλιας.

Καί ύπό διαφόρων άλλων μερών ήρεθίζοντο οί Παρ-

γιοι νά εξορίσωσι τους Σουλλιώτας, άλλα δεν συγκα-

τένευσαν, καί πολλώ μάλλον, διότι η έν Κερκυρα 'Ρωσ-

σική άρχή τους υπεσχέθη έσχάτ,ως φανεράν προστασίαν

καί υπεράσπισιν, εάν ό Βεζόρης ηθελε τολμήση νά κι-

νηθϊί κατ' αυτών, ώςείς της Πάργας τήν ίστορίαν δια-

γνωσθήσετάι.

Οΐίζι η επτανήσιος Γερουσία, ουτε δ πληρεξούσιος της"

Page 192: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

172 ΙΣΤΟΡΙΑ

'Ρωσοίας Κώμης Γεώργιος Μοκκενίγος ειχον έπαρκεΓς

γνώσεις της διαγωγης του Άλή Πασά, μόνος ό έν Κερ

κυρα πρέσβυς της Ί'ωσσίας, Ελευθέριος Μπενα'κης, δ εκ

Καλαμών της Πελοπονήσου καταγόμενος, είχε πεΐραν

ακριβή των τουρκικών ορονημάτων κα'ι εθίμων, πολύ

2ε περισσότερον, της διαγωγης τοΰ Άλή Πασά, δστις

πάντα λίθον εκίνησε και αφθονον χρυσίον έδαπάνησε

δια να κερδίση τήν φιλίαν του, ητις μόνη εξήρκει προς

ίπιτυχίαν τών καταχθονίων σκοπών του κατά τε Σουλ-

λιωτών, Παργίων καί αλλων σημαντικών της Ηπείρου

εχθρών του, διότι μόνος αύτος ανέτρεπε καί έματαίωνε

πάντοτε τα σχέδιά του" πεπεισμένη λοιπον ή Ρωσσική

αρχή είς τάς γνώσεις, συμβουλάς καί τίμιον χαρακτη

ρα του δεν έδιδεν άκρόασιν εις τινα διεφθαρμένα τ^ς

Κερκύρας ύπο τοΰ Βεζύρη οργανα (ΐ).

ΚΕΦΑΛ.ΑΙΟΝ ΚΕ'. .1

Μισθοδύιηοις Ρωσσιχιΐ

προς ιοι)ς Σον./Λιώτας

Οί προ μικρβΰ ατρόμητοι μαχηταΐ, το φόβητρο»

τών Μωαμιτανών, και τό καύχημα τών Ελλήνων, εκεΐ

νοι, οΐτινες δεν επραξαν κατωτέρας άνδραγαθίας άπο τών

εν Μαραθώνι, ΠλαταιαΤς κα'ι Θερμοπύλαις άγωνισθέντων,

κατήντησαν, δια την άλλαγήν του κλίματος, ελλειψιν

(Ι) Τ6 λαμπρόν κ»ί μαγν/,τικδν χροσίον τοΰ Βεζύρη έθάμ-

βωοϊ κ*Ι παρείλκυσεν άτομόν τι ίκ τών πρωτίστων της Κερ

κύρας, φίρων χα'ι τίτλον Κάματο;, το όποιον έμισθοδοτεΐ-

το Χατ« μηνα ανά πέντε χιλιάδας γρόϊΐα, δια νά υπερασπί

ζω χαΐ ίχτβλξ τά θελη'ματα τοΰ μισθοδότου.

Page 193: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΤ ΣΟΤΑΛΙΟΤ. 1/3

κατοικιών, τροϊών καί πικράν της Πατρίδος μνημην,, /

σχεδον είς άπελπισίαν τούτων ενεκα ιών δεινων άπι-

©χσισαν τά μέν γυναικόπαιδα ν' αφίσωσιν εις την πρό-

νοιαν του θεοΰ, ύπεράσπισιν των Ρώσσων, και ©ιλανθρω-

πίαν τών όμογενών Επτανησίων, αυτοί δε να έζελθωσιν.

εκ νέου είς τήν ξηράν (ΐ) μέ τά δπλα, η ν' άποθάνωσι.

μαχόμενοι, η νέαν καί έλευθεραν πατρίδα νά συστήσω-

σιν εν τινι οχυρ$ της Ελλάδος θέσει" ύπο τοιαύτης σω

ματικης, και ηθικης κακοπαβείας κατατρυχόμενοι καθ'

έκάστην, ειδον άπροσδοκήτως την Ιως τότε σκληράν

τύχην των ύπομειδιώσαν καί παραμυθητικήν δ γαρ

εν Κερκυρα στρατηγος τών 'Ρώσσων, Άνρέπ τούς προ-

σεκάλεσε νά διαβιβασθώσιν άπαντες σύν γυναιξί καί τε

κνοις είς Κέρκυραν, επειδή ο Αυτοκράτωρ Πασών τών

'Ρωσσιών Αλέξανδρος Πρώτος, φιλανθρωπία καί πατρική

εύνοια όρμώμενος τους δεχεται ύπο την Αυτοκρατορικήν

ύπηρεσίαν ώς μισθωτούς στρατιά τα;' παρουσιααθέντες

λοιπον ηρωτήθησαν παρα του στρατηγου, έαν εχωσιν

ιύχαρίστησιν νά ύπηρετήσωοι στρατιωτικώς τον Αυτο

κράτορα, απεκρίθησαν εκ συμφώνου άπαντες, δτι ειναι

πρόθυμοι και υπόχρεοι νά χύσωσι καί την τελευταίαν

ρανίδα του αίματός των δια το δνομά του, πολϋ δε

περισσότερον αντιμαχόμενοι κατά τών Τούρκων" τον

επαρακάλεσαν δμως νά μη τούς συναριθμήση είς την

τακτικήν στρατιωτικην, άλλά νά τούς άφίση είς το

πάτριον ειδος τοϋ! πολέμου, εν ω έγυμνάσθησαν ανέκα

θεν, διά του όποίου ειναι πεπεισμένοι δτι εκτελέσουσι τα

(1) ιΐΕ|)ΐ τοϋ άντικειαενου τούτου σ^νεννοηδηιαν προ"λαβόν-»

τως μετά τινων Καπιτάνων τΐ{ Ελλάδος, ασπίδων έ^ύν

ίντων τοΰ Άλή τι»σϊ.

Page 194: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

174 ΙΣΤΟΡΙΑ

στ:στρατιωτικά χρε'η εύχρεστότερα καί επιτυχεστερα" έδεχθη

αναντιρρήτως το ζήτημα των, δθ•ν έσχημάτισεν αμέσως

όκτώ Έχατονταρχίας, συνισταμίνην έκάστην ες ενός

Εκατοντάρχου, δύω πεντηκοντάρχων, ένός σημαιοφόρου,

δέκα δεκαδάρχων καί ένενήκοντα στρατιωτών τό δλον

έκατον τέσσαρες" έν πρώτοις ετιμήθησαν έκατόνταρχοι οί

έξης" Δημος Δρα'κος, οστις καί μετά τρεΐς μηνας άπε-

βίωσεν, αντ' αύτοΰ δέ άντεκατέστησαντόνυίόν του Γεώρ,

Δράκον ό φώτος Τζαβέλλας, Τζημας Ζέρβας, Τουσας

Ζέρβας, Γκόγκας Δαγκλης, Ζυγούρης Τζαβέλλας, Βασί

λειος Ζέρβας καί Διαμαντης Δαγκλης" αρχηγος αυτών

ι εχειροτονήθη 'Ιωάννης τις Μπεκεντόρφ, τό γένοί 'Ρώσσος

νέος χαριέστατος, καί φιλέλλην, ήγάπα, καί περιέθαλπε

\ τας οικογενείας των, τούς έγυμναζεν ενίοτε με πλαστούς

ι πολέμους κατά τήν συνήθειαν αυτών, δαπανών εξ Ιδίων

άλ,λά δι ολίγους μηνας έχρημάτησεν αρχηγός των, διότι

προσκληθείς άνεχώρησε δια την Πετρουπολιν, το δε τάγ

μα διεδέχθη στρατηγός τις, Εμμανουηλ Παπαδόπουλος,

το γενος Ελλην, άνήρ φιλόπατρις καί συμπαθητικός"

απεδείχθη τρανώτατα εκ τών προρρηθέντων, δτι πάντα

λίθον, κατά τήν παροιμίαν, έκίνησεν ό Βεζύρης, καί

πολυάριθμα χρήματα κατηνάλωσε διά τήν καταστροφήν

τών Σουλλιωτών, δπερ δε κατασταίνει αύτόν χαρμε-

πέστατον, γελοιοδέστατον καί μνησίκακον άπαραδειγμά-

τιστον ειναι ή κατωτέρω προς τους Παργίους επιστο

λή του, δι' ης τρέφει ακόμη ματαίας έλπίδας καθ' ην

έποχήν οί Γπαργεΐοι ειχαν άποπέμψη τόν Όθωμανόν

διοικητήντων Άβδουλάχ μπεί, καί αοιερωση αναφανδον

τήν Πατρίδα των υπό τήν ρωσσικήν προστασίαν ίδοϋ ή

ΐπ'.στολή.

Page 195: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΛΛΙΟ.Ϊ 175

Άπο τον ύψηλότατον Βαλήν Ιωαννίνων καί Τρικ-

κάλων Βίζυρ Άλή Πάσα χαιρετισμός και εΐδησις προς

τους Προεδρους, καί επιλοιπους κατοίκους της Πάργας'

δτι ελάβομεν καί το δευτερον γράμμα σας, και με όλον

όπου έ'χομεναπόφασιν δια να κόψωμεν άπό μέρος μας

και αυτήν την στράταν τών γραμμάτων, πλην δια νά

μή νομίσετε, οτι ημπορειτε νά μας απατήσετε με τάς

προφάσεις ίποΰ μάς γράφετε, δια τοΰτο σας αποκρινό-

μεθα καί τούτην άκόμη τήν φοράν.

Μας γράφετε οτι δεν ηςεύρετε, δτι ή υψηλή Πόρτα

εχει πόλεμον μέ τους Ρώσσουί, καθώς αυτοί σας λέγουν

και διατΐ νά πιστεύετε αυτους, όπου μέ τέτοια ψεύματα

ειναι μαθημένοι νά γελουν τον κόσμον, και αν δεν ήςεύ-

ρετε καλά, νά μάθετε τήν άλήθειαν, νά βεβαιωθητε μά

λιστα και το σπαθί όπου εφαγαν από τα ουρκικά στρα

τεύματα ε'ις το Ισμαήλ, άφίνω τόν μεγαλώτατον χαλα-

σμον όπου» επαθαν είς τήν Λεχίαν άπο τους Φραντζέζους,

όπου τους έπηραν δλην τήν Λεχίαν; καί τους κυνηγουν

μέσα είς τον τόπον των αυτά ειναι περιττά νά σας τά

γράψωμεν ημεΐς, δτι τά μανθάνετε καλήτερα άπο αλλους*

μοναχά διά νά σας κάμωμεν νά καταλάβετε τό λάθος

σας όπου πλανάσθε, καί προσκαλλάτε του λόγου σας

καί τήν φύλαξιν του Τόπου σας, όπου ειναι τόπος Βα

σιλικος, καί σεις ραγιάδες Βασιλικοί, είς τους εχθρους,

του κραταιοτάτου Βασιλέως μου" τέλος πάντων, διά νά

λείψη κα! αυτή ή πρόφασίς τους, νά καταλάβουν καϊ

τά νησία, δτι τό Δοβλέτι εχει πόλεμον μέ τους 'Ρώσσους

διά τήν άπιστίαν όπου εκαμαν καί. επλάκωσαν τους τό

πους τους Βασιλικους, ίδου σήμερβν μαξους (έπίτηδες)

Τάταρης (ταχυδρόμος) άπο μέρος του ύψηλοΰΔεβλιτίου

Page 196: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

176 ΙΣΤΟΡΙΑ

μ* τά αναγκαία γράμματα της είΰ'ήβεως άπ'ερνό) καϊ

πηγαίνει, καί το μανθάνετε καί σείς, δια να καταλά-

βιτι ταίς πονηρίας, καϊ δολκίτνιταις όπου αυτοί μετα

χειρίζονται' λοιπον έαεΐς να ^σθε ραγιάδες Βασιλικοί,

καί να γυρεύετε βοήθειαν άπό μέρος των έχθρων τοΰ Βα

σιλέως μου, τι υποταγή ειναι αύτη όπου ύπόσχεσθε νόί'

•φυλάξετε; καί τϊ ραγηλήκι ειναι αυτό το έδικον σας;

μας γράφετε, δτι αυτοί (οί Εουλλιώται δηλαδή) όποΰ

«ναι μέσα είς τον τόπον σας ειναι έδικοί σας" τί έδι-

κοσυνη κρέπει νά έ'χετε σεΐς με κλέπτας καί κακους

ανθρωπους δπου έπολέμησαν με τήν Τουρκίαν τόσον και

ρόν ; άποστάται της κραταιάς βασιλείας, κάι τώρα υπο

κειμενοι εις την δούλευσιν των έχθρων ; τί δικαιολόγη-

μα και τι απολογία σας απομένει νά εχετε διά νά άθω-

ωθητε όπου αρνηθήκετε τον κυβερνήτην καί βοεβόνδα,

όποΰ οάς εχει διωρισμένον το ύψηλον Δεβλέτι και άφί-

σατι να κυ?ερνάται ό τόπος σας από ξένους, εχθρους,

αποστατας καί κακους άνθρώπους; δα νά σας κάμωμεν

λοιπόν νά καταλάβετε καλά το σφάλμα σας καϊ νά σας

ευγαλωμεν άπ' αυτήν τήν πλάνην, άπεφασίσαμέν ακό

μη καί τούτην τήν όλοϋστερινήν φοράν νά σας στείλω-

μεν καί τοΰτο τό γράμμα μας, διά νά μήν εχετε πλέον

αι:ίαν νά ρίχνετε τό βάρος είς ημάς, παρά να τό η;ευ-

ρετε, δτι ειναι έπάνωσας καί τήν άπολογίαν νά τήν χρε-

ωστάται έσπς κα'ι διά τον έαυτόν σας καί διά άλλους

όπου ες αίτιας σας θά πάθουν εκεΐνα όποΰ είναι ενδεχό

μενα" επειδή όμως εισθε ραγιάδες βασιλικοί καί δεν εϋ-

χαριστούμεθα είς κάνένα τρόπον διά νά δοκιμάσετε κα

νένα άπ' εκεΐνα τά κακά όποΰ ημπορουν νά σας ακο

λουθήσουν καί νά μετανοήσετε ύστερον χωρίς ώφιλος, κά'

Page 197: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΥ ΣΟΪΑΑΙΟΤ. 177

μνομεν καί τώρα το χρέος μας καί ουμβουλεύομιν νά

ϊλθετε είς τον έαυτόν σας καί νά συλλογισθείτε καλά το

χρέος σας καί νά διώξετε άπο τούς τόπου^ σας αυτούς τους

κακού; ανθρώπους έπου εμβάσετε" αν αύτοί θελήσουν να

μείνουν ραγιάδες, καθώς ήτον, ας ζητήσουν τόπον άπο

ημάς, τον αφεντην του τόπου τούτου νά τούς δώσο>μεν

καί νά ζήσουν καθώ; καί οί επίλοιποι ραγιάοες, ε'ι δε μή>

άς φύγουν μακράν οπου άλλοΰ θελήσουν σεΐς δμως νά

στείλετε μερικούς άπο τους προεστώτας τοΰ τόπου σας

νά ζητήσετε τον βοεβόνδα ΆΕδουλάχμπεί νά ελθη αύτο5

διά νά σας κυβερνήτη και προβλεψη τήν ααφάλειαν τοΰ

τόπου σας εις τον πλέον ώφελιμώτερον διά λόγου σας

τρόπον δποΰ νά η\αι, καί μέ τήν βασιλικήν θέλησιν συμ-

φώνως, καί μή χάνετε καιρόν εάν ομως οέν ακούετρ

ουτε τώρα τάς συμβουλάς μου, όπου αποβλέπουν διά τ&

συμφέρον σας καί διά το καλον τοΰ τόπου σας δέν εχετε

πλέον αίτίαν νά παραπονήσθε άπο άλλον, παρά από τήν

"κακήν γνώμην τήν έδικήν σας, καί άπο τους αίσχρούί στο

χασμούς όπου εχετε, διά τούς όποίους ό Θιος καί ή δργή η

βασιλική εχουν νά σας παιδεύσουν καθώς τυχαίνει, καθώς

έπαιδεύθησαν καί άλλοι δμοιοί σας, καί μή καρτερήτ»

πλέον άλλο γράμμα μας, δτι δεν ήςεύρομεν νά προχασι-

ζώμεθα, ουτεεχομεν σκοιίον νά οάς άπατήσωμεν παρά.νά;

σας ένθυμήσωμεν το χρέος σας, καί εισθ» οίκοκυραΐοι

εξ άπαντος.

180" Φευρουαρίου 2 Ιωάννινα.

Κατά δε το 1806 ετος μήνα Δεκέμβριον έκήρυξεν η

Ρωσσίατόν πόλεμον κατά τοΰ Σουλτάνου, δθεν δι' αυτο

κρατορικου διατάγματος τιύςήνθη ό αριθμός των Ελληνι

κών δπλων ύπέρ τάς τρείς χιλιάδας συμποσούμενος" οί

Page 198: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

178 ΙΣΤΟΡΙΑ.

"Ελληνες, διά τε το δμόθρησκον καί έλπίδα της άπελευ

θερώσεως τή"ς πατρίδος προθύμως έδέχοντο την 'Γωσσι-

*ήν ύπηρεσίαν ταυτοχρόνως ό Ναύαρχος Συνεβην έχει-

ροτόνησε Ταγματάρχην (Μαγιόρον) τον συγγραφεα επί

κεφαλης ^τεσσάρων έκατονταρχιών, τάς όποίας έσχημά-

τισεν ό ιΐΗος εκ νεοσυλλεκτων μαχητών, καί ουτω κατ'

Λνωτέραν διαταγήν διεβιβάσθη άμέσως είς την «ρρουράν

της Αιυκάδος, την όποίαν δ Άλή πασάς έπαπείλει να

κυριευση εξ έφόδου, αλλά δεν έτόλμησε να πλησιάση καί

τοι δ στρατάρχης του Ίσούφ Αράπης ειχεν ύπ' δδηγίαν

του ύπερ τάς έπτά χιλιάδας έμπειροπόλεμον Μακεδο-

ναλβανικον στρατον, καί υπέρ τούς πεντακοσίους ίππεις"

οι Ελληνες εχοντες ανέκαθεν άκοιοεΓς τοπικάς γνώ

σεις της Ακαρνανίας, Αιτωλίας Λοκρίδος και έπιλοίπων

έπαρχιών, δντες μάλιστα καί πολλοί εξ αυτών είς την

ύπηρεσίαν άπεβιβάζοντο πολλάκις είς την ξηράν την νύ

κτα, δπου έπεφερον επαΐσθητήν ζημίαν είς τούς εχθρούς"

Εάν δ μεταξύ 'Ρωσσίας καϊ Τουρκίας πόλεμος ηθε

λε διαρκέση είς την Ελλάδα, καθώς καί είς τά Βόρεια

μέρη, ητο πιθανον να καταπονηθϊί δ Βεζύρης, επειδή οί

εν Λευκάδι άνώτεροι και πολυπράγμονες αξιωματικοί

"Ελληνες έπροωργάνισαν δι" αποστόλων (εν γνώσει της

άρχης) τούς εν Άκαρνανί<χ, Θεσσαλία, Ίίπείρω καί

Μακεδονία ενόπλους Καπετάνους "Ελληνας καί τινας

προς τούτοις σημαντικούς Όθωμανούς, εχθρούς άσπόνδου-

οντας του Άλή πασά, νά κινηθώσι κατ' αύτοΟ άμα'ίδω-

σι τούς εν Λευκάδι άποβιβασθεντας είς Άκαρνανίαν,

και κινουμένους κατά του τυράννου" άλλ' ή κατά τό

1807 ετος απροσδόκητος των Γάλλων άφιξις είς τήν έ-

πτάνησον, μετά τήν μάχην τοΰ Τελσίτ δηλαδή, καί συν-

Page 199: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΟΪ ΣΟΪΑΑΙΟΤ. 179

θήκην του Ναπολέοντος μετά του αύτοκράτορος της

'Ρωσσίας Αλεξάνδρου έμάταίωσε διόλου το μεγαλουργον

των Ελλήνων σχέδιον.

Γνωρισθέντες λοιπον μετά δέκα έ'τη έκ νέου οί Γάλλοι κυ

ρίαρχοι τις Επτανήσου έδέχθησαν εύνοΐκώς καί τα στρα

τιωτικά τάγματα, (έκτός τινων Άκαρνάνων, απελθόντων

εκ προαιρέσεως είς τά ιδια) των Ελλήνων είς την Γαλλι-

κήν ύπηρεσίαν μετά όποια άπελάμβανον καί είς τήν'Ρωσ-

σικήν προνόμια, ηδε προς τούς Γάλλους ύπηρεσία διήρ-

κεσεν επτά έτη, μέχρι, δηλαδή, τοΰ 1 8 Η έ'τους, καθ' ί

μετά την έν Ηαρισίοις συγκρατηθεισαν γενικήν των Βασι

λέων συνέλευσιν διωρίσθησαν προστάται καί τοποτηρηταί

της Επτανήσου οί "Αγγλοι, οΐτινες έσχημάτισαν εν τάγ

μα στρατιωτικόν, συγκείμενον έκ τριακοσίων μόνον στρα

τιωτών άλλα καί τουτο μετα ίΐν ετος διέλυσαν, οί δε

μείναντες αμισθοι Σουλ7αώται καί διάφοροι αλλοι Ή-

πειρώται στερούμενοι των πρός το ζίίν, ήναγκάσθησαν

νά διασκορπιαθώσιν έ'νθεν κακεΓσε, άλλοι δε να γεί•

νωσιν ύπηρέται τοΰ τυχόντος μισθοτοί, δηλαδή, αγρο

φύλακες, άμπελοφυλακες, κηποφύλακες, ύδροφόρο», ξυ-

λοφόροι, ποιμένες, συφορβοί, σκαφεΐς καί τά παρό

μοια, τά δε τέκνα αυτών νά ψωμοζητώσι" διάφοροι έκ

της κατωτέρας τάξεως απελθόντες είς τά Ιωάννινα

έζήτησαν πάρα τοΰ Αλή Πασά στρατιωτικήν ύπηρεσίαν

τούς έδέχθη ευμενώς, σκοπεύων οδτω νά προσελκυση, εί

δυνατον, καί δλους τους άλλους" τοιαύτην δυστυχη κα-

τάστασιν ύπέφερον οί Σουλλιώται επί ετών πέντε' εμελ-

λεν αρα ν' άνανεωθώσι καί αυτών αί ελπίδες τότε, δτε

ηλθε το πλήρωμα τοΰ χρόνου νά έφοπλίσωσι τούς βρα-

χονίας καί οί υπό τον βαρύν ζυγον διατελουντες όμογενεις

13

Page 200: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

180 ΙΣΤΟΡΙΑ

των καί αποφασίσωσιν, εν ονόματι τοΰ\ υπερτατου οντος,

την οιά πολλών θυσιων καί πολυειδών κακοπαθειων

άνάκτησιν της εθνικης ανεξαρτησίας, καί τοι στερούμενοι

των αναγκαίων μέσων υπέρ τοιούτων μεγάλων καί

πολυχρονίων αγώνων.

ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΠΡΩΤΟΙ ΤΟΜΟΤ.

Page 201: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΣΙΝΤΟΜΟΪ

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ.

ΤΟΜΟΣ Β'.

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΕ.

ΤΤΠΟΙ3 Φ. ΚΑΡΑΜΠΙΝΗ ΚΑΙ Κ. ΒλΦΑν

(ΠΑΡΛ ΤΗι ΟΑΟι ΒΤΤΕΗι Αριθ. 301.)

18 5 1.

Page 202: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf
Page 203: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ

Οβείλομεν ηδη να περιγράψωμεν, κατά τήν ύπόσχι-

σίν μας, καί τήν σύντομον ίστορίαν της Πάργας καί

ένώσωμεν αυτήν μετά της των Σουλλιωτών διότι ανέ

καθεν καί κυρίως μετά της Πρεβύζης την άλωσιν, το

Σούλλιον και η Πάργα εγαναν σχετικώτατα καί αλλη

λένδετα προς διατήρησιν της αμφοτέρων ελευθερίας, ως

IX αύτών τών συμβάντων εξάγεται άλάνθαστον το συμ

πέρασμα" η άρχαιότης προσέτι της Πάργας, τά σημαν

τικά καί περίεργα πρακτικά της, τά όποία η πολυχρό

νιος εν αύτ9| διαμονή μας καί επιμέλεια συνέδραμον νά

συλλεξωμεν εκ τών σωζομένων αρχείων της, δέν ήτο, νο•?

μίζομεν, πρέπον νά μείνωσι ταΰτα πάντα είς το σκότος

καί άγνοιαν τοΰ εθνους, το όποιον στερείται μέ βεβαιώ-

τητα καί πολλών άλλων παρομοίων άξιοσημειώτων γε

γονότων κατά διαφόρους της Ελλάδος επαρχίας μετα

τήν άλωσιν τοΰ Βυζαντίου, πολλω δε μάλλον μετα τον

θάνατον τοΰ άοιδίμου ίρωος Γεωργίου Καστριώτου

(Σκενδέρμπεΐ), δστις 5σα ενδοξα τρόπαια εστησε ζών κα

τα του Σουλτάνου Άμουράτ καί υίοΰ αύτοΰ καί δια

δόχου Μωάμεθ τοΰ δευτέρου και κατακτητοΰ τοΰ Βυ

ζαντίου, άλλας τόσας καιρίας πληγάς άποβιώσας, αφη-

σεν είς τήν συνταφεΓσαν "Ηπειρον διότι ό Μωάμεθ

και διάδοχοι του είς τόσην σκληράν τυραννίαν κατέφε

Page 204: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

4 ΠΡΟ01Μ1ΟΝ

ρον τους Ήπειρώτας, ώς συμμάχους χρηματήσαντας του

Σκενδέρμπεί ώστε, εκτος των εί; την Μείζονα Ελλά

δα προκαταφυγόντων, το τριτημόριον σχεδον αύτών ή-

ναγκάσθη νά άρνηθίί εκ διαλειμμάτων (κατά την εκ-

ταοιν και αυξησιν της τυραννίας) τον χριατιανισμόν,

και έναγκαλισθίί τον μωαμιτανισμόν άλλα τα αύτά

προείπομεν και εν τω Γ . κεφ. της Ιστορίας2ουλλίου.

Καί σκοπόν και καιρον εάν ιίχωμεν νά εξιστορήσωμεν

διεξοδικώτερα την άρχαιότητα καϊ πρακτικά της Πάρ

γας, είς μάτην ηθελε κοπιάσωμεν, διότι δσα εγγραφα ευ-

ρομεν είς τά άρχεΐά της με Ίταλικήν καί άπλοελληνικήν

γλώσσαν ού μόνον ησαν ατάκτως επισεσωρευμένα και

άπροφύλαχτα από υγρασίας και κακοκαιρίας, αλλά γε-

γραμμενα και μέ στοιχεία διεφθαρμένα, δυσανάγνωστα,

δυσνόητα διά τάς βαρβαρικάς καί άγνωστους λέξεις, πολ

λά δε εξ αύτων σεσηπότα και διαλελυμένα" όθεν ηναγ-

κάσθημεν νά καταχωρήσωμεν έξ αύτων δσα σημαντι-

κώτερα καί περιεργότερα ηδυνήθημεν νά συλλέξωμεν, νά

έκτανθΰμεν δε μόνον είς δσα εγειναν προ όφθαλμων μας

επί Άλή πασα, εξ ών τά περισσότερα καί άξιοπερί;ργα

ύπάρχουσι σύγχρονα καί σχετικά, ώς προείρηται, προς τά

των Σουλλιωτών ουτω δη γίνονται εΰκατάληπτα και

πλήρη τά περί Σουλλίου και Πάργας ίστορούμενα.

Page 205: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

€«8€β€«€«€Φ«©««βΟ€>9»®*»«««'ΐ*Φ4«ί3«β®ί€•

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ

ΚΕΦλΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.

Τοπιχη περη'{.αφϊ) τής Πάργης.

ϋ Πάργα ειναι (1) Κωμόπολη, κεΐται έπί τινα ύψηλον

καί άπότοα,ον λίθον, περιβρεχόμενον ύπο τών παραλιων

ταΰ Ιονικου πελάγους, συνιχόμενον δι προς την ξηράν

καί σχηματίζοντα αυτήν ώς χερρόνησον ή περιφέρεια

τοΰ αποτόμου καί βραχώδους τουτου μονολιθου δεν

υπερβαίνει, κατ* εκτασιν, εν Ίταλικον μίλιον επι τής

κορυοης αύτοΰ, κ%ί τοι ανωμάλου καί κατωφερους,

εκτισαν οί Ενετοί φροΰριον, έν αύτω υπάρχουαι τετρα

κόσιοι σχεδόν ϊοκοι μικροΰ μέν έμβαδοΰς, άλλα δίπα

τοι καί τρίπατοι Ινεκα τις μικράς τοί> τόπου έκιά-

σεως, άλλοι τόσοι Ικτος τοΰ φρουρίου' εάν τις εκ μέρους

της θαλάσσης περιεργααθΫί το φροΰριον και τάς ίν

αύτω οικίας θελει το παρομοιάσει πιθανον με το σχημα

της κουκουνάρας, επειδή βλέπει τάς οικίας υπερεχουσας

άλλήλας το ύψος, μίαν, δηλαδή, επί της άλλης" εκ μ&'-

ρους της ξηράς είναι δυσάλωτον εξ εφόδου, εκ θαλάσ

σης δι ύποκείμενον νά ύποφέρτι ζημίαν, ετι μάλλον ίν

(Ι) Μϊλέτιος ό Γεωγράφος τήν όνομάζει "Ϊπαργον, τίιν δε

γειτονεί*ν της Θεσπρωτίαν, 4ν ή" σο^πιριλαυ'βάνεται χάΐ ή

Πάργα' ή Θεσπρωτία κχλεϊται σήμερον Τσαο'ουριά χα'ι

Παρακάλααον.

Page 206: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

6 12Τ0ΡΙΑ.

καιρω γαληνης, καί γάρ έπί τρικυμίας υπόκειται είς

κίνδυνον πάν πλοΐον ή διά ξηράς καϊ θαλάσσης πολι

ορκία είναι επικίνδυνος" εχει εν τω φρουρίω δεξαμινάς

δύω, παρά τάς υπωρείας του φρουρίου υπάρχει κατά

το δυτικοβόρειον ΰόωρ αναβρυτικόν, δπου καλεΐται κρέ-

μασμα, έν ω δυσκόλως δυναται νά πλησιάση ό εχθρος,

διότι καί δια των δπλων καί πετρων υπό του φρουρίου

προββάλλεται' λιμένας εχει δύω μικρους και μικρών

πλοίων χωρητικους, τόν μέν κατ' ανατολάς, τον δε κατά

δυσμάς τοΰ φρουρίου, άλλ' αμφότεροι επικίνδυνοι, δταν

πνέωσι νοτειομεσημβρινο'ι ανεμοι. Ή όροθετικά της γραμ

μή φέρει σχημα ημικυκλίου, τό άπόστημα αύτής κατά

μηκος δεν υπερβαίνει τήν μίαν καί ήμίσειαν ώραν, καί

μίαν μόλις το πλάτος" δλος ούτος 6 τόπος, εί καί ανώ

μαλος καί κατωφερής δ περισσότερος, όλίγος δε επίπεδος,

δστις ονομάζεται Βάλτος, γέμει έλαιοόένδρων, αμπέλων

και κήπων ολίγων, δλων επιμελώς καλλιεργημένων οι

κηποι των εξάγουν, κατα τήν έ'κτασιν τοΰ τόπου, ανα-

λογον ποσότητα λεμονιων, πορτοκαλλίων, κύτρων και

διαοόρων άλλων Οπωρικών, ολων εξαιρετου ποιότητος,

τά όποια μετά πλείστης ποσότητος ελαίου εξοδεύουσιν είς

τήν 'Ήπειρον καί Ιωάννινα, εκ δε των κύτρων τό πλεΐστον

μέρος πωλοΰσιν ε'ίς της Πολωνίας τους εβραίους, οιτινες

τ' άκριβαγοράζουσι μεταχειριζόμενοι αυτά εις τάς θρη

σκευτικάς των σκηνοπηγίας" υόατα αναβρυτικά ύπάρ-

χουσι διάχ-ορα καί νοστιμότατα, κλίμα υγιεινόν, άνδρες

ιύσχήμονες, γυναΓκες εύειδεΐς. Τά προίόντα τοΰ τόπου

αναλόγως προς τάς τρεΐς ημισυ καί επέκεινα χιλιάδας

κατοίκων υπάρχουσι βέβαια άνεπαρκή, άλλα, δια νά

διατηρώοι τήν πατρίδα έλευθέραν άπολαμβάνουσι καϊ

Page 207: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ. 7

της κυβερνήσει»ς την συμπάθειαν, ώς τροφοδοτούμενοι πολ

λάκις παρ' αύτης εύαρεστοΰνται είς την όλιγάρκειαν

εχουσι προς τούτοις ως εικοσι πλοιάρια δι'ών έκπορεύονται

προς την Έπτάνησον, Άκαρνανίαν, Πελοπόννησον καί

παράλια τοΰ Αδριατικοΰ πελάγους μέχρι Τριέστης.

Ή Πάργα, ώς εκ τών σωζόμένων έγγράφων άποδει

κνύεται, δεν ήτον εξ άρχής εις την όποίαν κεΐται ήδη

θέσιν, άλλ' απεΐχε μίαν ώραν μακράν της σημε

ρινης κατά βορράν, εχουσα γείτονα χωρίον τι, Άγειάν

καλούμενον η πρώτη θεσις της ονομάζεται ηδη Παλαιό-

παργα" η αιτία της μεταναστεύσεως ουτω πως γνωρί

ζεται, κατά παράδοσιν.

Αίγοβοσκός τις βάσκων το ποίμνιόν του είς την οποίαν

υπάρχει •ηόη θέσιν, ειδεν εντος στενου τινος σπηλαίοι»

μικράν είκόνα της Θεοτόκου, (ητις σώζεται καί πανη-

γυρίζεται μέχρι της σήμερον τίί 15 Αυγούστου) εχουσαν

ενώπιόν της καί κανδύλαν οίγγουσαν άμέσως ανήγγειλε

το φαινόμενον είς την Πατρίδα, αυτη δε διέταξε τούς ίε-

ρεΐς να την φέρωσιν είς την πρώτην Πάργαν μετά λι

τανείας καί παρακλήσεως" άλλ' ή Εΐκών επέστρεψε μετ'

όλίγας ήμερας μόνη της πάλιν είς το σπήλαιον ή αξιοθαύ

μαστος αδτη επιστροφή της ίεράς Εικόνος υπήρξε τω οντι

οιωνος άριστος καί σωτηριώδης πρόσκλησις είς τούς Παρ-

γίους" όθεν εκ προαισθήματος, ώς φαίνεται, άφίσαντες

την πρώτην Πάργαν συνώκησαν την ηδη ένυπάρχουσαν,

άνεγείραντες καί ναον τής Θεοτόκου έπί το αυτό σπή-

λαιον, έν ω ευρέθη ή ιερά Εΐκών.

Δεν διστάζω, δτι ή θεία πρόνοια ύπερ της σωτηρίας

των ανθρώπων έκτελεΐ τοιαυτα θαύματα, καί γάρ η δύ-

ν^αμίς της, κατά τον θεσπέσιον Παΰλον, εν άσθενβία τε

Page 208: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

8 ΙΣΤΟΡΙΑ

λειοΰ, άλλ' άφ' ετέρου φρονώ, δτι δεν άμαρτάνω, εάν

δΐν πιστεύω ευκόλως δσα κοινολογουνται άνευ άποδείξεων

καί πιστομαρτυριών, καί κατά τοΰτο έπισιηρίζομαι "

ωσαύτως είς την παραγγελίαν τοΰ ίδιου Ευαγγελίου λέ-

γουσαν «μή πιστεύετε παντίπνεύματι, αλλά δοκιμάζετε»"

οΰτως εχόντων των πραγμάτων, κατ' εμήν κρίοιν εξηγου

μαι οτι, οί νουνεχεις άνθρωποι οί συσκεπτόμενοι εγκαίρως

καί όδηγούμενοι ύπο των δεινων περιστάσεων περί των

μελλόντων, η απαλλάττονται οιόλου, ?ι ύποεέρουσιν αυτά

μετριωτέρως, η τέλος πάντων, δεν άγανακτοΰσι τόσον

δεινοπαθουντες, έπειδή επραξαν δσα η συμφορά του χρό

νου καί η φρόνησις τούς έδίδαξαν τότε δια την αποφυ

γήν των καί οί Πάργιοι λοιπον φρονίμως επραξαν με-

ταναστεύσαντες, διότι εάν διέμενον είς τήν πρώτην Πα

τρίδα, ουσαν εκθετον καί αδύνατον, ήτον πιθανώτατον

νά κατααταθώσιν εκτοτε και αυτοί Οοριάλωτοι ύπο των

Τούρκων, καθώς ή Άγειά, 'Ράπεζα, Σενίτζα καί άλλα

γειτονικά της χωρία" κατά την αύτήν περίστασιν καί

εν τ?ί "ίδία κατηγορία υπάγονται καί άλλα όμοιοπαΟη

μίρη της Ελλάδος, περί των οποίων ενέκρινα πρός γνώ

σιν του αναγνώστου νά κάμω μικράν τινα παρέκβασιν

τοΰ προκειμένου.

'. Οί προ δύω, τριών καί έπέκεινα• αιώνων προπάτορές

μας μη δυνάμενοι, μετά τήν πτώσιν του Βυζαντινου

θρόνου, και θάνατον _τοΰ Σκενδέρμπεί^ ν' άντικρούσωσιν

εκ τοΰ συστάδην τήν πολυάριθμον δύναμιν τών Οθωμα

νών κατά τάς πεδινάς καί καρποφόρους πατρίδας των,

άφηναν αύτάς μέ στεναγμούς καί δάκρυα, καταφεύγον

τες είς δύσβατα βουνά, τόπους'πετρώδεις, γαίας άκαρ

πους, κατοικίας τών αγρίων ζώων, δπου ήναγκάζοντο νά

Page 209: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ

αυατήσωϊι νέαν πατρίδα, οί μέν δια νά άποφύγωσι τον

στιγμιαΐον θάνατον και τα έπόμενα τρομερά κολαστή-

ρια, καθώς παραδείγματος χάριν, οί είς τον *Ολυμπον,

"Οσσαν, Πίνδον, Χάσια, "Αγραφα, Τζιομέρκα, Κράββα-

ρην κα'ι αλλα διάφορα της Ηπείρου καί Μακεδονίας

μέρη κατοικοΰντες ήδη "Ελληνες" οί δε νά διατηρήσωσιν

όπωσουν άνεξάρτητον την ελευθερίαν των, καθώς οί 2παρ-

τιάται, Σουλλιώται, Πάργιοι, Μαυροβουνιώται, Σφα-

κιανοί της Κρήτης, Χειμαρραιοι και Χορμοβΐται.

Παρατηρητέον δμως δτι, ύπο των καταφυγόντων ε'ς

ορεινά μέρη διετηρήθγισαν επικρατέστερα πάντοτε, ηθι

κως καί διανοητικώς, το όρθόδοξον δόγμα, η γλώσσα

και το πνεΰμα της έλευθερίας" πολλάκις άπελάμβανον

καί ανθρώπινα, ουτως είπεΐν, πολιτεύματα, όσάκις δη

λαδή τυχηρώ; έκλέγοντο άπο τούς κατοίκους άξιοι,

θεοαεβεΓς και φιλοπάτριδες Δήμαρχοι" τά τοιαυτα φιλε

λεύθερα και θρησκευτικά αισθήματα δ?ν ισχυσεν επί τεσ

σάρων όλοκλήρων αιώνων ή τόσον τρομερά δύναμις και

τυραννία των Τούρκων νά καταδαμάσνΓ «χομεν περί του

άντικειμένου τούτου ζωηρά παραδείγματα τόσον αν

δρείων όπλαρχηγών (Καπετάνων), περί των όποίων καί

είς την Ίστορίαν του 2ουλλίου (κεφ.Πίκτω) εν συνόψει ει-

πομεν, έπαναλαμβάνομεν καί ήδη νά προσθέσωμεν, δτι οί

φιλελεύθεροι καί αυτοχειροτόνητοι ουτοι Καπετάνοι υπι-

ράσπιζον πάντοτε τάς έπαρχίας των διά των δπλων, μή

ουγχωροΰτες τους Τούρκους νά κατακρατήσωσι τά ορεινά

μερη' έπόταν δε εβλεπον πολλήν κατ' αυτών δύναμιν,

τότε ^έμάχοντο άμυντικώς είς θέσεις φύσει η τέχντι όχυ-

ράς, άλλοτε άπέφευγον τάς μάχας περιφερόμενοι είς τό-

«ους άβατους εωσοΰ δΐίσκορπίζοντο οί έχθροί μη δυνάμινβ

Ι

Page 210: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

10 ΙΣΤΟΡΙΑ.

νά τους καταβάλλωσιν εάν {ν περιπτώσει επ^μενον, τότι

βεβιασμενοι άπ6 κακοκαιρίαν καί πεΓναν, μη θέλοντες άφ'

έτερου νά βλέπωσι τάς έπαρχίας κατατυραννουμένας ενε

κα της έπιμονης των, κατέφευγον είς την Σπάρτην, Σούλ-

λιον, Πρέβυζαν, Πάργαν, Ίθάκην, Λευκάδα καί νήσους

τοΰ Αιγαίου πελάγους (ΐ)" 2σοι δ' εξ αυτών δεν εϊχον

σχεσεις με τά ρηθέντα μερη έναποταμίευον εγκαίρως τρο-

<ράς και πολεμοφόδια εις δυσάλωτα σπήλαια και δάση,

δπου παρεχείμαζον όρεσίτροφοι' διαλυομ"ένων δέ των

εχθρων, έπέστρεφον εκ νέου τήν ανοιξιν εις τας έπαρχιας

των" δθεν μή δυνάμενοι νά τους καταστρέψωσιν ήναγκα-

ζοντο νά τούς γνωρίζωσιν επειτα επιτηρητάς των επαρ

χιών με τίτλον Καπετάνου, κα'ι τοΰτο ούδιά ψιλοΰ λογου,

άλλά κατ' επίσημον διαταγήν (Μπουγιουρδΐ) τοΰ εν εκείνη

χγ επαρχία τυχόντος Πασά" συνέβαινε μολαταυτα έσθότε

ν' άντιφέρωνται τινες έπαρχιώται κατά τών Καπετα-

νων, μή θέλοντες νά δίδωσι μικρόν τινα ςόρον εις αυτούς

δια μισθοδοσίαν τών στρατιωτών, άλλα δυστυχώς, δεν

εσκέπτοντο λογικώτερα το μέλλον, επειδή εάν οί Τουρ

κοι ηθελε κατακρατήσωσι καί τάς έρεινάς Πατρίδας των

ιμελλον εξ ανάγκης νά καταντήσωσι καί αυτοί ειλωτες

καί άνδράποδα, ως οί μείναντες είς τάς πεδινάς"

η δε ιδιοκτησία και ζωή αύτών έξηρτάτο άπο τήν 6έ-

λησιν καί άπόφασιν τοΰ τυχόντος βαρβαροτούρκου" αλλ

αί τοιαΰται δυσαρέσκειαι καί διενέξεις μεταξύ επαρχιω

τών καί καπετάνων ύπεκινοΰντο πάντοτε ύπο τών οντως

' Τουρκοκοτζαμπασίδων καί ουχί Δημάρχων, επί σκοπώ,

(1) Σώζονται μέχρι σήμερον ιδιόκτητοι οίχοι των Καπετά-

νων Μπουκουβάλα, Καραΐσκου, Ανδρούτσου. Βαρνακιώτου,

) Στράτο» ϊίς Πάργβν, Ίθάκην καί Πρεβυζαν.ί

Page 211: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΙ ΠΑΓΓΑ3 11

2πως μην άπαντώσι προσκόμματα ιίς τάς άχορτάοτους

δρέςεις των, γυμνόνοντες τούς δυστυχεΓς αδελφούς των,

άφαιροΰντες πολλάκις καί αυτον τον έπιούσιον αρτον.

*Ας άφήσωμεν έντοσούτω δια μίαν στιγμήν κατά μέρος

των παλαιών Σπαρτιατών, Σουλλωτών και Καπετάνων

τάς άνδραγαθίας, και ας παρατηρήσωμεν εν παρόδω εάν

οί απόγονοι αυτών ήκολούθησαν τα παραδείγματα των,

έδόξασαν τους προπάτσράς των επί της εθνικής επανα

στάσεως του 1821 ετους, μολονότι καί οί Σουλλιώται

κα'ι οί Καπετάνοι της στερεάς Ελλάδος, ώς καί άλλα-

χοΰ ειρηται, ήσαν διόλου σχεδόν άκατήχητοι ύπο της

φιλικής έταιρίας" ε'ς μόνην την Πελοπόννησον ύπήρχον

καί τής εσχάτης προσέτι τάξεως οί κάτοικοι προκατη-

χημένοι" αλλ' οί εμποροι, βιομήχανοι, παντοπώλαι καί

γεωργοι, καθά άπειροπόλεμοι ησαν φυσικω τω λόγω

καί ανίκανοι να δράξωσι τα όλίγα καί παρηγκιΛνισμέ-

να αυτών Οπλα καί καταβάλλωσι τα τροπαιουχα των

Τούρκων, εάν δεν εξεστράτευεν αυθόρμητος ό τότε ήγε-

μών τής Σπάρτης Πέτρος Μαυρομιχάλης μετά των φυ-

λάρχων καί συμπολιτών του" Άντώμπεί Γρηγοράκη,

Παναγιώτου Τρουπάκη, Γεωργίου Καπετανάκη, Πανα-

γιωτάκη Πετρουπολάκη, Τζιγκουρίου Γρηγοράκη, Γαλά -

νη Κουμουνδουράκη, Χρηστέα καί Καπετάν Κυβέλλου,

δυσκόλως ηθελε λάβη πρόοδον ή εν Πελοποννήσω επανά-

στασις, τής οικογενείας μάλιστα του Μαυρομιχάλη αί

ύπερ ελευθερίας τοΰ/Εθνους θυσίαι απεδείχθησαν έξεραι-

τικαί καί Ιφάμιλλαι τω δντι προς τάς παλαιάς τής

Σπάρτης επί Λεωνίδου.

Ωσαύτως καί Ιπί των Πελοποννησίων έ αρχηγος Θεό

δωρος Κωλοκοτρώνης μετά των όπλαρχηγων Πετιμεζιων,

Page 212: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

12 ΙΣΤΟΡΙΑ

Ι Αναγνωσταρά, Δ. Πλαποΰτα, Νικήτα Σταματελοπού-

λου, Π. Γιατράκου, Δ. Τζόκρη, Κεφάλα και λοιπών,

οιτινες διήγειρον είς τα δπλα δλην την Πελοπόννησον

αλλ' αί έπ.ιτοπιαι γνώσεις, φρόνηση και πολεμικά στρα

τηγήματα τοΰ πρώτου συνετέλεσαν τα μέγιστα εν τη

κρισίμω περιστάσει τΐίς επαναστάσεως, ως ποτέ τοΰ Θε-

μεστΟκλέους επί 2έρξου.

Οφείλομεν προς τούτοις να μή παραγκωνίσωμεν την

σεβαστήν άλήθειαν, δτι οί ΆρχιερεΓς και Δημογέροντες

της Πελοποννήσου ουκ ολίγον έδοκίμασαν αγώνα καί

κίνδυνον ύπέρ της? Εθνικές ανεξαρτησίας, καί μάλιστα

κατά τάς αρχάς, δτε οί προμνησθέντες όπλαρχηγοί ουτε

Ιπιρροήν ιιχον ακόμη είς τόν λαόν (ησαν γαρ οί ση-

μαντικώτεροι προ ετών πρόσφυγες εις τήν Έπτάννησον)

ουτε κίνδυνόν τινα προ της ρήξεως επειράθησαν παρά

των Τούρκων, καθώς οί άρχηροδημογέροντες, έκ των

έποίων πολλοί έμβληθε'ντες εις σκοτεινην είρκτήν εν

Τριπόλει ώς κατάδικοι, απεβίωσαν έν αυτη, μη δυνηθέν-

τες να υποοέρωσΐ τήν πεΐναν κα'ι σκληρά κολαστήρια.

Εις την Άκαρνανίαν και Αιτωλίαν, εάν δεν ύπηρχον

προηγούμενοι οί Καπετάνοι" Άνδρέας "ίσκου, Γεώργιος

Βαρνακιώτης, Γεώργιος Καραίσκάκης, Γεώργιος Τζόγ-

κας, Θεόδωρος Γρίβας, Στάθης Κατζικογίάννης και Δη

μήτριος Μακρύς, δεν ετόλμουν ποτέ οί Άκαρνάνες και

Αιτωλοί να κινηθώσιν, υπήκοοι δντες τών Όθωμανών.

Εις τήν Άνατολικήν Ελλάδα έάν δεν εκινοΰντο οί

οπλαρχηγοί Όδυσσεύς Άνδρούτζου, Δυοβουνιώτης, Πα

νουργίας, 6 ατρόμητος Διάκος, Σκαλτζοδημος, Μητζος

Κοντογιάννης, Γχοΰρας καί Σαφάκας, τίνες άλλοι ήδύ-

ναντο νά συσσωματωθώσι καί παραταχθώσι προς τους

Page 213: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΙΙΣ ΠΑΡΓΑΣ 13

Τούρκους, άσήμαντοι και απειροπόλεμοι οντες τότε δι'

εν τόσον μέγα και όυσκατόρθωτον εργον ;

Και οί Καπετάνοι της Θεσσαλίας χαι Μακεδονίας,

Δημος καϊ Γεώργιος Τζαχήλας, Διαμαντής Όλυμπιος,

Καρατάσιος, Αγγελης Γάτζος, Λαζέοι, Θανάσης Μπλα-

χάβας, Θεόδωρος Ζάκας, Κυριάκος Μπασδέκης, Συρό-

πουλος, Ταμπάκης, Τζαρόπουλος, Μάνδαλος, Στερνάρης,

Νάνος Ψηρας, Μητρος Λιακόπουλος, Μπίνος Άποστο-

λάρας, Γεώργιος Γριζάνος, και άλλοι διάφοροι, καί το»

άκατήχητοι καϊ μακραν αλληλων άπεχοντες, εάν δεν

άντίσταντο είς την λυσσώδη όρμήν των Τούρκων, πολλους

εκ τών επαρχιών αυτών εμελλον νά θυσιάοωσι καί

αίχμαλωτίσωσιν απανθρώπως, πολλάκις ανεχαίτισαν

την προχώρησίν των, διάφοροι μάλιστα εξ αυτών βλέ

ποντες την Έλλάοα καταπονουμένην έκ τών πολυαρίθ

μων στρατευμάτων εδραμον είς ύπεράσπισίν της. δη

λαδη είς Τρίκερα, Σκιάθον, Ευβοιαν, Άταλάντην, Θή

βας, Θερμοπύλας καί διάφορ' αλλα μέρη, οπου έσυγκρό-

τησαν σημαντικάς μάχας" ένι λόγω έξηγούμεθα δτι, εάν

ο'ι Σουλλιώται καί ο! Καπετάνοι τών επαρχιών (επειδή

ήσαν γεγυμνασμένοι εις τά όπλα) της Θεσσαλίας καί

Μακεδονίας ύπήρχον επί της άρχης της .επαναστάσεως

προκατηχημένοι και συνεννοημένοι ή Ηπειρος καϊ ή Θεσ

σαλία ητο πιθανώτατον νά ελευθερωθώσι και τεθώσιν

έπομένωςτά φυσικά δρια τουλάχιστον ειζ τον "Ολυμπον.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'.

ΠερΙ χροΥθΛογιχί\ς ίχοταγης τΰν Παργίωτ

Ιπί> την Έητιχ})* Άριστοχρχτίαΐ.

Μετοικήσαντες έν τοσούτω οί Πάργιοι και νίαν συ-

Page 214: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

14 ΙΣΤΟΡΙΑ

στήσαντες Πατρίδα ύπέπεσον είς άντιζηλίαν και άντι-

πάθειαν προς τους γείτονας διά τάς τοποθεσίας της πρώ

της Πατρίδος" μη δυνάμενοι να άντεχωσι δια πολύν

χρόνον των γειτόνων τάς καταδρομάς καί την εσωτερι-

κήν των άνέχειαν, απεφάσισαν ν' αφιερώσωσιν εαυτους

καί την άρτισυστατον Πατρίδα των υπο την σκέπην

καί ύπεράσπισιν της γειτονευούσης τότε Ενετικης αρι

στοκρατίας, ητις, κατ* εκείνην την έποχήν, ύπηρχε μία

των ίσχυρωτέρων Κυβερνησεων της Ευρώπης κατά τε

ξηράν καί θάλασσαν επεμψαν δθεν είς Κέρκυραν τεσ

σαρας πληρεξουσίους, ών τα όνόματα είσΐ τα έξης.

Ιωάννης Πρωτοπαππάς.

Ιωάννης Άντίοχος.

Δημήτριος Βυρβιτζιότης.

Ιωάννης Κουμάνος.

'ϊπήρχε τότε Κυβερνήτης της Κερκύρας και με τους

έξης τίτλους Άζαρίνος Καραβέλλος, Δουκάλης Βάίλος

καί Καπετάνος των Κορφών, δστις τους έδεχθη ευμενώς

κάι φιλοορόνως ύπο την σκέπην των Ενετών, τους ωρ-

κισεν είς το αγιον Εύαγγέλιον να ειναι πιστοί υπήκοοι'

ϊγεινε μεν αυτη η ύποταγή καί παράδοσις, ως εις τα αρ

χεΐα αυτών φαίνεται, τω χιλιοστώ τετρακοσιοστώ πρωτω

ετει καί τϊί είκοστή πρώτη Μαρτίου, ίνδικτιώνος πρώτης,

υπεγράφη δε καί έκυρώθη παρά της Αριστοκρατίας

τών Ενετών τφ χιλιοστω τετρακοσιοστω τεσσαρακοστοί

Ιβδόμω ετει τίί εννάτη Αυγούστου, παρά τοΰ τότε

, Δουκος των Ενετών πρώτου Φραγκίσκου φωσκαρίνου

κατά την πρώτην του Δουκάλε, (ήγεμονίαν).

Ό ρηθεις Άζαρίνος καί Κυβερνήτης τών Κορυφών

(συμβούλευσε τους άπεσταλμένους νά ζητήσωσι παρα

Page 215: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΪ ΠΑΡΓΑΣ. 15

τίς Αριστοκρατίας καί προνόμια τινα δια την Πα

τρίδα των άλλ' αυτοί, άπολαβόντες το περί ου έστά

λησαν ποθούμενον, όλίγον Ιφρόντιζον περί άλλων σπου

δαίων ζητημάτων, αμφιβάλλοντες μή τοι ώς εκ τούτου

άποτυχωσι και του κυριωτέρου" μολαταυτα πεισθέντες

ιίς τάς είλικρινεΐς συμβουλάς του επρότεινον τα έξης

άστεΐα μάλλον καί άπλούστατα, η σημαντικά προνό

μια.

Πρωτον η Ενετικη Αριστοκρατία νά χορηγνί κατ*

έτος είς πάσαν οίκογένειαν άνά πέντε μόδια (1) άλατος

χάρισμα και ανά τρία εις πάν αρρεν παιδίον.

Δεύτερον* δ Διοικητης τ'35ς Πάργας θέλει ύποχρεοϊται

νά δίδη κατ' ετος δύω γεύματα εκ ποικίλων γλυκισμά

των είς τους αρχοντας, (2) Ιερεΐς καί τους εν ύπουργή-

μασι* τό μεν νά γίνηται τ?ί παραμονή των Χριστου

γεννών, τό δε ττί των Θεοφανείων, εν οΓς έγίνοντο προ

πόσεις ύπερ τοΰ πολυχρονισμοΰ, υγείας τοΰ Δουκος,

ένισχυσεως, εκτάσεως κα'ι στερεώσεως της Αριστοκρα

τίας' τήν επιοΰσαν ώφειλεν δ Διοικητης νά πέμπη είς

πάντα άρχοντα δεκαπέντε τυγανίτας, είς τους μΫι άρχον

τας δώδεκα, είς τους ιερεΐς, είς τους εν ύπουργημασι,

είς τους πλοιάρχους, άρχοντας καί μή, τριάκοντα

καί εξ.

Τρίτον επί ημερων οκτώ, άπό πρώτης, δηλαδή,

(1) Τό μόδι των Κερκυραίων ζυγίζει έννεννίκοντα ό*άδ«{.

(2) Λιά νά έγίνετό τις άρχων έπί Ενετών νίρχιΐ νά έδιδε»

«Ις τδν Αιοιχ.τ,τ'Λν δέ<α χρυσά Βενετικά καί οΰτως ήγό'ραζ*

τίιν άρχοντίαν καί εΰγένειαν (ηοΒΠΐ,α), ά'μ* 81 ίκαταχωρίζετο

το δνομά του «ίς τήν χ?υτ?ιν Βίολον (ΙΛιό β'οΓο) Ιαιν•

παντοτιινο; καί κατά κλτιρονομίχν ίρχων καί εύγιν/ς,

2

Page 216: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

16 ΙΣΤΟΡΙΑ

Μαίου έκάστου ετους, να λαμβάνωσιν οι κάτοικοι τη-»

ιισπραξιν του τελωνείου, την οποίαν έδαπάνουν είς φα

γητά, πιοτά και χορούς' εάν δεν εξηρκει, άνεπλήρουν

τό έλλεΐπον εξ ιδίων, τ?ί δε ογδόη ημέρα, καθ' ην έτε-

λείωνεν η πανήγυρις διηροΰντο εις δύω ίσα σώματα

στρατιωτικα καλως ώπλισμένα, το μεν ένδεδυμένον Ί-

ταλικήν στολήν, εχον επί κεφαλης τον Καπετάνον του,

ώνομάζετο σώμα Βενετζάνικον, το δέ Τουρκικών παρρη-

σιαζόμενα δε άμφότερα είς την πλατείαν του προαστείου

ιν παρατάξει μάχης, ίρχιζον πλαστον άκροβολισμόν,

δστις διηρκει υπέρ την μίαν ώραν, επί τέλους συνελάμ

βανε το πρώτον σώμα ώς αιχμαλώτους τους Τούρκους

καί τους έπρόσφερεν είς τονδιοικητήν, ούτος δε Ιδωροδό-

κει τους αριστεύσαντας" μεταξύ των οκτώ ημερών της

Βακχικης ταύτης πανηγύρεως ειχον το προνόμιον οί

πανηγυρισταί (κοινώς 'Ρωσσαλιώται) να ζητήσωσιν άπο

τον διοικητήν άμνηστείαν φυγάδος τινος, η εξορι

σμένου, η καταδίκου" η δε πανήγυρις αΰτη εσυγκροτεΐτο

καί μέχρι της παραδόσεως της Πάργας.

Πολλα'ι καί διάφοροι φυλαί υπηρχον εις τήν Πάργαν,

άλλ' εκ τινος ένσκηψάσης φθοροποιάς πανώλους ήφανί-

σθησαν ριζηδόν δεκατέσσαρες, σώζονται δε μέχρι της

σήμερον αί έξης οεκαεπτά.

Δεσιλάται, Βασιλάται, Πετζαλάται, Δημουλιτζάται,

Στανελάται, Ζουλάται, Μανιάκιοες', Μαυρογιαννάται,

Βέργιδες, Ιδρωμένοι, Τζορΐται, Ζουπαναΐοι, Παπύριδες,

Λουμπαΐοι, Βερβιτζιώται, Βρανάται καί Καλούλιοες.

Άμα Ιγνωρίσθησαν οί Ενετοί κύριοι της Πάργας,

τ,ρχισεν, ώς προείρηται, νά κορυφοΰται η ζηλοτυπία

καί ό φθόνος των γειτόνων κατ' αύτης, καί επομένως

Page 217: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΪ 17

βϊ συνεχέστεροι πόλεμοι, διότι τους εγειτόνίυσαν οί εκ δια

λειμμάτων γινόμενοι άρνησίθρησκοι Αλβανοί, οιτινες κατι-

γίνοντο όλαις δυνάμεσι οπως αφανίσωσιν, η εξώσωσιν αυ

τους εκείθεν καί κυριευσωσιν οί ίόιοι τήν όχυράν ταιίτην

$«σιν' κατ'έκείνην τήν εποχήν ύπέφερον πολλήν φθοράν

των ακινήτων ίδιοκτησιών, καί θάνατον, ώς εκ των πρός

τήνΚυβέρνησιν άναφορων των εφωτίσθημεν, άναγνώσαντες

σποράδην τινάς παραγράφους' όθεν άπο του 1571 ετους

μέχρι τοΰ 1575 εκτισεν ή κυβέρνησις το ένυπάρχον

φρουριον, ενισχύσασα αυτο με κανόνια, Βόμβας καϊ πάν

άναγκαΐον εοόδιον επειδή δε οί πόλεμοι συνέβαινον δίς

και τρις κατ' ετος, η δε φθορά των ακινήτων ιδιοκτησιων

πολλάκις, δεν εοιδον δια τουτο εΰκαιρίαν εις τους κα

τοίκους ουτε κάν τον έπιουσιον αρτον να πορίζωνται

δια τοΰ ίδρώτος, τούτου ενεκα τους ετρεφεν ώς επί το

πλεΐστον ή Κυβέρνησις. Πάσας τις με επτά χιλιάδας

στρατου τους επολιώρκησε δια ξηράς μηνας πεντε, Ινώ

μόλις ύπήρχον τότε τετρακόσιοι άνδρες μάχιμοι, αλλά

μή δυνηθείς να τους κυριευση ετράπη εις φυγήν πανστρα-

τιφ' φαίνονται ακόμη αι τριωται εσκαμμέναι είς τον

αγιον Ίωά^νην επί την Ιπιφάνειαν των πετρών, δπου οί

Τουρκοι διεσκεδαζον την Ϋ,μέραν παίζοντες.

Διά νά βεβαιωθη δ άναγνώστης δτι, ή Αριστοκρατία

των Ενετών δεν έφείδετο δαπανών καϊ προσωπικών θυ

σιών υπέρ της διατηρήσεως της Πάργας ό παρακατιών

ίταλιστί άντιγεγραμμένος παράγραφος εξ επισήμου τινος

γράμματος τοΰ Κυβερνήτου τών Κορυφών προς τον εν

Πάργςι διοικητήν είναι ίκανή «πόδειξις.

ΡαΓ§3 δατδι δοιηρΓβ Γ οοΐιίο β Γ ογθοΗϊο <1ί ΟογΓιι, ρβΓ-

«ΐοΛέ άοΙΒιαπιο ίβηβτία οοη ΙιιΙΙβ 1β ίοΓΟβ.

2*

Page 218: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

18 ΙΣΤΟΡΙΑ

Ή Πάργα δηλαδη θέλει είναι πάντοτε το δμμα καΐ

το ώχίον των Κορυφών, τούτου ενΕκα δφείλο/χεν να την

διατηρώμεν δλαις δυνάμεσιν δμμα καίώτίον την όνομά

ζει διότι δι* αύτης θέλει βλέπει και ακούει πάντοτε ή

Κυβέρνησις τά έν Ήπείρω συμβαίνοντα, το δε κυριώτερον

διά να την εχη προπύργιον τοΰ τότε δυσαναχαιτίστου

χειμάρρου τών Τούρκων.

Τόσην ευνοιαν καί τοσαύτας χάριτας άπελάμβανον οί

Πάργ'οι παρά τών Ενετών άπο τοΰ 1401 μέχρι τοΰ

ϊ 797 ετους, 8τε οί Γάλλοι Ικυρίευσαν τήν Βενετίαν, καί

άπασαν αύτΐς την έπικράτειαν, οΐτινες τους υστερησαν

μεν άφ ένός τών Ενετών τάς χάριτας, τους απήλλα

ξαν δ' άφ' έτέρου διά μηνας δεκαοκτώ άπο τους γει

τονικους φόβους.

Άναχωρησάντων δε τών Γάλλων άπο της Επτανήσου

και παραλίων της στερεάς Ελλάδος, ύπέπεσον εκ νέου

είς χειροτερους τών πρώτων κινδύνους, ώς επομένως γνω-

οθήσεται.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΙ» Γ'.

Συμμαχία τώ>' ΠαρνΙων

μετά τώ? Σον'Ώιωτ^.

Κατακχήσας ό Άλής Πασάς τήν Πρέβυζαν, ώς ε*ν

Κιφαλαίω δγδόω τοΰ πρώτου τόμου εν συντόμω ειρη-

ται, ερριψε παρευθυς το δμμα του καί είς της Πάργας

την κατάκτησιν' οί Σουλλιώται ησθάνθησαν τότε ενδο-

μύχως προς δν εμελλον να όποπέσωσι κίνδυνον, εάν δεν

προλάβωσι να ένωθώσι καϊ συμμαχήσωσι μετά τών

Παργίων δθεν μεθ' ημέρας τριΓς έστάληοαν. δέκα Σουλ

Page 219: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ 10

λιώται είς Πάργαν, δπως συσκεφθώσι καί άποφασίσω-

σι το πρακτέον περί της σωτηρίας καί διατηρήσεως της

ανεξαρτησίας αμφοτέρων τών μερών, διότι άπό τή;

κατωτέρω προς τους Παργίους επιστολης τοΰ Πασά

επείσθησαν, 8τι εμελλε νά κινηθΐί κατά της Πάργας η τοΰ

Σουλλίου" η μ.έθη της νίκης, ή συρροή των Τουρκαλβα-

νών εις Πρέβυζαν, καί ό διασπαρείς εκ της αλώσεώς της

φόβος ηααν άδιαφιλονείκητα τεκμήρια ύπονοίας" συσκε-

οθέντες λοιπον απεφάσισαν οδτως" Ιπειδή κατά το γράμ

μα μελετα νά κινηθη ό Πασάς κατά της Πάργας, νά

προπέμψωσιν οί Σουλλιώται εις αυτήν τριακοσιους εκλε

κτους συμπολίτας, συγκειμένους άφ δλων τών φυλών,

συσσωματωμένοι ουτοι μετά τών Παργίων νά προσβάλ-

λωσι τον έχθρόν είς τά μεθόρια, εάν έ'λδη, μετά διαρκη

δε καί άνδρείαν άντίστασιν νά έπισθοποδίσωσιν επίτη

δες μαχόμενοι μέχρι του προαστείου, δπου πρέπει νά εμ-

βωσιν είς δυνατάς οικίας, προπαρασκευασμένας μέ επι

τηδείους πολεμάρχους προς άμυντικον πόλεμον, άμα δε

ιδωσιν απο του Σουλλίου, (διότι καί ό πυροβολισμος α

κούεται, καί τά δρια φχίνονται), συγκροτουμένην μάχην

επί τά δρια νά δράμωσι τήν νύκτα άλλοι τουλάχιστον

πεντακόσιοι απο τά οπισθεν καί άποκλείσωσι τήν εξο-

οον του εχθρού", τουναντίον εάν κινηθη" κατά του Σουλ

λίου, τότε οί Πάργιοι νά τούς εξοικονομώσιν από τροφάς

καί πολεμεφόδια.

Ει μεν ό Πασάς, κατά το πνεΰμα τών κατωτέρω

γραμμάτων του, έστράτευε κατά της Πάργας εμελλεν

αναμφιβόλως νά πληράση διπλουν το δσον άθώον αιμα

εχυσεν ει; Πρέβυζαν, διότι είς τήν τοποθεσίαν της Πάρ

γας ουταν κατωφερη, άνώμαλον καί δα^αιοδεντρώδη

ΒΤ

Page 220: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

20 ΙΣΤΟΡΙΑ

προσβάλλεται καί αποκλείεται 6 εχθρος άπο τα δπισθεν

εις τρόπον ωστε, η τον άπίθανον νά σωθτί το ημυσι τοδ

στρατεύματός του" δεν έβράδυνεν 3μως ν' αντηχηση εις

τα ωτα αύτοΰ η μεταξύ Παργίων και Σουλλιωτων συμ

μαχία, και εν ταυτω νά αίσθανθνί, δτι το κατα της

Πα'ργας κίνημα του εμελλε ν' αμαυρωση με σημαν-

τικήν ζημίαν καί α'σχυνην τα κατά της Πρεβύ*-

ζης τρόπαια του" ηναγκάσθη δια τουτο νά έπιχειρισθί(

τούς κατωτέρω τρόπους καί μέσα προς έπιτυχίαν το3

σκοπου του.

; (Τ. Σ.) Άπο τον Άλή Πασα.

Ειδησις προς εσάς τούς ΙΙαργιώτας, 8τι έβεβαιωθή-

κετε, δ πόλεμος όπου εγεινε σήμϊρον καί εζάπωσα (έκυ-

ρίευσα) την Πρέουζαν, δια τοΰτο γΐά όπου» σας γράφω

καί σας δίδω τήν εϊδησιν, δτι μάνταμ, (επειδη) όπου

είστε γείτονες, εγώ πόλεμον μετ' εσάς δεν θίλω, μόνον

νά κινήσετε δόω τρεις νομάτοι νά ελθετε έδώ νά κουβεν

τιάσωμεν (όμιλήσωμεν^, καί νά γείνετε του βασιλέως μου,

καί δτι νιζάμι (πολιτικήν διοίκησιν) θελήσετε, νά σας

δώσω, άμμά δεν θέλετε, νά ξερετε που εχω καί μετ' εσάς

πόλεμον, καί το κρίμα εις τον λαιμόν σας.

Πρέβυζα τρίτη άξάμ (εσπέρας) 1798 Οκτωβρίου 12

Περιττήν καί μικροψυχίας σημεΐον εγκρίναντες ο

ΙΊάργιοι τήν άπάντησιν, ητοίμαζον τα δπλα μετά τώι

Ζουλλιωτών και Γάλλων νά τον άντικρούσωσιν εν τοις

μεθορίοις, αύτος δε άπορών διά τήν σιωπήν καί άδιαφο-

ρίαν των Παργίων, μεθ' ημερας τέσσαρας τοις επεμψε

καί δευτέραν επιστολήν μ' επίτηδες σημαντικόν αύλικόν

τον», διατάξας νά περιμείνη και λάβη δ ίδιος τήν απάν-

τησιν,

Page 221: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗ2 ΠΑΡΓΑΣ. 2ϊ

(Τ. Σ.) Όρισμός του ύψηλατάτου

Άλή Πασά.

Είς εσάς Παργιώτας, άλλο δεν σάς γράφω, μοναχά

καί άλλην φοράν σάς εγραψα κα! δεν έβάλετε αυτί είς

τα λόγια μου, μόνον στέκεσθε Μαγρουριδες (υπερήφανοι),

και αυτό το μαγρουλήκι δεν σάς εβγένει οέ καλό με

το να εχω κάτι άλλαις δουλαΓς άλλοιώτικαις κατά το

παρόν εγώ^δεν θέλω τον χαλααμόν σας, μόνον να είμα

στε γειτόνοι καθώς είμαστε, καί το μερα'μι μου (ή θέ-

λησίς μου), ουτε για νά σάς χαλάσω ειναι, ουτε Τούρ

κους νά στείλω αυτού", μόνον νά διώξετε τούς Σουλλιώ-

τας, καί νά σκοτώσετε τους Φραντζέζους δπου ειναι αύ

τού και|σάς στέλλω τον Χασάν έφέντην καί σάς κουβεν

τιάζει τά πάντα στοματικά• οχι άλλο.

Πρέβυζα 16^ Οκτωβρίου 1798.

Διά νά ματαιώσωσι τάς ελπίδας του Πασά, γνωστο-

ποιησωσι ταυτοχρόνως τά φρονήματα καί άπόφασίν των,

διεύθυνΟν διά ^τοΰ ίδιου Χασάν έφε'ντ» την άκόλουθον

άπάντησιν.

'ίψηλότατε Α. Πασά σε προσκυνοΰμεν.

Έλάβομεν τά δύω σου γράμματα καί έχάρημεν διά

την ύγείαν σου" την ύποταγήν όπου ζητεΐς απ' ημας, ει

ναι αδυνατον νά τήν άπολαύσεις, επειδη τά ζωντανά σου

παραδείγματα μάς παρακινουν δλους είς τον ενδοξον καί

ελεύθερον θάνατον, καί δχι ποτε είς τον ατιμον καί τυ-

ραννικόν ζυγόν μάς γράφεις νά διώξωμεν τούς Σουλλιώτας

καί σκοτόσωμεν τους Φραντζέζους""τοΰτο δχι μόνον δεν

δυνάμεθα νά τό κάμωμεν, αλλά καί αν ηαυνάμεθα, πά

λιν ηθελε τό άποφυ'γωμεν, διότι η Πατρίς μας εχει τέσ-

σαρας αίώνας δποΰ καυχάται διά τήν καλήν της πίσ-ιν,

Page 222: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

22 ΙΣΤΟΡΙΑ

τήν όποίαν πολλάκις καί μέ το αιμάτης υπεράσπισε" πώς

λοιπον ημείς τώρα ν' άμαυρώσωμεν την δόξαν καί ύπό-

ληψίν τ•/ις ; Ποτέ.

Το νά μάς φοβερίζης αδίκως ειναι εις τήν έζουσίαν

σου, άλλ' οί φοβερισμοί δεν ειναι ιδιον των μεγάλων

ανθρώπων καί το άλλο ημεΐς δεν έγνωρίσαμεν ποτέ το

χρώμα του φοβερισμοΰ, οσον έαυνηΟίσαμεν τον ενδοξον

πόλεμον δια της πατρίδος τά δίκαια.

Ό Θεος ειναι δίκαιος, ήμεΓς ετοιμοι, η ώρα περιμέ-

νεται να δοξασθϊ) ό νικητής" ύγίαινε.

Πάργα 19 όκτωβρίο» 1798.

"Ολοι οί Πάργιοι

μικροί καί μεγάλοι.

Και τάς δύω Ιπιστολάς τοΰ Πασά καί τήν προς

αύτον άπάντησιν έγνωστοποίησαν οί Πάργιοι προς τους

Γάλλους, τούς έβεβαίωσαν εν ταυτώ, οτι δεν πρέπει νά

ιχωσι τήν παραμικράν ύπόνοιαν περί των 3σων γράφει ό

Πασάς" και τον άκέραιον χαρακτήρα καί τήν μεγαλοψυ-

χίαν επαίνεσαν των Παργίων οί Γάλλοι, ύποσχεθέντες νά

συναποθάνωσι μετ' αύτων, δντες υπέρ τους έκατον πεν

τήκοντα, εάν ό Πασάς ήθελε κινηθή" κατά της Πάργας"

αλλ' επειδή προ τριών ημερών ειχον πέμψει μυστικώς οί

Πάργιοι δύω πρέσβεις πρδς τούς Ναυάρχους του Ρωσσο-

θωμανικοΰ στόλου Ούσακοφ καί Καδίρμπεΐ διά ν' άσφα-

λίσωσι τήν Πατρίδα των ύπο τήν σκέπην καί προστα-

οίαν των δύω Αυτοκρατόρων, ένέκρινον συμφερώτερον νά

παρακαλέσωσι τους Γάλλους νά διαβιβασθώσι μ' εύχα-

ρίστησίν των εις τήν Κέρκυραν, διότι ουτ' άπο τών

στόλων έκινδύνευον πλέον ενεκεν αυτών, οίίτ' 6 Α. Πασά;

ιίχιν ευλογοφανή αίτίαν επειτα νά κινηθΐ) κατά ιής

Page 223: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ 23

Πάργα;" τάύτην την γνώμην έδέχθησαν ευχαρίστως οί

Γάλλοι, ην καί τγί ιδία νυκτί έπραγματοποίησαν πρίν

δε έπιστρέψωσιν οι απεσταλμένοι εκ των στόλων, τους

όποίους ευρον πλίοντας μεταξύ Ζακύνθου καί Πελοπον

νήσου, άπτ.ντησεν δ Πασάς ως ακολουθως.

(Τ. 2.) Ορισμος του υψηλοτάτου Α. Πασα.

Είί εσας Παργιώτας, άλλο δε σας γράφω, μοναχά

το χαρτί (το γράμμα) όποΰ μέ εστείλετε ειναι άτζα-

μήτικον (αμαθέστατον) καί μαγροΰρικον (ύπερήφανον),

καί δεν ειναι φρόνιμο χαρτί, καί η γνώσις άκόμη δεν

ηρθεν είς το κεφάλι σας" και τουτο σάς λέγω όπου ελά

τε νά κάμετε καθώς όρίζει ό Θεος, δτι ετούταις η δου-

λαΐς ειναι άπο τον Θεόν, καί δχι άπο τους άνθρώπους"

καί αν θελετε να είμεστε γειτόνοι, κάμετε καθώς σάς γρά

φω, άμμά δεν θέλετε, τον Θεόν σάς βάζω χαβαλέ (βάρος),

καί το κρίμα είς τον λαιμόν σας δι' εκεΐνο, όποΰ εχει νά

γένη |ξ αποφάσεως" δ καιρος περνάει, δ κόσμος (το στρά

τευμα) μαζώνεται, καί υστερον δεν έ'χω τίποτες ιίς το

χέρι μου (εξουσίαν μου), και αν θέλετε, ελάτε είς του

λ^ου_σα; (είς τον εαυτόν σας), καί καρτερώ άπόκρι-

σίν σας μέ τον Χασάν έφέντην.

Πρέβυζα 22 Οκτωβρίου 1798.

Την επαύριον μετα την παρα7»αβήν της έπιστολης ε

φθασαν καί οί άπεσταλμένοι φέροντες χαροποιάς άγγε

λίας, δτι έδέχθησαν δηλαδή οί στόλαρχοι την ύποτα-

γήν των ύποσχεθέντες ότι, είς το έξης δεν θέλει φοβοΰν

ται παρ' οΰδενος οντες υπο την σκέπην καί ύπεράσπισιν

των δύω Αυτοκρατόρων εξέφρασαν προς τούτοις προφο

ρικώς είς τους ναυάρχους καί τάς απειλάς του Αλή

Πασά κατά της Πατρίδος των όθεν έπρόσθεσαν εις το

Page 224: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

24 ΙΣΤΟΡΙΑ.

τελος τοΰ δοθέντος ε'ς αυτούς παρα των Ναυάρχων ί-

πισήμου γράμματος, και τούς έξης λόγους, κ Θέλετε έμ-

πιστευθή και τον 'Αλή Μπεί_»" δια νά μή φανώσι λοι

πον παρήκοοι, δοκιμάσωσι προς τούτοις καί την γνώ-

μην τοΰ Πασα, άπεφάσισαν νά πέμψωσιν έπιτροπήν πρός

αύιόν, δπως γνωστοποιήση την των στολάρχων προς

αύτούς σκέπην καί ύπεράσπισιν, προσφέρη οέ και εκ μέ

ρους της Πάργας ©ιλικήν τινα σχέσιν κα'ι σέβας στρα-

τάρχην δντα των Ηπειρωτικών δπλων η επιτροπή μη

άγνοοΰσα τούς δολίους σκοπους του Πασα εξέφρασεν

ιίς τους συμπολίτας τα έξης. « Συμπατριώται ! εάν ό

Πασάς εύχαριστηθη ε'ς μόνην τήν φ ιλικήν σχέσιν και

ταπεινά σεβάσματά μας, ήδη καλώς, είδε βιάση ημάς

νά τω παραχωρήσωμεν ζητήματα επιζημια ο ια^ήνΠκ-

τρίδα, τοτε τί πρέπει νά πράξωμεν •, νά ενδώσωμεν, ή

νά διακινδυνεύσωμεν ; τούτου ενεκα παρακαλοΰμεν να

μας δοθή εγγράφως δ,τι πρέπει νά πράξωμεν, διά νά μήν

ύποπέσωμεν επειτα είς τήν δργήν της Πατρίδος, » ΤοΓς

ίχορηγήθη το έπόμενον εγγραφον.

Ήμεΐο οί κάτωθιν ύπογεγραμμένοι προεστώτες της

Πάργας βλέποντες τα ποτρόντα περιστατικά της Πα

τρίδος μας, τά όποια τρέχουν μεταξύ ημών και του

Άλή Πασά, έκλεξαμεν καί άπεφασίσαμεν δλοι συμφώ-

νως τούς συμπατριώτας μας κυρίους Νικόλαον Πετζα-

λην, Δημάκην Δεσίλαν Μάστρακα, 'ΑΟανάσιον Δεσίλαν

Πάντζαν καί Πανταζήν Βασιλάν, νά διαβιβασθώσιν εις

Πρέβυζαν κα,ί παρουσιασθώσιν είς τόν Αλή Πασάν ως

ίκ μέρους τνίς Πατρίδος μας, προσφέροντες προς αύτον

©•.λικήν προσκύνησιν, ως διετάχΟημεν εκ των δύω Βασι

λικών Ναυάρχων Οϋσακοφ και Καδίρμπεί, αν δ' εξ έναν

Page 225: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΪ. 25

τίας δ ψηθείς Πασας δεν ευχαριατηθ^ είς μόνον την

προσκυνησιν, άλλ' επεμείνει να τούς στενοχωρήστι, κατα

τήν συνήθειάν του, αύθαιρέτως, διά νά δεχθωσι καί ύπογρά-

ψωσι κακήν τινα συνΟήκην κατά της Πατρίδος, ίιμεΓς

8λοι συμφώνως, διά ν' άποφύγωσι τον κίνδυνον, τούς δί-

δομεν την άδειαν νά μήν άντιτείνωσιν επιμόνως είς την

έπικίνδυνον αυθαιρεσίαν του, έπειδή αί τοιαΰται συνθη-

και δεν θέλει ποτέ λάβωσι κυρος, καί οΰτως ύπογραφό-

μεθα.

Τίί 25 Οκτωβρίου Πάργα 1798.

Οί πρόκριτοι τών φυλών.

Γιαννάκης Δεσίλας Μάστρακας.

Νικολος Δεσίλας Τζουκο

Αναστάσιος Βασιλας,

Γρηγόριος Βασιλάς.

Δημήτριος Μαστοροσπύρου Πετζάλης.

Αθανάσιος Πετζάλης.

Δημήτριος Μαυρογ^άννης.

Γιάννης Μανιάκης.

Παναγιώτης Ζοΰλας.

Νικολος Βυρβιτζιώτης.

Αντώνιος Βέργος.

Αθανάσιος Κορκοτζάκης.

Βαγγέλης Κάφειρης.

Γιάννης Ζουγρης.

Άσφαλισθέντες δια τοιούτου εγγράφου οί επίτροποι

απέπλευσαν, φθάσαντες έπαρουσιάσθησαν είς τον Πασάν,

προς δν έπρόσφερον εκ μέρους τίς Πατρίδος τήν φιλικήν

προσκυνησιν, έκοράσαντες ταυτοχρόνως καί τάς διάτα

Page 226: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

2β ΙΣΤΟΡΙΑ

γάς των στολάρχων δ δε Πασάς άπήντησεν ι?ς αυτούς

άποτόμως και με τδ φυσικόν του άγέροχον, ώς έςής.

«Παργιώται! δσα μ' είπατε εως τώρα, και 5σα άλλα θά

μέ ειπετε, δλα ειναι χαμένα καί μπόσικα (άσήμαντα)•

αυτοί ποΰ εχουν τά καράβια όρίζουν μόνον την θάλασ

σαν, εγώ εχω φερμάνι άπο τον Βασιλεα μου, όπου μ»

προστάζει νά πάρω Πρέβυζαν, Πάργαν κα'ι Βόνιτζαν

λοιπον έδώ ποΰ ήλθε* 6 σ' εμένα ώς βεκίληδες (πληρεξού

σιοι) άπό τον τόπον σας, πρέπει χωρίς άλλο νά μου

δώσετε την Πάργαν με συμφωνίαν, όπου συμφέρει και

ιίς το Δεβλέτι καί είς εσάς, άλλέως δεν γίνεται»• εκ

των απεσταλμένοι μόνον ό Δημάκης Δεσίλας Μά-

στρακας έτόλμησε νά ειπη" τα ακόλουθα κ οί συμπα-

τριώταί μας, ύψηλότατε, δεν μας εδωκαν τήν εξουσίαν

νά διαπραγματευθώμεν κάμμίαν συνθήκην με την ύψηλό-

τητά σου, εάν δμως την ζητήτε με τήν βίαν, ήμεΐς τήν

ύπογράφομιν, αλλ δ τόπος μας άμα τήν ϊδη θά τήν

απορρίψει ώς χαρτίον αγραφον»" χωρίς νά δώση άλλην

άπάντησιν διέταξεν αμέσως τον γραμματικόν του, όμοΰ

καί τον Μητροπολιτην τή"; "Αρτης Ίγνάτιον, νά συντά-

ξωσι συνθήκην, ητις ειναι ή άκόλουθος.

Συνθήκη των επιτρόπων της Πάργας

μετά του Άλή Πασά

Διά τοΰ παρόντος δηλοποιείται, δτι ήμεΓς οί έγκά-

τοικοι της Πάργας, άφοΰ έπληροφορηθημεν, δτι εξερ

ράγη ό διά ξηράς καί θαλάσσης πόλεμος κα^εχινεν_η

άπόφασις κατά των Φ^αντζέζων^ νά^ωχθ^ν.ν,... άπδ 19ϊ

Λεβάντε, εύθύ; έποι» επλησίασεν ό βασιλικος στόλος εις

τοΰτα τά νερά, μόνοι μας έδιώξαμεν τους Φραντζέζους

άπο τήν π•ριοχήν μας κα! έμείναμεν ελιυθεροι' επειτα

Page 227: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΜΖ ΠΑΡΓΑ2 27

άφοΰ Ιπληροφορήθημεν, δτι το υψηλόν κκί κραταιον

Δεβλέτι τοΰ Άλή Όσμάν μέ προσκυνητών φερμάνι μας

προικαλεΓ είς την ύποταγήν καί προστασίαν του, καί

ίδιώρισε δι' αϋτότοΰτο τον ύψηλότατον Άλή Πασάν Εα-

λήν των Ιωαννίνων, 2ερασκι'ρην (άρχιστράτηγον) είς τά

δια ξηρας Στρατεύματα, έπήγαμεν και επροσκυνήσαμεν

τήν ύψηλότητά του είς Πρέβυζαν, ώς ανθρωπον βασιλι-

κόν, καί δυνάμει τοΰ παρόντος μας ενυπογράφου γράμ

ματος ύποτάττομεν τον έαυτόν μας αντάμα με το Κά-

στρον καί δλην την περιοχήν τοΰ τόπου μας εις

τούς πόδας καί προστασίαν τοΰ ύψηλοΰ Διβλε-

τίου μ» τά κατωτε'ρω προνόμια, όπου η ύψηλότητά του

ώς επίτροπος πληρεξούσιος τοΰ ύψηλοΰ Δεβλετίου μας

Ισυμφώνησε και με την ιδίαν του ύπογραφήν και σφρα

γίδα μάς έβεβαίωσε.

α. Ό τόπος μας ή Πάργα νά δίδη κατ' ετος είς το

υψηλον Δεβλέτι δια κάθε λογης δόσιμον φλωρία πολιτι

κα Ζέρια διακόσια, και δχι άλλο τίποτες περισσότερον,

ητοι να ^ναι ελεύθεροι άπό κάθε άλλο βάρος, τά όποία

νά δίδωνται εις κάθε τρεις χρόνους" καί εχοντες εγγρά

φως απόδειξιν απο τον τόπον οί κάτοικοι της Πάργας

νά μην ενοχλωνται είς κανένα μέρος της επικρατείας

τοΰ ύψηλοΰ Δεβλετίου άπο χαρατζίδες καί κολτζί-

δες των.

β . Παντιέραν να εχη ό τόπος εις τά καΐκια την

Τουρκικήν, καί εις το Κάστρον νά ^ναι η Τουρκική χα\

τοΰ τόπου αντάμα, καί είς ταΓς σκάλαις όποΰ πηγαίνουν

οι πραγματευταί Παργινοί νά μήν εχουν νά δίδουν, ε;ω

το βασιλικόν γΐουμπροΰκι (Τελώνιον) τρία τά έκατον

μονον, καί δχι άλλο τίποτες περισσότερον, καί νά κά

Page 228: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

28 ) * ΙΣΤΟΡΙΑ

μουν το άλησβερησι τους (δοσοληψίαν) ανενόχλητα χαΐ

σερπέστικα (άνεμπόδιστα).

γ'. Ή διοίκησις του τόπου νά είναι άριστοκρατική

επάνω είς Ιους εντοπίους, καί οί Ίδιοι κάτοικοι νά εχουν

καί τα αρματα είς την εξουσίαν τους δια την φύλαξιν

τουπόπου.

δ'. Τουρκοι μέσα είς την Πα'ργαν νά μην ημπορουν

νά κατοικήσουν, μήτε νά εμβαίνουν μέσα άρματωμένο»

νά ενοχλουν τον τόπον, άλλα, αν εχουν δουλιάν τους,

νά άπερνοΰν ώς μουσαφύριδες (διαβατικοί).

ε . Το σύνορον της Πάργας νά σταθϊί καθώς ητον καί

ιίς τον καιρον του Βενετζιάνου, και ό καθίνας απο τους

κατοίκους νά εξουσιάζη, ώς πρότερον, τά ίδιά του κτή

ματα.

ς''. Ό Πασας του Δελβίνου με πρόφασιν, ότι νά ίιναι η

Πάργα Σαντζάκι του (1) νά μην εχη νά τους ένοχλϊΐ

μέ τρόπον κανένα, άλλα νά *5]ναι η Πάργα ύπο την

προστασίαν καί διαφίντευσιν του ϊψηλοτάτου Γιαννη

Βαλεση Άλή Πασά, δια νά τους διαφεντεύη άπο τήν

ένόχλησιν των γειτόνων, καί είς κάθε άλλην σκέπην καί

περίστασιν

ζ'. Τπόσχονται οί Παργινοι διά νά φυλάξουν και τώρα

καί είς τον αίώνα τον άπαντα άκραν πίστιν και σα-

δακάτι (όποταγήν) εις το ύψηλον Δεβλέτι, και παρα

καλουν το ελεος της Κραταιας βασιλείας διά νά τους

επικυρωση τά άνωτέρω προνόμια μέ εγγραφον βασιλι-

κον προσκυνητον όρισμόν, τά όποΐα αυτά κατα το

(1) Κυρίως δ/ιλοϊ 0/,ρ.αίαν, άναφορικως δι καΐ ό'λην την

δικαιοοΌσίαν τής Σχτραπίας τοΰ Πασί Δελβίνου, είς τήν

όποίαν υπάγεται χα'ι ή Πάργα χλ'ι τό Σούλλιον.

Page 229: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ 29

«άρον μδς επικύρωσε με την ύπογραφην και σφραγίδα

του 6 Υψηλότατος Άλή"' Πασάς έφέντης μας ώς άπο

μέρους του ύψηλοΰ Διβλετι'ου πληρεξουσιος, και ημεΐς οι

βεκίληδις της Πάργας, όπου με τον πανιερώτατον Μη-

τροπολίτην της Αρτης, άξιόπιστον έγγυητην των ανωτέ

ρω ηλθομεν απδ τον τοπον μας την Πάργαν π7.ηρεξούσιοι

δι' αύτο τουτο, καί έβεβαιώσαμεν τά ίδια κεφάλαια

με ταΓς ύπογραφαΐς μας δια διηνεκη ενδειξιν καί άσφά-

λειαν προς τούτοις ύποσχόμεθα, ίποΰ τώρα καΐ δια

πάντοτε να γνωρίζομεν τούς εχθρούς του ύψηλοΰ Δεβλε-

τίου δια εχθρούς έδικούς μας (ΐ) και με την δύναμιν

6ποΰ έ'χει δ τόπος μας να τούς κυνηγοΰμεν, και μΐ κα-

νένα τρόπον νά μήν τούς ζηγώνομιν είς τά συνορά

μας, ούίε νά τούς δίδομεν βοηθειαν.

Άλή Πασάς

(Τ. Σ.) Πρέβυζ* 30 Οκτωβρίου 1798.

Ώς διωρισμένος καί άπό τά δυ'ω μέρη δ»ά τον

συμβιβασμον των ανωτέρω.

Ιγνάτιος 6 Μιτροπολίτης της "Αρτης βεβαιώ.

Νικολος Πετζάλης βεβαιώ τά άνωθεν.

Πανταζης Βασιλάς βεβαιώ τά άνωθεν.

Δημάκης Δεσίλας Μάστρακας βεβαιώ τά άνωθεν.

Αθανάσιος Δεσίλας Πάντζας βεβαιώ τά άνωθεν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ \'.

ΛποβοΛη των Συγθηκων

Η οιαληφθεΐσα συμφωνία δεν έπήγασεν άπο της

(1) ΈχΟροϋς ένταϋ&χ έννοεί κυρίως τοΰ; Σουλλιώτας »?(1

ΐ^!1 ^:ί£1ϊ£?_?"5^-19"^ Λελβίνου.

Page 230: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

30 ΙΣΤΟΡΙΑ.

κι^χλ5^_το3_Παοά, ως μΑ 2χοντ5.ς_ϊοιαίτίχς~πολιτικας

γνώσιις, άλλ' άπο της κανονιας του Μητροπολίτου Ιγ

νατίου, του επιστηθιου τότε υπουργου του, όστις δια

ν' άπατηση τους Παργίους, (επειδη άλλα κατ' ίδίαν

τοΤς ύπέσχετο), συνέταξε συνθηκην εύ^άριστον μεν κατ'

επιφάνειαν διά τινα προνόμια, επιτηδείαν δε δια τους

καταχθονιους σκοπους τοΰ ηγεμόνος" καί διά νά τους

αποκοιμήση περισσότερον υπέγραψε καί τον εαυτόν

του αξιόπιστον εγγυητήν της συμφωνίας (1) άλλ' ά-

πασαι αυται αί άπατηλαί προσπάθειαι καί άγώνες,

και αλλα Οσα σκευωρήματα έμεταχειρίσθησαν μετά

ταΰτα εματαιώθησαν διόλου.

Άποπερατωθείσης της συνθήκης επανηλθον οί επίτρο

ποι εις τίιν πατρίδα, μόλις ειχον άγκυροβολίση το πλοΓον

εις τον κατά δυσμάς λιμένα, όπου αμεσως ναυτης τις

Πάργιος παραμελήσας επίτηδες το εργον του, εσπευσε

δρομαίως προς τήν πόλιν μεγαλοφωνων καθ όδόν και

λέγων α μας επώλησαν άδελφια, μας έπώλησαν εις τον

Άλή Πασά » τοΰτον τον λόγον άκοΰσαντες οί Ηάργιοι

ώρμησαν ώπλισμένοι κατά των επιτρόπων, οιτινες ιδόν-

τες μακρόθεν τόν λαον φερόμενον κατ' αύτών οργίλως,

φοβηθέντες κατέφυγον διεσπαρμενοι εις ελαιωνας, κήπους,

λάκκους καί βάτους' προς τουτοις εφερον μεθ' έαυτών, κα

τά διαταγηντοΰ Πασά, Τοϋρκόν τινα (2), δςας έκάλυπτεν

(Ι) Ό αυτός Ιγνάτιος συνέργησε καί είς τήν άλωσιν της

Πρεβύζης" δρα κερ. όγδόω

(2) Ό Τοΰρχος έσυνωδεύθη μετά των επιτρόπων δια νά

ΰψώση τήν σημαίαν τήν Όθωμανικήν είς τδ φρούριον, κατά

τήν συνθήΊιην, καί ννωρισθ^ κατά συνέπειαν φρούραρχος" διά

πολλών δέσεων ίαωσεν «ύτογ έχ τοΰ κινδύνου 6 ουγγρο^«ύς .

Page 231: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ 31

ύπδ την χλαμύδα του Τουρκικήν σημαίαν τουτον ίδών δ

λαοί έφώρμησε νά κατακερματίση' έκτάδην προπηλακι

σθείς ό δυστυχής, και ήμιθανής ων ύπο του τρόμου, έφώναζε

» Παργιοί ! τί εχετε μαζυ' μου; Τί σας εκαμα; 'Εγώ

ενας δουλος απεσταλμένος είμαι" δεν μέ θέλετε, πηγαίνω

οπίσω" έ•)ώείς παλαιόν χωρίον καινουριον άντέτι (εθιμον)

δεν κάμνω. » Διατρίψας τινάς ημέρας έπ' έλπίδι νά

τούς κατηχηση, επειδή τον επερίπαιζον τινες λέγοντες,

δτι οί μεθυσμένοι μόνον δεν θέλουσι τον Άλή Πασά, ά-

ναχώρησεν άπρακτος" προ μιας ημέρας της αναχωρήσεως

του είχε φθάση πλοίΌν σταλέν επίτηδες ύπο τοΰ Πασά

δια νά τον λάβη, καθότι εμαθε προλαβόντως τα συμ

βάντα, εφερε προς τούτοις καί έπιστολήν διευθυνομένην

προς μόνους τούς εις αύτον άποσταλέντας.

(Τ. 2.) Άπο τον Άλή Πάσα

Προς εσάς Παργιώτας Νικολο Πετζάλη, καί Δημάκη

Δεσίλα Μάστρακα, καί Άθανάση Δεσίλα 'ΐωάνον.

Αλλο δέν σάς γράφω, μοναχά εγώ εστειλα τονάνθρω-

πόν μου αύτοΰ, καί εχει επτά οκτώ ημέρας, καί ακόμη

δεν έφάνηκε νά γυρίση οπίσω, καί γιά όπου" στέλλω τήν

βάρκαν μου δια νά τον πάρη• μάνταμ όπου δεν έφάνη-

κε νά ελθη εως τώρα έμβήκα σέ σουμπεέ, καί διά τοΰτο

έ'στειλα νά τόν πάρ»Γ δχι άλλο" καί υγιαίνετε.

Πρέβυζα 6 Νοεμβρίου 1798.

Επειδή ιδίοις ομμασιν ειδεν, επειράθη προσέτι δλα τά

συμβάντα καί το πνεΰμα τών Παργίων ό Τουρκος, καί

ουτε ό Πασάς, (προσποιηθείς άγνοιαν), εξέφρασε τι διά της

επιστολής περί του αντικειμένου, περιττον ένόμισαν οί

Παργιοι ν άπαντήσωσιν αμέσως, καί το κυριώτερον,

διότι ή επιστολή του διευθυνετο είς μόνους τους έπιτρό

πους, εκαιροφυλάκτουν δθεν νά έπιτυ'χωσιν άρμοδιωτέρας

3

Page 232: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

32 ΙΣΤΟΡΙΑ

και νομιμοτέρας περιστάσεως, τήν όποίαν δεν εβράδυνβ

νά δώστι δ ίδιος Πασας καταγγέλλων προς αυτούς μ'

έπίτηδες διαφόρους σχετικους του, άπειλάς, κολακείας,

ύποσχέπις, άνάμνησιν βασιλικών φερμανίων, |πί τέλους

δε, (εάν παραβώσι την συνθήχην,) την άμετάθιτον κατ'

αύιών άπόφασίν του, ολα ταΰτα ήρίθισαν "ιούς ΙΙαρ-

γίους νά διευθύνωσι προς αυτόν τήν άκόλουθον άπάν-

τησιν.

Γψηλότατε Άλή Πασα σε προσκυνοΰμεν.

Εστω εις ειίησ'ν σου, δτι ήμεΐς ύπετάχθημεν θελη-

ματικώς εις τούς δύω βασιλικους ναυάρχους της 'Γωσαίας

καί 'Οθωμανικής Πόρτας, τών όποίων αί σημαΐαι άε-

ροκινοΰνται εις τα τείχη το3 φρουρίου μας, ώστε δεν

ιχομεν το ελεύθερον, ούτε την εύχαρίσιησιν^ νά δεχθώμεν

άλλην εξουσίαν αί εγγραφοι συμφωνίαι, όποΰ σοι άφι-

βαν οι παρ' ημών αποσταλέντες ουμπατριώται, ειναι

ασημαντοι, επειδή δεν διετάχθησαν νάσοι πωλησουν Πα

τρίδα, αλλά να σο! προσφε'ρωσι τήν φιλικήν μόνον προσ-

κύνησιν, κατά τήν διαταγήν τών βασιλικών ναυάρχων

8θεν τοιαύτη συνθήκη, η απο κακήν των προαίρεσιν, η

άπο βίαν, (ως ώμολόγησαν), συν.γράφη, ειναι άκυρος

καί εναντία τών βασιλικών αποφάσεων καί θελήσεως

της Πατρίδος μας" καθώ; λοιπον εις ημάς είναι αδύ

νατον νά τήν παραδεχθώμιν, έμοίως και ε'.ς τήν υψηλό-

τητάσου ιιναι ευχολον οΰτε νά τήν φαντασθης σχεδον δΥ

άνάπαυοίν σου.

1798 Νοιμβρίου 9 Πάργα.

Οί προ^στώτις

καί δλοι μικροί καί μεγάλοι

της Πάργας.

Page 233: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ 33

Η απότομος καί ύπερήφανος άπάντησις των Παργίων

^ζάλισε τον έγκέφαλον του Παοα, ώστε, την ύστεραίαν,

και τοι βροχεράν ουααν, έξελθών της Πρεβύζης μετά δυ'ω

χιλιάδων εκλεκτων στρ ατιωτών εφθασε την έπιοΰσαν

είς Μαργαρίτι (1), άφ' οπου διεύθυνεν αμέσως την κα

τωτέρω έπιστολήν πάλιν προς μόνους τούς έπιτρόπους,

τοΰτο δε ϊπραξεν έπ' έλπίδινά είσάξη, εί δυνατόν, σχίομα

καί διχόνοιαν προς τούς ΪΙαργίους.

(Τ• Σ.) Άπο τον Άλή Παοα.

Παργινοί πο3 ηλθετε στεμένα, και με ανταμώσετε ε'ς

ΙΙρίβυζαν, εχετε την εΐ'δησιν πως ηρθα είς Μαργαρίτι'

εμαθα πως ήρθετε αύτοϋ, καί η χώρα δεν οάς έδέχθη-

κε, καθώς έκουβεντιάσαμεν, κα'ι σας εδειξα την καρδίαν

μου κα'ι σας έπίστευσα, καί σεΐς έγενήκατε άπιστοι, καί

οί χωριανοί σας πήραν τό κεφάλι τοΰ Χριστάκη (2),

και τών αλλωνόνε, δτι σας θελει την καλοσύνην να σάς

φθΐάκη, καθώς εφθιακε τους Πρεβυζάνους• άκόμη οάς

λέγω, πώς κατά την κοβε'ντα, όπου έκάμαμεν, αν σδ•;

το άλλαξεν, 6 Θεος νά σάς δώοη δίκαιον, εί δέ, ό Θεος,

από τό γαζέπι μου νά μή γλυτώσετε, μοναχά σας γε

λάει ό νοΰ; σας, όπου έβάλετε δύω πανιά, (τάς 'Ρωσ-

σοθωμανικάς δηλαδή σημαίας)" κα'ι λέτε νά γλυτώσετε,

•.%.•. . . .

(1) Χωρίον κατοικοόριενον άπο Τουρκαλβανοός, άτϊέ/ον

της πάΓγ«ί ώρας δύω ηα,ισυ.

(2) 'ϊπίρχε καπετάνος τής Πρεβΰζης, και τω δ\τι άζιο-

κ*τάκριτος, διότι Ινω ^ Πατρίς του έκινδύνευεν, ούτος

διεβιβάαθη προ τις μάχης «ί; Λευχάδα προτιμησα; την

ατομικών του άσφάλειαν, άφ/ίσ»ς τούς στρατιώτα; ίιπέρ

τοϋ; έκατόν άνευ αρχηγία;, ίξ ών το πλείστον ρ.έ"ρος άπίθα-

νον μαχόμενοι.

3*

Page 234: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

34 ΙΣΤΟΡΙΑ

ν

πήοατε πράξι άπό τους γειτόνους σας (Επτανησίους) ' τα

πανιχ όπου εβάλετε δεν ειναι του Βασιλέως μου, μοναχά

εγώ εχω το φερμάνι είς τον κορφον μου, καί καρτε

ράτε με, ότι εχω νά έ'λδω με τό θέλιημα του Θεοΰ.

Πάρετε τά μέτρα σας, άν θέλετε να τά εχετε δια πάντα.

οχι άλλο" σας δίδω ειδησιν όπου ώς βράδυ είμαι έδώ,

μοναχά αν θελήαητε, ας ελθ'η ενας άπό εσάς να με αντα

μωση" άγκαλά εγώ ξεύρω πώς είς το χέρι σας δεν είναι

ή δουλιά, σαν όπου έρθετε στεμένα, σας γνωρίζω δικούς

μου άνθ ρώπους, και άν δεν 'έρθη κανένας, να κυβερνη

θείτε έσεΓς με 8λον το σόι σας (συγγενεις σας), δτι σας"

εγνώρισα, καί διά τοΰτο σας δίδω τό χαμπέρι.

1798 Νοεμβρίου 13 Μαργαρίτι.

"Οταν η τυραννία συναυλίζηται με την βαρβαρότητα

εξοκείλλει σχεδον πάντοτε ε'ις τά επιχειρήματα της, μη

διακρίνουσα προς έπιτυχίαν του σκοποΰ της τά ορθά

και άρμόδια μέσα, καί ουτως αύτη η ίδία προδίδει πολ

λάκις τά συμφέροντά της, διότι εί μεν ό Πασάς εγραφε

με Τρόπον ήπιότερον καί πολιτικώτερον, καί ά μεν δεν

έφχίνετο άμείλικτος κα ί άκόρεστος αιμοβόρος είς Πρέ-

βυζαν, πιθανον ητον καί εκ των Παργίων πολλους νά

καταστήση διά της κολακείας τουλάχιστον άμφιρ-

ρεπεΐς, καί έκ μέρους των συμμάχων στολάρχων νά

τρέφη άσφαλεστέρας ελπίδας διά τους μέλλοντας σκοπούς

του" άλλ' ό εγωιστικος καί απειλητικος τρόπος των γραμ

μάτων του ηρέθισε τους Παργίους τω νά άπαντήσωσιν

ως έξ$ίς.

'ϊψηλότατε Άλη Πασά σε προσκυνουμεν .

« Το εξαφνον γειτόνευμά σου εύγάζει τώρα κάθε αμ-

φιβολίαν άπ' ίΐμάς, καί μας φιλοδωρεΐ τον ύπέρ Πα

Page 235: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗ2 ΠΑΙΤΑΣ. 35

τρίδος γλυκύτατον θανατον, η νίκην ημεΐς ουτε Χριστά-

κην, ούΥ αλλον τινα από τους γείτονας ακούομεν ό

καπνος της Πατρίδος μας καί το άθώον αιμα της Πρε-

βύζης, είναι ε!ς ημάς δύω οδηγοί σοφώτατοι.

Αυτά όπου ονομάζετε πανια, ημεΐς τά ελάβομεν,

καί σεβόμεθα ως βασιλ ικάς σημαίας, γ.%1 ύποκάτω ιίς

αύτάς θέλει νικήσωμεν, νι άπθάνωμεν δλοι, και ή ύψη- [

λότης σου εναντίον είς αύτάς ερχεσαι, και οχι είς Ι

ημάς, δ τι ημεΐς των δύω Βασιλέων είμεθα., και ώς πι- ]

ατοί αυτών δεν θελει άδικηθοΰμεν.

Επειδή καί μας δίδετε την εΐύησιν, δτι εως το βρά

δυ είσθε αύτοΰ, ήμεΐς σας βεβαιουμεν, δτι είμεθα πάν

τοτε έδώ, καί κατά το παρον ευρισκόμεθα ώπλισμένοι

είς τά μεθόρια.

'ϊγίαινε, και ό Θεος ας δώαη το δίκαιον είς οποιον

γνωρίζει αθώον.

1798 Νοεμβρίου 13 Πάργα.

Αυθημερον

θ! Προεστώτες καί δλοι μικροί καί μεγάλοι

της Πάργας.

ΚΕΦΑΛΑ10Ν Ε'.

' ΑπύχνχΙα του 'ΛΑΐ\ Πασά

όιά τι"ις Πάργας ιην άπό.Ιαυοιν ,

Εφόσον καταφαίνονται το πρώτον θρασύμαχοι οί

τύραννοι, τόσω εξεναντίας αποτυγχάνοντες του σκοπου

των, καταντώσι πολλάκις χαμερπεΐς καί οειλοκάρ-

διοι, λαβών γαρ ό Πασάς τήν άπάντησιν, ίδών ταυτο

χρόνως τους Παργίου; και Σουλλ'.ώτας ώπλισμένους

Page 236: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

36 ΙΣΤΟΡΙΑ

είς τά μβθόρια, γνοϋς δτι η κατ' αυτών άπόοασίς του

εμελλε ν' αποβί) ού μόνον αίματωδεστάτη και άποτυ-

χής τοΰ σκοπου του, άλλα καί αύτής της ύψηλής θε

σεως του έπικίνδυνος" διο. εκδυθείς την λεοντήν καί

ενδυθείς την άλωπεκήν εδραμεν άμεσως είς τούς στο-

λάρχους, πολιορκουντας τότε την Κέρκυραν, ίπ' «λπίύι

να ρίψη τά χρυσόπλεκτα καί πειστικά του δύκτια, 8πως

(V αυτών σαγηνεύση άμφοτέρους" δεν ύπήρχε τις αμ

φιβολία, δτ' εμελλε τον ενα εκ των δυω να σαγηνευση

ακέραιον, καθό όμόθρησκον, έμόφρονα καί φιλοχρήμα-

τον, δηλαδή τον Καδιρμπεί. τά προς τον Ούσικέφ δώρα

καί τοι πολύτιμα, άλλ' άτυχη διά τόν δωροδότην ύ

πήρξαν «πι τέλους, μολονότι αί ύπέρ αύτοΰ παρακλήσεις"

και μεσιτειαι του όθωμανικοί» στολάρχου καί πολλών

άλλων ύπηρξαν αδιάκοποι, άλλ' άφ' έτερου τό όμόθρη••

σκον, αί πασίγνωστοι έν ΙΙρεβύζη αίματοχυσίαι καί αίχ-

μαλωσίαιτών γυναικοπαιδων, τά καθημερινώς περιρρεό-

μενα ίνώπιόν του ελεεινά δάκρυα τών διασωθέντων II ρε—

βυζάνων, αί θερμαί δεήσεις τών Παργίων ύπέρ της πα

τρίδος των, έσύγχυσαν τον {"γκέφαλον τοΰ Ούσακέ© ρί-

ψαντα αύτον είς άμηχανίαν, όποίαν δηλαδή γνώμην νά

δώση επί του άντικειμένου τούτου• εντοσούτω διά νά ευ

χαριστηση πρώτον τόν σύμμαχόντου, ήσυχάση όποσοΰν

και τον 'Αλη Πααά, διαφυλά;η προ πάντων ανεπηρεα

στους καί τούς Παργίους, διεταξεν"ένα άξιωματικόν του με

τά τεσσαρων στρατιωτών 'Ρώσσων, τεσσάρων όμοίως τοΰ

Καδίρμπεί καί άλλων τόσων τοΰ Άλή ΙΙασά νά είιέλθω-

βιν είς το φρουριον της Πάργας προς διατήρησιν τών δύω

σημαιών καί τοπικης ευταξίας" ή άπόφασις αυτη ι'φάνη

§ιόλου δυσάριατος καί απαράδεκτος ιίς τον Ηασάν, "ατιί

Page 237: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΙ12 ΠΑΓΓΑΪ 37

επεθύαιι νά διορίση μόνον ίδικούς του στρατιώτας ιίς τό

φρούριον, ή άλη&έστεραν ειπεΐν, νά αποκατασταθίί δ ιιιος

αυθαίρετος κυριάρχης της Πάργας" τούτου ενικα εόλο>

γο»ανοΰς αίτίας δραςάμενος ό Ούσακοφ κατά Της δυ

στροπίας τοΰ Πασά, απεφάαισεν αμέσως, ότι εις το έςή; η

Πάργα μένει ύπό μόνης της Ί'ωσσικης σημαίας την ύ-

περάσπισιν έωσοΰ οί δύω Αύτοκρχτορες Ρωσσίας και

Τουρκίας άποοασίσωσι την τύχην της" η κοινοποίησις

αδτη κεραυνόπ*ληκτον καί μανιώδη κατέστησε τον Άλη

]1ασά, άλλα το πνεΰμά του, η δραστηριότης κα! ή ίλ«

πις οεν τον άπηύδησαν, έπειδή οΰδένα πλοίαρχον έκ τών

δύω στόλων άφισεν εν άφθονία άδωροδόκητον η κοπίς

τών άργυροφορτωμένων μεσιτειών καί σωτηρία της

ΙΙάργας απεδείχθησαν άναοανδον, πρώτον, ώς προείρη-

ται, 6 Μπενάκης και δεύτερον ό Μαγϋόρος Γεώργιος

Παλατίνος (1) όστις έκφρασε προς τον (Λύσακοφ τα

ε;ης.

κ'Εάν σκοπεύητε, έςοχώτατε, νάπαραδώσητε την Πάρ-

γαν υπο τήν κυριαρχίαν τοΰ Άλή Πασά, ή 'Ρωσοίατότε

μέλλει νά χάση τήν όποίαν άπολαμβάνε ι _πρό_ πολλών

ίτών επιρροήν^ είς^ τι?)ν^ 'Ελλάδα, διότι είς τήν ΙΙάργαν

μόνον εΰρίσκουσιν ασυλον οί παρά τοΰ τυράννου κατα-

διωκόμενοι χριστιανοί καί τουρκοι" ουδεμία άλλη πά

λις παράλιος εμεινε πλέον άνεξάρτητος είς τήν "Ήπει

ρο1;, άπ' αυτήν εξαρτάται και τοΰ Σουλλίουή δπαρςΊς" ή

(Ι)θΰτος η< Γν»μυ.* τεϋς και διιραγ,ν£'ις ίου στολάρχου

Ούσαχ,δφ, το γένος °Κλλ/,ν, τήν πατρ^δχ Κεφαλήν, ί* χγχ

πρωτε^οΰαΐ; Κοιιιοπόίεως ^Αργοιτόλι' ίν τίμιος, φιλογεννίς,

άριλοχριίματος, ίν ω ή έπονή κα'ι ή τύχη τον :π»ρ»κα)οί»-

οαν νά χρτματολογηιπ;.

Page 238: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

38 ΙΣΤΟΡΙΑ

Αύτοκρατόρισσα πασών των 'Ρωσσιών Αίκατερίνα δευ

τέρα υπερασπίζει καί_ διατηρεί πάντοτε τά ελευθερα

ταΰτα μέρη δια πολιτικους σκοπους" περί τοΰ αντικει

μενοι; τούτου, έξοχώτατε, δύνασθε νά πληροφορηθητ»

ακριβεστερα παρά τοΰ έν Κερκυρα 'Ρωσσικοΰ πρέσβεως

κυρίου Μπενάκη, εχοντος μάλιστα, κατά διαταγήν της

Αύτοκρατορίσσης, σχέσεις μετά των Σουλλιωτών »• μή

εχων ίκανάς πολιτικάς καί τοπικάς γνώσεις δ στόλαρ-

χος, άγνοών προς τούτοις καϊ την 'Ρωσσικήν έπιρροήν

κατ έκεΐνα τα μέρη, κατεπείσθη είς τους ισχυρους λόγους

τοΰ Μπενάκη καϊ Ηαλατίνου είς τρόπον, ώστε έματαίω-

σε διόλου τάς ελπίδας τοΰ Πασά, οστις μ' δλας τάς με

σιτείας, διανομές καί ύποσχέσεις αδρών δωροδοκιών,

ώς προείρηται, δέν έδυνήθη νά κερδίση τήν εΰνοιαν τών

ανωτέρω δύω άντιπάλων του' αποτυχών οθεν τών έλπί-'

ώων έπέστρεψεν εις τά Ιωάννινα, εντευθεν ηρξατο να

γράφη (εχων συμβοηθον και τον Καδίρππεί) είς τον Σουλ-

τάνον κατά τών Παργίων, πεπεισμένος νά διεγείρη την

οργήν του κατ' αύτών, άξιωθτί, εί δυνατον, της διαταγης

του καί κινηθη επισημο τέρως, έπειδή κατεμήνυεν αυτους

είς την Πόρταν ώς 'Γωσσόφρονας, Γαλλόφρονας καί κα-

κουργαποδόχουί.

Ή υψηλή Πόρτα, ίκτος ο τι δεν τήν έλάνθανον οί

σ/οποί τοΰ Πασά, προσεΐχεν άφ' έτέρου μήτοι ώς έκ τούτου,

προκυψη τις υπόνοια καί δυσαρέσκεια πρςς τον σύμμα-

χόν της, δι6 τον ήουχαζε με τήν ύπομονήν καί ελπίδα

εωσοΰ συγκαταθέσει καί συμπράξει της Ρωσσίας επεμ

ψε κατα το 1800 ετος ίδικόν της αύλικόν νά κυβερνά^

τά τέσσαρα παράλια μέρη της ξηράς, ΙΙάργαν Πρέβυ-

ζαν, Βόνιτζαν καί Βοθρωτον, ώς προείρηται" έπ'ι τών

Page 239: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗ2 ΠΑΡΓΑΣ 39

δεινών τούτων περιστάσεων καί άποτυχίας των σκοπων

τοΰ Αλη Πασά συνετάχΟη καί έδημοσιεύθη το κατωτερω

άσμα, το οποίον άναγνούς ό Πασάς εξεφρασε τα έξις, (ως

παρά τινος αύλικου του ηκουσαμεν) μετ' όργης, α ό Θεος

(1) των Ηαργίων εχει μάτια καί αΰτία, ό δε έδικοςμου

^(2) είναι καί τυφλές και κουφός ».

"Ανδρες, γυναίκες και παιδιά,

άκοΰστε τον Άλη Πασά,

Πώς τούς τζάμιδες ορίζει,

καί την Πάργαν φοβερίζει,

Γράφει χαρτιά καί προβαδ^,

ατούς Παργινούς κα! χαιρετα,

Παργινοί μή ταραχθήτε,

μόν' σ' εμίνα προσκυνεΐτε,

Τ' εχω φερμάνϊ* φοβερά,

πο μέσ' απο τον βασιλιά,

Πάργα, Πρεβυζα νά πάρω,

κι' "Αγ,ΐαμαΰρα κομαντάρω'

Κ' η Πάργα τ' άπεκρίθηκε

πώς με τον στόλον δεθηκε

Τίς 'Ρωσσίας καϊ Τουρκίας,

κι οχι άλλης εξουσίας"

Άλή Πασάς ως τ' άκουσε,

τω φάν' ό κόσμος χάλασε,

Πώς τον ελλειψεν η Πάργα,

καί το Σοΰλλ' απ6 τήν πάντα"

Άλλους σκοπούς έφυλαγε,

κρυφούς δολίους τηραγε,

(Ι) 'Ο 'Ρώσσο;.

(2) Ό Σουλτάνος.

Page 240: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

40 12ΤΟΡΙΛ.

Μα ή Πάργα τούς γνωρίζει

καί δουφίκι τω γυρίζει"•

ϋς φαίνεται Άλή Πασα,

δεν σέ φ^οοΰν τα μπουϊρτιά,

Μα της Πάργας το δου^έχι,

δε σοι κάμνίι ίταέτι (3)

Σε κρόσταίεν ό Βασιλιάς,

Φ^αντζέζους γ^ά να κιντ,γας

Κι' ί/ι τον ραγϊά νά σφάζης,

και μικρά παιοιά νά άρπάζη;,

Δεν Ειναι Πρέόυζα ιδώ

για να την πάρης ϊν ταυ χ ω

Με πεζοΰρα καί καβάλλα

δτι βλεπει την τρομάρα.

Δ'.α τοιουτων καί τοο&υτων άγώνων, χα'ι κινόύνων

διετήρησεν η Πάργα την έλευθερίαν της ίιπίρ τούς τέσ

σαρας αιώνας" τουτεστιν, ύπο μεν την Αριστοκρατίαν των

Ενετών και αύτονομίαν αυτών ύπερ τα τριακόσια πεντή

κοντα ετη, ύποτών Γάλλων την Δημοκρατία•.», μηνας

δεκαοκτώ" ύπο τούς Ρώοσους ετη πεντε" ύπο τον Σουλτά-

νον τρία ήαιου" και πάλιν ύπο τού; Γάλλους, μετά την

μάχτ,ν του Τελσιτ, έπτά" ετι ύπο τοϋς Άγγλους πέντε'

κατά δε το 1814 ετος, κα&' δ ή έν Παρισίοις συγκροτη-

δεΐσα γενικη των Βασιλεων συνελευσις παρέδωκε δια

συνθηκών την Έπτάνησον είς τούς Άγγλους, φοβούμε

νοι οί Πχργιοι τήν καταδρομήν του Άλή Πασά, πρίν

άναχωρήσωσιν οί Γάλλοι, εσπευσαν νά ύποτάξωσι την

Πατρίδα των είς τούς Άγγλους, οί όποιοι τούς έδεχθη-

οαν ευχ«ρίστως ύψώσαντες τήν σιημαίαν των εις το

(3) 'Τ".τόχλισιν, ϋ.τοτ*γΐ(ν.

Page 241: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

Τ11Σ ΠΑΡΓΑΣ 41

φρούριον, οιορι'σαντες και μικράν ©ρουράν τους ύπε-

βχέθησαν τή; εναπιν της Πατρίδος, ώς το πρακον, συν

τνί 'Κπτανήαω, την παντελη εκ μέρους του Άλή ΙΙα-

σα άφοοίαν, καί το παρά πρώτον ελεύθερον θαλάασιον

έμπόριον .

Τοιαΰται γενναΐαι ύποσχέσεις έκφρασθεΐίαι ύπο τοιού

του ισχυρου Κράτους, προ πάντων δε θαλασσοκρά-

τορος, αναμφιβόλως ερ,ελλον παρ' άλλοτε εύτυχίσειν

τους Παργίους' αλλά, κατά ουστυχίαν, μετά τέσσαρα

σχεδον ετη έφάνησαν ψευδεΐς, άπαττ,λαί, όλέθριαι, διότι

το εθνος αυτό, τοκαυχώμενον σοφον, πεπολιτισμένον, δί

καιον, βιλελεύΟερον, φιλάνθρωπον καί συνταγματικον,

προδίδει άσυνειδήτως καί έν εκπλήξει όλου του κόσμου

τεσσαρας χιλιάδας ψυχάς προ τεσσάρων αιώνων ελευ

θερας, εΰνομουαενας ί καί είς τίνος άρα χεΐρας ; Είς τους

αίμοσταγείς ονυχας του προ πολλών έτών διψώντος

του αίματος αυτών, «Άλή Πασά» ! ! ! τοιαύτης άσπλαγ-

χνίας καί μισανθρωπότητος παράδείγματα κα'ι είς αύτάς '

πιθανον περί των βαρβάρων και άγριων Εθνών τάς \

ιστοριας σπανιως ευρισκομεν.

Την τραγικήν ταύτηυ σκηνήν της Πάργας καί άλλοι

προ έμοΰ διεκήρυςαν, άλλ' οί μεταγενεστεροι άφοΰ

λάβωβε τα έν Παργίοις διατηρούμενα περί αύτοΰ του

άντικειμένου εγγραφα, θελουσι την εςΊστορίοιι ακριβέ

στερα, τά δποΓα πολλάκις άνήγγειλα νά μοι σταλώσιν,

αλλ ή άμέλεια, πιθανον καί η δυστυχία, καί σκορπι-

σμος αυτών εφάνησαν άνώτερα της ίδικης μου έπιμε-

λείας, μόλις μ' εστάλησαν παρά τινος φίλου καί συγ

γενους τά παρακατιών δύω εγγραφα, εκ τών οποίων ά

ποδεικνύονται αναντιρρήτως τά ίοβόλα του Άρμοστοΰ

"

Page 242: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

42 ΙΣΤΟΡΙΑ.

Μετλάνδου τοξεύματα, καί αναπόφευκτα των Παργίων

έπικήδεια, και ιδού.

Προκήρυγμα τοΰ εν Πάργςο εξουσιαστοΰ Κυρίου 'Ρι-

κάρδου Κούπενη διά προσταγές τοΰ εξοχωτάτου Κϋρ

Θωμά Μετλάνδου.

Έκ μέρους της αύτού έξοχότητος, τιμιωτάτου Κύρ

Θωμά Μετλάνδου, Ίππέως τοΰ Μεγάλου σταυρου τοΰ

τιμιιοτάτου στρατιωτικου τάγματος τοΰ Βένιου, μέλους

τοΰ τιμιωτάτου κατά μέρος συμβουλίου της αύτοΰ Βρε

τανικής Μεγαλειότατος, τενέντε στρατάρχου καί άρ-

χηγεμόνος τών έν Μεσογείω δυνάμεων της αύτοΰ Με

γαλειότητας, Λιοικητοΰ της Μάλτας, καί των εξ αυτης

έ;ηρτημένων τόπων, κα'ι Λόρδου μεγάλου αποστόλου της

αύτοΰ Μεγαλειόιητος είς τα ς ήνωμένας επαρχίας τών

Ιονικών Νήσων, καί μεγάλου άρχηγέτου τοΰ επισημο

τατου τάγματος τοΰ αγίου Μι/»ήλ και τοΰ αγίου Γε

ωργίου, κτλ. κτλ. κτλ.

"Εστωντας και νά νίναι τέλος πάντων εγγύτατα η

ίπο/ή, καθ' ην θέλει ακολουθήσει η παράδοσις της πο

λιτείας Πάργας, πρέπει νά δοθη ως τόσον ενέργεια

εις κάποια αποφασιστικά μέτρα, ηδη συμφωνηθέντα, διά

νά βαλθή εις κατάστασιν η Βρετανική διοίκησις νάβάλη.

είς ποσέσον (κυριαρχίαν) την Όθωμανικήν διοίκησιν, εις

την στιγμήν όπου αί συμφωνίχι προ ολίγου στερεω

μένοι θέλει ενεργηθοΰν.

Αναμεταξυ τούτων τών μέτρων ή Βρετανική διοί-

κησις απεφάσισε νά συγχωρήσει ενα μικρόν μέρος απο τα

στρατεύματα της αύτοΰ ύψηλότητος τοΰ Βεζϋρ Άλή Πασα

νά εμβη εις το σύνορον της Πάργας, και ό εξουσιαστής

Ιλαβε πρό ολίγου τάς πρεπούσας διαταγάς διά νά συγ

Page 243: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗ5 ΠΑΡΓΑΣ. 43

χωρήση το εμβασμα των αυτών στρατευμάτων αμέσως,

όπου θελει τελειωθουν αί άναγκαΓαι διατάξεις δια

ταύτην την ύπόθεσιν.

Ή αύτοΰ εξοχότης λαβοΰσα τοιαυτα μέτρα νομίζει

ανωφελές νά βεβαιώση τούς Παργίους, δτι θέλει τους

δοθΐί εκ μέρους της Βρετανικης Διοικήσεως στερεά καί

άγρυπνος προστασία εως δτου ακολουθήσουν νά ^ναι

αξιοι αυτής, και δτι το εμβασμα τών ^Οθωμανικών

στρατευμάτων δεν πρέπει είς τό ουδεν νά δώση αίτίαν

εις τους Παργίους νά ταχύνωσι την παραίτησιν του

τόπου των πρίν όπου ηθιλεν ητον η διάθεσίς των νά το

κάμουν εάν ορκος ηθελεν ηναι υποκείμενα, τα όποια

επιθυμουν ν' άναχωρήσωσιν άπό την Πάργαν πρίν εμ-

βωσιν εις το σΰνορον της αυτών πολιτείας τα ανω ειρη-

μένα όλίγα Όθωμανικά στρατεύματα, ό εξουσιαστής

θέλει τους προσφέρει αμέσως τά μέσα διά νά το κά

μουν αλλά τέτοιος σκοπος πρέπει νά '^ναι από τά

ύποκείμενα φανερωμένος εύθυς μετά την κήρυξιν τοΰ

παρόντος, διά νά προβλέψη τά χρειαζόμενα πλοία νά

τους μπαρκάρη.

Ή αύτοΰ έξοχότης νομίζεται εν τοσούτω ύποχρεω

μένος νά εξηγήση έκ νέου, δτι ή γνώμη του ειναι έκεί

νη, ώστε οί Πάργιοι νά μήν άπαρατήσουν τά δσπήτιά

των πρό του νά ενεργηθουν άπ' 8λα τά μέρη αί συμ-

φωνίαι της παραδόσεως.

'βδόθη έκ του παλατίου τών Κορφών τη '4 Απριλίου

1819.

Κατά προσταγήν της αύτοΰ εξοχότητος

υπογεγραμμένος.

ΦρεδερϊκΆγγινς ό εξ απορρήτων τοΰ μεγάλου Άρμοστοΰ'^

Page 244: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

Ή 12Τ0ΡΓΑ

Απαντησις των Παργίων

Έ*οχώτατε !

Οι Πάργιοι δ;ά τεσσαρας όλοκληρους αίώνας υπε

ράσπισαν την Πατρίδα των κατά των γειτόνων "Οθω

μανών μέ την τελιυταίαν ρανίδα του αίματός των. Κα

τά το 1814 ετος δοθέντες θεληματικών ύπο την προστα-

σίαν της μεγάλης Βρετανίας, υψωσαν είς τά τείχη των την

άητητον αύτών σημαίαν, έλπίζοντες, κατά την ύπόσχισιν

των, πάντοτε ινήν ασφάλειαν.

Βλέπομεν ήδη, δτι πολιτικοί σκοποί εφεραν τήν έοχά-

την δυστυχίαν ιίς τούς Παργίους, άφαιροΰντες διόλου

απ αυτών την προστασίαν των, καί παραδίδοντες αυ

τους ύπο τήν έξουσίαν τών Όθωμανών διά τινος συν

θήκης διαλαμβανουσης, οτι δσοι δεν ευχαριστουνται να

καθίσουν είς τήν Πατρίδα, νά λαμβάνωσι τήν δικαίαν

τιμήν τών ακινήτων αγαθών των, καί μετά τοΰτο, άφοΰ

αναχωρήσουν, νά ημπορουν νά έμβαίνουν Τουρκοι.

Τυφλά ύποταχθέντες είς αυτά, καί τέλος πάντων

(δόντες το κήρυγμα διά τοΰ όποιου ειδοποιουνται διά

τήν πληρωμήν της Πάργας, πλ,ηρωμήν λίαν ευτελή (1),

εκλιναν ν' αναχωρήσουν ΐλπίζοντες πάντοτε είς τήν

δικαιοσύνην τοΰ βασιλέως, οτι δεν θέλει άδικηθώσι.

Μ» ίκπληςιν 3μως μεγάλην ήκουσαν οί Πάργιοι σή

μερον ε"κ στόματος της αύτοΰ έκλαμπρότητος τοΰ Κυ

ρίου εξουσιαστοΰ Πάργας καί έπιτρόπου Βρετανικου, Βτι

πριν αναχωρήσουν οί Πάργιοι τά στρατεύματα του Άλή

Πασά μέλλει νά εμβωσιν είς τήν Πάργαν.

Ή έχτί(ΑΥ,σις τδ; ακινήτου ϊδιοκτησίας υπερέβαινε, (ώς

παρά πολλών ήκουσα), ιό ίο έ*αχομύριον και διακοσια; χιλιά

δας ταλλκίρων Ίσπχνικών, οί δέ Πάργιοι μόνον έξ*κοσίας

έξνίχοντ» Ι; χιλιάδα; τ«λλ/!ρων ϋλαβον.

Page 245: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑΣ. 43

Έξοχώτατε ! ή τρομερά αυτη καί άπροσδόκη"τος |£-

δησις του έμβασμοΰ των Τούρκων κατεσκότισε γενι-

κώς τον νουν τών Παργίων, κα» σχεδον κατήντησεν

αύτούς είς άκμήν άπελπισίας, το να ϊδωσι παρά και

ρέ" είς τον τόπον των τούς σκληρούς καί άσπόνδους

εχθρούς καί Επιβουλους των πριν του άναχωρισμοΰ των

νά ιδωσι, λέγομεν, ιίς τον τόπον των εκείνους, τούς

όποίους δι' άλλης μας αναφοράς δεν ενεκρινες τότε το

εμβασμάτων προ του άναχωρισμοΰ μας.

Έξοχώτατε ί επειδη οί ΙΙάργιοι άπαντες άπεφάσισαν

βεβαίως ν' άναχωρήσωσι, παρακαλοΰσι θερμώς το ελεος

της εξοχότητός της νά σπλαγχνισθΫί, ώς φιλόοτοργος

πατηρ, δλον τουτον τον λαον, άνδρας, γυναικας καί

βρεφη, και νά μην συγχωρηση νά εμβωσι Τουρκοι πρίν

της αναχωρήσεως των, συγχρόνως δε ας ένεργηθϊί ό αύτος

άναχωρισμος δσον ταχύτερος έγκριθη παρά της έξοχό-

τητός της, πρίν δμως εμβωσιν ο'ι Τοΰρκοι.

Βιμεθα βεβαιοι, έξοχώτατε! δτι τοΰτο το ζήτημα

δίκαιον, πρίπον καί σύμφωνον δν μέ τάς διαφόρους βε

βαιωσες, τάς οποίας εις την περίστασιν ταύτην η διοί-

κησις μας εδωκι, θελει είσακουσθη.

Με βαθύτατον σεβας καί υπόκλισιν ύποσημειούμεθα

Πάργα 6 Άπριλίον 1819. Όλοι οί Πάργιοι.

Περιττον κρίνομεν νά σχολιάσωμεν τα άνωτέρω δύω

εγγαφχ, καί μάλ'.στα το πρώτον, τοΰ οποίου η εννοια

δεν δύναται ν' απατήση την περιέργειαν τοΰ άναγνώ-

στου, εχοντος μάλιστα καί άναντίρρητον άπόδειζιν της

όπωσοΰν συνεσταλμένης απαντήσεως τών Παργίων όφεί-

λομεν δμως πρίν δώσομεν περας της ίστορίας νά πλη-

ρρφιρήσωμεν τον άναγνώστην, δπερ κα'ι ημεΓς παρά τι

Page 246: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

46 ΙΣΤΟΡΙΑ.

μίων καί αξιοπιστων πατριωτών Παργίων έβεβαιώθημεν

ο τι, 6 Κύριος Μετλάνδος καί άρμοστής της Επτανή

σου ειχε στείλη προ ημερων επίτηδες τέσσαρας άξιω

ματικους ύπαλλήλους του εις Πάργαν, δια να συμβουλεύ

σουν καί παρακινήσουν τους κατοίκους να μείνωσιν

άφόβως ύπό τήν κυριαρχίαν του Άλή Πασά, κηρύττον-

τες μετα βεβαιότατος, ότι η εξοχότης του ύπέσ/ετο

είς αύτους άσφάλειαν ου μόνον τής υπάρξεως και ίδιο

κτησίας αυτών, άλλα καί τής ευνομίας εκ μϊ'ρους του

Αλή Πασά' οί Πάργιοι άκριβώς γινώσκοντες άψ' ενός

τήν αμείλικτον και αίμοβόρον ψυχήν τοΰ Βεζύρη, καί

τοΰ αρμοστοΰ αφ' έτέρου τήν άπάτην, και τα οστά τών

προπατόρων προσέτι πολλοί ί\ αύτών εξορύξαντες

τους τάφους, ελαβον μεθ' έαυτών, πλέοντες δε προς τήν

Κέρκυραν τα ερριπτον ιίς τον πυθμενα της θαλάσ

σης" τοΰτο μαθών 6 Κύριος Μετλάνδος μετεμελήθη σφό

δρα, μή βιάσας αυτους να μείνωσιν ύπο τήν κυριαρχίαν

Τοΰ Βεζΰρη.

"Εμεινε λοιπον η πωλημένη Πάργα ύπο τον από

λυτον κυριαρχίαν τοΰ Άλή Μασά, αλλά καί ουτος δεν

έχάρη αυτήν πλέον τοΰ ένος ετους, διότι ύποπεσών τί)

Ιπόμενον έ'τος είς τήν όργήν του Σουλτάν Μαχμουτ,

εστω καί θεομηνίαν, κατεστράφη σχεδόν κατακράτος

μετά δεκαοκτώ μηνών άμυντικόν πόλεμον' ή δε κινη

τή (ής τό πλεΐστον μέρος ήρπάγη παρά τε τώ« αυλι

κών του καί πολιορκητών) καί ακίνητος σημαντική περι

ουσία αυτοΰ τε καί των οίων του έδημεΰθη πα:.'ί 'ηΰ

Σουλτάνου, εν ή" συμπεριλαμβάνεται μέχρι της οημ,ι

ρον καί η Πάργα, ητις ερημος εγκαταληφθεΐσα συνωκί

σθη έκδιαλειμμάτων ύπό διαφίρων της Ηπείρου Τουρ

Page 247: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΗΣ ΠΑΡΓΑί 47

καλβανικων οικογενειών, προσέτι δε μετά τρία !τη και

υπό τινων Τουρκικων οικογενειων Λαλιωτών καλουμέ

νων, άποβληθεισών επί τις εθνικης επαναστάσεως εκ

της Πελοποννήσου" η σκληρά ομως ανέχεια και πείνα

ήνάγκασαν υπέρ τας ίκατον οικογενείας Παργίων να επί-

στρέψωσι μετά δεκα ετη εκ διαλειμμάτων είς την πατρί

δα των οί Τουρκοι τούς έδέχθησαν επί συμφωνία να

καλλιεργώσι τάς αμπέλους και κήπους, εκ δε των

προίόντων αυτών να δίδωσι είς αυτούς το τρίτον.

ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΔΕΪΤΕΡΟΪ ΤΟΜΟΙ*

Page 248: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

; . <

Page 249: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

Καταχωρίζεται κατωτέρω λόγος τις έ/.φίύνηθιΐς εν

τη Εθνική Συνελευσει παρά. τοΰ υποφαινομένου. Δέν ήτον

'ίσως ή Οέσις του κατάλληλος ένταϋ&α, αλλά διότι π»ρ-

πο"ληθέντος του δημοσίου καταστηματος της 1'ουλής, κα-

τετεορώΟησαν όμοΰ καί ουκ όλίγα εκ των εν αύτω δια

τηρουμενων εγγράφων και πρακτικών τ/)ς Συνελεύσεως.

Συντείνοντος δε και άφοΓωντος κυρίως τοΰ λόγου, εις έ

θνικά συμφεροντα, πιθανον να φανίί εάάρεστος, καί δι

δάσκαλος η δημοσίευσίς του προς τε τούς επιζώντας καί

μεταγενεστερους όμογενεις, Ζταν μάλιστα (και κατά

δυστυχίαν δεν λείπουσι) συμπίπτωσι τοιαυτα ι άντιπα-

τριαιτικχί αμιλλαι καί ι'ριυες.

Κύριοι Πληρεξούσιοι^

» Πρίν διαλυθί) η Εθνική αυτη τών πληρεξουσίων της 1

Ελλάδος Σύνοδος, κατά την ίποίαν εύτυχήσαμεν νά

φθάσωμεν είς τό τέρμα των πολυετών αγώνων μας, αήν

δια συνταγματικών θεσμών της Πατρίδος, επιτρέψατε

είς ενααρχαΐον ύπηρέτην της Ελληνικης ελευθερίας, δστις

άπο τοΰ 1796 ετους, δεν απηύδησε κα'ι σωματικώς καί

διανοητικώς ύπέρ της δόξης τοΰ Έλληνικοΰ δνόματος

αγωνιζόμενος, ν' ανακουφίση καν τήν συνειδησίν του εκ- ;

πληρών καί δια λόγου, τήν τιλευταίαν βέβαια φοράν

έν μέσω μιας Εθνικης Συνελεύσεως, το προς την κοινήν

Πατρίδα ίερδν χρέος του.

Ακούσατε, κύριοι, τήν• γηραιάν ταύτην φωνήν χωρίς

δυσαρέσκειαν, διότι και αυτή αποτείνεται είς τον πα

τριωτισμών σας χωρίς προσωπικον συμφέρον, χωρίς πά

θος" σταθμίσατε τά μόνα μεγάλα της Πατρίδος συμφέ

ροντα, ενώπιον τών όποίων δεν δύνανται, δεν πρέπει νά

4*

Page 250: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

50

ίσχύσωσιν αί εισηγήσεις της ιδιοτελειας, τής προσωπί-

κότητος•

» Δύνασθε, Κυριοι, νά ψεύσητε το παρελθόν σας ; δεν

ιισθε σείς, οί όποιοι και την παριουσίαν σας καί τάς

οίκογενείας σας, καί την ζωήν σας κατεφρονήσατε, εν

μόνον διώκοντες, την δόξαν της Πατρίδος ; δέν είσθε

εσεΐς, οί όποίοι ε'ς τάς επισήμους έκείνας της Επιδαυρου,

τοΰ "Αστρους, της Τροιζήνος, τοΰ '\Α ργους Συνόδους κα

θιερώσατε τά Ελληνικά δικαιώματα, έθέσατετάς βάσεις

τοΰ δημοσίου δικαίου, έπΐ τών όποίων στηρίζεται καί το

σημερον άνεγερθέν οικοδόμημα ;

"Ολοι ο'ι "Ελληνες ήγωνίσθημεν κατά της Όθωμανικής

τυρανίας, όλοι ίπάθαμεν ύπέρ της Ελληνικης ανεξαρτη

σίας κατά το μάλλον και ηττον, καί σήμερον θέλομιν νά

σβύσωμεν απο την ιστορίαν τας ένδοξοτέρας της ίεράς μας

Επαναστάσεως Σελίδας, κηρύττοντες μέρος αυτών άπα

ράδεκτους εν τω μεταξύ μας ; δλοι οί πληρεξούσιοι

συνεπράξαμεν είς το πολιτικόν μας οικοδόμημα, καί ενώ

ακόμη δεν ελαβε το έριστικον τέλος του, κηρύττετε ήδη

εν μέγα μέρος αυτών ως μη έχον δικαίωμα εθνικής αντι

προσωπίας •, διά τοιαύτης αντιφάσεως δεν καταστρέφομεν

μέ το εν χέρι ό,τι μέ το άλλο ανεγείραμιν ; δεν κηρυττο-

μεν άκυρους τάς πράξεις μας, δταν λέγωμεν 8τι, τινές εξ

ημών δεν άντιπροσωπεύομεν δικαιώματα Ελληνικά Ίσα

μέ τά παρά τών άλλων παριστανόμενα ;

*Ας ένθυμηθώμεν, κύριοι" 4 Κώδηξ τών Ελληνικών

δικαιωμάτων, είς τον όποΓαν ζητοΰμεν σήμερον νά ίπι-

φέρωμεν νεοτερισμούς και καινοτομίας, εγράφη μέ πε

νήντα ετών ίδρώτας, μέ δέκα ετών αίματα" θέλομεν να

χωρίσωμεν "Ελληνας άπο Έλληνας, και δέν συλλογιζό"

Page 251: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

Γ) Ι

μεθα διι το πολιτικόν τουτο διαζύγιον αντιβαίνει ε!ς τας

νκοα/ίαιιζ, εις τους δρκους μας, καί θέλει μας έπιεέρει

άλογαριάστους ζημίας χωρίς κανένα γενικόν, και έθνικόν,

ώφελος ;

» Λοιπόν ό 'Ρήγας έκεΓνος, ό πρωτομάρτυς της Ελ

ληνικής ελευθερίας, δια τουτο εκραζεν δλην έλόκληρον

τήν 'Ελληνικήν φυλήν είς τα δπλα , δια ν' άποοασίσω-

μεν ημεις σημερον, δτι οί Θεσοαλο'ι δεν ειναι Έλληνες ;

καί ίδού οί λόγοι του !

Σ' Ανατολή και διίσι, καί νότον, καί βορ«,

γΐά την Πατρίδα δλοι, ναχωμεν μ^ά καρδιά.

Στην πίστιν του καθενας, ελεύθερος νά ζη,

στην δό$αν τοΰ πολεμου, νά τρέςωμεν μαζΰ.

"Οσ' απ' τήν τυραννίαν, πηγαν στην ξενητιά,

στον τόπον του καδενας ας ελδτι τώρχ ττΐά"

Ή Ρούμελη τους κράζει, μ' άγκάλας άνοικτά;,

τους δίδει βιο καί τόπους, άςίας κκί τιμάς. »

»Λοιπόν ό Κοραης εκεΐνος, ό τιμήσας είς τά δύω

ημιπφιίρια τό νέον Έλληνικόν ονομα, δια τοΰτο εσπει-

ρεν είς τάς ψυχάς της νεολαίας δλης τής Ελλάδος τον

σπόρον της αρετής, καί της άγάπης της Πατρίδος, .διά

ν' αποφανθωμεν ήμεΐς σήμερον, δτι οί Χίοι δεν ειναι

Ελληνες; Λοιπόν οί Ζωσιμάδαι εκεινοι, οί στυλοι της

Ελληνικης «ναγεννήαεως, διά τοΰτο εκένωσαν τους θη

σαυρούς των είς την έκπαίδευοΊν καί τον φωτισμόν του

'Κδνους δλου, διά νά κηρύξωμεν σήμερον, δτι "Έλληνες

δεν είναι οί Ήπειρώται ; Λοιπόντό Σοΰλλι, το ήρωίκόν

Σοΰλλι, διά τουτο δύω ετη εοάσταζε τον χείμαρρον

εξήντα χιλιάδων μαχίμων Τουρκαλβανών έιο'μων νά

πλημμυρή^ωαΐν είς την αρχήν τής Επαναστάσεως τή\*

Page 252: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΜΙ

ηδη ϊλευθέραν Ελλάδα, δια νά ιΐπωμεν σήμερον, οτι

ςί Σουλλιώται δεν εχ'^υν ίσα δικαιώματα με τους λοι

πού; Έλληνας ; Λοιπον Ά Θεσσαλία, η Μακεδονία, η "Η

πειρος, δια τοΰτο ησαν τα προπύργια τοΰ Ελληνικου

πολεμου ; ή Κρήτη δ:ά τ&Οτα μέ τήν ήρωΐκήν της άντίατα-

οιν εμπόδιζε διά τόσους χρόνους τήν είς ΙΙ"λοπόννησον

εί^ροήν των Αιγυπτιακών λεγεωνων ; η Σάμος καί ίι

Χίος, ώ; εκ της ανατολικης θ/εεώς των εβάσταζαν ε'ις

άσχολίαν τά σμήνη της Ασίας" η Κάσσος άμιλλωμένη

μέ τάς τρεΐς ναυτικας νησους, συνετίλει εις τον σωστι

κών διά θαλάσσης άγώνα" η Κωνσταντινούπολη, αί Κυ-

δωνίαι προαεφε'ρΟησαν όλοκαύτωμα ε'ις τον Γωμον της

Ελληνικης Επαναστάσεως, διά νά μάθωσΓ σήμερον με

τά δεκαπεντε ετών είρήνην, 3τε τά δι^αιώ^ατα τοΰ πο

λεμου καταργουνται, 2π τά αποκτημένα δικαιώματα

χάνονται άναιτίως, οτι αί αποφάσεις τόσων εθνικών Συ

νελεύσεων αιτουνται, δα παραβαίνονται αί συμφωνίαι,

οτι παραβιάζονται οί ορκοι !

Και υπομονή, αν ή άπόφασίς μας εβλαπτε μόνον το

παρελθόν άλλα δεν θυσιάζεται άραγε καί το μέλλον της

Έλλάοος ; Το μελλον της Ελλάδας, αυτή η ίερά παρα

καταθήκη φερουσα τήν σφραγίδα του υψίστου, καί με-

ιαβι?αο£εΐσα άλληλοδιαδόχως είς χεΐρας του 'Ρήγα, τών

Ζωσιμάδων, του Κοραή, του 'ϊψηλάντου, τών ΙΙρώων

δλων τής Επαναστάσεως, περιεπεσε σήμερον εις τάς ίδι-

κάς μας Χ^ρας '■> ποίος μας έδωκι τήν άδειαν νά τήν

άποσφραγίσωμεν, νά τήν άλλοιώσωμεν, νά τήν μικρίνω-

μιν, νά τήν καταστρέψωμεν ;

Δεν πιστεύομεν, οτι 6ά δώσωμεν λόγον εις τον θεον

δι' αυτήν τήν πζρακαταθήκην ; Λεν θα έ'χομεν ϊνάγον

Page 253: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

53

τας άδυσω,-ήτους δλους τους Ελληνας ζώντας και τ«-

θνεώτας ; Τάς ιεράς οχιάς τόσων Ηρώων, τόσων Ίε-,

ραρχών, τάς άναριθμητους σκιάς των σφαγιασθέντων

αδελφών μας ",

Δεν έχύθη δλον αυτο το πολυτιμον αίμα διά τήν εύ-

ο,αιμονίαν ένος μέρσυς των Ελληνων και την δυστυχίαν

τών λοιπών όχι, δχι' και οί ζώντες όμογενεΐς, Ικεινοι

οί απανταχου της γης διασκορπισμενοι φιλοπάτριδες

"Ελληνες, οΐτινες εως σημερον έπίστευον, δτι ειχον Πα

τρίδα, καί είς την Πατρίδα ταύτην εστελ>ον αδιακόπως

τάς προσφοράς των, τους ίδρώτάς των, καί τήν πατρί

δα ταύτην εχουν γεγραμμένην κληρονόμον είς τάς δια"

θήκας των, καθώς 6 άοίδημος Γεώργιος 'Γιζάρης, έκπλη-

ρών καί τάς εύχάς του έπΐ ξένης προαποθανόντος αδελ

φέ τουΜάνθου εοερεν δσα μετα πολλών πόνων καί ιδρώ

των ίχ νεαρας ηλικίας ταλαιπορούμενοι απεκτησαν είς

την πρωτευουσαν της ελευθέρας Ελλάδος, ως είς εστίαν

απάσης της Ελληνικης φυλης, και συνέστησε τήν

Θιολογικήν σχολήν προς μόρφωσιν τών λειτουργών της

πατρώας πίστεως.

Ό έκ Μακεδονίας Εαρώνος Βέλλιος, ζήσας παιδιόθεν

είς τήν Γερμανίαν, καί πλουτήσας διά της επιμελείας

του, ήλθε νά άσπασθϊ) τήν έλευθερωθεΐσαν μικροτάτην

μΐραν τής Ελλάδος, καί μεγάλην χρηματικήν ποσότη

τα έδώρησε προς προικισμον του πολιτικου νοσοκομείου"

καί αλλην ωσαύτως μεγάλην ποσότητα κατέθεσενείς Τρά-

πεζαν, δ'ά νά εκπαιδεύωνται νέοι "Ελληνες εκ του τόκου.

Γ0 Βόζος, άφου έ'τη πολλά ήγωνίσθη νά άποκρουση τάς

αδίκους άπαιτήσεις τών κληρονόμων τοΰ εν μακαρίσω

τίί λή^ει, Βαρβάκη, δεν έφρόντισε καί το κληροδότημα.

Page 254: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

54

ίκείνου ν' βωξήση άπο ΤΟΟ,ΟΟΡ είς 1,400,000 δραχ

μων, και εξ ίδιων νά άφήση 130,000 δραχμών προς

€οήθειαν νεων σπουδαστών ;

Ό βαθύπλουτος Βαρώνος Σίνας Μακεδών το γενος, δεν

ίπρόσφερε τάσας χιλιάδας δραχμών προς άνέγερσιν

Αστεροσκοπείου, καί πλουτισμόν αύτου μι πάντα τ'

αναγκαία προς την διδασκαλίαν τίς Αστρονομίας ; .

Ό Δαναστάσης, άλλος και αΰτος Μακεδών, ό Τουσ-

σίτσας "Ηπειρώτης, ό Τσιτσίνιας Χίος, και μυρίοι δσοι,

δεν εχασαν τάς μεγαλοδωρίας των προς άνέγεραιν του

λαμπροί! οικοδομήματος του ενταυθα Πανεπιστημείου,

καί κραταίωσιν της Φιλεκπαιδευτικης Εταιρίας ",

Χθες ακόμη δ Θετταλομάγνης Ν. Δ, Κρίτσης ίη

Ζαγοράς, Άντιναυαρχος τής μεγαλοδυνάμου 'Ρωσσίας,

έτοιμαζόμενος νά μεταβή είς την άλλην ζωην, δεν Ικλη-

ροδότησεν είς την ελευθέραν Ελλάδα 110,000 περίσου

δραχμών προς έκπαίδευοιν νιων ρητώς εκ Πελοποννη

σου, "ϊδρας, ΙΙετζών, καί εσχάτως της Πατρίδος του!

Καί δ ξενος κόσμος, κυριοι, 6 πολιτικος, δ φιλοσοφι

κος, δ χριστιανικός κόσμος, δ κόσμος εκεΐνος, δστις

*ίς την άναγέννησίν της Ελληνικης φυλής, ειδε νέον ά-

στέρα εν τη ανατολή, καθώς οί Μάγοι είς τήν γέννησιν

τοΰ Σωτήρος" άστέρα προμηνύοντα μεγάλας μεταβολάς,

πλοΰτον πολιτισμοΰ, πϊοΰτον σοφίας, πλοΰτον θεογνω

σίας, πλημμυροΰντα τάς έκβαρβαρωθείσας χώρας τοδ

παλαιοΰ κόσμου, πώς θελει μάθη σήμερον από ημάς, δτι

Ελλάς τοιαυτη δεν υπάρχει πλέον, Καί φθάνει δ νους

μας νά λογαριάσωμεν δποΐαι θα είναι αί πικρα! συνέ-

πειαι τοΰ αποτροπαιου τούτου μηνύματος ;

Μη αδελφοί, δια το ονομα τοΰ θεοΰ ,' ας μή προξενή

Page 255: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

55

σωμεν τοιαύτην άνίατον πληγήν ε'ς την άγαπητήν Πα

τρίδα ! ! μη, δια λόγους μικρούς εφημερων συμφερόντων

.καί παθών θυσιάσωμεν συμφέροντα κοινά, γενικά, μεγά

λα, αιώνια ! ! ! ας ενθυμηθωμεν την καταγωγήν μας" ας

μιμηθώμεν καν άπο μακράν τούς Προπάτοράς μας" 8ταν

εις τον Δημοσθίνην, αγορεύοντα είςτήν Πνΰκα, ά Πειραιεϋς

Ιδειχνε την 'Ελληνικήν παντοδυναμίαν, επτά πόλεις Ιφι-

λονείκουν δια νά δώσουν Πατρίδα είς τον ποιητήν "Ομη•

ρον καί δταν αύτος ό ίδιος Πειραιεϋς μάς δείχνει σήμε

ρον μακρόθεν τήν Έλληνικην άδυναμίαν, θά φιλονεικοΰ-

μεν ακόμη πόσους περισσοτέρους "Ελληνας νά άποχλεί-

οωμεν •,

Είς τήν πολιτικήν σύνεσιν, είς τον διακεκριμμένον πα

τριωτισμών των πληρεξουσίων τής έπισημοτέρας Συνε

λεύσεως τών Ελλήνων τής τρίτης τοΰ Σεπτεμβρίου, άφιε*

ρόνω τάς ολίγας ταύτας παρατηρήσεις μου" θελω νομίζε-

σθαι ευτυχής, αν ήγεροντική μου φωνή μεταβιβαση είς

την ψυχήν των τήν όποίαν ή έδική μου τρεφει πεποί-

θησιν, δτι άπο τον τρόπον, καθ' 8ν θέλει άποφασισθη

το ζωτικον, κα'ι κατ' εξοχήν 'Ελληνικον τουτο ζήτημα,

κρέμαται κα'ι το μέγα μέλλον τής Πατρίδος μας

Έν'Αθήναις 7 Μαρτίου 1844

ΧΡ. Ϊ1ΕΡΡΑΙΒΟΣ

Πληρεξούσιος θετταλίας.

Page 256: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΠΙΝΑΕ

ΤΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΟϊ ΠΡΩΤΟΤ ΚΑΙ ΛΕΥΤΕΡΟΤ ΤΟΜΟΥ.

■ΜΪί3θΟ«ίί»Ίΐ

Σα.

Προς τους 'Αναγνώστας ....,..,., ι'

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α . Περί της ονομασίας τοΰ

Σουλλίου . . • 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'. Διαφιλονείκησις περί ονομα

σίας του Σουλλίου 4

ΚΕΦΑΑΛΙΟΝ Γ'. Περί χρονολογίας του Σουλλίου . 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ'. Περί των, ώς νόμον, διατη

ρουμένων εθίμων γ 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε'. ΙΙερί των κυρίως χωρίων

του Σουλλίου . . • • • • ...... 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ς'. Συντομος δι"ήγησις οκτώ

πολεμων προς διαφόρους Πασάδες καί Αγά

δες, καί κατά διαφόρους και άγνωστους έ-

ποχάς γεγονότων .....••• , . . 21

ΚΕΦΛΑΛΙΟΝ Ζ'. Πόλεμος εννατος τών Σουλ-

λιωτών κατά του Άλή Πασά. ...... 37

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η\ ΙΙερί αλώσεως της Πρεβόζης. . 52

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ , Περί φυσιογνωμίας, φυσικων

χαρισμάτων καί έλαττωμάτων του Άλη

Πασα "■• • . ? 57

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ. Πόλεμος δέκατος, καί τελευ

ταίος του Άλή Πασά κατά των Σουλλιωτών . 05

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ'. Συμβουλιον τών Σολλιωτών,

καϊ τα δνόματ α τών όπλαρχηγων 71

Page 257: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ϊ.0\ ΚΕΦΑΛΙΩΝ 57

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ*. Μάχη προς το ίπικουρικον Σελ.

σίομα τοΰ Ίμτραί'μ Πάσα ....... 80

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ.' Πρώτη πρότασις είρήνης . . 81

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ'. Αευτορα πρότασις ειρήνης. . 89

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΕ'. Περί ελλείψεως τροφών . . 101

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ις"'. Συμμαχία των Σουλλιωτών

μετά τινων Πασάδων καί Αγάδων της

Ηπείρου 105

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΖ'. Νέα εκστρατεία κατά. τοΰ

Σουλλίου στραταρχοΰντος τοΰ Βελή Πασα . ' 112

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι!1'. Συνδρομη πολεμοφοδίων

παρά των Γάλλων 119

Κ! ΦΑΛΑΙΟΝ Ιθ.' "Εξοδος τοΰ Τζαβέλλα έκ

της είοκτής ..''''..'•.. 134

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Κ'. Τελευταίχ μάχη ε?ς το Κοΰγ-

κι της Αγίας Παρασκευης 141

ΚΚί>ΑΛλίΟΝ ΚΑ'. Συνθάκη των Σουλλιωτών

μετά τοΰ Στρατάρχου Βελή Πασά ' ' . ' • 148

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΒ'. Άναχώρισις των Σουλλιω-

τών έκ της Πατρίδος 152

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΓ'. Μάχη κατά το μοναστ'ίριον

Σελτζο 101

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΑ'. Προσπάθεια διά την ριζι-

κην καταστροφήν τών Σουλλιωτών ' ... 167

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΕ'. ΛΙισΘοδότησις 'Ρωσσική προς

τους Σουλλιώτας ••'• 172

Page 258: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

**

58ΠΙΝΑΞ

ΤΟΜΟΣ ΛΕΪΤΕΡΟΣ 2ελ.

Προοίιλ'.ον , 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'. Τοπική περιγραφή τ?.ς Πάργας . 5

ΚΕΣΑλΑΙΟΝ Β'. Περί χρονολογικης υποταγές

των Παργίων υπο την Ένετικήν Άριστοκρατίαν • 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ'. Συμμαχία των Παργίων

μιτΛ τών Σουλλιωτών ( ^3

ΣΥΝΘΗΚΗ τών ίπιτρόπων τ?ς Πάργας μιτα

τοΰ Άλϊί Πασά 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ'. Αποβολή των Συνθηκών . . . 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε'. "Αποτυχία τοΰ Άλϋ ΙΙασα

δια της Πα'ργας τήν άπόλαυσιν . , . , • , 35

Page 259: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ!

ΤΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ.

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

Ό Αγιος Μαντινίας καΐ Κυ

νουρία; Κύριος Θεοφάνης

'Ό "Αγιος Μεσσηνίας Προ

κόπιος

•Ο Θήρας Ιερόθεος

Ό Θηβών κα'ι Αεβαδίας Α-

βράμιος

Αρχιμανδρίτης Ζαχαρίας

Μαδάς

Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Οί-

κονομόπουλος.

Α. Μιαουλης Υπουργός των

Ναυτικών 0 1

Α. Κουμουνδούρης 'Γπουργδς

τών Οίκονομικών.

Κ. Ταμπακόπουλος.

Σ. Βάρβογλης.

Κ. Καλαμίδας.

Π. Πετρόπουλος.

Δ' Μ. Χρυσοχόος.

Σ. Σωτηρόπουλος.

Τ. Τ. Μβυρομάτης.

Δ. Ταμπουρατσης.

Β. Ν- Παγκώστας.

Αριστ. Αογοοέτου-

I]' Βαλοβμάκης.

Α. Σμόλενς 'Τπουργος των

Στρατιωτικων.

Δ. Διληγιαννάκϋς

Λιά την Β.βλιοίη'κην τοΰ

•Υπουργείου τών Στρατ.

Π. Κοντόγλους.

Γ. Χαντσιρΐς Λοχαγός.

Α. Χριστόφορος.

Μουσίδη;.

Δ. Κούμπης.

Ι. Σκίνοης.

Α. Γρηγοριάδης.

Ν. Σκουπίτσας.

Π. Τ. Ελάχος.

Ι. Στεκούλης.

Ηανίουδάκης.

ΕΝ ΒΙΕΝΝΗ

Ο Βαρών Σ. Σίνας Γεναος

Πρόξενος της «Ελλάδος. 25

Ό Γραμματευς αύτοΰ Κ. Β.

Μαντσοράνης. 5

Ό εν Κεφαλληνία πρόξενος

της «Ελλάδος Ιω. Μίλιος 6

Ο ίν Τεργέστη Αγγελος Γιαν»

νικέσης Πρόξενος 4

ΕΝ ΜΕΛΙΤΤΗ

Είς τρεις Αγγλους ων τά

Ονόματα αγνοώ 3

Ι. Β. Καλομοίρης;. 1

Δ. Ν. Αποστόλης 1

Ε. Π. Πετροχόκκινος. 1

Ν. Βιτάλης. 1

Page 260: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

00 ΚΑΑΛΟΙΌΣ

Ο εν Γενεύ/ι Πρό;

Πετροκύκκινος.

ΕΝ ΠΕΤΡΟΪΠΟΛΕΙ

Δ. Βερναδά/.η;.

Ε. Καράλ/,ς.

Α. Χαρίτο;.

Ι. ΚοντογιάννΓ.ς.

«Ροδοκανάκ/ς.

^1. Π. Κίραυ.αγκας. • ,

Θ. Ιίετροκόκκινος.

Γ. Ιιψ.βοΐίΛίδ/ς.

Λ. Ιωαννίόη;.

Ι. Βούρτ,ς.

Α. Π^παδάκης

ΕΙΣ ΤΟ ΕΝ Ζ^ΚΙΡίΘΩ

ΠΡΟΞΕΝΙνΙΟΝ

Δ. Σκορδίλλης.

Δ. Ζάμπις εί< Κρητην.

Σπΰρρς Πιλεκέσης.

Δ. Καλλίνικος.

Κ. Γ. Φιλιππίδης.

Αο. Δ. Δημάκης.

ΕΙΣ ΤΟ ΕΛ ΛΟΝΔΙΝΟ ΡΕ-

" ΜΚΟΝ ΠΡΟΐΕΛϋΙϋΙΝ

Λ. Κ". Ίωννίδ/ς. 2

1. Γ. Βουτσινάς. 2

Μιλ. Ζαρ|ίίρης. !

Γ. Ε. Σουγδουρηί^ ,» ^, 1

Ι Καγκα'δης ; .,... . . ,.., ,

.Β. Γεωργαλας

Αλ Σεργιάδης

ΕΝ ΚΟΖΑΝΗ

'Ο Άγιος Κοζάνης Κύριος

Ευγένιος.

Ο Αρχιμανδρίτης Κύριος

Βινιιμίν

Παιανίας Σχκελλβρίον.

,ΐΌί Μ. !'Η 'Ελληνική Σ/ολη'.

2[ Ζα/ος Άλεςόυ.

Δ. Καρβδηΐλου

10 Γ. Ίωανν.δ/);-

2 Γ. Μ. Ίστρος ίκ Μα/.ρυνίτ£ος

2. ίϊ Ήρα Μονή τής ΐίλαοσώνος.

Ή Ιερά Μονή του Αγίου

Αντωνίου. ;

Ό Ηγούμενος της Μον?ς τοϋ

2"ΐαρμοΰ Κ. Φιλάρετος.

Αποστόλης ©.μελίδης.

Καλογιάννη; Δ. Καραστατνίρ

ΕΝ ΛΕΙΒΑΔΙΩ ΤΠΞ

ΕΛΑΣϋίΝΟΣ

11 Αλληλοδιδακτική Σχολη.

Ν. Χατπκ,ώατοις.

"λναοτ. Γ. Παϊται/ιχατ"λ.

Χρίο Κ. Έλασοώ» έ& Βομ-

γασικοΰ τή; Μακεδονίας.

Η 'Ελληνική 2/ολϊίι

Κ. Σακελλαρίδης διδάσκαλο;

αΰτης.

ΕΝ ΦΙΛΙΠΠΟΥΠΟΛΗ

|0 Λγιος <%ι~>Λππιιτ; Λ&υι;,

Κ. Χρύ ανθος.

Λεύκης Ίλιρίων.

Αρχιμανδρίτης Καλλίνικος.

Δημητράκης Μηστορας.

ΙΔ. ©εοφιλίδης.

Δ. Ι Παπτιαδόπουλος.

Αργύριος Παυλίτζης.

Ευστάθιος Χσιρόνης. .;, "

Κ. Π. Παπαδάτ/.ς.

Δ" Α. Σταβάλλης

Μιχαήλ Βλάδος.

Α9. Γχουμουακνρόάνης.

®ω|/ας Ίωαννίδης.

Page 261: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

ΤΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ. 61

βεανώ Ν. Άμενούλη.

Ή Σχολη Κοζζνης.

ΕΝ ΤΣΑΡΠ'ΣΑΝΗ

Ευδοκία Λ. Β.

Α. Αγγελίδης βιβλιοπώλης.

Άρχιδιά*οεος Ιγνάτιος.

ΕΝ ΜΕΣΟΔΟΓΠΩ

Α&. Δεσΰλλας.

Ναστούλ/,ς Τσαμαλής Δα-

. οίρχϊ,ς.

Π ΤύΙμπουράκης Δήμαρχος

Μεοολογίου.

Κύοτ. Λ. Ηλιόπουλος.

φώιος Ν. Ισαβέλλας.

Γ. Ζαβός.

Γ. Στίλζας,

Αρχιεπίσκοπος. Αίτωλοα

καρνανίας Κ Θεόφιλυς.

ΕΝ ΑΑΕ.ΩΝ1Α

Π. «Ράγκος.

Μ. Δ. Μαστρακας ιίς Πί-

τρας.

Α. Σαλωνιτίδης είςΣπέτσας.

2. Καλκανάς εις ΓυΟιον

II. Κρονδαρας είς Γυθιον

Γ. Πετραχ,αριχκης είς Γύθιον.

Σ. Αναγνωστόπουλος είς

Γύθιον.

Ν. Ταμπακόπουλος είς

Μονιβαοί»ν'

Γ. Δ. Καλογερας.

Ό Αγιος Γυθίου Ιερόθεος.

Α. Π. Στεφανα κος.

Α. Θ. Γριτ,γοράκης.

Γ. Ν. Πον'ιικάκος.

II ' Βαβανάκης.

Α. Μ. Λιναρας.

Θ*ό5ωρο; Γκαέας.

Χ. Α. Αιγκρ*ς.

Θ. Τσανετάκης.

ΕΝ ΔΡΓΟΑΙΔΙ

Ι. Βλάσσσ; Δημορχος 'Αρ-

γείων.

Ν. Φαυδρίδης Δΐμοδιδά"-

σκαλος.

Β. Κόκκινος Δη'μαρχος Ναυ

πλίου.

Πολ. ΖαφιιρόποΆος.

Π' Γιαννάκης Άατυνόρος

Ναυπλίου..

ΕΝ ΣΪΡΩ

Φρ. Κριιζ'.ί.

Στ, Γριπο Ϊ7'/ις"

Ι. Α. Χρυσοβελόνης.

Μιχαήλ Ι. Χρυσοβε/,όνης

ΚΜ. Καράλης.

Πετρος Περίδης.

Χ. Εύαγγελίδης

Άλεξ. Δαμίας

Δ. Ε. Εύστρατιάιϊ«<.

Σωκράτης Α. Καράβα;.

Παΰλος Λ. Νιιοχλϊ,ς.

Δ. Αντωνιαο/;ς.

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

Δ. Τσιόκρης 'Χπαστράτηγος

Γ. Διαμαντης,

Κ. Ιΐλαπούτας.

Δ. Π. Δημητρακόπουλος.

Γ. Α. Κικίας

Ν. Α. Βαρβαρίγος

Αουκϊς 4°ϋ°3"

Γ. Π. Γϊατράκος.

Γ. Γλυφής.

Κ. Ι. Κουρκουμελης.

Ανδρέας Φαρδής:

Κ. Ν. Δόοιος,

3

2

Page 262: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

02 ΚΑ'ΓΑΛΓΟΣ

«Ο αύιος δια τον Κ. Τοσί-

τζαν.

'Κλένη Α. Φ*ρδή.

Αΰγέρ. Αύέρωφ.

Γερμανός Κ. Τσενίδης Ικ

Κοζάνης.

Β. Σ. Δαρδούφϊς.

Κ. Αποστολίδης.

Γ. Χατσή Άντωνιάδ/ις,

Δ, Ν. Ταιοντίδης.

Γ. Μουράιης.

Ό Αναρχος Έρ|Αθυπόλί<ιΐς

έν Σύρω.

ΕΙΣ ΤΟ ΕΝ ΛΕΙΨΙΑ

ΠΡΟΞΕΝΕίΟΝ

Στεφανος β. 'Ράδος.

Ι*. Χριστ. Παππάς.

Π. Ναού(Α.

Δ. Κοντοπάαχος.

Ν. Καλισπέρης.

Άντ. Μαυρομιχάλης

ΙΟ

2

4

1

1

Ι

1

ι

1

.Δ Π. Μαυρομιχάλης,

νΐηχαήλ» Κίρης.

Δ. Χαταΐσκος.

Κυριάκος Κουμπάρης έκ

Κωσταντινουκόλεως.

ΕΡΪ ΛΑΜΙΑ

Γ. Καλαρας Ιλαρνος.

Ήλ. Δημητρακαράχος.

Γ. Ζαχείλας.

Ζ. Π*ναγιωτίδ/ις•

Ν. Οίκονομίδης.

Β. Κανούκης.

Τρ. Κ. Μπαντης.

Ι. Μ. Γεωργιάδη;.

Ελ. Φ. Όλύμπιος.

Ό Πρόξενος.ς έν Λιβόρνώ

Κ. Τοοίτζας

Ι. Χρη'στου Λοχαγός.

Δημητριος ΧρηΌτου Μακρύς.

'ί. Χρη'στου Παύλου

Αλκιβιάδης Λιάμπεγης

1

ι

1

1

1

1

1

1

1

4

4

1

ι

1

1

Άναστ. Π• Μαυρομιχάλης.

'£άν τινων συνδρομητων τα ονόματα δέν εκαταχωρηθησαν

εϊς τον παρόντα καΐάλογον, τοϋτο βεβαίως δέν αποδίδεται

ουτε είς τίιν ελλειψιν τοϋ ουγγραφέως οΰτε άμέλειαν, τοδ

τυπογράφου, άλλ' είς τίιν βραδύτητα της αποστολής των αγ

γελιών προ της έκδόσεως τής Ιστορίας.

'."

ο>Χν\4. ρ. Μ

;

|>V Μ„0 . »«τΤ !\ •"< '• θΛ £ Χ\ 4",

Page 263: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf
Page 264: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf

879455

Page 265: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf
Page 266: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf
Page 267: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf
Page 268: Χριστόφορος Περραιβός, Ιστορία του Σουλίου.pdf