Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

ΕΡΓΑ ΤΟΥ Μ Κ

⊢

1962 ΤΑ ΜΗΧΑΝΑΚΙΑ Φέξης Κέδρος1967 ΤΟ ΑΡΜΕΝΙΣΜΑ Εστία Κέδρος1972 ΤΑ ΚΑΗΜΕΝΑ Κέδρος1975 ΒΙΟΤΕΧΝΙΑ ΥΑΛΙΚΩΝ Κέδρος1978 Η ΚΥΡΙΑ ΚΟΥΛΑ Κέδρος1979 ΤΟ ΚΟΥΡΕΙΟ Κέδρος1981 ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΑΙ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ Κέδρος1982 Ο ΩΡΑΙΟΣ ΛΟΧΑΓΟΣ Κέδρος1986 Η ΦΑΝΕΛΑ ΜΕ ΤΟ ΕΝΝΙΑ Κέδρος1989 ΠΛΑΝΟΔΙΟΣ ΣΑΛΠΙΓΚΤΗΣ Κέδρος1993 Η ΣΥΜΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΠΑΣ Κέδρος1994 ΘΥΜΑΜΑΙ ΤΗΝ ΜΑΡΙΑ Καστανιώτης1996 Η ΜΥΡΩΔΙΑ ΤΟΥΣ ΜΕ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΚΛΑΙΩ Κέδρος1999 Η ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΚΙ Η ΝΥΧΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΩΜΑ Κέδρος2001 ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΕΛΛΗΝΑΣ Κέδρος2003 ΝΩΕ Κέδρος2006 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΠΕΤΑΕΙ Κέδρος2008 ΤΟ SHOW ΕΙΝΑΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Κέδρος2009 Σrsquo ΕΝΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΚΡΗ ΣΤΗΝ ΕΡΗΜΙΑ Κέδρος2010 ΞΕΧΑΣΜΕΝΗ ΦΡΟΥΡΑ Καστανιώτης2011 ΟΙ ΑΛΕΠΟΥΔΕΣ ΤΟΥ ΓΚΟΣΠΟΡΤ Κέδρος2013 ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΒΑΛΠΑΡΑΪΖΟ Εκδόσεις Πατάκη2014 Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Εκδόσεις Πατάκη

ΘΕΑΤΡΟ2007 ΑΛΤΙΝ μονόπρακτο Κέδρος

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ1961 HERMANN HESSE ΝΤΕΜΙΑΝ Ηριδανός1969 CARSON McCULLERS Η ΜΠΑΛΛΑΝΤΑ ΤΟΥ ΛΥΠΗΜΕΝΟΥ ΚΑΦΕΝΕΙΟΥ Κέδρος1970 WILLIAM FAULKNER ΚΑΘΩΣ ΨΥΧΟΡΡΑΓΩ Κέδρος1972 LEWIS CARROLL ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ Ερμείας1977 GEORG BUumlCHNER ΛΕΝΤΣ Ηριδανός1980 HERMAN MELVILLE ΜΠΑΡΤΛΕΜΠΥ Ο ΓΡΑΦΙΑΣ Οδυσσέας1995 ERNEST HEMINGWAY ΟΙ ΦΟΝΙΑΔΕΣ Κέδρος1995 EDGAR ALLAN POE ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΜΑΕΛΣΤΡΟΜ Κέδρος1996 FRANCIS SCOTT FITZGERALD ΤΟ ΠΛΟΥΣΙΟΠΑΙΔΟ Κέδρος2008 CARSON McCULLERS Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΟΥ ΛΥΠΗΜΕΝΟΥ ΚΑΦΕΝΕΙΟΥ

(αναθεωρημένη έκδοση) Κέδρος2010 HERMAN MELVILLE ΤΡΕΙΣ ΑΠΟΚΛΗΡΟΙ Καστανιώτης2013 LEWIS CARROLL ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ

(αναθεωρημένη έκδοση) Εκδόσεις Πατάκη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

Η Σειρήνα της ερήμου

Θέση υπογραφής δικαιούχου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας εφόσον αυτή προβλέπεται από τη σύμβαση

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νο-μοθεσίας (Ν 21211993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής αδείας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή εκμίσθωση ή δανεισμός μετάφραση διασκευή αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου

Eκδόσεις Πατάκη ndash Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία Πεζογραφία ndash 372

Μένης Κουμανταρέας Η Σειρήνα της ερήμου Yπεύθυνος έκδοσης Kώστας Γιαννόπουλος Σελιδοποίηση ΦΑΣΜΑ ΑΦΟΙ Καπένη ΟΕ

Φιλμ-Μοντάζ Κέντρο Γρήγορης Εκτύπωσης Copyrightcopy Σ Πατάκης AEEΔE (Eκδόσεις Πατάκη)

και Αλεξάνδρα Τράντα Aθήνα 2015 Πρώτη έκδοση από τις Eκδόσεις Πατάκη Aθήνα Νοέμβριος 2015

ΚΕΤ Α142 ΚΕΠ 86715 ISBN 978-960-16-6509-2

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38 104 37 ΑΘΗΝΑ THΛ 2103650000 8011002665 2105205600 ΦAΞ 2103650069

KENTPIKH ΔIAΘEΣH EMM MΠENAKH 16 106 78 AΘHNA THΛ 2103831078 YΠOKMA ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ ndash ΠΕΡΙΟΧΗ Βacute ΚΤΕΟ) 57009 ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘEΣΣΑΛΟNIKHΣ ΤΘ 1213

THΛ 2310706354 2310706715 2310755175 ΦAΞ 2310706355 Web site httpwwwpatakisgr bull e-mail infopatakisgr salespatakisgr

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α

9

Το χρονικό της Σειρήνας και δύο παράξενες συμπτώσεις

Το μυθιστόρημα που κρατάτε στα χέρια σας είναι το τελευταίο κείμενο του Μένη Κουμανταρέα Την ύπαρξή του είχα πληροφορηθεί από τον ίδιο όταν ndashμε πολύ φρέσκο ακόμη το μελάνι στον εμβλημα-τικό Θησαυρό του χρόνουndash μου είχε πει χαμογελα-στά και λίγο συνωμοτικά laquoΈχω γράψει και κάτι ακόμηraquo Κι είχα θυμάμαι απορήσει πότε είχε προ-λάβει αλλά δεν τον ρώτησα

Αυτό το laquoκάτιraquo έμελλε να το βρω σε τραγικές συνθήκες Χάρη στην επιμονή της αγαπημένης μας Χλόης Κολλύρη ndashπου επίσης γνώριζε την ύπαρξη του κειμένουndash εκείνη η θεία μου Δανάη Πασίδη κι εγώ πήγαμε με τη συνοδεία της αστυνομίας τη μεθεπο-μένη της δολοφονίας του στο σπίτι του λίγο πριν σφραγιστεί και από το λεηλατημένο γραφείο του ανασύραμε μία μία τις χτυπημένες στη φιστικί γραφομηχανή Olivetti σκόρπιες σελίδες του δακτυ-λόγραφου Δεν έλειπε καμιά Κατά μια παράξενη σύμπτωση λοιπόν η Χλόη που ως μυθιστορηματι-κό πρόσωπο διαδραματίζει καίριο ρόλο στο βιβλίο

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

10

που θα διαβάσετε πρωταγωνίστησε και στην ανά-συρσή του

Το δακτυλόγραφο κανονικά θα απολάμβανε κά-ποιες τελευταίες φροντίδες από τα χέρια του συγ-γραφέα καθώς σε σημεία έφερε χειρόγραφες διορ-θώσεις και επικολλημένα δακτυλογραφημένα χαρ-τιά με μικρές αλλαγές στο κείμενο Αντί γιrsquo αυτές κάποιες από τις σελίδες του βρέθηκαν ποδοπατη-μένες με ίχνη από σόλες παπουτσιών Κατά μια άλλη παράξενη σύμπτωση στο μυθιστόρημα ανα-φερόμενος σε έναν φάκελο γράφει laquoΚάποιος βρο-μιάρης τον είχε πατήσει αφήνοντας το αποτύπωμα της σόλας του πάνωraquo

Ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να δώσει οριστικό τίτλο στο κείμενό του Υιοθετήσαμε το Σειρήνα της ερήμου επειδή έτσι όπως γράφει σε ένα σημείο του laquo[hellip] είχα αυτοσχέδια τιτλοφορήσει το γρα-πτόraquo

Πέρασαν μήνες πριν καταφέρω να διαβάσω τη Σειρήνα πρώτη φορά και στη συνέχεια να την πληκτρολογήσω στον υπολογιστή για να την πα-ραδώσω στις Εκδόσεις Πατάκη alter ego των εκ-δόσεων laquoΠρεβεζάνοςraquo της Σειρήνας Χάρη στη στήριξη κοντινών στον Μένη κι εμένα ανθρώπων κάποιων κοινών κάποιων μοιραία μόνο δικών μου και γνωρίζοντας την επιθυμία του ίδιου να δημοσιευ-θεί άμεσα το αρχικό σοκ και ο σκόπελος του στεί-ρου συναισθηματισμού παραμερίστηκαν Πάντως τις σελίδες με τα αποτυπώματα τις φωτοτύπησα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

11

για να μην τα βλέπω όταν τις πληκτρολογούσα Όχι βέβαια ότι άλλαξε κάτι

Αργότερα αντιλήφθηκα ότι η πρώτη γραφή της Σειρήνας ήταν χειρόγραφη και δακτυλόγραφη μια δεύτερη Τότε μου λύθηκε η απορία πότε την έγρα-ψε στο τέλος της δεύτερης εκδοχής σημειώνει laquoκαλοκαίρι ndash φθινόπωρο 2014raquo Άρα τη δούλευε παράλληλα με τις τελευταίες διορθώσεις του Θη-σαυρού ndashη απορία μου για το πότε πρόλαβε εξακο-λουθεί να υπάρχει κι ίσως αν τον είχα ρωτήσει να μου απαντούσε laquoο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκιraquondash κι επομένως οι σελίδες που βρέθηκαν στο γραφείο αποτελούν την τρίτη και κατά το μάλλον ή ήττον οριστική μορφή

Για το ότι η Σειρήνα βγαίνει στο φως αισθάνο-μαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φί-λους Χλόη Κολλύρη Αντιγόνη Βλαβιανού Νίκο Αδάμ Βουδούρη Θανάση Κοκολόγο Αγγελική Δη-μακοπούλου και βέβαια την Άννα Πατάκη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΡΑΝΤΑΣεπτέμβριος 2015

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΕΡΓΑ ΤΟΥ Μ Κ

⊢

1962 ΤΑ ΜΗΧΑΝΑΚΙΑ Φέξης Κέδρος1967 ΤΟ ΑΡΜΕΝΙΣΜΑ Εστία Κέδρος1972 ΤΑ ΚΑΗΜΕΝΑ Κέδρος1975 ΒΙΟΤΕΧΝΙΑ ΥΑΛΙΚΩΝ Κέδρος1978 Η ΚΥΡΙΑ ΚΟΥΛΑ Κέδρος1979 ΤΟ ΚΟΥΡΕΙΟ Κέδρος1981 ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΑΙ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ Κέδρος1982 Ο ΩΡΑΙΟΣ ΛΟΧΑΓΟΣ Κέδρος1986 Η ΦΑΝΕΛΑ ΜΕ ΤΟ ΕΝΝΙΑ Κέδρος1989 ΠΛΑΝΟΔΙΟΣ ΣΑΛΠΙΓΚΤΗΣ Κέδρος1993 Η ΣΥΜΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΠΑΣ Κέδρος1994 ΘΥΜΑΜΑΙ ΤΗΝ ΜΑΡΙΑ Καστανιώτης1996 Η ΜΥΡΩΔΙΑ ΤΟΥΣ ΜΕ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΚΛΑΙΩ Κέδρος1999 Η ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΚΙ Η ΝΥΧΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΩΜΑ Κέδρος2001 ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΕΛΛΗΝΑΣ Κέδρος2003 ΝΩΕ Κέδρος2006 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΠΕΤΑΕΙ Κέδρος2008 ΤΟ SHOW ΕΙΝΑΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Κέδρος2009 Σrsquo ΕΝΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΚΡΗ ΣΤΗΝ ΕΡΗΜΙΑ Κέδρος2010 ΞΕΧΑΣΜΕΝΗ ΦΡΟΥΡΑ Καστανιώτης2011 ΟΙ ΑΛΕΠΟΥΔΕΣ ΤΟΥ ΓΚΟΣΠΟΡΤ Κέδρος2013 ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΒΑΛΠΑΡΑΪΖΟ Εκδόσεις Πατάκη2014 Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Εκδόσεις Πατάκη

ΘΕΑΤΡΟ2007 ΑΛΤΙΝ μονόπρακτο Κέδρος

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ1961 HERMANN HESSE ΝΤΕΜΙΑΝ Ηριδανός1969 CARSON McCULLERS Η ΜΠΑΛΛΑΝΤΑ ΤΟΥ ΛΥΠΗΜΕΝΟΥ ΚΑΦΕΝΕΙΟΥ Κέδρος1970 WILLIAM FAULKNER ΚΑΘΩΣ ΨΥΧΟΡΡΑΓΩ Κέδρος1972 LEWIS CARROLL ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ Ερμείας1977 GEORG BUumlCHNER ΛΕΝΤΣ Ηριδανός1980 HERMAN MELVILLE ΜΠΑΡΤΛΕΜΠΥ Ο ΓΡΑΦΙΑΣ Οδυσσέας1995 ERNEST HEMINGWAY ΟΙ ΦΟΝΙΑΔΕΣ Κέδρος1995 EDGAR ALLAN POE ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΜΑΕΛΣΤΡΟΜ Κέδρος1996 FRANCIS SCOTT FITZGERALD ΤΟ ΠΛΟΥΣΙΟΠΑΙΔΟ Κέδρος2008 CARSON McCULLERS Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΟΥ ΛΥΠΗΜΕΝΟΥ ΚΑΦΕΝΕΙΟΥ

(αναθεωρημένη έκδοση) Κέδρος2010 HERMAN MELVILLE ΤΡΕΙΣ ΑΠΟΚΛΗΡΟΙ Καστανιώτης2013 LEWIS CARROLL ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ

(αναθεωρημένη έκδοση) Εκδόσεις Πατάκη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

Η Σειρήνα της ερήμου

Θέση υπογραφής δικαιούχου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας εφόσον αυτή προβλέπεται από τη σύμβαση

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νο-μοθεσίας (Ν 21211993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής αδείας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή εκμίσθωση ή δανεισμός μετάφραση διασκευή αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου

Eκδόσεις Πατάκη ndash Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία Πεζογραφία ndash 372

Μένης Κουμανταρέας Η Σειρήνα της ερήμου Yπεύθυνος έκδοσης Kώστας Γιαννόπουλος Σελιδοποίηση ΦΑΣΜΑ ΑΦΟΙ Καπένη ΟΕ

Φιλμ-Μοντάζ Κέντρο Γρήγορης Εκτύπωσης Copyrightcopy Σ Πατάκης AEEΔE (Eκδόσεις Πατάκη)

και Αλεξάνδρα Τράντα Aθήνα 2015 Πρώτη έκδοση από τις Eκδόσεις Πατάκη Aθήνα Νοέμβριος 2015

ΚΕΤ Α142 ΚΕΠ 86715 ISBN 978-960-16-6509-2

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38 104 37 ΑΘΗΝΑ THΛ 2103650000 8011002665 2105205600 ΦAΞ 2103650069

KENTPIKH ΔIAΘEΣH EMM MΠENAKH 16 106 78 AΘHNA THΛ 2103831078 YΠOKMA ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ ndash ΠΕΡΙΟΧΗ Βacute ΚΤΕΟ) 57009 ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘEΣΣΑΛΟNIKHΣ ΤΘ 1213

THΛ 2310706354 2310706715 2310755175 ΦAΞ 2310706355 Web site httpwwwpatakisgr bull e-mail infopatakisgr salespatakisgr

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α

9

Το χρονικό της Σειρήνας και δύο παράξενες συμπτώσεις

Το μυθιστόρημα που κρατάτε στα χέρια σας είναι το τελευταίο κείμενο του Μένη Κουμανταρέα Την ύπαρξή του είχα πληροφορηθεί από τον ίδιο όταν ndashμε πολύ φρέσκο ακόμη το μελάνι στον εμβλημα-τικό Θησαυρό του χρόνουndash μου είχε πει χαμογελα-στά και λίγο συνωμοτικά laquoΈχω γράψει και κάτι ακόμηraquo Κι είχα θυμάμαι απορήσει πότε είχε προ-λάβει αλλά δεν τον ρώτησα

Αυτό το laquoκάτιraquo έμελλε να το βρω σε τραγικές συνθήκες Χάρη στην επιμονή της αγαπημένης μας Χλόης Κολλύρη ndashπου επίσης γνώριζε την ύπαρξη του κειμένουndash εκείνη η θεία μου Δανάη Πασίδη κι εγώ πήγαμε με τη συνοδεία της αστυνομίας τη μεθεπο-μένη της δολοφονίας του στο σπίτι του λίγο πριν σφραγιστεί και από το λεηλατημένο γραφείο του ανασύραμε μία μία τις χτυπημένες στη φιστικί γραφομηχανή Olivetti σκόρπιες σελίδες του δακτυ-λόγραφου Δεν έλειπε καμιά Κατά μια παράξενη σύμπτωση λοιπόν η Χλόη που ως μυθιστορηματι-κό πρόσωπο διαδραματίζει καίριο ρόλο στο βιβλίο

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

10

που θα διαβάσετε πρωταγωνίστησε και στην ανά-συρσή του

Το δακτυλόγραφο κανονικά θα απολάμβανε κά-ποιες τελευταίες φροντίδες από τα χέρια του συγ-γραφέα καθώς σε σημεία έφερε χειρόγραφες διορ-θώσεις και επικολλημένα δακτυλογραφημένα χαρ-τιά με μικρές αλλαγές στο κείμενο Αντί γιrsquo αυτές κάποιες από τις σελίδες του βρέθηκαν ποδοπατη-μένες με ίχνη από σόλες παπουτσιών Κατά μια άλλη παράξενη σύμπτωση στο μυθιστόρημα ανα-φερόμενος σε έναν φάκελο γράφει laquoΚάποιος βρο-μιάρης τον είχε πατήσει αφήνοντας το αποτύπωμα της σόλας του πάνωraquo

Ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να δώσει οριστικό τίτλο στο κείμενό του Υιοθετήσαμε το Σειρήνα της ερήμου επειδή έτσι όπως γράφει σε ένα σημείο του laquo[hellip] είχα αυτοσχέδια τιτλοφορήσει το γρα-πτόraquo

Πέρασαν μήνες πριν καταφέρω να διαβάσω τη Σειρήνα πρώτη φορά και στη συνέχεια να την πληκτρολογήσω στον υπολογιστή για να την πα-ραδώσω στις Εκδόσεις Πατάκη alter ego των εκ-δόσεων laquoΠρεβεζάνοςraquo της Σειρήνας Χάρη στη στήριξη κοντινών στον Μένη κι εμένα ανθρώπων κάποιων κοινών κάποιων μοιραία μόνο δικών μου και γνωρίζοντας την επιθυμία του ίδιου να δημοσιευ-θεί άμεσα το αρχικό σοκ και ο σκόπελος του στεί-ρου συναισθηματισμού παραμερίστηκαν Πάντως τις σελίδες με τα αποτυπώματα τις φωτοτύπησα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

11

για να μην τα βλέπω όταν τις πληκτρολογούσα Όχι βέβαια ότι άλλαξε κάτι

Αργότερα αντιλήφθηκα ότι η πρώτη γραφή της Σειρήνας ήταν χειρόγραφη και δακτυλόγραφη μια δεύτερη Τότε μου λύθηκε η απορία πότε την έγρα-ψε στο τέλος της δεύτερης εκδοχής σημειώνει laquoκαλοκαίρι ndash φθινόπωρο 2014raquo Άρα τη δούλευε παράλληλα με τις τελευταίες διορθώσεις του Θη-σαυρού ndashη απορία μου για το πότε πρόλαβε εξακο-λουθεί να υπάρχει κι ίσως αν τον είχα ρωτήσει να μου απαντούσε laquoο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκιraquondash κι επομένως οι σελίδες που βρέθηκαν στο γραφείο αποτελούν την τρίτη και κατά το μάλλον ή ήττον οριστική μορφή

Για το ότι η Σειρήνα βγαίνει στο φως αισθάνο-μαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φί-λους Χλόη Κολλύρη Αντιγόνη Βλαβιανού Νίκο Αδάμ Βουδούρη Θανάση Κοκολόγο Αγγελική Δη-μακοπούλου και βέβαια την Άννα Πατάκη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΡΑΝΤΑΣεπτέμβριος 2015

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

Η Σειρήνα της ερήμου

Θέση υπογραφής δικαιούχου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας εφόσον αυτή προβλέπεται από τη σύμβαση

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νο-μοθεσίας (Ν 21211993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής αδείας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή εκμίσθωση ή δανεισμός μετάφραση διασκευή αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου

Eκδόσεις Πατάκη ndash Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία Πεζογραφία ndash 372

Μένης Κουμανταρέας Η Σειρήνα της ερήμου Yπεύθυνος έκδοσης Kώστας Γιαννόπουλος Σελιδοποίηση ΦΑΣΜΑ ΑΦΟΙ Καπένη ΟΕ

Φιλμ-Μοντάζ Κέντρο Γρήγορης Εκτύπωσης Copyrightcopy Σ Πατάκης AEEΔE (Eκδόσεις Πατάκη)

και Αλεξάνδρα Τράντα Aθήνα 2015 Πρώτη έκδοση από τις Eκδόσεις Πατάκη Aθήνα Νοέμβριος 2015

ΚΕΤ Α142 ΚΕΠ 86715 ISBN 978-960-16-6509-2

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38 104 37 ΑΘΗΝΑ THΛ 2103650000 8011002665 2105205600 ΦAΞ 2103650069

KENTPIKH ΔIAΘEΣH EMM MΠENAKH 16 106 78 AΘHNA THΛ 2103831078 YΠOKMA ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ ndash ΠΕΡΙΟΧΗ Βacute ΚΤΕΟ) 57009 ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘEΣΣΑΛΟNIKHΣ ΤΘ 1213

THΛ 2310706354 2310706715 2310755175 ΦAΞ 2310706355 Web site httpwwwpatakisgr bull e-mail infopatakisgr salespatakisgr

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α

9

Το χρονικό της Σειρήνας και δύο παράξενες συμπτώσεις

Το μυθιστόρημα που κρατάτε στα χέρια σας είναι το τελευταίο κείμενο του Μένη Κουμανταρέα Την ύπαρξή του είχα πληροφορηθεί από τον ίδιο όταν ndashμε πολύ φρέσκο ακόμη το μελάνι στον εμβλημα-τικό Θησαυρό του χρόνουndash μου είχε πει χαμογελα-στά και λίγο συνωμοτικά laquoΈχω γράψει και κάτι ακόμηraquo Κι είχα θυμάμαι απορήσει πότε είχε προ-λάβει αλλά δεν τον ρώτησα

Αυτό το laquoκάτιraquo έμελλε να το βρω σε τραγικές συνθήκες Χάρη στην επιμονή της αγαπημένης μας Χλόης Κολλύρη ndashπου επίσης γνώριζε την ύπαρξη του κειμένουndash εκείνη η θεία μου Δανάη Πασίδη κι εγώ πήγαμε με τη συνοδεία της αστυνομίας τη μεθεπο-μένη της δολοφονίας του στο σπίτι του λίγο πριν σφραγιστεί και από το λεηλατημένο γραφείο του ανασύραμε μία μία τις χτυπημένες στη φιστικί γραφομηχανή Olivetti σκόρπιες σελίδες του δακτυ-λόγραφου Δεν έλειπε καμιά Κατά μια παράξενη σύμπτωση λοιπόν η Χλόη που ως μυθιστορηματι-κό πρόσωπο διαδραματίζει καίριο ρόλο στο βιβλίο

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

10

που θα διαβάσετε πρωταγωνίστησε και στην ανά-συρσή του

Το δακτυλόγραφο κανονικά θα απολάμβανε κά-ποιες τελευταίες φροντίδες από τα χέρια του συγ-γραφέα καθώς σε σημεία έφερε χειρόγραφες διορ-θώσεις και επικολλημένα δακτυλογραφημένα χαρ-τιά με μικρές αλλαγές στο κείμενο Αντί γιrsquo αυτές κάποιες από τις σελίδες του βρέθηκαν ποδοπατη-μένες με ίχνη από σόλες παπουτσιών Κατά μια άλλη παράξενη σύμπτωση στο μυθιστόρημα ανα-φερόμενος σε έναν φάκελο γράφει laquoΚάποιος βρο-μιάρης τον είχε πατήσει αφήνοντας το αποτύπωμα της σόλας του πάνωraquo

Ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να δώσει οριστικό τίτλο στο κείμενό του Υιοθετήσαμε το Σειρήνα της ερήμου επειδή έτσι όπως γράφει σε ένα σημείο του laquo[hellip] είχα αυτοσχέδια τιτλοφορήσει το γρα-πτόraquo

Πέρασαν μήνες πριν καταφέρω να διαβάσω τη Σειρήνα πρώτη φορά και στη συνέχεια να την πληκτρολογήσω στον υπολογιστή για να την πα-ραδώσω στις Εκδόσεις Πατάκη alter ego των εκ-δόσεων laquoΠρεβεζάνοςraquo της Σειρήνας Χάρη στη στήριξη κοντινών στον Μένη κι εμένα ανθρώπων κάποιων κοινών κάποιων μοιραία μόνο δικών μου και γνωρίζοντας την επιθυμία του ίδιου να δημοσιευ-θεί άμεσα το αρχικό σοκ και ο σκόπελος του στεί-ρου συναισθηματισμού παραμερίστηκαν Πάντως τις σελίδες με τα αποτυπώματα τις φωτοτύπησα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

11

για να μην τα βλέπω όταν τις πληκτρολογούσα Όχι βέβαια ότι άλλαξε κάτι

Αργότερα αντιλήφθηκα ότι η πρώτη γραφή της Σειρήνας ήταν χειρόγραφη και δακτυλόγραφη μια δεύτερη Τότε μου λύθηκε η απορία πότε την έγρα-ψε στο τέλος της δεύτερης εκδοχής σημειώνει laquoκαλοκαίρι ndash φθινόπωρο 2014raquo Άρα τη δούλευε παράλληλα με τις τελευταίες διορθώσεις του Θη-σαυρού ndashη απορία μου για το πότε πρόλαβε εξακο-λουθεί να υπάρχει κι ίσως αν τον είχα ρωτήσει να μου απαντούσε laquoο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκιraquondash κι επομένως οι σελίδες που βρέθηκαν στο γραφείο αποτελούν την τρίτη και κατά το μάλλον ή ήττον οριστική μορφή

Για το ότι η Σειρήνα βγαίνει στο φως αισθάνο-μαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φί-λους Χλόη Κολλύρη Αντιγόνη Βλαβιανού Νίκο Αδάμ Βουδούρη Θανάση Κοκολόγο Αγγελική Δη-μακοπούλου και βέβαια την Άννα Πατάκη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΡΑΝΤΑΣεπτέμβριος 2015

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

Θέση υπογραφής δικαιούχου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας εφόσον αυτή προβλέπεται από τη σύμβαση

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νο-μοθεσίας (Ν 21211993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής αδείας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή εκμίσθωση ή δανεισμός μετάφραση διασκευή αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου

Eκδόσεις Πατάκη ndash Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία Πεζογραφία ndash 372

Μένης Κουμανταρέας Η Σειρήνα της ερήμου Yπεύθυνος έκδοσης Kώστας Γιαννόπουλος Σελιδοποίηση ΦΑΣΜΑ ΑΦΟΙ Καπένη ΟΕ

Φιλμ-Μοντάζ Κέντρο Γρήγορης Εκτύπωσης Copyrightcopy Σ Πατάκης AEEΔE (Eκδόσεις Πατάκη)

και Αλεξάνδρα Τράντα Aθήνα 2015 Πρώτη έκδοση από τις Eκδόσεις Πατάκη Aθήνα Νοέμβριος 2015

ΚΕΤ Α142 ΚΕΠ 86715 ISBN 978-960-16-6509-2

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38 104 37 ΑΘΗΝΑ THΛ 2103650000 8011002665 2105205600 ΦAΞ 2103650069

KENTPIKH ΔIAΘEΣH EMM MΠENAKH 16 106 78 AΘHNA THΛ 2103831078 YΠOKMA ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ ndash ΠΕΡΙΟΧΗ Βacute ΚΤΕΟ) 57009 ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘEΣΣΑΛΟNIKHΣ ΤΘ 1213

THΛ 2310706354 2310706715 2310755175 ΦAΞ 2310706355 Web site httpwwwpatakisgr bull e-mail infopatakisgr salespatakisgr

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α

9

Το χρονικό της Σειρήνας και δύο παράξενες συμπτώσεις

Το μυθιστόρημα που κρατάτε στα χέρια σας είναι το τελευταίο κείμενο του Μένη Κουμανταρέα Την ύπαρξή του είχα πληροφορηθεί από τον ίδιο όταν ndashμε πολύ φρέσκο ακόμη το μελάνι στον εμβλημα-τικό Θησαυρό του χρόνουndash μου είχε πει χαμογελα-στά και λίγο συνωμοτικά laquoΈχω γράψει και κάτι ακόμηraquo Κι είχα θυμάμαι απορήσει πότε είχε προ-λάβει αλλά δεν τον ρώτησα

Αυτό το laquoκάτιraquo έμελλε να το βρω σε τραγικές συνθήκες Χάρη στην επιμονή της αγαπημένης μας Χλόης Κολλύρη ndashπου επίσης γνώριζε την ύπαρξη του κειμένουndash εκείνη η θεία μου Δανάη Πασίδη κι εγώ πήγαμε με τη συνοδεία της αστυνομίας τη μεθεπο-μένη της δολοφονίας του στο σπίτι του λίγο πριν σφραγιστεί και από το λεηλατημένο γραφείο του ανασύραμε μία μία τις χτυπημένες στη φιστικί γραφομηχανή Olivetti σκόρπιες σελίδες του δακτυ-λόγραφου Δεν έλειπε καμιά Κατά μια παράξενη σύμπτωση λοιπόν η Χλόη που ως μυθιστορηματι-κό πρόσωπο διαδραματίζει καίριο ρόλο στο βιβλίο

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

10

που θα διαβάσετε πρωταγωνίστησε και στην ανά-συρσή του

Το δακτυλόγραφο κανονικά θα απολάμβανε κά-ποιες τελευταίες φροντίδες από τα χέρια του συγ-γραφέα καθώς σε σημεία έφερε χειρόγραφες διορ-θώσεις και επικολλημένα δακτυλογραφημένα χαρ-τιά με μικρές αλλαγές στο κείμενο Αντί γιrsquo αυτές κάποιες από τις σελίδες του βρέθηκαν ποδοπατη-μένες με ίχνη από σόλες παπουτσιών Κατά μια άλλη παράξενη σύμπτωση στο μυθιστόρημα ανα-φερόμενος σε έναν φάκελο γράφει laquoΚάποιος βρο-μιάρης τον είχε πατήσει αφήνοντας το αποτύπωμα της σόλας του πάνωraquo

Ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να δώσει οριστικό τίτλο στο κείμενό του Υιοθετήσαμε το Σειρήνα της ερήμου επειδή έτσι όπως γράφει σε ένα σημείο του laquo[hellip] είχα αυτοσχέδια τιτλοφορήσει το γρα-πτόraquo

Πέρασαν μήνες πριν καταφέρω να διαβάσω τη Σειρήνα πρώτη φορά και στη συνέχεια να την πληκτρολογήσω στον υπολογιστή για να την πα-ραδώσω στις Εκδόσεις Πατάκη alter ego των εκ-δόσεων laquoΠρεβεζάνοςraquo της Σειρήνας Χάρη στη στήριξη κοντινών στον Μένη κι εμένα ανθρώπων κάποιων κοινών κάποιων μοιραία μόνο δικών μου και γνωρίζοντας την επιθυμία του ίδιου να δημοσιευ-θεί άμεσα το αρχικό σοκ και ο σκόπελος του στεί-ρου συναισθηματισμού παραμερίστηκαν Πάντως τις σελίδες με τα αποτυπώματα τις φωτοτύπησα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

11

για να μην τα βλέπω όταν τις πληκτρολογούσα Όχι βέβαια ότι άλλαξε κάτι

Αργότερα αντιλήφθηκα ότι η πρώτη γραφή της Σειρήνας ήταν χειρόγραφη και δακτυλόγραφη μια δεύτερη Τότε μου λύθηκε η απορία πότε την έγρα-ψε στο τέλος της δεύτερης εκδοχής σημειώνει laquoκαλοκαίρι ndash φθινόπωρο 2014raquo Άρα τη δούλευε παράλληλα με τις τελευταίες διορθώσεις του Θη-σαυρού ndashη απορία μου για το πότε πρόλαβε εξακο-λουθεί να υπάρχει κι ίσως αν τον είχα ρωτήσει να μου απαντούσε laquoο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκιraquondash κι επομένως οι σελίδες που βρέθηκαν στο γραφείο αποτελούν την τρίτη και κατά το μάλλον ή ήττον οριστική μορφή

Για το ότι η Σειρήνα βγαίνει στο φως αισθάνο-μαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φί-λους Χλόη Κολλύρη Αντιγόνη Βλαβιανού Νίκο Αδάμ Βουδούρη Θανάση Κοκολόγο Αγγελική Δη-μακοπούλου και βέβαια την Άννα Πατάκη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΡΑΝΤΑΣεπτέμβριος 2015

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α

9

Το χρονικό της Σειρήνας και δύο παράξενες συμπτώσεις

Το μυθιστόρημα που κρατάτε στα χέρια σας είναι το τελευταίο κείμενο του Μένη Κουμανταρέα Την ύπαρξή του είχα πληροφορηθεί από τον ίδιο όταν ndashμε πολύ φρέσκο ακόμη το μελάνι στον εμβλημα-τικό Θησαυρό του χρόνουndash μου είχε πει χαμογελα-στά και λίγο συνωμοτικά laquoΈχω γράψει και κάτι ακόμηraquo Κι είχα θυμάμαι απορήσει πότε είχε προ-λάβει αλλά δεν τον ρώτησα

Αυτό το laquoκάτιraquo έμελλε να το βρω σε τραγικές συνθήκες Χάρη στην επιμονή της αγαπημένης μας Χλόης Κολλύρη ndashπου επίσης γνώριζε την ύπαρξη του κειμένουndash εκείνη η θεία μου Δανάη Πασίδη κι εγώ πήγαμε με τη συνοδεία της αστυνομίας τη μεθεπο-μένη της δολοφονίας του στο σπίτι του λίγο πριν σφραγιστεί και από το λεηλατημένο γραφείο του ανασύραμε μία μία τις χτυπημένες στη φιστικί γραφομηχανή Olivetti σκόρπιες σελίδες του δακτυ-λόγραφου Δεν έλειπε καμιά Κατά μια παράξενη σύμπτωση λοιπόν η Χλόη που ως μυθιστορηματι-κό πρόσωπο διαδραματίζει καίριο ρόλο στο βιβλίο

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

10

που θα διαβάσετε πρωταγωνίστησε και στην ανά-συρσή του

Το δακτυλόγραφο κανονικά θα απολάμβανε κά-ποιες τελευταίες φροντίδες από τα χέρια του συγ-γραφέα καθώς σε σημεία έφερε χειρόγραφες διορ-θώσεις και επικολλημένα δακτυλογραφημένα χαρ-τιά με μικρές αλλαγές στο κείμενο Αντί γιrsquo αυτές κάποιες από τις σελίδες του βρέθηκαν ποδοπατη-μένες με ίχνη από σόλες παπουτσιών Κατά μια άλλη παράξενη σύμπτωση στο μυθιστόρημα ανα-φερόμενος σε έναν φάκελο γράφει laquoΚάποιος βρο-μιάρης τον είχε πατήσει αφήνοντας το αποτύπωμα της σόλας του πάνωraquo

Ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να δώσει οριστικό τίτλο στο κείμενό του Υιοθετήσαμε το Σειρήνα της ερήμου επειδή έτσι όπως γράφει σε ένα σημείο του laquo[hellip] είχα αυτοσχέδια τιτλοφορήσει το γρα-πτόraquo

Πέρασαν μήνες πριν καταφέρω να διαβάσω τη Σειρήνα πρώτη φορά και στη συνέχεια να την πληκτρολογήσω στον υπολογιστή για να την πα-ραδώσω στις Εκδόσεις Πατάκη alter ego των εκ-δόσεων laquoΠρεβεζάνοςraquo της Σειρήνας Χάρη στη στήριξη κοντινών στον Μένη κι εμένα ανθρώπων κάποιων κοινών κάποιων μοιραία μόνο δικών μου και γνωρίζοντας την επιθυμία του ίδιου να δημοσιευ-θεί άμεσα το αρχικό σοκ και ο σκόπελος του στεί-ρου συναισθηματισμού παραμερίστηκαν Πάντως τις σελίδες με τα αποτυπώματα τις φωτοτύπησα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

11

για να μην τα βλέπω όταν τις πληκτρολογούσα Όχι βέβαια ότι άλλαξε κάτι

Αργότερα αντιλήφθηκα ότι η πρώτη γραφή της Σειρήνας ήταν χειρόγραφη και δακτυλόγραφη μια δεύτερη Τότε μου λύθηκε η απορία πότε την έγρα-ψε στο τέλος της δεύτερης εκδοχής σημειώνει laquoκαλοκαίρι ndash φθινόπωρο 2014raquo Άρα τη δούλευε παράλληλα με τις τελευταίες διορθώσεις του Θη-σαυρού ndashη απορία μου για το πότε πρόλαβε εξακο-λουθεί να υπάρχει κι ίσως αν τον είχα ρωτήσει να μου απαντούσε laquoο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκιraquondash κι επομένως οι σελίδες που βρέθηκαν στο γραφείο αποτελούν την τρίτη και κατά το μάλλον ή ήττον οριστική μορφή

Για το ότι η Σειρήνα βγαίνει στο φως αισθάνο-μαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φί-λους Χλόη Κολλύρη Αντιγόνη Βλαβιανού Νίκο Αδάμ Βουδούρη Θανάση Κοκολόγο Αγγελική Δη-μακοπούλου και βέβαια την Άννα Πατάκη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΡΑΝΤΑΣεπτέμβριος 2015

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

9

Το χρονικό της Σειρήνας και δύο παράξενες συμπτώσεις

Το μυθιστόρημα που κρατάτε στα χέρια σας είναι το τελευταίο κείμενο του Μένη Κουμανταρέα Την ύπαρξή του είχα πληροφορηθεί από τον ίδιο όταν ndashμε πολύ φρέσκο ακόμη το μελάνι στον εμβλημα-τικό Θησαυρό του χρόνουndash μου είχε πει χαμογελα-στά και λίγο συνωμοτικά laquoΈχω γράψει και κάτι ακόμηraquo Κι είχα θυμάμαι απορήσει πότε είχε προ-λάβει αλλά δεν τον ρώτησα

Αυτό το laquoκάτιraquo έμελλε να το βρω σε τραγικές συνθήκες Χάρη στην επιμονή της αγαπημένης μας Χλόης Κολλύρη ndashπου επίσης γνώριζε την ύπαρξη του κειμένουndash εκείνη η θεία μου Δανάη Πασίδη κι εγώ πήγαμε με τη συνοδεία της αστυνομίας τη μεθεπο-μένη της δολοφονίας του στο σπίτι του λίγο πριν σφραγιστεί και από το λεηλατημένο γραφείο του ανασύραμε μία μία τις χτυπημένες στη φιστικί γραφομηχανή Olivetti σκόρπιες σελίδες του δακτυ-λόγραφου Δεν έλειπε καμιά Κατά μια παράξενη σύμπτωση λοιπόν η Χλόη που ως μυθιστορηματι-κό πρόσωπο διαδραματίζει καίριο ρόλο στο βιβλίο

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

10

που θα διαβάσετε πρωταγωνίστησε και στην ανά-συρσή του

Το δακτυλόγραφο κανονικά θα απολάμβανε κά-ποιες τελευταίες φροντίδες από τα χέρια του συγ-γραφέα καθώς σε σημεία έφερε χειρόγραφες διορ-θώσεις και επικολλημένα δακτυλογραφημένα χαρ-τιά με μικρές αλλαγές στο κείμενο Αντί γιrsquo αυτές κάποιες από τις σελίδες του βρέθηκαν ποδοπατη-μένες με ίχνη από σόλες παπουτσιών Κατά μια άλλη παράξενη σύμπτωση στο μυθιστόρημα ανα-φερόμενος σε έναν φάκελο γράφει laquoΚάποιος βρο-μιάρης τον είχε πατήσει αφήνοντας το αποτύπωμα της σόλας του πάνωraquo

Ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να δώσει οριστικό τίτλο στο κείμενό του Υιοθετήσαμε το Σειρήνα της ερήμου επειδή έτσι όπως γράφει σε ένα σημείο του laquo[hellip] είχα αυτοσχέδια τιτλοφορήσει το γρα-πτόraquo

Πέρασαν μήνες πριν καταφέρω να διαβάσω τη Σειρήνα πρώτη φορά και στη συνέχεια να την πληκτρολογήσω στον υπολογιστή για να την πα-ραδώσω στις Εκδόσεις Πατάκη alter ego των εκ-δόσεων laquoΠρεβεζάνοςraquo της Σειρήνας Χάρη στη στήριξη κοντινών στον Μένη κι εμένα ανθρώπων κάποιων κοινών κάποιων μοιραία μόνο δικών μου και γνωρίζοντας την επιθυμία του ίδιου να δημοσιευ-θεί άμεσα το αρχικό σοκ και ο σκόπελος του στεί-ρου συναισθηματισμού παραμερίστηκαν Πάντως τις σελίδες με τα αποτυπώματα τις φωτοτύπησα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

11

για να μην τα βλέπω όταν τις πληκτρολογούσα Όχι βέβαια ότι άλλαξε κάτι

Αργότερα αντιλήφθηκα ότι η πρώτη γραφή της Σειρήνας ήταν χειρόγραφη και δακτυλόγραφη μια δεύτερη Τότε μου λύθηκε η απορία πότε την έγρα-ψε στο τέλος της δεύτερης εκδοχής σημειώνει laquoκαλοκαίρι ndash φθινόπωρο 2014raquo Άρα τη δούλευε παράλληλα με τις τελευταίες διορθώσεις του Θη-σαυρού ndashη απορία μου για το πότε πρόλαβε εξακο-λουθεί να υπάρχει κι ίσως αν τον είχα ρωτήσει να μου απαντούσε laquoο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκιraquondash κι επομένως οι σελίδες που βρέθηκαν στο γραφείο αποτελούν την τρίτη και κατά το μάλλον ή ήττον οριστική μορφή

Για το ότι η Σειρήνα βγαίνει στο φως αισθάνο-μαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φί-λους Χλόη Κολλύρη Αντιγόνη Βλαβιανού Νίκο Αδάμ Βουδούρη Θανάση Κοκολόγο Αγγελική Δη-μακοπούλου και βέβαια την Άννα Πατάκη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΡΑΝΤΑΣεπτέμβριος 2015

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

10

που θα διαβάσετε πρωταγωνίστησε και στην ανά-συρσή του

Το δακτυλόγραφο κανονικά θα απολάμβανε κά-ποιες τελευταίες φροντίδες από τα χέρια του συγ-γραφέα καθώς σε σημεία έφερε χειρόγραφες διορ-θώσεις και επικολλημένα δακτυλογραφημένα χαρ-τιά με μικρές αλλαγές στο κείμενο Αντί γιrsquo αυτές κάποιες από τις σελίδες του βρέθηκαν ποδοπατη-μένες με ίχνη από σόλες παπουτσιών Κατά μια άλλη παράξενη σύμπτωση στο μυθιστόρημα ανα-φερόμενος σε έναν φάκελο γράφει laquoΚάποιος βρο-μιάρης τον είχε πατήσει αφήνοντας το αποτύπωμα της σόλας του πάνωraquo

Ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να δώσει οριστικό τίτλο στο κείμενό του Υιοθετήσαμε το Σειρήνα της ερήμου επειδή έτσι όπως γράφει σε ένα σημείο του laquo[hellip] είχα αυτοσχέδια τιτλοφορήσει το γρα-πτόraquo

Πέρασαν μήνες πριν καταφέρω να διαβάσω τη Σειρήνα πρώτη φορά και στη συνέχεια να την πληκτρολογήσω στον υπολογιστή για να την πα-ραδώσω στις Εκδόσεις Πατάκη alter ego των εκ-δόσεων laquoΠρεβεζάνοςraquo της Σειρήνας Χάρη στη στήριξη κοντινών στον Μένη κι εμένα ανθρώπων κάποιων κοινών κάποιων μοιραία μόνο δικών μου και γνωρίζοντας την επιθυμία του ίδιου να δημοσιευ-θεί άμεσα το αρχικό σοκ και ο σκόπελος του στεί-ρου συναισθηματισμού παραμερίστηκαν Πάντως τις σελίδες με τα αποτυπώματα τις φωτοτύπησα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

11

για να μην τα βλέπω όταν τις πληκτρολογούσα Όχι βέβαια ότι άλλαξε κάτι

Αργότερα αντιλήφθηκα ότι η πρώτη γραφή της Σειρήνας ήταν χειρόγραφη και δακτυλόγραφη μια δεύτερη Τότε μου λύθηκε η απορία πότε την έγρα-ψε στο τέλος της δεύτερης εκδοχής σημειώνει laquoκαλοκαίρι ndash φθινόπωρο 2014raquo Άρα τη δούλευε παράλληλα με τις τελευταίες διορθώσεις του Θη-σαυρού ndashη απορία μου για το πότε πρόλαβε εξακο-λουθεί να υπάρχει κι ίσως αν τον είχα ρωτήσει να μου απαντούσε laquoο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκιraquondash κι επομένως οι σελίδες που βρέθηκαν στο γραφείο αποτελούν την τρίτη και κατά το μάλλον ή ήττον οριστική μορφή

Για το ότι η Σειρήνα βγαίνει στο φως αισθάνο-μαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φί-λους Χλόη Κολλύρη Αντιγόνη Βλαβιανού Νίκο Αδάμ Βουδούρη Θανάση Κοκολόγο Αγγελική Δη-μακοπούλου και βέβαια την Άννα Πατάκη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΡΑΝΤΑΣεπτέμβριος 2015

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

11

για να μην τα βλέπω όταν τις πληκτρολογούσα Όχι βέβαια ότι άλλαξε κάτι

Αργότερα αντιλήφθηκα ότι η πρώτη γραφή της Σειρήνας ήταν χειρόγραφη και δακτυλόγραφη μια δεύτερη Τότε μου λύθηκε η απορία πότε την έγρα-ψε στο τέλος της δεύτερης εκδοχής σημειώνει laquoκαλοκαίρι ndash φθινόπωρο 2014raquo Άρα τη δούλευε παράλληλα με τις τελευταίες διορθώσεις του Θη-σαυρού ndashη απορία μου για το πότε πρόλαβε εξακο-λουθεί να υπάρχει κι ίσως αν τον είχα ρωτήσει να μου απαντούσε laquoο χρόνος είναι ένα παιχνιδάκιraquondash κι επομένως οι σελίδες που βρέθηκαν στο γραφείο αποτελούν την τρίτη και κατά το μάλλον ή ήττον οριστική μορφή

Για το ότι η Σειρήνα βγαίνει στο φως αισθάνο-μαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φί-λους Χλόη Κολλύρη Αντιγόνη Βλαβιανού Νίκο Αδάμ Βουδούρη Θανάση Κοκολόγο Αγγελική Δη-μακοπούλου και βέβαια την Άννα Πατάκη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΡΑΝΤΑΣεπτέμβριος 2015

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

Η Σ Ε Ι Ρ Η Ν Α Τ Η Σ Ε Ρ Η Μ Ο Υ

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

15

Ε Ν Α

ΠΡΈΠΈΙ ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΩ ότι έχω έναν επι-στήθιο φίλο που του αρέσει να παίζει με τις

λέξεις και τα νοήματα Έίναι καταβροχθιστής βι-βλίων και εφημερίδων ndash τα πρωινά αράζει σε στέ-κια του Κολωνακίου και τα βράδια στη Φωκίωνος όπου βλέπει μπάλα Του αρέσει να τρώει λουκου-μάδες στο υπογειάκι Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη και μου λέει laquoπάω να φάω δεσμακούλου έρχεσαιraquo Όποιος τον ακούει νομίζει ότι μιλάει ξέ-νη γλώσσα εκεινού απλώς του αρέσουν οι αναγραμ-ματισμοί Όταν περιμένει το ασανσέρ τη φωτεινή επιγραφή ΚΑΤΝΟΣ τη διαβάζει laquoκαταραμένοςraquo laquoκατουρημένοςraquo και κατά τον ίδιο τρόπο το ΈΚΛΗ-ΘΗ το διαβάζει laquoαπεκλήθηraquo laquoανεκλήθηraquo laquoανελή-φθηraquo και τα λοιπά

Οσάκις με επισκέπτεται στην εφημερίδα όπου εργάζομαι τrsquo απογεύματα την οποία εκείνος απο-καλεί laquoαφηρημάδαraquo ανακατεύει τα κείμενα που έχω απλωμένα πάνω στο τραπέζι έτσι που κάτω από τον τίτλο laquoΜαίνονται οι πυρκαγιές στον νομό

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

16

Ηλείαςraquo διαβάζει κανείς πώς να βράζει δαμάσκη-να για να έχουν πλουσιότερα αποτελέσματα Στους αρραβώνες καταχωρίζει τις δωρεές στους γάμους τις κηδείες ndash laquoτι καλύτερη κηδεία από έναν γάμοraquo διατείνεται Ο ίδιος είναι φανατικός εργένης γυ-ναικάς εξ αποστάσεως και αργόσχολος Όταν δε βαριέμαι τα λεκτικά παιχνίδια τους αναγραμματι-σμούς και τις πλάκες του τον βρίσκω γοητευτικό συζητητή δεινό γνώστη της λογοτεχνίας και της μουσικής ndash την άρια του Παπαγκένο με τα κουδου-νάκια την τραγουδά μεταχειριζόμενος τα σκεύη και τα ποτήρια του τραπεζιού Πολλές φορές μάς αρέ-σουν οι ίδιοι συγγραφείς αλλά όταν διαφωνούμε τότε ξιφομαχούμε Απεχθάνεται λόγου χάρη τον Μπουκόφσκι όπως εγώ δεν μπορώ να υποφέρω τον Ντος Πάσσος Στους κλασικούς λίγο πολύ συμφω-νούμε μολονότι εκείνος τοποθετεί τον Σταντάλ υπεράνω του Φλομπέρ κι εγώ τον Τσέχοφ πάνω από τον Ντοστογέφσκι

Το όνομά του είναι Θανάσης Θανασούλης εγώ πά-ντως τον αποκαλώ σκέτα Θανασούλη χωρίς ο άλλος να καταλαβαίνει αν λέω το επίθετο ή χαϊδευτικά το μικρό του όνομα Έίναι από φυσικού του ευρύστερνος χωρίς να έχει κάνει ποτέ του γυμναστική με κοντά χέρια και πόδια ντυμένος πάντα άψογα σε αντίθε-ση μrsquo εμένα που είμαι μακρυχέρης και μακρυπόδης μα που εύκολα μπορεί να με κατατάξει κανείς στη συνομοταξία της ρέγκας κι επιπλέον είμαι ατημέλη-τος στο ντύσιμο κι απρόσεχτος στους λεκέδες

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

17

Έκτός από την εφημερίδα όπου είμαι επιφορτι-σμένος με τα καλλιτεχνικά διατηρώ επαγγελμα-τική σχέση με τον γνωστό για τις επιμελημένες εκδόσεις του εκδοτικό οίκο laquoΟ Πρεβεζάνοςraquo δη-λωτικό του Κώστα Καρυωτάκη Έργάζομαι εκεί ως αναγνώστης αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν reader Διαβάζω τα χειρόγραφα που λαμβάνει ο οί-κος και τα αξιολογώ Ο εκδότης είναι από τη Φλώ-ρινα και έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Θεσσαλο-νίκης με δάσκαλο τον Μαρωνίτη στο όνομα του οποίου ορκίζεται Βλέπουμε συχνά στα γραφεία τον καθηγητή με τη βραχνή φωνή με το αιχμηρό πρό-σωπο και τα μάτια που κοιτάζουν από κάτω προς τα πάνω και ξέρουμε ότι όταν και των δυονών οι φωνές υψώνονται πίσω από την κλειστή πόρτα του εκδότη τότε μαλώνουν άγρια μέχρι εξοντώσεως Σε λίγο όμως βγαίνουν από το γραφείο σαν να μην τρέ-χει τίποτα κρατημένοι αλά μπρατσέτα

Οι εκτιμήσεις μου για την έκδοση ενός έργου σπάνια διαφέρουν από αυτές του εκδότη Διαφω-νούμε για την ανάγκη επανέκδοσης συγγραφέων όπως ο Βουτυράς ο Σκαρίμπας η Αξιώτη τους οποίους εκείνος θεωρεί παλαιοδημοτικιστές και ξε-θυμασμένους μοντέρνους Λατρεύει τον Κοσμά Πο-λίτη τον Τσίρκα την Τσιτσέλη θεωρεί τον Ταχτσή υπερεκτιμημένο του αρέσουν ο Βαλτινός και ο Βα-σιλικός Πολύ θα ήθελε να είναι ο εκδότης του Σά-λιντζερ και του Μπέκετ Οσάκις του προτείνω κά-ποιον καινούριο ξένο που κάνει θραύση στην αγο-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

18

ρά μπήγει τις φωνές laquoΔεν πρόκειται να κάνω το χατίρι σε κανένα αμερικανάκι που ρυπαίνει την αγοράraquo Παρόλο που σέβεται και αγαπά τον Τόμας Μαν και τον Πέτερ Χάντκε αντιδρά στο να πά-ρουμε τα δικαιώματα κάποιου νεότερου γερμανό-φωνου που όπως λέει laquoεπιβάλλει λογοτεχνικό μνη-μόνιο στην Έυρώπηraquo Άφρισε κυριολεκτικά όταν κάποτε του πρότεινα τον Αμος Οζ laquoΔε βάζω εγώ στο μαγαζί μου ανθρώπους που έχουν κάνει το oλο-καύτωμα χρυσωρυχείο και που την ίδια στιγμή σφαγιάζουν τους Παλαιστινίουςraquo

Με αυτή τη λογική ο Αβραάμ (μάλιστα αυτό που ακούτε είναι το μικρό του όνομα και φυσικά εί-ναι ndashτι άλλοndash Έβραίος) με το πείσμα και τις εμ-μονές του έχει χάσει χρυσές ευκαιρίες Όπως αρ-νείται όλες αυτές τις laquoροζ νυφίτσεςraquo όπως τις απο-καλεί που αποκοιμίζουν το γυναικείο κοινό και αποπροσανατολίζουν τον κόσμο που διαβάζει σχε-τικά με το τι είναι λογοτεχνία Όταν του επισημαί-νω ότι κάποια απrsquo αυτά τα θηλυκά κάνουν θηριώ-δεις πωλήσεις μου απαντά laquoτα ροζ σκουπίδια ού-τε τα απορριμματοφόρα δεν τα παίρνουν πιαraquo

Με κοιτάει με τα μικρά ζωηρά μάτια του πάνω από τα γυαλιά του με μισό σκελετό κουνάει νευρι-κά το πόδι κάτω από το γραφείο φοράει πάντα σκαρ-πίνια χρωματιστά πουκάμισα χωρίς γιακά και γρα-βάτα το αλά ρούσα μέτωπό του κοντεύει να φτάσει τον σβέρκο του κι εκείνος επιμένει να διατηρεί φου-ντωτές γκρίζες φαβορίτες σαν ήρωας του Ντίκενς

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

19

Αντιθέτως τείνει ευήκοον ους (ανοίξτε τα Goo-gle σας σεις οι νεότεροι) προς κάθε πρωτοεμφανι-ζόμενο Έλληνα πεζογράφο με κάποια ποιότητα Τότε μεταμορφώνεται σε λαγωνικό με τη γλώσσα έξω που τρέχει προς άγραν του θηράματος κι αντί να το κατασπαράξει το παραδίδει στη φωτοσύνθε-ση του laquoΠρεβεζάνουraquo

laquoΆνοιξε τα μάτια σου εσύ που ρεμβάζειςraquo τυχαί-νει να με ψέγει Όμως εγώ χωρίς να είμαι αδιάφο-ρος σε αυτό το κυνηγητό συναντώ τόσο συχνά κεί-μενα νέων ανθρώπων που προσπαθούν να αποτυ-πώσουν προσωπικές οικογενειακές ή ευρύτερες ιστορίες χωρίς να έχουν υποβάλει τον εαυτό τους στη βάσανο της επεξεργασίας Κατά τα άλλα θαυ-μάζω την αξιοπρέπεια του Αβραάμ που δεν του επι-τρέπει να δέχεται πληρωμένα βιβλία κάτι που εί-ναι το παντεσπάνι ορισμένων άλλων εκδοτών

Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στου laquoΠρεβεζάνουraquo προτού σκάσει η βόμβα ενός παντελώς άγνωστου συγγραφέα που επιμένει στην ανωνυμία του και που το δακτυλόγραφό του ήρθε στα χέρια μου μέσα σrsquo έναν φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι Γραφομη-χανή και βουλοκέρι παρέπεμπαν σε αρχαίους και-ρούς Αλλά περί αυτού λίγο παρακάτω

Απόγευμα προς βραδάκι πηγαίνω στη δεύτερη δουλειά μου στην εφημερίδα προκειμένου να γρά-ψω για θέατρο Συγκεκριμένα για κάποιο καινοτό-μο ανέβασμα της Ορέστειας στην Έπίδαυρο όπου η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται με μπέιμπι ντολ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

20

στην αγκαλιά του Αίγισθου και η Ηλέκτρα παίζει τένις με τον Ορέστη Ή ακόμα να γράψω για κά-ποια παράσταση άγνωστων νέων που λαμβάνει χώ-ρα σε ανήλιαγα υπόγεια ή σε πλυσταριά ή ακόμα σε διαμερίσματα πολυκατοικιών όπου ο διαχειρι-στής χτυπά το κουδούνι την ώρα που ο νεαρός Τρέ-πλιεφ ετοιμάζεται νrsquo αυτοκτονήσει Το δωμάτιο όπου εργάζομαι μαζί με έναν άλλο νεαρό δημοσιο-γραφίσκο με τον οποίο δεν έχω τίποτα να πω εί-ναι μικρό και ασφυκτικό Όταν ανοίγουμε το παρά-θυρο η θέα είναι η χοάνη ενός φωταγωγού μαυρι-σμένου και λερού με δυσώδεις αναθυμιάσεις Όταν πάλι ανοίγουμε την πόρτα αντιμετωπίζουμε τον κάθε αργόσχολο συνάδελφο που επιθυμεί να πιάσει κουβέντα ή ακόμα τυχάρπαστους περαστικούς που γυρεύουν το τάδε γραφείο και το δείνα πρόσωπο

Δραπετεύοντας από την κόλαση της πρωτοπο-ρίας αράζουμε συνήθως με τον Θανασούλη είτε στη Φωκίωνος στο laquoΧάπενινγκraquo τη φιλόξενη καφετέ-ρια των αδελφών Λουκά και Ηλία όπου ακολουθώ-ντας τον όχλο βλέπουμε κανέναν αγώνα ποδοσφαί-ρου είτε στο Κολωνάκι στο μπιστρό laquoΚάιν και Άβελraquo όπου εκεί το επίπεδό μας ανεβαίνει συζητώ-ντας για λογοτεχνία θέατρο και μουσική και όπου ο Θανασούλης πίνει ουίσκι Glenlivet κατά προτί-μηση 12 ετών που του σερβίρει ο Νίκος το γκαρ-σόνι ndash ο οποίος είναι ανίκανος να σταθεί στο ύψος που έχουμε ανεβάσει το μαγαζί αλλά και ανήμπο-ρος να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από τη νύ-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

21

στα Υπήρχαν φορές που διαβάζαμε κείμενα παρμέ-να από τα άπειρα ελληνικά και ξένα περιοδικά στα οποία ο Θανασούλης ήταν συνδρομητής ή του διά-βαζα εγώ μεγαλοφώνως γραπτά που μου είχαν στεί-λει στου laquoΠρεβεζάνουraquo και στα οποία έβρισκα κά-ποιες αρετές Ο Θανασούλης άκουγε προσεχτικά χωμένος μέσα στο γκρι σακάκι του με τα χρυσά κουμπιά και στο πουκάμισο χωρίς γιακά που περίσ-σευε από τα πολύ κοντά χέρια του στολισμένο με μανικέτια άψογου γούστου Συχνά κροτάλιζε τα δά-χτυλα των χεριών του μια συνήθεια που του είχε μείνει από τα νιάτα του Όταν έπαυε να το κάνει ήξερα ότι το κείμενο το οποίο του διάβαζα κέρδιζε το ενδιαφέρον του Σε αντίθετη περίπτωση γκρίνια-ζε λέγοντας laquoλείπει η αίσθηση του χιούμορraquo ή laquoοι πα-ρομοιώσεις του είναι ασύμβατες με το θέμα δεν μπορείς να γράφεις ότι τα δάχτυλά της ήταν σαν τα κρίνα του αγρού ενώ πρόκειται για μια μαντάμα αστή που παίζει μπιρίμπα Η λογοτεχνία είναι όπως τα αυγά του Πάσχα δε βάφονται με πορδέςraquo Ο Νί-κος το γκαρσόνι νόμιζε ότι μιλούσαμε σουαχίλι και μόνο στη λέξη πορδές ξύπναγε από τον λήθαργο

Έτσι λοιπόν τραβούσε η φιλία μας με τον Θανα-σούλη αρχίζοντας από τα γκολ του Μέσι και του Ρονάλντο και καταλήγοντας στον Γατόπαρδο ή στα σονέτα του Σαίξπηρ

Σε μια ζωή όπως η δικιά μου παρrsquo όλο το ενδια-φέρον μου για τη λογοτεχνία και τις τέχνες γενι-κότερα αισθανόμουν τη φιλία μου με τον Θανασού-

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

22

λη ως δωρεά Χωρίς τον Θανασούλη οι μέρες μου θα ήταν άδειες Βλέπετε οι γονείς μου έχουν πε-θάνει αδέλφια δεν έχω δεν ήμουν ποτέ παντρεμέ-νος κι ούτε σκοπεύω να χορέψω τον χορό του Ησαΐα

Το τέλειο θα ήταν σκέφτομαι καμιά φορά εγώ κι ο Θανασούλης να ήμαστε ζευγάρι Πόσο όμορφο είναι να μοιράζεσαι με κάποιον άλλο τις ίδιες έγνοιες και να νιώθεις τη ζεστασιά ενός παρακοι-μώμενου Τότε δε θα είχαμε ανάγκη να πληρώνου-με πόρνες και αντί για αντίπαλους στον έρωτα όπως είναι οι γυναίκες θα είχαμε τη γλυκιά συ-ντροφικότητα αυτή που βλέπω γύρω μου με φίλους που προτιμούν τrsquo αγόρια

Αν κάτι όμως με αποθαρρύνει είναι κάποια ζευ-γάρια γκέι που ακκίζονται και διαφημίζουν τον δε-σμό τους έτσι που φτάνει κανείς στην άλλη άκρη τη γελοιότητα Αν έγραφα μυθιστορήματα θα μπο-ρούσα όλα αυτά να τα περιγράψω και να τα φιλο-σοφήσω μα αντί για πεζογραφήματα έχω μια πε-ζή ζωή Μακάρι να μπορούσα να γράψω όποτε το επιχείρησα απέτυχα είτε γιατί δεν είμαι ασκημέ-νος στον πεζό λόγο είτε γιατί δεν ήμουν πιστευτός αφηγητής είτε ακόμα διότι στερούμαι ταλέντου κάτι που δε θέλω να το σκέφτομαι

Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία από τον ουρανό Το γραπτό ενός άλλου με τον οποίο αι-σθάνομαι συγγενικά Στου laquoΠρεβεζάνουraquo πέρασε κάποιος καιρός χωρίς να λαβαίνω άξια λόγου χει-ρόγραφα Έίτε οι υπολογιστές των συγγραφέων εί-

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

23

χαν κάποιον ιό είτε οι γραφομηχανές τους όσοι τις χρησιμοποιούν ακόμα δεν είχαν ταινίες μελανωμέ-νες κι ίσως ακόμα οι πένες όσων γράφουν με το χέ-ρι να είχαν στεγνώσει Οι μέρες στα γραφεία και οι νύχτες στις καφετέριες και στα μπαρ περνούσαν σαν πορεία σε άνυδρη έρημο Τι περίεργο Πού να φανταστώ ότι το επόμενο γραπτό που θα ξεχώριζα από την πυραμίδα της χαρτούρας θα ήταν μια νου-βέλα στην οποία πρωταγωνιστούσε η έρημος Κι εκεί που το φαγητό ήταν άνοστο άνοστες οι κοπέ-λες οι ώρες περνούσαν αδιάφορες και η ανία έβγα-ζε το κεφάλι της κοροϊδευτικά μέσα από τις κουί-ντες της ύπαρξής μας ξαφνικά έγινε το θαύμα

Έκτός κι αν επρόκειτο για αντικατοπτρισμόΌμως ιδού κρατούσα στα χέρια μου αυτό τον

ογκώδη φάκελο σφραγισμένο με βουλοκέρι που θα άλλαζε το τοπίο ολοκληρωτικά laquoΔεν αποκλείεταιraquo έλεγαν τρομοκρατημένες οι κοπέλες του γραφείου laquoνα είναι σταλμένο από τη ldquo17 Νοέμβρηrdquo ή τους ldquoΠυρήνες της Φωτιάςrdquoraquo κι έτρεχαν να κρυφτούν ενώ εγώ ατάραχος σε μια μπραβούρα ανδρισμού άνοιγα το επίμαχο δέμα

Έίχα στα χέρια μου αντί για εκρηκτικό μηχανι-σμό εκατόν τόσες πυκνά δακτυλογραφημένες σελί-δες Έυχόμουν οι σελίδες αυτές να ήταν εξίσου εκρηκτικές και με αυτή την ελπίδα κλειδώθηκα στο γραφείο μου Γρήγορα διαπίστωσα ότι το μυθι-στόρημα αυτό ή τέλος πάντως η νουβέλα δεν εί-χε τίτλο ούτε όνομα συγγραφέα Έπιπλέον έλειπε

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

24

το τέλος laquoΔε δέχομαι χειρόγραφα χωρίς ταυτότη-ταraquo είχα τα λόγια του Αβραάμ στrsquo αυτιά μου μαζί με τον τριγμό των καλογυαλισμένων σκαρπινιών του κάτω από το γραφείο Γιrsquo αυτό και επιφυλάχτη-κα να του το ανακοινώσω Προτιμούσα να το υπο-βάλω στην κρίση του επιστήθιου φίλου μου Θανα-σούλη μολονότι δεν ήμουν βέβαιος ότι θα το εκτι-μούσε Ήξερα όμως ότι ήταν ανεπηρέαστος και ανιδιοτελής αρετές που δε συναντά κανείς εύκολα στην εποχή μας

Το κείμενο άρχιζε σε μια έρημο της Βόρειας Αφρικής πιθανόν στη Σαχάρα συνεχιζόταν σε μια πόλη ndashδεν αποκλείεται να ήταν το Έλ Αλαμέινndash που επιζούσε από τη φήμη που είχε αποκτήσει στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να συνεχιστεί στην Αθήνα Άρχισα να το διαβάζω με βουλιμία με τρα-βούσε σε αυτό κάτι που αδυνατώ να το περιγράψω και παρόλο που η νουβέλα δεν ήταν ολοκληρωμέ-νη γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μου εξά-πτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον κοιμόμουν τις νύχτες ακούγοντας την άμμο της ερήμου να τρί-ζει κάτω από το μαξιλάρι μου

Κάποιο βράδυ στο τέλος ενός αγώνα Μπενφί-κα-Γαλατά Σεράι στην τηλεόραση του laquoΧάπε-νινγκraquo όταν ο κόσμος άρχιζε πια νrsquo αραιώνει το πρότεινα στον Θανασούλη

laquoΤι θα rsquoλεγες αν σου διάβαζα κάποιες σελίδες από μια ανέκδοτη νουβέλαraquo

laquoΔικιά σουraquo

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη

Η ΣΕΙΡΗΝΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

25

laquoΘεός φυλάξοι το μικρόβιο δε με έχει ακόμα μο-λύνειraquo

Το είπα και δαγκώθηκα Έγραφα κρυφά ακόμα κι απrsquo τον εαυτό μου

Καταφύγαμε στο έτερο τακτικό στέκι μας το laquoΚάιν και Άβελraquo όπου με τηλεόραση χωρίς ήχο το γνωστό ηλίθιο γκαρσόνι τον Νίκο πίσω από την μπάρα που ήταν ντυμένη λουξ με μαύρο βελούδο δυο τρεις νυσταλέους πελάτες και το κροτάλισμα των χεριών του Θανασούλη πήραμε θέσεις αντικρι-στά Ένας χαλασμένος ανεμιστήρας στην οροφή γύ-ριζε όσες φορές το θυμόταν δημιουργώντας ένα ρήγμα αέρα μέσα από την κάπνα Υπήρχαν βραδιές που δε βλέπαμε ο ένας τον άλλον Στο βάθος μια πόρτα προστατευμένη με χάντρες που ενίοτε μι-μούνταν τη λάγνα Ανατολή οδηγούσε στο κρυφό άντρο του ιδιοκτήτη για τον οποίο πολλά ελέγο-ντο Ήταν μονίμως απών

laquoΈίμαι όλος αυτιάraquo είπε ο επιστήθιος φίλος μου πίνοντας μια πρώτη γουλιά από το Glenlivet και πλαταγίζοντας τα χείλη του Έίχε όντως μεγάλα και πεταχτά αυτιά σrsquo ένα πρόσωπο λείο και ωοει-δές σαν ξεφλουδισμένο αυγό Κάπως έτσι φαντάζο-μαι τον ιδεώδη αναγνώστη