Σπύρος...

Σπύρος Ζερβός Καθηγητής

Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης

Σχολή Διοικητικών, Οικονομικών & Κοινωνικών Επιστημών

Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Βιογραφικό Σημείωμα

Ιανουάριος 2018

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 2

Συνοπτικό βιογραφικό στα Ελληνικά και στα Αγγλικά έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://users.teiath.gr/szervos/index.html. Στον ιστότοπο αυτό υπάρχουν υπερσυνδέσεις που οδηγούν στις επιστημονικές εργασίες που περιλαμβάνονται στο βιογραφικό αυτό και τις αναφορές τους.

Το προφίλ μου στο Google Scholar: http://scholar.google.com/citations?user=YfCEL50AAAAJ

http://users.teiath.gr/szervos/index.html

http://scholar.google.com/citations?user=YfCEL50AAAAJ

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 3 Τελευταία ενημέρωση: 31/1/2018

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 4 Πίνακας περιεχομένων 1. Προσωπικά στοιχεία ............................................................................................................ 6

2. Εκπαίδευση .......................................................................................................................... 7

3. Επαγγελματική δραστηριότητα ............................................................................................ 8

3.1. Θέσεις Εργασίας ............................................................................................................ 8

11.5.2009 – σήμερα.......................................................................................................... 8

15.6.1989 – 10.5.2009 ...................................................................................................... 8

3.2. Μελέτες – Αυτοψίες – Επιβλέψεις ................................................................................ 8

4. Εκπαιδευτική δραστηριότητα ............................................................................................ 10

4.1. Συγγραφή Σημειώσεων και Εκπαιδευτικού Υλικού ..................................................... 11

5. Επιστημονικό έργο ............................................................................................................. 12

5.1. Διδακτορική διατριβή .................................................................................................. 12

5.2. Μεταπτυχιακή εργασία ............................................................................................... 12

5.3. Δημοσιεύσεις .............................................................................................................. 12

5.3.1. Δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές................................ 12

5.3.2. Δημοσιεύσεις σε ελληνικά επιστημονικά περιοδικά με κριτές ............................ 13

5.3.3. Κεφάλαια σε βιβλία (edited books) με κριτές ...................................................... 13

5.3.4. Ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια με πρακτικά και κριτές .................................. 14

5.3.5. Ανακοινώσεις σε εθνικά συνέδρια με πρακτικά και κριτές .................................. 15

5.3.6. Βιβλία ................................................................................................................... 15

5.3.7. Άλλες δημοσιεύσεις ............................................................................................. 15

5.4. Αναγνώριση επιστημονικού έργου: Ετεροαναφορές .................................................. 15

5.5. Εξέλιξη του επιστημονικού έργου υπό μορφή πίνακα ................................................ 32

5.6. Συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα και έργα ..................................................... 32

5.7. Άλλο επιστημονικό έργο.............................................................................................. 33

6. Διοικητικό έργο .................................................................................................................. 34

6.1. Στο Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης ................................. 34

6.2. Στο Ίδρυμα (ΤΕΙ-Α) ....................................................................................................... 34

7. Συμμετοχή σε επιστημονικές εταιρείες .............................................................................. 35

8. Υποτροφίες ......................................................................................................................... 35

9. Ξένες Γλώσσες .................................................................................................................... 35

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 6 1. Προσωπικά στοιχεία

Επώνυμο Ζερβός

Όνομα Σπυρίδων

Ημερομηνία Γεννήσεως XXXXXX

Τόπος Γεννήσεως XXXXXX

Οικογ. Κατάσταση XXXXXX

Όνομα Πατέρα XXXXXX

Όνομα Μητέρας XXXXXX

Διεύθυνση κατοικίας XXXXXX

Διεύθυνση εργασίας Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Αγίου Σπυρίδωνος και Παλληκαρίδη – Αιγάλεω – 12210

Τηλέφωνο κατοικίας XXXXXX

Τηλέφωνο εργασίας XXXXXX

Kινητό XXXXXX

e-mail [email protected], [email protected]

Ιστοσελίδα http://users.teiath.gr/szervos/

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

http://users.teiath.gr/szervos/

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 7 2. Εκπαίδευση

2004 Διδάκτορας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (14.12.2004) Τίτλος Διδακτορικής Διατριβής: Κριτήρια και Μεθοδολογία Αποτίμησης Καταλληλόλητας Επεμβάσεων Συντήρησης Χαρτιού. Η διατριβή εκπονήθηκε στον Τομέα ΙΙΙ «Επιστήμης και Τεχνικής των Υλικών» της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην Επιστημονική Περιοχή «Υλικά και Επεμβάσεις Συντήρησης». 2000 Διπλωματούχος του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Προστασία Μνημείων», της Β΄ Κατεύθυνσης «Υλικά και Επεμβάσεις Συντήρησης» του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με άριστα. Τίτλος της μεταπτυχιακής εργασίας: Διερεύνηση κριτηρίων και μεθόδων αποτίμησης καταλληλόλητας υλικών και επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού/αρχείων σε σχέση με το σχεδιασμό των συνθηκών του περιβάλλοντος χώρου (Εφαρμογή στο ιστορικό αρχείο του Κ.Κ.Ε.). 1989 Εκπαίδευση στη συντήρηση χαρτιού στο Centro del bel Libro (Scuola professionale di restauro libri) / Ascona / Ελβετία (29.3.1989 έως 29.4.1989):

• Χημεία και τεχνολογία των υλικών βιβλίων και αρχειακού υλικού: χαρτιού, δέρματος, περγαμηνής, μελανιών, χρωστικών, κ.λπ.

• Χημεία συντήρησης χαρτιού. • Συντήρηση χαρτιού με γιαπωνέζικο χαρτί και χαρτοπολτό, χρήση της συσκευής

ολοκλήρωσης (leaf casting) και της τράπεζας κενού. • Τεχνικές καθαρισμού, χημικής σταθεροποίησης και αποξίνισης, στερέωσης και

μηχανικής σταθεροποίησης χαρτιού. • Πολιτική διαχείρισης και σχεδιασμός μέτρων διατήρησης αρχειακού και βιβλιακού

υλικού, μέθοδοι διατήρησης και συντήρησης, δεοντολογία της συντήρησης.

1985 Πτυχιούχος του Χημικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών με λίαν καλώς.

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 8 3. Επαγγελματική δραστηριότητα

3.1. Θέσεις Εργασίας

11.5.2009 – σήμερα Καθηγητής: 14.12.2017 - σήμερα Αναπληρωτής Καθηγητής: 1.11.2013 – 13.12.2017 Επίκουρος Καθηγητής: 11.5.2009 - 30.10.2013 Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης, Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας (ΤΕΙ-Α). Γνωστικό Αντικείμενο: Προστασία και Συντήρηση Αρχειακού και Βιβλιακού Υλικού Διδασκόμενα μαθήματα:

• Συντήρηση και διατήρηση υλικού • Ιστορία γραφής και τεχνολογίας πληροφοριών • Εκδοτική

15.6.1989 – 10.5.2009 Μόνιμος Δημόσιος Υπάλληλος στα Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Κέρκυρας Ειδικότητα: Π.Ε. Συντηρητής Αρχειακού Υλικού Συνολικός χρόνος υπηρεσίας: 19 έτη, 11 μήνες και 27 ημέρες Καθήκοντα:

• Επιλογή και σχεδιασμός μεθόδων συντήρησης • Επιστημονική εποπτεία της εφαρμογής τους • Συντήρηση και μικροφωτογράφιση αρχειακού υλικού • Ψηφιοποίηση συλλογών • Παρακολούθηση και βελτιστοποίηση συνθηκών φύλαξης αρχειακού υλικού • Σχεδιασμός και εποπτεία της εφαρμογής της πολιτικής της υπηρεσίας για τη

διατήρηση αρχειακού υλικού • Οργάνωση εκθέσεων

3.2. Μελέτες – Αυτοψίες – Επιβλέψεις

1. Μελέτη με τίτλο: “Έκθεση αυτοψίας της κατάστασης διατήρησης και των συνθηκών φύλαξης της συλλογής Ιστορικών Σχεδίων του Αρχείου της ΕΥΔΑΠ. Ολοκληρωμένο σχέδιο για την συντήρηση, την ασφαλή φύλαξη, την ψηφιοποίηση και την ανάδειξη του υλικού” (2017), σελ. 6.

2. Μελέτη με τίτλο: "Εκθεση αυτοψίας της κατάστασης διατήρησης και των συνθηκών φύλαξης της συλλογής των εκτύπων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών" (2016), σελ. 6.

3. Μελέτη με τίτλο: "Submission of extensions of the Dublin Core Application Profile with NDT data" (2015), σελ 33, στο πλαίσιο του προγράμματος Θαλής: Ανάπτυξη ολοκληρωμένου περιβάλλοντος αποτίμησης και τεκμηρίωσης των επεμβάσεων συντήρησης πολιτισμικών έργων με μη καταστρεπτικές μεθόδους (συνσυγγραφέας).

4. Μελέτη με τίτλο: "Conservation Activity Model (CAM) (CAM)" (2015), σελ. 48, Technical Paper of CIDOC, στο πλαίσιο του προγράμματος Θαλής: Ανάπτυξη ολοκληρωμένου περιβάλλοντος αποτίμησης και τεκμηρίωσης των επεμβάσεων συντήρησης πολιτισμικών έργων με μη καταστρεπτικές μεθόδους (συνσυγγραφέας).

5. Μελέτη με τίτλο: "Τεχνική έκθεση σύνθεσης και αξιολόγησης της χημικής σταθερότητας του χαρτιού μετά την έκθεσή τους σε διαφορετικά μουσειακά περιβάλλοντα για 2 χρόνια" (2015), σελ. 13, στο πλαίσιο του προγράμματος Θαλής: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 9 6. Μελέτη με τίτλο: "Τεχνική έκθεση σύνθεσης και αξιολόγησης της χημικής σταθερότητας

του χαρτιού μετά από τεχνητή γήρανση" (2015), σελ. 13, στο πλαίσιο του προγράμματος Θαλής: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

7. Μελέτη με τίτλο: "Τεχνική έκθεση των μηχανικών και οπτικών ιδιοτήτων του χαρτιού μετά την έκθεσή τους σε διαφορετικά μουσειακά περιβάλλοντα για 2 χρόνια" (2015), σελ. 10, στο πλαίσιο του προγράμματος Θαλής: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

8. Μελέτη με τίτλο: "Τεχνική έκθεση των μηχανικών και οπτικών ιδιοτήτων του χαρτιού μετά από τεχνητή γήρανση" (2015), σελ. 7, στο πλαίσιο του προγράμματος Θαλής: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

9. Μελέτη με τίτλο «Paper ageing - Experimental Design» (2013), σελ. 32, στο πλαίσιο του προγράμματος Θαλής: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς (συν-συγγραφέας).

10. Μελέτη με τίτλο «Study for the Adaptation of Models and Standards» (2013), σελ. 158, στο πλαίσιο του προγράμματος Θαλής: Ανάπτυξη ολοκληρωμένου περιβάλλοντος αποτίμησης και τεκμηρίωσης των επεμβάσεων συντήρησης πολιτισμικών έργων με μη καταστρεπτικές μεθόδους (συν-συγγραφέας).

11. Μελέτη με τίτλο «Σχεδιασμός ψηφιακής διατήρησης» (Μάρτιος 1012-Νοέμβριος 2012), σελ. 246, στο πλαίσιο του προγράμματος Ψηφιακή Σύγκλιση, Ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών Βιβλιοθήκης ΤΕΙ-Α.

12. Μελέτη με τίτλο «Τεχνικές προδιαγραφές συντήρησης βιβλίων» μετά από ανάθεση της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Κέρκυρας (Οκτώβρης 2008)

13. Μελέτη και οργάνωση του πιλοτικού συστήματος ψηφιοποίησης, αποθήκευσης και ανάκτησης εγγράφων των Γ.Α.Κ.- Αρχείων Νομού Κέρκυρας (Απρίλιος 2005).

14. Πραγματογνωμοσύνη με σκοπό τη διαπίστωση της κατάστασης της συλλογής της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ζακύνθου, με απόφαση της Γενικής Γραμματείας του ΥΠΕΠΘ (21.1.2004).

15. Αυτοψία νέου κτιρίου Ιστορικού Αρχείου Παξών. Μελέτη διευθέτησης ραφιών στα αρχειοστάσια (2003).

16. Προμελέτη - πρόταση εξοπλισμού του εργαστηρίου συντήρησης του νέου κτιρίου της Κεντρικής Υπηρεσίας των Γ.Α.Κ. (2002).

17. Επίβλεψη εργασιών συντήρησης αρχειακού υλικού και αυτοψία της κατάστασης διατήρησης του υλικού του Τοπικού Αρχείου Κυθήρων με εντολή της υπηρεσίας (5 - 10 Αυγούστου 2002).

18. Αυτοψία της κατάστασης μετά από πλημμύρα μέρους του υλικού της Βιβλιοθήκης του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Επίβλεψη των επεμβάσεων για την άμεση διάσωση του υλικού (Ιούλιος 2001).

19. Μελέτη εξοπλισμού του συστήματος απεντόμωσης με χρήση αζώτου του νέου κτιρίου της Κεντρικής Υπηρεσίας των Γ.Α.Κ. (Ιανουάριος 2001).

20. Μελέτη αποτίμησης της καταλληλόλητας των επεμβάσεων συντήρησης και των συνθηκών φύλαξης του Ιστορικού Αρχείου του Κ.Κ.Ε. (1999 - 2000).

21. Μελέτη εξοπλισμού του εργαστηρίου συντήρησης χαρτιού και βιβλίου της Αναγνωστικής Εταιρείας Κέρκυρας (1999).

22. Σχεδιασμός και εξοπλισμός του νέου εργαστηρίου συντήρησης των Γ.Α.Κ.- Αρχείων Νομού Κέρκυρας στο κτίριο των Αγγλικών Στρατώνων (1996).

23. Μελέτη εξοπλισμού του αρχικού εργαστηρίου συντήρησης των Γ.Α.Κ.- Αρχείων Νομού Κέρκυρας (1989).

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 10 4. Εκπαιδευτική δραστηριότητα

Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του ΤΕΙ Αθήνας (2009-σήμερα) • Διδασκαλία των μαθημάτων:

o Συντήρηση και διατήρηση υλικού (3 ώρες θεωρία, 2 εργαστήριο) o Ιστορία γραφής και τεχνολογίας πληροφοριών (3 ώρες θεωρία) o Εκδοτική (3 ώρες θεωρία, 2 εργαστήριο) o Preservation in Libraries and Archives, διδασκαλία στα Αγγλικά στο πλαίσιο

του προγράμματος Erasmus+ (2014-σήμερα) • Επίβλεψη 23 πτυχιακών εργασιών • Εποπτεία πρακτικής άσκησης 14 φοιτητών

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Μουσειακές Σπουδές» του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Συμμετοχή στη διδασκαλία των μαθημάτων (2012-2013, 2013-2014, 2014-2015, 2015-2016, 2016-2017, 2017-2018):

• «Μνημεία και Μουσειακά αντικείμενα: Υλικά και τεχνολογία κατασκευής» με θέμα διάλεξης Τεχνολογία χαρτιού

• «Μνημεία και Μουσειακά αντικείμενα: παράγοντες και διεργασίες φθοράς» με θέμα διάλεξης Μηχανισμοί διάβρωσης χαρτιού

Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Υλικά και Επεμβάσεις Συντήρησης» του Ε.Μ.Π

• Διδασκαλία του μαθήματος: «Διατήρηση και συντήρηση χαρτιού – αρχειακού υλικού» (2001-02, 2002-03, 2003-04, 2004-05, 2006-07, 2009-2010 και 2011-2012, 2015-2016)

• Διδασκαλία της εργαστηριακής άσκησης: «Ενόργανες και μη καταστρεπτικές μέθοδοι διάγνωσης της φθοράς και ελέγχου υλικών και επεμβάσεων συντήρησης» (2002-03).

• Μέλος της επιτροπής επίβλεψης και υποστήριξης για την εκπόνηση μεταπτυχιακής εργασίας της μεταπτυχιακής φοιτήτριας Δήμητρας Μπάρμπα με θέμα «Μεταβολές μερικών φυσικοχημικών ιδιοτήτων του χαρτιού μετά από διεργασίες τεχνητής γήρανσης και επεμβάσεις συντήρησης» (2002-03)

Πρόγραμμα Επικαιροποίησης Γνώσεων Αποφοίτων, Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης

• ΠΕΓΑ, MIS 467332: «Προηγμένες Τεχνολογίες και υλικά στη συντήρηση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς». Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης (ΤΕΙ Αθήνας, 5/5/2014 έως 16/6/2014)

Σχολή Χημικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. • Διδασκαλία της εργαστηριακής άσκησης «Θερμομηχανική ανάλυση σύνθετων

υλικών» του μαθήματος «Υλικά» του 7ου εξαμήνου (2001-02, 2002-03 και 2003-04) • Διδασκαλία της εργαστηριακής άσκησης «Θερμικές μέθοδοι ανάλυσης» του

μαθήματος «Υλικά» του 9ου εξαμήνου (2002-03) Γενικά Αρχεία του Κράτους - Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης

• Διδασκαλία σε σεμινάρια επιμόρφωσης υπαλλήλων των ΓΑΚ o Εισήγηση με τίτλο «Διατήρηση και συντήρηση σε αρχεία και βιβλιοθήκες»

(2005) o Εισήγηση με τίτλο «Γενικές αρχές διατήρησης αρχειακού υλικού» (2003)

• Εποπτεία πρακτικής άσκησης στα Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Κέρκυρας της φοιτήτριας του Τμήματος Αρχειονομίας - Βιβλιοθηκονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου Νίκου Μαρίας (22 Ιουνίου - 31 Οκτωβρίου 1998)

Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Διδασκαλία Χημείας και άλλων μαθημάτων


• Εσπερινό Γυμνάσιο Κέρκυρας (1995) • 2ο Τ.Ε.Λ. Κέρκυρας (1995) • Μεταλυκειακό Προπαρασκευαστικό Κέντρο Κέρκυρας (1988-89)

4.1. Συγγραφή Σημειώσεων και Εκπαιδευτικού Υλικού

• Στο μάθημα Συντήρηση και διατήρηση υλικού, εισήχθη από το 2015-2016 το σύγγραμμα μου «Συντήρηση και Διατήρηση Χαρτιού, Βιβλίων και Αρχειακού Υλικού», ISBN: 978-618-82124-0-4, σελ. 375, το οποίο χρηματοδοτήθηκε μετά από κρίση από το πρόγραμμα Κάλλιπος (ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο).

• Συντήρηση και Διατήρηση Βιβλίων και Αρχειακού Υλικού (2009-2016). Διαφάνειες παραδόσεων (660 διαφάνειες).

• Preservation in Libraries and Archives, (2014-20169). Διαφάνειες παραδόσεων στα Αγγλικά (660 διαφάνειες).

• Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες και Μέτρα Διατήρησης (2009). Σημειώσεις, σελ. 12. • Συντήρηση και διατήρηση υλικού. Ερωτήσεις επανάληψης - Ερωτήσεις

πολλαπλής επιλογής (2009-2016). 73 ερωτήσεις. • Συντήρηση και διατήρηση υλικού. Ερωτήσεις επανάληψης - Ερωτήσεις

ανάπτυξης (2009-2016). 123 ερωτήσεις. • Ιστορία της γραφής και της τεχνολογίας των πληροφοριών (2009-2016).

Διαφάνειες παραδόσεων (605 διαφάνειες). • Ιστορία της γραφής και της τεχνολογίας των πληροφοριών. Ερωτήσεις

επανάληψης - Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (2009-2016). 27 ερωτήσεις. • Ιστορία της γραφής και της τεχνολογίας των πληροφοριών. Ερωτήσεις

επανάληψης - Ερωτήσεις ανάπτυξης (2009-2016). 37 ερωτήσεις. • Εκδοτική (2009-2016). Διαφάνειες παραδόσεων (472 διαφάνειες). • Εκδοτική. Ερωτήσεις επανάληψης - Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (2009-2016).

34 ερωτήσεις. • Εκδοτική. Ερωτήσεις επανάληψης - Ερωτήσεις ανάπτυξης (2009-2016). 39

ερωτήσεις. • Εργαστήριο Εκδοτικής: Βασικά στοιχεία HTML και CSS (2009-2016). Σημειώσεις

Εργαστηρίου, σελ. 23. • Εργαστήριο Εκδοτικής: HTML5 και CSS (2011-2016). Διαφάνειες παράδοσης (17

διαφάνειες). • Εργαστήριο Εκδοτικής: Οδηγίες για την κατασκευή ιστοτόπου με το Expression

Web (2010-2016). Σημειώσεις Εργαστηρίου, σελ. 10. • Εργαστήριο Εκδοτικής: Βασικές οδηγίες χρήσης του XnView (2011-2016).

Σημειώσεις Εργαστηρίου, σελ. 4. • Οδηγός παρουσιάσεων πτυχιακών εργασιών (2010), σελ. 4.

Όλο το εκπαιδευτικό υλικό υπάρχει αναρτημένο στο e-class του τμήματος στα αντίστοιχα μαθήματα. Βάσει των ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής έχουν δημιουργηθεί διαδραστικά κουίζ στο e-class.

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 12 5. Επιστημονικό έργο

5.1. Διδακτορική διατριβή

Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλόλητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού. Ε.Μ.Π., Αθήνα, 2004, σ. 370.

5.2. Μεταπτυχιακή εργασία

Διερεύνηση κριτηρίων και μεθόδων αποτίμησης καταλληλόλητας υλικών και επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού/αρχείων σε σχέση με το σχεδιασμό των συνθηκών του περιβάλλοντος χώρου (Εφαρμογή στο ιστορικό αρχείο του Κ.Κ.Ε.). Ε.Μ.Π., Αθήνα, 2000, σ. 178.

5.3. Δημοσιεύσεις

Σύνολο δημοσιευμένων επιστημονικών εργασιών: 40

5.3.1. Δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές

1. Alexopoulou I & Zervos S (2016). "Paper conservation methods: An international survey". Journal of Cultural Heritage, 21, 922-930. doi: 10.1016/j.culher.2016.04.001

2. Banou P, Alexopoulou A, Chranioti C, Tsimogiannis D, Terlixi A-V, Zervos S, & Singer BW (2016). "The effect of oil binders on paper supports via VOC analysis". Journal of Cultural Heritage, 20, 589-598. doi: 10.1016/j.culher.2016.01.003

3. Zervos S & Alexopoulou I (2015) "Paper conservation methods: a literature review". Cellulose, 22(5), 2859-2897. doi: 10.1007/s10570-015-0699-7.

4. Grimani V & Zervos S (2014). "Library Bookbinding in Greece". Library Review, 63(6/7), 393-407. doi: 10.1108/LR-11-2013-0140

5. Zervos S, Choulis K & Panagiaris G (2014). "Experimental design for the investigation of the environmental factors effects on organic materials (Project INVENVORG). The case of paper". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 147, 39-46. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.07.100

6. Zervos S & Alexopoulou I (2013). "International Survey on Paper Conservation Methods". Restaurator, 34(3), 259-260. DOI: 10.1515/res-2013-0014.

7. Kyriaki-Manessi D, Koulouris A, Giannakopoulos G & Zervos S (2013). "Exploratory research regarding faculty attitudes towards the institutional repository and self-archiving". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 777-784. http://dx.doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.02.118

8. Zervos S, Kyriaki-Manessi D, Koulouris A, Giannakopoulos G & Kouis DA (2013). "Evaluation of the e-class platform of the LIS Dept., TEI of Athens". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 727-735. http://dx.doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.02.111

9. Zervos S (2013). “Teaching Conservation and Preservation at the Department of Library Science and Information Systems of the Technical Educational Institute of Athens (TEI-A)”. Restaurator, 34(1), 1-11.

10. Koulouris A, Kyriaki-Manessi D, Giannakopoulos G & Zervos S (2013). "Institutional repository policies: Βest practices for encouraging self-archiving". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 769-776. http://dx.doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.02.117

11. Zervos S (2013). "Revising Established Tenets in Paper Conservation". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 35-42. http://dx.doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.02.016

12. Giannakopoulos G, Kyriaki-Manessi D & Zervos S (2012). “Teaching information as an


integrated field: Assessing the Curriculum of the LIS Dept of the TEI of Athens”, Education for Information, 29(2), 163-183.

13. Zervos S (2007). "Evaluating treatments of paper using statistically valid test methods. Part II: Experimental setup and protocol". Restaurator, 28(4), 256-288.

14. Zervos S (2007). "Characterization of changes induced by ageing to the microstructure of pure cellulose paper by use of a gravimetric water vapour adsorption technique". Cellulose, 14(4), 375-384.

15. Zervos S (2007). "Accelerated ageing kinetics of pure cellulose paper after washing, alkalization and impregnation with methylcellulose". Restaurator, 28(1), 55-69.

16. Zervos S & Moropoulou A. (2006). "Methodology and criteria for the evaluation of paper conservation interventions. Literature review". Restaurator, 27(4), 219-274.

17. Zervos S & Moropoulou A (2005). "Cotton cellulose ageing in sealed vessels. Kinetic model of autocatalytic depolymerization". Cellulose, 12(5), 485-496.

18. Moropoulou A & Zervos S (2003). "The immediate impact of aqueous treatments on the strength properties of paper". Restaurator, 24(3), 160-177.

19. Moropoulou A, Zervos S & Mavrantonis P (2001). "Quality control and optimization of the conservation treatments applied to the material of the archives of the Greek Communist Party". Restaurator, 22(3), 146-63.

Impact Factors (2016)

Cellulose: 3.417

Journal of Cultural Heritage: 1.838

Restaurator: 0.367

5.3.2. Δημοσιεύσεις σε ελληνικά επιστημονικά περιοδικά με κριτές

20. Πούρνου Α, Μαλέα Αι, Ράπτη Σ, Καραντώνη Ε, Ζερβός Σ, Larsen R, Richter J, Scharff AB, Poulsen DV, Μπογοσιάν Σ, Καλαμπούνιας Α & Παναγιάρης Γ (2016). "Δημιουργία πρωτοκόλλου γήρανσης μη επεξεργασμένων υλικών με στόχο την περιγραφή λειτουργικών μοντέλων φθοράς τους", Το Μουσείο, υπό δημοσίευση.

21. Παναγιάρης Γ, Larsen R, Δελλαπόρτας Π, Καρλής Δ, Παπαγεωργίου Ε, Ιωακείμογλου Ε, Πούρνου Α, Ζερβός Σ, Μπογοσιάν Σ, Σακαρέλλου Μ, Μπογιατζής Σ, Φακορέλλης Γ, Μαλέα Αι, Ράπτη Σ, Richter J, Scharff A & Poulsen DV (2016). "Διερεύνηση των μηχανισμών διάβρωσης και αποδόμησης μη επεξεργασμένων οργανικών υλικών τεκμηρίων πολιτιστικής κληρονομιάς". Το Μουσείο, υπό δημοσίευση.

22. Ζερβός Σ, Χούλης Κ & Παναγιάρης Γ (2016). "Μελέτη της γήρανσης του χαρτιού. Φυσική γήρανση σε μουσειακά περιβάλλοντα". Το Μουσείο, υπό δημοσίευση.

23. Ζερβός Σ, Χούλης Κ & Παναγιάρης Γ (2016). "Μελέτη της γήρανσης του χαρτιού. Τεχνητή γήρανση σε κλειστά δοχεία". Το Μουσείο, υπό δημοσίευση.

24. Ζερβός Σ & Μοροπούλου Α (2004). "Γενικές αρχές διατήρησης αρχειακού υλικού". Αρχειακός Δεσμός, 1, Αθήνα, 131-163.

5.3.3. Κεφάλαια σε βιβλία (edited books) με κριτές

25. Zervos S (2010). “Natural and accelerated ageing of cellulose and paper: A literature review”. In: Lejeune A & Deprez T (eds). Cellulose: Structure and Properties, Derivatives and Industrial Uses. New York, Nova Publishing, 155-203.

http://www.journals.elsevier.com/journal-of-cultural-heritage

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 14 5.3.4. Ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια με πρακτικά και κριτές

26. Banou P, Alexopoulou A, Kaminari A, Zervos S & Singer BW (2015). "Oil media on paper: Investigating the effect of oil mediums on paper supports of works of art". Paper presented at the XIII IADA (International Association of book and Paper Conservators) Conference, Berlin, 12-16 October 2015.

27. Alexopoulou A, Singer B, Banou P, Zervos S, Kaminari A, Moutsatsou A, Terlixi A, Tziamourani E, Karabotsos A & Doulgeridis M (2015). "A physicochemical approach to the investigation of the condition of oil paintings on paper supports". Paper presented at the TECHNART 2015 Non-destructive and microanalytical techniques in art and cultural heritage, Catania (Italy), April 27 - 30, 2015.

28. Kouis D, Vassilakaki E, Vraimaki E, Cheilakou E, Saint AC, Sakkopoulos E, Viennas E, Pikoulis E-V, Nodarakis N, Achilleopoulos N, Zervos S, Giannakopoulos G, Kyriaki-Manessi D, Tsakalidis A & Koui M (2015). "Standardizing NDT& E Techniques and Conservation Metadata for Cultural Artifacts". In: 9th Metadata and Semantics Research Conference (MTSR 2015), Garoufallou E. et al., Eds. Springer: Manchester, UK, 2015; Communications in Computer and Information Science (CCIS), vol 544.

29. Vassilakaki E, Zervos S & Giannakopoulos G (2015). "CIDOC-CRM extensions for conservation processes: A methodological approach". In: INTERNATIONAL CONFERENCE ON INTEGRATED INFORMATION (IC-ININFO 2014): Proceedings of the 4th International Conference on Integrated Information. AIP Publishing, 185-192. http://dx.doi.org/10.1063/1.4907835

30. Triantafyllou I, Koulouris A, Zervos S, Dendrinos M & Giannakopoulos G (2015). "Significance of clustering and classification applications in digital and physical libraries". In: INTERNATIONAL CONFERENCE ON INTEGRATED INFORMATION (IC-ININFO 2014): Proceedings of the 4th International Conference on Integrated Information. AIP Publishing, 133-140. doi: http://dx.doi.org/10.1063/1.4907828

31. Kouis D, Kyriaki-Manesi D, Zervos S, Giannakopoulos G, Cheilakou E & Koui Μ. (2014). "Integrating Non Destructive Testing Techniques data for cultural heritage monuments to CIDOC Conceptual Reference Model". In: 9th International Symposium on Conservation of Monuments in the Mediterranean Basin (MONUBASIN), Ancara, 3-5 June, 2014.

32. Banou P, Alexopoulou A, Chranioti H, Tsimogiannis D, Terlixi AV, Zervos S & Singer BW (2014). "Oil based media on paper: investigating the effect of oil medium on the paper supports via VOC emission analysis". In: Art ’14, 11th international Conference on Non Destructive testing and Microanalysis for the diagnostics and Conservation of Cultural and Environmental Heritage, Madrid, 11-13 June, 2014.

33. Zervos S & Barmpa D (2011). “Investigating the causes of paper strength loss after aqueous treatments”. In: Engel P, Schiro J, Larsen R, Moussakova E, & Kecskemeti I (eds) New approaches to book and paper conservation - restoration (conference preprints), Horn, Loweraustria, 9th–12th May 2011. Horn/Wien, Verlag Berger, 131-152.

34. Zervos S, Koulouris A & Giannakopoulos G (2011). “Intrinsic data obfuscation as the result of book and paper conservation interventions”. In: Giannakopoulos G & Sakas D (eds), International Conference on Integrated Information (IC-ININFO 2011), Kos Island, Greece, 29 Sep. - 3 Oct. 2011. Advances on Information Processing and Management. Piraeus, I-DAS Press, 254-257.

35. Giannakopoulos G, Kyriaki-Manesi D & Zervos S (2011). “Approaching information as an integrated field: Εducating information professionals”. In: Giannakopoulos G & Sakas D (eds), International Conference on Integrated Information (IC-ININFO 2011), Kos Island, Greece, 29 Sep. - 3 Oct. 2011. Advances on Information Processing and Management. Piraeus, I-DAS Press, 128-131.

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 15 5.3.5. Ανακοινώσεις σε εθνικά συνέδρια με πρακτικά και κριτές

36. Panagiaris G, Zervos S, Ioakimoglou E, Karampotsos Α, Karantoni Ε, Malea E, Boyiatzis S, Papageorgiou Ε, Pournou Α, Rapti S, Tziamourani Ε, Facorellis Y, Choulis Κ & Charalambous D (2015). "1995-2015: 20 χρόνια έρευνας του Εργαστηρίου Συντήρησης Οργανικών Υλικών του ΤΕΙ Αθήνας". Paper presented at the Science in Technology (ScinTe 2015), Athens, Greece, November 5-7, 2015.

37. Μπάνου Π, Καμινάρη Α, Μουτσάτσου A, Τερλιξή Α, Ζερβός Σ, Singer BW, Δουλγερίδης Μ & Αλεξοπούλου Α (2015). "Διερευνώντας την επίδραση των λιπαρών συνδετικών στα χάρτινα υποστρώματα των έργων τέχνης". Ανακοίνωση στο συνέδριο: Η Συντήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς Προκλήσεις και Επαναπροσδιορισμοί, Αθήνα, 25-29 Μαΐου 2015.

38. Alexopoulou A, Singer BW, Banou P, Zervos S, Kaminari A, Moutsatsou A, Terlixi A, Tziamourani E, Karabotsos A & Doulgeridis M (2015). "Oil paintings on paper support: Determination of conition criteria via non destructive testing and microanalysis". Paper presented at the Science in Technology (ScinTe 2015), Athens, Greece, November 5-7, 2015.

39. Ζερβός Σ (2006). "Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες: Υφίσταται ζήτημα λήψης μέτρων διατήρησης του υλικού τους;". 14ο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών «Η Διαχείριση της Γνώσης, ο Παγκόσμιος Ιστός και οι Μονάδες Πληροφόρησης», 1-3 Δεκ 2005, Πρακτικά. ΤΕΙ Αθήνας, 385-394.

5.3.6. Βιβλία

40. Ζερβός Σ (2015). Συντήρηση και Διατήρηση Χαρτιού, Βιβλίων και Αρχειακού Υλικού. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. (μετά από κρίση)

5.3.7. Άλλες δημοσιεύσεις

Ζερβός Σ (2003). “Δυνατότητες, Περιορισμοί και Προοπτικές της Συντήρησης Αρχειακού Υλικού”. Πανελλαδικό Συνέδριο των Γ.Α.Κ.: «Η Πολιτιστική Κληρονομιά των Αρχείων. Τα Αρχεία Πηγή Έρευνας, Γνώσης και Εκπαίδευσης», Σάμος, 11-13.9.2003.

Ζερβός Σ., Κουής Δ. & Κουλούρης, Α. (2012). “Παρουσίαση και αξιολόγηση του ιστοτόπου ηλεκτρονικών μαθημάτων (e-class) του Τμήματος Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης”. Τεχνολογικά Χρονικά, 27(1), 68-75.

5.4. Αναγνώριση επιστημονικού έργου: Ετεροαναφορές

Σύνολο ετεροαναφορών: 210 (τελευταία ενημέρωση 31/1/2018)

Alexopoulou I & Zervos S (2016). "Paper conservation methods: An international survey". Journal of Cultural Heritage, 21, 922-930. doi: 10.1016/j.culher.2016.04.001

Αναφορές σε αυτό το άρθρο:

1. Sequeira SO, Laia CAT, Phillips AJL, Cabrita EJ, & Macedo MF (2017). “Clotrimazole and calcium hydroxide nanoparticles: A low toxicity antifungal alternative for paper conservation”. Journal of Cultural Heritage, 24, 45-52. doi: https://doi.org/10.1016/j.culher.2016.12.004

2. da Costa, ACA, do Nascimento Corrêa, F & de Souza Sant’anna, G (2017). “A Timeline of Analytical Techniques for Characterization and Treatment of Iron-gall Ink–A Brief

https://doi.org/10.1016/j.culher.2016.12.004


Overview of the Last Two Decades”. American Scientific Research Journal for Engineering, Technology, and Sciences (ASRJETS), 31(1), 249-264.

Banou P, Alexopoulou A, Chranioti C, Tsimogiannis D, Terlixi A-V, Zervos S, & Singer BW (2016). "The effect of oil binders on paper supports via VOC analysis". Journal of Cultural Heritage, 20, 589-598. doi: 10.1016/j.culher.2016.01.003


1. Moutsatsou, A, Terlixi, A, Alexopoulou, A & Koukios, E (2017). “Contribution of visible and fluorescence light microscopy to a non-invasive authenticity control of paper substrates of 19th century watercolour paintings”. Cellulose Chemistry and Technology, 51(5-6), 489-495.

Zervos S & Alexopoulou I (2015) "Paper conservation methods: a literature review". Cellulose, 22(5), 2859-2897.


1. Zhang, M & Jiang, F (2018). “One-Step Lining and Deacidification of Aged Newspapers with Double-sided Writing”. Restaurator, Ahead of print.

2. Wei, T, Yunting, P, Yintao, l, Lifen, C & Yanxiong, F (2017). ”Ultrasound-assisted deacidification of aged paper using borates”. Cellulose Chemistry and Technology, 51(9-10), 965-973.

3. Jacob, SM, Raseetha, J & Kelkar-Mane, V (2017). “Physico-chemical assessment of biodeteriorated and biodegraded archival paper”. International Journal of Conservation Science, 8(4), 607-618.

4. Liang, X, Zheng, L, Li, S, Fan, X, Shen, S & Hu, D (2017). “Electrochemical removal of stains from paper cultural relics based on the electrode system of conductive composite hydrogel and PbO 2”. Scientific reports, 7(1), 8865.

5. McGath, MK, Hall, AK, Zaccaron, S, Wallace, J, Minter, WD & McGuiggan, PM (2017). “Stewing in Its Own Juices? The Permeability of PET by Water and Acetic Acid”. Restaurator, 38(4), 355–382.

6. Youssef, A, Rushdy, A & Noshy, W (2017). “Influence of Bleaching Materials on Mechanical and Morphological Properties for Paper Conservation”. Egyptian Journal of Chemistry, 60(5), 893-903.

7. Feliz-Oliver, L & Colbourne, J (2016). “El blanqueo solar aplicado a la restauración del documento gráfico (solar bleaching applied to the restoration of graphical documents)”. Conservación de Arte Contemporáneo. 17ª Jornada. Museo Nacional, Centro de Arte Reina Sofía, Madrid, Spain, 141-151.

8. He M, Zhang K, Chen G, Tian J & Su B. (2017). “Ionic gel paper with long-term bendable electrical robustness for use in flexible electroluminescent devices”. ACS Applied Materials & Interfaces, Article ASAP. doi: 10.1021/acsami.7b02433

9. Hubbe MA, Smith RD, Zou X, Katuscak S, Potthast A & Ahn K (2017). “Deacidification of Acidic Books and Paper by Means of Non-aqueous Dispersions of Alkaline Particles: A Review Focusing on Completeness of the Reaction”. Bioresources, 12(2).

10. Koziróg, A & Wysocka-Robak, A (2017). "Application of Ionic Liquids in Paper Properties and Preservation". In: Handy, S (ed.) Progress and Developments in Ionic Liquids. InTech, 51-72.

11. Pietrzak, K, Koziróg, A, Bučková, M, Puškárová, A & Scholtz, V (2016). “Disinfection methods for paper”. In: Gutarowska, B (ed.) A modern approach to biodeterioration assessment and the disinfection of historical book collections. Lodz, Poland, Institute of Fermentation Technology and Microbiology. Lodz University of Technology.


12. Ciolacu F, Nicu R, Balan T & Bobu E (2016). “Chitosan Derivatives as Bio-based Materials for Paper Heritage Conservation”. Bioresources, 12(1), 735-747.

13. Kadaifciler DG (2016). "Bioaerosol assessment in the library of Istanbul University and fungal flora associated with paper deterioration". Aerobiologia, first online, 1-16. doi: 10.1007/s10453-016-9457-z

14. De Filpo G, Palermo AM, Tolmino R, Formoso P & Nicoletta FP (2016). "Gellan gum hybrid hydrogels for the cleaning of paper artworks contaminated with Aspergillus versicolor". Cellulose, 23(5), 3265-3279. doi: 10.1007/s10570-016-1021-z

15. Jiang F, Yang Y, Weng J & Zhang X (2016). "Layer-by-Layer Self-Assembly for Reinforcement of Aged Papers". Industrial & Engineering Chemistry Research, Article ASAP. doi: 10.1021/acs.iecr.6b02988

16. Hasanah, S (2015). “Evaluasi teknik pemutihan dalam restorasi kertas arsip”. Jurnal Selulosa 5(02).

Vassilakaki E, Zervos S & Giannakopoulos G (2015). "CIDOC-CRM extensions for conservation processes: A methodological approach". In: INTERNATIONAL CONFERENCE ON INTEGRATED INFORMATION (IC-ININFO 2014): Proceedings of the 4th International Conference on Integrated Information. AIP Publishing, 185-192. http://dx.doi.org/10.1063/1.4907835


1. Messaoudi, T, Véron, P, Halin, G & De Luca, L (2017). “An ontological model for the reality-based 3D annotation of heritage building conservation state”. Journal of Cultural Heritage, Article in press, http://dx.doi.org/10.1016/j.culher.2017.05.017.

Triantafyllou I, Koulouris A, Zervos S, Dendrinos M & Giannakopoulos G (2015). "Significance of clustering and classification applications in digital and physical libraries". In: INTERNATIONAL CONFERENCE ON INTEGRATED INFORMATION (IC-ININFO 2014): Proceedings of the 4th International Conference on Integrated Information. AIP Publishing, 133-140.


1. Vorgia F, Triantafyllou I & Koulouris A (2017). "Hypatia Digital Library: A Text Classification Approach Based on Abstracts". Strategic Innovative Marketing, Springer Proceedings in Business and Economics, 727-733.

Zervos S, Choulis K & Panagiaris G (2014). "Experimental design for the investigation of the environmental factors effects on organic materials (Project INVENVORG). The case of paper". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 147, 39-46. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.07.100


1. Dellaportas P, Papageorgiou E, & Panagiaris G (2014). "Museum factors affecting the ageing process of organic materials: review on experimental designs and the INVENVORG project as a pilot study". Heritage Science, 2(1), 2. doi: 10.1186/2050-7445-2-2

Zervos S, Kyriaki-Manessi D, Koulouris A, Giannakopoulos G & Kouis DA (2013). "Evaluation of the e-class platform of the LIS Dept., TEI of Athens". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 727-735.

http://dx.doi.org/10.1063/1.4907835

http://dx.doi.org/10.1016/j.culher.2017.05.017

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 18 Αναφορές σε αυτό το άρθρο:

1. Kavoura A (2014). "Social media, online imagined communities and communication research". Library Review, 63, 490-504. doi:10.1108/LR-06-2014-0076

Kyriaki-Manessi D, Koulouris A, Giannakopoulos G & Zervos S (2013). "Exploratory research regarding faculty attitudes towards the institutional repository and self archiving". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 777-784.


1. Gunasekera, C (2017). “Social science scholars perception towards open access and institutional repositories”. PEOPLE: International Journal of Social Sciences, 3(2), 2244-2259.

2. Bolu C, Nkiko C & Adewumi A (2015). "Optimal selection of digital asset management systems in academic libraries: Leveraging on covenant university model". Library Philosophy and Practice (e-journal).

3. Shukla P & Khan AM (2014). "Implications of Institutional Repositories on Contributors' Professional and Publishing Practices: A Survey". International Information & Library Review, 46, 125-136

4. Giannakopoulos G, Koulouris A, & Kokkinos D (2014). "Libraries in crisis: a glimpse over Greece and Cyprus". Procedia - Social and Behavioral Sciences, , 147, 411-417.

5. Mulhanga MM, Lima SR, Massingue V, & Ferreira J N (2014). "Expanding Scientific Knowledge Frontiers: Open Repositories in Developing Countries Supported by NRENs". In Á Rocha, AM Correia, FB Tan & KA Stroetmann (Eds.), New Perspectives in Information Systems and Technologies. Springer, Vol. 275, 127-136.

6. Vrana R (2013). "Digital repositories of scientific information at the Croatian universities: Developing the bridge towards e-science. Information Technology Interfaces (ITI)". Proceedings of the ITI 2013 35th International Conference, 145-150.

Koulouris A, Kyriaki-Manessi D, Giannakopoulos G & Zervos S (2013). "Institutional repository policies: Βest practices for encouraging self-archiving". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 769-776.


1. Bolu C, Nkiko C & Adewumi A (2015). "Optimal selection of digital asset management systems in academic libraries: Leveraging on covenant university model". Library Philosophy and Practice (e-journal).

2. Vrana R (2015). "Digital repositories and scientific communication challenge". Paper presented at the THE FUTURE OF INFORMATION SCIENCES-INFUTURE2015, 357-366. doi: 10.17234/INFUTURE.2015.37

3. Ale Ebrahim N, Salehi H, Embi MA, Habibi F, Gholizadeh H, & Motahar SM (2014). "Visibility and citation impact". International Education Studies, 7(4), 120-125.

4. Koutras N & Bottis M (2014). "In Search of One Sole Institutional Repository in Greece: Adventures and Solutions for an Integration of Repositories towards Bridging Digital Divide". American International Journal of Contemporary Research, 4(2), 119-124.

5. Vrana R (2013). "Digital repositories of scientific information at the Croatian universities: Developing the bridge towards e-science. Information Technology Interfaces (ITI)". Proceedings of the ITI 2013 35th International Conference, 145-150.


6. Mole V, Chatzilia M, Paraskevopoulos K, Garoufallou E & Siatri R (2013). "Web-based Information Literacy in an Academic Library: The Example of the Library of ATEI of Thessaloniki". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 181-187.

Zervos S (2013). "Revising Established Tenets in Paper Conservation". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 35-42.


1. Zidan, Y, El-Shafei, A, Noshy, W & Salim, E (2017). “A comparative study to evaluate conventional and nonconventional cleaning treatments of cellulosic paper supports”. Mediterranean Archaeology & Archaeometry, 17(3), 337-353.


3. Hassan RRA (2015). "Behavior of archaeological paper after cleaning by organic solvents under heat accelerated aging". Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 15(3), 141-150. doi: 10.5281/zenodo.18365

4. Soleymani S (2015). "The effects of plant dyes, watercolours and acrylic paints on the physical, chemical and biological stability of Japanese tissue paper used in paper conservation". Doctoral thesis, The University of Canberra, Canberra.

Giannakopoulos G, Kyriaki-Manessi D & Zervos S (2012). "Teaching information as an integrated field: Assessing the Curriculum of the LIS Dept of the TEI of Athens", Education for Information, 29(2), 163-183.


1. Saladyanant T (2014). "Library and Information Science Curriculum in Thai Universities Compared with IFLA Guidelines for Professional Library/Information Educational Programs". Procedia-Social and Behavioral Sciences, 147, 120-125.

2. Giannakopoulos G, Koulouris A, & Kokkinos D (2014). "Libraries in crisis: a glimpse over Greece and Cyprus". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 147, 411-417.

3. Giannakopoulos G, Koumantakis I (2014). "Archival studies in greece and the emerging field of integrated information". Library Review, 63, 422-435. doi:10.1108/lr-11-2013-0141.

Giannakopoulos G, Kyriaki-Manesi D & Zervos S (2011). "Approaching information as an integrated field: Educating information professionals". In: Giannakopoulos G & Sakas D (eds.), International Conference on Integrated Information (IC-ININFO 2011), Kos Island, Greece, 29 Sep. - 3 Oct. 2011. Advances on Information Processing and Management. Piraeus, I-DAS Press, 128-131.


1. Houssos N, Stamatis K, Koutsourakis P, Kapidakis S, Garoufallou E, Koulouris A (2014). "Enhanced OAI-PMH services for metadata sharing in heterogeneous environments". Library Review, 63, 465-489.

Zervos S (2010). "Natural and accelerated ageing of cellulose and paper: A literature review". In: Lejeune, A. & Deprez, T. (eds.) Cellulose: Structure and Properties, Derivatives and Industrial Uses. New York, Nova Publishing, 155-203.



1. Liu, Y, Cigić, IK & Strlič, M (2017). “Kinetics of accelerated degradation of historic iron gall ink-containing paper”. Polymer Degradation and Stability, 142, 255-262.

2. Rushdy, AM, Wahba, WN, Abd-Aziz, MS, Samahy, ME & Kamel, S (2017). “A comparative study of consolidation materials for paper conservation”. International Journal of Conservation Science, 8(3), 441-452.

3. Mallamace, D, Vasi, S, Missori, M, Mallamace, F & Corsaro, C (2018). “NMR investigation of degradation processes of ancient and modern paper at different hydration levels”. Frontiers of Physics, 13(1), 138202.

4. Čabalová I, Kačík F, Gojný J, Češek B, Milichovský M, Mikala O, . . . Ďurkovič J (2017). “Changes in the Chemical and Physical Properties of Paper Documents due to Natural Ageing”. Bioresources, 12(2), 2618-2634.

5. Geffertová J, Geffert A & Výbohová E (2017). “Effect of the thermal ageing on selected characteristics of recycled office paper”. Acta Facultatis Xylologiae Zvolen res Publica Slovaca, 59(1), 59.


7. Corsaro C, Mallamace D, Vasi S, Pietronero L, Mallamace F & Missori M (2016). “The role of water in the degradation process of paper using 1H HR-MAS NMR spectroscopy”. Physical Chemistry Chemical Physics, 18(48), 33335-33343. doi: 10.1039/c6cp06601a

8. Dzinavatonga K (2015). "Spectroscopic analysis of historical documents". PhD thesis, North-West University, South Africa, Mahikeng.

9. Teodonio L, Missori M, Pawcenis D, Lojewska J & Valle F (2016). "Nanoscale analysis of degradation processes of cellulose fibers". Micron. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.micron.2016.07.013

10. Sladkevich S, Dupont A-L, Sablier M, Seghouane D & Cole RB (2016). "Understanding paper degradation: identification of products of cellulosic paper decomposition at the wet-dry “tideline” interface using GC-MS". Analytical and Bioanalytical Chemistry, 1-15. doi: 10.1007/s00216-016-9916-y

11. Wagner L, Almkvist G, Bader TK, Bjurhager I, Rautkari L & Gamstedt EK (2016). "The influence of chemical degradation and polyethylene glycol on moisture-dependent cell wall properties of archeological wooden objects: a case study of the Vasa shipwreck". Wood Science and Technology, 50(6), 1103-1123. doi: 10.1007/s00226-016-0861-x

12. Gimat A, Kasneryk V, Dupont A-L, Paris S, Averseng F, Fournier J, . . . Rouchon V (2016). "Investigating the DMPO-formate spin trapping method for the study of paper iron gall ink corrosion". New Journal of Chemistry. doi: 10.1039/c6nj01480a

13. Borrego S, Gomez de Saravia S, Valdes O, Vivar I, Battistoni P & Guiamet P (2016). "Biocidal activity of two essential oils on fungi that cause biodeterioration of paper documents". International Journal of Conservation Science, 7(2), 369-380.

14. Geffertova J, Geffert A & Deliiski N (2016). "The Effect of Light on the Changes of White Office Paper". Key Engineering Materials, 688, 104-111. doi: 10.4028/www.scientific.net/KEM.688.104

15. Baglioni P, Chelazzi D, Giorgi R Xing H & Poggi G (2016). "Alkaline Nanoparticles for the Deacidification and pH Control of Books and Manuscripts". In P Dillmann, L Bellot-Gurlet & I Nenner (Eds), Nanoscience and Cultural Heritage, 253-281, Paris, Atlantis Press.

16. Valdés-Pérez O, Borrego-Alonso S, Vivar-González I, Anaya-Villalpanda M & Molina-Veloso A (2016). "Actividad antifúngica del aceite esencial de clavo de olor en el control del biodeterioro fúngico de documentos". Revista CENIC Ciencias Biológicas, 47(2), 78-85.


17. Hubbe MA & Gill RA (2016). "Fillers for Papermaking: A Review of their Properties, Usage Practices, and their Mechanistic Role". Bioresources, 11(1), 2886-2963.

18. Tkalčec MM, Bistričić L & Leskovac M (2016). "Influence of adhesive layer on the stability of kozo paper". Cellulose, 23(1), 853-872. doi: 10.1007/s10570-015-0816-7.


20. Stepanov A, Saukkonen E & Piili H (2015). "Possibilities of laser processing of paper materials". Physics Procedia, 78, 138-146.

21. Strlič M, Grossi CM, Dillon C, Bell N, Fouseki K, Brimblecombe P, . . . & De Bruin G (2015). "Damage function for historic paper. Part III: Isochrones and demography of collections". Heritage Science, 3(1), 1-11. doi: 10.1186/s40494-015-0069-7

22. Bartl B, Mašková l, Paulusová H, Smolík J, Bartlová l & Vodička P (2015). "Vliv prachových částic na degradaci celulózy". Paper presented at the Sborník Workshopu Projektu Naki DF11P01OVV020, Metodika Hodnocení Vlivu Kvality Ovzduší na Knihovní n Archivní Fondy, Praha, 15 October 2015, 42-49.

23. Kim JK, Choi KH, Lee MK (2015). "Permanent characteristics of the handsheet mixed with hemp bast fiber". Journal of Planning and Environment Law, 2, 71-77 doi:10.7584/ktappi.2014.46.6.071

24. Čabalová I, Kačík F (2015). "CHEMICKÁ CHARAKTERISTIKA PAPIEROV Z HISTORICKÝCH KNÍH (CHEMICAL CHARACTERISATION OF PAPERS FROM HISTORICAL BOOKS)". ACTA FACULTATIS XYLOLOGIAE ZVOLEN, 57, 37-42.

25. Violante C, Teodonio L, Mosca Conte A, Pulci O, Kupchak I, Missori M (2015). "An ab-initio approach to cultural heritage: The case of ancient paper degradation". Physica status solidi (b), 252, 112-117.

26. Bartl B, Mašková L, Paulusová H, Smolík J, Bartlová L, Vodička P (2015). "The effect of dust particles on cellulose degradation". Studies in Conservation, 61, 4, 203-208. http://dx.doi.org/10.1179/2047058414Y.0000000158

27. Kim S-K & Kim Y-J (2014). "The Method of Exposure Determination for Digital Infrared Photography in Forensic Field". The Journal of the Korea Contents Association, 14(2), 181-191.

28. Hubbe MA (2015). "Oops, I thought that those books had been deacidified". Bioresources, 10, 6305-6309.

29. Lee H, Lee J, Kim M, Sim K & Jung Youn H (2014). "Strengthening Performance of Aged Papers with Chemical Strengthening Treatments". Journal of Korea TAPPI, 46, 35-42. doi: http://dx.doi.org/10.7584/ktappi.2014.46.5.035

30. Maheswari CU, Reddy KO & Muzenda E (2014). "Extraction, Chemical Composition, Morphology and Characterization of Cellulose Microfibrils from Ficus Leaves". Journal of Biobased Materials and Bioenergy, 8(4), 409-414. doi: 10.1166/jbmb.2014.1452

31. Kim JK, Choi KH & Lee MK (2014). "Permanent characteristics of the handsheet mixed with hemp bast fiber". Palpu Chongi Gisul/Journal of Korea Technical Association of the Pulp and Paper Industry, 46, 71-77 doi:10.7584/ktappi.2014.46.6.071

32. Conte AM, Pulci O, Misiti MC, Lojewska J, Teodonio L, Violante C & Missori M (2014). "Visual degradation in Leonardo da Vinci's iconic self-portrait: A nanoscale study". Applied Physics Letters, 104(22), 224101 doi:http://dx.doi.org/10.1063/1.4879838

33. Menart E, de Bruin G & Strlič M (2014). "Effects of NO2 and acetic acid on the stability of historic paper". Cellulose, 21(5), 3701-3713. doi: 10.1007/s10570-014-0374-4.


34. Missori M, Pulci O & Mosca Conte A (2014). "Spectroscopy of Ancient Documents". In B Bhushan (Ed), Encyclopedia of Nanotechnology, 1-10, Dordrecht, Springer Netherlands.

35. Santos SM, Carbajo JM, Quintana E, Ibarra D, Gomez N, Ladero M, . . . & Villar JC (2014). "Characterization of purified bacterial cellulose focused on its use on paper restoration". Carbohydrate Polymers, 116, 173-181. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.carbpol.2014.03.064

36. Missori M, Pulci O, Teodonio L, Violante C, Kupchak I, Bagniuk J, . . . & Conte AM (2014). "Optical response of strongly absorbing inhomogeneous materials: Application to paper degradation". Physical Review B, 89(5), 054201. http://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevB.89.054201

37. Dellaportas P, Papageorgiou E & Panagiaris G (2014). "Museum factors affecting the ageing process of organic materials: review on experimental designs and the INVENVORG project as a pilot study". Heritage Science, 2(1), 2. doi: 10.1186/2050-7445-2-2

38. Bagniuk J, Felici AC, Lojewska J, Misiti MC, Mariani F, Missori M, . . . & Valle F (2014). "Innovative approaches for ancient paper diagnostic". Paper presented at the VIII Congresso Nazionale di Archeometria. Scienze e Beni Culturali: stato dell’arte e prospettive, Bologna 5-7 Febbraio 2014.

39. Hubbe MA (2014). "Prospects for maintaining strength of paper and paperboard products while using less forest resources: A Review". Bioresources, 9(1), 1-130.

40. Berkelmans R, Doyle J, Oppen MJH, Asbridge EF & Brown AR (2014). "Efficacy of long-term coral tissue storage in ethanol for genotyping studies". Coral Reefs, 33, 1, 89–96. DOI: 10.1007/s00338-013-1106-1

41. Menart E. (2013). "Indoor pollution in archival collections in the context of a changing environment" (doctoral thesis). UCL (University College London).

42. Briškárová A & Kačík F (2013). "Influence of modificatory reagents on cellulose degradation at accelerated ageing (Vplyv modifikačných činidiel na degradáciu celulózy pri urýchlenom starnutí papiera)". Acta Facultatis Xylologiae, 55(2), 87-95.

43. Anders M (2013). "Book and Paper Preservation". In: Holik H (ed.) Handbook of Paper and Board: Second Edition. Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, 1087-1108. DOI: 10.1002/9783527652495

44. Corsaro C, Mallamace D, Łojewska J, Mallamace F, Pietronero L & Missori M (2013). "Molecular degradation of ancient documents revealed by 1H HR-MAS NMR spectroscopy". Scientific Reports, 3 (online). DOI: 10.1038/srep02896

45. Peller A, Reháková M, Ciglanská M & Šimon P (2014). "Role of thermoxidation and depolymerisation in the ageing of systems paper/gum arabic/historical ink". Chemical Papers, 68, 4, 564–574. DOI: 10.2478/s11696-013-0470-1.

46. Jablonský M, Holúbková S, Kazíková J, Botková M, Ház A & Bajzíková M (2013). "The treatment of acid newsprint paper: Evaluation of treatment by ΜgΟ or by a mixture of MgO and methyl methoxy magnesium carbonate". Wood Research, 58(2), 151-164.

47. Čabalová I, Kačík,F & Briškárová A (2013). "Breaking length and macromolecular Characteristics of Papers from Historical Books" (Tržná dĺžkics a makromolekulové vlastnosti papierov v historických knihách). Acta Facultatis Xylologiae, 55(1), 61-70.

48. Kemppainen K, Haapala A, Körkkö M & Niinimäki J (2013). "Ink and dirt behavior in pulping after artificial aging of cold-set offset printed newspapers in different humidity conditions". Resources, Conservation and Recycling, 76, 41–49. http://dx.doi.org/10.1016/j.resconrec.2013.03.008

49. Conte AM, Violante C, Missori M, Bechstedt F, Teodonio L, Ippoliti E, Carloni P, Guidoni L & Pulc, O (2013). "Theoretical optical spectroscopy of complex systems". Journal of Electron Spectroscopy and related Phenomena, 189, Supplement, 46–55. http://dx.doi.org/10.1016/j.elspec.2013.02.002.


50. Conte AM, Pulci O, Knapik A, Bagniuk J, Del Sole R, Lojewska J & Missori M (2012). "Role of Cellulose Oxidation in the Yellowing of Ancient Paper". Physical Review Letters, 108(15), 158301. DOI: 10.1103/PhysRevLett.108.158301

51. Jablonský M, Kazíková J & Holúbková S (2010). "The effect of the iron-gall ink on permanence in paper by breaking length, degree of polymerisation and thermogravimetric stability of paper during accelerated ageing". Acta Chimica Slovaca, 3, 63-73.

52. Menart E, De Bruin G, & Strlič M (2011). "Dose–response functions for historic paper". Polymer Degradation and Stability, 96(12), 2029-2039.

53. Jablonský M, Katuščák S, Holúbková S, Hroboňová K & Lehotay J (2011). "The Effect of Acetic and Formic Acid Formation during Accelerated Ageing on Embrittlement of Newsprint Paper". Restaurator 32(4), 318-347.

54. Area MC & Cheradame H (2011). "Paper Aging and Degradation: Recent Findings and Research Methods". BioResources (http://www.bioresources.com) 6(4), 5307-5337.

55. Jablonský M, Kačík F, Kazíková J, Čabalová I & Sivák J (2011). "Kinetika degradácie celulózy pri urýchlenom starnutí papiera: Vyhodnotenie modifikácie suspenziou MgO v perfluóralkánoch (Kinetics of cellulose degradation at accelerated ageing: Evaluation of treatment by MgO in perfluoralkanes)". Acta Facultatis Xylologiae Zvolen 53(2), 63−69.

56. Baty JW, Maitland CL, Minter,W, Hubbe MA & Jordan-Mowery SK (2010). "Deacidification for the conservation and preservation of paper-based works: A review". BioResources (http://www.bioresources.com) 5(3), 1955-2023.

Zervos S (2007). "Evaluating treatments of paper using statistically valid test methods. Part II: Experimental setup and protocol". Restaurator, 28(4), 256-288.



2. Mahgoub H, Bardon T, Lichtblau D, Fearn T & Strlič M (2016). “Material properties of Islamic paper”. Heritage Science, 4(1), 34. doi: 10.1186/s40494-016-0103-4

3. Kostadinovska M (2015). "Non-destructive Characterization of Paper Artifacts in Conservation Treatments". Paper presented at the QUAESTI-Virtual Multidisciplinary Conference, December, 7 - 11 2015.

4. Dellaportas P, Papageorgiou E & Panagiaris G. (2014). "Museum factors affecting the ageing process of organic materials: review on experimental designs and the INVENVORG project as a pilot study". Heritage Science, 2(1), 2. doi: 10.1186/2050-7445-2-2


6. Malea E, Papageorgiou E & Panagiaris G (2011). “Investigation of the degradation mechanisms of organic materials: from accelerated ageing to chemometric studies”. In: Giannakopoulos G & Sakas D (eds.) International Conference on Integrated Information (IC-ININFO 2011), Kos Island, Greece, 29 Sep. - 3 Oct. 2011. Advances on Information Processing and Management. Piraeus, I-DAS Press, 280-284.

7. Jablonský M, Kazíková J, Holúbková S (2010). "The effect of the iron-gall ink on permanence in paper by breaking length, degree of polymerisation and thermogravimetric stability of paper during accelerated ageing". Acta Chimica Slovaca, 3, 63-73.

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 24 Zervos S (2007). "Accelerated ageing kinetics of pure cellulose paper after washing, alkalization and impregnation with methylcellulose". Restaurator, 28(1), 55-69.


1. Čabalová I, Kačík F, Gojný J, Češek B, Milichovský M, Mikala O, . . . Ďurkovič J (2017). “Changes in the Chemical and Physical Properties of Paper Documents due to Natural Ageing”. Bioresources, 12(2), 2618-2634.


3. Manuhara G, Khasanah L & Utami R (2016). "Changes in grammage, tearing resistance, and water vapor transmission rate of active paper incorporated with Cinnamaldehyde during storage at various temperatures". Paper presented at the IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 107, 012031. doi:10.1088/1757-899X/107/1/012031.

4. Tkalčec MM, Bistričić L & Leskovac M (2016). "Influence of adhesive layer on the stability of kozo paper". Cellulose, 23(1), 853-872. doi: 10.1007/s10570-015-0816-7.

5. Vänskä E, Luukka M, Solala I & Vuorinen T (2013). "Effect of water vapor in air on thermal degradation of paper at high temperature". Polymer Degradation and Stability, in press. http://dx.doi.org/10.1016/j.polymdegradstab.2013.10.020

6. Čabalová I, Kačík F & Briškárová A (2013). "Breaking length and macromolecular Characteristics of Papers from Historical Books" (Tržná dĺžkics a makromolekulové vlastnosti papierov v historických knihách). Acta Facultatis Xylologiae, 55(1), 61-70.

7. Eilert E (2011). "Conservation of Severely Damaged Paper Using Passivation Polymers". Texas A&M University. Doctoral dissertation.

8. Ren Wei-Ke, Zheng Xue-Jing & Tang Ke-Yong (2011). “Progress of Research on Yellowing of Natural Polymer Materials”. Leather Science and Engineering, 21(6), TQ321 (in Chinese). DOI: 10.3969/j.issn.1004-7964.2011.06.005.

9. Croitoru C, Patachia S, Porzsolt A & Friedrich C (2011). "Effect of alkylimidazolium based ionic liquids on the structure of UV-irradiated cellulose". Cellulose 18(6), 1469-1479.

10. Baty JW, Maitland CL, Minter W, Hubbe MA & Jordan-Mowery SK (2010). "Deacidification for the conservation and preservation of paper-based works: A review". BioResources (http://www.bioresources.com) 5(3), 1955-2023.

Zervos S (2007). "Characterization of changes induced by ageing to the microstructure of pure cellulose paper by use of a gravimetric water vapour adsorption technique". Cellulose, 14(4), 375-384.


1. Gurian E, Bellich B & Cesàro A (2016). "Polysaccharide solutions and gels: Isothermal dehydration study by dynamic calorimetric experiments with DSC". Food Hydrocolloids, 61, 163-171. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.foodhyd.2016.05.011

2. De Filpo G, Palermo AM, Tolmino R, Formoso P & Nicoletta FP (2016). "Gellan gum hybrid hydrogels for the cleaning of paper artworks contaminated with Aspergillus versicolor". Cellulose, 23(5), 3265-3279. doi: 10.1007/s10570-016-1021-z

3. Zhang X, Hu H, Guo M (2015). "Relaxation of a hydrophilic polymer induced by moisture desorption through the glass transition". Physical Chemistry Chemical Physics, 17, 3186-3195.

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 25 Zervos S & Moropoulou A (2006). "Methodology and criteria for the evaluation of paper conservation interventions. Literature review". Restaurator, 27(4), 219-274.



2. Sequeira SO, Phillips AJL, Cabrita EJ & Macedo MF (2017). “Antifungal treatment of paper with calcium propionate and parabens: Short-term and long-term effects”. International Biodeterioration & Biodegradation, 120, 203-215. doi: https://doi.org/10.1016/j.ibiod.2017.03.005


4. Pietrzak K, Otlewska A, Danielewicz D, Dybka K, Pangallo D, Kraková L, . . . Gutarowska B (2017). “Disinfection of archival documents using thyme essential oil, silver nanoparticles misting and low temperature plasma”. Journal of Cultural Heritage, 24, 69-77. doi: http://doi.org/10.1016/j.culher.2016.10.011

5. Danielewicz, D, Dybka, K, Durovič, M & Surma-Ślusarska, B (2016). “A review of methods for the assessment of paper degradation in conservation practice and research”. In: Gutarowska, B (ed.) A modern approach to biodeterioration assessment and the disinfection of historical book collections. Lodz, Poland, Institute of Fermentation Technology and Microbiology. Lodz University of Technology.


7. Jiang F, Yang Y, Weng J & Zhang X (2016). "Layer-by-Layer Self-Assembly for Reinforcement of Aged Papers". Industrial & Engineering Chemistry Research, Article ASAP. doi: 10.1021/acs.iecr.6b02988

8. Valdés-Pérez O, Borrego-Alonso S, Vivar-González I, Anaya-Villalpanda M & Molina-Veloso A (2016). "Actividad antifúngica del aceite esencial de clavo de olor en el control del biodeterioro fúngico de documentos". Revista CENIC Ciencias Biológicas, 47(2), 78-85.

9. Sequeira SO, Phillips AJ, Cabrita EJ & Macedo MF (2016). "Ethanol as an antifungal treatment for paper: short-term and long-term effects". Studies in Conservation. doi: http://dx.doi.org/10.1080/00393630.2015.1137428


11. Kostadinovska M (2015). "Non-destructive Characterization of Paper Artifacts in Conservation Treatments". Paper presented at the QUAESTI-Virtual Multidisciplinary Conference, December, 7 - 11 2015.

12. Čabalová I, Kačík F (2015). "CHEMICKÁ CHARAKTERISTIKA PAPIEROV Z HISTORICKÝCH KNÍH (CHEMICAL CHARACTERISATION OF PAPERS FROM HISTORICAL BOOKS)". ACTA FACULTATIS XYLOLOGIAE ZVOLEN, 57, 37-42.

13. Puica NM, Lisa G, Ardelean E & Rusu I (2014). "Assessment of the effectiveness of paper consolidation treatments by thermogravimetric analysis". European Journal of Science and Theology, 10(5), 253-262.

14. Mazzuca C, Micheli L, Carbone M, Basoli F, Cervelli E, Iannuccelli S, Sotgiu S & Palleschi A (2014). "Gellan hydrogel as a powerful tool in paper cleaning process: a detail study". Journal of Colloid and Interface Science, 416, 205-211. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.jcis.2013.10.062



16. Anders M (2013). "Book and Paper Preservation". In: Holik, H (ed.) Handbook of Paper and Board: Second Edition. Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, 1087-1108. DOI: 10.1002/9783527652495

17. Moise I, Stanculescu I & Meltzer V (2014). "Thermogravimetric and calorimetric study of cellulose paper at low doses of gamma irradiation". Journal of Thermal Analysis and Calorimetry, 115(2), 1417-1425. DOI: 10.1007/s10973-013-3476-6

18. Li Q, Xi S & Zhang X (2014). "Conservation of paper relics by electrospun PVDF fiber membranes". Journal of Cultural Heritage, 4, 359-364. http://dx.doi.org/10.1016/j.culher.2013.09.003


20. Čabalová I, Kačík F & Briškárová A (2013). "Breaking length and macromolecular Characteristics of Papers from Historical Books" (Tržná dĺžkics a makromolekulové vlastnosti papierov v historických knihách). Acta Facultatis Xylologiae, 55(1), 61-70.

21. Balakhnina IA, Brandt NN, Chikishev AY & Rebrikova NL (2013). "Effect of laser radiation on 19th century paper". Restaurator, 34(1), 30-44.

22. Jablonský M, Kazíkova J, Botkova M & Holúbková S (2012). "Kinetic dependences for the decrease of polymerization of paper undergoing accelerated ageing". Cellulose Chemistry and Technology, 46(9-10), 625-630.

23. Thomas JL (2012). Evaluation of reduced oxygen display and storage of watercolours. Doctoral thesis, UCL (University College London).

24. Jablonsky M, Hrobonova K, Katuscak S, Lehotay J & Botkova M (2012). "Formation of acetic and formic acid in unmodified and modified papers during accelerated ageing". Cellulose Chemistry and Technology, 46(5-6), 331-340.

25. Matsuo M, Umemura K & Kawai S (2012). "Kinetic analysis of color changes in cellulose during heat treatment". Journal of Wood Science, 58(2), 113-119, DOI: 10.1007/s10086-011-1235-5.

26. Valentin Moise I, Virgolici M, Daniel Negut C, Manea M, Alexandru M, Trandafir L, Lucica Zorila F, Mihaela Talasman C, Manea D, Nisipeanu S, Haiducu M & Balan Z (2011). "Establishing the irradiation dose for paper decontamination". Radiation Physics and Chemistry, 81, 8, 1045–1050. doi:10.1016/j.radphyschem.2011.11.063.

27. Jablonský M, Katuščák S, Holúbková, S, Hroboňová, K & Lehotay, J (2011). "The Effect of Acetic and Formic Acid Formation during Accelerated Ageing on Embrittlement of Newsprint Paper". Restaurator 32(4), 318-347.


29. Severiano L, Lahr F, Bardi M & Machado L (2011). "Evaluation of the effects of gamma radiation on thermal properties of wood species used in Brazilian artistic and cultural heritage". Journal of Thermal Analysis and Calorimetry, 106(3), 783-786, DOI 10.1007/s10973-011-1840-y.

30. Jablonský M, Kazíková J, Holúbková S (2010). "The effect of the iron-gall ink on permanence in paper by breaking length, degree of polymerisation and thermogravimetric stability of paper during accelerated ageing". Acta Chimica Slovaca, 3, 63-73.



32. Sandy M, Manning A & Bollet F (2010). "Changes in the crystallinity of cellulose in response to changes in relative humidity and acid treatment". Restaurator, 31(1), 1-18.

33. Sandy M, Manning A & Bollet F (2009). "Changes in the tensile properties of paper in response to fluctuating relative humidity - relevance to paper conservation". International Circle of Educational Institutes for Graphic Arts Technology and Management (IC), 2 (1), 6-14. http://www.hdm-stuttgart.de/international_circle/circular/issues/ 09_01/ICJ_02_06_sandy_manning_bollet.pdf [viewed 4.10.2009]

34. Moise I-V, Bratu E, Georgescu RM, Virgolici MA, Negut CD & Cutrubinis M (2009). "Sinteza studiilor de caz privind tratamentul cu radiatii ionizante pentru documentele de arhiva". ARCON 92-083/2008 O sansa pentru viitorul arhivelor: dezinfestare prin tratament cu radiatii ionizante. Centrul de Iradieri Tehnologice IRASM. Institutul National de Cercetare-Dezvoltare pentru Fizica si Inginerie Nucleara "Horia Hulubei", Magurele. http://www.irasm.ro/arcon/pub/sa1_ifin.pdf [Viewed 4.10.2009]

35. Bansa H (2006). "Neue Entwicklungen im Bereich der bibliothekarischen Bestandserhaltung (Στρατηγική διατήρησης. Μελέτη για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση του γραπτού πολιτισμού στη Γερμανία)". Forum Bestandserhaltung (Φόρουμ για τη διατήρηση υλικού, Πανεπιστήμιο του Μύνστερ). http://www.uni-muenster.de/Forum-Bestandserhaltung /downloads/ Bansa_Neue_Entwicklungen_2006.pdf [Viewed:8.9.2009]

36. Bansa H (2006). "Strategie Bestandserhaltung. Eine Studie zur langfristigen Erhaltung des schriftlichen Kulturgutes in Deutschland" Forum Bestandserhaltung. http://www.uni-muenster.de/Forum-Bestandserhaltung/downloads/ Strategie_Bestandserhaltung_Bansa_2006.pdf [Viewed:4.10.2010]

Zervos S & Moropoulou A (2005). "Cotton cellulose ageing in sealed vessels. Kinetic model of autocatalytic depolymerization". Cellulose, 12(5), 485-496.


1. Moutsatsou, A, Terlixi, A, Alexopoulou, A & Koukios, E (2017). “Contribution of visible and fluorescence light microscopy to a non-invasive authenticity control of paper substrates of 19th century watercolour paintings”. Cellulose Chemistry and Technology, 51(5-6), 489-495.


3. Zięba-Palus J, Wesełucha-Birczyńska A, Trzcińska B, Kowalski R & Moskal P (2017). “Analysis of degraded papers by infrared and Raman spectroscopy for forensic purposes”. Journal of Molecular Structure, 1140, 154-162. doi: http://doi.org/10.1016/j.molstruc.2016.12.012

4. Heggset EB, Chinga-Carrasco G & Syverud K (2017). "Temperature stability of nanocellulose dispersions". Carbohydrate Polymers, 157, 114-121. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.carbpol.2016.09.077

5. Pawcenis D, Smoleń M, Aksamit-Koperska MA, Łojewski T & Łojewska J (2016). "Evaluating the impact of different exogenous factors on silk textiles deterioration with use of size exclusion chromatography". Applied Physics A, 122, 576, 1-10.

6. Adel AM, Dupont A-L, Abou-Yousef H., El-Gendy A., Paris S & El-Shinnawy N (2014). A study of wet and dry strength properties of unaged and hygrothermally aged paper sheets reinforced with biopolymer composites. Journal of Applied Polymer Science, 131, 18, art. no. 40761, 9212 - 9224. doi: 10.1002/app.40761


7. Matsuoka S, Kawamoto H & Saka S (2014). "What is active cellulose in pyrolysis? An approach based on reactivity of cellulose reducing end". Journal of Analytical and Applied Pyrolysis, 106, 138-146. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.jaap.2014.01.011

8. Poggi G, Toccafondi N, Melita LN, Knowles JC, Bozec L, Giorgi R & Baglioni P. (2013). "Calcium hydroxide nanoparticles for the conservation of cultural heritage: new formulations for the deacidification of cellulose-based artifacts". Applied Physics A, 1-9. doi: 10.1007/s00339-013-8172-7



11. Jablonský M, Kazíkova J, Botkova M & Holúbková S (2012). "Kinetic dependences for the decrease of polymerization of paper undergoing accelerated ageing". Cellulose Chemistry and Technology, 46(9-10), 625-630.

12. Thomas JL (2012). Evaluation of reduced oxygen display and storage of watercolours. Doctoral thesis, UCL (University College London).

13. Jablonsky M, Hrobonova K, Katuscak S, Lehotay J & Botkova M (2012). "Formation of acetic and formic acid in unmodified and modified papers during accelerated ageing". Cellulose Chemistry and Technology, 46(5-6), 331-340.

14. Matsuo M, Umemura K & Kawai S (2012). "Kinetic analysis of color changes in cellulose during heat treatment". Journal of Wood Science, 58(2), 113-119, DOI: 10.1007/s10086-011-1235-5.

15. Calvini P (2012). "The role of the Ekenstam equation on the kinetics of cellulose hydrolytic degradation". Cellulose, 19(2), 313-318. DOI: 10.1007/s10570-011-9645-5.

16. Čabalová I, Kačík F, Geffert A & Kačíková D (2011). The Effects of Paper Recycling and its Environmental Impact. In: Broniewicz, E (ed.) Environmental Management in Practice. InTech, 329-350.


18. Látková E (2011). "VPLYV RECYKLÁCIE A STARNUTIA NA ZMENU OPTICKÝCH VLASTNOSTÍ LISTNÁČOVÝCH BUNIČIN OVÝCH VLÁKIEN". In: Botková M, Kučerková L, Vrška M, Šutý Š (eds) SELECTED PROCESSES AT THE WOOD PROCESSING 2011. IX INTERNATIONAL SYMPOSIUM, SEPTEMBER 7–9. 2011, ZVOLEN, SLOVAK REPUBLIC, 2011. FACULTY OF WOOD SCIENCES AND TECHNOLOGY, TECHNICAL UNIVERSITY IN ZVOLEN, 96-104.

19. De Caux LS, Amorim SC, Barony BA & Frossard VA (2010). "Limitations of bleached eucalyptus pulp viscosity as determinant for its quality (Limitações da viscosidade da polpa branqueada de eucalipto como determinante para sua qualidade)". O Papel, 71(6), 43-55.

20. Stephens CH, Shrestha B, Morris HR, Bier ME, Whitmore PM & Vertes A (2010). "Minimally invasive monitoring of cellulose degradation by desorption electrospray ionization and laser ablation electrospray ionization mass spectrometry". Analyst 135(9), 2434-2444. DOI: 10.1039/C0AN00155D


22. Gehlen MH (2010). "Kinetics of autocatalytic acid hydrolysis of cellulose with crystalline and amorphous fractions". Cellulose 17(2), 245-252. DOI 10.1007/s10570-009-9385-y


23. Gilbert R, Jalbert J, Duchesne S, Tétreault P, Morin B & Denos Y (2010). "Kinetics of the production of chain-end groups and methanol from the depolymerization of cellulose during the ageing of paper/oil systems. Part 2: Thermally-upgraded insulating papers". Cellulose, 17(2), 253-269. DOI 10.1007/s10570-009-9365-2

24. Gehlen MH (2009). "Approximate solution of the autocatalytic hydrolysis of cellulose". Cellulose, 16(6), 1069-1073, DOI 10.1007/s10570-009-9315-z.

25. Zhou Gang, Huang Guan-bao & Wang Shao-peng (2008). "Study on capability of regenerative cellulose from cellulose/phosphoric acid spinning solution". Modern Chemical Industry, 28 (z2) (in Chinese).

26. Calvini P & Silveira M (2008). "FTIR analysis of naturally aged FeCl3 and CuCl2-doped cellulose papers". e-Preservation Science, 5, 1-8. http://www.morana-rtd.com/e-preservationscience/2008/Calvini-04-02-2008.pdf

27. Kačík F, Kačíková D, & Vacek V (2008). "Kinetics of cellulose degradation at accelerated paper ageing [Kinetika degradácie celulózy pri urýchlenom starnutí papiera]". Acta Facultatis Xylologiae, 50(1), 83-90.

28. Sawoszczuk T, Barański A, Łagan JM, Łojewski T & Zieba K (2008). "On the use of ASTM closed vessel tests in accelerated ageing research". Journal of Cultural Heritage, 9(4), 401-411.

29. Kačík F & Kačíková D (2008). "Charakterizácia degradácie celulózy". KNIŽNICA ROČ. 9, Č. 6-7 2008. http://www.snk.sk/swift_data/source/ casopis_kniznica/2008/jun_jul/43.pdf [Viewed:8.9.2009].

30. Calvini P (2008). "Comments on the article ‘On the degradation evolution equations of cellulose’ by Hongzhi Ding and Zhongdong Wang". Cellulose, 15(2), 225-228.

31. Ding H-Z & Wang ZD (2008). "Author response to the comments by P. Calvini regarding the article ‘On the degradation evolution equations of cellulose’ by H-Z Ding and ZD Wang". Cellulose, 15(2), 229-237.

32. Stephens CH, Whitmore PM, Morris HR & Bier ME (2008). "Hydrolysis of the amorphous cellulose in cotton-based paper". Biomacromolecules, 9(4), 1093-1099.

33. Ding H-Z & Wang ZD (2008). "On the degradation evolution equations of cellulose". Cellulose, 15(2), 205-224.

34. Calvini P, Gorassini A & Merlani AL (2008). "On the kinetics of cellulose degradation: Looking beyond the pseudo zero order rate equation". Cellulose, 15(2), 193-203.

35. Li Zhan-shuang & Yan Gen-cheng (2007). "Investigation of the thermal stability of cellulose and the capability of regenerative cellulose". Applied Science and Technology, 34(4) (in Chinese).

36. Calvini P, Gorassini A & Luigimerlani A (2007). "Autocatalytic degradation of cellulose paper in sealed vessels". Restaurator, 28(1), 47-54.

37. Calvini P & Gorassini A (2006). "On the rate of paper degradation: Lessons from the past". Restaurator, 27(4), 275-290.

Moropoulou A & Zervos S (2003). "The immediate impact of aqueous treatments on the strength properties of paper". Restaurator, 24(3), 160-177.


1. Völkel, L, Ahn, K, Hähner, U, Gindl-Altmutter, W & Potthast, A (2017). “Nano meets the sheet: adhesive-free application of nanocellulosic suspensions in paper conservation”. Heritage Science, 5(1), 23.

2. Iurciuc, C, Lungu, C, Martin, P & Popa, M (2017). “Gellan. pharmaceutical, medical and cosmetic applications”. Cellulose Chemistry and Technology, 51(3-4), 187-202.

3. Zidan, Y, El-Shafei, A, Noshy, W & Salim, E (2017). “A comparative study to evaluate conventional and nonconventional cleaning treatments of cellulosic paper supports”. Mediterranean Archaeology & Archaeometry, 17(3), 337-353.

http://www.snk.sk/swift_data/source/


4. Mazzuca C, Poggi G, Bonelli N, Micheli L, Baglioni P & Palleschi A. (2017). “Innovative chemical gels meet enzymes: A smart combination for cleaning paper artworks”. Journal of Colloid and Interface Science, 502, 153-164. doi: https://doi.org/10.1016/j.jcis.2017.04.088

5. Micheli L, Mazzuca C, Palleschi A & Palleschi G (2016). "Development of a diagnostic and cleaning tool for paper artworks: a case of study". Microchemical Journal, 126, 32-41. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.microc.2015.11.052

6. Mazzuca C, Micheli L, Marini F, Bevilacqua M, Bocchinfuso G, Palleschi G, Palleschi A (2014). "Rheoreversible hydrogels in paper restoration processes: a versatile tool". Chemistry Central Journal, 8:10, 1-11.

7. Han SH, Lee SK, Shin HC & Kim H (2014). "Verification of Occurring White Fine Particles of MgO on the Surface of Archival Materials during Deacidification Process". Applied Chemistry for Engineering, 25(4), 374-379.

8. Mazzuca C, Bocchinfuso G, Cacciotti I, Micheli L, Palleschi G & Palleschi A (2013). "Versatile hydrogels: An efficient way to clean paper artworks". RSC Advances, 3(45), 22896-22899. DOI: 10.1039/c3ra44387f

9. Mazzuca C, Micheli L, Carbone M, Basoli F, Cervelli E, Iannuccelli S, Sotgiu S & Pallesch, A (2013). "Gellan hydrogel as a powerful tool in paper cleaning process: a detail study". Journal of Colloid and Interface Science, in press. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.jcis.2013.10.062

10. Eilert E (2011). "Conservation of Severely Damaged Paper Using Passivation Polymers". Texas A&M University. Doctoral dissertation.

11. Schalkx H, Iedema P, Reissland B, & van Velzen B (2011). "Aqueous Treatment of Water-Sensitive Paper Objects. Capillary Unit, Blotter Wash or Paraprint Wash?". Journal of PaperConservation 12(1), 11-20.

12. Seki M, Sonoda N, Hidaka S, Morita Τ & Okayama T (2010). "A New Technique for Strengthening Book Papers with Cellulose Derivatives. Part 2: Effect of Cellulose Derivatives on Different Types of Paper". Restaurator 31(2), 126-141.

13. Baty JW, Maitland CL, Minter W, Hubbe MA & Jordan-Mowery, SK (2010). "Deacidification for the conservation and preservation of paper-based works: A review". BioResources (http://www.bioresources.com) 5(3), 1955-2023.

14. Uchida Y, Inaba M & Kijima T (2007). "Evaluation of aqueous washing methods of paper by the measurement of organic acid extraction". Restaurator 28(3), 169-184.

15. Seki M, Sonoda N, Morita T & Okayama T (2005). "A new technique for strengthening book papers using cellulose derivatives". Restaurator 26(4), 239-249.

16. Knuutinen M, Kecskemeti I, Heikkilä I & Raappana T (2004). "Control of aqueous paper treatments with ion chromatography". Proceedings of the International Conference, Durability of Paper and Writing, November 16-19, 2004, Ljubljana, Slovenia, 81-83.

Moropoulou A, Zervos S & Mavrantonis, P. (2001). "Quality control and optimization of the conservation treatments applied to the material of the archives of the Greek Communist Party". Restaurator, 22(3), 146-63.


1. Wang Hai-Song, Hou Qing-Xi, Si Xia, Cao Lei & Cao Zhen-Lei (2007). "Durability of archival paper and research progress". China Pulp & Paper, 26(10), TS761.1. (in Chinese)

2. Hähner U, Huhsmann E & Reibke R (2007). "Restaurierung der durch Tintenfraß beschädigten Handschriften des Savigny-Nachlasses. Anwendung der Calciumphytat-Calciumhydrogencarbonat-Behandlung und partieller Stabilisie-rungsmethoden in der Praxis." Abschlussbericht der Universitätsbibliothek Marburg. DFG-Projekt LIS 2 -


557 22 (1) Marburg, INST 1980/1-1. http://archiv.ub.uni-marburg.de/es/2007/0008/pdf/ dfg_abschlussbericht.pdf

Το προφίλ μου στο Google Scholar: http://scholar.google.com/citations?user=YfCEL50AAAAJ

http://scholar.google.com/citations?user=YfCEL50AAAAJ

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 32 5.5. Εξέλιξη του επιστημονικού έργου υπό μορφή πίνακα

* Impact Factors: Thomson Reuters Journal Citation Reports 2015, 2016

5.6. Συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα και έργα

-1-

• Τίτλος: Φυσικοχημική μελέτη και τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησης ελαιογραφικών έργων και σχεδίων σε χαρτί. Διαμόρφωση κριτηρίων - προτάσεις συντήρησης [Oil paintings on paper support: documentation of the preservation state using multispectral imaging and chemical analysis. Determination of evaluation criteria - conservation treatment proposals]

• Πλαίσιο: Αρχιμήδης III • Διάρκεια: 2012-2015 • Θέση: Μέλος της κύριας ερευνητικής ομάδας • Επιστημονικός υπεύθυνος: Καθ. Αθηνά Αλεξοπούλου, Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων

& Έργων Τέχνης, ΤΕΙ Αθήνας • Προϋπολογισμός: € 83.000

-2-

• Τίτλος: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς [Investigation of the environmental factors effects on organic materials constituting the natural and cultural heritage]

• Πλαίσιο: Θαλής • Διάρκεια: 2012-2016 • Θέση: Μέλος της κύριας ερευνητικής ομάδας • Επιστημονικός υπεύθυνος: Καθ. Γεώργιος Παναγιάρης, Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων

& Έργων Τέχνης, ΤΕΙ Αθήνας • Προϋπολογισμός: € 600.000

-3-

• Τίτλος: Ανάπτυξη ολοκληρωμένου περιβάλλοντος αποτίμησης και τεκμηρίωσης των επεμβάσεων συντήρησης πολιτισμικών έργων με μη καταστρεπτικές μεθόδους [Development of an integrated information environment for assessment and documentation of conservation interventions to cultural works/objects with non destructive techniques]

• Πλαίσιο: Θαλής

Αναπληρωτής Επίκουρος Πριν τον διορισμό Σύνολα

Δημοσιεύσεις 20 11 9 40 Διεθνη Επιστημονικά Περιοδικά με Κριτές 5 7 7 19

Εθνικά Επιστημονικά Περιοδικά με Κριτές 4 1 5

Άρθρα σε συλλογικούς τόμους 1 1

Βιβλία 1 1

Συνέδρια Διεθνή 7 3 10

Εθνικά 3 1 4

Impact Factor Δημοσιεύσεων* 7.093 0.734 8.669 16.496

Ετεροαναφορές 154 47 9 210

Impact Factor Ετεροαναφορών* 142.31 76.543 20.719 239.572

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 33 • Διάρκεια: 2012-2015 • Θέση: Μέλος της κύριας ερευνητικής ομάδας • Επιστημονικός υπεύθυνος: Καθ. Μαρία Κουή, Τμήμα Χημικών Μηχανικών, Ε.Μ.Π. • Προϋπολογισμός: € 600.000

-4-

• Τίτλος: Ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών Βιβλιοθήκης ΤΕΙ-Α [Technical and educational institute of Athens library: Development of digital services]

• Πλαίσιο: Ψηφιακή Σύγκλιση • Διάρκεια: 2012-2014 • Θέση: Μέλος της επιστημονικής επιτροπής • Επιστημονικός υπεύθυνος: Καθ. Δάφνη Μάνεση, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας &

Συστημάτων Πληροφόρησης, ΤΕΙ Αθήνας • Προϋπολογισμός: € 958.000

-5-

• Τίτλος: Πρακτική άσκηση Φοιτητών [Student work experience program] • Πλαίσιο: Εκπαίδευση και δια βίου μάθηση • Διάρκεια: 2009-2013 • Θέση: Μέλος της επιστημονικής επιτροπής • Επιστημονικός υπεύθυνος: Καθ. Δάφνη Μάνεση, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας &

Συστημάτων Πληροφόρησης, ΤΕΙ Αθήνας • Προϋπολογισμός: € 258.000

5.7. Άλλο επιστημονικό έργο

• Μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του διεθνούς επιστημονικό περιοδικού Journal of Integrated Information & Management (JIIM) http://ejournals.teiath.gr/index.php/JIIM/index

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό Nano-Structures & Nano-Objects (CiteScore: 1.80) https://www.journals.elsevier.com/nano-structures-and-nano-objects/

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Cultural Heritage (2016 impact factor 1.838) https://www.journals.elsevier.com/journal-of-cultural-heritage/

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό Nordic Pulp & Paper Research Journal (2016 impact factor 1.354) http://www.npprj.se/html/main.asp?i=166&h=2&b=1

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό Carbohydrate Polymers (2015 impact factor 4.219) http://www.journals.elsevier.com/carbohydrate-polymers

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό Thermochimica Acta (2015 impact factor 1.938) )http://www.journals.elsevier.com/thermochimica-acta)

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό ανοικτής πρόσβασης Heritage Science https://heritagesciencejournal.springeropen.com/about

• Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής και κριτής στο Συνέδριο: Η Συντήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς Προκλήσεις και Επαναπροσδιορισμοί, Αθήνα, 25-29 Μαΐου 2015. http://www.conservationconf.gr/index.php?page=organisation&imgd=12

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό "Cellulose" http://link.springer.com/journal/10570 (2015 impact factor 3.195).

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό ανοικτής πρόσβασης bioresources [http://www.ncsu.edu/bioresources/] (2015 impact factor 1.334)

• Κριτής στο επιστημονικό περιοδικό "The ERC Newsletter" (ISSN 2225-7853). [http://www.buchstadt.at/Publications.221.0.html]

• Μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του διεθνούς επιστημονικό περιοδικού "Advances on Information Processing and Management (AIPM)".

http://ejournals.teiath.gr/index.php/JIIM/index

https://www.journals.elsevier.com/nano-structures-and-nano-objects/

https://www.journals.elsevier.com/journal-of-cultural-heritage/

http://www.npprj.se/html/main.asp?i=166&h=2&b=1

http://www.journals.elsevier.com/carbohydrate-polymershttp:/www.journals.elsevier.com/carbohydrate-polymers

http://www.journals.elsevier.com/thermochimica-actahttp:/www.journals.elsevier.com/thermochimica-acta

https://heritagesciencejournal.springeropen.com/abouthttps:/heritagesciencejournal.springeropen.com/about

http://www.conservationconf.gr/index.php?page=organisation&imgd=12http://www.conservationconf.gr/index.php?page=organisation&imgd=12

http://link.springer.com/journal/10570

http://www.ncsu.edu/bioresources/

http://www.buchstadt.at/Publications.221.0.html

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 34 • Μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του διεθνούς επιστημονικό περιοδικού

"The International Journal on Integrated Information Management (IJIIM)" • Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του διεθνούς συνεδρίου "International Conference

on Integrated Information, ICININFO-2011", http://history.icininfo.net/2011/. • Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του διεθνούς συνεδρίου "2nd International

Conference on Integrated Information", ICININFO-2012", http://history.icininfo.net/2012/.

• Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του διεθνούς συνεδρίου "3nd International Conference on Integrated Information", ICININFO-2013", http://www.icininfo.net/.

• Συνδιοργανωτής του session "Information content preservation as outcome of Conservation of Cultural Heritage: Ethics, Methodology and Tools. International Conference on Integrated Information", ICININFO-2011, http://history.icininfo.net/2011/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=59. Co-organizer: Dr. Giorgos Panagiaris.

6. Διοικητικό έργο

6.1. Στο Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης

• Τομεάρχης Β’ τομέα «Μαθημάτων γενικής παιδείας και τεχνολογιών πληροφόρησης» • Ακαδημαϊκός υπεύθυνος του Τμήματος για το πρόγραμμα Erasmus+ από 24.9.2009. • Υπεύθυνος εργαστηρίου Κ7.002 (2009- ) • Επιτροπή Πρακτικής άσκησης (2012-16) • Επιτροπή Αξιολόγησης Εκτάκτου Εκπαιδευτικού Προσωπικού (2009- ) • Επιτροπή Υλοποίησης Δαπανών (Αναλωσίμων και Εξοπλισμού, 2010- ) • Επιτροπή WorkFlow (Επιτροπή Ελέγχου και Κατανομής Δαπανών, 2011- ) • Επιτροπή Παραλαβής Υλικού (2010- ) • Επιτροπή Σύνταξης Προγράμματος Διδασκαλίας Μαθημάτων (σύνταξη του

προγράμματος και του αιθουσογράμματος, 2010-2016) • Επιτροπή Συγκέντρωσης και Προβολής του Επιστημονικού Έργου της ΣΔΟ (2011-2012) • Επιτροπή «Διερεύνησης των Προοπτικών της Σχολής ΣΔΟ ύστερα από την εφαρμογή του

Ν.4009/2011» • Μέλος της ΟΜΕΑ του τμήματος. Συμμετοχή στη διαδικασία εσωτερικής και εξωτερικής

αξιολόγησης (2009-2017). Συγγραφή του Κεφαλαίου 4: Διδακτικό Έργο της Έκθεσης Εσωτερικής Αξιολόγησης του Τμήματος (2009-2010). Επεξεργασία στατιστικών στοιχείων ερωτηματολογίων των φοιτητών (2009-2017)

• Υπεύθυνος για την σύνταξη του Προγράμματος Εξετάσεων (2010-2016) • Σύνδεσμος με την Κοινωνική Υπηρεσία (φοιτητές ΑΜΕΑ)

6.2. Στο Ίδρυμα (ΤΕΙ-Α)

• Συμμετοχή σε διάφορες επιτροπές διαγωνισμών • Μέλος της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας του Ιδρύματος – Συμμετοχή

στη συγγραφή του «Κώδικα Δεοντολογίας της Έρευνας του ΤΕΙ Αθήνας».

http://history.icininfo.net/2011/

http://history.icininfo.net/2011/

http://www.icininfo.net/

http://history.icininfo.net/2011/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=59

http://history.icininfo.net/2011/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=59

Βιογραφικό Σημείωμα Σπύρου Ζερβού 35 7. Συμμετοχή σε επιστημονικές εταιρείες

• Μέλος του Ελληνικού Τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) από το 2004

• Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Θερμικής Ανάλυσης από το 2001

• Μέλος της Ελληνικής Αρχειακής Εταιρείας από το 1992

• Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Χημικών από το 1986

8. Υποτροφίες

Υπότροφος του Ι.Κ.Υ. ως πρώτος επιτυχών μεταπτυχιακός σπουδαστής κατά το ακαδ. έτος 1999-2000 του Α΄ κύκλου σπουδών ανεξαρτήτως κατευθύνσεως του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών "Προστασία Μνημείων" του Ε.Μ.Π.

9. Ξένες Γλώσσες

Certificate of Proficiency in English (University of Cambridge) – Επάρκεια Διδασκαλίας Αγγλικών από το 1987.

1

Συνοπτική ανάλυση επιστημονικών εργασιών του Σπύρου Ζερβού

1. Moropoulou A, Zervos S & Maurantonis P (2001). “Quality Control and Optimization of the Conservation Treatments Applied to the Material of the Archives of the Greek Communist Party”. Restaurator, 22, 146-163.

Περιγράφονται οι ενέργειες για τη διάσωση του Ιστορικού Αρχείου του ΚΚΕ μετά την πλημμύρα του 1994. Παρουσιάζεται επίσης η διαδικασία ποιοτικού ελέγχου των επεμβάσεων συντήρησής του (κυρίως της αποξίνισης με υδατικό διάλυμα υδροξειδίου του ασβεστίου) καθώς και η αριστοποίησή τους.

Ο ποιοτικός έλεγχος στηρίχθηκε στη μελέτη της επίδρασης των επεμβάσεων συντήρησης στην ταχύτητα υποβάθμισης βασικών χημικών (pH), μηχανικών (αντοχή στις αναδιπλώσεις) και οπτικών ιδιοτήτων (L* και b* συντεταγμένες του χρωματικού χώρου CIE L*a*b*) επιλεγμένων δειγμάτων χαρτιού. Πολύτιμη ήταν και η συμβολή της μικροσκοπίας οπτικών ινών, με την οποία κατέστη δυνατή η ανίχνευση δομικών μεταβολών των δειγμάτων.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ταχύτητα της υποβάθμισης των ιδιοτήτων του χαρτιού που προκλήθηκε από 6 ημέρες τεχνητή θερμική γήρανση στους 105°C ήταν μικρότερη για τα συντηρημένα δείγματα. Μόνο οι οπτικές ιδιότητες των δειγμάτων που περιείχαν λιγνίνη επηρεάστηκαν αρνητικά (κιτρίνισαν), αλλά σε βαθμό που δεν γίνεται αντιληπτός παρά μόνο με άμεση σύγκριση των δειγμάτων. Η μεταβολή του χρώματος αποδόθηκε στην οξείδωση της λιγνίνης λόγω του υψηλού pH του λουτρού αποξίνισης. Η ανάλυση σε κύριες συνιστώσες (principal component analysis) έδειξε ισχυρή στατιστική συσχέτιση των χρωματικών συνταγμένων με τις μηχανικές αντοχές στα δείγματα που δεν περιείχαν λιγνίνη.

2. Moropoulou A & Zervos S (2003). “The Immediate Impact of Aqueous Treatments on the Strength Properties of Paper”. Restaurator, 24, 160 - 177.

Στην εργασία αυτή διερευνώνται τα άμεσα αποτελέσματα των υδατικών επεμβάσεων συντήρησης στις μηχανικές αντοχές ενός πρότυπου σύγχρονου χαρτιού (χαρτί Whatman no 2) και πέντε ιστορικών χαρτιών που προέρχονται από διάφορες χρονικές περιόδους (περίπου 1650, 1700, 1750, 1940, 1960) και που έχουν κατασκευαστεί από διαφορετικές πρώτες ύλες (κουρέλια, χημικό πολτό, βαμβάκι) και με διαφορετικά συστήματα υδροφοβίωσης (χωρίς υδροφοβίωση, ζελατίνα, ρητίνη).

Τα αποτελέσματα έδειξαν την στατιστικά σημαντική ελάττωση της εφελκυστικής αντοχής του χαρτιού Whatman και τεσσάρων από τα ιστορικά χαρτιά. Οι άλλες μηχανικές αντοχές (αντοχή στις αναδιπλώσεις και απορρόφηση ενέργειας κατά τον εφελκυσμό) παρουσίασαν μικτές τάσεις. Προτάθηκαν πιθανοί μηχανισμοί για την εξήγηση των αποτελεσμάτων αυτών και συζητήθηκαν οι μακροπρόθεσμες συνέπειές τους με τη βοήθεια διαφόρων σεναρίων ελάττωσης των μηχανικών αντοχών.

Προτάθηκαν επίσης κριτήρια για την εφαρμογή των υδατικών επεμβάσεων που αφενός εξασφαλίζουν ωφέλιμα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, αφετέρου ελαχιστοποιούν τις πιθανότητες αρνητικών επιδράσεων. Τονίστηκε η σημασία των

2

δοκιμών μηχανικών αντοχών, ειδικά της εφελκυστικής αντοχής, αφού μπορεί και καταγράφει μεταβολές που δεν μπορούν να ανιχνευθούν από τις δοκιμές χημικών ιδιοτήτων. Η παράλειψη του σταδίου προκλιματισμού των δειγμάτων πριν από τη μέτρηση των μηχανικών αντοχών, μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένα συμπεράσματα σχετικά με τις αντοχές των συντηρημένων δειγμάτων. Αποδείχτηκε ότι σε πολλές περιπτώσεις οι υδατικές επεμβάσεις μπορούν να έχουν αρνητικές άμεσες συνέπειες στις μηχανικές αντοχές και ότι προηγούμενα αποτελέσματα άλλων ερευνών που υποδείκνυαν γενική βελτίωσή τους είχαν ως αιτία παραλείψεις στο πρωτόκολλο αποτίμησης.

3. Ζερβός Σ & Μοροπούλου Α (2004). “Γενικές Αρχές Διατήρησης Αρχειακού Υλικού”. Αρχειακός Δεσμός, Τόμος 1, Αθήνα, 131-163.

Παρουσιάζονται οι γενικές αρχές διατήρησης αρχειακού υλικού. Παρέχονται γενικές οδηγίες και παρουσιάζονται λανθασμένες πρακτικές και παρανοήσεις των οποίων η εφαρμογή μπορεί να προκαλέσει καταστροφές. Συζητούνται οι βασικές αρχές σχεδιασμού και ορισμού προτεραιοτήτων, καθώς και θέματα καθημερινής πρακτικής που αφορούν τη διατήρηση του υλικού. Αναλύεται η σημασία του κλιματικού ελέγχου, των ορθών πρακτικών διατήρησης και των αποτρεπτικών μέτρων προς αποφυγή πυρκαγιάς, πλημμύρας, κλοπής, βανδαλισμού και μόλυνσης από μύκητες και δίνονται οδηγίες για την πρακτική εφαρμογή τους. Συνιστάται η χρήση αρχειακής ποιότητας υλικών φύλαξης (χαρτιά, χαρτόνια, φάκελοι, κουτιά) και η υιοθέτηση προτυποποιημένων διαδικασιών.

4. Zervos S & Moropoulou A (2005). “Cotton Cellulose Ageing in Sealed Vessels. Kinetic Model of Autocatalytic Depolymerization”. Cellulose, 12(5), 485-496.

Προτείνεται ένα κινητικό μοντέλο που περιγράφει την ταχύτητα του αποπολυμερισμού της κυτταρίνης, της χρωματικής μεταβολής της και της απώλειας των μηχανικών της αντοχών. Παρουσιάζονται επίσης εξισώσεις που συνδέουν τις ιδιότητες αυτές με το χρόνο της τεχνητής γήρανσης. Οι εξισώσεις αυτές εξήχθησαν μετά από θεωρητική κινητική ανάλυση και η ισχύς τους αποδείχθηκε με ανάλυση παλινδρόμησης και προσαρμογή των πειραματικών αποτελεσμάτων στις εξισώσεις του μοντέλου. Οι εξισώσεις αυτές δείχνουν εκθετική χειροτέρευση των ιδιοτήτων του χαρτιού και απότομη κατάρρευση της χρηστικής του αντοχής, και σύμφωνα με τη βιβλιογραφία και τα πειραματικά αποτελέσματα, περιγράφουν τη γήρανση του χαρτιού που φυλάγεται σε αρχεία και βιβλιοθήκες καλύτερα από το έως τώρα αποδεκτό γραμμικό μοντέλο. Ταυτόχρονα, εισάγεται ένα μεθοδολογικό εργαλείο (και αποδεικνύεται ο τύπος υπολογισμού του) για τη μελέτη της κινητικής της γήρανσης της κυτταρίνης που ονομάστηκε δ% και το οποίο παριστάνει το ποσοστό των γλυκοζιτικών δεσμών που υδρολύονται μέσα σε χρόνο γήρανσης t.

Η θεωρητική κινητική ανάλυση στηρίχθηκε στο πειραματικό εύρημα ότι κατά την τεχνητή γήρανση του χαρτιού παράγονται πτητικά οξέα, τα οποία σε κλειστά δοχεία γήρανσης προκαλούν αυτοκατάλυση της όξινης υδρόλυσης της κυτταρίνης. Τα κλειστά δοχεία γήρανσης θεωρούνται ότι προσομοιώνουν καλύτερα τις συνθήκες της φυσικής γήρανσης του χαρτιού.

Τα αποτελέσματα οδήγησαν σε τρεις σημαντικές διαπιστώσεις που δημιουργούν νέα δεδομένα αναφορικά με τη διατήρηση του υλικού:

3

o Το κινητικό μοντέλο και τα πειραματικά αποτελέσματα έδειξαν ότι ο χρήσιμος χρόνος ζωής του χαρτιού που φυλάγεται σε αρχεία και βιβλιοθήκες είναι μικρότερος από αυτόν που μέχρι σήμερα πιστεύεται. Αυτό περιορίζει το χρονικό ορίζοντα μέσα στον οποίο πρέπει να ληφθούν μέτρα για την καλύτερη διατήρησή του.

o Ο εξαερισμός των αποθηκευτικών χώρων αρχείων και βιβλιοθηκών είναι απαραίτητος, γιατί απομακρύνει τα όξινα πτητικά προϊόντα της γήρανσης του χαρτιού που προκαλούν αύξηση της ταχύτητας της γήρανσής του. Η συνύπαρξη υλικών που απορροφούν και εξουδετερώνουν τις όξινες αυτές ουσίες (δομικά υλικά, επιχρίσματα) μπορεί να βοηθήσει στην απομάκρυνσή τους από την ατμόσφαιρα των αποθηκευτικών χώρων.

o Η χρήση δεν είναι πάντα εχθρός της διατήρησης. Η σωστή και προσεκτική χρήση βιβλίων και αρχειακού υλικού μπορεί να έχει και μια θετική επίδραση, αφού βοηθάει στον καλύτερο εξαερισμό τους και την απομάκρυνση των βλαβερών όξινων πτητικών προϊόντων της γήρανσης.

5. Ζερβός Σ (2006). “Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες: Υφίσταται ζήτημα λήψης μέτρων διατήρησης του υλικού τους;”. 14ο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών «Η Διαχείρηση της Γνώσης, ο Παγκόσμιος Ιστός και οι Μονάδες Πληροφόρησης, 1-3 Δεκ 2005, Πρακτικά. ΤΕΙ Αθήνας 2006, 385-394.

Στην εργασία αυτή εξετάζεται αν υπάρχει ανάγκη εφαρμογής μέτρων διατήρησης στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Εκτιμήθηκε η πιθανότητα απόσυρσης, λόγω κακής κατάστασης διατήρησης, ενός μέρους των συλλογών των περιοδικών μιας ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης καθώς και το μέγεθος της απώλειας που συνεπάγεται. Η συζήτηση έδειξε ότι το πρόβλημα είναι υπαρκτό και ότι τα μέτρα διατήρησης μπορούν να αυξήσουν κατά πολύ το χρήσιμο χρόνο ζωής των συλλογών μιας ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης.

Τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται ξεκινούν από τον κατάλληλο σχεδιασμό του κτιρίου βάσει των αναγκών διατήρησης και επεκτείνονται σε όλες τις λειτουργίες που έχουν επίπτωση στην κατάσταση του υλικού. Προτείνεται η εγκατάσταση και η λειτουργία συστήματος κλιματισμού στα βιβλιοστάσια για τη διατήρηση κατάλληλων συνθηκών καθώς και η φύλαξη των συλλογών που προορίζονται για διατήρηση στο διηνεκές σε χώρους που επιτελούν αποκλειστικά αυτή τη λειτουργία χωρίς να είναι ταυτόχρονα αναγνωστήρια ή γραφεία. Κύριοι στόχοι των μέτρων διατήρησης πρέπει να είναι το υλικό ιστορικής αξίας, τα περιοδικά και τα εξειδικευμένα επιστημονικά βιβλία, κυρίως αυτά που το χαρτί τους δείχνει σημεία ψαθυρότητας.

Τέλος, υποστηρίζεται ότι η εκπαίδευση των βιβλιοθηκονόμων – αρχειονόμων πρέπει να συμπεριλαμβάνει μαθήματα σχετικά με τη διατήρηση αρχείων και βιβλίων καθώς και βασικές γνώσεις από διάφορους σχετικούς επιστημονικούς τομείς.

6. Zervos S & Moropoulou A (2006). “Methodology and Criteria for the Evaluation of Paper Conservation Interventions. Literature Review”. Restaurator, 27(4), 219-274.

Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα βιβλιογραφικής έρευνας που αφορά τη

4

μεθοδολογία και τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την αποτίμηση καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού. Εξετάζονται τα εξής θέματα: o Τεχνητή γήρανση: θεωρητικές αρχές, συνηθέστερα χρησιμοποιούμενες μέθοδοι,

πρότυπα και συνθήκες (θερμοκρασία και σχετική υγρασία). o Σχεδιασμός πειραμάτων: επιλογή και προετοιμασία δειγμάτων, πειραματικά

πρωτόκολλα. o Μέθοδοι για την αξιολόγηση των ιδιοτήτων του χαρτιού: καθιερωμένες

μέθοδοι, μέθοδοι με μικρή διάδοση και νέες μέθοδοι που παρουσιάζουν δυνατότητες καθιέρωσης. Μέθοδοι που εφαρμόζονται σε ειδικά προβλήματα της αποτίμησης.

o Κριτήρια χαρακτηρισμού μιας επέμβασης συντήρησης ως επιτυχούς. Οι σημαντικότερες σχετικές δημοσιεύσεις των 30 τελευταίων χρόνων

παρουσιάζονται υπό μορφή πίνακα, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται ο στόχος της κάθε μελέτης, στοιχεία σχετικά με τη μέθοδο και τις συνθήκες τεχνητής γήρανσης καθώς και οι μέθοδοι αξιολόγησης των ιδιοτήτων του χαρτιού που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή.

7. Zervos S (2007). “Accelerated Ageing Kinetics of Pure Cellulose Paper after Washing, Alkalization and Impregnation with Methylcellulose”. Restaurator, 28(1), 55-69.

Εξετάζεται με ανάλυση παλινδρόμησης η συμμόρφωση της κινητικής της γήρανσης χαρτιού από καθαρή κυτταρίνη, το οποίο έχει υποστεί πλύσιμο με απιονισμένο νερό, αποξίνιση και στερέωση με μεθυλοκυτταρίνη στο εκθετικό κινητικό μοντέλο που έχει αποδειχθεί ότι ισχύει για μη κατεργασμένο χαρτί (Cellulose, 12(5), 485-496, βλ. 4 παραπάνω). Οι ιδιότητες του κατεργασμένου χαρτιού που βρέθηκαν να ακολουθούν το προτεινόμενο μοντέλο είναι οι εξής: ποσοστό των γλυκοζιτικών δεσμών που έχουν υδρολυθεί, αντοχή στις αναδιπλώσεις, εφελκυστική αντοχή, επιμήκυνση κατά τη θραύση, απορρόφηση ενέργειας κατά τον εφελκυσμό και οι χρωματικές συντεταγμένες L* και b* του συστήματος CIEL*a*b*.

Συζητούνται οι συνέπειες της εφαρμογής του εκθετικού κινητικού μοντέλου που αφορούν τη συντήρηση και τη διατήρηση χαρτιού. Συμπεραίνεται ότι η ταχύτητα της γήρανσης του χαρτιού που φυλάσσεται σε αρχεία και βιβλιοθήκες είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που προέβλεπε το μέχρι τώρα ισχύον γραμμικό μοντέλο και ότι ο εξαερισμός των αποθηκευτικών χώρων και η κυκλοφορία καθαρού αέρα αποτελούν κρίσιμους παράγοντες διατήρησης, αφού διευκολύνουν την απομάκρυνση των βλαπτικών όξινων προϊόντων της γήρανσης του χαρτιού.

8. Zervos S (2007). “Characterization of changes induced by ageing to the microstructure of pure cellulose paper by use of a gravimetric water vapour adsorption technique”. Cellulose, 14(4), 375-384.

Μελετώνται οι μεταβολές που προκαλούνται από την τεχνητή γήρανση στην μικροδομή χαρτιού από καθαρή κυτταρίνη, με μία αυτοματοποιημένη βαρυμετρική μέθοδο που στηρίζεται στη ρόφηση υδρατμών. Η μέθοδος αυτή ενδείκνυται σε περιπτώσεις που οι μεταβολές προκαλούνται κυρίως από τη δράση του νερού, όπως συμβαίνει στην ανακύκλωση χαρτιού, την κερατοποίηση και τη γήρανση του χαρτιού, καθώς και στις υδατικές επεμβάσεις συντήρησης χαρτιού. Παρουσιάζονται

5

επίσης οι μαθηματικοί τύποι για τον υπολογισμό της ειδικής επιφάνειας του χαρτιού και εφαρμόζεται μια ειδική τεχνική (f-plot) που επιτρέπει τη σύγκριση των καμπυλών ρόφησης πριν από και μετά την τεχνητή γήρανση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η τεχνητή γήρανση ελάττωσε την ικανότητα διόγκωσης και απορρόφησης νερού των δειγμάτων, αύξησε την κρυσταλλικότητα της κυτταρίνης και προκάλεσε κερατοποίηση και πύκνωση της δομής του χαρτιού.

9. Zervos S (2007). “Evaluating Treatments of Paper using statistically valid Test Methods. Part II: Experimental Setup and Protocol”. Restaurator, 28(4), 256-288.

Στο άρθρο αυτό, οι σημαντικότερες μέθοδοι που έχουν χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό των ιδιοτήτων του χαρτιού και οι οποίες έχουν παρουσιαστεί στο πρώτο μέρος (Restaurator, 27, 2006, 219-274, βλ. 6 παραπάνω) ελέγχονται πειραματικά σε διάφορους τύπους χαρτιού και τα αποτελέσματά τους υφίστανται στατιστική επεξεργασία. Βάσει των αποτελεσμάτων αυτών επιλέγονται οι μέθοδοι που παρουσίασαν μεγαλύτερη ευαισθησία και επαναληψιμότητα και προτείνεται ένα χαλαρό πειραματικό πρωτόκολλο για την αποτίμηση της καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού. Η μεθοδολογία αποτίμησης στηρίζεται στον προσδιορισμό των άμεσων αλλά και των μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων της υπό μελέτη επέμβασης συντήρησης, καθώς επίσης και στη σύγκριση της ταχύτητας υποβάθμισης συντηρημένων και ασυντήρητων δειγμάτων με την τεχνητή γήρανση. Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα μελετώνται σε δείγματα χαρτιού που έχουν υποστεί τεχνητή γήρανση.

Τα επόμενα θέματα που αφορούν την προτεινομένη μεθοδολογία συζητούνται διεξοδικά:

o Επιλογή και προετοιμασία δειγμάτων o Μέθοδοι προσδιορισμού ιδιοτήτων του χαρτιού.

Συνιστάται ο προσδιορισμός των εξής ιδιοτήτων του χαρτιού: αντοχή στις αναδιπλώσεις, συνιστώσα b* του χρωματικού συστήματος CIEL*a*b*, pH και βαθμός πολυμερισμού. Συνιστάται επίσης η εφαρμογή της φασματοσκοπίας υπερύθρου με μετασχηματισμό Fourier (FTIR).

o Μέθοδος τεχνητής γήρανσης o Κριτήρια που δικαιολογούν μια επέμβαση συντήρησης χαρτιού o Κριτήρια επιτυχίας μιας επέμβασης συντήρησης χαρτιού

10. Zervos S (2010). “Natural and accelerated ageing of cellulose and paper: A literature review”. In: Lejeune, A. and Deprez, T. (eds.) Cellulose: Structure and Properties, Derivatives and Industrial Uses. New York, Nova Publishing, 155-203.

Βιβλιογραφική ανασκόπηση της φυσικής και της τεχνητής γήρανσης της κυτταρίνης και του χαρτιού. Η τεχνητή (επιταχυνόμενη) γήρανση αποτελεί το βασικό μεθοδολογικό εργαλείο για τη μελέτη της γήρανσης της κυτταρίνης και του χαρτιού.

Η ανασκόπηση περιλαμβάνει: o Το συσχετισμό της φυσικής και της τεχνητής γήρανσης. Μεθοδολογία

έρευνας, μέχρι τώρα αποτελέσματα. o Τη χημεία της γήρανσης: αποπολυμερισμός, οξείδωση, ενδοδιασύνδεση

(crosslinking). Επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων (θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας), περιεχόμενης υγρασίας, προσμίξεων και προσθέτων, pH, φωτός, μόλυνσης κ.λπ.

6

o Την επίδραση της γήρανσης στις φυσικοχημικές, μηχανικές, οπτικές και τις ιδιότητες μικροδομής της κυτταρίνης. Μεταβολές στην υδατοαπορρόφηση (κερατοποίηση, hornification), πορώδες και κρυσταλλικότητα.

o Την κινητική της γήρανσης, μέσω της παρακολούθησης χημικών και άλλων ιδιοτήτων της κυτταρίνης (chemical and property kinetics). Πορείες της γήρανσης κάτω από διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες. Αυτοκατάλυση σε κλειστά δοχεία. Κινητικά μοντέλα. Εφαρμογή της εξίσωσης του Arrhenius για τη μελέτη και την πρόβλεψη του χρήσιμου χρόνου ζωής του χαρτιού (paper permanence predictions). Παρουσίαση της σχετικής αντιπαράθεσης για την ισχύ των προβλέψεων.

o Τις μεθόδους τεχνητής γήρανσης. Πρότυπα. Γήρανση σε υγρά και ξηρά περιβάλλοντα, κλειστά δοχεία.

o Τις εφαρμογές της τεχνητής γήρανσης: πρόβλεψη χρήσιμου χρόνου ζωής, ταξινόμηση τύπων χαρτιού ανάλογα με τον προβλεπόμενο χρόνο ζωής τους. Πρότυπα πρόβλεψης με βάση τις επιδόσεις σε διάφορες δοκιμές. Αποτίμηση επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού.

11. Zervos S & Barmpa D (2011). “Investigating the causes of paper strength loss after aqueous treatments”. In: Engel, P., Schiro, J., Larsen, R., Moussakova, E., & Kecskemeti, I. (eds.) New approaches to book and paper conservation - restoration (conference preprints), Horn, Loweraustria, 9th–12th May 2011. Horn/Wien, Verlag Berger, 131-152.

Προηγούμενες δημοσιευμένες μελέτες σε 8 διαφορετικούς τύπους χαρτιού έδειξαν ότι οι υδατικές επεμβάσεις (π.χ. πλύσιμο και αποξίνιση) είχαν ως αποτέλεσμα τη γενικότερη απώλεια της αντοχής κατά τον εφελκυσμό (tensile strength) και την αύξηση της επιμήκυνσης κατά τη θραύση (stretch at break), που ήταν στατιστικά σημαντικές στις περισσότερες περιπτώσεις. Έρευνα της βιβλιογραφίας αποκάλυψε διάφορες διάσπαρτες παρόμοιες αναφορές. Η μελέτη αυτή έχει σκοπό τη διερεύνηση των αιτίων της μείωσης της αντοχής του χαρτιού έπειτα από υδατικές επεμβάσεις.

Η “κερατοποίηση” (hornification), ένα φαινόμενο που σχετίζεται με τη μείωση της αντοχής μετά τη ξήρανση, έχει μελετηθεί εκτενώς από τη βιομηχανία χαρτιού. Ο όρος χρησιμοποιείται για τις μη αναστρέψιμες μεταβολές που εμφανίζονται μετά το πρώτο στέγνωμα των κυτταρινικών ινών, έχοντας σαν αποτέλεσμα τη μείωση του κατακρατούμενου όγκου νερού (water retention value) και της αντοχής στον εφελκυσμό (tensile strength). Και οι δύο ιδιότητες είναι πολύ σημαντικές στην ανακύκλωση του χαρτιού.

Υποθέτοντας ότι αλλαγές σε επίπεδο μικροδομής – παρόμοιες με αυτές που εμφανίζονται σαν αποτέλεσμα της “κερατοποίησης” – μπορεί να είναι υπεύθυνες για τη μείωση της αντοχής, μελετήθηκαν διάφορες παράμετροι της μικροδομής, κυρίως σε ένα μοντέλο χαρτιού καθαρής κυτταρίνης (Whatman Nr. 2, χαρτί φίλτρου) καθώς και σε έναν αριθμό ιστορικών δειγμάτων. Χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω μέθοδοι:

o Προσδιορισμός της διαπερατότητας σε αέρα (air resistance determination, Μέθοδος Gurley)

o Προσδιορισμός της ειδικής επιφάνειας (Specific Surface Area) της κυτταρίνης με μια μέθοδο απορρόφησης υδρατμών (CIsorp) η οποία

7

περιγράφεται λεπτομερώς αλλού. Η μέθοδος των f-plots χρησιμοποιήθηκε για τη σύγκριση των ισόθερμων απορρόφησης.

o Προσδιορισμός των μεταβολών του όγκου, που προσδιορίστηκε από τις αλλαγές στις διαστάσεις του φύλλου του χαρτιού.

o Προσδιορισμός του δείκτη κρυσταλλικότητας (Crystallinity Index). o Ποροσιμετρία υδραργύρου για την εκτίμηση των αλλαγών στο πορώδες. Οι μετρήσεις δεν κατέληξαν σε οριστικά συμπεράσματα, αλλά γενικά έδειξαν ότι

μετά το πλύσιμο, η ειδική επιφάνεια και το πορώδες των δειγμάτων χαρτιού Whatman αυξήθηκαν. Υπήρξαν επίσης ενδείξεις ότι η ειδική επιφάνεια που αντιστοιχεί σε μικρότερους πόρους μειώθηκε ελαφρώς, ενώ αυτή που αντιστοιχεί σε μεγαλύτερους πόρους αυξήθηκε.

Προτείνεται ένας πιθανός μηχανισμός που εξηγεί τις αλλαγές στη μικροδομή, τη μείωση της αντοχής και την αύξηση της επιμήκυνσης κατά τη θραύση που παρατηρείται μετά από υδατικές επεμβάσεις. Για να επιβεβαιωθεί η εγκυρότητα του προτεινόμενου μηχανισμού και η πιθανή σύνδεσή του με την “κερατοποίηση” χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, για την πραγματοποίηση της οποία προτείνεται μια πειραματική προσέγγιση.

12. Giannakopoulos G, Kyriaki-Manesi D & Zervos S (2011). “Approaching information as an integrated field: Εducating information professionals”. In: Giannakopoulos, G., Sakas, D. (eds.) International Conference on Integrated Information (IC-ININFO 2011), Kos Island, Greece, 29 Sep. - 3 Oct. 2011. Advances on Information Processing and Management. Piraeus, I-DAS Press, 128-131.

Η εργασία αυτή παρουσιάζει το γενικό πλαίσιο και τη φιλοσοφία του Τμήματος Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του ΤΕΙ-Α για την ανάπτυξη του νέου προγράμματος σπουδών του.

Η άποψη ότι οι οργανισμοί πληροφόρησης όπως οι βιβλιοθήκες, τα αρχεία και τα μουσεία έχουν κοινούς στόχους και διαχειρίζονται τους ίδιους πόρους, δηλ. την πληροφορία, οδηγεί στην πρόταση που παρουσιάζεται εδώ, ότι δηλαδή πρέπει να αντιμετωπίζονται με ενιαίο τρόπο. Επιπλέον, η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών προσφέρει μια κοινή πλατφόρμα μέσω της οποίας οι οργανισμοί πληροφόρησης μπορούν να αποκτήσουν, να οργανώσουν και να διαδώσουν την πληροφορία με την μορφή δεδομένων και μεταδεδομένων.

13. Zervos S, Koulouris A & Giannakopoulos G (2011). “Intrinsic Data Obfuscation as the Result of Book and Paper Conservation Interventions”. In: Giannakopoulos, G., Sakas, D. (eds.) International Conference on Integrated Information (IC-ININFO 2011), Kos Island, Greece, 29 Sep. - 3 Oct. 2011. Advances on Information Processing and Management. Piraeus, I-DAS Press, 254-257.

Στην εργασία αυτή εξετάζεται η επίδραση της συντήρησης βιβλίων και χαρτιού στα ενδογενή δεδομένα των υπό συντήρηση ιστορικών αντικειμένων.

Τα υλικά δεδομένα που περιέχονται σε ένα ιστορικό αντικείμενο ταξινομούνται σε τρία επίπεδα, όπου το τρίτο επίπεδο συσχετίζεται με τις υλικές ιδιότητες του. Ο πλούτος των πληροφοριών που μπορούν να εξαχθούν από αυτές καθώς και η σημασία τους συζητούνται μέσα από παραδείγματα.

Η απόκρυψη σημαντικών δεδομένων ή και η ολοκληρωτική καταστροφή τους είναι ένα πιθανό αποτέλεσμα συγκεκριμένων επεμβάσεων, και οι συντηρητές, οι

8

ενδιαφερόμενοι και το κοινό πρέπει να είναι ενήμεροι για το τι μπορεί να χαθεί μετά από μια επέμβαση συντήρησης.

14. Giannakopoulos G, Kyriaki-Manessi D & Zervos S (2012). “Teaching information as an integrated field: Assessing the Curriculum of the LIS Dept of the TEI of Athens”, Education for Information, 29(2), 163-183.

Η πεποίθηση ότι οι οργανισμοί πληροφόρησης όπως οι βιβλιοθήκες, τα αρχεία και τα μουσεία έχουν κοινούς στόχους και διαχειρίζονται τον ίδιο πόρο, δηλ. την πληροφορία, οδηγεί στην πρόταση που παρουσιάζεται εδώ, ότι δηλαδή πρέπει να αντιμετωπίζονται με ενιαίο τρόπο. Επιπλέον, η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών προσφέρει μια κοινή πλατφόρμα μέσω της οποίας οι οργανισμοί πληροφόρησης μπορούν να αποκτήσουν, να οργανώσουν και να διαδώσουν την πληροφορία.

Η μελέτη αυτή επικεντρώνεται στην αποτίμηση των αποτελεσμάτων της εφαρμογής ενός προγράμματος σπουδών που διέπεται από αυτή τη φιλοσοφία, σε διαφορετικού είδους οργανισμούς πληροφόρησης, τόσο από την πλευρά των φοιτητών αλλά και των οργανισμών. Στην αποτίμηση του βαθμού απόκτησης γνώσεων και της ικανότητας των φοιτητών να τις εφαρμόζουν σε διαφορετικού είδους οργανισμούς πληροφόρησης. Επιπλέον, η μελέτη αυτή επιχειρεί να αποτιμήσει τις ανάγκες των οργανισμών πληροφόρησης σε αποφοίτους με ειδικές γνώσεις. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε περιλαμβάνει τη χρήση ερωτηματολογίων με κοινές ερωτήσεις προς τους ασκούμενους φοιτητές και τους οργανισμούς αντίστοιχα, και τη στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι φοιτητές μπορούν να φέρουν εις πέρας και σε καλό επίπεδο απόδοσης όλες τις κύριες δραστηριότητες που σχετίζονται με την επιστήμη της πληροφόρησης, ανεξάρτητα από το είδος του οργανισμού και τον τύπο των συλλογών του. Μπορούν να εργάζονται εξίσου αποδοτικά σε βιβλιοθήκες, αρχεία και μουσεία. Παρομοίως, και οι οργανισμοί αντιλαμβάνονται και εκτιμούν τις ικανότητες των ασκούμενων φοιτητών ανεξαρτήτως της φύσης τους. Για την περαιτέρω βελτίωση του προγράμματος σπουδών και σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, προτείνεται η εισαγωγή ενός νέου μαθήματος ή η ενσωμάτωση σε ένα υπάρχον, θεμάτων σχετικών με την εκπαίδευση χρηστών και την πληροφοριακή παιδεία. Ένα σημαντικό αποτέλεσμα του εφαρμοζόμενου προγράμματος σπουδών είναι η ανάδειξη του αναδυόμενου επαγγελματισμού των φοιτητών, όπως φάνηκε και από τις απαντήσεις των πληροφοριακών οργανισμών.

15. Zervos S (2013) “Teaching Conservation and Preservation at the Department of Library Science and Information Systems of the TEI of Athens”, Restaurator, 34(1), 1-11.

Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται οι στόχοι, τα επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα και το περίγραμμα του μαθήματος «Συντήρηση και Διατήρηση» του τμήματος Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων πληροφόρησης του ΤΕΙ Αθήνας.

16. Koulouris A, Kyriaki-Manessi D, Giannakopoulos G & Zervos S (2013). "Institutional repository policies: Βest practices for encouraging self-archiving". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 769-776..

Κατά τη διάρκεια του προηγουμένου έτους, πολλά Ελληνικά Πανεπιστήμια δημιούργησαν Ιδρυματικά αποθετήρια. Στο πλαίσιο αυτό, η Βιβλιοθήκη του

9

Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της Αθήνας σχεδίασε και υλοποίησε ένα Ιδρυματικό Αποθετήριο που περιέχει δημοσιευμένες και μη εργασίες του διδακτικού προσωπικού, πτυχιακές εργασίες των φοιτητών και μια «Ιδρυματική Αρχειακή Συλλογή».

Δυστυχώς, η βιβλιοθήκη του Ιδρύματος δεν έχαιρε στο παρελθόν της εμπιστοσύνης της κοινότητας του ΤΕΙ-Α, κυρίως λόγω της έλλειψης προσωπικού και των ανεπαρκών υπηρεσιών που προσέφερε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι, το Ίδρυμα έπρεπε να ξαναδημιουργήσει το απαραίτητο κλίμα εμπιστοσύνης και να προωθήσει το Ιδρυματικό Αποθετήριο. Τα πρώτα βήματα για το στήσιμο του αποθετηρίου αφορούσαν την δημιουργία πολιτικών για το περιεχόμενο, την διαδικασία αυτοαρχειοθέτησης και την χρήση εξατομικευμένων υπηρεσιών, καθώς και την υλοποίηση των σχετικών ρουτινών. Κατά την εξέλιξη της διαδικασίας αυτής, έγινε φανερό ότι έπρεπε να προωθηθεί μια νέα ιδρυματική κουλτούρα. Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στη δημιουργία βέλτιστων πρακτικών, οι οποίες θα εξασφάλιζαν την αποτελεσματική και ευρεία χρήση του αποθετηρίου από ολόκληρη την ακαδημαϊκή κοινότητα.

Έτσι, πραγματοποιήθηκε βιβλιογραφική έρευνα σχετικά με τις πολιτικές αποθετηρίων. Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές παρατήρησης για την αξιολόγηση της χρήσης του αποθετηρίου. Ταυτόχρονα, διανεμήθηκε στους χρήστες ένα ερωτηματολόγιο ώστε να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα, η ευκολία της χρήσης και το επίπεδο της γνώσης των λειτουργιών του αποθετηρίου μεταξύ των χρηστών-μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας.

17. Zervos S (2013). "Revising Established Tenets in Paper Conservation". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 35-42.

Η εργασία αυτή εξετάζει δύο καθιερωμένες απόψεις στη συντήρηση χαρτιού που κυριαρχούν στη σχετική βιβλιογραφία και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πρακτική της εφαρμογή, υπό το φως πρόσφατων ευρημάτων.

Έχει επανειλημμένα εκφραστεί ανοιχτά η άποψη σε πολλές σχετικές δημοσιεύσεις ότι το πλύσιμο και η υδατική αποξίνιση μπορούν να έχουν μόνο θετική επίδραση στο χαρτί, εξαιρουμένων πιθανών αρνητικών επιπτώσεων στα υδατοδιαλυτά μελάνια και τις χρωστικές. Αποτελέσματα νέων ερευνών αλλά και διάσπαρτα ασχολίαστα αποτελέσματα παλιότερων ερευνών δείχνουν ότι οι υδατικές επεμβάσεις μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στις μηχανικές αντοχές του χαρτιού, κυρίως στην εφελκυστική αντοχή και την αντοχή στις αναδιπλώσεις. Σύμφωνα με την αρχή της ελάχιστης δυνατής επέμβασης, προτείνεται το πλύσιμο και η αποξίνιση του χαρτιού να εφαρμόζονται μόνο σε όξινα χαρτιά και να ακολουθούνται από στερέωση.

Άλλη μία άποψη με σημαντικές επιπτώσεις στην διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικών με τη συντήρηση και τη διατήρηση αφορά την ταχύτητα της γήρανσης του χαρτιού. Η σχετική έρευνα έχει στηριχτεί αποκλειστικά σε μελέτες τεχνητής γήρανσης και έχει δείξει ότι η γήρανση του χαρτιού είναι μια γραμμική διαδικασία, η οποία μετά από ένα σημείο επιβραδύνεται. Όμως, η γενική εφαρμογή του μοντέλου αυτού στην φυσική γήρανση του χαρτιού αμφισβητείται, και ένα νεώτερο

10

μοντέλο έχει προταθεί, το οποίο στηρίζεται σε πειράματα τεχνητής γήρανσης σε κλειστά περιβάλλοντα και το οποίο πιστεύεται ότι προσομοιώνει καλύτερα την φυσική γήρανση του χαρτιού. Στα αρχικά στάδια της γήρανσης και τα δύο μοντέλα δίνουν παρόμοια αποτελέσματα, αλλά το γραμμικό μοντέλο μακροπρόθεσμα υπερεκτιμά κατά πολύ την χρήσιμη ζωή του χαρτιού. Το νεώτερο μοντέλο υποδεικνύει ότι η φυσική γήρανση του χαρτιού σε βιβλιοθήκες και αρχεία μπορεί να είναι μια αυτοκαταλυόμενη διαδικασία και θέτει υπό αίρεση τα θεμέλια της έρευνας στην συντήρηση χαρτιού αλλά και την εφαρμογή των πρακτικών διατήρησης.

18. Zervos S, Kyriaki-Manessi D, Koulouris A, Giannakopoulos G & Kouis DA (2013). "Evaluation of the e-class platform of the LIS Dept., TEI of Athens". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 727-735.

Το Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του ΤΕΙ Αθήνας χρησιμοποιεί μια εγκατάσταση του Μoodle σαν πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης (e-class) για τα 4 τελευταία εξάμηνα. Το Μoodle είναι ελεύθερο λογισμικό ανοιχτού κώδικα, και αποτελεί το πιο δημοφιλές Σύστημα Διαχείρισης Μαθημάτων (Course Management System). Το διδακτικό προσωπικό του τμήματος έχει επενδύσει μεγάλη προσπάθεια και πολύ χρόνο στην ανάπτυξη 50 online μαθημάτων, που προσφέρουν στους φοιτητές όλο το απαραίτητο εκπαιδευτικό υλικό (βιβλιογραφία, παρουσιάσεις, ηλεκτρονικά βιβλία και άλλες πηγές κειμένου και πολυμέσων). Τα ηλεκτρονικά μαθήματα περιλαμβάνουν επίσης διάφορες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, εργασίες και κουίζ που αξιοποιούν στο έπακρο τις διαδραστικές και συνεργατικές δυνατότητες που προσφέρει το περιβάλλον του Moodle.

Στην μελέτη αυτή παρουσιάζεται η αξιολόγηση της πλατφόρμας ασύγχρονης εκπαίδευσης του Τμήματος, η οποία έχει στηριχτεί σε δύο ερωτηματολόγια που απευθύνθηκαν το ένα στο εκπαιδευτικό προσωπικό και το άλλο στους φοιτητές. Τα ερωτηματολόγια χρησιμοποιήθηκαν για τη συγκέντρωση δεδομένων που αφορούν τη συμπεριφορά και τα προφίλ των χρηστών του συστήματος (συχνότητα επισκέψεων, προτιμούμενες δραστηριότητες), καθώς και τις απόψεις τους σχετικά με τη λειτουργικότητα και τη χρησιμότητα του συστήματος για την ενίσχυση της διδασκαλίας. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν πλήρως την άποψη που επικρατούσε στο τμήμα, ότι δηλαδή η πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης αποτελεί μια πολύτιμη προσθήκη στα εκπαιδευτικά εργαλεία του τμήματος. Έδειξαν επίσης ότι φοιτητές και διδακτικό προσωπικό την χρησιμοποιούν ευρύτατα και θεωρούν ότι πλέον δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς αυτήν.

19. Kyriaki-Manessi D, Koulouris A, Giannakopoulos G & Zervos S (2013). "Exploratory research regarding faculty attitudes towards the institutional repository and self archiving". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 777-784.

Τον τελευταίο χρόνο, η βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Αθήνας ξεκίνησε τη δημιουργία ενός Ιδρυματικού Αποθετηρίου (ΙΑ) που περιέχει δημοσιευμένες και μη εργασίες, πτυχιακές εργασίες φοιτητών και μια σημαντική συλλογή του αρχείου του Ιδρύματος. Η συλλογή αυτή χρησιμοποιήθηκε σαν μέσο για την προώθηση του

11

Αποθετηρίου και έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον του εκπαιδευτικού προσωπικού αλλά και της διοίκησης του Ιδρύματος.

Στη διάρκεια της διαδικασίας δημιουργίας του αποθετηρίου, καταβλήθηκε ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε το διδακτικό προσωπικό του Ιδρύματος να κατανοήσει τη σημασία του και να συμμετάσχει ενεργά στον εμπλουτισμό του. Ενημερωτικά ηλεκτρονικά μηνύματα στάλθηκαν από την βιβλιοθήκη, τον κοσμήτορα της σχολής Διοίκησης και Οικονομίας (στην οποία ανήκει το Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης που εκτελεί και επιβλέπει το σχετικό έργο) και τον πρόεδρο του Ιδρύματος. Δημιουργήθηκε επίσης ένας σχετικός ιστότοπος, καθώς και ένας μηχανισμός για την εκτίμηση της ανταπόκρισης του εκπαιδευτικού προσωπικού. Πολύ καλά αποτελέσματα έδωσε το σύστημα που ακολουθήθηκε, η ατομική προσέγγιση δηλαδή του κάθε μέλους του εκπαιδευτικού προσωπικού και η δημιουργία εξατομικευμένων καταλόγων των δημοσιεύσεων του για συμπερίληψη στο ΙΑ. Αποτιμήθηκε επίσης η στάση των μελών του εκπαιδευτικού προσωπικού απέναντι στην αυτοαρχειοθέτηση.

Εκτελέστηκε βιβλιογραφική έρευνα σχετική με την στάση του εκπαιδευτικού προσωπικού και τους παράγοντες που την επηρεάζουν. Διανεμήθηκε επίσης ένα ερωτηματολόγιο σε όλα τα μέλη του εκπαιδευτικού προσωπικού ώστε να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα του συστήματος ενημέρωσης, η πρόθεσή τους να εφαρμόσουν την αυτοαρχειοθέτηση αλλά και γενικά η αποδοχή του ΙΑ. Η έρευνα αυτή διαπίστωσε την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού ενημέρωσης και την θετική αποδοχή του ΙΑ από τα μέλη του εκπαιδευτικού προσωπικού.

20. Zervos S & Alexopoulou I (2013). "International Survey on Paper Conservation Methods". Restaurator, 34(3), 259-260.

Ανακοίνωση της έναρξης της διεθνούς έρευνας σχετικά με τις μεθόδους συντήρησης χαρτιού. Οι στόχοι της έρευνας περιλαμβάνουν:

• Την ταυτοποίηση των μεθόδων συντήρησης χαρτιού που εφαρμόζονται στην πράξη, από την πληθώρα μεθόδων που έχουν δημοσιευθεί στα σχετικά επιστημονικά περιοδικά

• Τον προσδιορισμό της έκτασης της χρήσης τους • Την συγκέντρωση στοιχείων που αφορούν τα σημαντικότερα κέντρα

συντήρησης χαρτιού σε διεθνές επίπεδο Στόχος της δημοσίευσης είναι η κοινοποίηση της έρευνας στους σχετικούς οργανισμούς -με ταυτόχρονη κοινοποίηση του URL του ερωτηματολογίου-, ώστε να αυξηθεί η συμμετοχή σε αυτήν.

21. Grimani V & Zervos S (2014). "Library Bookbinding in Greece". Library Review, 63(6/7), 393-407.

Στην εργασία αυτή εξετάζεται η τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα αναφορικά με την Βιβλιοδεσία Βιβλιοθήκης, μέσω δύο ταυτόχρονων ερευνών που απευθύνονται στις βιβλιοθήκες και τους βιβλιοδέτες.

Η έρευνα στοχεύει στον καθορισμό του βαθμού της χρήσης της βιβλιοδεσίας σαν πρακτικής διατήρησης στις Ελληνικές βιβλιοθήκες και τον εντοπισμό των απαραίτητων χαρακτηριστικών μιας ανθεκτικής Βιβλιοδεσίας Βιβλιοθήκης

12

σύμφωνα με την άποψη των ερωτώμενων. Στοχεύει επίσης στη διερεύνηση της σχέσης συνεργασίας μεταξύ των δύο ερευνώμενων ομάδων, ειδικά όσον αφορά τις διαδικασίες και τον τρόπο ανάθεση εργασιών βιβλιοδεσίας, το ποσοστό ανάθεσης σε εξωτερικούς βιβλιοδέτες, τις προδιαγραφές που ορίζονται από τις βιβλιοθήκες, κ.λπ.

Βάσει της βιβλιογραφίας και των αποτελεσμάτων της έρευνας, προτείνονται τα χαρακτηριστικά μίας οικονομικής και ανθεκτικής Βιβλιοδεσίας Βιβλιοθήκης και γίνονται προτάσεις για βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης.

22. Banou P, Alexopoulou A, Chranioti H, Tsimogiannis D, Terlixi AV, Zervos S & Singer BW (2014). "Oil based media on paper: investigating the effect of oil medium on the paper supports via VOC emission analysis". In: Art ’14, 11th international Conference on Non Destructive testing and Microanalyis for the diagnostics and Conservation of Cultural and Environmental Heritage, Madrid, 11-13 June, 2014.

Στην εργασία αυτή διερευνάται η επίδραση των ελαίων που χρησιμοποιήθηκαν σαν συνδετικά υλικά σε έργα τέχνης στην γήρανση του χάρτινου υποστρώματος μέσω της ανάλυσης των πτητικών οργανικών συστατικών (VOCs) που εκπέμπονται από τεχνητά γηρασμένες λωρίδες χαρτιού από βαμβάκι και χημικό πολτό εμποτισμένες με λινέλαιο, καθώς και από περιοχές από αυθεντικά έργα τέχνης στα οποία έχει χρησιμοποιηθεί έλαιο ως συνδετικό. Για την σύλληψη και ανάλυση των πτητικών συστατικών χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της μικροεκχύλισης υπερκείμενης φάσης – στερεάς φάσης (HS-SPME) σε συνδυασμό με αέρια χρωματογραφία - φασματοσκοπία μάζας (GC/MS). Δεδομένου ότι τα προϊόντα αποσύνθεσης των συστατικών του λαδιού και του χαρτιού είναι σε μεγάλο βαθμό κοινά, προσδιορίστηκαν ορισμένα παράγωγα του φουρανίου και της φουρφουράλης, τα οποία παράγονται αποκλειστικά από τη γήρανση του χαρτιού.

23. Zervos S, Choulis K & Panagiaris G (2014). "Experimental design for the investigation of the environmental factors effects on organic materials (Project INVENVORG). The case of paper". Procedia - Social and Behavioral Sciences, 147, 39-46.

Στην εργασία αυτή, περιγράφεται περιληπτικά το χρηματοδοτούμενο από τη δράση Θαλής πρόγραμμα INVENVORG, το οποίο διερευνά τα αποτελέσματα των περιβαλλοντικών παραμέτρων στα εξής μη κατεργασμένα οργανικά υλικά: οστό, μάλλινο ύφασμα, περγαμηνή, χαρτί και ξύλο. Η σχετική πρόταση περιλαμβάνει πειράματα θερμικής επιταχυνόμενης γήρανσης (με έκθεση σε διάφορες σχετικές υγρασίες, φως και αέριους ρύπους), καθώς και την μελέτη της φυσικής γήρανσης των παραπάνω υλικών σε μουσειακά περιβάλλοντα με ταυτόχρονη καταγραφή των περιβαλλοντικών παραμέτρων. Ακολουθεί η διερεύνηση της στατιστικής συσχέτισης των ιδιοτήτων των υλικών αυτών μετά από επιταχυνόμενη και φυσική γήρανση με τις περιβαλλοντικές παραμέτρους, με σκοπό τον προσδιορισμό της πραγματικής συνεισφοράς κάθε περιβαλλοντικής παραμέτρου στην γήρανση τους.

Μετά την βιβλιογραφική ανασκόπηση της εξαντλητικής έως σήμερα έρευνας πάνω στην τεχνητή γήρανση του χαρτιού, παρουσιάζεται ο πειραματικός σχεδιασμός που αφορά το χαρτί. Θα εφαρμοστεί τεχνητή θερμική γήρανση για την

13

παραγωγή δειγμάτων χαρτιού που έχουν γεράσει ελεγχόμενα, των οποίων οι ιδιότητες θα συσχετιστούν στατιστικά με αυτές των φυσικά γηρασμένων δειγμάτων.

Παρθένα και τεχνητά γηρασμένα δείγματα χαρτιού θα εκτεθούν για δύο χρόνια σε μουσειακά περιβάλλοντα με ταυτόχρονη καταγραφή των περιβαλλοντικών παραμέτρων.

Οι ιδιότητες των δειγμάτων χαρτιού που θα προσδιοριστούν περιλαμβάνουν την αντίσταση στο σχίσιμο (tearing resistance), τον βαθμό πολυμερισμού της κυτταρίνης (ο οποίος θα προσδιοριστεί ιξωδομετρικά), το pH και τις χρωματικές συντεταγμένες του συστήματος CIEL*a*b*.

24. Kouis D, Kyriaki-Manesi D, Zervos S, Giannakopoulos G, Cheilakou E & Koui Μ. (2014). "Integrating Non Destructive Testing Techniques data for cultural heritage monuments to CIDOC Conceptual Reference Model". In: 9th International Symposium on Conservation of Monuments in the Mediterranean Basin (MONUBASIN), Ancara, 3-5 June, 2014.

Η τεκμηρίωση της συντήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αντιμετωπίζεται διεθνώς με ενιαίο τρόπο, και συχνά δεν θεωρείται ως σημαντική δραστηριότητα της συντήρησης. Τα αρχεία της τεκμηρίωσης της συντήρησης παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα, είναι δε συχνά αποσπασματικά και παρέχουν ελλιπή περιγραφή των περιεχομένων πληροφοριών και των εφαρμοζομένων διαδικασιών. Αντικείμενα τέχνης και μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς μεγάλης ιστορικής αξίας, εξετάζονται συνήθως μόνον με μη καταστρεπτικές τεχνικές (NDT&E). Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζεται το πρόγραμμα DOC-CULTURE, το οποίο έχει ως στόχο την προτυποποίηση της τεκμηρίωσης της συντήρησης και της εφαρμογής των μη καταστρεπτικών μεθόδων και των αποτελεσμάτων τους μέσω επεκτάσεων του CIDOC-CRM.

25. Triantafyllou I, Koulouris A, Zervos S, Dendrinos M & Giannakopoulos G (2015). "Significance of clustering and classification applications in digital and physical libraries". In: INTERNATIONAL CONFERENCE ON INTEGRATED INFORMATION (IC-ININFO 2014): Proceedings of the 4th International Conference on Integrated Information. AIP Publishing, 133-140.

Οι εφαρμογές των τεχνικών ομαδοποίησης και ταξινόμησης μπορούν να αποδειχθούν πολύ χρήσιμες είτε σε ψηφιακές είτε σε φυσικές (με βάση το χαρτί) βιβλιοθήκες. Η κύρια εφαρμογή τους, η ομαδοποίηση και ταξινόμηση εγγράφων, είναι πολύ σημαντική για το περιεχόμενο που παράγεται και διατηρείται στις ψηφιακές βιβλιοθήκες, αποθετήρια, βάσεις δεδομένων, δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ., και στηρίζεται σε ετικέτες και στοιχεία οντολογιών, υπερβαίνοντας τις μεθόδους ταξινόμησης που χρησιμοποιήθηκαν σε παραδοσιακές βιβλιοθήκες. Επιπλέον, οι παραδοσιακές βιβλιοθήκες μπορούν να αξιοποιήσουν τις μεθόδους αυτές, αφού η τεχνική της ομαδοποίησης συνδυασμένη με εξελιγμένες ενόργανες μεθόδους χαρακτηρισμού των υλικών όπως η φασματοσκοπία υπερύθρου με μετασχηματισμό Fourier (FTIR), μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την μελέτη και την πρόληψη της φθοράς κυρίως του χαρτιού, αλλά και άλλων υλικών που φυλάσσονται σε αυτές.

Προτείνεται μια προηγμένη αρχιτεκτονική αυτοοργάνωσης δύο επιπέδων, ώστε να βελτιωθεί η δυνατότητα διάκρισης του χώρου εκμάθησης πριν την

14

ομαδοποίηση, η οποία έδωσε ελπιδοφόρα αποτελέσματα όταν χρησιμοποιήθηκε στις εφαρμογές που περιγράφηκαν παραπάνω.

26. Vassilakaki E, Zervos S & Giannakopoulos G (2015). "CIDOC-CRM extensions for conservation processes: A methodological approach". In: INTERNATIONAL CONFERENCE ON INTEGRATED INFORMATION (IC-ININFO 2014): Proceedings of the 4th International Conference on Integrated Information. AIP Publishing, 185-192.

Στην εργασία αυτή εκτίθενται η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την δημιουργία των επεκτάσεων του CIDOC Conceptual Reference Model (CIDOC-CRM) και οι σχέσεις που καθιερώθηκαν ώστε να καταστεί δυνατή η περιγραφή των διαδικασιών επεμβάσεων συντήρησης. Συγκεκριμένα, περιγράφονται τα βήματα που ακολουθήθηκαν για την ανάπτυξη και εφαρμογή των επεκτάσεων του CIDOC-CRM για την περιγραφή των επεμβάσεων συντήρησης σε αντικείμενα της πολιτιστικής κληρονομιάς του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας.

27. Kouis D, Vassilakaki E, Vraimaki E, Cheilakou E, Saint AC, Sakkopoulos E, Viennas E, Pikoulis E-V, Nodarakis N, Achilleopoulos N, Zervos S, Giannakopoulos G, Kyriaki-Manessi D,Tsakalidis A & Koui M (2015)."Standardizing NDT& E Techniques and Conservation Metadata for Cultural Artifacts". In: 9th Metadata and Semantics Research Conference (MTSR 2015), Garoufallou E. et al., Eds. Springer: Manchester, UK, 2015; Communications in Computer and Information Science (CCIS), vol 544.

Η λεπτομερής εξέταση και τεκμηρίωση της κατάστασης των αντικειμένων της πολιτιστικής κληρονομιάς θεωρείται ως μια πολύ σημαντική δραστηριότητα που εκτελείται στο πλαίσιο της συντήρησης τους. Δεδομένων των αυστηρών κανονισμών που περιορίζουν ή πολλές φορές απαγορεύουν τελείως την δειγματοληψία, η εφαρμογή των μη καταστρεπτικών τεχνικών εξέτασης (NDTs) αποτελεί πολλές φορές την μοναδική δυνατή προσέγγιση. Οι τεχνικές αυτές περιλαμβάνουν διάφορες μεθόδους, μεταξύ των οποίων την θερμογραφία υπερύθρου (Infrared Thermography IRT), την χρήση υπερήχων (Ultrasonics US), εφαρμογές ραντάρ (Ground Penetrating Radar GPR), εξέταση με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο (Environmental Scanning Electron Microscopy with Energy Dispersive X-Ray Analysis ESEM-EDX), καθώς και διάφορες παραλλαγές την φασματοσκοπίας (VIS–NIR Fiber Optics Diffuse Reflectance Spectroscopy FORS, portable X-Ray Fluorescence XRF, Attenuated Total Reflectance-Fourier Transform Infrared Spectroscopy ATR-FTIR και micro-Raman Spectroscopy).

Οι παραπάνω τεχνικές παράγουν μεγάλες ποσότητες δεδομένων σε διαφορετικές μορφές, που μπορεί να περιλαμβάνουν κείμενο, πίνακες αριθμών, ή εικόνες (θερμογραφήματα, φάσματα, γραφικές παραστάσεις κ.λπ.). Επιπλέον, η τεκμηρίωση της συντήρησης παρουσιάζει πολλές δυσκολίες, αφού τα σχετικά αρχεία είναι αποσπασματικά και παρέχουν ελλιπή περιγραφή των περιεχομένων πληροφοριών και των εφαρμοζομένων διαδικασιών.

Η προσθήκη δεδομένων της τεκμηρίωσης της συντήρησης στα μεταδεδομένα ενός αντικειμένου είναι σπάνια και δεν έχει ακόμα προτυποποιηθεί. Το πρόγραμμα Doc-Culture έχει σαν στόχο να προσφέρει λύσεις για την μεθοδολογία εφαρμογής των μη καταστρεπτικών μεθόδων, καθώς και για την ανάλυση, την αποθήκευση και την επεξεργασία των αποτελεσμάτων αυτών και της τεκμηρίωσης της συντήρησης.

15

Τα πρώτα αποτελέσματα του προγράμματος αυτού συζητούνται στην παρούσα εργασία.

28. Alexopoulou A, Singer B, Banou P, Zervos S, Kaminari A, Moutsatsou A, Terlixi A, Tziamourani E, Karabotsos A & Doulgeridis M (2015). "A physicochemical approach to the investigation of the condition of oil paintings on paper supports". Paper presented at the TECHNART 2015 Non-destructive and microanalytical techniques in art and cultural heritage, Catania (Italy), April 27 - 30, 2015.

Η εργασία αυτή παρουσιάζει την φυσικοχημική εξέταση της κατάστασης αυθεντικών ελαιογραφιών σε υπόστρωμα από χαρτί. Εστιάζει στην εξέταση της οπτικής συμπεριφοράς σε διάφορες περιοχές του φάσματος, η οποία συνδέεται με την ποιοτική και ποσοτική ανάλυση των προϊόντων οξείδωσης της κυτταρίνης αυθεντικών έργων τέχνης και τεχνητά γηρασμένων δειγμάτων κατά την γήρανσή τους. Η εξέταση των δειγμάτων επετεύχθη με διάφορες μη καταστρεπτικές τεχνικές που συμπεριλαμβάνουν οπτική μικροσκοπία και εξέταση με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, χρωματομετρία και πολυφασματική απεικόνιση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η παρουσία ξηραινομένων ελαίων επιταχύνει την γήρανση της κυτταρίνης.

29. Banou P, Alexopoulou A, Kaminari A, Zervos S, & Singer BW (2015). "Oil media on paper: Investigating the effect of oil mediums on paper supports of works of art". Paper presented at the XIII IADA (International Association of book and Paper Conservators) Conference, Berlin, 12-16 October 2015.

Ελαιογραφικά έργα τέχνης σε χαρτί παρουσιάζουν συχνά μορφές φθοράς που συνδέονται με τη χρήση ξηραινομένων ελαίων, όπως απορρόφηση και διάχυση του ελαίου που συνδέεται με κιτρίνισμα, απώλεια μηχανικών αντοχών και ψαθυρότητα του χάρτινου υποστρώματος.

Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του προγράμματος «Φυσικοχημική μελέτη και τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησης ελαιογραφικών έργων και σχεδίων σε χαρτί. Διαμόρφωση κριτηρίων - προτάσεις συντήρησης» που χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο της πράξης «Αρχιμήδης ΙΙΙ». Η εξέταση αυθεντικών ελαιογραφικών έργων τέχνης και προσομοιώσεων τους πραγματοποιήθηκε με χρωματομετρία, μέτρηση της διαπερατότητας του φωτός, μέτρηση της ανθεκτικότητας στο σχίσιμο και μικροεκχύλιση υπερκείμενης φάσης – στερεάς φάσης (HS-SPME) σε συνδυασμό με αέρια χρωματογραφία - φασματοσκοπία μάζας (GC/MS).

Τα αποτελέσματα της έρευνας βοήθησαν στην κατανόηση των φαινομένων φθοράς που παρατηρούνται σε ελαιογραφικά έργα σε χαρτί και στην διαμόρφωση κριτηρίων για την εκτίμηση της κατάστασής τους.

30. Alexopoulou A, Singer BW, Banou P, Zervos S, Kaminari A, Moutsatsou A, Terlixi A, Tziamourani E, Karabotsos A & Doulgeridis M (2015). "Oil paintings on paper support: Determination of conition criteria via non destructive testing and microanalysis". Paper presented at the Science in Technology Conference (ScinTe 2015), Athens, Greece, November 5-7, 2015

Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται η φυσικοχημική μεθοδολογία – ειδικά οι μη καταστρεπτικές και μικροαναλυτικές τεχνικές - που χρησιμοποιήθηκαν για την

16

τεκμηρίωση της κατάστασης ελαιογραφικών έργων σε χάρτινα υποστρώματα. Η έρευνα εστιάστηκε στην επίδραση των συνδετικών ελαίων στο χαρτί και στις μεταβολές που συμβαίνουν με την πάροδο του χρόνου λόγω φθοράς ώστε να δημιουργηθούν κριτήρια για την καλύτερη εκτίμηση της κατάστασής τους. Διερευνήθηκαν έξη αυθεντικά έργα αντιπροσωπευτικά των Ελλήνων ζωγράφων της περιόδου 18ος – 20ος αιώνας που ανήκουν στην Εθνική Πινακοθήκη και στο Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου. Η έρευνα υποστηρίχθηκε επίσης από την πειραματική μελέτη τεχνητά γηρασμένων δειγμάτων χαρτιού εμποτισμένου με λινέλαιο.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για την διερεύνηση και ταυτοποίηση των υλικών και των προϊόντων διάβρωσής τους περιλάμβαναν μη καταστρεπτικές τεχνικές απεικόνισης (UVF, multispectral), FORS, χρωματομετρία, μικροσκοπικές τεχνικές (optical VLM/FLM, SEM) και μικροαναλυτικές τεχνικές (HS-SPME-GCMS, SEM–EDX, και FTIR).

Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει την αποτίμηση των τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν όσον αφορά την ευκολία εφαρμογής τους και την αποτελεσματικότητάς τους.

31. Μπάνου Π, Καμινάρη Α, Μουτσάτσου A, Τερλιξή Α, Ζερβός Σ, Singer BW, Δουλγερίδης Μ & Αλεξοπούλου Α (2015). "Διερευνώντας την επίδραση των λιπαρών συνδετικών στα χάρτινα υποστρώματα των έργων τέχνης". Ανακοίνωση στο συνέδριο: Η Συντήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς Προκλήσεις και Επαναπροσδιορισμοί, Αθήνα, 25-29 Μαΐου 2015.

Οι λιπαρές ουσίες έχουν ευρέως χρησιμοποιηθεί ως συνδετικά υλικά σε έργα τέχνης σε χαρτί, όπως σε ελαιογραφικά σχέδια και σκίτσα, ελαιογραφίες, ασπρόμαυρα και έγχρωμα χαρακτικά, σε τυπογραφικές εκτυπώσεις, κ.α. Οι συντηρητές χαρτιού έχουν εντοπίσει συγκεκριμένα προβλήματα που σχετίζονται με την παρουσία του λιπαρού συνδετικού σε ελαιοχρώματα ή σε μελάνια εκτύπωσης, όπως απορρόφηση και διάχυση του λιπαρού συνδετικού, η οποία συνοδεύεται με δυσχρωμία και μείωση της μηχανικής αντοχής του υποστρώματος, ευθραυστότητα και ψαθυρότητα, και κατά συνέπεια απώλεια του ζωγραφικού στρώματος-εικόνας.

Σκοπό της έρευνας αποτελεί η εξέταση της επίδρασης των λιπαρών συνδετικών στις οπτικές, μηχανικές και χημικές ιδιότητες των χάρτινων υποστρωμάτων, καθώς και των παραγόντων που προκαλούν ή επιδεινώνουν την εμφάνιση των φαινομένων. Για το λόγο αυτό, πραγματοποιήθηκαν μελέτες σε αυθεντικά έργα τέχνης και σε δοκίμια που είχαν υποβληθεί σε τεχνητή γήρανση σε κλειστό περιβάλλον, με την εφαρμογή μη-καταστρεπτικών μέθοδων διάγνωσης, οπτικής μικροσκοπίας ανάκλασης και φθορισμού, GC-MS, φασματοσκοπίας ανάκλασης με οπτικές ίνες (FORS), απεικόνισης με μετρητικό μικροσκόπιο DinoLight UV, ηλεκτρονικής μικροσκοπίας σάρωσης (SEM) και δοκιμασίας αντοχής στον εφελκυσμό.

Ο συσχετισμός των αποτελεσμάτων δίνει τη δυνατότητα διατύπωσης υποθέσεων για την εμφάνιση των φαινομένων. Τέλος, εφαρμόστηκε πειραματική διαδικασία για την σύλληψη και ανάλυση των πτητικών ενώσεων από τις περιοχές φθοράς, με σκοπό την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης, καθώς και την επίδραση των υλικών κατασκευής. Στο συγκεκρίμένο πόστερ παρουσιάζοντα μέρος των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με την αλλαγή του χρώματος, της διαφάνειας, των χημικών και των μηχανικών ιδιοτήτων που οφείλονται στην παρουσία του λιπαρού

17

συνδετικού στο χάρτινο υπόστρωμα. Οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος με θέμα «Φυσικοχημική μελέτη και τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησης ελαιογραφικών έργων και σχεδίων σε χαρτί. Διαμόρφωση κριτηρίων – Προτάσεις συντήρησης» το οποίο υλοποιήθηκε μέσω του Αρχιμήδης ΙΙΙ - Ενίσχυση ερευνητικών ομάδων στα ΤΕΙ με επιστημονική υπεύθυνο τη Δρ. Αθηνά Αλεξοπούλου.

32. Panagiaris G, Zervos S, Ioakimoglou E, Karampotsos Α, Karantoni Ε, Malea E, Boyiatzis S, Papageorgiou Ε, Pournou Α, Rapti S, Tziamourani Ε, Facorellis Y, Choulis Κ & Charalambous D (2015). "1995-2015: 20 years research activity of the Organic Materials’ Conservation Laboratory, Dept. of Conservation, TEI of Athens". Paper presented at the Science in Technology (ScinTe 2015), Athens, Greece, November 5-7, 2015.

Παρουσιάζεται το ερευνητικό έργο του εργαστηρίου συντήρησης Οργανικών αντικειμένων του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης, που επικεντρώνεται στους εξής τομείς: • Αποτίμηση και βελτιστοποίηση αναλυτικών και διαγνωστικών τεχνικών των

οργανικών υλικών • Διερεύνηση των μηχανισμών φθοράς των οργανικών υλικών • Ανάπτυξη προηγμένων υλικών και μεθόδων για την συντήρηση και διατήρηση

των οργανικών υλικών • Δημιουργία καλών πρακτικών για τη διαχείριση συλλογών οργανικών υλικών

33. Ζερβός Σ (2015). Συντήρηση και Διατήρηση Χαρτιού, Βιβλίων και Αρχειακού Υλικού. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.

Το βιβλίο αυτό έχει ως θέμα του τη συντήρηση και τη διατήρηση των αντικειμένων-φορέων πληροφορίας. Αφού παρουσιάσει την ιστορία, την παραγωγή, τη δομή, και τις ιδιότητές τους, εξετάζει τα αίτια και τους μηχανισμούς φθοράς τους και συζητά τη συντήρηση και τα μέτρα διατήρησής τους. Έτσι, δομείται σε τέσσερις κύριες ενότητες:

• Α: Τα Αντικείμενα και τα Υλικά. Παρουσιάζονται η ιστορία, η κατασκευή, η δομή και οι ιδιότητες των πιο συνηθισμένων αντικειμένων-φορέων πληροφορίας (έγγραφο, βιβλίο, αρχειακός φάκελος, φωτογραφία, κινηματογραφικό φιλμ, δίσκος, μαγνητική ταινία, ψηφιακά αντικείμενα) και των υλικών που τα αποτελούν (χαρτί, δέρμα, περγαμηνή, μελάνια, συνθετικά πολυμερή) που φυλάσσονται σε αρχεία και βιβλιοθήκες. Περιλαμβάνει τα κεφάλαια 1 έως και 3.

• Β: Γήρανση και φθορά χαρτιού, βιβλίων και αρχειακού υλικού. Παρουσιάζονται τα αίτια και οι μηχανισμοί φθοράς του χαρτιού, των βιβλίων και του αρχειακού υλικού. Εξετάζεται η φθορά των υλικών και των αντικειμένων που συζητήθηκαν στο 1ο κεφάλαιο. Περιλαμβάνει τα κεφάλαια 4 έως και 6.

• Γ: Μέθοδοι συντήρησης βιβλίων και αρχειακού υλικού. Παρουσιάζονται οι μέθοδοι συντήρησης των υλικών και των αντικειμένων του 1ου κεφαλαίου. Περιλαμβάνει τα κεφάλαια 7 έως και 9.

• Δ. Διατήρηση σε βιβλιοθήκες και αρχεία. Παρουσιάζονται οι πολιτικές διατήρησης και οι κατάλληλες συνθήκες φύλαξης των υλικών και των

18

αντικειμένων που συζητήθηκαν στο 1ο κεφάλαιο, η ψηφιοποίηση και η ψηφιακή διατήρηση. Περιλαμβάνει τα κεφάλαια 10 έως και 13.

Το κεφάλαιο 14 περιλαμβάνει επιλεγμένα θέματα από τις θετικές επιστήμες που θα βοηθήσουν τους φοιτητές του Τμήματος Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης στην κατανόηση της ύλης. Συμπεριλαμβάνει επίσης και ένα αυτόνομο κεφάλαιο που απευθύνεται περισσότερο σε συντηρητές, χημικούς και χημικούς μηχανικούς, το οποίο αφορά την τεχνητή γήρανση και τις εφαρμογές της. Στο τέλος του βιβλίου παρατίθενται οι απαντήσεις των ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής ταξινομημένες ανά κεφάλαιο.

34. Zervos S & Alexopoulou I (2015) "Paper conservation methods: a literature review". Cellulose, 22(5), 2859-2897.

Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται βιβλιογραφική ανασκόπηση που αφορά τις κύριες μεθόδους συντήρησης χαρτιού. Οι μέθοδοι ταξινομούνται στις εξής κατηγορίες: προετοιμασία της επέμβασης, απεντόμωση και απολύμανση, επιφανειακός και στεγνός καθαρισμός, υγρός καθαρισμός, χημική σταθεροποίηση, επισκευές του χαρτιού, στερέωση και ενίσχυση. Για κάθε μέθοδο συζητούνται περιληπτικά οι στόχοι, η ιστορία, οι γενικές αρχές, τα υλικά και ο εξοπλισμός που απαιτούνται, ο βαθμός αποδοχής και η πιθανή κριτική που έχουν δεχτεί, και παρουσιάζονται οι πιο σημαντικές δημοσιεύσεις που αφορούν την αποτίμησή τους. Επεξηγούνται διάφορες τεχνικές χημικής σταθεροποίησης, όπως η αποξίνιση και η σταθεροποίηση της μεταλλογαλλικής μελάνης, καθώς και διάφορες τεχνικές στερέωσης, όπως το φοδράρισμα με γιαπωνέζικο χαρτί και η διάσχιση του χαρτιού.

Η βιβλιογραφική ανασκόπηση εστιάζει κυρίως στις καθιερωμένες μεθόδους, αλλά συζητά περιληπτικά και μεθόδους που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο, που έχουν εγκαταλειφθεί, ή είναι ελλιπώς τεκμηριωμένες. Τέλος, αναφέρονται τα προβλήματα και οι περιορισμοί πολλών μεθόδων όπως βρέθηκαν κατά την βιβλιογραφική επισκόπηση, που αφορούν πιθανούς κινδύνους στην υγεία των χρηστών, περιορισμένη αποτελεσματικότητα, πιθανές παρενέργειες και περιορισμένο πεδίο εφαρμογής.

35. Banou P, Alexopoulou A, Chranioti C, Tsimogiannis D, Terlixi A-V, Zervos S, & Singer BW (2016). "The effect of oil binders on paper supports via VOC analysis". Journal of Cultural Heritage, 20, 589-598.

Διερευνήθηκε το αποτέλεσμα της παρουσίας ξηραινομένων ελαίων στην ταχύτητα της γήρανσης της κυτταρίνης με την μέθοδο της μικροεκχύλισης στερεάς φάσης (Solid Phase Micro-extraction SPME). Η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για την ανάλυση των πτητικών οργανικών ενώσεων που εκπέμπονται από χαρτί που έχει εμβαπτιστεί σε ξηραινόμενο έλαιο. Η ίδια τεχνική εφαρμόστηκε με μη καταστρεπτικό τρόπο για την ανάλυση των οργανικών προϊόντων γήρανσης που εκπέμπονται από αυθεντικά έργα τέχνης σε χαρτί. Εφαρμόστηκε επίσης σε δείγματα παρθένου γηρασμένου χαρτιού και γηρασμένου χαρτιού που είχε εμβαπτιστεί σε έλαιο, με σκοπό την διερεύνηση του βαθμού που η παρουσία του ξηραινομένου ελαίου επιταχύνει την γήρανση της κυτταρίνης.

Η φουρφουράλη, καθώς και άλλα πτητικά προϊόντα της γήρανσης της κυτταρίνης που περιέχουν φουρανικό δακτύλιο επιλέχθηκαν ως αντιπροσωπευτικά προϊόντα της γήρανσης της κυτταρίνης και μετρήθηκαν οι συγκεντρώσεις τους. Τα

19

αποτελέσματα δείχνουν ότι η παρουσία των ξηραινομένων ελαίων προκαλεί αυξημένες εκπομπές των παραπάνω πτητικών προϊόντων, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι η παρουσία ξηραινομένων ελαίων επιταχύνει την θερμική και οξειδωτική διάσπαση της κυτταρίνης σε χαρτί από βαμβάκι και δύο τύπος χαρτιών από ξυλοπολτό.

36. Alexopoulou I & Zervos S (2016). "Paper conservation methods: An international survey". Journal of Cultural Heritage, 21, 922-930.

Η έρευνα αυτή έχει στόχο να προσδιορίσει την έκταση της χρήσης σε διεθνές επίπεδο των διαφόρων μεθόδων συντήρησης που βρέθηκαν κατά την βιβλιογραφική επισκόπηση, η οποία παρουσιάστηκε σε προηγούμενη εργασία [Zervos S & Alexopoulou I (2015) "Paper conservation methods: a literature review". Cellulose, 22(5), 2859-2897]. Η έρευνα απευθύνθηκε κυρίως σε εθνικές βιβλιοθήκες, αρχεία και μουσεία, που εφαρμόζουν συντήρηση χαρτιού. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι τα αντικείμενα που συντηρούνται από την πλειοψηφία των συμμετεχόντων οργανισμών περιλαμβάνουν χειρόγραφα, αρχειακό υλικό, βιβλία, χάρτες, τοπογραφικά σχέδια και φωτογραφίες. Οι περισσότεροι οργανισμοί χρησιμοποιούν τουλάχιστον μία από τις μεθόδους ανά κατηγορία συντήρησης. Όμως, μόνον ένας περιορισμένος αριθμός μεθόδων ανά κατηγορία είναι δημοφιλής και εφαρμόζεται σε σημαντική έκταση. Οι συμμετέχοντες οργανισμοί συνήθως αποφεύγουν την εκτεταμένη χρήση χημικών και εφαρμόζουν κυρίως απλές και καθιερωμένες μεθόδους, όπως τον ξηρό καθαρισμό, το πλύσιμο με νερό, την αποξίνιση με διάλυμα υδροξειδίου του ασβεστίου, καθώς και τις συμπληρώσεις με γιαπωνέζικο χαρτί και κόλλα.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι πολλές ξεπερασμένες μέθοδοι είναι ακόμα σε χρήση, ειδικά όσον αφορά τη λεύκανση. Τέλος, η ευρεία χρήση πολλών μεθόδων που υποστηρίχτηκε από την βιβλιογραφική επισκόπηση, δεν τεκμηριώθηκε από τα αποτελέσματα της έρευνας.

37. Ζερβός Σ, Χούλης Κ & Παναγιάρης Γ (2016). "Μελέτη της γήρανσης του χαρτιού. Τεχνητή γήρανση σε κλειστά δοχεία". Το Μουσείο, υπό δημοσίευση.

Στο πλαίσιο του έργου με τίτλο «Θαλής - ΤΕΙ Αθήνας: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς», μελετήθηκε η επίδραση της τεχνητής γήρανσης σε διάφορα οργανικά υλικά. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εφαρμογής της τεχνητής γήρανσης σε σφραγισμένα δοχεία στις ιδιότητες του χαρτιού.

Μετρήθηκε η αντοχή στο σκίσιμο, ο βαθμός πολυμερισμού της κυτταρίνης (από τον οποίο υπολογίστηκε το ποσοστό των γλυκοζιτικών δεσμών δ% που έχει σπάσει κατά τη διάρκεια της γήρανσης), το pH και οι συντεταγμένες L* και b* του χρωματικού συστήματος CIEL*a*b* δειγμάτων χαρτιού Whatman no 2, τα οποία υποβλήθηκαν σε τεχνητή γήρανση σε σφραγισμένα δοχεία για χρονικά διαστήματα 20, 40, 60, 80, 100, 120 και 140 ημερών, σε θερμοκρασία 90°C και 75%RH.

Τα αποτελέσματα έδειξαν επιταχυνόμενη υποβάθμιση όλων των παραπάνω ιδιοτήτων του χαρτιού, συμβατή με το κινητικό μοντέλο της αυτοκαταλυόμενης υδρόλυσης της κυτταρίνης, που έχει αναπτυχθεί αναλυτικά σε προηγούμενη δημοσιευμένη εργασία ενός των συγγραφέων (ΣΖ).

20

Στην παρούσα μελέτη, διερευνάται κυρίως η μεταβολή της αντοχής στο σκίσιμο, και εξετάζεται αν το κινητικό μοντέλο της αυτοκαταλυόμενης υδρόλυσης της κυτταρίνης μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωση της. Ταυτόχρονα, παρουσιάζονται και συζητούνται τα αποτελέσματα των μετρήσεων του βαθμού πολυμερισμού, του χρώματος, και του pH του χαρτιού μετά από τεχνητή γήρανση, και επιχειρείται η προσαρμογή τους στο παραπάνω κινητικό μοντέλο.

Η επιτυχημένη προσαρμογή των τιμών της αντοχής στο σκίσιμο στην εξίσωση του μοντέλου, υποδεικνύει ότι το μοντέλο της αυτοκαταλυόμενης όξινης υδρόλυσης της κυτταρίνης μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία για την περιγραφή των μεταβολών της αντοχής στο σκίσιμο. Παράλληλα, επαληθεύτηκε η εφαρμογή του μοντέλου και για τις άλλες ιδιότητες του χαρτιού που μελετήθηκαν στην εργασία αυτή (δ%, L* και b*).

38. Ζερβός Σ, Χούλης Κ & Παναγιάρης Γ (2016). "Μελέτη της γήρανσης του χαρτιού. Φυσική γήρανση σε μουσειακά περιβάλλοντα". Το Μουσείο, υπό δημοσίευση.

Στο πλαίσιο του έργου με τίτλο «Θαλής - ΤΕΙ Αθήνας: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς», μελετήθηκε η φυσική γήρανση του χαρτιού σε μουσειακά περιβάλλοντα. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της φυσικής γήρανσης σε μουσειακά περιβάλλοντα στις ιδιότητες του χαρτιού.

Μετρήθηκε η αντοχή στο σκίσιμο, ο βαθμός πολυμερισμού της κυτταρίνης, το pH και οι συντεταγμένες L* και b* του χρωματικού συστήματος CIEL*a*b* δειγμάτων χαρτιού Whatman no 2, τα οποία τα οποία εκτέθηκαν σε 3 θέσεις (εντός και εκτός προθηκών, εντός βιβλίων) σε 3 μουσειακά περιβάλλοντα για δύο χρόνια, με ταυτόχρονη καταγραφή όλων των περιβαλλοντικών παραμέτρων των χώρων έκθεσης. Τα τρία μουσεία που συμμετείχαν στην έρευνα είναι: το Εγκληματολογικό Μουσείο στο Γουδί, το Ιστορικό Μουσείο στο Ηράκλειο Κρήτης, και η Βιβλιοθήκη Νεοφύτου Δούκα στο Ζαγόρι Ηπείρου.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η έκθεση των δειγμάτων στα μουσειακά περιβάλλοντα είχε σαν αποτέλεσμα την χειροτέρευση όλων των ιδιοτήτων του χαρτιού που μετρήθηκαν στην εργασία αυτή. Οι δυσμενέστερες μεταβολές παρατηρούνται στο Εγκληματολογικό Μουσείο στο Γουδί. Τα πειραματικά αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι οι προθήκες προσφέρουν μια σχετική προστασία σε μουσεία που δεν έχουν έλεγχο των περιβαλλοντικών συνθηκών.

39. Παναγιάρης Γ, Larsen R, Δελλαπόρτας Π, Καρλής Δ, Παπαγεωργίου Ε, Ιωακείμογλου Ε, Πούρνου Α, Ζερβός Σ, Μπογοσιάν Σ, Σακαρέλλου Μ, Μπογιατζής Σ, Φακορέλλης Γ, Μαλέα Αι, Ράπτη Σ, Richter J, Scharff A & Poulsen DV (2016). "Διερεύνηση των μηχανισμών διάβρωσης και αποδόμησης μη επεξεργασμένων οργανικών υλικών τεκμηρίων πολιτιστικής κληρονομιάς". Το Μουσείο, υπό δημοσίευση.

Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της τεχνητής γήρανσης του οστού και του ξύλου. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν μέσω ενός εξειδικευμένου κλασματικού πειραματικού πρωτοκόλλου με 5 δίτιμους παράγοντες, τον χρόνο, το επίπεδο της σχετικής υγρασίας, την συγκέντρωση του διοξειδίου του θείου και των οξειδίων του αζώτου και τον χρόνο της έκθεσης σε αυτά. Η επίδραση όλων των

21

παραγόντων σε διάφορες ιδιότητες όπως το χρώμα, η στιλπνότητα, οι μηχανικές ιδιότητες και η σύνθεση και χημική σταθερότητα ελέγχθηκε με ανάλυση διακύμανσης. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι για το οστό ενώ η διάρκεια δεν είναι σημαντική, η σχετική υγρασία και οι αέριοι ρύποι έχουν σημαντική επίδραση σε διάφορα χαρακτηριστικά του. Αντίθετα φάνηκε ότι η διάρκεια είναι σημαντική στη περίπτωση του ξύλου.

40. Πούρνου Α, Μαλέα Αι, Ράπτη Σ, Καραντώνη Ε, Ζερβός Σ, Larsen R, Richter J, Scharff AB, Poulsen DV, Μπογοσιάν Σ, Καλαμπούνιας Α & Παναγιάρης Γ (2016). "Δημιουργία πρωτοκόλλου γήρανσης μη επεξεργασμένων υλικών με στόχο την περιγραφή λειτουργικών μοντέλων φθοράς τους", Το Μουσείο, υπό δημοσίευση.

Παρουσιάζονται τα ερευνητικά πρωτόκολλα που εφαρμόστηκαν για την τεχνητή γήρανση του ξύλου, οστού, περγαμηνής, υφάσματος και χαρτιού στο πλαίσιο του προγράμματος με τίτλο «Θαλής - ΤΕΙ Αθήνας: Διερεύνηση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών παραγόντων στα οργανικά υλικά τεκμήρια φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς».

Σπύρος...

Documents

Transcript of Σπύρος...