Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Οικογενειακή Ζωή

Α. ΓΑΜΟΣ

Ο γάμος απαγορευόταν σε κορίτσια κάτω των 12 ετών και στα αγόρια κάτω των 14 ετών

Με την τέλεση των αρραβώνων δημιουργούνταν και το προγαμιαίο συμβόλαιο(προίκα)

Στο γαμήλιο γλέντι συμμετείχαν οι συγγενείς και οι φίλοι του γαμπρού

Υπήρχε το δικαίωμα του διαζυγίου μόνο στην περίπτωση κοινής συναίνεσης

Οικογενειακή Ζωή

Β. Η θέση της γυναίκας

Η γυναίκες είχαν περιορισμένη κοινωνική ζωή

Κυρίαρχο ρόλο είχαν στην οικογένεια και στο νοικοκυριό

Όταν έβγαιναν έξω : καλυμμένο πρόσωπο , οι πλούσιες με συνοδεία δούλου και δεν συμμετείχαν στις δημόσιες τελετές

Μετά τον 11ο αιώνα : πρόσβαση στα κοινά και στην παιδεία

Οικογενειακή Ζωή

Γ. Παιδί

Η ονοματοδοσία του γινόταν με το όνομα

του πατέρα στη γενική

Η μητέρα το καθησύχαζε με κείμενα της

Αγ. Γραφής

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα

περνούσε μαζί με την οικογένεια του και

όταν μεγάλωνε πήγαινε στο σχολείο

Το Σχολείο

Ελληνιστική Παράδοση: 2 κύκλοι

σπουδών -> γραμματιστής (από 7 ετών),

γραμματικός (από 12 ετών)

Μαθήματα:ανάγνωση,γραφή,γραμμα-

τική,ρητορική,φιλοσοφία,αριθμητική,γε-

ωμετρία,αστρονομία,μουσική,Όμηρος

Δίδακτρα : κατέβαλαν οι μαθητές με

οικογένεια , ΔΩΡΕΑΝ δίδακτρα για τα

ορφανά

Σχολεία<κοσμικά , εκκλησιαστικά

Οικονομικές δυνατότητες και έφεση στη

γνώση=πανεπιστήμιο

Η ασθένεια , η ιατρική , κοινωνική

περίθαλψη και ο θάνατος

Κάθε πόλη είχε νοσοκομείο με γιατρούς

ανάλογους με τον πληθυσμό της

Οι γιατροί επισκέπτονται τους ασθενείς

τους ή τους δέχονταν στο ιατρείο τους

Υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ της μαγείας

και της ιατρικής

Από την εκκλησία ιδρύονταν και

συντηρούνταν πτωχοκομεία και

ορφανοτροφεία

Η Κατοικία

Πόλεις : κεντρική αίθουσα<υποδοχή ,

ισόγειο<τζάκι ,κουζίνα , πλυσταριό ,

λουτρό και εικονοστάσι , 1ος

όροφος<υπόλοιπα δωμάτια

Φτωχοί και χωρικοί<άθλιες κατοικίες –

μικρές με λίγες ανέσεις

Ευκατάστατοι : διώροφα σπίτια :

ισόγειο<αποθήκες , κοτέτσι , στάβλος/1ος

όροφος<τα δωμάτια της οικογένειας

Μεγαλοκτηματίες : πολυτελείς επαύλεις

Η ενδυμασία και η μόδα

Είχαν ενδιαφέρον για τη μόδα καθώς και αγάπη για τα κοσμήματα

Αστοί : μακρύς χιτώνας και πολλές πτυχώσεις , μπότες δερμάτινες και ανατολίτικα παπούτσια

Χωρικοί : χιτώνας χωρίς μανίκια αλλά ζωσμένα στη μέση. Κυκλοφορούν με μακριές βράκες , ξυπόλητοι ή με παπούτσια ανοιχτά στη φτέρνα

Γυναίκες : πάνω από το στιχάριο φορούν μανδύα με μανίκια που καλύπτει και το κεφάλι. Φροντίζουν τα μαλλιά τους με επιμέλεια και μακιγιάρονται-Πλούσιες : πολυτελή ενδύματα , μεταξωτά και λινά

Ο Μοναχισμός

Αρχική σημασία μοναχισμού : απομόνωση

Μοναχοί : αναχωρητές και ερημίτες ή ασκητές υποβάλλουν το σώμα τους σε δοκιμασίες (πχ. νηστεία , συνεχής

προσευχή , αϋπνία)

Αίγυπτος (4ος αιώνας) : τόπος «εγκαινίασης» μοναχισμού.

Αναχωρητές , ερημίτες , ασκητές<μοναχικοί και κοινοβιακοί εξαπλώθηκαν στην Εγγύς Ανατολή και ο

χριστιανικός κόσμος προσαρμόστηκε ανάλογα με την περιοχή

Κοινοβιακός μοναχισμός : μοναστήρια<ηγούμενος και μοναχοί

Ακμή μοναχισμού : μετά την αναστήλωση των εικόνων>αποτέλεσμα : αύξηση του αριθμού των μοναστηριών

Περιοχές μοναστηριών : Όλυμπος Βιθυνίας , Καππαδοκία κα.

!!Σημαντικότερο μοναστικό κέντρο : ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

9ος αιώνας : μοναχική κοινότητα-μοναστική πολιτεία και ίδρυση νέων μοναστηριών

Η Βυζαντινή Γραμματεία

1. Θρησκευτική Ποίηση

Μετά την ανάπτυξη του Χριστιανισμού αναπτύχθηκε η θρησκευτική ποίηση

Θρησκευτική ποίηση -> λειτουργική και μη λειτουργική

2. Θεολογική Γραμματεία

Θρησκευτικές αντιλήψεις, αιρέσεις, δογματικές διαμάχες -> Αναδείχθηκαν Εκκλησιαστικοί Συγγραφείς

!! Αγιολογία, Μυστικισμός, Ησυχασμός -> Αναπτύχθηκε η Θεολογική Γραμματεία

3. Λόγια Κοσμική Γραμματεία

Κοσμική Λογοτεχνία : Δίχως αξιόλογα έργα, σε αντίθεση με Λειτουργική & Θρησκευτική.

Η Βυζαντινή Γραμματεία

!! Εκπρόσωπος της περιόδου : Γεώργιος Πισίδης

Άκμασε τον 7ο αιώνα, ύμνησε τον Αυτοκράτορα Ηράκλειο

!! Κοσμικό Ποιητικό Μνημείο -> Ελληνική Ανθολογία

4.000 επιγράμματα από τον 6ο ως τον 10ο αιώνα

Διατηρήθηκε τόσο η μορφή όσο και το περιεχόμενο της παράδοσης παρά την αλλαγή της θρησκείας

Σημαντικό έργο Μακεδόνων Αυτοκρατόρων->έπος Βασίλειος Διγενής Ακρίτας->γράφτηκε τον 11ο αι. , παρουσίαση κοινού αραβοβυζαντινού κόσμου και αμοιβαίων επιρροών

Προσφορά Βυζαντίου : Διάσωση κλασσικών γραμμάτων

Ίδρυση βιβλιοθηκών και εργαστηρίων από τα μοναστήρια για την αντιγραφή των αρχαίων κειμένων

Η Βυζαντινή Γραμματεία

Η Μικρογράμματη Γραφή ξεκίνησε τον 9ο αι. στην Μονή Στουδίου

Φιλόσοφοι, Ιστορικοί, Ρήτορες, Γραμματικοί -> Αρχαιομάθεια

Πνευματική άνθηση & διάσωση Αρχαίας Ελληνικής Κληρονομιάς

Πατριάρχης Φώτιος : Ηγετική μορφή

Έργο του : Πληροφορίες για έργα Αρχαίων Ελλήνων & Χριστιανών Συγγραφέων.

Εκπρόσωπος Κλασσικών Γραμμάτων : Αρχ/πος Καισάρειας Αρέθας

Βυζαντινοί : Επιδόθηκαν στην Ιστοριογραφία & Χρονογραφία

Η Βυζαντινή Γραμματεία

4. Δημώδης Λογοτεχνία

Πρώτα Ακριτικά Τραγούδια (10ος αι.) -> Αγώνες Ακριτών (σηματοδότηση Νεοελληνικής Δημοτικής Ποίησης)

5. Αξία προβληματισμού συγγραφέα για μας

Δημώδης Λογοτεχνία (12ος αι.) -> Χρήση λαϊκής γλώσσας από λόγιους

Κυριότερος λόγιος : Θεόδωρος Πρόδρομος ή Πτωχοπρόδρομος

Έργα του : Λογοτεχνικά, Πτωχοπροδρομικά ποιήματα (διεκτραγώδηση βασάνων του & κοινωνική κριτική)

Εποχή Παλαιολόγων : ΕΜΜΕΤΡΟ ΙΠΠΟΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ (δημώδης γλώσσα, φραγκικές – ανατολικές – λαϊκές επιδράσεις)

Η Βυζαντινή Γραμματεία

ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΩΡΕΩΣ (1.300 μ.Χ)

Φραγκική κυριαρχία στο Μοριά

Χωρίς λογοτεχνική αξία

Γλωσσικό & Ιστορικό ενδιαφέρον

Ο συγγραφέας : Εξελληνισμένος γλωσσικά Φράγκος.

Δεν κρύβει την εχθρικότητά του προς τους Έλληνες

6. Φιλοσοφία

Απομάκρυνση από Αρχαία Θρησκεία -> Περιορισμοί στην ενασχόληση με Φιλοσοφία.

Μελέτη έργων Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων (Πλάτωνα, Αριστοτέλη κτλ.)

Επιστήμη & Τεχνολογία

1. Επιστήμη

Αγάπη για : α) Γνώση, β) Πνευματική δραστηριότητα

Θρησκευτικός χαρακτήρας εποχής : Αποθάρρυνση Θετικών Επιστημών

Εκπαιδευτικά Ιδρύματα : Θεολογική Σχολή (5ος αι.), Παν/μιο Μαγνάβρας (9ος αι.), Νομική Σχολή (11ος αι.)

Ανάπτυξη Δικαίου : α) νέοι νόμοι , β) βελτίωση όσων υπήρχαν

Επιστήμονες : γιατροί , αστρονόμοι , μαθηματικοί

Υπήρχε ενδιαφέρον για την Γεωγραφία

Άλλοι επιστήμονες : λόγιοι & φιλόσοφοι

2. Τεχνολογία

Στρατός : Υγρό Πυρ , Οπτικός Τηλέγραφος(Λέοντας Φιλόσοφος)

Επιστήμη & Τεχνολογία

Ναυτική Τεχνολογία : Βελτιώθηκε & Προσαρμόστηκε

Γνωστό Ναυτικό Πλοίο : Ο Δρόμων

Τυπικό Βυζαντινό Εμπορικό Πλοίο

Διαστάσεις : 21 μ. Μ x 7 μ. Π, Χωρητικότητα : 50 τόνοι

Μονοκάταρτο, Δικάταρτο (Τριγωνικά πανιά & Πηδάλιο)

Επιστήμη & Τεχνολογία

Υγρό Πύρ Οπτικός Τηλέγραφος Ο Δρόμων

Αρχιτεκτονική & Μουσική

1. Αρχιτεκτονική

Βασιλική με Τρούλο (Αγία Σοφία)

Σταυροειδής με Τρούλο

Παραλλαγές : Με 3 κόγχες & Πεντάτρουλος

Οκταγωνικός (11ος αι.)

Εσωτερικοί χώροι : Τοιχογραφίες, Ψηφιδωτά, Ανάγλυφες παραστάσεις, Έργα Ξυλογλυπτικής, Φορητές Εικόνες

2. Γλυπτική & Ζωγραφική

Αποθάρρυνση Γλυπτικής (λόγω σύνδεσής της με Αρχαία Θρησκεία)

Τοιχογραφίες & Ψηφιδωτά : κυριότερες μορφές έκφρασης (κυριαρχούν όλη τη Βυζαντινή περίοδο)

Τυπικό σχήμα Εικονογράφησης : α) Τρούλος (Παντοκράτορας + Άγγελοι, Προφήτες), β) Αψίδα (Θεοτόκος + Αρχάγγελοι Μιχαήλ-Γαβριήλ), γ) Λοφία (4 Ευαγγελιστές), δ) Τοίχοι (Δεσποτικές Γιορτές, Άγιοι + Μάρτυρες με μορφές λιπόσαρκες)

Αρχιτεκτονική

Αγία Σοφία Σταυροειδής με Τρούλο 3 Κόγχες

Αρχιτεκτονική

Πεντάτρουλος Οκταγωνικός

Αρχιτεκτονική & Μουσική

3. Μικρογραφία, Μικροτεχνία, Μικρογλυπτική, Νομισματική

Διακόσμηση Χειρογράφων : Εικόνες

Λίγα έργα Μνημειακής Ζωγραφικής

Μικροτεχνία – Μικρογλυπτική (Εκκλησιαστικά, Κοσμικά έργα)

Νομίσματα : Αισθητική αξία, Έργα Μικροτεχνίας, Ιστορικές Πηγές

4. Μουσική

Αρχικά : Εκκλησιαστική Ποίηση

Μετά : Στη Θεία Λειτουργία & άλλες Λατρευτικές τελετές

Πρώτοι Χριστιανικοί Αιώνες : Απλότητα στη Λειτουργ. Ποίηση & Μουσική

Μετά επικράτηση Χριστιανισμού : Ύμνοι

Δημιουργοί Λειτουργ. Ποιημάτων : Ποιητές, Μελωδοί (π.χ Ρωμανός Μελωδός)

Αρχιτεκτονική & Μουσική

Η’ Αιώνας : Διαφοροποίηση -> Ποιητής (Υμνογράφος) διάφορος του Μελοποιού (Συνθέτη)

Εκκλησιαστική Μουσική : Μονοφωνική & Φωνητική, Μελωδία υποτάσσεται στο λόγο.

Αρχικά Σημειογραφία : Αλφαβητική

8ος αι. : Χρησιμοποιούνται και άλλοι τύποι Μουσικής

Λειτουργικό Δράμα : Ιερή ακολουθία , Συνδυασμός στοιχείων παλαιότερου δόγματος , Δεν ευδοκιμεί στην Ανατολή

Η θρησκευτική μουσική αναπτύχθηκε παράλληλα με την κοσμική η οποία : α)ήταν συνέχεια της Αρχ. Ελληνικής παράδοσης & β) ήταν προσαρμοσμένη στη νέα πίστη και λατρεία

Λαϊκές & Επίσημες τελετές : Χρήση μουσικών οργάνων

Η λαϊκή μουσική με την θρησκευτική είχαν μια σχέση αλληλεπίδρασης

Στον Ιππόδρομο ακούγονταν : α)επευφημίες προς τον Αυτοκράτορα & β)εγκομιαστικά άσματα προς τους φρουρούς

Οι ψαλμωδίες χρησιμοποιήθηκαν στην θρησκευτική υμνογραφία