ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄...

84
Δειγματικό Υποστηρικτικό Υλικό ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Transcript of ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄...

  • 1

    Δειγματικό

    Υποστηρικτικό Υλικό

    ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

    Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

    ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ

    ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

    http://www.google.com.cy/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=&url=http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1217&ei=bjmvVeybBay17gb29ab4Bg&psig=AFQjCNFGC7hNo_yzNVuauihtslqpFP_s_w&ust=1437633262577430

  • 2

    Συγγραφική ομάδα: Δρ Ειρήνη Ροδοσθένους, Β.Δ., Φιλόλογος, Λειτουργός Π.Ι.

    Νεκταρία Ιωάννου, Φιλόλογος, Λειτουργός Γραφείου Α.Π.

    Σοφία Δημητρίου, Φιλόλογος, Σύμβουλος Αρχαίων Ελληνικών Υ.Π.Π.

    Μαρία Μπούκουρα, Φιλόλογος, Λειτουργός Γραφείου Α.Π.

    Μαρία Πιτζιολή, Φιλόλογος, Λειτουργός Π.Ι.

    Συνεργασία: Ιωάννα Τσιλιγιάννη, Φιλόλογος,

    συνεργάτης του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας

    Νίκη Χριστοδούλου, Φιλόλογος

    Συντονισμός εργασιών: Δρ Ειρήνη Ροδοσθένους, Β.Δ., Φιλόλογος,

    Λειτουργός Π.Ι.

    Εποπτεία:

    Παύλος Δαπόλας, ΕΜΕ Φιλολογικών Μαθημάτων,

    Σύνδεσμος Επιθεωρητής για τα Αρχαία Ελληνικά

    Δρ Μαρία Οικονομίδου, πρώην ΠΛΕ

    Επιστημονική εποπτεία:

    Καθηγητής Ιωάννης Καζάζης, Πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας

    Συντονισμός έκδοσης:

    Χρίστος Παρπούνας, Συντονιστής Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων

    Δειγματική έκδοση: 2015

    ISBN: 978-9963-0-4784-0

    © ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ

    ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

    ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος αυτού του βιβλίου/διδακτικού

    υλικού που καλύπτεται από πνευματικά δικαιώματα (copyright), ή η χρήση του σε οποιαδήποτε

    μορφή, χωρίς τη γραπτή άδεια του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού / Υ.Α.Π.

    ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ η χρήση του αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς, στο πλαίσιο των

    μαθημάτων στα σχολεία.

  • 3

    Η αξία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας

    Χωρίς ελληνομάθεια δεν υπάρχει παιδεία.

    Λέων Τολστόι, Ρώσος συγγραφέας

    ΕΝΟΤΗΤΑ 1

  • 4

    Α. Η διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας

    Η γλώσσα που μιλούμε σήμερα, η Νεοελληνική, είναι αποτέλεσμα μιας

    συνεχούς εξελικτικής πορείας της Ελληνικής Γλώσσας μέσα στους αιώνες. Η

    Ελληνική Γλώσσα, παρά την πολυμορφία που γνώρισε από τη γέννησή της

    μέχρι σήμερα, παραμένει μία και ενιαία. Γι’ αυτό, είτε μελετούμε τα κείμενα

    του Θουκυδίδη, είτε τα κείμενα του Ευαγγελίου, είτε την ποίηση του Ελύτη,

    η Ελληνική Γλώσσα μάς είναι οικεία και κατανοητή.

    Πιο κάτω παρατίθενται οι απόψεις τριών μεγάλων πνευματικών

    ανθρώπων για την Ελληνική Γλώσσα. Αφού τις διαβάσετε, να

    συζητήσετε στην τάξη γιατί διδασκόμαστε τα Αρχαία Ελληνικά.

    «Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία γλώσσα, η Ελληνική

    [...]. Το να λέει ο Έλληνας ποιητής ακόμη σήμερα ‘ουρανός’ ή ‘θάλασσα’ ή

    ‘ήλιος’ ή ‘σελήνη’ ή ‘άνεμος’, όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν

    είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή,

    μιλώντας με τις ρίζες μας. Τις ρίζες μας που βρίσκονται εκεί στα Αρχαία». Οδυσσέας Ελύτης

    Από συνέντευξη του ποιητή στην εφημ. Το Βήμα, 24-12-78

    «Η Ελληνική Γλώσσα, ο άνθρωπος, η θάλασσα [...]. Για κοιτάξτε πόσο θαυμάσιο πράγμα είναι να λογαριάζει κανείς πως, από την εποχή που μίλησε ο

    Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια

    γλώσσα. Κι αυτό δεν σταμάτησε ποτέ, είτε σκεφτούμε την Κλυταιμνήστρα που

    μιλά στον Αγαμέμνονα, είτε την Καινή Διαθήκη, είτε τους Ύμνους του

    Ρωμανού (του Μελωδού) και τον Διγενή Ακρίτα, είτε το Κρητικό Θέατρο και

    τον Ερωτόκριτο, είτε το δημοτικό τραγούδι!». Γ. Σεφέρης, Δοκιμές Α’ (1941), 177-8

    «Δεν αποτελεί υπερβολή να τονιστεί το γεγονός ότι η Ελληνική δεν είναι μια

    σειρά από ξεχωριστές γλώσσες αλλά μ ί α και ε ν ι α ί α γλώσσα. Αν κάποιος

    θέλει να μάθει Ελληνικά, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, αν θα αρχίσει από τον

    Όμηρο, τον Πλάτωνα, την Καινή Διαθήκη, το έπος του Διγενή ή τον

    Καζαντζάκη».

    R. Browning, Medieval and Modern Greek, Cambridge 1969

  • 5

    Β. Η Αρχαία Ελληνική και οι σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες

    Σήμερα μπορούμε να αισθανόμαστε υπερήφανοι που έχουμε κληρονομήσει

    την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα. Έχει προσφέρει πλήθος λέξεων ή ρίζες

    λέξεων σε όλες τις σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες και είναι παρούσα στο

    λεξιλόγιο όλων αυτών των γλωσσών και μάλιστα σε σύνθετες μορφές, όπως

    είναι οι επιστήμες και ο πολιτικός λόγος.

    Από πού να ξεκινήσουμε και πού να τελειώσουμε...

    Πιο κάτω σάς δίνεται ένα δείγμα τέτοιων λέξεων:

    1. Να προσπαθήσετε να αναλύσετε τις πιο πάνω λέξεις στα συνθετικά

    τους και να αναζητήσετε από Λεξικό την ετυμολογία τους

    (ετυμολογία: προέλευση μιας λέξης):

    Συμπέρασμα!

    Θα πρέπει κάποιος να ανατρέξει στα Αρχαία Ελληνικά, για να

    ……………………………………………………………………………………………..

    ……………………………………………………………………………………………..

    2. Να γράψετε στο τετράδιό σας έναν κατάλογο λέξεων από

    διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες που έχουν ελληνική προέλευση.

    anthropology, dialogue, critical, analysis, democracy, Europe, history, athletic…

    π.χ. anthropology > άνθρωπος + λόγος

    άνθρωπος

  • 6

    Γ. Αρχαίες και λόγιες φράσεις

    Γνωρίζετε πόσες αρχαίες ή λόγιες φράσεις χρησιμοποιούνται σήμερα

    καθημερινά στον γραπτό ή προφορικό λόγο; Ρητά, παροιμίες, απλές

    φράσεις. Πάμπολλα τα παραδείγματα...

    1. Να προσπαθήσετε να συμπληρώσετε τις πιο κάτω φράσεις:

    Δόξα ............ .......................

    Συν Αθηνά ................. ............................. .............................

    Μηδένα προ ............... ............................. .........................................

    Μολών ...........................

    Δημοσία .............................

    Γνώθι .............................

    Ευ .............................................

    2. Να επιλέξετε τρεις (3) από αυτές τις φράσεις και, αφού τις εξηγήσετε

    με τη βοήθεια του Λεξικού να τις χρησιμοποιήσετε σε προτάσεις.

    ΠΡΟΣΟΧΗ!

    Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πρέπει να μάθουμε να χρησιμοποιούμε

    λεξικά, και μάλιστα μόνον επιστημονικά λεξικά: για τα Αρχαία Ελληνικά,

    χρησιμοποιούμε Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής. Για τα Νέα Ελληνικά,

    χρησιμοποιούμε Λεξικό της Νέας Ελληνικής.

    Σε κοινή χρήση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι δύο αξιόπιστα Λεξικά

    που βρίσκονται σε ψηφιακή μορφή στην «Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα»

    (www.greek-language.gr ) του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας:

    «Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας», του Ιδρύματος Μ. Τριανταφυλλίδη,

    ψηφιοποιημένο από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

    «Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής» των H. Liddell & R. Scott (μεταφρασμένο στα

    νέα ελληνικά) και αναθεωρημένο και ψηφιοποιημένο από το Κέντρο Ελληνικής

    Γλώσσας.

    α)...........................................................................................................................................

    ...............................................................................................................................................

    β)...........................................................................................................................................

    ...............................................................................................................................................

    γ)...........................................................................................................................................

    ...............................................................................................................................................

    http://www.greek-language.gr/

  • 7

    3. Να σκεφτείτε και να γράψετε κι άλλες παρόμοιες φράσεις που έχετε

    ακούσει.

    ...............................................................................................................................................

    ...........................................................................................................................................

    ...............................................................................................................................................

    ...........................................................................................................................................

    ...............................................................................................................................................

    ...............................................................................................................................................

    ...............................................................................................................................................

    .......................................................................................................................................

    Φωνήεντα – Δίφθογγοι - Σύμφωνα

    Τόνοι και πνεύματα

    Α. Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες;

    ΕΔΟΞΕΝΤΗΙΒΟΥΛΗΙΚΑΙΤΩΙΔΗΜΩΙ

    Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού

    του τρόπου γραφής;

    ……………………………….………

    ……………………………………….

    ……………………………….………

    ……………………………….………

    Πώς ονομάζεται αυτή η γραφή;

    ………………………………………..

    ἔδοξεν τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ

    Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού

    του τρόπου γραφής;

    ……………………………….……

    …………………………………….

    ……………………………….……

    ………………………………….… χρησιμοποιείται από τον 9ο αιώνα

    μ.Χ.

    Πώς ονομάζεται αυτή η γραφή;

    ……………………………………..

  • 8

    Κείμενο: Συμβουλή σε έναν νεαρό (284)

    Ανθολόγιο Αρχαίας Κυπριακής Γραμματείας, Διογένης ο Λαέρτιος 7.23

    (Β78)

    Να διαβάσετε το πιο κάτω κείμενο. Θα σας βοηθήσουν οι νοηματικές

    ενότητες!

    Πρὸς τὸ φλυαροῦν μειράκιον, «διὰ

    τοῦτο», εἶπε ὁ Ζήνων, «δύο ὦτα ἔχομεν,

    στόμα δὲ ἕν, ἵνα πλείω μὲν ἀκούωμεν,

    ἥττονα δὲ λέγωμεν».

    --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

    Πρὸς τὸ φλυαροῦν μειράκιον,

    «διὰ τοῦτο»,

    εἶπε ὁ Ζήνων,

    «δύο ὦτα ἔχομεν,

    στόμα δὲ ἕν,

    ἵνα πλείω μὲν ἀκούωμεν,

    ἥττονα δὲ λέγωμεν».

    Προς έναν φλύαρο νεαρό, «γι’

    αυτό», είπε, ο Ζήνων, «έχουμε δύο

    αυτιά κι ένα στόμα, για ν’ ακούμε

    περισσότερα και να λέμε λιγότερα».

    1. Ποιες διαφορές παρατηρείτε στο αρχαιοελληνικό κείμενο όσον

    αφορά στον τονισμό σε σχέση με τα Νέα Ελληνικά; Να βάλετε σε

    κύκλο τα γράμματα που τονίζονται με αυτόν τον διαφορετικό τρόπο.

    2. Με βάση το πιο πάνω κείμενο, να συμπληρώσετε τον πίνακα που

    ακολουθεί, καταγράφοντας τα τονισμένα φωνήεντα και τις

    διφθόγγους.

    Φωνήεντα Δίφθογγοι

  • 9

    Η διάκριση των φωνηέντων

    σε μακρά και βραχέα θα

    μας βοηθήσει στον τονισμό

    των λέξεων

    Β. Τα φωνήεντα

    Στα Αρχαία Ελληνικά τα φωνήεντα διακρίνονται σε αυτά που προφέρονταν

    με μεγαλύτερη διάρκεια (τα μακρά) και σε αυτά που προφέρονταν με

    μικρότερη διάρκεια (τα βραχέα).

    Μακρά φωνήεντα Βραχέα φωνήεντα

    η, ω ε, ο

    Ανάμεσα στα φωνήεντα υπήρχαν και αυτά, τα οποία άλλοτε προφέρονταν

    ως μακρά και άλλοτε ως βραχέα. Αυτά τα φωνήεντα ονομάζονται δίχρονα.

    Γ. Δίφθογγοι

    Στην Αρχαία Ελληνική οι δίφθογγοι αποτελούνταν από δύο φωνήεντα που

    προφέρονταν στον χρόνο μιας συλλαβής. Αυτές διακρίνονται σε κύριες και

    καταχρηστικές:

    Οι δίφθογγοι είναι μακρόχρονες, εκτός από μερικές περιπτώσεις που

    είναι βραχύχρονες.

    Στις καταχρηστικές διφθόγγους το δεύτερο φωνήεν, δηλαδή το ι,

    γράφεται κάτω από το πρώτο και λέγεται υπογεγραμμένη.

    Δίχρονα φωνήεντα

    α, ι, υ

    Κύριες: αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ηυ, ου

    Καταχρηστικές: ᾳ, ῃ, ῳ

  • 10

    Δ. Σύμφωνα

    Διαίρεση συμφώνων

    άφωνα ημίφωνα διπλά

    ουρανικά χειλικά οδοντικά υγρά ένρινα συριστικό ζ, ξ, ψ

    ψιλά κ π τ λ, ρ μ, ν σ (-ς)

    μέσα γ β δ

    δασέα χ φ θ

    Τα σύμφωνα της Αρχαίας Ελληνικής προφέρονται όπως και στα Νέα

    Ελληνικά.

    Ε. Τόνοι και πνεύματα

    Ι. Τόνοι

    Οι τόνοι είναι:

    οξεία ( ‘ ): σημειώνεται πάνω από το φωνήεν της συλλαβής που

    προφέρεται πιο δυνατά.

    βαρεία ( ` ): σημειώνεται μόνο στη λήγουσα αντί της οξείας, όταν δεν

    ακολουθεί σημείο στίξης ή εγκλιτική λέξη.

    περισπωμένη (~): σημειώνεται πάνω από κάποιες μακρές συλλαβές,

    όταν αυτές προφέρονται πιο δυνατά.

  • 11

    ΙΙ. Πνεύματα

    Η λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο ή το σύμφωνο ῥ παίρνει πάνω

    απ’ αυτό ένα πνεύμα. Τα πνεύματα είναι:

    η ψιλή (᾽): ἀήρ, εἰκών

    και η δασεία (῾): ἁγνός, εὑρίσκω, ῥέω

    Από τις λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο οι περισσότερες

    παίρνουν ψιλή. Στις διφθόγγους, τόσο ο τόνος όσο και το πνεύμα,

    τοποθετείται πάντα στο δεύτερο γράμμα.

    Σε πολύ παλιές εποχές, π.χ. την εποχή του Ομήρου, μπροστά από

    κάποιες λέξεις που άρχιζαν από φωνήεν υπήρχε ένας φθόγγος, το

    , το δασύ πνεύμα, που ακουγόταν ως ένα απαλό , π.χ.

    ΗΕΛΛΑΣ. Με το πέρασμα των χρόνων αυτό έπαψε να προφέρεται.

    Έτσι, σε κατοπινή εποχή, για να ξεχωρίζουν οι λέξεις που κάποτε

    είχαν μπροστά τη δασεία εκπνοή (δηλ. το δασύ πνεύμα) από αυτές

    που δεν την είχαν, χρησιμοποιήθηκαν δύο σύμβολα, τα πνεύματα: η

    δασεία (῾), που μπαίνει μπροστά από τις λέξεις που είχαν το , π.χ.

    Ἑλλάς, και η ψιλή (᾽), μπροστά από τις λέξεις που δεν το είχαν, π.χ.

    ἀήρ.

    Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να καταλάβουμε ποιες λέξεις έπαιρναν

    δασεία:

    α) Κάποιες σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες, όπως η Αγγλική, έχουν

    διατηρήσει το μπροστά από λέξεις ελληνικής προέλευσης, που έπαιρναν

    δασεία, π.χ. Hellas, Helen, history, harmony, horizon.

    β) Κάνουμε μια λέξη σύνθετη, συνήθως με πρόθεση (ὑπό, κατά, ἐπί, μετά,

    ἀπό, ἀντί). Αν το ψιλό σύμφωνο (κ, π, τ) της πρόθεσης μετατρέπεται σε δασύ

    σύμφωνο (χ, φ, θ), τότε η λέξη έπαιρνε δασεία.

    π.χ. ὑπό + ἁρπάζω (ὑφαρπάζω), κατά + ὁρίζω (καθορίζω), ἐπί + ἁρμόζω

    (ἐφαρμόζω), μετά + ἑπόμενος (μεθεπόμενος), ἀπό + ἡγοῦμαι (ἀφηγοῦμαι),

    ἀντί + ὕπατος (ἀνθύπατος), κακός + ἕξω (καχεξία).

    Στη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής (σ. 21-22, § 47) θα βρείτε τον

    κατάλογο με τις λέξεις που παίρνουν δασεία.

  • 12

    ΤΙ ΕΜΑΘΑ ΣΗΜΕΡΑ!

    1. Να γράψετε τις πιο κάτω προτάσεις στη Μικρογράμματη γραφή:

    ΣΥΝΓΥΝΑΙΞΙΚΑΙΤΕΚΝΟΙΣ

    …………………………………………………………….

    ΜΟΛΩΝΛΑΒΕ

    ……………………………………………………………..

    ΕΝΤΟΥΤΟΙΣ

    ……………………………………………………………..

    ΕΝΠΑΣΗΙΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙ

    ……………………………………………………………..

    ΝΟΥΣΗΥΓΙΗΣΕΝΣΩΜΑΤΙΗΥΓΙΕΙ

    …………………………………………………….

    2. Να βάλετε το σωστό πνεύμα (ψιλή ή δασεία) στις λέξεις που

    ακολουθούν (ΓΑΕ, σ. 21, §§ 46 – 47):

    αρμόζω

    ήσυχος

    ύπνος

    ηγοῦμαι

    ιερός

    οδός

    αμαρτία

    ευρίσκω

    ρήτωρ

    αποφεύγω

    ακούω

    επιμέλεια

    αγορά

    άνθρωπος

    ελπίζω

    αρετή

    3. Να σχηματίσετε λέξεις με τα συνθετικά που σας δίνονται:

    ἐπί + ἵππος = έφιππος

    ἀπό + αἱρῶ = …………………

    ὑπό + ἥλιος = …………………

    κατά + ἡμέρα = …………………

    ἐπί + ἅπτομαι=………………….

    ἀπό + ἅλας= ………………….

    ἐπί + ἅπαξ= …………………..

    ἐπί + εὑρίσκω= …………………..

    ἀπό + ὁρμῶ =…………………

    ἐπί + ὁρῶ = …………………

    μετά + ἕπομαι = …………………

    κατά + ἱερός= …………………

    κατά + ἡσυχάζω= ………………….

    ἐπί + ἡμέρα= …………………….

    ἀντί + ὑγιής= ……………………..

    κακός + ὕποπτος= ………………….

  • 13

    4. Να βρείτε τα συνθετικά των πιο κάτω λέξεων:

    έφηβος= ………….……+ ………..……

    αφοπλίζω= ..……….…+ ………..……

    εφημερίδα= ……………+ ………...…..

    καθολικός= ……..……+ ……………

    αφορώ= ………………+……………..

    καθηγητής= ……..….…+ ……………

    έφιππος= …….…..…+ ………….…..

    εφίδρωση= ……………+ ……………

    καθεδρικός= ……………+ ……………

    αφετέρου= …………….+…………….

    ΤΟΝΙΣΜΟΣ

    Θυμάμαι ότι οι τόνοι είναι: α) ……………………

    β) …………………….

    γ) …………………….

    ΕΤΟΙΜΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ;

    Ας χωρίσουμε τη λέξη ἄνθρωπος στις συλλαβές της:

    ἄν – θρω – πος

    (προπαραλήγουσα) (παραλήγουσα) (λήγουσα)

    ΚΑΝΟΝΕΣ… ΤΟΝΙΣΜΟΥ

    1.

    (α) Η συλλαβή που τονίζεται στις παραπάνω λέξεις είναι βραχύχρονη ή

    μακρόχρονη; ………………………………….…………………….

    (β) Τι τόνο παίρνει; ………………………………………………..

    νέος, γένος, δόξα, καλός, πατέρων

    ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ……………………………………………………………….

    ……………………………………………………………………….………..……

  • 14

    2.

    (α) Στις παραπάνω λέξεις ποια συλλαβή τονίζεται; Η λήγουσα, η

    παραλήγουσα ή η προπαραλήγουσα;

    ………………………………………….……………………

    (β) Τι τόνο παίρνει; ……………………………………………………………………

    3.

    (α) Ποια συλλαβή τονίζεται; Είναι βραχύχρονη ή μακρόχρονη;

    ……………………………………………………………………………………………

    (β) Τι τόνο παίρνει;

    ………….……………………………………...……………………

    (γ) Τι παρατηρείτε σχετικά με τη λήγουσα;

    …….…...………………………………

    4.

    (α) Ποια συλλαβή τονίζεται; Είναι βραχύχρονη ή μακρόχρονη;

    ……………………………………………………………………………………………

    (β) Τι τόνο παίρνει; …………………………………………………………………..

    (γ) Τι παρατηρείτε σχετικά με τη λήγουσα; …………….…….…………………

    νήπιον, τιμιώτερον, ἄνθρωπος

    μῆλον, δῶρον, Φοῖβος, Νεῖλος

    δώρων, κήπων, κώμη, καμήλων

    ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ……………………………………………………………….

    ……………………………………………………………………….………..……

    ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ……………………………………………………………….

    ……………………………………………………………………….………..……

    ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ……………………………………………………………….

    ……………………………………………………………………….………..……

  • 15

    Θυμάμαι να κοιτάξω στη ΓΑΕ, σ. 17, § 38

    1. Να τονίσετε τις παρακάτω λέξεις:

    ἀνθρωπος

    οἰκειος

    μηλου

    κηπων

    προφητης

    δουλος

    ναος

    οἰνος

    ἀκροπολις

    2. Να τονίσετε και να δικαιολογήσετε τον τονισμό των παρακάτω

    λέξεων:

    δόξα: ………………………………………………………………………………………

    κῆπος:……………………………………………………………………………………..

    δούλων: ……………………………………………………………………………….….

    νήπιον: ……………………………………………………………………………….…..

  • 16

  • Λύκος ἐν αἰτίᾳ γίνεται, κἄν φέρει κἄν μὴ φέρει.

    (ο λύκος κατηγορείται φταίει-δε φταίει)

    Αρχαιοελληνική Παροιμία

    ΕΝΟΤΗΤΑ 2

  • 18

    Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Ο λύκος και η γριά

    Εισαγωγικό σημείωμα:

    Οι μύθοι ζώων και φυτών είναι φανταστικές διηγήσεις με μικρή έκταση, από

    τις οποίες συνάγεται ένα ηθικό συμπέρασμα, το επιμύθιο. Συνήθως, οι μύθοι

    είναι αλληγορικοί, δηλαδή αναφέρονται σε ζώα και φυτά, τα οποία

    προσωποποιούνται με ανθρώπινη φωνή.

    Οι πιο κάτω νοηματικές ενότητες θα σας βοηθήσουν να

    επεξεργαστείτε καλύτερα τις προτάσεις.

    Να συνεργαστείτε με τον/τη διπλανό/ή σας και να αποδώσετε

    το κείμενο στα Νέα Ελληνικά, αξιοποιώντας τις νοηματικές

    ενότητες, όπως σας δίνονται πιο κάτω. Στο πλάι δίνονται

    κάποιες πληροφορίες, τις οποίες είναι καλό να προσέξετε.

    Διαβάστε προσεκτικά τα πιο κάτω:

    Τα αρχαία πεζά κείμενα παρουσιάζονται πιο κάτω όχι όπως

    τυπώνονται στις σημερινές μας εκδόσεις (συνεχώς από το αριστερό ως

    το δεξιό περιθώριο ), αλλά μοιρασμένα σε μικρότερες ενότητες, τις

    «νοηματικές» ενότητες» (ή κῶλα): κάθε στίχος και μία νοηματική

    ενότητα –όπως δηλαδή τυπώνονται τα έμμετρα κείμενα (κατά μετρικό

    στίχο). Πρόκειται για μεγάλο βήμα που διευκολύνει την κατανόηση του

    αρχαίου κειμένου, καθώς δείχνει ανάγλυφα τη συντακτική δομή και τη

    συμμετρικότητα του αρχαίου (πάντοτε καλλιτεχνημένου) λόγου, αλλά

    και τη θεματική συγκρότηση των περιεχομένων του –ίσαμε το

    μικρότερο μερίδιο των νοουμένων. Φανερώνει δηλαδή και τη μορφή και

    το περιεχόμενο και τη λογική άρθρωση του λόγου, όλα δεμένα σε μια

    ενότητα.

    Λύκος λιμώττων περιῄει ζητῶν τροφήν. Γενόμενος δὲ κατά τινα τόπον,

    ἤκουσε παιδίου κλαίοντος καὶ γραὸς λεγούσης αὐτῷ· «Παῦσαι τοῦ

    κλαίειν· εἰ δὲ μή, τῇ ὥρᾳ ταύτῃ ἐπιδώσω σε τῷ λύκῳ.» Οἰόμενος δὲ ὁ

    λύκος ὅτι ἀληθεύει ἡ γραῦς, ἵστατο πολλὴν ἐκδεχόμενος ὥραν. Ὡς δ᾿

    ἑσπέρα κατέλαβεν, ἀκούει πάλιν τῆς γραὸς κολακευούσης τὸ παιδίον

    καὶ λεγούσης αὐτῳ· «Ἐὰν ἔλθῃ ὁ λύκος δεῦρο, φονεύσομεν, ὦ τέκνον,

    αὐτόν.» Ταῦτα ἀκούσας ὁ λύκος ἐπορεύετο λέγων· «Ἐν ταύτῃ τῇ

    ἐπαύλει ἄλλα μὲν λέγουσιν, ἄλλα δὲ πράττουσιν.»

    Από τους μύθους του Αισώπου

  • 19

    Η διδακτική αυτή καινοτομία έχει αρχαία καταγωγή: επειδή οι αρχαίοι

    έγραφαν σε συνεχή γραφή, δηλαδή χωρίς να χωρίζουν τις λέξεις με

    κενά μεταξύ τους (βλέπε κείμενα γραμμένα σε μάρμαρο ή σε πάπυρο),

    χρειάστηκε οι μεγάλοι γραμματικοί της ελληνιστικής εποχής να

    εισαγάγουν την κατὰ κῶλα γραφή, όχι μόνον για τα ποιητικά κείμενα,

    αλλά και για τα πεζά. Έτσι πέτυχαν δύο πράγματα: πρώτα,

    διευκολύνθηκε η ανάγνωση κειμένων που προορίζονταν για δημόσια

    ανάγνωση-εκτέλεση και οι ρήτορες έπρεπε να ξέρουν τις νοηματικές

    παύσεις στο εσωτερικό της περιόδου. Έπειτα βοηθήθηκαν οι μικροί

    μαθητές της αρχαιότητας να κατανοούν με ακρίβεια τι διαβάζουν.

    Όλοι, λοιπόν, ασκούνταν από μικρή ηλικία στην κατὰ κῶλα

    ανάγνωση, μια διαδικασία δύσκολη αλλά απαραίτητη, εφόσον επί

    αιώνες πριν από τους μέσους βυζαντινούς χρόνους η γραφή ήταν όχι

    μόνον συνεχής, αλλά και κεφαλαιογράμματη και χωρίς τη βοήθεια των

    τόνων και των πνευμάτων.

    Λεξιλόγιο:

    δεῦρο προς τα εδώ

    λιμώττων πεινασμένος

    περιήει περιφερόταν

    οἰόμενος νομίζοντας

    ἐκδεχόμενος περιμένοντας

    Κατανόηση κειμένου

    1. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η γριά μετέβαλε την απειλή σε καλόπιασμα;

    Τι άνθρωπο δείχνει αυτή η συμπεριφορά;

    2. (α) Ποιο είναι το επιμύθιο του κειμένου και ποια η σημασία του;

    (β) Να αναφέρετε κάποιες περιπτώσεις από την κυπριακή

    πραγματικότητα, κατά τις οποίες ισχύει κάτι παρόμοιο.

    3. Να μετατρέψετε τον μύθο σε ποίημα με στροφή και ομοιοκαταληξία.

    (προαιρετικά)

    Λύκος

    λιμώττων μτχ φρ(επιθ)

    περιῄει ζητῶν τροφήν. α-πρότ

    Γενόμενος δὲ κατά τινα τόπον, μτχ φρ(επιρ)

    ἤκουσε παιδίου κλαίοντος α-πρότ, μτχ φρ(κατηγ)

    καὶ

    γραὸς λεγούσης αὐτῷ· α-πρότ, μτχ φρ(κατηγ)

    «Παῦσαι τοῦ κλαίειν· α-πρότ

    εἰ δὲ μή,

    τῇ ὥρᾳ ταύτῃ ἐπιδώσω σε τῷ λύκῳ.» α-πρότ

    Οἰόμενος δὲ ὁ λύκος μτχ φρ(επιρ)

    ὅτι ἀληθεύει ἡ γραῦς, ὅτι(ειδ)-πρότ

    ἵστατο πολλὴν ἐκδεχόμενος ὥραν. α-πρότ

  • 20

    ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ!

    Ποιος μαθητής ή ποια μαθήτρια θα διαβάσει πιο καθαρά, μεγαλόφωνα

    και με νόημα την κατὰ κῶλα γραφή;

    Κατανόηση κειμένου

    1. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η γριά μετέβαλε την απειλή σε καλόπιασμα;

    2. (α) Ποιο είναι το επιμύθιο του κειμένου και ποια η σημασία του;

    (β) Να αναφέρετε κάποιες περιπτώσεις από την κυπριακή

    πραγματικότητα, κατά τις οποίες ισχύει κάτι παρόμοιο.

    3. Να μετατρέψετε τον μύθο σε ποίημα με στροφή και ομοιοκαταληξία.

    (προαιρετικά)

    Να αποδώσετε το πιο πάνω απόσπασμα από

    το κείμενο στα Νέα Ελληνικά.

    --------------------------------------------------------------------------------------------------------

    --------------------------------------------------------------------------------------------------------

    --------------------------------------------------------------------------------------------------------

    --------------------------------------------------------------------------------------------------------

    --------------------------------------------------------------------------------------------------------

    -------------------------------------------------------------------------------------------------------

    Ὡς δ᾿ ἑσπέρα κατέλαβεν, Ὡς(χρον)-πρότ

    ἀκούει πάλιν τῆς γραὸς κολακευούσης τὸ παιδίον α-πρότ, μτχ φρ(κατηγ)

    καὶ

    λεγούσης αὐτῳ· μτχ φρ(κατηγ)

    «Ἐὰν ἔλθῃ ὁ λύκος δεῦρο, Ἐὰν(υποθ)-πρότ

    φονεύσομεν, ὦ τέκνον, αὐτόν.» α-πρότ

    Ταῦτα ἀκούσας ὁ λύκος μτχ φρ(επιρ)

    ἐπορεύετο λέγων· μτχ φρ(επιρ)

    «Ἐν ταύτῃ τῇ ἐπαύλει ἄλλα μὲν λέγουσιν, α-πρότ

    ἄλλα δὲ πράττουσιν.» α-πρότ

    http://www.google.com.cy/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCMbxufn82cYCFUSzFAodjAgDfg&url=http://www.youtube.com/watch?v=z1ytE2tspUE&ei=wKmkVcaRAsTmUoyRjPAH&bvm=bv.97653015,d.d24&psig=AFQjCNGu4oSwxNd6haFQ9rYERwTMk93Gkw&ust=1436940779160521

  • 21

    Β. ΛΕΞΕΩΝ... ΤΑΞΙΔΙ

    (α) γενόμενος < γίγνομαι (= γίνομαι)

    1. Με τη βοήθεια λεξικού να γράψετε παράγωγες λέξεις από το

    γίγνομαι, όπως π.χ. γένος, γονίδιο, γόνιμος…

    …………………………………………………………………………………………..

    …………………………………………………………………………………………..

    …………………………………………………………………………………………..

    2. Με τη βοήθεια και πάλι του Λεξικού σας να γράψετε 3 φράσεις της

    Νέας Ελληνικής στις οποίες χρησιμοποιείται το ρήμα γίνομαι και να

    τις εξηγήσετε.

    π.χ. δεν ξέρω τι μου γίνεται, λόγος να γίνεται

    …………………………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………………………

    ………………………………………………………………………………………….

    (β) λέγουσι < λέγω (=λέω, ομιλώ)

    1. Να γράψετε απλές και σύνθετες λέξεις που παράγονται από το ρ.

    λέγω.

    Απλές λέξεις Σύνθετες λέξεις

    π.χ. λόγος

    …………………………….

    ……………………………..

    π.χ. λογοκρισία, εύλογο,

    .................................................................................

    …………………………………………………….

    2. Ποια είναι η σημασία της λέξης λόγος στις ακόλουθες προτάσεις;

    Να επιλέξετε την ορθή απάντηση.

    (α) Ο λόγος είναι προνόμιο του ανθρώπου.

    i. προσταγή ii. αιτία iii. ομιλία

    (β) Έχεις τον λόγο μου ότι θα τακτοποιήσω σύντομα το ζήτημα.

    i. άποψη ii. υπόσχεση iii. δικαιολογία

  • 22

    (γ) Ο λόγος του πατέρα ήταν νόμος.

    i. εντολή ii. κρίση iii. υπόσχεση

    (δ) Τι λόγο έχεις να κρύβεις την αλήθεια;

    i. διαβεβαίωση ii. δικαιολογία iii. ομιλία

    (ε) Ο λόγος του για την εθνική επέτειο ήταν εξαιρετικός.

    i. προσταγή ii. ομιλία σε ακροατήριο iii. αιτία

    3. Να γράψετε μια σύντομη παράγραφο, χρησιμοποιώντας τις λέξεις:

    πρόλογος, επίλογος, επιλογή, διαλέγω, λογής, αμφιλεγόμενο

    ………………………………………………………………………………

    ………………………………………………………………………………

    ………………………………………………………………………………

    ………………………………………………………………………………

    ………………………………………………………………………………

    ………………………………………………………………………………

    Αλλοιώσεις φθόγγων - Έκθλιψη

    Σε ποιες περιπτώσεις συμβαίνει η έκθλιψη;

    Όταν το τελικό βραχύχρονο φωνήεν μιας λέξης αποβάλλεται

    μπροστά από το αρχικό φωνήεν ή την αρχική δίφθογγο της

    ακόλουθης λέξης, π.χ. οὔτε αὐτός > οὔτ’ αὐτός

    Κατά τη σύνθεση δύο λέξεων, όπου και δεν σημειώνεται

    απόστροφος, π.χ. ἀπό +ἔχω > ἀπέχω. Κατά τη σύνθεση, επίσης,

    εάν, ύστερα από την έκθλιψη, απομένει στο τέλος της λέξης ψιλό

    σύμφωνο (κ, π, τ) και η επόμενη λέξη δασύνεται (π.χ. ἡμέρα), τότε

    το ψιλό σύμφωνο τρέπεται στο αντίστοιχό του δασύ (χ, φ, θ).

    Ψιλά Δασέα

    κ χ

    π φ

    τ θ

    π.χ. κατά + ἡμέρα (καθημερινά), αὕτη + ἡμέρα (αυθημερόν), κατά + ὁρίζω

    (καθορίζω), ἐπί + ἁρμόζω (ἐφαρμόζω), μετά + ἑπόμενος (μεθεπόμενος), ἀπό +

    ἡγοῦμαι (ἀφηγοῦμαι), ἀντί + ὕπατος (ἀνθύπατος), κακός + ἕξω (καχεξία).

  • 23

    1. Να σχηματίσετε λέξεις με τα συνθετικά που σας δίνονται:

    ἐπί + ἵππος = έφιππος

    ἀπό + αἱρῶ = …………………

    ὑπό + ἥλιος = …………………

    κατά + ἡμέρα = …………………

    ἐπί + ἅπτομαι=………………….

    ἀπό + ἅλας= ………………….

    ἐπί + ἅπαξ= …………………..

    ἐπί + εὑρίσκω= …………………..

    ἀπό + ὁρμῶ =…………………

    ἐπί + ὁρῶ = …………………

    μετά + ἕπομαι = …………………

    κατά + ἱερός= …………………

    κατά + ἡσυχάζω= ………………….

    ἐπί + ἡμέρα= …………………….

    ἀντί + ὑγιής= ……………………..

    κακός + ὕποπτος= ………………….

    Γ. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΜΑΙ

    Τονισμός

    Καμιά λέξη δεν τονίζεται πάνω από την προπαραλήγουσα.

    Όταν τονίζεται η προπαραλήγουσα παίρνει πάντα οξεία. π.χ.

    λέγομεν

    Η μακρόχρονη παραλήγουσα παίρνει οξεία μπροστά από

    μακρόχρονη λήγουσα. π.χ. θήκη

    Η μακρόχρονη παραλήγουσα παίρνει περισπωμένη μπροστά από

    βραχύχρονη λήγουσα. π.χ. χῶρος.

    1. Να τονίσετε τις παρακάτω λέξεις, δικαιολογώντας την απάντησή

    σας.

    α. νεος…………………………………………………………………………………

    β. δοξα………………………………………………………………………………….

    γ.ανθρωπος…………………………………………………………………………...

    δ.δωρων………………………….……………………………………………………

    ε. Φοιβος ……………………………………………………………..……………….

  • 24

    Ουσιαστικά Β’ και Α’ κλίσης (Επανάληψη) (ΓΑΕ σ. 45 - 48 και 52 - 54)

    1. α) Να εντοπίσετε στο διδαγμένο κείμενο δύο ουσιαστικά Β΄ κλίσης και

    δύο ουσιαστικά Α’ κλίσης και να τα σημειώσετε στον πιο κάτω πίνακα.

    β) Στη συνέχεια να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση στον αντίθετο

    αριθμό.

    2. Να τοποθετήσετε τα πιο κάτω ουσιαστικά στη σωστή στήλη

    ανάλογα με την κλίση τους και να τα τονίσετε:

    διαμετρος, δενδρῳ, πολεμων, κηπους, κηπε, θαλασσης, μελισσων, ταμιας,

    ταμιαι

    Α’ κλίση Β’κλίση

    3. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του

    ουσιαστικού που βρίσκεται στην παρένθεση:

    (α) ᾿Ιατρὸς τῶν ………………… (ἀτυχία) ὁ χρόνος ἐστί.

    (β) Αἰσχραὶ …………………… (διαβολὴ) φέρουσιν τοῖς

    ………………………… (στρατιώτης) δεινὴν …………………….(λύπη).

    (γ) Οἱ λοχαγοὶ σὺν τῷ ……………………... (στρατηγός) ἀφίκοντο.

    (δ) Οὕτως οἱ …………………. (νέος) ἐν μετρίᾳ ……………………… (δίαιτα,

    δοτ. ενικού) διάγουσιν.

    (ε) ῾Ημεῖς …………………………… (ὁ πολίτης αιτ. πληθ.) ……………………

    (ψυχὴ, αιτ. εν.) τῆς ……………………….. (πολιτεία) εἶναι νομίζομεν.

    (στ) Ὁ φίλος ………………….. (αιτιατική, ὁ φίλος) ἐν …………………

    (δοτ.πληθ. ὁ πόνος) καὶ ………………….. (δοτ.πληθ., ὁ κίνδυνος) οὐ λείπει.

    Ουσιαστικά Αντίθετος αριθμός

  • 25

    Οριστική Ενεστώτα, Μέλλοντα, Παρατατικού και Αορίστου

    ενεργητικής και μέσης φωνής βαρύτονων ρημάτων

    (Επανάληψη) – ΓΑΕ (σ. 164 – 165 και 168 – 169)

    1. Στον πιο κάτω πίνακα να σημειώσετε με τη βοήθεια της Γραμματικής

    σας:

    (α) τα βαρύτονα ρήματα της οριστικής Ενεστώτα, Μέλλοντα και

    Αορίστου ενεργητικής φωνής και

    (β) τα βαρύτονα ρήματα της οριστικής Παρατατικού, που υπάρχουν στο

    κείμενο μαζί με το πρόσωπο που ενεργεί.

    Πρόσωπο Ρήματα κειμένου

    π.χ. ὁ λύκος ἤκουσε

    2. Με τη βοήθεια και πάλι της Γραμματικής σας να κλίνετε το ρήμα

    πράττω στην οριστική Ενεστώτα, Μέλλοντα, Παρατατικού και

    Αορίστου ενεργητικής φωνής σε όλα τα πρόσωπα.

    Ενεστώτας Μέλλοντας Παρατατικός Αόριστος

  • 26

    3. Να κλίνετε το ρήμα πορεύομαι στην οριστική Ενεστώτα, Μέλλοντα,

    Παρατατικού και Αορίστου μέσης φωνής σε όλα τα πρόσωπα. Η

    Γραμματική σας θα σας δώσει τη λύση, αν βρείτε κάποια δυσκολία.

    Ενεστώτας Μέλλοντας Παρατατικός Αόριστος

    4. Να μεταφέρετε μόνο τα ρήματα των πιο κάτω προτάσεων στον

    αντίθετο αριθμό.

    (α) Οὗτοί πονηροί εἰσι. .........................

    (β) Ὁ πόλεμος αἴτιος πολλῶν κακῶν ἔσται. ……………….

    (γ) Ἐγὼ καὶ σὺ φίλοι ἐσόμεθα. ………………….

    (δ) Οἱ πρόγονοι σοφοὶ καὶ ἀγαθοὶ ἦσαν. …………………………

    (ε) Ὑμεῖς τῆς Ἑλλάδος εὐεργέται ἦτε. …………………………

    Δ. ΟΡΘΟΦΡΑΦΩΜΕΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙ

    Να απομνημονεύσετε την πιο κάτω πρόταση και να μάθετε την

    ορθογραφία της.

    «Ἐν ταύτῃ τῇ ἐπαύλει ἄλλα μέν λέγουσιν, ἄλλα δέ πράττουσιν».

    http://www.google.com.cy/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRw&url=http://arcofgreatercolumbus.org/in-my-book-book-club-sponsored-by-the-arc-of-greater-columbus/&ei=wtacVc3qA8z6UsqdmLAL&bvm=bv.96952980,d.d24&psig=AFQjCNHv7FqXrhuJH_XICiWm09jcEz3hrA&ust=1436428323594209

  • 27

    ΕΝΟΤΗΤΑ 3

    Θνητός γεγονώς άνθρωπε, μη φρόνει μέγα.

    Μένανδρος, Αρχαίος Έλληνας Ποιητής

  • 28

    Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: To άρμα του Ήλιου

    Εισαγωγικό σημείωμα:

    Ο Λουκιανός γεννήθηκε γύρω στο 120 π.Χ. Αρέσκονταν στις φανταστικές αφηγήσεις και

    στη διακωμώδηση της εποχής του. Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Δίας κατηγορεί τον

    Ήλιο, γιατί εμπιστεύτηκε το άρμα του στον γιο του Φαέθοντα, με αποτέλεσμα να

    προκληθούν πολλές καταστροφές στη γη.

    Οι πιο κάτω νοηματικές ενότητες θα σας βοηθήσουν να επεξεργαστείτε

    καλύτερα τις προτάσεις. Να συνεργαστείτε με τον/τη διπλανό/ή σας και να αποδώσετε το κείμενο στα Νέα

    Ελληνικά, αξιοποιώντας τις νοηματικές ενότητες, όπως σας δίνονται πιο κάτω.

    Στο πλάι δίνονται κάποιες πληροφορίες, τις οποίες είναι καλό να προσέξετε.

    Οἷα πεποίηκας, ὦ Τιτάνων κάκιστε; ἀπολώλεκας τὰ ἐν τῇ γῇ ἅπαντα,

    μειρακίῳ ἀνοήτῳ πιστεύσας τὸ ἅρμα, ὃς τὰ μὲν κατέφλεξε πρόσγειος

    ἐνεχθείς, τὰ δὲ ὑπὸ κρύους διαφθαρῆναι ἐποίησε πολὺ αὐτῶν ἀποσπάσας

    τὸ πῦρ, καὶ ὅλως οὐδὲν ὅτι οὐ ξυνετάραξε καὶ ξυνέχεε, καὶ εἰ μὴ ἐγὼ [….]

    κατέβαλον αὐτὸν τῷ κεραυνῷ, οὐδὲ λείψανον ἀνθρώπων ἐπέμεινεν ἄν·

    τοιοῦτον ἡμῖν τὸν καλὸν ἡνίοχον καὶ διφρηλάτην ἐκπέπομφας. Λουκιανός, Θεῶν Διάλογοι, 24 (25)

    Λουκιανός, Θεῶν Διάλογοι

    Οἷα πεποίηκας, α-πρότ

    ὦ Τιτάνων κάκιστε;

    ἀπολώλεκας τὰ ἐν τῇ γῇ ἅπαντα, α-πρότ

    μειρακίῳ ἀνοήτῳ πιστεύσας τὸ ἅρμα, μτχ φρ(επιρ)

    ὃς τὰ μὲν κατέφλεξε ὃς(αναφ)-πρότ

    πρόσγειος ἐνεχθείς, μτχ φρ(επιρ)

    τὰ δὲ ὑπὸ κρύους διαφθαρῆναι ἐποίησε πολὺ ὃς(αναφ)-πρότ

    αὐτῶν ἀποσπάσας τὸ πῦρ, μτχ φρ(επιρ)

    καὶ

    ὅλως οὐδὲν ὅτι οὐ ξυνετάραξε ὃς(αναφ)-πρότ

    καὶ

    ξυνέχεε, ὃς(αναφ)-πρότ

    καὶ

    εἰ μὴ ἐγὼ [….] κατέβαλον αὐτὸν τῷ κεραυνῷ, (εἰ (υποθ)-προτ

    οὐδὲ λείψανον ἀνθρώπων ἐπέμεινεν ἄν· α-πρότ

    τοιοῦτον ἡμῖν τὸν καλὸν ἡνίοχον

    καὶ

    διφρηλάτην ἐκπέπομφας. α-πρότ

  • 29

    Λεξιλόγιο: ΣΤΟΙΧΕΙΑ

    οἷα τι

    ἀπολώλεκας (ἀπόλλυμι) έχεις καταστρέψει

    δίφρος πολεμικό άρμα , άμαξα, σκαμνί

    μειράκιον νεαρό παιδί

    ἐνεχθείς γιατί πλησίασε

    διφρηλάτης αρματηλάτης

    ἐκπέπομφας (εκπέμπω) έχεις στείλει έξω

    ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ!

    Ποιος μαθητής ή ποια μαθήτρια θα διαβάσει πιο καθαρά, μεγαλόφωνα

    και με νόημα την κατὰ κῶλα γραφή;

    Ερωτήσεις κατανόησης

    (α) Πώς αιτιολογείται η αυστηρότητα των λόγων του Δία προς τον Ήλιο;

    (β) Να συγκρίνετε τη συμπεριφορά του Δία στο κείμενο αυτό του

    Λουκιανού με τη συμπεριφορά των Θεών στο έπος του Ομήρου (Οδύσσεια

    και Ιλιάδα) και να αναφέρετε ομοιότητες και διαφορές (με τη μορφή

    παρουσίασης).

    Να αποδώσετε το πιο κάτω απόσπασμα στα Νέα Ελληνικά:

    "Οἷα πεποίηκας, ὦ Τιτάνων κάκιστε; ἀπολώλεκας τὰ ἐν τῇ γῇ ἅπαντα,

    μειρακίῳ ἀνοήτῳ πιστεύσας τὸ ἅρμα, ὃς τὰ μὲν κατέφλεξε πρόσγειος

    ἐνεχθείς, τὰ δὲ ὑπὸ κρύους διαφθαρῆναι ἐποίησε πολὺ αὐτῶν

    ἀποσπάσας τὸ πῦρ, καὶ ὅλως οὐδὲν ὅτι οὐ ξυνετάραξε καὶ ξυνέχεε…»

    …………………………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………………………

    ……………………………………………………………………………….....………

    …………………………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………………………

    http://www.google.com.cy/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRw&url=http://www.freetattoodesigns.org/sun-tattoos.html&ei=qD2aVYH9D4a1-AGqvq24Bw&bvm=bv.96952980,d.cWw&psig=AFQjCNHJlUtL8vZN1qhYFw9csZQZDsLqmA&ust=1436257823920216

  • 30

    Β. ΛΕΞΕΩΝ… ΤΑΞΙΔΙ

    πέμπω < πέμπω (=στέλνω)

    Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις με β’

    συνθετικό το ρ. πέμπω, επιλέγοντας τις

    κατάλληλες από τις προθέσεις, που

    βρίσκονται μέσα στο πλαίσιο.

    ……………………………………………………….

    ……………………………………………………....

    ……………………………………………………….

    Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ… ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

    Μαθαίνω για την οριστική Παρακειμένου και Υπερσυντελίκου

    ενεργητικής φωνής (ΓΑΕ σ. 166, § 277)

    Στη Νέα Ελληνική Γλώσσα έχουν επιβιώσει τύποι του

    Παρακειμένου της Αρχαίας Ελληνικής.

    Να παρατηρήσετε τους τύπους αυτούς στις πιο κάτω φράσεις και να

    προσπαθήσετε να τους αποδώσετε με συνώνυμες εκφράσεις, όπως το

    παράδειγμα.

    π.χ. Κεκλεισμένων των θυρών. Με κλειστές τις πόρτες, χωρίς την

    παρουσία του κοινού.

    (α) Έγκριση των πεπραγμένων: ………………………………………………

    (β) Όλες οι θέσεις είναι κατειλημμένες: …………………………………….

    (γ) Αισθάνομαι καταβεβλημένος:... …………………………………………

    (δ) Κεκτημένη ταχύτητα: ………………………………………………………

    (ε) Διακεκριμένος ποιητής: ……………………………………………………

    (στ) Τετελεσμένα γεγονότα: ………………………………………………….

    (ζ) Πεπειραμένος οδηγός: ……………………………………………………...

    (η) Είμαι πεπεισμένος για το δίκαιό μου: …………………………………..

    (θ) Εσκεμμένη ενέργεια: ……………………………………………………….

    (ι) Ακολουθεί το πεπρωμένο του. ……………………………………………..

    εκ, περί, ανά, διά, παρά,

    από, εν, κατά, εκ

  • 31

    Ἀδίκως οἱ δικασταὶ Σωκράτην δεδικάκασι. Σωκράτης ἀγαθῇ συνειδήσει

    ἐκεκωλύκει τοὺς νέους πρᾶξαι τὰ μὴ δέοντα καὶ ἐκεκελεύκει αὐτοὺς διῶξαι τὴν

    ἀλήθειαν. Συνεβεβουλεύκει τοῖς μαθηταῖς μόνα τὰ καλὰ καὶ προσήκοντα.

    Ἔλεγεν πρὸς αὐτοὺς πείθεσθαι τοῖς τῆς πατρίδος νόμοις. Οἱ μαθηταὶ

    ἐθαύμασαν ὁρῶντες Σωκράτη πράως τὴν συμφορὰν φέροντα.

    Οριστική Παρακειμένου και Υπερσυντελίκου ενεργητικής

    φωνής βαρύτονων ρημάτων

    1. Στο κείμενο που έχετε διδαχθεί υπάρχουν οι τύποι:

    πεποίηκας, ἀπολώλεκας, ἐκπέπομφας

    Οι ρηματικοί αυτοί τύποι ανήκουν στην οριστική Παρακειμένου

    ενεργητικής φωνής. Από αυτούς τους τύπους μόνο ο τύπος

    ἐκπέπομφας ανήκει στα βαρύτονα ρήματα. Να προσπαθήσετε να

    μετατρέψετε τον τύπο αυτό στο α’ πρόσωπο Ενεστώτα. …………………….

    2. α) Να υπογραμμίσετε τα ρήματα στο κείμενο που ακολουθεί

    (εξαιρείται το έντονα γραμμένο ρήμα).

    (β) Να κάνετε προσεκτική ανάγνωση του κειμένου. Οι νοηματικές

    ενότητες του κειμένου θα σας βοηθήσουν!

    Ἀδίκως οἱ δικασταὶ Σωκράτην δεδικάκασι.

    Σωκράτης ἀγαθῇ συνειδήσει ἐκεκωλύκει τοὺς νέους

    πρᾶξαι τὰ μὴ δέοντα

    καὶ

    ἐκεκελεύκει αὐτοὺς

    διῶξαι τὴν ἀλήθειαν.

    Συνεβεβουλεύκει τοῖς μαθηταῖς

    μόνα τὰ καλὰ καὶ προσήκοντα.

    Ἔλεγεν πρὸς αὐτοὺς

    πείθεσθαι τοῖς τῆς πατρίδος νόμοις.

    Οἱ μαθηταὶ ἐθαύμασαν

    ὁρῶντες Σωκράτη πράως τὴν συμφορὰν φέροντα.

  • 32

    δε-δίκα-κα

    γ) Ο τύπος δεδικάκασι είναι Παρακείμενος ενεργητικής φωνής του

    ρ. δικάζω. Να γράψετε το ρ. δικάζω στο α’ ενικού του Παρακειμένου στα

    Νέα Ελληνικά: …………………………………

    γ) Να ανατρέξετε στη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, σ. 149, § 253 και

    να σημειώσετε τι δηλώνει ο Παρακείμενος.

    Ο Παρακείμενος δηλώνει …………………………………….…………………...

    ………………………………………………………………………………………….

    δ) Με αφορμή τον τύπο δεδικάκασι, ας παρατηρήσουμε πώς

    σχηματίζεται η οριστική Παρακειμένου ε.φ. Ο τύπος στο α’ πρόσωπο

    ενικού είναι δεδίκακα.

    θέμα κατάληξη

    ε) Όταν το -δίκα- είναι το θέμα του ρήματος δικάζω και το –κα η κατάληξη

    του Παρακειμένου, τότε τι μπορεί να είναι το δε- που βρίσκεται στην αρχή

    της λέξης;

    Το δε- που σχηματίζεται με την επανάληψη του πρώτου συμφώνου του

    ρήματος μαζί με ένα ε είναι χαρακτηριστικό στοιχείο του Παρακειμένου

    και του Υπερσυντελίκου στα Αρχαία Ελληνικά. Αυτό το φαινόμενο

    ονομάζεται αναδιπλασιασμός.

    Ας μελετήσουμε όλα τα είδη αναδιπλασιασμού (ΓΑΕ, σ. 158-160,

    § 270-272):

    Ι. Η επανάληψη του αρχικού συμφώνου + ε

    (α) Όταν το ρήμα αρχίζει από σύμφωνο εκτός του ῥ.

    π.χ. λύω λέ-λυκα

    πείθω πέ-πεικα

    κινδυνεύω κε-κινδύνευκα

    http://www.google.com.cy/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCNz7saas7sYCFZIU2wodb_EHig&url=http://didymoteicho.net/forum/6/10410------.html&ei=wVevVZyXH5Kp7Abv4p_QCA&bvm=bv.98197061,d.ZGU&psig=AFQjCNG5sBnkIpyQPO9DgzMmgBKRxgpb_A&ust=1437641022020716

  • 33

    (β) Όταν το ρήμα αρχίζει από χ, φ, θ (δασέα σύμφωνα), τα οποία

    τρέπονται σε κ, π, τ (ψιλά).

    χ κ, π.χ. χορεύω κε-χόρευκα

    φ π, π.χ. φυτεύω πε-φύτευκα

    θ τ, π.χ. θεραπεύω τε-θεράπευκα

    (γ) Όταν το ρήμα αρχίζει από δύο σύμφωνα, εκ των οποίων το πρώτο

    είναι άφωνο (κ, γ, π, β, τ, δ) και το δεύτερο υγρό ή ένρινο (μ, ν, λ, ρ).

    π.χ. γράφω γέ-γραφα

    βλάπτω βέ-βλαφα

    πράττω πέ-πραχα

    ΙΙ. Η συλλαβική αύξηση

    (α) Όταν το ρήμα αρχίζει από διπλό σύμφωνο (ζ, ξ, ψ).

    π.χ. ζωμεύω (= μαγειρεύω) ἐ-ζώμευκα

    ξενίζω ἐ-ξένικα

    ψαύω ἔ-ψαυκα (β) Όταν το ρήμα αρχίζει από ῥ.

    π.χ. ῥίπτω ἔ-ρριφα

    (γ) Όταν το ρήμα αρχίζει από δύο ή τρία σύμφωνα (το πρώτο δεν είναι

    άφωνο (δηλ. π, β, φ, τ, δ, θ, κ, γ, χ) και το δεύτερο δεν είναι υγρό ή

    έρρινο (μ, ν, λ, ρ).

    π.χ. σπουδάζω ἐ-σπούδακα

    στρατεύω ἐ-στράτευκα

    κτείνω ἔ-κτονα

    ΙΙΙ. Η χρονική αύξηση

    Όταν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο.

    π.χ. ἀθροίζω ἤ-θροικα

    ἐλπίζω ἤ-λπικα

    ἐρίζω ἤ-ρικα

    Σημαντική διευκρίνιση!

    Όταν το ρήμα είναι σύνθετο με πρόθεση, ο αναδιπλασιασμός μπαίνει

    μετά την πρόθεση, π.χ. ἀπολύω ἀπο–λέλυκα

    περιγράφω περι–γέγραφα

  • 34

    1. Οι πιο κάτω τύποι που συναντήσαμε στο β’ κείμενο βρίσκονται σε

    χρόνο Υπερσυντέλικο.

    ἐκεκωλύκει, ἐκεκελεύκει, συνεβεβουλεύκει

    (α) Να αποδώσετε τα ρήματα αυτά στο α’ ενικού του Υπερσυντελίκου

    στα Νέα Ελληνικά.

    …………………………………………………………………………………………..

    β) Με αφορμή τον τύπο ἐκεκωλύκει, ας παρατηρήσουμε πώς

    σχηματίζεται η οριστική Υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής. Ο τύπος

    στο α’ πρόσωπο ενικού είναι ἐκεκωλύκειν.

    Άρα,

    αύξηση αναδιπλασιασμός θέμα κατάληξη

    γ) Παρατηρούμε ότι ο Υπερσυντέλικος σχηματίζεται με την αύξηση, τον

    ……………………………, το θέμα και την ………………………

    δ) Να ανατρέξετε στη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, σ. 150, § 253 και

    να σημειώσετε τι δηλώνει ο Υπερσυντέλικος.

    Ο Υπερσυντέλικος δηλώνει ……………………………………………………....

    …………………………………………………………………………………………..

    2. Να επιλέξετε έναν από τους πιο πάνω τύπους και να τον κλίνετε

    στην οριστική Παρακειμένου και Υπερσυντελίκου σε όλα τα

    πρόσωπα.

    Παρακείμενος Υπερσυντέλικος

    ἐ-κε-κωλύ-κειν

  • 35

    3. Ο πιο κάτω πίνακας περιλαμβάνει ρήματα που ανήκουν στην

    κατηγορία των αφωνολήκτων, τα οποία, όπως έχουμε μάθει,

    διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: τα οδοντικόληκτα, τα χειλικόληκτα

    και τα ουρανικόληκτα. Αφού μελετήσετε από τη Γραμματική της Αρχαίας

    Ελληνικής (σ. 184, § 296), να συμπληρώσετε τα κενά στον πιο κάτω

    πίνακα.

    Κατηγορία Ενεστώτας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συμπέρασμα

    Οδ

    ον

    τικ

    όλ

    ηκ

    τα

    πείθω πέπεικα ἐπεπείκειν

    θ, ζ, δ κ

    φράζω

    σῴζω

    γυμνάζω

    κομίζω

    Χει

    λικ

    όλ

    ηκ

    τα

    βλάπτω βέβλαφα ἐβεβλάφειν

    β, π, φ φ πέμπω

    γράφω

    κόπτω

    Ου

    ρα

    νικ

    όλ

    ηκ

    τα

    διώκω δεδίωχα ἐδεδιώχειν

    γ, κ, χ, ττ χ

    διδάσκω

    πράττω (θ. πραγ-)

    φυλάττω

    (θ. φυλακ-)

    τάττω (θ. ταγ-)

    Πρακτικός κανόνας:

    Τα ρήματα που σχηματίζουν Μέλλοντα σε –σω και Αόριστο σε -σα,

    σχηματίζουν Παρακείμενο σε …….... και Υπερσυντέλικο σε ….…., όσα

    σχηματίζουν Μέλλοντα σε –ψω και Αόριστο σε -ψα, σχηματίζουν

    Παρακείμενο σε ………. και Υπερσυντέλικο σε ……… και όσα

    σχηματίζουν Μέλλοντα –ξω και Αόριστο σε -ξα, σχηματίζουν

    Παρακείμενο σε ..……… και Υπερσυντέλικο σε …………. .

    http://www.google.com.cy/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRw&url=http://www.playbuzz.com/samantharadefeld10/what-book-would-you-be&ei=9FueVajKM8bdUajngsgH&bvm=bv.96952980,d.bGg&psig=AFQjCNFB9BQy4yLMY8AJmqeUuDZAEWzpIw&ust=1436527975925831

  • 36

    Μαθαίνω για την αναφορική αντωνυμία (ΓΑΕ σ. 144, § 240)

    Στο κείμενο που έχετε διδαχθεί στη ενότητα αυτή «Το άρμα του

    Ήλιου», έχετε συναντήσει τη φράση «… ὃς τὰ μὲν κατέφλεξε». Να

    προσπαθήσετε να την αποδώσετε στα Νέα Ελληνικά.

    1. Να παρατηρήσετε τους υπογραμμισμένους τύπους των πιο κάτω

    προτάσεων στα Νέα Ελληνικά.

    Ο αγώνας, ο οποίος ξεκίνησε, δεν θα σταματήσει.

    Οι εργάτες, οι οποίοι δουλεύουν σκληρά, θα ανταμειφθούν.

    Η ομάδα, η οποία θα διαπρέψει, θα βραβευτεί.

    Να διορθώσεις τις ασκήσεις, οι οποίες έχουν λάθη.

    Το παιδί, το οποίο θα αριστεύσει, θα πάρει την υποτροφία.

    Τα βιβλία, τα οποία διαβάστηκαν να επιστραφούν στη βιβλιοθήκη.

    2. Στην ενότητα αυτή, θα γνωρίσουμε την κυριότερη αναφορική

    αντωνυμία, ὅς, ἥ, ὅ. Αφού ανατρέξετε στη Γραμματική σας, ΓΑΕ σ. 144,

    § 240, να γράψετε πότε και γιατί χρησιμοποιούνται οι αναφορικές

    αντωνυμίες στον λόγο.

    …………………………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………………………

    Κάποιες άλλες από τις αναφορικές αντωνυμίες που χρησιμοποιούνται

    στα Αρχαία Ελληνικά είναι οι εξής:

    ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ

    ὅστις, ἥτις, ὅ,τι

    ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον

    ὅσος, ὅση, ὅσον, κ.λπ.

    3. Αφού μελετήσετε την αναφορική αντωνυμία από την Ενότητα 7 του

    βιβλίου σας Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β’ Γυμνασίου, Εκδ. Διόφαντος, να

    διαβάσετε τις προτάσεις που ακολουθούν και να εντοπίσετε την

    αναφορική αντωνυμία.

    (α) Τὸ χωρίον, ὃ παρὰ τὸν ποταμὸν κεῖται, κατάφυτόν ἐστι.

    (β) Οὗτοι τῶν στρατηγῶν ἄριστοί εἰσιν, οἷς οἱ στρατιῶται μάλιστα

    πείθονται.

    (γ) Αἱ πόλεις, αἳ ἀτείχιστοί εἰσιν, ῥαδίως ἁλίσκονται

    (=κυριεύονται).

    (δ) Τῶν ποταμῶν τινες, οἳ πολὺν ῥόον (= δυνατό ρεύμα) ἔχουσιν,

    οὐ διαβατοί εἰσι.

    (ε) Τὰ δῶρα ταῦτα, ἅ μοι ἔδωκας, πολυτελῆ εἰσιν.

    (στ) Μέμνησαι τῶν λόγων, ὧν ἤκουσάς μου;

  • 37

    4. Να μεταφέρετε τους τύπους της αναφορικής αντωνυμίας,

    που εντοπίσατε στην προηγούμενη άσκηση, στον αντίθετο

    αριθμό μαζί με το ουσιαστικό τους .

    π.χ. τὰ χωρία ἅ…

    ……………………………………………………………………………………

    ……………………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………………….

    Τι παρατηρείτε ως προς τη χρήση της αναφορικής αντωνυμίας στα

    Αρχαία Ελληνικά;

    (α) ………………..πάντα ως προς το γένος, τον αριθμό και την πτώση του

    ουσιαστικού που συνοδεύει.

    (β) Το αρσενικό και το ουδέτερο γένος της αναφορικής αντωνυμίας

    ……………………… με τις καταλήξεις των ουσιαστικών της Β΄ κλίσης.

    (γ) Το θηλυκό γένος της αναφορικής αντωνυμίας ………………….. με τις

    καταλήξεις των ουσιαστικών της Α’ κλίσης.

    (δ) Η αναφορική αντωνυμία ………………κλητική πτώση, όπως σχεδόν

    όλες οι αντωνυμίες.

    (ε) Η αναφορική αντωνυμία έχει πνεύμα τη ………………… παντού.

    Δ. ΤΙ ΕΜΑΘΑ ΣΗΜΕΡΑ

    1. Να μεταφέρετε τα πιο κάτω ρήματα στον Παρακείμενο και στον

    Υπερσυντέλικο χωρίς να αλλάξετε το πρόσωπο και τον αριθμό.

    ΡΗΜΑΤΑ

    ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

    ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

    κρούω

    ἐλπίζεις

    ἀλλάττει

    πιστεύομεν

    σπουδάζετε

  • 38

    2. Να αντικαταστήσετε τον Παρακείμενο με Υπερσυντέλικο και

    αντίστροφα.

    (α) Οὗτοι τοῖς Θεοῖς ἐτεθύκεσαν. (…………………………………….)

    (β) Ὁ στρατηγὸς κεκέλευκε τοὺς στρατιώτας. (………………………………)

    (γ) Σόλων νόμους ἐγεράφει. (…………………………………….)

    (δ) Οἱ στρατιῶται τοὺς πολεμίους δεδιώχασιν. (……………………………….)

    (ε) Αἴσωπος μύθους γέγραφε. (…………………………………….)

    (στ) Ὁ νεανίας τὸν χορὸν ἐκεχορεύκει. (…………………………………….)

    3. Στις πιο κάτω προτάσεις να τοποθετήσετε την αναφορική αντωνυμία

    στον σωστό τύπο.

    (α) Οἱ Ἕλληνες ἔπεμψαν ἄνδρας ………….. ἠρώτων Κῦρον.

    (β) Τοῦτο μέντοι ………….. ζητεῖς, ὦ φίλε, ἀδύνατόν ἐστι.

    (γ) Ἀντέλεγον οἱ Θηβαῖοι ……………….. τοῖς Πέρσαις συνεμάχησαν.

    (δ) Ἔρχονται πρέσβεις, ……………. (γενική) εἷς ἦν Φαλῖνος.

    (ε) Εἶχε πολλὰ ξίφη …………….. χρυσοῖς ἥλοις ἐκεκόσμητο.

    Ἡ μὲν τοῦ σώματος ἰσχύς γηράσκει,

    ἡ δὲ τῆς ψυχῆς ῥώμη ἀγήραστός ἐστιν.

    Ξενοφῶν, Ἀρχαίος Ἕλληνας Ἱστορικός

  • 39

    Ηρόδοτος ο Αλικαρνασσεύς (485 - περ. 425 π.Χ.).

    Προτομή, ρωμαϊκό αντίγραφο. Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο.

    ΕΝΟΤΗΤΑ 4

    Ἕλληνες ἀεί παῖδές ἐστε, γέρων δὲ Ἕλλην οὐκ ἐστιν.

    Ἡρόδοτος (Ἱστοριογράφος ), 480-420 π.Χ. |

    http://www.cognosco.gr/Gnwmika/artists.jsp?key=423

  • 40

    Α. ΚΕΙΜΕΝΑ: α. Αρίων ο κιθαρωδός

    β. Αλέξανδρος και ο διδάσκαλος

    Κείμενο α΄ :

    Εισαγωγικό σημείωμα:

    Ο Αρίων ήταν λυρικός ποιητής από τη Λέσβο. Όπως

    μαρτυρεί ο Ηρόδοτος υπήρξε ο καλύτερος κιθαρωδός της

    εποχής του και συνεισέφερε στην εξέλιξη του διθυράμβου

    και της τραγωδίας.

    Οι πιο κάτω νοηματικές ενότητες θα σας βοηθήσουν να

    επεξεργαστείτε καλύτερα το κείμενο. Να συνεργαστείτε με τον/τη διπλανό/ή σας και να αποδώσετε το

    κείμενο στα Νέα Ελληνικά, αξιοποιώντας τις νοηματικές ενότητες,

    όπως σας δίνονται πιο κάτω. Στο πλάι δίνονται κάποιες πληροφορίες

    τις οποίες είναι καλό να προσέξετε.

    Οἱ μὲν ναῦται ἐν μέσῃ τῆ θαλάσσῃ ἐβουλεύοντο α-πρότ

    Ἀρίονα ἐκβάλλειν

    καὶ

    τὰ χρήματα ἔχειν.

    Ὁ δὲ χρήματα μὲν αὐτοῖς παρεῖχεν, α-πρότ

    ἱκέτευε δὲ τῆς ψυχῆς φείδεσθαι. α-πρότ

    Οὔκουν ἔπειθε το