ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ...

98
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΣΧ. ΕΤΟΣ: 2013-14 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Transcript of ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ...

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ

ΣΧ. ΕΤΟΣ: 2013-14

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

[2]

Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

Αυγερινού Μαργαρίτα

Γούσια Αικατερίνη

Ζιάκα Δήμητρα

Ζούπα Ναταλία

Καταγή Δέσποινα

Καταγής Κωνσταντίνος

Καψάλη Ιωάννα

Κολιάκη Κωνσταντίνα

Κουτρούμπα Χριστίνα

Λιούρης Θεοφάνης

Μπαμπούλια Άννα

Μπέκα Γιούλια

Ντόβας Ευάγγελος

Σίμου Σοφία

Σταυράκη Ευαγγελία

Τσιρώνη Βασιλική

Φούκας Χρήστος

ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

Συντάκας Ιωάννης Αναγνώστου Αναστάσιος

[3]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Η πολιτιστική Ομάδα …………………………………………………… 2

2 Περιεχόμενα …………………………………………………………….. 3

3 Πρόλογος ……………………………………………………………….. 4

4 Εισαγωγή ……………………………………………………………….. 5

5 Ο Χαιρετισμός του Διευθυντή μας ……………………………………... 6

6 Βοημούνδος …………………………………………………………….. 7

7 Γαριβάλδης Ριτσιότι ……………………………………………………. 9

8 Γιαγιά Μπέης …………………………………………………………… 11

9 Γιοσέφ Ελιγιά …………………………………………………………... 15

10 Δώρα Ντ’ Ίστρια ……………………………………………………….. 19

11 Εσάτ Πασάς …………………………………………………………….. 21

12 Κενάν Μεσαρέ ………………………………………………………….. 22

13 Κένεντι …………………………………………………………………. 30

14 Κιλελέρ …………………………………………………………………. 31

15 Κουστώ …………………………………………………………………. 35

16 Λόρδος Βύρωνας ……………………………………………………….. 36

17 Ουγκό …………………………………………………………………… 41

18 Πουκεβίλ ……………………………………………………………….. 44

19 Συνταγματάρχης Συμπούγια ……………………………………………. 47

20 Φρεζής Μαρδοχαίος ……………………………………………………. 49

21 Χάμμοντ Νίκολας ………………………………………………………. 52

22 Χάρυ και Νιούβολντ ……………………………………………………. 54

23 Χατζη Πελερέν …………………………………………………………. 64

24 Τζαμί Ασλάν πασά ……………………………………………………… 67

25 Τζαμί Βελή πασά ……………………………………………………….. 75

26 Τζαμί Καλούτσιανης ……………………………………………………. 80

27 Φετιχέ Τζαμί ……………………………………………………………. 83

28 Σουφαρί Σαράι ………………………………………………………….. 86

29 Ιτς Καλέ ………………………………………………………………… 89

30 Ιερά μονή της Παναγίας Ντουραχάνης …………………………………. 93

31 Ευχαριστίες ……………………………………………………………... 96

32 Βιβλιογραφία …………………………………………………………… 97

[4]

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το παρόν Πολιτιστικό Πρόγραμμα είναι κατά κάποιο τρόπο συνέχεια του

Πολιτιστικού Προγράμματος «Οδωνύμια, τοπωνύμια, αγάλματα, προτομές κ.λ.π..

Εθελοντές μη Ηπειρώτες που θυσιάστηκαν για τον τόπο μας», που πραγματοποίησε το

Σχολείο μας κατά το Σχολικό Έτος 2009 – 2010.

Η επιτυχία του παραπάνω Προγράμματος οδήγησε τους καθηγητές μέλη της

παρούσας Πολιτιστικής Ομάδας να εισηγηθούν στον Διευθυντή του Σχολείου μας και στο

Σύλλογο των Καθηγητών την πραγματοποίηση του παρόντος Προγράμματος.

Η αποδοχή της πρότασής μας αυτής υπήρξε θερμή. Στη συνέχεια η πρόταση για

συμμετοχή στην Πολιτιστική Ομάδα έγινε στους μαθητές της Τρίτης τάξης και ένα

μεγάλο μέρος τους ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό.

[5]

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ονοματοδοσία των οδών, πλατειών, πάρκων κ.λπ. μιας πόλης πραγματοποιείται

μετά από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της και εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς:

α) Το όνομα μιας οδού ή μιας πλατείας, μαζί με τον αριθμό κάποιου κτιρίου,

αποτελεί την «διεύθυνση», βασικό στοιχείο ορισμού της θέσης του κτιρίου.

β) Η κοινωνία μιας πόλης τιμά πρόσωπα, όπως ήρωες των Εθνικών μας αγώνων,

εκπροσώπους των Γραμμάτων, των Τεχνών, των Επιστημών, του Πολιτισμού, της

Πολιτικής και της Εκκλησίας, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, τους Εθνικούς και τους

τοπικούς Ευεργέτες κ.ά., που η προσφορά τους στην τοπική κοινωνία και γενικότερα στο

Έθνος μας, αλλά και παγκόσμια, είναι σημαντική. Τιμά πρόσωπα πέρα από τα όρια της

πατρίδας μας, που με το έργο τους πρόσφεραν στην ανθρωπότητα ή με τον θάνατό τους

συγκίνησαν όλους τους ανθρώπους. Επίσης τιμά τόπους, ιστορικά γεγονότα και

ημερομηνίες που σχετίζονται με αυτά. Προβάλλονται επίσης έννοιες με συγκεκριμένες

αξίες όπως η Ελευθερία, η Δημοκρατία κ.ά.

γ) Την υπενθύμιση όλων των παραπάνω στους νεότερους, ώστε να αποτελέσουν γι’

αυτούς παραδείγματα.

Είναι σίγουρο, ότι η ιστορία και ο πολιτισμός της περιοχής μας αλλά και της χώρας

μας γενικότερα περνούν από την ονομασία των οδών, των πλατειών, των πάρκων κ.λπ.

της πόλης μας.

Μεταξύ των ονομάτων των οδών, των πλατειών, των κτιρίων κ.λπ. της πόλης μας

υπάρχουν και κάποια που δεν είναι Ελληνικά. Αυτά ανήκουν:

α) σε κάποιους Έλληνες πολίτες, που ανήκαν σε μια ιδιαίτερη Κοινότητα, π.χ.

Μουσουλμανική, Εβραϊκή κ.λπ. Εδώ θα πρέπει να τονίσει κανείς ιδιαίτερα ότι, τα

Γιάννενα έως τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα ήταν μια πολυπολιτισμική πόλη,

στην οποία ζούσαν τρεις Κοινότητες, η Ελληνική, η Μουσουλμανική και η Εβραϊκή. Η

πολυπολιτισμικότητα αυτή χάθηκε εξ αιτίας δυο βίαιων και τραγικών γεγονότων. Αυτά

είναι η Ανταλλαγή Πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας τη δεκαετία του 1920 και η

εξόντωση των Εβραίων της πόλης μας από τους Γερμανούς Ναζί κατακτητές τη δεκαετία

του 1940.

β) σε κάποιους αλλοεθνείς, που έζησαν στον τόπο μας πριν την απελευθέρωση των

Ιωαννίνων και της Ηπείρου γενικότερα και πριν την ενσωμάτωσή τους στο Ελληνικό

κράτος.

γ) σε κάποιους ξένους προς την Ελλάδα, που για κάποιο ιδιαίτερο λόγο τιμήθηκαν

από την πόλη μας.

δ) σε κάποια κτίρια π.χ. Τζαμιά που ανήκουν στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.

[6]

[7]

Βοημούνδος

Ο Βοημούνδος ήταν γιος του αρχηγού των Νορμανδών της Κ. Ιταλίας Ροβέρτου

Ρισκάρδου, ο οποίος είχε ετοιμάσει στρατό κατά του Βυζαντίου. Στάλθηκε από τον

πατέρα του με 30 χιλιάδες πεζούς και 130 ιππείς κατά της Ηπείρου και κατέλαβε το

Κάστρο των Ιωαννίνων το Μάρτιο του 1082 ύστερα από πολιορκία. Έκανε οχυρωματικά

έργα μέσα στο κάστρο αλλά και στη γύρω περιοχή, με στόχο την ενίσχυση της ως τότε

βυζαντινής καστροπολιτείας των Ιωαννίνων.

Κατασκεύασε μια οχυρωματική τάφρο μήκους 6 χλμ., τη λεγόμενη «Τάφρο του

Βοημούνδου» ή λαϊκότερα «Ντάπια του Βενετσιάνου».

Ο πύργος του Βοημούνδου, ύψους 12,5 μέτρα και διάμετρο 7,75 μέτρα, βρίσκεται

μέσα στην ακρόπολη του Ιτς Καλέ. Αποτελεί τμήμα της νέας ισχυρής οχύρωσης που

κατασκευάστηκε εκείνη την εποχή εντός του κάστρου.

Ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Αλέξιος ο Α΄ ο Κομνηνός, προσπάθησε να τον

απωθήσει από τα Ιωάννινα, αλλά νικήθηκε στους πρόποδες του Δρίσκου. Αυτό ενθάρρυνε

τον Βοημούνδο, που στράφηκε προς την Άρτα και τη Λάρισα, όπου νικήθηκε από τον

Βυζαντινό Στρατό το 1083.

Οι δράση του Βοημούνδου στην Ήπειρο αποτέλεσε το απαρχή της στροφής των

Δυτικών προς τη Βαλκανική και την λοιπή Ανατολή με τις Σταυροφορίες. Ένας από τους

πρωτεργάτες της Α΄ Σταυροφορίας, που άρχισε το 1085, ήταν και ο Βοημούνδος, που

κατέληξε Ηγεμόνας της Αντιοχείας, όπου και πέθανε.

[8]

Ο πύργος του Βοημούνδου στο Ιτς Καλέ

Οδός Βοημούνδου

Η οδός της πόλης μας που φέρει το όνομα του Βοημούνδου βρίσκεται κοντά στη

διασταύρωση της Λεωφόρου Δωδώνης με την οδό Δομπόλη.

Χάρτης της οδού Βοημούνδου

[9]

Γαριβαλδινοί

Γαριβαλδινοί ή Γαριβάλδηδες ονομάζονταν Ιταλοί πολεμιστές που συγκρότησαν

εθελοντικό στρατιωτικό σώμα λεγόμενο άλλοτε Φάλαγγα Γαριβαλδινών άλλοτε Τάγμα

Γαριβαλδινών ή Σώμα Γαριβαλδινών. Λέγονταν επίσης και "ερυθροχίτωνες" από το

χρώμα του χιτωνίου που έφεραν. Το όνομά τους προέρχεται από τον ιδρυτή του

εθελοντικού αυτού σώματος τον Ιταλό πατριώτη Ιωσήφ Γαριβάλδη, που το συγκρότησε

το 1862 κατά την εκστρατεία κατά του Παπικού κράτους.

Καταστατική αρχή του εθελοντικού αυτού σώματος ήταν να σπεύδουν και να

μάχωνται στο πλευρό των υπέρ της ελευθερίας πολεμούντων. Έτσι κατά καιρούς

τμήματα αυτού του σώματος πολέμησαν υπό τον Γαριβάλδη και τους απογόνους του στον

πόλεμο κατά της Αυστρίας το 1866, κατά της Ρώμης το 1867 και στο Γαλλογερμανικό

πόλεμο του 1870.

Ριτσιότι Γαριβάλδης

Ο Ριτσιότι Γαριβάλδης ήταν γιος του Ιωσήφ Γαριβάλδη. Κατά τον

Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 , έσπευσε στην Ελλάδα στο πλευρό των Ελλήνων με

δύναμη 800 Γαριβαλδινών, οι οποίοι και έλαβαν μέρος στη μάχη του Δομοκού.

[10]

Επίσης κατά τον Α' Βαλκανικό πόλεμο του 1912 ο Αλέξανδρος Ρώμας, Έλληνας

λοχαγός των Γαριβαλδινών από το 1897, σχημάτισε φάλαγγα από Έλληνες

ερυθροχίτωνες, που ενώθηκε με αντίστοιχο τάγμα Ιταλών Γαριβαλδινών που έσπευσαν

και πάλι στην Ελλάδα. Μετά τη συγκρότηση της νέας φάλαγγας αυτή προωθήθηκε στο

μέτωπο όπου και διακρίθηκε στη μάχη του Δρίσκου, εναντίον μεγαλύτερης εχθρικής

πίεσης. Στη διάρκεια όμως της υποχώρησης η φάλαγγα υπέστη μεγάλες απώλειες, μεταξύ

των οποίων ήταν και ο Κερκυραίος εθελοντής τότε ποιητής Λορέντζος Μαβίλης που

έπεσε υπέρ της πατρίδας. Παραταύτα δύο χρόνια αργότερα το 1914 πάλι σώμα Ελλήνων

Γαριβαλδινών (ερυθροχιτώνων) με αρχηγό τον Αλέξανδρο Ρώμα έδρασε στη περιοχή της

αυτόνομης Βορείου Ηπείρου.

Οδός Ριτσιότι Γαριβάλδη

Ο Δήμος Ιωαννιτών, έδωσε το όνομα του Ριτσιότι Γαριβάλδη σε οδό της πόλης των

Ιωαννίνων, τιμώντας τη μνήμη του. Πιστεύουμε όμως, ότι θέλησε ταυτόχρονα να τιμήσει

και τη μνήμη όλων των Γαριβαλδινών, κυρίως αυτών που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστοί,

Ελλήνων και ξένων, που σκοτώθηκαν πολεμώντας για την ελευθερία της περιοχής μας.

Η οδός Ριτσιότι Γαριβάλδη βρίσκεται στην παραλίμνιο περιοχή της πόλης μεταξύ

του κάστρου και της λεωφόρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ακολουθεί σχετικός χάρτης.

Χάρτης της οδού Γαριβάλδη

[11]

Γιαγιά Μπέης

Ο Γιαγιά Μπέης υπήρξε ο πρώτος Δήμαρχος της πόλης των Ιωαννίνων, μετά την

απελευθέρωσή της και την ενσωμάτωσή της στο Ελληνικό κράτος.

Αρχικά διετέλεσε Δημοτικός Σύμβουλος το 1870, κατά το πρώτο έτος λειτουργίας

του Δήμου της πόλης μας. Διορίσθηκε δήμαρχος το 1871 και παρέμεινε στην θέση αυτή

επί δεκαεννέα χρόνια. Στις εκλογές που έγιναν το Μάρτιο του 1910 εκλέχτηκε Δημοτικός

Σύμβουλος και τοποθετήθηκε Δήμαρχος Ιωαννίνων. Η απελευθέρωση της πόλης μας, το

1913, βρήκε τον Γιαγιά Μπέη Δήμαρχο, θέση την οποία διατήρησε, με απόφαση του

Ελληνικού Κράτους, μέχρι το 1916, οπότε και τοποθετήθηκε Δήμαρχος ο Γεώργιος

Ιωαννίδης, πολιτικός μηχανικός, μετά από απόφαση της κυβέρνησης Βενιζέλου.

Γιαννιώτικη εφημερίδα της εποχής έγραψε τα εξής για τον πρώτο Δήμαρχο της

Ηπειρωτικής πρωτεύουσας: «Γνωστότατη και αγαθή φυσιογνωμία της πόλεως εξέλιπε

(τέλη του δευτέρου δεκαημέρου Μαΐου 1919) με τον θάνατο του Γιαγιά Βέη

Μπουρίκα…»

Η Πολιτιστική Ομάδα μας επισκέφτηκε το Δημαρχείο της πόλης μας, στην

κεντρική σάλα του οποίου υπάρχει το πορτρέτο του Γιαγιά Μπέη, μεταξύ των πορτρέτων

όλων των Δημάρχων της πόλης μας από την απελευθέρωση της μέχρι και σήμερα. Επίσης,

το όνομά του υπάρχει πρώτο στην αναρτημένη λίστα με τίτλο «Διατελέσαντες Δήμαρχοι

πόλεως Ιωαννίνων».

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από αυτή την επίσκεψη.

[12]

Ο Γιαγιά Μπέης

[13]

Διατελέσαντες Δήμαρχοι της πόλεως των Ιωαννίνων

[14]

Οδός Γιαγιά Μπέη

Η οδός της πόλης μας, που φέρει το όνομα του πρώτου Δημάρχου της μετά την

απελευθέρωσή της, βρίσκεται στη συνοικία Δροσιά.

[15]

Γιοσέφ Ελιγιά

Ο Γιοσέφ Ελιγιά ή Ιωσήφ Ηλία Καπούλιας ή Κοτοπούλιας,(όπως ήταν το

πραγματικό του όνομα) υπήρξε μια από τις πιο λαμπρές προσωπικότητες των Γραμμάτων

μας του μεσοπολέμου. Ήταν Ελληνοεβραίος ποιητής, μελετητής και μεταφραστής από τα

Γιάννενα, παιδί μιας φτωχής μικροαστικής Εβραϊκής οικογένειας. Γεννήθηκε το 1901 και

σπούδασε στο γαλλόφωνο γυμνάσιο της Alliance Israelite των Ιωαννίνων απ’ όπου

αποφοίτησε το 1919. Στο Σχολείο αυτό ανέλαβε ως δάσκαλος το 1921.

Όταν ο Ελιγιά άρχισε να εμφανίζεται στα γράμματα, έμοιαζε να έχει επηρεαστεί

από τον σιωνισμό. Όμως, η κατάσταση που επικρατούσε στα Γιάννενα μετά τη λήξη του

Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, σε

συνδυασμό με τα μηνύματα της Οκτωβριανής Επανάστασης, μετέτρεψαν τον Ελιγιά σε

διανοούμενο σοσιαλιστή. Κατά την περίοδο 1921-1925, που θεωρούνται τα πιο

καθοριστικά χρόνια της συγγραφικής πορείας του, ο Ελιγιά από λυρικός - ρομαντικός

ποιητής, έγινε ο επαναστάτης ποιητής.

Στο πλαίσιο της κοινωνικής και πολιτικής του ιδεολογίας και τοποθέτησης, ο

Ελιγιά προχώρησε σε μια έντονη κριτική στους πλούσιους και τους ιθύνοντες της

Εβραϊκής κοινότητας, γράφοντας το ποίημα «Οι Φαρισαίοι».

[16]

Ο Γιοσέφ Ελιγιά έφυγε από τα Γιάννενα στις αρχές του 1925, νοιώθοντας «ξένος»,

και πήγε στην Αθήνα, διωγμένος ουσιαστικά από τη γενέθλια πόλη του, κυνηγημένος από

τον «μωσαϊκό και τον ρωμαίικο νόμο»…

Στην Αθήνα ο Ελιγιά συνεργάστηκε με τη Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού,

για την οποία σύνταξε έως τον θάνατό του διακόσια τρία λήμματα ιστορικού,

φιλοσοφικού, φιλολογικού και λοιπού εβραϊκού περιεχομένου. Ήρθε μάλιστα σε στενή

σχέση με τους διανοούμενους των Αθηνών. Εδώ επίσης συνέχισε τις μεταφράσεις

θεολογικών και λογοτεχνικών κειμένων. H κορυφαία παραγωγή του ήταν η μετάφραση

του «Άσμα Ασμάτων». Στο Φιλολογικό Παράρτημα της Εγκυκλοπαίδειας, καθώς και σε

διάφορα άλλα περιοδικά της εποχής, ο Ελιγιά δημοσίευσε παράλληλα διάφορα ποιήματά

του.

Τελευταίος σταθμός της πορείας του Ελιγιά ήταν το Κιλκίς. Εκεί πήγε το 1930, με

τον διορισμό του ως δάσκαλος της Γαλλικής στο Γυμνάσιο, ενώ ανέμενε πρόσκληση για

τη θέση Εβραιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης.

Άφησε την τελευταία του πνοή στο Νοσοκομείο του Ευαγγελισμού, χτυπημένος

από τύφο, στις 29 Ιουλίου του 1931. Ήταν τότε μόλις 30 ετών. Η φιλόξενη γη της Αθήνας

σκέπασε τον ποιητή με το χώμα της.

H προτομή του Γιοσέφ Ελιγιά στο Άλσος Ιωαννίνων

Οδός Γιοσέφ Ελιγιά

[17]

Η οδός της πόλης μας, που φέρει το όνομα του Γιοσέφ Ελιγιά, είναι κάθετη της

οδού Αβέρωφ, κοντά στο Κάστρο. Ακολουθεί σχετικός χάρτης.

[18]

Η οδός Γιοσέφ Ελιγιά

[19]

Δώρα Ντ’ Ίστρια

Πίνακας του Petre Mateescu

Η Δώρα Ντ’ Ίστρια (φιλολογικό ψευδώνυμο της Ελένης Γκίκα) γεννήθηκε το

1828 στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας. Η καταγωγή της ήταν από τον Βορειοηπειρωτικής

καταγωγής Φαναριώτικο οίκο των Γκίκα, από τον οποίο προέρχονταν πολλοί ηγεμόνες σε

Βλαχία και Μολδαβία. Πατέρας της ήταν ο Μιχαήλ Γκίκας και μητέρα της η Ελληνικής

καταγωγής Ρουμάνα πριγκίπισσα Αικατερίνη Φωκά.

Προερχόταν από ένα οικογενειακό περιβάλλον με δημοκρατικές αντιλήψεις και

αγάπη για τα γράμματα, ιδιαίτερα κοσμοπολίτικο. Ακολουθώντας το αρχαιοελληνικό

πρότυπο αγωγής μέσα στην οικογένειά της, ασκείτο και σωματικά μαθαίνοντας κολύμπι

στον Δούναβη. Εξοικειώθηκε σύντομα με τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, την

Ελληνική μυθολογία και ιστορία και τις Ευρωπαϊκές γλώσσες: τα Γαλλικά, τα Γερμανικά,

τα Ιταλικά, τα Ρώσικα.

[20]

Με το συγγραφικό της έργο, άρθρα σε ευρωπαϊκά έντυπα και βιβλία, υποστήριξε

κάθε Ελληνική υπόθεση και ενημέρωσε την κοινή γνώμη σε μια εποχή δημιουργίας ενός

κύματος ανθελληνισμού. Το εκτενές έργο της δείχνει πως υιοθετούσε πλήρως τη

φιλελληνική θεώρηση της σύγχρονης Ελλάδας ως συνέχειας της αρχαίας από κάθε

άποψη. Έτσι για παράδειγμα με τις εργασίες της για τα Ιόνια νησιά, υποστήριξε την

ελληνικότητά τους και την ως εκ τούτου αναγκαιότητα απόδοσής τους στην Ελλάδα.

Όταν ξέσπασε η Κρητική Επανάσταση του 1866 εφοδίασε τους εξεγερμένους με όπλα.

Ενώ με την εργασία της για τα δημοτικά τραγούδια πρόβαλε τη συνέχεια με την αρχαία

Ελλάδα: οι ήρωές τους, οι Κλέφτες, ισχυρίζεται «είναι νέοι άνδρες, οι οποίοι από πολλές

απόψεις μοιάζουν περισσότερο με τους ρωμαλέους συντρόφους του Αχιλλέα, παρά με

τους φοβισμένους υπηκόους του τελευταίου Κωνσταντίνου»

Η Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία την ανακήρυξε το 1860 επίτιμο εταίρο της,

τίτλος που απονεμόταν πρώτη φορά σε γυναίκα. Το 1867 της απονεμήθηκε ο τίτλος του

επίτιμου Έλληνα πολίτη. Πέθανε το 1888.

Έγραψε πάρα πολλά βιβλία, από τα οποία μερικά είναι:

Ο Μοναστηριακός Βίος εν τη Ανατολική Εκκλησία

Η γερμανική Ελβετία και η ανάβαση στο Movx

Στις όχθες των Ελβετικών λιμνών

Στις γυναίκες από μια γυναίκα

Αι Γυναίκαι εν τη Ανατολή (αρχικά εκδόθηκε στα γαλλικά στη Ζυρίχη το 1859 και

το 1862 σε ελληνική μετάφραση από την Αιμιλία Σκουζέ)

Εκδρομές στη Ρούμελη και στο Μωριά

Η Ελληνική εθνότης μέσα από τα δημοτικά τραγούδια

Η Ελληνική ποίηση στα Ιόνια νησιά

Τα Ιόνια νησιά υπό τη δεσποτεία της Ενετίας και την Αγγλική προστασία.

Επίσης συνεργάστηκε με τα περιοδικά, Επιθεώρησις των δύο κόσμων, (γαλλικό),

Δίκαιον (Ιταλικό), Ανατολικός Μηνύτωρ, τα αθηναϊκά Έσπερος, Θεατής, Ελπίδα,

Πανδώρα, το Κωνσταντινουπολίτικο Ευρυδίκη και το Σμυρναίικο Ο Μέντωρ.

Οδός Δώρας Ντ’ Ίστρια

Ο Δήμος Ιωαννιτών, τιμώντας τη μνήμη της, έδωσε το όνομά της σε οδό της πόλης

μας. Η οδός Δώρας Ντ’ Ίστρια βρίσκεται κοντά στην Αγία Τριάδα και είναι πάροδος της

οδού Πετροπουλάκη.

[21]

Εσάτ Πασάς

Ο Εσάτ Πασάς υπήρξε ο τελευταίος πασάς των Ιωαννίνων. Ήταν γέννημα και

θρέμμα της πόλης μας. Σύμφωνα με άρθρο του Χρήστου Χρηστοβασίλη, που

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ακρόπολις», ήταν δευτερότοκος γιός του επί πολλά

χρόνια Δημάρχου των Ιωαννίνων Αχμέτ Βεχήπ αφέντη. Ο παππούς του κατάγονταν από

το Μπούλτζι του Ζαγορίου και η γιαγιά του από το Σούλι. Έφερε τον βαθμό του

αντιστράτηγου. Εκτός από την Ελληνική γλώσσα, που ήταν η μητρική του και την

Τουρκική, γνώριζε άριστα τη Γερμανική και τη Γαλλική.

Ήταν αρτιότατα στρατιωτικά εκπαιδευμένος διότι, εκτός από τη Στρατιωτική Σχολή

της Κωνσταντινούπολης, φοίτησε και στη Στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου, όπου

είχε συμμαθητή του τον τότε διάδοχο Κωνσταντίνο. Επιστρέφοντας στην

Κωνσταντινούπολη από το Βερολίνο, ο Εσάτ διορίστηκε υπασπιστής του Σουλτάνου και

καθηγητής στη Στρατιωτικής Σχολή.

Η Τουρκική κυβέρνηση, θεωρώντας τον Εσάτ ως έναν από τους ικανότερους

αξιωματικούς του Τουρκικού στρατού, του ανέθεσε την άμυνα της ιδιαίτερης πατρίδας

του, των Ιωαννίνων, την οποία τίμησε και ως αξιωματικός και ως Γιαννιώτης.

Η συμπεριφορά του χαρακτηρίστηκε από σωφροσύνη, ιδιαίτερα κατά την περίοδο

της πολιορκίας των Ιωαννίνων. Κατάφερε να διατηρηθεί η τάξη μέσα στην πόλη και να

προστατευτούν οι Χριστιανοί από άτακτα Αλβανικά στοιχειά και από τον άτακτο

Tουρκικό στρατό.

Οδός Εσάτ Πασά Η οδό Εσάτ Πασά βρίσκεται στη συνοικία Κιάφα της πόλης μας.

[22]

Κενάν Μεσαρέ

Ο Κενάν Μεσαρέ γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1889. Ήταν γιος του Αλβανού

στρατηγού Χασάν Ταχσίν Πασά, του ανθρώπου που παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη στα χέρια

των Ελλήνων και όχι των Βουλγάρων, επειδή πίστευε, όπως έλεγε αργότερα ο Κενάν για

τον πατέρα του, ότι πρέπει να την παραδώσει στα χέρια αυτών που την έδωσαν. Η

μητέρα του ήταν Ελληνικής καταγωγής Λαζή, μουσουλμάνα στο θρήσκευμα. Μισός

Αλβανός και μισός Έλληνας, με γιαννιώτικη παιδεία, ο Κενάν Μεσαρέ είναι ένα σπάνιο

δείγμα του κοσμοπολιτισμού των Ιωαννίνων στις αρχές του 20ου

αιώνα.

Ο Κενάν Μεσαρέ πήγε σχολείο στα Γιάννενα και έπειτα σπούδασε στην σχολή

Γαλατά Σαράι της Κωνσταντινούπολης. Μιλούσε άπταιστα Ελληνικά, Αλβανικά,

Τουρκικά, Περσικά, Αραβικά και Γαλλικά.

[23]

Υπήρξε υπασπιστής του πατέρα του, που ευνόησε την ενασχόλησή του με τη

ζωγραφική. Ήταν παρών κατά την υπογραφή της παράδοσης της Θεσσαλονίκης το 1912

στο Διοικητήριο και φέρεται να συνέταξε το πρωτόκολλο παράδοσης στα Γαλλικά. Πήρε

την Ελληνική υπηκοότητακαι δούλεψε για τη χαρτογράφηση των νέων συνόρων της

Ελλάδας.

Το 1934 παντρεύτηκε την ωραιότατη Ραφέτ και εγκαταστάθηκε στα Γιάννενα,

όπου γεννήθηκαν τα παιδιά του και πέρασε αποτραβηγμένος το υπόλοιπο της ζωής του.

Πέθανε το 1965 και θάφτηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, στο Αλβανικό νεκροταφείο

της Θεσσαλονίκης.

Ο Κενάν Μεσαρέ ήταν ανεπανάληπτος καλλιτέχνης, όταν επρόκειτο για την

απόδοση νεκρών φύσεων. Αποτύπωσε στα έργα του τοπία της λίμνης των Ιωαννίνων, την

οποία ζωγράφιζε σχεδόν ακατάπαυστα. Δούλευε την ακουαρέλα και το λάδι, ενώ η

θεματολογία των έργων του ήταν ευρύτατη: προσωπογραφίες, νεκρές φύσεις, τοπία,

κυνήγι, θαλασσογραφίες με προσφιλές θέμα τη λίμνη των Ιωαννίνων.

Τα πολεμικά θέματα και, κυρίως, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι αποτελούν το σημαντικό

μέρος του έργου του. Ευτύχησε να γίνει ο εικονογράφος της απελευθέρωσης της

Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων το 1912-13.

Συνήθιζε να χαρίζει έργα του και για το λόγο αυτό πολλά βρίσκονται σε ιδιωτικές

συλλογές, ενώ πολλοί από τους πίνακές του χάθηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής και

του Εμφυλίου πολέμου.

Οι πίνακες που ακολουθούν είναι έργα του Κενάν Μεσαρέ.

Εκτός από τον πρώτο, οι υπόλοιποι αναπαριστάνουν στιγμές των Βαλκανικών

πολέμων 1912-13.

Ψαράδες στη λίμνη Παμβώτιδα

[24]

[25]

Η παράδοση της Θεσσαλονίκης

Ο Ταχσίμ Πασάς υπογράφει το πρωτόκολλο της παράδοσης

[26]

Η είσοδος του αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου στα Γιάννενα

το πρωί της 22ας Φεβρουαρίου 1913

[27]

Η Πολιτιστική Ομάδα μας επισκέφτηκε τη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς

Ιωαννίνων, όπου βρίσκονται μερικοί πίνακες ζωγραφικής του Κενάν Μεσαρέ.

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από την επίσκεψη αυτή.

[28]

[29]

Οδός Κενάν Μεσαρέ

Ο Δήμος μας, τιμώντας τον Κενάν Μεσαρέ έδωσε το όνομά του σε οδό της πόλης

μας. Ακολουθεί ο σχετικός χάρτης.

[30]

Τζων Κένεντι

Ο Τζων Φιτζέραλντ «Τζακ» Κένεντι ήταν ο 35ος κατά σειρά Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Ιρλανδικής καταγωγής, ο πρώτος καθολικός Πρόεδρος των ΗΠΑ, γεννήθηκε το 1917 στη

Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Κατά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο υπηρέτησε στο Ναυτικό των

ΗΠΑ (USN).

Εκλέχτηκε Πρόεδρος των ΗΠΑ τον Νοέμβριο του 1960 έναντι του αντίπαλου του,

εκπροσώπου του Ρεπουμπλικανικού κόμματος Ρίτσαρντ Νίξον με διαφορά λιγότερη από

100.000 ψήφους και ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο του 1961.

Το προφίλ του ενδυναμώθηκε:

α) έπειτα από την κρίση των πυραύλων της Κούβας, τον Οκτώβριο του 1962 και

β) από την επίσκεψή του στο Τείχος του Βερολίνου, δημοσιοποιώντας στη

γερμανική κοινή γνώμη: «Είμαι Βερολινέζος».

Μελανά σημεία της προεδρικής του θητείας υπήρξαν:

α) η αποτυχημένη προσπάθεια της κυβέρνησης των ΗΠΑ να ανατρέψουν την

επαναστατική κυβέρνηση της Κούβας των Φιντέλ Κάστρο και Τσε Γκεβάρα με την

επιχείρηση που σχεδίασε η CIA και έμεινε στην ιστορία ως “η απόβαση στον κόλπο

των Χοίρων” και

β) η αποστολή του πρώτου εκστρατευτικού σώματος των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, που

σήμανε την έναρξη του «βρώμικου» πολέμου του Βιετνάμ.

Δολοφονήθηκε στο Ντάλας του Τέξας στις 22 Νοεμβρίου 1963. Σύμφωνα με την

κυβέρνηση των ΗΠΑ, αποκλειστικός υπεύθυνος για τη δολοφονία του ήταν ο Λη Χάρβεϊ

Όσβαλντ, άποψη η οποία έχει αμφισβητηθεί.

Οδός Κένεντι

Η πόλη μας, θέλοντας προφανώς να τονίσει την παγκόσμια συγκίνηση που

προκάλεσε η δολοφονία του, έδωσε το όνομά του σε οδό της πόλης μας στη συνοικία

Σεισμόπληκτα.

[31]

Κιλελέρ

Το όνομα Κιλελέρ είναι τουρκικό. Ετυμολογικά παράγεται από την λέξη göl

(γκιολ), που σημαίνει λίμνη, λάκκος, έλος. Παλαιότερα υπήρχαν πολλά έλη στην περιοχή.

Ο πληθυντικός της λέξης είναι göleler (Κιολελέρ) και τελικά Κιλελέρ, που σημαίνει

ελώδης τόπος.

Τα αιματηρά επεισόδια, που συνέβησαν στις 6 Μαρτίου 1910 και εντάσσονται στη

μακρά ιστορία του αγροτικού ζητήματος στη Θεσσαλία, παρότι έλαβαν χώρα κατά κύριο

λόγο στην Λάρισα, πήραν το όνομά τους από το χωριό Κιλελέρ (σήμερα Κυψέλη), από το

οποίο δόθηκε το έναυσμα. Η επέτειος αυτή τιμάται κάθε χρόνο και αποτελεί την

κορυφαία εκδήλωση της ελληνικής αγροτιάς, που έχει την ευκαιρία να προβάλει τα

αιτήματά της.

Το αγροτικό ζήτημα στη Θεσσαλία εμφανίστηκε μετά την ένταξη της περιοχής

στην Ελληνική επικράτεια το 1881. Οι κολίγοι υπήρξαν οι χαμένοι της ενσωμάτωσης και

οι τσιφλικάδες οι μεγάλοι κερδισμένοι. Το λάθος των κυβερνήσεων εκείνης της εποχής

ήταν ότι εφάρμοσαν το βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο, που ίσχυε στην Παλαιά Ελλάδα,

παραγνωρίζοντας τα δικαιώματα των κολίγων, βάσει του οθωμανικού δικαίου.

Επί Τουρκοκρατίας, οι τσιφλικάδες είχαν μόνο το δικαίωμα είσπραξης των

προσόδων από τις μεγάλες εκτάσεις που κατείχαν, ενώ οι κολίγοι είχαν πατροπαράδοτα

δικαιώματα επί των κοινόχρηστων χώρων του τσιφλικιού (επί της γης, των οικιών, των

δασών και των βοσκοτόπων). Με τη νέα κατάσταση, οι Έλληνες πλέον τσιφλικάδες, που

διαδέχθηκαν τους οθωμανούς, είχαν δικαιώματα απόλυτης κυριότητας σε όλη την

ιδιοκτησία τους, ενώ οι κολίγοι είχαν περιπέσει σε καθεστώς δουλοπαροίκου. Οι κολίγοι

διεκδίκησαν μαχητικά την επαναφορά των πραγμάτων στο προηγούμενο καθεστώς, ενώ

έθεταν και θέμα απαλλοτριώσεων.

Η κατάσταση άλλαξε δραματικά στην αυγή του 20ου αιώνα, με την ίδρυση των

πρώτων αγροτικών συλλόγων σε Λάρισα, Καρδίτσα και Τρίκαλα. Με τη βοήθεια

φωτισμένων αστών της εποχής, οι κολίγοι υιοθέτησαν σύγχρονες μορφές πάλης (μαζικές

κινητοποιήσεις, συλλαλητήρια στις μεγάλες πόλεις, ψηφίσματα σε Κυβέρνηση, Βουλή και

Βασιλιά κ.ά.). Η δολοφονία του Μαρίνου Αντύπα από όργανο των τσιφλικάδων το 1907

χαλύβδωσε το αγωνιστικό τους φρόνημα.

Οι κολίγοι είχαν προγραμματίσει το Σάββατο 6 Μαρτίου 1910 πανθεσσαλικό

συλλαλητήριο στη Λάρισα, με αφορμή τη συζήτηση του αγροτικού νομοσχεδίου στη

Βουλή. Από νωρίς το πρωί άρχισαν να συρρέουν στην πόλη διαδηλωτές από τα γύρω

χωριά. Στο σιδηροδρομικό σταθμό του Κιλελέρ, κάπου 200 χωρικοί θέλησαν να

επιβιβασθούν σε τρένο χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο. Ο διευθυντής των Θεσσαλικών

Σιδηροδρόμων, Πολίτης, που επέβαινε στο τρένο, τους το αρνήθηκε. Οι χωρικοί

οργίστηκαν κι άρχισαν να λιθοβολούν το συρμό, σπάζοντας τα τζάμια των βαγονιών.

Το τρένο απομακρύνθηκε, αλλά σε απόσταση ενός χιλιομέτρου επαναλήφτηκαν οι

ίδιες σκηνές από ομάδα 800 χωρικών. Οι άνδρες της στρατιωτικής δύναμης που

ευρίσκοντο εντός του τρένου πυροβόλησαν, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο ή κατ'

άλλους τέσσερις χωρικοί και να τραυματισθούν πολλοί. Ανάλογα επεισόδια έγιναν και

στο χωριό Τσουλάρ (σήμερα Μελία), με δύο νεκρούς χωρικούς και 15 τραυματίες.

[32]

Οι συμπλοκές μεταξύ άοπλων διαδηλωτών και δυνάμεων καταστολής επεκτάθηκαν

και στη Λάρισα, όταν οι αγρότες πληροφορήθηκαν τα αιματηρά επεισόδια στο Κιλελέρ

και το Τσουλάρ. Δύο κολίγοι έπεσαν νεκροί, όταν το ιππικό ανέλαβε δράση. Το

συλλαλητήριο έγινε, τελικά, με ειρηνικό τρόπο στις 3 το μεσημέρι στην Πλατεία της

Θέμιδος. Ο φοιτητής Γεώργιος Σχοινάς διάβασε το ψήφισμα της συγκέντρωσης, που

απεστάλη στη Βουλή και την Κυβέρνηση. Οι αγρότες ζητούσαν άμεση ψήφιση του

νομοσχεδίου για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών, ενώ εξέφρασαν τη βαθιά λύπη και

οδύνη τους «για την άδικον επίθεσιν κατά του φιλήσυχου και νομοταγούς λαού, ής

θύματα υπήρξαν άοπλοι και αθώοι λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας».

Η εξέγερση του Κιλελέρ ξεσήκωσε κύμα συμπάθειας σε όλη τη χώρα, ενώ

αυξήθηκε η κοινωνική πίεση για την επίλυση του αγροτικού ζητήματος. Η πολιτική

εξουσία δεν μπορούσε άλλο να κλείνει τα μάτια. Το πρώτο δειλό βήμα για τη λύση του

προβλήματος έγινε το 1911 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Πάρθηκαν ορισμένα νομοθετικά

μέτρα υπέρ των κολίγων, αλλά απαλλοτριώσεις δεν έγιναν κι ένας λόγος ήταν οι πόλεμοι

που ακολούθησαν. Μόνο μετά το 1923, όταν το πρόβλημα της αποκατάστασης των

προσφύγων έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις, άρχισαν από την κυβέρνηση Νικολάου

Πλαστήρα απαλλοτριώσεις τσιφλικιών σε μεγάλη κλίμακα.

[33]

Οι πρωτεργάτες των αγροτικών κινητοποιήσεων επιβιβάζονται στο τρένο για να προσαχθούν σε δίκη

[34]

Το μνημείο στο Κιλελέρ

[35]

Ζακ-Υβ Κουστώ

Ο Ζακ-Υβ Κουστώ ήταν Γάλλος ωκεανογράφος, εξερευνητής, συγγραφέας,

φωτογράφος, κινηματογραφιστής, καθώς και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και

της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ.

Γεννήθηκε το 1910 κοντά στο Μπορντό. Το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε είναι

βέβαιο ότι δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη μετέπειτα πορεία του, καθώς ο Κουστώ

έζησε τα παιδικά του χρόνια ταξιδεύοντας διαρκώς ακολουθώντας τον πατέρα του, ο

οποίος εργαζόταν ως νομικός σύμβουλος σ' έναν Αμερικανό επιχειρηματία που είχε πάθος

με τα ταξίδια. Έμαθε κολύμπι σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών, κάτι όχι σύνηθες για την

εποχή.

Σε ηλικία 20 ετών εισήχθη στη Ναυτική Ακαδημία της Βρέστης και στο πρώτο του

κιόλας εκπαιδευτικό ταξίδι πήρε μαζί του κινηματογραφική μηχανή και κατέγραψε

εξωτικές σκηνές, καθώς και αλιείς μαργαριταριών στη Νότια Θάλασσα. Υπηρέτησε ως

πλοίαρχος στο Γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου,

όπου τιμήθηκε με διάφορα παράσημα και αποστρατεύτηκε το 1948 με το βαθμό του

αρχιπλοιάρχου.

Ο Κουστώ έγραψε αρκετά βιβλία, σημαντικότερο εκ των οποίων ήταν "Ο σιωπηλός

κόσμος" (1953), όπως ο ίδιος χαρακτήριζε το βυθό της θάλασσας. Το βιβλίο πούλησε 5

εκατομμύρια αντίτυπα και μεταφράστηκε σε 22 γλώσσες. Άλλο γνωστό βιβλίο του ήταν

το "Κόσμος χωρίς ήλιο" (1965), αλλά και η 21τομη εγκυκλοπαίδεια "Ο κόσμος του

ωκεανού" (γράφτηκε μεταξύ 1973 και 1978.

Πέθανε από καρδιακή προσβολή στο Παρίσι σε ηλικία 87 ετών.

Η οδός Κουστώ

Ο δήμος Ιωαννιτών έδωσε το όνομά του σε οδό της πόλης μας στη συνοικία

Καρδαμίτσια.

[36]

Λόρδος Βύρων

Ο Λόρδος Βύρων ήταν Άγγλος ποιητής, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους

του ρομαντισμού και από τους σημαντικότερους φιλέλληνες.

Γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1788 και ήταν κορυφαίος ποιητής του Βρετανικού

ρομαντισμού και ευγενής, μέλος της Βρετανικής αριστοκρατίας. Ήταν γιος του πλοιάρχου

του αγγλικού Βασιλικού Ναυτικού, Τζον Μπάιρον, και της δεύτερης συζύγου του,

Κατερίνας.

[37]

Ο Λόρδος Βύρων γεννήθηκε χωλός (στη δεξιά κνήμη) και τα πρώτα χρόνια διέμενε

με την μητέρα του στην περιοχή Άμπερντην της Σκωτίας, μάλλον φτωχικά, όπου και

έμαθε και τα πρώτα του γράμματα. Το 1798 πέθανε ένας θείος του, από τη μητέρα του,

γνωστός ως "the "wicked" Lord Byron", ο οποίος κληροδότησε στον δεκαετή νεαρό όλη

την περιουσία και τον τίτλο του 6ου Λόρδου της οικογένειας. Έτσι, η ζωή του από τότε

άλλαξε. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, αποκτώντας πολύ καλή μόρφωση.

Ήταν χαρακτήρας ανήσυχος, παρορμητικός και τυχοδιωκτικός. Έτσι, ξεκίνησε περιοδείες

και περιπλανήσεις στη νότια Ευρώπη.

Κατά την περιήγησή του στη Μεσόγειο από το 1809 μέχρι το 1811, ο Βύρων δεν

παρέλειψε να επισκεφθεί την Ελλάδα, την οποία ερωτεύτηκε αμέσως. Αφού συναντήθηκε

με τον Αλή Πασά στο σαράι του, ο ποιητής περιδιάβηκε όλη σχεδόν τη χώρα και

ξεναγήθηκε στα μνημεία του ελληνικού πολιτισμού.

[38]

Το 1823, ο Βύρων ανέλαβε την πρόσκληση να υποστηρίξει ενεργά τον ελληνικό

αγώνα για ανεξαρτησία από τον οθωμανικό ζυγό. Ο ίδιος δαπάνησε ένα τεράστιο ποσό

της προσωπικής του περιουσίας για την επισκευή του ελληνικού στόλου και συγκρότησε

δικό του στρατιωτικό απόσπασμα, αποτελούμενο από σουλιώτες μαχητές! Έγραψε

σχετικά στο «Ημερολόγιο της Κεφαλονιάς» (Ιούνιος 1823): «Οι σκλάβοι ξεσηκώθηκαν /

κι εγώ θα κάνω πίσω; / Το στάχυ ξαναωρίμασε / κι εγώ δεν θα θερίσω;».

«Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι»

Έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη (1861)

Αφού παρέμεινε 6 μήνες στην Κεφαλονιά, τελικά εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι,

όπου ήρθε σε επαφή με τον Μαυροκορδάτο, στον οποίο έδωσε άλλο ένα μεγάλο ποσό της

προσωπικής του περιουσίας για τις ανάγκες του αγώνα. Ταυτόχρονα, λειτούργησε ως

δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ αγωνιστών και Βρετανών φιλελλήνων για τη σύναψη του

πρώτου επαναστατικού δανείου, ως μέλος άλλωστε του Φιλελληνικού Κομιτάτου του

Λονδίνου, κρούοντας παράλληλα τον κώδωνα του κινδύνου για την κατεύθυνση των

χρημάτων: διαβλέποντας τις πολιτικές διαμάχες που είχαν ήδη ξεσπάσει στους κόλπους

της ηγεσίας των ελλήνων αγωνιστών, κάλεσε σε αποκλειστική χρήση των χρημάτων για

την απελευθέρωση του έθνους και όχι για αλλότριους πολιτικούς σκοπούς.

[39]

Παράλληλα με το μέλημά του για τη στρατιωτική πορεία της Επανάστασης,

ανέλαβε το ρόλο να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των οπλαρχηγών. Σε επιστολή που

εμπιστεύτηκε στον φίλο του Χόμπχαους τον Σεπτέμβριο του 1823 διαμαρτύρεται: «Οι

Έλληνες φαίνεται να κινδυνεύουν περισσότερο από τη διχόνοιά τους, παρά από τις

επιθέσεις του εχθρού».

Ο Βύρων προσβλήθηκε και πάλι από ασθένεια τον Φεβρουάριο του 1824, με τον

πυρετό να μην πέφτει με τίποτα. Ο μεγάλος φιλέλληνας πέθανε στις 19 Απριλίου 1824

στο Μεσολόγγι, σε ηλικία 37 ετών. Ο θρήνος για τον χαμό του απλώθηκε όχι μόνο στην

επαναστατημένη Ελλάδα, που τον έκλαψε ως ήρωα, αλλά και την Αγγλία, που πένθησε

τον θάνατο του κορυφαίου ρομαντικού ποιητή της. Προς εκδήλωση του πένθους στο

Μεσολόγγι ρίχτηκαν 37 κανονιοβολισμοί από την ανατολή του ηλίου, μία κάθε λεπτό,

καθώς ήταν τότε μόνο 37 ετών.

[40]

Ο Διονύσιος Σολωμός συνέθεσε μακρά ωδή στη μνήμη του, ενώ στην τελευταία

του κατοικία τον συνόδευσε το λιτό επίγραμμα του εθνικού μας ποιητή, με τη μαχόμενη

Ελλάδα να μένει παγωμένη και να βυθίζεται σε βαθιά περισυλλογή: «Λευτεριά για λίγο

πάψε / να χτυπάς με το σπαθί / κι έλα σίμωσε και κλάψε / εις του Μπάιρον το κορμί»...

Οδός Λόρδου Βύρωνα

Η μνήμη του Λόρδου Βύρωνα τιμήθηκε ιδιαίτερα σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο.

Προς τιμήν του στήθηκαν μνημεία, αγάλματα και προτομές. Το όνομά του δόθηκε σε

οδούς και συνοικίες. Στην πόλη μας το όνομά του φέρει οδός στο κέντρο της πόλης.

Ακολουθεί σχετικός χάρτης.

[41]

Βίκτορ Ουγκό

Ο Βίκτορ Ουγκό γεννήθηκε το 1802. Υπήρξε διάσημος Γάλλος συγγραφέας και

στοχαστής με πλήθος σημαντικών ποιητικών συλλογών και μυθιστορημάτων. Με τα έργα

του σημάδεψε την ταραχώδη και συχνά μεταβαλλόμενη πολιτική και κοινωνική

κατάσταση στην πατρίδα του καθ΄ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

[42]

Στα χρόνια της νεότητάς του ο Ουγκό, επηρεασμένος από το οικογενειακό

περιβάλλον με τον αξιωματικό του Ναπολέοντα πατέρα και την φιλομοναρχική μητέρα,

έγραφε ωδές στους μονάρχες. Από τη δεκαετία του 1820 όμως και μετά, εμπνευσμένος

από τις εξεγέρσεις στην Ανατολή και από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων

έδωσε στη γραφίδα του δημοκρατικό προσανατολισμό. Έτσι ο φιλομοναρχικός Ουγκό

μεταμορφώθηκε ιδεολογικά και πολιτικά σε αταλάντευτο, αν και διωκόμενο, επαναστάτη,

υπερασπιστή των απελευθερωτικών και λαϊκών κινημάτων των λαών ενάντια σε κάθε

τύραννο (κατακτητή ή μονάρχη).

Το δράμα του «Κρόμβελ» (ο ηγέτης της αγγλικής προαστικής επανάστασης) (1827)

και η συλλογή «Les Orientales» (1829) ήταν εύγλωττα του νέου του δρόμου. Παράλληλα

από το θεατρικό δράμα του ευγενικού ληστή «Ερνάν» και το πρώτο σημαντικό

μυθιστόρημά του «Η Παναγία των Παρισίων» ο Ουγκό άρχισε να ηγείται ενός

καινούργιου ρεύματος, του «ρομαντισμού» εναντίον του κρατούντος «κλασικισμού».

Η πραξικοπηματική παλινόρθωση της μοναρχίας το 1848 ανάγκασε τον Ουγκό να

αυτοεξοριστεί στα νησιά της Νορμανδίας από το 1852 και να ριζοσπαστικοποιηθεί ακόμα

πιο πολύ. Τα πολιτικά ποιήματα «Τιμωρία» (1853) έγιναν τραγούδια των κατοπινών

Παρισινών κομμουνάρων. Οι πασίγνωστοι «Άθλιοι» (1862), «Οι εργάτες της θάλασσας»,

«Ο άνθρωπος που γελά», είναι δείγματα της συναισθηματικής-ανθρωπιστικής

καταγγελίας του για την κοινωνική αδικία και ένας ύμνος στις ηθικές αρχές, που βρίσκει

κανείς μόνο στις κατώτερες κοινωνικά τάξεις.

Η ανατροπή του αυτοκράτορα τον ξανάφερε στη Γαλλία εν μέσω της Παρισινής

Κομμούνας (1870-71) της οποίας την απήχηση εκθειάζει στη συλλογή «Ο τρομερός

χρόνος» (1872), ενώ με το «Ενενηντατρία» ξαναζωντανεύει την πάλη της Δημοκρατίας

των Ιακωβίνων και ζωγραφίζει τις μορφές των επαναστατών.

Από το μεγάλο του έργο ξεχωρίζουν ως σπουδαιότερο οι «Άθλιοι». Ο ίδιος ο

Ουγκώ δήλωσε

«... Οι «Άθλιοι» γράφτηκαν για όλα τα έθνη. Δεν ξέρω αν θα διαβαστούν απ’

όλους, όμως εγώ για όλους τούς έγραψα... Όπου ο άνθρωπος ζει αμόρφωτος και

απελπισμένος, όπου η γυναίκα πουλάει το κορμί της για μια μπουκιά ψωμί, όπου το παιδί

υποφέρει από αγραμματοσύνη κι από έλλειψη παιδείας, το βιβλίο των Αθλίων χτυπά την

πόρτα φωνάζοντας δυνατά: Ανοίξτε μου! Έρχομαι για σας!. Στο σκοτεινό σημείο όπου

βρίσκεται ο σημερινός πολιτισμός, άθλιος ονομάζεται ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, που αγωνιά κάτω

απ’ όλα τα κλίματα και τα καθεστώτα, που στενάζει σ όλες τις γλώσσες».

Ο Βίκτορ Ουγκό πέθανε το 1885. Ο θάνατός του ήταν μεγάλο πλήγμα για τη

φιλελεύθερη ανθρωπότητα. Τη σωρό του την πέρασαν κάτω απ' την "Αψίδα του

θριάμβου" και τον έθαψαν στο "Πάνθεο" μαζί με τους βασιλιάδες και τους μεγάλους

άνδρες της Γαλλίας.

[43]

Ο φιλελληνιστής Ουγκό

Το φιλελληνικό του έργο του Ουγκό δεν είναι ευρύτερα γνωστό αφού επισκιάζεται

από το υπόλοιπο συγγραφικό του έργο. Υπήρξε από τους πλέον όψιμους Ευρωπαίους

διανοούμενους, που έλαβαν φιλελληνική στάση. Παρότι, εισήλθε αργά στον κύκλο των

φιλελλήνων παρέμεινε ο συνεπέστερος των υποστηρικτών του νεότευκτου ελληνικού

κράτους. Ο φιλελληνισμός του παρέμεινε θερμός και αγνός και δεν άφησε ευκαιρία, από

το 1821 μέχρι την Κρητική Επανάσταση του 1866, να εκδηλώνεται σαν το ιερό σύμβολο

που λεγόταν Ελευθερία.

Οι πρώτες του ποιητικές αναφορές σχετικά με τον αγώνα των Ελλήνων

εμφανίστηκαν το 1826 με τη δημοσίευση στο Γαλλικό τύπο του ποιήματος «Τα Κεφάλια

του Σαραγιού», εμπνευσμένου από την Έξοδο του Μεσολογγίου, όπου εμφανίζονται

μεταξύ των 6000 κεφαλών, που είχαν αποσταλεί στο σαράγι να συνομιλούν μεταξύ τους

τα τρία κεφάλια του Μάρκου Μπότσαρη, του Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ και του

Κωνσταντίνου Κανάρη. Το 1827 έγραψε τα ποιήματα «Ναβαρίνο» και «Ενθουσιασμός»

και την επόμενη χρονιά τα «Κανάρης», «Λαζάρα» καθώς και το περίφημο

«Ελληνόπουλο».

Μερικές φιλελληνικές στιχουργικές «πνοές» του από το ποίημα «Ναυαρίνο»:

«Οι λαοί, τώρα και χρόνια, σε θρηνούσανε μονάχοι:/ Κρίμα Ελλάδα! Ελλάδα

κρίμα! Δε σου μένει πια πνοή,/ κάθε μέρα αδυνατίζεις, απ' τις φλόγες και απ' τη μάχη/ (...)

Κουφοί πάντα οι βασιλιάδες, οι άμβωνες δεν αντηχούνε,/ στ' όνομα και στα δεινά σου

μόνο οι ποιηταί πονούνε./ Τους ζητούσαμε τη δόξα, την παληκαριά να ντύσουν/ μέσ' σε

λευθεριάς πορφύρα και ορφανή να μη σ' αφήσουν/ να πεθάνεις στο σταυρό σου. Κάποιο

σταύρωσαν λαό.../ Τι τους μέλει σε ποιο πάνω τον εσταύρωσαν σταυρό;»

Το ενδιαφέρον του Ουγκώ για την ελεύθερη πλέον Ελλάδα φάνηκε ιδιαίτερα σε

σχέση με το κρητικό ζήτημα.. Το διάστημα της Κρητικής Επανάστασης του 1866 – 1869

δημοσιεύει τρεις επιστολές υπέρ των Κρητών στον ευρωπαϊκό τύπο το Δεκέμβριο του

1866, το Φεβρουάριο του 1867 και το Φεβρουάριο του 1869, παρά το γενικότερο

αρνητικό για τα ελληνικά ζητήματα κλίμα της εποχής.

Εκτός της συμπαράστασης προς τους Κρήτες, έδειξε ενδιαφέρον και για την

αρπαγή των μαρμάρων του Παρθενώνα, κατηγορώντας τον Έλγιν για αυτή του την πράξη,

στη βάση της αντίληψής του ότι η πολιτιστική κληρονομιά ενός λαού δεν πρέπει να

γίνεται κτήμα ενός άλλου.

Ο θάνατός του, είχε μεγάλο αντίκτυπο στην Ελλάδα. Πραγματοποιήθηκαν τελετές

προκειμένου να τιμηθεί ο μεγάλος νεκρός αντίστοιχες με αυτές, που έγιναν στον τόπο του.

Οδός Βίκτωρα Ουγκό

Ο Δήμος Ιωαννιτών, τιμώντας τα φιλελληνικά του αισθήματα και την προσφορά

του στην παγκόσμια λογοτεχνία, έδωσε το όνομά του σε οδό της πόλης μας.

[44]

Φρανσουά Πουκεβίλ

Ο Φρανσουά- Σαρλ - Υγκ – Λοράν Πουκεβίλ, ήταν Γάλλος ιατρός, περιηγητής,

διπλωμάτης, ιστορικός συγγραφέας, ακαδημαϊκός και σπουδαίος φιλέλληνας. Το

συγγραφικό του έργο υπήρξε ιδιαίτερα σπουδαίο και γι’ αυτό πολλοί τον θεωρούν

αρχιτέκτονα του Φιλελληνισμού κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Γεννήθηκε το 1770 στη Νορμανδία. Αρχικά ήταν ιερέας και αργότερα σπούδασε

ιατρική. Επιστρέφοντας στη Γαλλία από την Αίγυπτο, όπου είχε συνοδεύσει ως

χειρουργός τον Μεγάλο Ναπολέοντα στην εκστρατεία του, συνελήφθη από Αλγερινούς

πειρατές και μεταφέρθηκε σιδηροδέσμιος στην Τριπολιτσά, όπου και κρατήθηκε

αιχμάλωτος δέκα περίπου μήνες, λόγω του τότε Γαλλοτουρκικού πολέμου. Στη συνέχεια

στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου και ρίχτηκε στη φυλακή και παρέμεινε

έγκλειστος για δύο χρόνια, ώσπου απελευθερώθηκε το 1801, μετά από την παρέμβαση

του Γάλλου πρέσβη.

Κατά το διάστημα της κάθειρξής του ο Πουκεβίλ έμαθε την Ελληνική γλώσσα,

στην οποία και συνέθεσε στίχους, εμπνευσμένος από την αγάπη του στην

τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, συγγράφοντας αναμνήσεις και εντυπώσεις από την

Πελοπόννησο και μεταφράζοντας ακόμη και αρχαίους Έλληνες συγγραφείς.

Μετά την απελευθέρωσή του επέστρεψε στο Παρίσι, εγκατέλειψε την ιατρική και

επιδόθηκε στην συγγραφή και έκδοση του πρώτου μεγάλου έργου του «Ταξίδια εις

Μωρέα, Κωνσταντινούπολιν, Αλβανίαν και πολλά άλλα μέρη της Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας κατά τα έτη 1798-1801».

Το έργο αυτό εκδόθηκε το 1805 κάνοντας ιδιαίτερη αίσθηση και σημειώνοντας

επιτυχία. Ο Πουκεβίλ το αφιέρωσε στον Αυτοκράτορα Ναπολέοντα, οπότε ο Ναπολέων

τον διόρισε γενικό πρόξενο παρά τον Αλή πασά στα Γιάννενα, με τον οποίο ο Πουκεβίλ

δημιούργησε ισχυρές σχέσεις. Εκεί παρέμεινε από το 1805 μέχρι το 1815 όταν

ανακλήθηκε με την αποκατάσταση της Βασιλείας στη Γαλλία.

[45]

Το 1814 ο Φ. Πουκεβίλ διορίστηκε πρόξενος στην Πάτρα μέχρι το 1816 που

επέστρεψε στη Γαλλία όπου και παρέμεινε μόνιμα.

Στη Γαλλία ο Φρανσουά συνέγραψε το δεύτερο πολύκροτο πεντάτομο έργο του

«Ταξίδιον εις Ελλάδα».

Το 1824 έκδωσε την τετράτομη «Ιστορία της αναγεννήσεως της Ελλάδος» με

αφήγηση γεγονότων της περιόδου 1740 μέχρι 1824. Με αυτό το λαμπρό έργου του

άνοιξαν για τον Πουκεβίλ οι πύλες της Γαλλικής Ακαδημίας.

Το 1835 ακολούθησε η έκδοση νέου ιστορικού συγγράμματος με τον τίτλο

«Ιστορία και περιγραφή της Ελλάδος» εξίσου σπουδαίου έργου.

Στον Πουκεβίλ αποδίδονται επίσης και δύο ανώνυμα δημοσιεύματα, το «Υπόμνημα

περί της ζωής και της δυνάμεως του Αλή Πασά» που εκδόθηκε το 1820 και το «Σημείωμα

περί του τραγικού τέλους του Αλή του Τεπελενλή», που δημοσιεύτηκε το 1822.

Πέρα όμως αυτών ο Πουκεβίλ έκδωσε και πολλά άλλα πολιτικά άρθρα υπέρ των

Ελλήνων και της Ελλάδας. Τιμήθηκε από τον βασιλιά Όθωνα με το παράσημο του

Τάγματος του Σωτήρος.

Πέθανε στο Παρίσι σε ηλικία 68 ετών το 1838. Πάνω στον τάφο του, που βρίσκεται

στο κοιμητήριο του Μονπαρνάς στο Παρίσι, έχει χαραχθεί το ακόλουθο δίγλωσσο

επίγραμμα (στην ελληνική και γαλλική):

«Με τα γραπτά του συνέβαλε δυναμικά στην επιστροφή της αρχαίας τους

ιθαγένειας, στους καταπιεσμένους Έλληνες».

[46]

Οδός Φρανσουά Πουκεβίλ

Η πόλης μας τιμώντας τον Πουκεβίλ, έδωσε το όνομά του σε οδό της.

Ο χάρτης της οδού Πουκεβίλ

[47]

Συνταγματάρχης Συμπούγια

Ο Συμπούγια ήταν ανώτερος Ιάπωνας αξιωματικός. Προήδρευσε, το 1923, της

Επιτροπής χάραξης των Ελληνοαλβανικών συνόρων. Η συμβολή του υπήρξε πολύ θετική

και συνετή, για την εκτόνωση της κρίσης στην περιοχή, μετά τη δολοφονία του Ιταλού

στρατηγού Τελλίνι και των τεσσάρων μελών της ακολουθίας του, στις 27 Αυγούστου

1923, στο δρόμο Ιωαννίνων Αργυροκάστρου, κοντά στην Κακαβιά.

Η Πολιτιστική Ομάδα μας, στην προσπάθειά της να γνωρίσει την προσωπικότητα

του Συνταγματάρχη Συμπούγια, έστειλε στον Πρέσβη της Ιαπωνίας, στην Αθήνα, την

παρακάτω επιστολή.

[48]

Οδός Συνταγματάρχη Συμπούγια

Ο δήμος Ιωαννιτών, τιμώντας τη μνήμη του, έδωσε το όνομα του Συνταγματάρχη

Συμπούγια σε οδό της πόλης μας, στη συνοικία Αμπελόκηποι.

Ο χάρτης της οδού Συνταγματάρχη Συμπούγια 1

[49]

Μαρδοχαίος (Μορδεχάι) Φριζής ή Φρεζής

Ο Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε το 1893 στη Χαλκίδα, στους κόλπους μιας

πολυμελούς οικογένειας Ρωμανιωτών Εβραίων.

Το όνειρό του από μαθητής ήταν να γίνει στρατιωτικός. Αφού σπούδασε Νομικά ,

το 1916 κατατάχθηκε εθελοντικά στο στρατό, αποφοίτησε από τη Σχολή Υπαξιωματικών

και μονιμοποιήθηκε.

Πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου

Πολέμου, συμμετείχε στο εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία και στη Μικρασιατική

εκστρατεία. Φοίτησε στη Σχολή Πολέμου της Γαλλίας στο Παρίσι και στη συνέχεια στην

Ελληνική Σχολή Πολέμου και προβιβάσθηκε στο βαθμό του ταγματάρχη.

Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940 τον βρήκε στο βαθμό του

αντισυνταγματάρχη, ως διοικητή αποσπάσματος στον τομέα Καλαμά - Νεγράδων και στη

συνέχεια ως διοικητή του αποσπάσματος Αώου της VIII Μεραρχίας.

Σκοτώθηκε από Ιταλική βόμβα στις 5 Δεκεμβρίου 1940 κοντά στην Πρεμετή,

πολεμώντας στην πρώτη γραμμή του μετώπου.

[50]

Ο Μαρδοχαίος Φριζής με τη σύζυγό του

Ο Μαρδοχαίος Φριζής διαβάστηκε από ορθόδοξο ιερέα, ελλείψει ραβίνου, και

τάφηκε στην Πρεμετή. Το 2002 τα οστά του αναγνωρίσθηκαν, μεταφέρθηκαν στη

Θεσσαλονίκη, όπου ενταφιάστηκαν στο Ισραηλιτικό Νεκροταφείο της πόλης. Προάχτηκε

σε συνταγματάρχη επ’ ανδραγαθία το 1941, αναδρομικά από την ημέρα του θανάτου του.

Προτομές του έχουν τοποθετηθεί έξω από το Πολεμικό Μουσείο στο Καλπάκι, στη

γενέτειρά του τη Χαλκίδα και το Πολεμικό Μουσείο Αθηνών

[51]

Οδός Μαρδοχαίου Φριζή

Η οδός της πόλης των Ιωαννίνων που φέρει το όνομα του βρίσκεται στη συνοικία

Αμπελόκηποι. Ακολουθεί σχετικός χάρτης.

[52]

Χάμμοντ Νίκολας

Ο Νίκολας Τζέφρι Λεμπιέρ Χάμμοντ (Nicholas G.L. Hammond) ήταν ιστορικός

και ένας από τους σημαντικότερους Άγγλους ελληνιστές.

Γεννήθηκε το 1907 στο Άϊρ της Σκοτίας. Σε ηλικία 13 χρόνων άρχισε να μαθαίνει

Αρχαία Ελληνικά και συνέχισε τις Κλασικές Σπουδές στο Κέμπριτζ. Το 1929

αναγορεύτηκε βοηθός καθηγητής, άρχισε να μαθαίνει Νέα Ελληνικά, Αλβανικά και

Γερμανικά και έγινε μέλος της Αρχαιολογικής Βρετανικής Σχολής των Αθηνών, με

ερευνητικά αντικείμενα αρχαιολογικά, γεωγραφικά, ιστορικά και ερμηνείας επιγραφών.

Μέχρι το ξέσπασμα του Β ́Παγκοσμίου Πολέμου, έζησε συνολικά 14 μήνες στην Ήπειρο

και τη Μακεδονία, για να ολοκληρώσει τις μελέτες του σε αρχαιολογικούς χώρους.

Στη δίνη του πολέμου και της Κατοχής, ο Άγγλος ελληνιστής σφυρηλάτησε τους

δεσμούς του με τη χώρα μας ως αξιωματικός της Διεύθυνσης Ειδικών Αποστολών του

Βρετανικού στρατού (SOE). Πολέμησε στη Μάχη της Κρήτης και με εντολή του Γενικού

Στρατηγείου Μέσης Ανατολής ορίστηκε σύνδεσμος της Βρετανικής Στρατιωτικής

Αποστολής με την Ελληνική Αντίσταση, από τον Φεβρουάριο του 1943 ως τον Αύγουστο

του 1944, συμμετέχοντας σε σαμποτάζ και επιχειρήσεις κατά των Γερμανών.

Για τη συνεισφορά του στη μάχη κατά του ναζισμού ο Χάμμοντ τιμήθηκε με τρία

Βρετανικά παράσημα κι ένα Ελληνικό. Το 1947 η Ελληνική πολιτεία τού απένειμε το

παράσημο του Τάγματος του Φοίνικα.

Μετά τον πόλεμο ο Χάμμοντ επέστρεψε στο Κέμπριτζ. Στο μεταξύ, διορίστηκε

επισκέπτης καθηγητής της Βρετανικής Σχολής των Αθηνών, ενώ το 1962 έγινε διευθυντής

του κολεγίου Clifton, στο Μπρίστολ, ως τη συνταξιοδότησή του, το 1973. Πέθανε το

2001.

Το συγγραφικό του έργο είναι ογκωδέστατο. Ασχολήθηκε με την Αρχαία Ιστορία

των Βαλκανίων, ιδίως όμως με την Ιστορία της Μακεδονίας. Μνημειώδη θεωρούνται τα

έργα του «Epirus» (1967) και το τρίτομο «Α History of Macedonia» (1972-1988).

[53]

Τα σημαντικότερα έργα του είναι:

«Ιστορία της Ελλάδας ως το 322 π.Χ.» (Οξφόρδη 1959, β έκδοση 1967, γ έκδοση

1986)

«Ήπειρος: Γεωγραφία, αρχαία ερείπια, ιστορία και τοπογραφία της Ηπείρου και

των γειτονικών περιοχών» (Οξφόρδη 1967)

«Τα κλασικά χρόνια στην Ελλάδα» (Λονδίνο 1975 & 1999)

«Μέγας Αλέξανδρος: Βασιλιάς, στρατηλάτης και πολιτικός» (Νιου Τζέρσεϊ 1980, β

έκδοση Μπρίστολ 1989)

«Άτλας του Ελληνικού και Ρωμαϊκού Κόσμου στην Αρχαιότητα» ( Νιου Τζέρσεϊ

1981, Μπρίστολ 1991)

«Με τους αντάρτες», 1984 Ευρωεκδοτική [στα ελληνικά]

«Φίλιππος ο Μακεδών» (Λονδίνο 1994)

«Δυτική Μακεδονία: Αντίσταση και Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή 1943-44

(Αθήνα 1992) [στα ελληνικά]

«Η μεγαλοφυΐα του Μεγάλου Αλεξάνδρου» (1997)

«Ιστορία της Μακεδονίας» 1995, 3 τόμοι, Μαλλιάρης-Παιδεία ΑΕ.

Στην αγγλική έκδοση το έργο κυκλοφόρησε ως εξής:

«Α History of Macedonia, Τόμος Α: Ιστορική γεωγραφία και προϊστορία» (1972)

«Α History of Macedonia , Τόμος Β: 550-336 π.Χ. (1979)

«Α History of Macedonia, Τόμος Γ: 336-167 π.Χ. (1988)

Για την προσφορά του στη μελέτη και την προβολή της Ελληνικής ιστορίας και για

την ανάδειξη και παρουσίαση παγκόσμια της Ελληνικότητας της Μακεδονίας, του δόθηκε

τιμής ένεκεν και η ελληνική ιθαγένεια. Υπήρξε επίσης αντεπιστέλλον μέλος της

Ακαδημίας Αθηνών.

Με 24 βιβλία και 130 άρθρα στο ενεργητικό του πάνω στην Ελληνική ιστορία, την

αρχαιολογία, τη γεωγραφία, τη νομισματική επιστήμη και την αρχαία τραγωδία, ο

Νίκολας Χάμμοντ αποτελεί την ενσάρκωση της Ισοκράτειας ρήσης: «Και μάλλον

Έλληνες καλείσθαι τους της παιδεύσεως της ημετέρας ή τους της κοινής φύσεως

μετέχοντας» (Περισσότερο αρμόζει να αποκαλούμε Έλληνες εκείνους που μετέχουν της

παιδείας μας παρά όσους έχουν απλώς την ίδια καταγωγή με μας).

Οδός Χάμμοντ Νίκολας

Η οδός της πόλης μας που φέρει το όνομα του Χάμμοντ βρίσκεται στη συνοικία

Καρδαμίτσια.

[54]

Χάρρυ και Νιούβολδ

Οι Χάρυ και Νιούβολδ ήταν Άγγλοι φιλέλληνες που έπεσαν στα πεδία των μαχών

για την απελευθέρωση της Ηπείρου.

Ο Χάρρυ σκοτώθηκε στη μάχη στα Πέντε Πηγάδια κατά τον ατυχή

Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Ο Νιούβολδ σκοτώθηκε το 1912 κατά τον Α ́Βαλκανικό πόλεμο.

Τιμώντας τη μνήμη τους η κοινωνία των Ιωαννίνων:

α) Έστησε στήλη στο Άλσος των ηρώων της κάτω κεντρικής πλατείας και

β) Έδωσε το όνομά τους σε οδό της πόλης των Ιωαννίνων.

Στη στήλη αναγράφεται:

Η ΗΠΕΙΡΟΣ

ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡ

ΑΥΤΗΣ

ΠΕΣΟΝΤΑΣ ΑΓΓΛΟΥΣ

ΧΑΡΥ

+1897

ΝΙΟΥΒΟΛΔ

+1912

ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ

ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΠΕΣΟΝΤΑΣ

[55]

Επαφή με τον πρέσβη του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελλάδα

Η Πολιτιστική μας Ομάδα, προσπαθώντας να γνωρίσει τη ζωή και τη δράση των

Χάρρυ και Νιούβολδ, ήρθε σε επαφή με τον Πρέσβη του Ηνωμένου Βασιλείου στην

Ελλάδα κ. Τζών Κίτμερ. Παραθέτουμε τη σχετική αλληλογραφία:

[56]

Η επιστολή αυτή συνοδεύτηκε από τις παρακάτω φωτογραφίες:

[57]

[58]

[59]

Ο κ. Πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελλάδα, εκτός από την ευγενική

επιστολή του, μας έστειλε πλουσιότατο υλικό για τον Νιούβολδ.

Παραθέτουμε λίγα στοιχεία από το υλικό αυτό.

Ο Νιούβολδ (Thomas Palmer Newbould), ήταν θερμός Φιλέλληνας, ώριμο τέκνο

της Αγγλικής διανόησης και σημαντικό πολιτικό στέλεχος των Ριζοσπαστών του

Φιλελεύθερου κόμματος στο Λονδίνο και στο Μπίρμπιχαμ.

Είχε πολεμήσει ως εθελοντής στον Ελληνικό στρατό στη διάρκεια του

Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897. Όταν άρχισε ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος,

κατατάχτηκε για δεύτερη φορά ως απλός εθελοντής στρατιώτης στις τάξεις του

Ελληνικού στρατού.

Πολέμησε στην πρώτη γραμμή στο μέτωπο της Μακεδονίας στις μάχες στα Στενά

του Σαρανταπόρου, στα Σέρβια της Κοζάνης και στα Γιαννιτσά και μπήκε απελευθερωτής

στη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια το 1ο Σύνταγμα πεζικού της ΙΙ Μεραρχίας, στο οποίο

ανήκε ο Νιούβολδ, πολέμησε στη Βόρειο Ήπειρο και απελευθέρωσε τους Άγιους

Σαράντα.

Τέλος έφθασε μέσω Πρέβεζας στο μέτωπο των Ιωαννίνων. Σκοτώθηκε στις 6

Δεκεμβρίου 1912, πολεμώντας εκ του συστάδην, εναντίον μονάδας του Τουρκικού

στρατού, στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας, στο χωριό Μανωλιάσσα, λίγα χιλιόμετρα έξω από

τα Γιάννενα, χωρίς να μπορέσει να δει την απελευθέρωση της πόλης, στις 21

φεβρουαρίου 1913.

[60]

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από την επίσκεψη της Ομάδας μας στην

στήλη των Χάρρυ και Νιούβολδ. Αυτή βρίσκεται στην κάτω κεντρική πλατεία, πίσω από

το ρολόι.

[61]

[62]

Οδός Χάρρυ - Νιούβολδ

[63]

Αρχικά ο Δήμος Ιωαννιτών έδωσε το όνομα του Χάρρυ σε οδό της πόλης των

Ιωαννίνων. Στη συνέχεια το έτος1960 η οδός Χάρρυ με την αριθ. 167/1960 απόφαση του

Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ιωαννιτών μετονομάστηκε σε οδό Δημητρίου

Ιωαννίδου, Δημάρχου. Τελικά το όνομα των Χάρρυ - Νιούβολδ δόθηκε σε οδό της πόλης

των Ιωαννίνων το έτος 1975 με την αριθμ. 40/1975 απόφασή του Δημοτικού Συμβουλίου

του Δήμου Ιωαννιτών.

Η οδός Χάρυ - Νιούβολδ βρίσκεται στην περιοχή των Αμπελοκήπων και είναι

παράλληλη προς την οδό 8ης

Μεραρχίας.

Ακολουθεί σχετικός χάρτης.

Στον χάρτη η οδός Χάρυ - Νιούβολδ αναγράφεται λανθασμένα ως οδός Νιουβόλα.

[64]

Γεώργιος Χατζη-Πελλερέν

Γεννήθηκε στα Γιάννινα το 1881. Στο κανονικό του ονοματεπώνυμο Γεώργιος

Χατζής, πρόσθεσε το φιλολογικό ψευδώνυμο Πελλερέν, και έτσι καθιερώθηκε ως λυρικός

ποιητής και δημοσιογράφος με το πλήρες όνομα Γεώργιος Χατζη-Πελλερέν. Τις

γυμνασιακές του σπουδές έκανε και ολοκλήρωσε στη Ζωσιμαία Σχολή.

Γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας, αλλά αναγκάστηκε να διακόψει τις

σπουδές του για οικονομικούς λόγους. Γύρισε στα Γιάννινα και υπηρέτησε ως δάσκαλος

στη Βούρμπιανη της Κόνιτσας. Ασχολήθηκε με τη συγκέντρωση λαογραφικού υλικού και

άρχισε να γράφει ποιήματα. Το 1909 ίδρυσε στα Γιάννινα- την εφημερίδα «ΗΠΕΙΡΟΣ»

που κυκλοφόρησε, με μικρές διακοπές, μέχρι το θάνατό του. Το 1912 καταδικάστηκε σε

θάνατο για εσχάτη προδοσία και σώθηκε με την είσοδο του Ελληνικού στρατού στα

Γιάννινα.

[65]

Πήρε ενεργό μέρος στα γεγονότα που ακολούθησαν, το 1914 και 1915 στη Βόρειο

Ήπειρο και διετέλεσε ιδιαίτερος γραμματέας του προέδρου της Επαναστατικής Επιτροπής

Χρηστάκη Ζωγράφου.

Η δράση του συνεχίστηκε με την επιστροφή του στα Γιάννινα με αρκετές

προσωπικές περιπέτειες. Παράλληλα με την εθνική του δράση και τη δημοσιογραφική του

ενασχόληση αφιέρωνε αρκετό χρόνο στην ποίηση, που ήταν πολύ ευχάριστη γι' αυτόν

απασχόληση. Ποίηση λυρική με την τεχνοτροπία του συμβολισμού, ποίηση εθνική

εμπνευσμένη από τα δεινά της πατρίδας μας.

Παιδιά του ήταν ο Δημήτριος και ο Άγγελος Χατζής. Πέθανε στην Αθήνα το 1930.

Αργυρόκαστρο 17 Φεβρουαρίου 1914:

Η ανακήρυξη της Αυτονομίας της Βορείου Ηπείρου 2

Στη φωτογραφία, με την οποία ο Πωγωνήσιος (από τη Βύσανη) φωτογράφος

Γιώργος Πανταζίδης απαθανάτισε την ιστορικότερη στιγμή του Βορειοηπειρωτικού

Ελληνισμού, διακρίνεται ο Γιαννιώτης δημοσιογράφος και συγγραφέας Γεώργιος Χατζής

- Πελερέν να κρατάει τη σημαία της Αυτονόμου Πολιτείας της Βορείου Ηπείρου.

Προς τα δεξιά του διακρίνονται με τη σειρά: ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος

Παπαχρήστου, ο Υπουργός Εξωτερικών Β. Ηπείρου Αλέξανδρος Καραπάνος, ο Πρόεδρος

της Κυβερνήσεως Β. Ηπείρου Γεώργιος Χρηστάκη Ζωγράφος, ο Μητροπολίτης Βελλάς

και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος. Πλαισιώνονται από τον κλήρο και το λαό του

Αργυροκάστρου καθώς και από Ιερολοχίτες Αγωνιστές.

[66]

Οδός Χατζη-Πελλερέν

Ο δήμος Ιωαννιτών τιμώντας τον Χατζη-Πελλερέν έδωσε το όνομά του σε οδό της

πόλης μας, κάθετη της Λεωφόρου Δωδώνης απέναντι από την Ζωσιμαία Παιδαγωγική

Ακαδημία. Ακολουθεί ο χάρτης της οδού Χατζη-Πελλερέν.

[67]

Τζαμί του Ασλάν πασά

Το τζαμί του Ασλάν πασά βρίσκεται μέσα στο κάστρο, στη βορειοανατολική του

ακρόπολη και κατασκευάστηκε το 1618 από τον Ασλάν Πασά, λίγα χρόνια μετά την

καταστολή της επανάστασης του Διονυσίου του Φιλοσόφου (1611).

Πιθανότατα κατασκευάστηκε πάνω στον παλιό χριστιανικό ναό του Αγίου Ιωάννου του

Προδρόμου, που κατά κάποιους έδωσε το όνομα του στην πόλη μας.

Το Τζαμί του Ασλάν Πασά υπήρξε ο πυρήνας ενός μεγάλου θρησκευτικού –

εκπαιδευτικού συγκροτήματος, από το οποίο σήμερα σώζεται εκτός του Τζαμιού ο

ομώνυμος Τουρμπές (Μαυσωλείο), ο Μενδρεσές (ιεροδιδασκαλείο) και τα Μαγειρεία

(εστία).

Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1924, το τζαμί έπαψε να λειτουργεί.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής, τα φασιστικά στρατεύματα προξένησαν αρκετές ζημιές

στο ναό και στον προαύλιο χώρο του.

Σήμερα στο τζαμί στεγάζεται το Δημοτικό Μουσείο, που φιλοξενεί τρεις συλλογές,

αντιπροσωπευτικές των κατοίκων του κάστρου κατά τη διάρκεια της μακραίωνης

ιστορίας του: χριστιανική, εβραϊκή και μουσουλμανική.

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από την επίσκεψη της Πολιτιστικής μας

Ομάδας στο Τζαμί του Ασλάν πασά.

[68]

[69]

[70]

[73]

[74]

Ο θόλος του Τουρμπέ (Μαυσωλείου) του Ασλάν Πασά

Φωτογραφία του 1913. Από την εσωτερική Ακρόπολη του Κάστρου,

το Ιτς Καλέ προς το τζαμί του Ασλάν πασά

[75]

Τζαμί Βελή Πασά

Το Τζαμί Βελή Πασά ή Τσιεκούρ τζαμί βρίσκεται νοτιοδυτικά του προμαχώνα

Λιθαρίτσια, κοντά στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών. Νότια και ανατολικά

της έκτασης αυτής αναπτύσσονταν οι συνοικίες Τσιεκούρ και Πλιθοκοπιό.

Στη σημερινή του μορφή είναι κτίσμα του Βελή Πασά, γιου του Αλή Πασά, που

αντικατέστησε ή επισκεύασε παλαιότερο τζαμί που υπήρχε στην ίδια θέση στα τέλη του

18ου - αρχές 19ου αιώνα. Το κτήριο αποτελείται από μία τετράγωνη θολοσκέπαστη

αίθουσα και από ένα κλειστό προστώο στα δυτικά, το οποίο καλύπτεται με τρεις

τρουλίσκους.

Μετά την απελευθέρωση αποτέλεσε κτίριο στρατωνισμού, παραχωρήθηκε στο

Υπουργείο Πολιτισμού, και στην συνέχεια το Τζαμί μαζί με τα κτίρια συνοδείας

(Μενδρεσές και Μαγειρεία) παραχωρήθηκαν, με απόφαση του Υπουργείου, στον Δήμο

Ιωαννιτών.

Όπως αναφέρει ο Κ. Φωτόπουλος, σύμφωνα με τη Γιαννιώτικη παράδοση, το

τζαμί αυτό κτίστηκε στη θέση που υπήρχε ο Βυζαντινός ναός του Αγίου Στεφάνου. Με

βάση αυτή την παράδοση, όταν χτίστηκε στην περιοχή η Εκκλησία της Αγ. Μαρίνας,

τοποθετήθηκε η εικόνα του πρωτομάρτυρα στο τέμπλο της νέας εκκλησίας και κάθε

χρόνο την Τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων τιμάται η μνήμη του πανηγυρικά.

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από την επίσκεψη της Πολιτιστικής μας

Ομάδας στο Τζαμί του Βελή πασά.

[76]

[77]

[78]

Επιχρωματισμένη κάρτ ποστάλ του 1907, από το χώρο που σήμερα λειτουργεί η λαϊκή αγορά της

Αγίας Μαρίνας. Στο μέσον διακρίνεται το Τζαμί του Βελή πασά

Φωτογραφία του 1924. Στρατιωτικοί αγώνες πραγματοποιούνται

στη σημερινή λαϊκή αγορά της Αγίας Μαρίνας.

Τότε η μεγάλη αλάνα λειτουργούσε σαν γυμναστήριο

και πολλοί παλιοί Γιαννιώτες για πολλά χρόνια την ονόμαζαν γυμναστήριο.

Διακρίνεται το Τζαμί του Βελή πασά

[79]

Φωτογραφία άγνωστης χρονολογίας από αθλητικούς αγώνες,

που πραγματοποιούνται στην ίδια περιοχή, με αυτή της προηγούμενης

φωτογραφίας.

Διακρίνεται το Τζαμί του Βελή πασά

[80]

Τζαμί της Καλούτσιανης

Η Καλούτσιανη είναι μια από τις παλιότερες συνοικίες της πόλης των Ιωαννίνων

έξω από το Κάστρο. Σ’ αυτή τη περιοχή πρωτοεγκαταστάθηκαν οι Οθωμανοί όταν ήρθαν

και κατέλαβαν οριστικά τα Γιάννινα το 1430. Εκείνη την εποχή (τον 15ο αιώνα)

υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε και το τζαμί της περιοχής, δίπλα στη παλιά βρύση με

το τρεχούμενο δροσερό νερό της.

Στην αρχή το τέμενος λειτούργησε ως «μετζίτ» (μικρός θρησκευτικός οίκος, δίχως

μιναρέ). Αργότερα όμως, στα μέσα του 18ου αιώνα, ανακαινίσθηκε ριζικά από τον πρώην

βαλή των Ιωαννίνων, Χατζή Αχμέτ και μετατράπηκε σε τζαμί.

Η παλιά ονομασία του τζαμιού ήταν «Κανλή Τσεσμέ» (πηγή ή βρύση αίματος)

εξαιτίας της σφαγής που έγινε στην περιοχή, όταν καταπνίγηκε το κίνημα του Διονύσου

Φιλοσόφου. Περίπου 200 οπαδοί του Διονυσίου, σύμφωνα με τα όσα γράφει ο Δημήτρης

Σαλαμάγκας, προσπάθησαν να κρυφτούν στις καλαμιές της περιοχής. Εντοπίστηκαν όμως

από τους Οθωμανούς και σφάχτηκαν ανηλεώς. Το αίμα τους λέγεται ότι έτρεχε σαν το

νερό της βρύσης. Και οι Οθωμανοί για να θυμίζουν στους Χριστιανούς την τύχη της

ανταρσίας τους ονόμασαν την περιοχή και το τζαμί, ως Κανλή Τσεσμέ.

Κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα κατασκευάστηκε ή επιδιορθώθηκε η βρύση

του τζαμιού από τον γιο του Χατζή Αχμέτ, τον Μεχμέτ, τον επονομαζόμενο και «Καλό

Πασά». Από τότε η βρύση πήρε το όνομα του και λεγόταν «Καλού Τσεσμέ» (βρύση του

Καλού).

Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων η ιδιοκτησία του τζαμιού αρχικά πέρασε

στην Εθνική τράπεζα. Σύντομα όμως βρέθηκε στα χέρια ιδιωτών οι οποίοι για πολλά

χρόνια είχαν την αποκλειστική εκμετάλλευση του. Το τζαμί φιλοξένησε από γραφεία

ΚΤΕΛ μέχρι καφενεία, ζαχαροπλαστείο, μανάβικο κ.λπ. Τη δεκαετία του ’90, το

υπουργείο Οικονομίας ξεκίνησε τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης του ακινήτου, οι οποίες

ολοκληρώθηκαν πριν από μερικά χρόνια, με τους ιδιώτες να αποζημιώνονται και με τους

ενοίκους να αποχωρούν από το τζαμί. Τελικά ξεκίνησε η α’ φάση αποκατάστασης του

τζαμιού από την πρώην Νομαρχία Ιωαννίνων και σημερινή Περιφέρεια Ηπείρου, με την

επίβλεψη της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Μνημείων.

Το Τζαμί «Καλού Τσεσμέ» διατηρείται σήμερα σε σχετικά καλή κατάσταση αν και

ένα τμήμα του μιναρέ του έχει πλέον καταστραφεί, πιθανότατα από τους βομβαρδισμούς

των Ιταλών το φθινόπωρο του 1940. Τον τελευταίο καιρό γίνονται εργασίες συντήρησης

και ανάδειξης του σπουδαίου αυτού μουσουλμανικού μνημείου της πόλης μας.

[81]

Φωτογραφία του Τζαμιού της Καλούτσιανης πριν λίγα χρόνια,

πριν απαλλοτριωθεί από το Ελληνικό κράτος

[83]

Φετιχέ Τζαμί

Το Φετιχιέ ή Φετιχέ Τζαμί (Τζαμί της Νίκης ή Τζαμί της Κατάκτησης ) βρίσκεται

στο ανατολικότερο σημείο της ακρόπολης του «Ιτς Καλέ» στο Κάστρο της πόλης μας.

Είναι κτισμένο πάνω ή γύρω από το χώρο που βρισκόταν ο χριστιανικός ναός του

Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

Το αρχικό κτίριο που κατασκευάστηκε ήταν ένα μικρό τέμενος χωρίς μιναρέ

(μετζίτ). Για το πότε ακριβώς έγινε αυτό υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις.

Σύμφωνα με τα αρχεία του οθωμανικού ιεροδικείου των Ιωαννίνων, χτίστηκε περί

το 1600.Το σίγουρο πάντως είναι πως το 1670 το Τζαμί υπήρχε και μάλιστα προκάλεσε

τον θαυμασμό του Τούρκου περιηγητή Ελβιά Τσελέμπη, που το επισκέφτηκε.

Μνημονεύει μάλιστα τον πλούτο του, την έξοχη διακόσμηση του αλλά και την ωραία

θέση στην οποία είναι κτισμένο.

Προς τα τέλη του 18ου αιώνα (πιθανότατα το 1795), την εποχή που πασάς στα

Γιάννινα είναι ο Αλή Τεπελενλής, όλος ο χώρος στην ακρόπολη του Ιτς Καλέ άλλαξε

ριζικά. Εκεί εγκαταστάθηκε πλέον το Σεράι του Αλή Πασά και κτίστηκαν πολλά νέα

κτίρια. Εκείνη την εποχή το μουσουλμανικό τέμενος ανακαινίστηκε και πάλι. Είναι πλέον

ο ιερός ναός του Σεραγιού και έξω από αυτόν κατασκευάζεται και ο οικογενειακός τάφος

του Αλή πασά. Εκεί μέσα βρίσκεται από τον Γενάρη του 1822 το ακέφαλο σώμα του Αλή.

Μετά την απελευθέρωση της πόλης το τζαμί σταμάτησε να αποτελεί χώρος

εξασκήσεως των θρησκευτικών καθηκόντων των Μουσουλμάνων της πόλης μας.

Για ένα διάστημα μετατράπηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο ενώ στη συνέχεια πέρασε

στην αρμοδιότητα της 8ης εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων.

Από το παλιό τζαμί έχει καταστραφεί το προστώο αλλά η κεντρική θολοσκέπαστη

αίθουσα του βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση.

Εντός του ναού υπάρχουν δυο μαρμάρινοι βυζαντινοί πεσσοί, που είναι τα

μοναδικά δείγματα που έχουμε σήμερα από τον άλλοτε χριστιανικό ναό που προϋπήρχε

εκεί. Αξιοπρόσεκτα είναι και τα εναπομείναντα ίχνη της εσωτερικής διακόσμησης του

Τζαμιού, που βρίσκονται κυρίως στον θόλο του και στην μπροστινή του μετώπη.

[84]

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από την επίσκεψη της Ομάδα μας στο Φετιχέ

Τζαμί.

[85]

[86]

Σουφαρί Σαράι

«Σουφαρί Σαράι» λεγόταν το κτήριο της σχολής του ιππικού που κατασκευάστηκε

την εποχή, που βαλής των Ιωαννίνων ήταν ο Αλή Πασάς. Βρίσκεται μέσα στο Κάστρο και

σ’ αυτό το κτίριο σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Κουλίδα, έμαθαν πολλά από τη τέχνη του

πολέμου, οι μετέπειτα οπλαρχηγοί της Ελληνικής επανάστασης του 1821 Γεώργιος

Καραϊσκάκης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Μάρκος Μπότσαρης, Αθανάσιος Διάκος και

άλλοι.

Το όνομα «Σουφαρί Σαράι» (το παλάτι του έφιππου χωροφύλακα) πρέπει να

δόθηκε μετά την εποχή του Αλή, όταν στο κτίριο αυτό φιλοξενήθηκε η έφιππη

χωροφυλακή. Στα χρόνια που ακολούθησαν από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων και

μετά, στο Οθωμανικό αυτό ανάκτορο στεγάστηκαν κατά διαστήματα και τμήματα του

Ελληνικού στρατού.

Πρόσφατα, στο διώροφο λιθόκτιστο κτίριο των 2000 τετραγωνικών μέτρων που

έχει περισσότερα από 50 παράθυρα, έγιναν εργασίες συντήρησης και αναστύλωσης.

Έτσι το ανακαινισμένο «Σουφαρί Σεράι» παραδόθηκε στο Ελληνικό δημόσιο και τώρα

φιλοξενούνται εκεί τα αρχεία του Ελληνικού κράτους.

[88]

Ο Αναστάσιος Παπασταύρος, στο βιβλίο του «Ιωαννίνων εγκώμιον», γράφει για

το Σουφαρί Σαράι: «Θεωρείται έξοχο υπόδειγμα τεχνικής, αφού η οροφή στηρίζεται πάνω

σε ένα πρωτότυπο σύστημα θολωτών κατασκευών σε διάταξη πεντάκλιτης βασιλικής.

Στον απάνω όροφο οδηγεί τοξωτή πέτρινη εξωτερική κλίμακα.

[89]

Ιτς Καλέ

Το Ιτς Καλέ είναι η νοτιοανατολική ακρόπολη του κάστρου των Ιωαννίνων, όπου

και βρισκόταν τα ανάκτορα του Αλή Πασά.

Μπαίνοντας από την κεντρική πύλη της ακρόπολης, συναντάμε:

Το Φυλάκιο, συνοδευτικό κτίσμα της Κεντρικής Πύλης, το οποίο αρχικά ήταν

διόροφο και χρησίμευε ως οίκημα της φρουράς που ήλεγχε την κυκλοφορία στην

Κεντρική Πύλη της ακρόπολης.

Το κτήριο των μαγειρείων. Το κτίσμα συντηρήθηκε το 1991 και σήμερα

λειτουργεί ως αναψυκτήριο του Αρχαιολογικού χώρου.

Τη μικρή πυριτιδαποθήκη, η οποία χρησιμοποιήθηκε από τον στρατό του Αλή

Πασά για την αποθήκευση πυρομαχικών.

Τη Βυζαντινή οχύρωση.

Τα ερείπια του Σεραγιού του Αλή Πασά. Μετά την πτώση του Αλή, το Σεράι έγινε

διοικητήριο έως το 1870, όταν καταστράφηκε από πυρκαγιά κι εγκαταλείφτηκε οριστικά

η χρήση του.

Το Θησαυροφυλάκιο, το οποίο οφείλει την ονομασία του στην προφορική

παράδοση, χωρίς να έχει εξακριβωθεί η χρήση του. Στο εσωτερικό του φιλοξενείται η

έκθεση αργυροχοΐας από τον 17ο έως τον 20ο αιώνα.

Το κτήριο, το οποίο ανήκει στο συγκρότημα κτηρίων που έχτισε ο Αλή Πασάς το

1789, το οποίο χρησιμοποιείται σήμερα ως εργαστήριο συντήρησης έργων τέχνης.

Τα τείχη της Ακρόπολης, τα οποία ανήκουν στο οχυρωματικό έργο του Αλή Πασά.

Το κτήριο του Βυζαντινού Μουσείου, το οποίο είναι κτισμένο το 1958, για χρήση

βασιλικού περιπτέρου. Σήμερα χρησιμοποιείται ο όροφός του, ως γραφεία, και το ισόγειο

ως μουσείο.

Το Φετιχιέ Τζαμί, σε έναν χώρο, στον οποίο θεωρείται πως βρισκόταν η θέση του

Βυζαντινού μητροπολιτικού ναού του Αρχάγγελου Μιχαήλ.

Ο τάφος του Αλή Πασά, ο οποίος βρίσκεται μπροστά από το Φετιχιέ Τζαμί. Εδώ

θάφτηκε το 1822, το ακέφαλο σώμα του Αλή Πασά.

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από την επίσκεψη της Πολιτιστικής Ομάδας

μας στο Ιτς Καλέ.

[90]

Η είσοδος του Ιτς Καλέ

[91]

Το Φετιχέ Τζαμί και ο τάφος του Αλή Πασά

Το Βυζαντινό Μουσείο

[92]

Τα τείχη

[93]

Η Ιερά Μονή της Παναγίας Ντουραχάνης

Η μονή της Παναγίας Δουραχάνης ή Ντουραχάνης βρίσκεται απέναντι από τα

Γιάννενα, στους πρόποδες του όρους Μιτσικέλι. Είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της

Θεοτόκου.

Κατά την παράδοση κτίστηκε το 1434 από τον Ντουραχάν πασά, Μπεϋλέρ μπέη

της Ρούμελης των Σουλτάνων Μουράτ Β΄ και Μωάμεθ Β .́ Το 1434 ο Ντουραχάν πασάς

κινήθηκε με ισχυρό στράτευμα από τη Θεσσαλία, που είχε την έδρα του, μέσω Κατάρας

και Ιωαννίνων προς το Αργυρόκαστρο, με σκοπό να καταπνίξει την ανταρσία του

Αλβανού τοπάρχη Αριανίτη Σπάτα Κομνηνού. Αφού πέρασε την περιοχή της Κατάρας

νύχτωσε στη θέση της σημερινής μονής και μη γνωρίζοντας, ότι βρίσκεται μπροστά στην

παγωμένη λίμνη των Ιωαννίνων, η στρατιά πέρασε πάνω από τα παγωμένα νερά και

συνέχισε την πορεία της προς το Αργυρόκαστρο. Μετά τη νικηφόρα έκβαση της

επιχείρησης ο Ντουραχάν, που εν τω μεταξύ είχε πληροφορηθεί τον κίνδυνο που διέτρεξε

περνώντας χωρίς να το ξέρει με το στράτευμά του επάνω από την παγωμένη Παμβώτιδα,

επιστρέφοντας στη Θεσσαλία διέταξε να κτισθεί μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία,

στη θέση όπου κατεβαίνοντας από το Δρίσκο, είχε συναντήσει εικονοστάσι. Ο Τούρκος

πασάς, που κατά την παράδοση είχε γονείς χριστιανούς, θεώρησε ότι ο ίδιος και το

στράτευμά του σώθηκαν χάρη σε θαυματουργό επέμβαση της Παναγίας.

Σύμφωνα με άλλη άποψη ιδρυτής της μονής δεν ήταν ο Ντουραχάν, αλλά ένας

Τούρκος πασάς, ο οποίος επέκτεινε μοναστήρι, που προϋπήρχε στη συγκεκριμένη θέση.

Άλλοι αποσυνδέουν οποιαδήποτε φάση οικοδόμησης της μονής από τη χορηγία του

φημισμένου στρατηγού Ντουραχάν, υποστηρίζοντας ότι η επωνυμία Δουραχάνη

προέρχεται από κάποιον Δουρ, ενδεχομένως κατώτερο αξιωματούχο, που μετονομάσθηκε

σε Δουραχάν, επειδή έκτισε κοντά στη μονή κάποιο χάνι.

Αναφέρεται ότι το 1482 μοναχός της Μονής ήταν ο Ανατόλιος. Από ενθυμήσεις

καταχωρημένες σε διάφορα εκκλησιαστικά βιβλία η ύπαρξη της μονής βεβαιώνεται με

ασφάλεια στις αρχές του 19ου αιώνα. Παρόλο, που κάηκε ολοσχερώς το 1825, το 1830

κτίσθηκε εκ θεμελίων και εξακολούθησε να λειτουργεί μέχρι το1933, χρονιά κατά την

οποία το μοναστήρι λεηλατήθηκε και δολοφονήθηκε ο ηγούμενός του.

Το 1974, το εγκαταλειμμένο Μοναστήρι που είχε μόνο βράχια και πέτρες,

παραχωρήθηκε στον καλόγερο πατέρα Αθανάσιο. Ο πατέρας Αθανάσιος, κατά κόσμον

Σωτήρης Χατζής, ο παπά-Θανάσης, όπως τον ξέρουμε όλοι, το ανέστησε με τα χέρια του

και δημιούργησε εκεί μια κιβωτό αγάπης και προσφοράς.

Έξω από το χώρο του μοναστηριού σε μια σειρά από πολυάριθμα κτίρια στεγάζεται

και λειτουργεί το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Πρόκειται για

ένα οικοτροφείο - καταφύγιο, ένα Δημοτικό Σχολείο και ένα Γυμνάσιο, που λειτουργούν

με πολύ κόπο αλλά ισχυρή θέληση και προσφέρουν τη ζεστασιά και τη φροντίδα σε

παιδιά, ηλικίας 6 έως 18 ετών.

[94]

Στις εγκαταστάσεις λειτουργούν, επίσης, βιβλιοθήκες, αναγνωστήρια, αίθουσες

ψυχαγωγίας. Εκεί βρίσκουν φαγητό, ύπνο, εκπαίδευση, στοργή και αγάπη, εκατοντάδες

άνθρωποι που το έχουν ανάγκη.

Το εργαστήρι της αγιογραφίας, ο ραδιοφωνικός σταθμός και το λαογραφικό

μουσείο, μεγιστοποιούν το έργο των ανθρώπων του Μοναστηριού, που δεν είναι άλλοι

από τους εθελοντές συνεργάτες του Γέροντα. Δάσκαλοι, καθηγητές, εργάτες, μάγειροι,

απλοί πολίτες, προσφέρουν καθημερινά, ακούραστα τις υπηρεσίες τους.

Το κοινωνικό τους έργο φτάνει ακόμη και στα κρατητήρια της Αστυνομικής Δ/νσης

Ιωαννίνων, καθώς εξασφαλίζουν φαγητό για τους κρατούμενους, που είναι κατά κύριο

λόγο αλλοδαποί.

Η φήμη του μοναστηριού και του μοναχού (σύμβολο της Γιαννιώτικης γης) παπά

Θανάση είναι ιδιαίτερα διαδομένη εξαιτίας της φιλανθρωπικής και κοινωνικής του

δράσης, τόσο στην περιοχή των Ιωαννίνων όσο και στην ευρύτερη περιοχή.

Η Ιερά Μονή της Παναγίας Ντουραχάνης

[95]

Ο παπά-Θανάσης

[96]

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Ευχαριστούμε όλους εκείνους που βοήθησαν να πραγματοποιηθεί το Πολιτιστικό

μας Πρόγραμμα.

Ιδιαίτερα ευχαριστούμε:

Τον πρέσβη του Ηνωμένου Βασιλείου στην Αθήνα κ. John Kittmer.

Η ανταπόκρισή του στην επιστολή μας, ο χαιρετισμός του και το πλούσιο υλικό που μας

έστειλε μας τιμούν ιδιαίτερα.

Τον Διοικητή της 8ης

Μεραρχίας ταξίαρχο κ. Σπυρίδωνα Γκίζα.

Τον Συνταγματάρχη κ. Βασίλειο Βλαχούλη για τη βοήθειά του.

Τον Διευθυντή της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Ιωαννίνων ανθυπολοχαγό

κ. Νικόλαο Παπαδιώτη.

Το Δήμο Ιωαννιτών.

Τον Διευθυντή μας κ. Αθανάσιο Τσάνη. Οι συμβουλές του και η συμπαράστασή

του ήταν για μας πολύτιμη βοήθεια.

Την καθηγήτρια του Σχολείου μας κ. Χριστίνα Κυρίτση για τη βοήθειά της.

Όλους τους καθηγητές του Γυμνασίου μας για την συμπαράστασή τους στην

προσπάθειά μας.

[97]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ιωαννίνων εγκώμιον - Το παρελθόν που δεν χάθηκε. (Αναστάσιος Ι. Παπασταύρος)

Κάθε δρόμος έχει τη δική του ιστορία.(Χρήστου Σ. Τσέτση, Αποστ. Π. Παπαθεοδώρου)

Πολιτιστικό Πρόγραμμα: “Οδωνύμια, τοπωνύμια, αγάλματα, προτομές κ.λ.π.

Εθελοντές μη Ηπειρώτες που θυσιάστηκαν για τον τόπο μας”

(Γυμνάσιο Περάματος Ιωαννίνων. Σχολικό έτος 2009-2010)

Βιβλίο Ταχυδρομικού Κώδικα 2011 (ΕΛΤΑ)

http://2.bp.blogspot.com

http://21february1913.blogspot.gr

http://3lak2xo.blogspot.gr

http://commons.wikimedia.org

http://egiannina.wordpress.com

http://el.wikipedia.org

http://encyclo-paideia.blogspot.gr

http://freerun.gr

http://history-of-macedonia.com

http://limnhioanninon.weebly.com

http://paguristas.gr

http://paterikos.blogspot.gr

http://stithaghi.blogspot.gr

http://taneatismikrospilias24.weebly.com

http://www.agon.gr

http://www.briefingnews.gr

http://www.ethnos.gr

http://www.hellasarmy.gr

http://www.ioannina.gr

http://www.kis.gr

http://www.newsbeast.gr

http://www.panepirotiki.com

http://www.panoramio.com

http://www.protoporia.gr

http://www.rizospastis.gr

http://www.sakketosaggelos.gr

http://www.sansimera.gr

http://www.tovima.gr

http://www.travelioannina.com

http://www-ioa.epcon.gr

https://www.facebook.com

trelogiannis.blogspot.gr

[98]