Το Κριτικό Έργο του...

1

Επιστημονικό Συνέδριο

Το Κριτικό Έργο του ΙΜΠαναγιωτόπουλου

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

2

3

ΤΟ ΚΡΙΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΙΜΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

4

copy 2018 Εκδόσεις τηςΣχολήςΙΜΠαναγιωτόπουλου ΝικολάουΜίληση315351Παλλήνη Τηλ2106666117

ΕπιμέλειατηςέκδοσηςΘεοδόσηςΠυλαρινόςΣύνταξηπινάκωνΆγγελοςΜητρέληςΣχέδιοεξωφύλλουΒελισσάριοςΤσακούμηςΣτοιχειοθεσίαndashΕκτύπωσηndashΒιβλιοδεσίαΓΚωστόπουλος

ISBN978-618-5396-00-8

5


ΕπιστημονικόΣυνέδριοπουσυνδιοργανώθηκε

απότηΣχολήΙΜΠαναγιωτόπουλου

τοΊδρυμαΚωστήΠαλαμάκαι

τουςΦίλουςτουΦιλολογικούΣυλλόγουlaquoΠαρνασσόςraquo

στις17-18Φεβρουαρίου2017

στηνΚεντρικήΑίθουσατουΦιλολογικούΣυλλόγουlaquoΠαρνασσόςraquo

υπότηναιγίδατου

ΥπουργείουΠαιδείαςΈρευναςκαιΘρησκευμάτων

καιτουΥπουργείουΠολιτισμούκαιΑθλητισμού

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑndashΕΙΣΑΓΩΓΗΘΕΟΔΟΣΗΣΠΥΛΑΡΙΝΟΣ

ΑΘΗΝΑ2018

6

7

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΠΡΟΕΔΡΟΣ

ΑΙΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣΚΑΣΙΝΗΣ

ΜΕΛΗ

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣΖΩΡΑΣ

ΛΗΔΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ

ΘΕΟΔΟΣΗΣΠΥΛΑΡΙΝΟΣ

ΠΟΛΥΑΝΘΗΤΣΙΓΚΟΥ

8

9

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΘεοδόσηςΠυλαρινόςlaquoΕισαγωγήraquo

ΚήρυξηέναρξηςεργασιώνΆλκηςΙΠαναγιωτόπουλος

ΓενικόςδιευθυντήςτηςΣχολήςΙΜΠαναγιωτόπουλου

Α΄ΣΥΝΕΔΡΙΑ

ΠρόεδροςΠΔΜαστροδημήτρης

ΘεοδόσηςΠυλαρινόςlaquoΕισαγωγήστοκριτικόέργο

τουΙΜΠαναγιωτόπουλουraquo

ΠολυάνθηΤσίγκουlaquoΟιπαιδαγωγικέςαπόψεις

τουΙΜΠαναγιωτόπουλουΘεωρίακαιπράξηraquo

ΕρατοσθένηςΚαψωμένοςlaquoΟΚαβάφης


ΚωνσταντίνοςΚασίνηςlaquoΟΠαλαμάςτουΠαναγιωτόπουλουraquo

Β΄ΣΥΝΕΔΡΙΑ

ΠρόεδροςΘανάσηςΝάκας

ΧαράλαμποςΚαράογλουlaquoΤιίσωςείναικριτική

γιατονΙΜΠαναγιωτόπουλο(Προβληματισμοίτηςεποχής)raquo

ΓιάννηςΞούριαςlaquoΈναςπαλαιόςελληνικόςκόσμος

απότηνσκοπιάτουΙΜΠαναγιωτόπουλουraquo

ΜαρίαΔημάκη-ΖώραlaquoΟΙΜΠαναγιωτόπουλοςκαιηδιδακτορική

διατριβήτουγιατονΑδαμάντιοΚοραήraquo

ΑφροδίτηΑθανασοπούλουlaquoΟικριτικέςαπόψεις

τουΙΜΠαναγιωτόπουλουγιατοέργοτουΣολωμού

τουΚάλβουκαιάλλωνποιητώντου19ουαιώναraquo

ΒάσωΟικονομοπούλουlaquoΟΙΜΠαναγιωτόπουλοςωςεπιμελητής

καιωςανθολόγοςτηςlsquoΒασικήςΒιβλιοθήκηςrsquoraquo

ΛάμπροςΒαρελάςlaquoΟισυνεργασίεςτουΙΜΠαναγιωτόπουλου

στονημερήσιοτύποraquo

11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

ΠρόεδροςΧαράλαμποςΚαράογλου

ΘανάσηςΑγάθοςlaquoΟΚώσταςΚαρυωτάκηςαπότηνοπτικήγωνία


ΔημήτρηςΑγγελάτοςlaquoΙσορροπώνταςμεταξύκριτικήςκαιιστορίας

τηςλογοτεχνίαςΟΙΜΠαναγιωτόπουλος

γιατηνπεζογραφίατουμεσοπολέμουraquo

ΓεράσιμοςΓΖώραςlaquoΑτενίζονταςτηνΕυρώπηκαιτουςλογοτέχνεςτης

(μέσααπότηνκριτικήματιάτουΙΜΠαναγιωτόπουλου)raquo

ΤζίναΚαλογήρουlaquolsquoΠόσεςνύχτεςπερπάτησεμέσαμουοάνεμος

οθυμωμένοςτηςΆρληςrsquoΟΙΜΠαναγιωτόπουλος

καιηκριτικήθέασητηςτέχνηςraquo

ΘανάσηςΝάκαςlaquoΗδοκιμιογραφίατουΙΜΠαναγιωτόπουλου

(ειδολογικάχαρακτηριστικάρητορικήσχηματικόςλόγος)raquo

ΑννίταΠΠαναρέτουlaquoΕργογραφικάndashβιβλιογραφικά

ΙΜΠαναγιωτόπουλουΤριάνταπέντεχρόνιαμετάraquo

ΚωνσταντίνοςΚασίνηςlaquoΣυμπεράσματαraquo

ΠΙΝΑΚΕΣ

Ι Πίνακαςελληνικώνκυρίωνονομάτων

ΙΙ Πίνακαςξένωνκυρίωνονομάτων

III Πίνακαςόρωνκαιπραγμάτων

ΙV Πίνακαςτίτλωνβιβλίωνπεριοδικώνεφημερίδωνέργωντέχνης

153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251

ΠΕΡΙΕχΟΜΕΝΑ

153

laquoΗσυμβολήτουστιςαξιολογήσειςτηςλογοτεχνίαςτουΜεσοπολέμουυπήρξεση-μαντικήκαθώςέκρινεμενηφαλιότηταταέργατωνσυγγραφέωνndashποιητώνκαιπεζογράφωνraquoεπισημαίνειγιατονΙΜΠαναγιωτόπουλοοΑλέξανδροςΑργυρίουτο2000προσθέτονταςότιlaquoοιαισθητικέςκαιιδεολογικέςπροτιμήσειςτουδεντονεμπόδισανναδειθετικάτιςαντικείμενεςλογοτεχνικέςπαραγωγέςήαντιλέγο-νταςναεπισημάνειταόποιαθετικάστοιχείατουςraquo1

Στηνπαρούσαεισήγησηθαεπιχειρήσωναπαρακολουθήσωτηνκριτικήαπο-τίμησητουΚώσταΚαρυωτάκηαπότονΠαναγιωτόπουλοΣυγκεκριμέναθαεπι-κεντρωθώ στην παρουσίαση και στον σχολιασμό μιας μικρής σειράς κειμένωντουΠαναγιωτόπουλουπουκαλύπτουν ένασχετικά ευρύχρονικόάνυσμααπότο1928ωςτο1958μειδιαίτερηπάντωςέμφασηστοεκτενέςμελέτημάτουlaquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης (1896-1928)raquoπουπρωτοδημοσιεύεταιτο1946στοπεριοδικόΓράμματα2

ΕπιπρόσθεταθασυζητηθούνδύοακόμηκείμενατουΠαναγιωτόπουλουαφι-ερωμέναστονΚαρυωτάκηκαιδημοσιευμέναστοπεριοδικόΝέαΕστίατο1928και το 1950 αντιστοίχως (το ποίημα laquoΚαρυωτάκηςraquo3 που οΠαναγιωτόπουλοςσυνθέτειαμέσωςμετάτοάκουσματηςείδησηςτηςαυτοκτονίαςτουποιητήκαιέναέντοναβιωματικόάρθροτουμετίτλοlaquoΗΠρέβεζατουΚαρυωτάκηraquo4)καθώς

1ΑλέξανδροςΑργυρίουΙστορίατηςελληνικήςλογοτεχνίαςκαιηπρόσληψήτηςσταχρόνιατουΜεσοπολέμου(1918-1940)τΒ ΕκδόσειςΚαστανιώτηΑθήνα2000σ9162 ΙΜΠαναγιωτόπουλος laquoΚΓΚαρυωτάκηςraquo Γράμματα τ Θ΄ (Ιανουάριος-Ιούνιος 1946)σ1-1282-93154-167[=ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης(1896-1928)raquoστοντόμοτουιδίουΤαπρόσωπακαιτακείμεναΕ΄ΟλυρικόςλόγοςΑετόςΑθήνα1949σ105-159]3ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΚαρυωτάκηςraquoΝέαΕστίατχ16(40)(15Αυγούστου1928)σ7314ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗΠρέβεζατουΚαρυωτάκηraquoΝέαΕστίατχ558(1Οκτωβρίου1950)σ1277-1280

ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΓΑΘΟΣ

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΙΜΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

154

και έναάρθρο του δημοσιευμένοστην εφημερίδαΕλευθερία το 1958 (με τίτλοlaquoΕξάρσειςκαιυφέσειςraquo5)

ΗπρώτηαυθόρμητηαντίδρασητουΠαναγιωτόπουλουστοάκουσματηςεί-δησηςτηςαυτοκτονίαςείναιναγράψειέναποίημαμετρειςπεντάστιχεςστροφέςτοοποίοέστειλετοεπόμενοπρωινόστονΓρηγόριοΞενόπουλογιατοπεριοδικόΝέαΕστία

ΈφυγεςΜένειηπόρταανοιχτήΚατάντικρυσταερέβητηςαβύσσουΠίκρακαικούρασηόλησουηζωήΗποίησηΑσχολίαπεριττήΚάθεπροσπάθειατρέκλισμαμεθύσου

ΌλαχαμέναΑργόςαπαυδημόςμαστιγώνειτονουβαθιάπληγώνειτηνάθλιασάρκαΔίβουλοςεχθρόςndashγελοίαφρεναπάτηοστοχασμόςξεσκίζεικαιχτυπάεικαιφαρμακώνει

ΚrsquoύστεραΤίποτεΆσκοπηφυγήάδειααπόνόημακιrsquoάγονηαφροσύνηΔίψαθανάτουμαςκαταπονείΗγηπεζήφροντίδαΚrsquoοιουρανοίndashndashχλεύηπουτηνοργήμαςπαροξύνει6

Μετάαπόαυτότοlaquoκαρυωτακικόraquoαπόαρκετέςαπόψειςποίημαμεκυρίαρχαταστοιχείατηςφυγήςκαιτηςπαραίτησηςαληθινόφόροτιμήςσεένανποιητήτηςγενιάςτουμετηνποιητικήτουοποίουδείχνειναεναρμονίζεταισεκάποιονβαθ-μόοΠαναγιωτόπουλοςστηδεύτερηποιητικήσυλλογήτουΛυρικάσχέδια(1933)7

5ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΕξάρσειςκαιυφέσειςraquoεφημΕλευθερία16Μαρτίου1958σ186ΠαναγιωτόπουλοςlaquoΚαρυωτάκηςraquoόπσ731ΤηνίδιαεποχήπάλιστηΝέαΕστίαοΚλέωνΠαράσχοςανοίγει τοεκτενέςμελέτημάτουγιατονΚαρυωτάκημετηφράσηlaquoΟποιητήςγιατονοποίομπορούσεναυπερηφανεύεταιόσογιrsquoάλλονκανένανηγενεάμαςδενυπάρχειπιαraquo[ΚλέωνΠαράσχοςlaquoΚώσταςΚαρυωτάκηςraquoΝέαΕστίατχ17(41)(1Σεπτεμβρίου1928)σ778-783καιτχ18(42)(15Σεπτεμβρίου1928)σ835-838(=ΈλληνεςλυρικοίαπότονΣολωμόέωςσήμερακαιτρίαδοκίμιαΤιείναιηποίησηndashΗσίοδοςndashΣαπφώΣΣπυρόπουλοςΑθήνα1953σ231-238)]7ΠρβτιςσχετικέςπαρατηρήσειςτουΤάκηΚαρβέληοοποίοςθεωρείτηνεπίδρασητουΚαρυ-ωτάκηωςκομβικόσημείογιατημετάλλαξητηςποιητικήςτουΠαναγιωτόπουλουαπότηνπρώτηστηδεύτερηποιητικήσυλλογήτουlaquoΑρχικάκαλλιέργησεμιαποίησηελασσόνωντόνωνμετάσειςκαθαρώςαισθητιστικέςυπότηνεπήρειακυρίωςτηςποίησηςτουRodenbach(ΤοβιβλίοτηςΜιρά-ντας1924)ΣτησυνέχειασεπλήρηεναρμόνισητώραμετηνποίησητουΚαρυωτάκηκατορθώνεινrsquoαπαλλάξειτονστίχοτουαπότιςωραιοπαθείςδιαθέσειςτηςνεότητάςτουκαινακαλλιεργήσειένανποιητικόλόγοπερισσότεροδραστικόκαικαθημερινό(Λυρικάσχέδια1933)raquoΒλΤάκηςΚαρβέληςlaquoΟιποιητικέςαναζητήσειςτουΙΜΠαναγιωτόπουλουraquoστοΘεοδόσηςΠυλαρινός

θΑΝΑΣΗΣ ΑΓΑθΟΣ

155

θαήτανλογικόναπεριμένεικανείςναακολουθήσειγρήγοραμιαεκτενήςκριτικήμελέτητουσχετικάμετονΚαρυωτάκηΩστόσοκατάτηδιάρκειατηςκρίσιμηςγιατηνπρόσληψητουΚαρυωτάκηδεκαετίαςτου1930ότανοΚαρυωτάκηςαμ-φισβητείταιαπόμιαμερίδατηςγενιάςτου19308καιόπωςεύστοχαεπισημαίνειοMarioVittilaquoστηνποίησηταπράγματαήρθανέτσιώστετοδόγματωννιάτωνπουδιαλαλούσεοΜεταξάςναεφάπτεταιμετηναντίδρασηστονκαρυωτακισμόraquo9οκριτικόςΠαναγιωτόπουλοςδείχνειναξεχνάήνααδιαφορείγιατοναυτόχειραποιητή10ΜοναδικήεξαίρεσηοιλιγοστέςγραμμέςπουτουαφιερώνειστοβιβλίοτουΣτοιχείαιστορίαςτηςνεοελληνικήςλογοτεχνίαςτο1938laquoΟΚΚαρυωτάκης(εγεννήθηενΤριπόλειτω1896καιηυτοκτόνησενενΠρεβέζητω1928εσπούδασετανομικάεντωΠανεπιστημίωΑθηνώνκαιυπηρέτησενωςδιοικητικόςυπάλλη-λοςκαιωςυπάλληλοςτουΥπουργείουΠρονοίαςεπεσκέφθηπολλάςξέναςχώ-ραςεξέδωκετω1919τηνσυλλογήνldquoΟπόνοςτουανθρώπουκαιτωνπραμάτωνrdquoτω1921ταldquoΝηπενθήrdquoκαιτω1927ταπολύκροταldquoΕλεγείακαισάτιρεςrdquoμετρίωςμενεκτιμηθένταεφrsquoόσονέζημετrsquoεμφανούςδrsquoυπερβολήςπροβληθένταωςπρό-τυπαπροςμίμησινμετάτονθάνατόντου)οκατrsquoεξοχήναυτόχειρποιητήςεντηιστορίατηςνεοελληνικήςλογοτεχνίαςόστιςσχεδόνεδημιούργησεσχολήνευθύςαπότηςεπομένηςτουθανάτουτουθέλγειιδίαδιάτηςπαραδόξουανμηπάντο-τεγνησίαςπρωτοτυπίαςτουτουδιαβρωτικούσαρκασμούτουκαιτηςνοσηράςτουαπαισιοδοξίαςεκφαζομένηςδιάπεισιθανάτουδιαθέσεωςκαιεπωδύνουτρυ-φερότητοςΗεπίδρασιςτουΚαρυωτάκηεπίτωννεωτέρωντουποιητώνυπήρξετεραστία αλλrsquo ή ανωφελής ή επιβλαβής εις τας πλείστας των περιπτώσεωνraquo11ΗΧριστίναΝτουνιάσυνδέειαυτήτησιωπήτουΙΜΠμετηθετικήτουδιάθεσηαπέναντιστηνέατάξηπραγμάτωνπουεκφράζεταιαπότοκαθεστώςΜεταξάκαιτηναρθρογραφίατουστοπροπαγανδιστικόέντυποΤοΝέονΚράτος12Πιθανόν

(επιμέλεια-εισαγωγή)ΟστοχασμόςκαιολόγοςτουΙΜΠαναγιωτόπουλου4ηΕπιστημονικήΣυνάντησηΠρακτικάΕκδόσειςτηςΣχολήςΙΜΠαναγιωτόπουλουΑθήνα2003σ77-9077-788ΗαρχήγίνεταιμετοπολύκροτοάρθροτουΑντρέαΚαραντώνηlaquoΗεπίδρασητουΚαρυωτάκηστουςνέουςraquoΤαΝέαΓράμματατχ9(Σεπτέμβριος1935)σ478-486Τηνάποψηότιηγενιάτου1930είναιεχθρικήαπέναντιστονΚαρυωτάκηελέγχουνηΤίναΛεντάρη[laquoΣημειώσειςγιατηνκριτικήτουΚαρυωτάκηΟΚαρυωτάκηςκαιηγενιάτουrsquo30raquoΟΠολίτηςΔεκαπενθήμεροςτχ34(4Απριλίου1997)σ33-40]καιοΝάσοςΒαγενάς(laquoΟΚαρυωτάκηςκαιηγενιάτουrsquo30raquoστοβιβλίοτουΗπαραμόρφωσητουΚαρυωτάκηΜικρήΆρκτοςΑθήνα22015σ45-50)9MarioVittiΗγενιάτουτριάνταΙδεολογίακαιμορφήΕρμήςΑθήνα1995(11977)σ18710ΤηνίδιαπερίοδοσημειώνειηΧριστίναΝτουνιάυπάρχειμιαγενικότερηστάσηαμηχανίαςτωνπερισσότερωνσυνοδοιπόρωντουΚαρυωτάκη(ΚλέωνΠαράσχοςΤέλλοςΆγρας)Οιμόνοιπουτονυπερασπίζονταιαπέναντιστιςκατηγορίεςεκπροσώπωντηςγενιάςτου1930(Καραντώ-νηςΕλύτης)είναιοΓιάννηςΧονδρογιάννηςθαυμαστήςτηςΠολυδούρηκαιοΜήτσοςΠαπα-νικολάουΒλΧριστίναΝτουνιάΚΓΚαρυωτάκηςΗαντοχήμιαςαδέσποτηςτέχνηςΕκδόσειςΚαστανιώτηΑθήνα2000σ229-23611ΙΜΠαναγιωτόπουλοςΣτοιχείαιστορίαςτηςνεοελληνικήςλογοτεχνίαςΓραφείονΠνευμα-τικώνΥπηρεσιώνΑθήνα1938σ116-11712ΒλΝτουνιάΚΓΚαρυωτάκηςΗαντοχήμιαςαδέσποτηςτέχνηςόπσ230ΓιατοΝέονΚράτοςβλΓιώργοςΑνδρειωμένοςΗπνευματικήζωήυπόεπιτήρησηΤοπαράδειγματουπε-


156

επίσηςκατάτηδεκαετία1930-1940ηαπώλειατουΚαρυωτάκηναείναιακόμηεξαιρετικάνωπήκαιοΠαναγιωτόπουλοςναθεωρείότιδενείναιεύκολοναπροβείσενηφάλιααποτίμησητουέργουτου13

ΟιεπόμενεςσκόρπιεςαναφορέςτουΠαναγιωτόπουλουστονΚαρυωτάκηστιςαρχέςτηςδεκαετίαςτου1940μαρτυρούνσχετικήαποστασιοποίησηκαιαπόρρι-ψηΟΚαρυωτάκηςθεωρείταιαπότονκριτικότο1939ωςlaquoκαθαρολόγοςμεταμορ-φωμένοςσεσυντηρητικόδημοτικιστήraquo14χαρακτηρίζεταιτο1941ωςlaquoυπόδειγμαπροςαποφυγήνraquo15καιτο1942αναφέρεταιωςπαράδειγμα-σύμβολομιαςμερίδαςτωνμεταπολεμικώννιάτωνπουωθήθηκεστηναυτοχειρίαlaquoκαιμεπρόσωπαχλω-μάκαιμέληκουρασμένααπότrsquoαδιάκοποσκαμπανέβασμαγερασμέναπριναπότηνώρατουςήξέπεφτανστονάχαρορόλοτουκοσμοδιορθωτήήέπαιρνανστατρεμάμεναχέριατουςτοπιστόλιτουΚαρυωτάκηκιαυτοκτονούσανraquo16Σεανά-λογους μάλλοναρνητικούς τόνους κινείται το πορτραίτο τουΚαρυωτάκηωςθαμώνα τουlaquoΜαύρουγάτουraquoστομυθιστόρημα τουΠαναγιωτόπουλουΑστρο-φεγγιά(1945)17ΕντοπίζεταιεπίσηςέναςαξιοπρόσεκτοςπαραλληλισμόςτουΚα-ρυωτάκηκαιτουΚαβάφηστημονογραφίαπουαφιερώνειοΠαναγιωτόπουλοςστονΑλεξανδρινότο1945όπουυποστηρίζεταιηάποψηότιηαπαισιοδοξίατουΚαβάφηκαιηοδυνηρήδιαμαρτυρίατουΚαρυωτάκηεκφράζουντηνεποχήτους18

ΤαπράγματαωστόσοαλλάζουνμετοεκτενέςκείμενοπουαφιερώνειοΙΜΠαναγιωτόπουλος στον Κώστα Καρυωτάκη στο περιοδικό Γράμματα το 1946ΗμελέτηεπιγράφεταιlaquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης(1896-1928)raquoκαι αποτελείταιαπό11ενότητεςπουφέρουντουςτίτλουςlaquoΕισαγωγήraquolaquoΤοση-μειωματάριομιαςγνωριμίαςraquolaquoΤριάνταδύοχρόνιαζωήςraquolaquoΟατομικόςχώροςraquolaquoΤοποθέτησημέσαστηνπαράδοσηraquolaquoΟανθρώπινοςόχιοατομικόςχώροςraquolaquoΟ

ριοδικούΤοΝέονΚράτος(Αναλυτικάευρετήριακατάτεύχοςθέματακαισυγγραφείς)ΊδρυμαΚώστακαιΕλένηςΟυράνηΑθήνα201013ΥπογραμμίζειηΑννίταΠαναρέτουlaquoΠαρrsquoόλοπουοΠαναγιωτόπουλοςήτανανοιχτόςνουςδενμπορούσεναπροσαρμοστείαπόλυτασεμιαπρωτόγνωρηκατάστασηπαράμόνούστερααπόέναδιάστημαεξοικείωσηςΓιrsquoαυτόκαιόποτεαναφέρεταισεπαλιότερεςλογοτεχνικέςπερι-όδουςβλέπεικαθαρότερααπrsquoόσοότανασχολείταιμετησύγχρονηπνευματικήπραγματικότη-ταΠιθανότατοείναιότιανπερνούσεικανόςχρόνοςθααντιμετώπιζεαπόκάποιααπόστασητουςσύγχρονούςτουδιαφορετικάraquo(ΑννίταΠαναρέτουΙΜΠαναγιωτόπουλοςΣυνολικήθεώ-ρησητουέργουτουΕπικαιρότηταΑθήνα1990σ197)14ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΤαπενήνταχρόνιατουΔημοτικισμούraquoΤοΝέονΚράτοςτχ28(30Δεκεμβρίου1939)σ274-28027915ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗσύγχρονηλυρικήποίησηraquoστοΤαπρόσωπακαιτακείμεναΑ΄ΔρόμοιπαράλληλοιΟιΕκδόσειςτωνΦίλωνΑθήνα1979σ2316 ΙΜΠαναγιωτόπουλος laquoΗ νεοελληνική κριτικήraquo Πειραϊκά Γράμματα τχ 5 (Νοέμβριος1942)σ211-21617ΒλτασχετικάσχόλιατηςΑγγέλαςΚαστρινάκηΟιπεριπέτειεςτηςνεότηταςΗαντίθεσητωνγενεώνστηνεοελληνικήπεζογραφίαΕκδόσειςΚαστανιώτηΑθήνα1995σ30918 ΙΜΠαναγιωτόπουλοςΤαπρόσωπακαιτακείμεναΔ΄ΚΠΚαβάφηςΑετόςΑθήνα1946σ13ΕπιδράσειςτουΚαβάφηστοΕλεγείακαισάτιρεςείχεεπισημάνεινωρίτερακαιοΤέλλοςΆγρας(ΤαΚριτικάΒ φιλολογικήεπιμέλειαΚώσταςΣτεργιόπουλοςΕρμήςΑθήνα1981σ193)


157

ΚαρυωτάκηςάνθρωποςτουκαιρούτουraquolaquoΗπρώτησυλλογήraquolaquoΤαlsquolsquoΝηπενθήrsquorsquoraquolaquoΟακέριος και ο γνήσιοςΚαρυωτάκηςraquo laquoΣυμπληρώματαraquoΤομελέτημαπερι-λαμβάνεταιαργότεραστονπέμπτοτόμοτηςσειράςΤαπρόσωπακαιτακείμενακαιοΠαναγιωτόπουλοςτοαφήνειστηναρχικήτουμορφήπροσθέτονταςμόνουποσημειώσεις19 Αυτή η αφιερωμένη στονΚαρυωτάκη συνοπτική μονογραφίαεγγράφεται στην ευρύτερη χορεία των κριτικών μονογραφιών τουΠαναγιωτό-πουλου (ΠαλαμάςΚαβάφηςΜαλακάσηςΠορφύραςΆγραςΓρυπάρης)όπουοκριτικόςσύμφωναμετονΑλέξηΖήραlaquoαρχίζειυπογραμμίζονταςτηνπροσωπι-κήτουεκτίμησηγιατονάνθρωπογιαναπεράσειέπειταστησυνδιαλλαγήτουμετακείμεναέργαλογοτεχνικάήστοχασμούχωρίςόμωςναεγκαταλείψειποτέτηνπεριοχήεκείνηπουσυνιστάτηνψυχικήπροσέγγισητουκριτικούστοέργοτουπουσημειωτέοντοβλέπειωςσύνολοατεμάχιστοraquo20

ΗlaquoΕισαγωγήraquoτουΠαναγιωτόπουλουέχειωςαφετηρίαένακομβικόχρονικόσημείο το καλοκαίρι του 1928περίοδοκατά τηνοποίααυτοκτονεί οΚαρυω-τάκηςενώοίδιοςοΠαναγιωτόπουλοςβρίσκεταισταΚαλάβρυτααναζητώνταςτηγαλήνηκοντάστηφύσηύστερααπόμιασκληρήχρονιάγεμάτηlaquoαρρώστιακούρασηκαιανυπόφερτηψυχικήκατάθλιψηraquo21ΜεένανσαφώςβιωματικότόνοοΠαναγιωτόπουλοςαναθυμάταιτηστιγμήπουπληροφορείταιαπότηνεφημερί-δατηθλιβερήείδησητηςαυτοκτονίαςτουποιητήκαιαναλογίζεταιτησυμβολικήσημασίατηςγιατηγενιάτουκαιτοκατάπόσοναποτελείπράξηηρωικήμεσυλ-λογικήδιάστασηήπράξηλιποταξίαςμεατομικόχαρακτήραlaquoΜαηαυτοκτονίατουΚαρυωτάκηείτανγιαμέναέναπεριστατικόβαρυσήμαντοσαναμουέδειχνεπωςέναςποιητήςτηςγενιάςμουμπορείοκαλύτεροςέφτυνετηναηδίατουκατα-πρόσωποτουπερίγυρουγιατίδεντουστάθηκεάλλοβολετόνrsquoανθέξειστηνενα-ντίωσηκαιτοπεριγέλασματηςκαθημερινήςχαμοζωής22ΕίτανμιαπράξηηρωικήήμιαομολογίαλιποτάχτηπουανοίγειδιέξοδομετοπιστόλιανάμεσαστηστενήζώνητουατομικούτουαπελπισμούΕίτανκοιταγμένηαπόάλλοορόσημομιαχειρονομίασυμβολικήήένακινημένοαπότημοίρακαιτηνανάγκηστεφάνω-

19ΣυμφωνώμετηνυπόθεσητουΑλέξηΖήραότιηδιάρθρωσητηςμελέτηςτουΙΜΠγιατονΚαρυωτάκηόπωςκαιαυτήςγιατονΤέλλοΆγραστονίδιοτόμο(laquoΗζωήκαιητέχνητουΤέλλουΆγραraquoΤαπρόσωπακαιτακείμεναΕ΄Ολυρικόςλόγος1949σ61-102)δείχνειότιταδύομε-λετήματαίσωςπροορίζοντανγιααυτόνομαβιβλία[ΑλέξηςΖήραςlaquoΗάρνησητηςφιλολογικήςστρατηγικήςΟΙΜΠαναγιωτόπουλοςγιατηνκριτικήraquoστοΘεοδόσηςΠυλαρινός(επιμέλεια-ει-σαγωγή)Οστοχασμόςκαι ο λόγος του ΙΜΠαναγιωτόπουλου 4ηΕπιστημονικήΣυνάντησηΠρακτικάΕκδόσειςτηςΣχολήςΙΜΠαναγιωτόπουλουΑθήνα2003σ185-190187]ΕιδικάτημελέτητουΙΜΠγιατονΚαρυωτάκηοΕΝΜόσχοςτηθεωρείlaquoεξαιρετικάκατατοπιστικήανα-λυτικήκαιδιεισδυτικήraquo[ΕΝΜόσχοςlaquoΔιάγραμμακριτικήςπορείαςraquoστοΕΚριαράς(επιμ)ΑφιέρωμαστονΙΜΠαναγιωτόπουλοΜαλλιάρης-ΠαιδείαΘεσσαλονίκηχχσ203-207207]20ΖήραςlaquoΗάρνησητηςφιλολογικήςστρατηγικήςΟΙΜΠαναγιωτόπουλοςγιατηνκριτικήraquoόπσ18821ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης(1896-1928)raquoστοντόμοτου ιδίουΤαπρόσωπακαι τακείμεναΕ΄Ολυρικός λόγοςΑετόςΑθήνα1949 σ 105Όλεςοιπαραπομπέςγίνονταισεαυτήντηνέκδοση22ΧαμοζωήείναιοτίτλοςενόςμυθιστορήματοςτουΙΜΠαναγιωτόπουλου(1946)


158

μαπολυπρόσωπηςκαικαθολικότερηςαγωνίαςΕπιτέλουςείτανηγενιάμουπουαυτοκτονούσεγιατίτηςέλειπεηπίστηκαιηδύναμηήοΚαρυωτάκηςκαιμόνοαυτόςπουτίναζεστονάνεμοτοκατάστιχότουγιατίείχεπαραφουσκώσειτώραστερνάτοχρεωστικότουυπόλοιποraquo23

ΗδεύτερηενότηταφέρειτοντίτλοlaquoΤοσημειωματάριομιαςγνωριμίαςraquoκαιαποτελείμιααναδρομήτουΠαναγιωτόπουλουσταδιάφοραστάδιατηςσχέσηςτουndashγνωριμίαςκαιόχιφιλίαςόπωςυπογραμμίζειο ίδιοςndashμετονΚαρυωτάκημεσημείοεκκίνησηςτησυνεργασίατουποιητήμετοπεριοδικόΜούσα24όπουδίνειδιάφοραποιήματάτουκατάτηνπερίοδο1920-1923laquoΕσπέραraquolaquoΑφιέρω-μαraquolaquoΧαράraquolaquoΦύγεηκαρδιάμουνοσταλγείhellipraquolaquoSpleenraquolaquoΔέντραμουδέντραξέφυλλαhellipraquolaquoΤοθάνατόμαςχρειάζεταιhellipraquolaquoΒράδυraquoΟκλειστόςχαρακτήραςτουΚαρυωτάκηηδημοσιοϋπαλληλικήιδιότητάτουκαιηπενταετήςδιαφοράηλικίαςανάμεσαστουςδύοάντρεςδημιουργούνστονΠαναγιωτόπουλοτηνεντύπωσηότιπρόκειται για laquoέναναδιαπέραστο γραφειοκράτηraquoπουlaquoοι στίχοι τουδεν είναιπαράκαρπόςανίαςέναχρήσιμοόσοκαιναπειςμεταχείρισματουχαμένουκαι-ρούraquo25Ωστόσοηεντύπωσηαυτήαλλάζειτο1927ότανοιδύοάντρεςβρίσκονταιπιοκοντάκαθώςοΚαρυωτάκηςζητάαπότονΠαναγιωτόπουλοναμεσολαβήσειστοντότεεκδότητουΜιχΣΖηκάκηγιανααναλάβειτηνέκδοσητηςσυλλογήςτουΕλεγείακαισάτιρεςΗπρώτηεπαφήτουΙΜΠμεταποιήματατηςσυλλογήςτού δίνει μιαν αίσθηση ποίησης ατόφιας απελπισμένης και οριστικής με μιανοσμήθανάτουlaquoΜουεμπιστεύθηκε ταχειρόγραφακαιθυμούμαιπωςξενύχτη-σαμεθυσμένοςαπόμιαποίησηπουτηνένιωθαοριστικήαπόμιαναλλόκοτησεπολλάκαιδιαβρωτικήκαιαπελπισμένηποίησηπουγέμισετηνκάμαρήμουφορμόληndashναικάτιτέτιοοσφραινόμουνολόγυράμουσαναβρισκόμουνσrsquoένανεκροτομείοανάμεσασεάταφαπτώματαraquo26ΗαρνητικήαπάντησητουεκδότηΖηκάκηείναι έναακόμηχτύπημαγια τονΚαρυωτάκηοοποίοςσυνοδεύει τονΠαναγιωτόπουλοσεέναταβερνάκιτηςοδούΠροαστίουκαιτουεκμυστηρεύεταιότιτοΕλεγείακαισάτιρεςθαείναιτοτελευταίοτουέργογιατίάλλοκαλύτεροδενθαμπορούσεναγράψεικαιότισεπερίπτωσηπουδεντολογάριαζανοιάλλοιδεντουμένεικαμίαπεποίθησηότιδενσπαταλήθηκεολόκληρηηζωήτουΟΠα-ναγιωτόπουλοςδενμπορείτότενασυναισθανθείτοτραγικόπρομήνυμαθανάτουπουσημαίνουναυτάταλόγιακαιπροσπαθείνατονενθαρρύνειΗπροσπάθειάτουόμωςπηγαίνειχαμένηκαθώςοΚαρυωτάκηςβρίσκεταιπλέονσεέναπεδίοπροθανάτιαςαγωνίαςμετοβλέμμαστραμμένοστοχάοςlaquoΟΚαρυωτάκηςκα-θότανασάλευτοςΈπινετοκρασίτουκαιχαμογελούσεμετραβηγμέναταχείλησrsquoένανπικρόμορφασμόσανατονκάτεχεθανάσιμηαγωνίασαναμηνέβρισκε

23ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης(1896-1928)raquoόπσ10624 Για τοπεριοδικόΜούσα βλ τη διεξοδική μονογραφία τουΧΛΚαράογλουΤοπεριοδικόlaquoΜούσαraquo1920-1923ΝεφέληΑθήνα199125ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης(1896-1928)raquoόπσ10826Στοίδιοσ109


159

πουθενάαποκούμπι έναςστρατοκόποςμέσαστονκατάγυμνοκάμποπου τονμαστιγώνειαλύπηταηβροχήΟΚαρυωτάκηςδενέβλεπεπαράμιασειράαμετα-κίνηταμηδενικάεκείπουεγώπροσπαθούσατότενα ιδώπολλάπράγματαΤοχάοςΟθάνατοςΣφίξαμεταχέριασαδυοαδέρφιακαιχωρίσαμεraquo27ΠέρααπότοαδρόπεισιθάνατοπορτραίτοτουΚαρυωτάκηδιακρίνεταιέντονηεδώηαίσθησηότιοΠαναγιωτόπουλοςεπιθυμείνατονίσειτογεγονόςότιανήκειστηνίδιαγενιάμετοννεκρόποιητήκαισυμμερίζεταιτηνπικρίακαιτονβασανισμότουανκαιοίδιοςαντιδράδιαφορετικά(laquoΤαλόγιατουξανάπεφτανέναέναστησιωπήμουκαικάποιεςμνήμεςσπασμωδικέςαπόστίχουςτουκrsquoείτανστιγμέςπουέβρισκαπωςόλοτοδίκιοείτανμαζίτουΑισιόδοξοςδενήμουνκrsquoεγώοίδιοςπαράαπόανάγκηκιαντίδρασηraquo28)ΌτανύστερααπόλίγοκαιρόοΠαναγιωτόπουλοςλαμβάνειτοβιβλίοΕλεγείακαισάτιρεςτυπωμένοκαιβλέπειταλιγοστάκριτικάσημειώματαπουγράφονταισυμπεραίνειότιοΚαρυωτάκηςθαανέμενεμιαθερμότερηυποδοχή

ΤοτρίτοκεφάλαιοτιτλοφορείταιlaquoΤριάνταδύοχρόνιαζωήςraquoκαιξεκινάμεπα-ράθεσηβιογραφικώνστοιχείωντουΚαρυωτάκηπαρμένωναπότηνέκδοσητωνΑπάντωντουποιητήπουκυκλοφορείτο1938σεεπιμέλειατουΧαριλάουΣακελ-λαριάδη29τονοποίονοΠαναγιωτόπουλοςθεωρείτοναυθεντικότεροβιογράφοτουποιητήτόσολόγωτηςστενήςφιλίαςτουμαζίτουόσοκαιλόγωτηςεπαφήςτουμετηνοικογένειαΚαρυωτάκηΟΙΜΠβρίσκεισκόπιμονασταθείσεlaquoμερικάφανερώματατηςανθρώπινηςιδιοτυπίαςraquo30τουποιητήτονίζονταςότιηζωήτουδεν αποτελούσεπροϋπόθεση laquoπαιδεμούraquo καθώςπροερχόταναπό ένα σχετικάευκατάστατοοικογενειακόπεριβάλλονκαιποτέδεντονβασάνισεηφτώχειαοισυχνέςμετακινήσειςκατάτηνπαιδικήηλικίαλόγωτωνμεταθέσεωντουπατέρατου δενήταναπαραιτήτωςπηγήμελαγχολίας δεναντιμετώπισε βαριάοικογε-νειακάπένθηκαιηυγείατουήτανσεκαλήκατάστασηπαράλληλαυπενθυμίζειτησυμμετοχήτουστηφοιτητικήφάλαγγατο1916μαζίμετονΣακελλαριάδηοοποίοςτηχαρακτηρίζειlaquoμιατρέλατηςνιότηςraquo31ΟΠαναγιωτόπουλοςτεκμηριώ-νειτηνάποψήτουότιστηνπερίπτωσητουΚαρυωτάκηημελαγχολίασυνυπάρχειμετοndashενίοτεμακάβριοndashχιούμορτονσαρκασμόκαιτοφαρσικόστοιχείομνημο-νεύειτηνεξώδικηπρόσκλησηπουοποιητήςστέλνειστοπεριοδικόΟΝουμάςτο1919επειδήδενείχαναναγγείλειτηνέκδοσητηςπρώτηςποιητικήςσυλλογήςτουΟπόνοςτουανθρώπουκαιτωνπραμάτων(1919)καιτηνοποίααργότεραότανοισχέσειςτουμετουςΤαγκόπουλουςέχουνπλέοναποκατασταθείτηνπαρουσι-άζειωςφάρσατιςταχυδρομικέςεπιταγέςπουστέλνειστοπεριοδικόΗΜούσατηφάρσαπουσκαρώνεισεβάροςτουΠαύλουΝιρβάνατηναγγελίαπουβάζειγια

27Στοίδιοσ11028Στοίδιοσ11029ΧαρίλαοςΣακελλαριάδηςlaquoΚΓΚαρυωτάκηςraquoστοΚΓΚαρυωτάκηςΆπανταΈμμετρακαιπεζάΑθήνα1938σIX-LXIV30ΙΜΠαναγιωτόπουλος laquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης(1896-1928)όπσ11431Στοίδιοσ114


160

αναζήτησησυζύγουτοσατιρικόπεριοδικόΗΓάμπακαιτηνάπαιχτηεπιθεώρη-σηΠελ-ΜελΣτοίδιοκεφάλαιογίνεταιαναφοράστιςσχέσειςτουΚαρυωτάκημετογυναικείοφύλοοκριτικόςυποστηρίζειότιεκτόςαπόένανάτυχοπαιδιάτικοέρωταπουτονγεμίζειθλίψηοΚαρυωτάκηςδενγνωρίζειάλλομεγάλοερωτικόπάθος και ακόμη και η πολυσυζητημένη σχέση με τηΜαρίαΠολυδούρη δενείναι παράμια laquoερωτικήφιλίαraquo και ίσως laquoένας κρυφός θαυμασμόςπρος τοκορίτσιεκείνοπουταχόρτασεόλασεμιαστιγμήτηχαράτηςζωήςτομεθύσιτουτραγουδιούκαι τονθάνατοraquo32Τοκεφάλαιοκλείνειμε τηδιαπίστωσηότιοΚαρυωτάκηςlaquoστάθηκεαπαισιόδοξοςαπόψυχόρμητοέναςμαρτυρικόςανικα-νοποίητοςτύποςπουηζωήτονέμαθεναμηνπιστεύεισετίποτεναμηνελπίζεισετίποτεraquo33καιμεένανπαραλληλισμόμετονρομαντικόποιητήΔημήτριοΠα-παρρηγόπουλοlaquoΈναπνεύμαφθοράςπλανιέταιαπάνουαπότοτραγούδικαιτωνδυοέναπνεύμααπόγνωσηςraquo34

ΤοτέταρτοκεφάλαιοεπιγράφεταιlaquoΟατομικόςχώροςraquoκαιεπιχειρείναστοι-χειοθετήσειτηνάποψηότιτοδράματουΚαρυωτάκηήτανπρωτίστωςδράματηςατομικήςύπαρξηςπροτούεκλάβεικαθολικέςδιαστάσεις35ΟΠαναγιωτόπουλοςχαρακτηρίζειτονΚαρυωτάκηεγωιστήκαιεγωκεντρικόχιμαιροκυνηγόπουαγνοείτονσυμβιβασμόκαιτηνυποχώρησητύποβαθιάαντιηρωικόκαιεραστήτουαπό-λυτουάνθρωπομεάρρωστηψυχήστοιχείοπουσυνδέειμετονεγωισμότουενώδενπαραλείπεινασχολιάσειτηλακωνικότητακαιτηνενδοστρέφειάτουκαινααναφερθείστοπρότυποτηςιδανικήςγυναίκαςπουκατάτονπροοιμιαστήτωνΑπάντωντουΧΣακελλαριάδηαναζητείμάταιαοποιητήςlaquoτηγυναίκαπουθατουδινότανολάκερημιαψυχήαδερφικήένακορμίισοσταθμισμένοστοψήλοςτουφυσικούτουιμέρουraquo36παρομοιάζονταςτηνκατάστασητουΚαρυωτάκημετομαρτύριοτουΑγίουΣεβαστιανούκαικαταλήγονταςστοσυμπέρασμαότιlaquoηψυχήτουολάκερηδενείτανπαράένακομμάτικαταπληγιασμένησάρκαraquo37

ΣτοπέμπτοκεφάλαιοπουέχειτοντίτλοlaquoΤοποθέτησημέσαστηνπαράδο-σηraquoοΙΜΠπρώταεπιχειρείμιανιστορικήαναδρομήστηνεοελληνικήποιητικήπαράδοσητου19ουαιώναεπικρίνειτιςαπόπειρεςμίμησηςτωνπιοlaquoαρρωστη-μένωνraquoμορφώντουρομαντισμούκαιτουπιοπεισιθάνατουμετασυμβολισμούκαταδικάζει τονφαναριωτισμόωςπαρακμιακή έκφρασημιαςολέθριαςαντί-θεσηςlaquoανάμεσασε ένανλαόπουκέρδισεμεμόχθοκαι μrsquoαίμα τη λευτεριάκαι σε μια προγονόπληκτη και μιμητόβια λογιότηταraquo38 και χαρακτηρίζει laquoαυ-τοκτόνουςraquo ποιητές όπως ο Καρασούτσας ο Βασιλειάδης ο Παράσχος και

32Στοίδιοσ11533Στοίδιοσ11634Στοίδιοσ11635Στοίδιοσ11736Στοίδιοσ11837Στοίδιοσ11838Στοίδιοσ122


161

ο ΔημήτριοςΠαπαρρηγόπουλος ο laquoαγαπημένος τουΚαρυωτάκηraquo39 αναγνω-ρίζει ότι ο ρομαντισμός είναι μεν laquoθητεία στοναπελπισμόraquo αλλά και μια κί-νησηπουαγκαλιάζειόλεςτιςτέχνεςκαισπάειτααυστηράκαλούπιατουνεο-κλασικισμούπαραμένονταςωστόσοστονελληνικόχώροlaquoμιατελειωτικήκαιαμετακίνητηάρνησηraquo40ΚατόπινοκριτικόςπροχωρείσεαπευθείαςσύγκρισηΠαπαρρηγόπουλουκαιΚαρυωτάκηπουαποβαίνειπροςόφελοςτουνεότερουποιητήαφούτοεσωτερικότουδράμαφανερώνεταιγνησιότεροκαιημαστοριάτουκρίνεταιγονιμότερηενώοπαλαιότεροςποιητήςδείχνειlaquoναμαςτοφωνάζειπωςκάτιεπίχτητοσέρνεταιμέσατουraquo41επιπλέονοΠαπαρρηγόπουλοςκατάτην κρίση τουΠαναγιωτόπουλου δείχνει να βασανίζεται από την laquoαρρώστιατουαιώναraquoκαιναανήκεισεμιαμόδαενώοΚαρυωτάκηςδενανήκειπουθενάlaquoείναιμοναχικόςόχιαπόαριστοκρατικήακαταδεξιάμήτεαπόμίμησηείναιορι-στικάκαισυνειδητάκιασάλευταμοναχικόςraquo42

ΣτοέκτοεξαιρετικάσύντομοκεφάλαιομετονεύγλωττοτίτλοlaquoΟανθρώ-πινος όχι ο ατομικός χώροςraquo ο Παναγιωτόπουλος επιχειρεί μιαν επιλεκτικήαναδρομή στην αποτύπωση της απαισιοδοξίας στην αρχαιοελληνική ποίηση(ΌμηροςΜίμνερμος Πίνδαρος) αναφέρεται στη μετατροπή του απελπισμούσε κατάνυξη στον χώρο του χριστιανικού παραδείσου και επανέρχεται στηντοποθέτησητουΚαρυωτάκηστονπλατύτεροχώροτουκαθολικούανθρώπουυπογραμμίζονταςότιοαυτόχειραςποιητήςανήκειενμέρειμόνονστουςδαι-μονικούςπεριπετειώδειςανθρώπουςπουδιασχίζουντιςεποχέςσανκουρσάροιδιότιστερείταιτουμεγαλείουτηςδύναμηςκαιτουπλούτουπουτουςχαρακτη-ρίζειlaquoΟΚαρυωτάκηςδενανήκειπαράαπόμιαναπόψημονάχασεδαύτουςΓιατίοΚαρυωτάκηςδενέχειμεγαλείοΗάρνησήτουδενείναιδύναμηΕίναιπάθοςΗγύμνιατουείναιφτώχιαδενείναιπλούτοςraquo43

ΤοέβδομοκεφάλαιοτιτλοφορείταιlaquoΟΚαρυωτάκηςάνθρωποςτουκαιρούτουraquoκαιυποστηρίζειεμφατικάότιοποιητήςδενμπορείνααποκοπείαπότηνπεριρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής τουΜεσοπολέμου η τέχνη της οποίαςχαρακτηρίζεταιαπότονΠαναγιωτόπουλοlaquoέκφρασηαγωνίας[hellip]δίψαειλικρί-νειας εσωτερικήςσυμφωνίας με τοβαθύτερο γίγνεσθαιraquo44Κατά τονκριτικόλοιπόνοΚαρυωτάκηςείναιlaquoέναφαινόμενοολότελαφυσικόέναπεριστατικόαναπότρεπτοraquo45αυτήςτηςεποχήςικανόςνασυλλάβειlaquoτηναθυμίατουαιώνα

39Στοίδιοσ12340Στοίδιοσ12541Στοίδιοσ12542Στοίδιοσ125ΓιατιςεκλεκτικέςσυγγένειεςΠαπαρρηγόπουλουndashΚαρυωτάκηβλΚώ-σταςΣτεργιόπουλοςΟιεπιδράσειςστοέργοτουΚαρυωτάκηΕκδόσειςΣοκόληΑθήνα22005(11972)σ121-12943ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης(1896-1928)raquoόπσ12944Στοίδιοσ13145Στοίδιοσ131


162

καιτοαίτηματηςαλλαγήςraquo46έναςμοναχικόςάνθρωποςπουητραγωδίατηςεπο-χήςτονσυναδελφώνειμεέναπλήθοςάλλωνανθρώπων

ΤοόγδοοκεφάλαιοτηςμελέτηςμετοντίτλοlaquoΗπρώτησυλλογήraquoεπιχειρείμιασύντομησυνοπτικήαποτίμησητηςπρώτηςσυλλογήςτουΚαρυωτάκηΟπό-νοςτουανθρώπουκαιτωνπραμάτων(1919)επισημαίνονταςτηνπαρουσίατουθανάτουκαιτηςαμετάκλητηςαυτοκαταδίκηςήδηαπότοντίτλοτουπρώτουποιή-ματοςτηςσυλλογής(laquoΘάνατοςraquo)καιαπότηφράσηπουυπάρχεικάτωαπόαυτόντοντίτλο(laquoΕίναιάνθρωποιπουτηνκακιάώρατηνέχουνμέσατουςraquo)ΚατάτηνάποψητουΙΜΠταποιήματααποκαλύπτουνμιαπροδιάθεσημιαπρώτηστά-σητουποιητήαπέναντιστοφαινόμενοτηςζωήςαλλάαφήνουνέναχαμόγελοέναπαράθυροκαθώςοποιητήςπιστεύειακόμαστονέρωταδενέχειδιαρρήξειεντελώςτουςδεσμούςτουμε τηγηlaquoείναι έναςάνθρωποςπονεμένοςπουπο-θείτηζωήraquo47καιlaquoκατέχειτηδιάθεσητηςπροσφοράςraquo48Ωςαιχμήγιατηστάσητης γενιάς του 1930απέναντι στονποιητή θα μπορούσε νομίζω να διαβαστείηφράσηlaquoΌσοιπιστεύουνπωςάνθρωποισαντονΚαρυωτάκηδενεκφράζουντηνουσίατηςεποχήςδεσημαίνειπωςδενιώθουντονΚαρυωτάκηδενέχουννιώσειτηνεποχήraquo49

ΤοένατοκεφάλαιοέχειτίτλοlaquoΤαldquoΝηπενθήrdquoraquoκαιείναιαφιερωμένοστηδεύ-τερηποιητικήσυλλογήτουΚαρυωτάκημετονίδιοτίτλοέναντίτλοπουοΙΜΠδενβρίσκειαπαισιόδοξοήτουλάχιστοναπεγνωσμένουπότηνέννοιαότικατάτηγνώμητουοποιητήςδείχνειναπιστεύειακόμηστηδύναμητηςποίησηςκαιστηλυσίπονημαγείατουΛόγουπουαποτελούνφάρμακαγιατρικάlaquoνηπενθήraquoσαναυτάπουμνημονεύειοΚαβάφηςστοποίημάτουlaquoΜελαγχολίατουΙάσωνοςΚλε-άνδρουποιητούενΚομμαγηνή595μΧraquoΟκριτικόςεπιχειρείεδώμιαδιαβάθ-μισηστιςτρειςποιητικέςσυλλογέςτουΚαρυωτάκηαπότηνεανικήμελαγχολίατηςπρώτηςστησυγκρατημένηκαιόχιφιλοσοφικάοργανωμένηαπαισιοδοξίατηςδεύτερηςκαικατόπινστηναπόγνωσητησυνείδησητουτίποτετηςτρίτηςσυλλο-γήςΟΠαναγιωτόπουλοςπροβαίνεισεέναπιοδιεξοδικόκοίταγματωνποιημάτωνκαιτωντριώνενοτήτωντηςσυλλογής(laquoΠληγωμένοιθεοίraquolaquoΗσκιάτωνωρώνraquolaquoΝοσταλγικάraquo)στέκεταιστηνομορφιάτηςφύσηςόπωςαποτυπώνεταιστοποίη-μαlaquoΓυρισμόςraquoστονκατευνασμόπουεπιφέρειομετασχηματισμόςτουπόνουσεποίησηστηνlaquoΠολύμνιαraquoστηγεμάτητρυφερότηταματιάτουστουςαγνοημένουςποιητές στην laquoΜπαλλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνωνraquo στο στοιχείοτηςαδιαφορίαςπουκάνειαισθητήτηνπαρουσίατουστοπολύσύντομοποίημαlaquoΔένδροraquoστηνερωτικήεπιθυμίαπουεπανεμφανίζεταιστοποίημαlaquoΧαράraquoστοπέρασματουχρόνουκαιστηνέλευσητουθανάτουστοποίημαlaquoΣτροφές2raquoστησταδιακήκυριαρχίατηςμοναξιάςκαιστοκλίματηςνοσταλγίαςπουδιαποτίζειτα

46Στοίδιοσ13247Στοίδιοσ13548Στοίδιοσ13549Στοίδιοσ131


163

ποιήματαlaquoΔρόμοςraquoκαιlaquoΗψυχήμουraquoΚλείνειτοσχετικόκεφάλαιομετηνκαίριαεπισήμανσηότιηφράσηlaquoΓιαθάνατονυστάζωraquoμεταφρασμένηαπότονΦλαμαν-δόποιητήGeorgesRodenbachείναιηγέφυραανάμεσαστοδεύτεροκαιτοτρίτοβιβλίοτουΚαρυωτάκημιαφοβερήομολογίαμεδεδομένοότιlaquoδενείναισωστόδενείναιφυσικόνανυστάζουνγιαθάνατοτανιάταraquo50

ΤοδέκατοκεφάλαιομετίτλοlaquoΟακέριοςκαιογνήσιοςΚαρυωτάκηςraquoανοίγειμετηδιαπίστωσηότιμετηντρίτηκαιτελευταίαποιητικήσυλλογήτουτοΕλεγείακαισάτιρες οΚαρυωτάκηςκέρδισε τεράστιαφήμηστανεοελληνικάγράμματα(laquoδυσανάλογηπρος τοαληθινόποιητικό τουανάστημαraquo51 σχολιάζει με έντονηδιάθεσηαμφισβήτησηςοΠαναγιωτόπουλος)καιθαμείνειστημνήμητωνμετα-γενέστερωνως laquoέναςθαυμάσιος poetaminorraquo52Ακολουθεί διεξοδικήαναφοράσεαρκετάαπό ταποιήματα της συλλογής η οποία χαρακτηρίζεται laquoομολογίαθανάτουraquo53ΣτηνlaquoΥστεροφημίαraquoδιαφαίνεταικατάτηγνώμητουΙΜΠκάποιαυποψίαλύτρωσηςμέσααπότηνιδέατηςεπιβίωσηςτηςποίησήςτουενώτοατιτ-λοφόρητοποίημαπουξεκινάειμετουςστίχουςlaquoΤινέοιπουφτάσαμενεδώστοέρμονησίστοχείλοςτουκόσμουδώθεαπrsquoτόνειροκαικείθεαπότηγηraquoαπο-τελείένααπότακορυφαίαποιήματατουΚαρυωτάκηπουlaquoεκφράζειολάκεροτοδράμαμιαςνιότηςπουγέρασεπρόωραπουαφέθηκεστονκακόδαίμονάτηςπου αποστειρώθηκε μέσα στην ερημιά των καιρώνraquo54 και είναι κορυφαία έκ-φρασητουλυρικούνιχιλισμούΣτοποίημαlaquoΑνδρείκελαraquoδίνειιδιαίτερηέμφασηοΠαναγιωτόπουλοςθεωρείότιτοποίημαανήκειστατελειωτικάτουδημιουργούτουυποστηρίζειότιοστίχοςlaquoΆνθρωποιστωνάλλωνμόνοτηφαντασίαraquoδιαθέτειlaquoτηστερεότητατηςαπλότητας[hellip]κιόλοτοβάροςμιαςοδυνηράκερδισμένηςομολογίαςraquo55καιβρίσκειότισυνδυάζειτηναντικειμενικότητατουυποκειμένουτουκαιτησύλληψητουτραγικούπαιχνιδιούΓιατοποίημαlaquoΑποστροφήraquoση-μειώνει ότι με την ελευθεροστομίακαι τον χλευαστικό του τόνοαπέναντι στηγυναίκααγγίζειταόριατηςμεγάληςσάτιραςκαιυπογραμμίζειτησύμπτωσητηςέννοιαςτουlaquoτίποτεraquo56καιτηςέννοιαςτουτυποποιημένουστησυνείδησητουΚα-ρυωτάκηάλλωστεωςδράματατυποποίησηςαντιμετωπίζειοΠαναγιωτόπουλοςκαιταποιήματαlaquoΔημόσιοιυπάλληλοιraquoκαιlaquoΟΜιχαλιόςraquoΤονθάνατοκατάτονκριτικόοποιητήςτοναντιμετωπίζειωςlaquoμιαπονεμένηπροσπάθειασυμφιλίωσης

50Στοίδιοσ14451Στοίδιοσ14552Στοίδιοσ14553Στοίδιοσ14554Στοίδιοσ14655Στοίδιοσ14956ΠαρατηρείοΠΔΜαστροδημήτρηςlaquoΟΠαναγιωτόπουλοςείδετηγενιάτουναανδρώνεταιμετηναγωνίααυτούτουτίποτεκαινακαταστρέφεταιαπότημανίατηςιστορίαςraquoΒλΠΔΜα-στροδημήτρηςlaquoΘέματακαιπροβληματισμοίσταΠρόσωπακαιτακείμενατουΙΜΠαναγιωτό-πουλου(Μιασυνοπτικήεξέταση)raquoστοΘεοδόσηςΠυλαρινός(επιμέλεια-εισαγωγή)Οστοχα-σμόςκαιολόγοςτουΙΜΠαναγιωτόπουλουόπ σ171-184182


164

μετηνανυπαρξίαraquo57στοποίημαlaquoΤάφοιraquoκαιτονθεματοποιείωςέμμονηιδέαστοποίημαlaquoΕπίκλησιςraquoενώηαυτοχειρίαβρίσκεταιστοεπίκεντροτωνποιημάτωνlaquoΕμβατήριοπένθιμοκαικατακόρυφοraquo(laquoθαυμάσιοκαιαληθινάφριχτόποίημαraquoτοχαρακτηρίζειοΠαναγιωτόπουλοςκαιτοσυγκαταλέγειστααριστουργήματατουΚαρυωτάκη)καιlaquoΙδανικοίαυτόχειρεςraquoΗάποψητουΠαναγιωτόπουλουγιατιςlaquoΣάτιρεςraquoτουποιητήείναιότιαποτελούντηδεύτερηόψητηςτραγωδίαςτηlaquoμεγάλητηναιώνιασάτιραπουξεπερνάειτουςκαιρούςκαιτουςτόπουςraquo58πουσεκάποιασημείατηςμπορείναπαραλληλιστείμετησάτιρατουΠαλαμάμετηδιαφοράότιοδιδακτικόςστόχοςτουΠαλαμάείναιάμεσοςενώοΚαρυωτάκηςlaquoπαίρνειτομορφασμότουπαλιάτσουμόνοκαιμόνογιαναξεχύσειευκολότερατηνανείπωτηαηδίατουκαταπρόσωποτηςζωήςκαθώςτηνέφτιασανημοίρακιοάνθρωποςraquo59ΕιδικήαναφοράκάνειοΙΜΠστοποίημαlaquoΠρέβεζαraquoτοοποίοθεωρείέναείδοςρεαλιστικούπίνακατηςελληνικήςεπαρχίαςlaquoέναποίημαπουανήκειστηντελευταίαφάσητηςπροετοιμασίαςγιατονθάνατοraquo60

ΤοενδέκατοκεφάλαιομετοντίτλοlaquoΣυμπληρώματαraquoπεριέχεικάποιεςσύν-τομεςσυμπληρωματικέςπαρατηρήσειςτουΠαναγιωτόπουλουπάνωστοσύνολοτουέργουτουΚαρυωτάκηηιδιορρυθμίατουποιητήχαρακτηρίζεταιlaquoιδιορρυθ-μίαψυχικούκλίματοςraquo61 πουδεν εκπορεύεταιαπόφιλολογικέςπροϋποθέσειςοποιητήςδενείναιλόγιοςαλλάέναςάνθρωποςπουεκφράζειτηναγωνίατουndashκαικορφολογείαπότηγλώσσαότικάθεφοράτουχρειάζεται γιαναπετύχειτον στόχο τουndash αξιοποιεί με τον αρτιότερο τρόπο laquoτηνψεύτικη και φουσκω-μένηεπισημότητατηςκαθαρεύουσαςraquo62καιτησυνδυάζειμεμιαπεζολογίαπουδενγίνεταιποτέαπωθητικήούτεμένειαδικαίωτη ενώκαιοιμεταφράσεις του(ldquoUltimardquoτουEmileDespaxlaquoΣκιέςraquoτηςComtesseMatthieudeNoailleslaquoΕπιτά-φιοςraquoτουMathurinReacutegnierlaquoΜπαλλάντατωνκυριώντουπαλιούκαιρούraquoτουFranccediloisVillon)χαρακτηρίζονταιαπόποιητικήφλόγακαιεντιμότηταόπωςκαιηπρωτότυπηποίησήτου

Το κείμενο laquoΗΠρέβεζα του Καρυωτάκηraquo δημοσιευμένο στηΝέα Εστία το195063αφορμάταιαπόμιαπροσωπικήεμπειρίατουΠαναγιωτόπουλουμιανεπί-σκεψήτουστηνΠρέβεζατοκαλοκαίριτου1950ΤηνπόληαυτήοΠαναγιωτό-πουλοςτηθεωρείδεμένημετοόνοματουΚαρυωτάκητόσολόγωτηςαυτοκτο-νίαςτουόσοκαιλόγωτουφημισμένουομώνυμουποιήματοςκαικατάκάποιοντρόπο η επίσκεψή του έχει τον χαρακτήρα μιαςαυτοψίας καθώς επιθυμεί ναδιακριβώσειανέχειδίκιοοποιητήςπουτηναπέδωσεμετόσομελαγχολικάχρώ-

57ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗτραγωδίατηςμοναξιάςΚΓΚαρυωτάκης(1896-1928)raquoόπσ15258Στοίδιοσ15359Στοίδιοσ153-15460Στοίδιοσ15561Στοίδιοσ15862Στοίδιοσ15963ΠαναγιωτόπουλοςlaquoΗΠρέβεζατουΚαρυωτάκηraquoόπσ1277-1280


165

ματαΕπιπρόσθεταοκριτικόςεπισημαίνειτηλήθηστηνοποίακατάτηνάποψήτουέχειπεριπέσειοΚαρυωτάκηςτοαγαπημένοσύμβολοτωνευαίσθητωννέωντου 1930 κοντεύει να γίνει στις αρχές του 1950 laquoμια λησμονημένη μορφή ανόχιμιακαταραμένηπαράδοσηπουπρέπειναμηντηναγαπούνοινεότεροιανεπιθυμήσουννασταδιοδρομήσουνraquo64ΤοαξιοσημείωτοείναιότιστοκείμενοαυτόοΠαναγιωτόπουλοςεμφατικάτονίζειότιανήκειστηγενιάτουΚαρυωτάκηστηγενιάτου1920καιγίνεταικατάκάποιοντρόποαπολογητήςτηςυποστηρίζο-νταςότιlaquoείναιημόνηστοντόπομαςύστερrsquoαπότονΣολωμόκαιτουςεπιγόνουςτουπουένιωσε[hellip]τηναληθινήυφήκαιουσίατουλυρικούλόγουraquoανκαιαπότηνάλληεκφράζειτιςαμφιβολίεςτουγιατηναντοχήτηςστονχρόνοΕιδικότερααναφορικάμετονΚαρυωτάκηαναρωτιέταιανθαεπιζήσειηποίησήτουκαιεκ-φράζειτηνάποψηπωςόσοlaquoλειψήraquoκιανφαίνεταισεκάποιαφανερώματάτηςηποίησητουlaquoαυτοκτόνουτηςΠρέβεζαςraquoδενμπορείνααμφισβητηθείμιαβασικήαρετήτηςότιείναιμιαlaquoβέβαιηποίησηraquoΟΠαναγιωτόπουλοςαντιδιαστέλλειτηνευφρόσυνηεικόνατηςΠρέβεζαςτου1884στοταξιδιωτικόβιβλίοτουΔημητρίουΒικέλαΑπόΝικοπόλεωςειςΟλυμπίαν(1885)μεαυτήνπουδίνειοΚαρυωτάκηςτο1928αναγνωρίζειότιοΒικέλαςήτανlaquoέναςπατριώτηςτουπερασμένουαιώναraquoκαιέναςlaquolsquolsquoάνθρωποςτουκόσμουrsquorsquoπολυταξιδεμένοςμαόχιξεριζωμένοςπουτηλάτρευεκαιτηστερνήτουτόπουτουπέτραraquoκαιότιηΠρέβεζαήταντότεlaquoένακέντροσπουδαίοκαταντικρύστηνιόνιαθάλασσαέναπέρασμαηπρώτησκά-λαπουέπιανεοαπόδημοςraquoενώαπότηνάλληθεωρείότιοΚαρυωτάκηςέζησεlaquoμιαπολιτείασεξεπεσμόστερημένητημικρήδιεθνήκοινωνίατηςυπάλληλοςακαμάτηςτηςνομαρχίαςναγεμίζειτημέρατουμετακαθημερινάκαιτrsquoασήμα-νταraquoκαιήτανlaquoέναςάρρωστοςαπελπισμένοςαπότουςολόγυράτουανθρώπουςκrsquoαπότηζωήγενικότεραraquoγιανακαταλήξειστοσυμπέρασμαότιlaquoοΚαρυωτάκηςθασκοτωνόταν είτε στηνΠρέβεζα είτε στοΠαρίσι πέφτονταςαπό τονπύργοτουEiffelκαιβεβαιώνονταςπωςηευτυχίατουείτανlsquolsquoζήτημαύψουςrsquorsquoμετρόποναντίστροφοraquoκαιότιτοποίηματουΚαρυωτάκηείναιlaquoτοποίηματηςόποιαςκα-θημερινότηταςσrsquoόποιομέροςτουκόσμουraquoκαιότιlaquoηαυτοκτονίαστηνΠρέβεζαείναιμιασύμπτωσηraquo

ΣτονΚαρυωτάκη επανέρχεται ο ΙΜΠαναγιωτόπουλος τονΜάρτιο 1958μεέναάρθροπουδημοσιεύειστην εφημερίδαΕλευθερία65Εδώχρησιμοποιεί τονόρο laquoκαρυωτακισμόςraquo66 κάνοντας λόγο για λογοτεχνική ροπή που άρχισε να

64Στοίδιοσ1277Δύομόλιςχρόνιανωρίτερατο1948οαριστερόςΓιώργοςΚοτζιούλαςεκ-φράζειτηνανάγκηναμηλησμονηθείοΚαρυωτάκηςlaquoΘύματηςλειψήςάγουρηςσοφίαςτουοΚαρυωτάκηςδενμπορείωστόσοδενπρέπειναλησμονηθείraquo[ΓιώργοςΚοτζιούλαςlaquoΗκαθιέ-ρωσητουΚαρυωτάκηraquoΠοιητικήΤέχνητχ18(1Νοεμβρίου1948)σ313-318318]65ΠαναγιωτόπουλοςlaquoΕξάρσειςκαιυφέσειςraquoόπσ1866Οόροςlaquoκαρυωτακισμόςraquoπρωτοχρησιμοποιείταιτο1935απότονΑντρέαΚαραντώνηστογνωστόπολεμικόάρθροτουlaquoΗεπίδρασητουΚαρυωτάκηστουςνέουςraquo(ΤαΝέαΓράμματαόπσ478-486)ΓιασυζήτησητουάρθρουτουΚαραντώνηβλμεταξύάλλωνΔημήτρηςΑγγελάτοςlaquoHldquoανώνυμηrdquoτέχνητουευρετήκαιηαμηχανίατηςldquoυποδοχήςrdquoτηςόψειςτηςποιητικήςτου


166

σχηματίζεταιμετάτονθάνατοτουΚαρυωτάκηκαιπουκατάτηνάποψήτουlaquoπή-γαινεναγίνειεκείγύρωστα1930στοντόπομαςότιήτανάλλοτεοlsquolsquoβερθερισμόςrsquorsquoστηνκεντρικήκαιτηδυτικήΕυρώπηraquoΕπιμένειεπίσηςστηνάποψήτουότιοΚα-ρυωτάκηςυπήρξεέναςάρρωστος(laquoΗνοσηρήτουευαισθησίακαιηχωρίςαντα-πόκρισηπροσήλωσήτουστοαπόλυτοεγέμισαντουςστίχουςτουγοερόσαρκασμόκαιανεπανόρθωτηαπαισιοδοξίαraquo)καιτονχαρακτηρίζειlaquoελάσσοναποιητήraquoπουωστόσομετουςσπασμωδικούςστίχουςτουκατόρθωσεναεκφράσειτηνεποχήτουκαινασαρκάσειlaquoμετηναποκαλυπτικήδεινότητατουεπιγραμματικούλό-γουraquoταπάντατηζωήτοπεπρωμένοτηνίδιατηνποίησηΟΠαναγιωτόπουλοςαναγνωρίζειπάντωςστονΚαρυωτάκητογεγονόςότισεμιακρίσιμηστιγμήτουεθνικούβίουείχεκάτιναπειτονίζειτοστοιχείοτηςματαιότηταςπουσημαδεύειτηνποιητικήπαραγωγήτουκαιτολμάναυποστηρίξειότιοινέοιπουγοητεύτη-καναπότονκαρυωτακισμόδενήτανοιμόνοιτηςεποχήςτουςκαιτουτόπουτουςαλλάήτανlaquoοιαληθινότεροιεκείνοιπουεσυμπύκνωνανστηνόλητουςυπόστασητηναγωνίατωνκαιρώνοιβαθύτερακαινομιμότεραδεμένοιμετηνπεριρρέουσάτουςατμόσφαιραraquoΑξίζεινασημειωθείότιστοσημείοαυτόομελετητήςκάνειμιααναδρομήστηνιστορίατηςνεοελληνικήςλογοτεχνίαςκάνειμιαναπόπειραναδι-καιολογήσειτηνκυριαρχίατουρομαντισμούστηνεοελληνικήλογοτεχνίααμέσωςμετάτηναπελευθέρωσηαπότουςΤούρκουςυποστηρίζονταςότιυπήρχεπρόσφο-ροέδαφοςγιατημεταφύτευσήτουσεένατόποόπουlaquoοιδιαψεύσειςήτανπολλέςκαιπολύμορφεςraquoκαιlaquoτοέθνοςφυτοζωούσεκατακουρασμένοκατασπαραγμένοκατασπιλωμένοraquoθεωρείτηντραγωδίατου1897laquoέναβροντερόράπισμαraquoπουαντίναεξουθενώσειτοελληνικόέθνοςτοοδηγείσεμιαμεγάληπερίοδοεθνικήςανάτασηςκαιαισιοδοξίαςμεαρχηγέτητονΚωστήΠαλαμάμέχριτηνπερίοδοτουΜεσοπολέμουοπότεσεμιαστιγμήlaquoκαμάτουraquoεμφανίζεταιοΚαρυωτάκηςndashκαιηγενιάτουndashγιαναεκφράσειτηναπόγνωσηlaquoΈπλασετονεαυτότουκαιτονλόγοτουμέσασrsquoεκείνητηστιγμήΕίναιπολύφυσικόπουδενμπόρεσεναπειπαράμόνοτηναπόγνωσήτουΕίναιοπιοβέβαιοςοπιοστεγανόςαπελπισμένοςτηςνεοελληνικήςλογοτεχνίαςraquo

ΤακριτικάσχόλιατουΠαναγιωτόπουλουγιατονΚαρυωτάκηχαρακτηρίζο-νταιαπόαμφιθυμίακαιαντιφάσειςδείχνονταςτησχέσηέλξης-απώθησηςπουτονσυνδέει με το έργοκαι τηνπροσωπικότητα τουποιητή67Οιπαρατηρήσειςπερίαισθητικήςκαιοιπαρατηρήσειςσχετικάμεταλογοτεχνικάρεύματακαιτην

ΚαρυωτάκηraquoστοΚαρυωτάκηςκαικαρυωτακισμόςΕπιστημονικόσυμπόσιο31Ιανουαρίουκαι1Φεβρουαρίου1997ΕταιρείαΣπουδώνΝεοελληνικούΠολιτισμούκαιΓενικήςΠαιδείαςΑθήναχχσ15-26ΓιαμιασυνολικήαποτίμησητουκαρυωτακισμούβλΧριστίναΝτουνιάΚΓΚαρυωτάκηςΗαντοχήμιαςαδέσποτηςτέχνηςόπσ163-236ΑλέξανδροςΑργυρίουlaquoΚαρυωτακισμόςΈναφαινόμενομέσακαιέξωαπότηλογοτεχνίαraquoστοΚαρυωτάκηςκαικαρυωτακισμόςΕπιστημονικόσυμπόσιοόπ σ145-16567ΠάντωςοΔημήτρηςΡαυτόπουλοςχαρακτηρίζειτοκείμενοτουΠαναγιωτόπουλουσταΠρό-σωπακαιτακείμεναlaquoθετικήπαρέμβασηraquoυπέρτουΚαρυωτάκηΔημήτρηςΡαυτόπουλοςlaquoΚρι-τικέςπιστολιέςraquoΤοΔέντροτχ175-176(Καλοκαίρι2010)σ114-121


167

ένταξη του Καρυωτάκη στην ιστορία της νεοελληνικής ποίησης συνυπάρχουνμετοαυτοβιογραφικόστοιχείοκαιμεμιαέντονηlaquoψυχικήσυμμετοχήraquo68καθώςοίδιοςυποστηρίζειότιlaquoοκριτικόςνουςδενείναιμόνομιαστάσηνουείναικαιμιαστάσηψυχήςκαικορμιούndashκαισυνειδητούκαιασυνείδητουndashμιαπαρουσίακαθολικήαπέναντισεμιανάλληεξίσουήλιγότεροκαθολικήπαρουσίαraquo69Τοαν-θρώπινοπορτραίτοτουποιητήέτσιόπωςτοσκιαγραφείοΠαναγιωτόπουλοςδενείναιπάνταιδιαίτερακολακευτικόενώοκριτικόςεπανέρχεταισταθεράστοθέματηςαυτοχειρίαςτουκαιδενδιστάζεινααναφερθείσυχνά-πυκνάστηναπαισιο-δοξίακαιτηlaquoνοσηρότητάraquoτουΕπαναλαμβάνειότιτοντοποθετείστουςελάσσο-νεςποιητέςκαιεκφράζειεπιφυλάξειςσχετικάμετηνεπιβίωσητουέργουτουκαιτηναποδοχήτουαπότιςνεότερεςγενιέςΑπότηνάλλητονίζειτηlaquoβεβαιότηταraquoτηςποίησηςτουΚαρυωτάκητονθεωρείγέννημακαιαναπόσπαστοκομμάτιτηςπεριόδουτουΜεσοπολέμουκαιεπιχειρείενδιαφέρουσεςδιακειμενικέςσυσχετί-σειςμετονΔημήτριοΠαπαρρηγόπουλοκαιτονΚωστήΠαλαμάΠαράλληλαδενπαύεισταμετάτο1946κείμενάτουναεπικαλείταιτογεγονόςότιοΚαρυωτάκηςσηματοδοτείτηγενιάτου1920στηνοποίαανήκεικαιοίδιοςοκριτικόςηυπε-ράσπισητουΚαρυωτάκηαπότονΠαναγιωτόπουλοστατέλητηςδεκαετίαςτου1940συμπίπτειμετηδιένεξήτουμετονΚαραντώνητηνίδιαπερίοδο(μεαφορμήτηναπονομήτουlaquoΕπάθλουΠαλαμάraquoεξημισείαςστονΓιώργοΣεφέρηκαιτονΠαναγιωτόπουλο)70καιτηνανάγκητουναδιαφοροποιηθείαπότηγενιάτου1930(φτάνειστοσημείοναυποστηρίξειότιμιαlaquoθανάσιμηαντιπάθειαraquoχωρίζειτιςδύογενιές71)ΠαράτιςόποιεςπαλινωδίεςτουστηνκριτικήαξιολόγησητουΚαρυω-τάκητοσίγουροείναιότιοΠαναγιωτόπουλοςπάντατοναντιμετωπίζειωςσυνο-δοιπόροόπωςφαίνεταιαπόεπιστολήτουστονΓΘΒαφόπουλομεημερομηνία1441947laquoldquoΚάνετονπόνοσoυάρπαrdquoέτσιδενέγραψεκαικείνοςοδύσμοιροςοΚαρυωτάκηςοσυνοδοιπόροςμαςraquo72

68ΠαρατηρείσχετικάηΠαναρέτουΙΜΠαναγιωτόπουλοςΣυνολικήθεώρησητουέργουτουόπσ197laquoΗκριτικήτουανεξάρτητααπότηνορθότηταήτηναντικειμενικότητάτηςδιέπεταιαπόμιαθέρμημιαψυχικήσυμμετοχήraquo69 ΙΜΠαναγιωτόπουλος laquoΠροοίμιοraquo στον τόμο του ιδίουΤα πρόσωπα και τα κείμενα Ε΄Ολυρικόςλόγοςόπσ970ΑναλυτικάγιατηδιαμάχηαυτήκαιτιςευρύτερεςδιαστάσειςτηςβλΑλέξανδροςΑργυρίουlaquoΗσκιαμαχίαμεταξύνεοσυμβολιστώνκαινεωτερικώνraquoστοβιβλίοτουΙστορίατηςελληνικήςλογοτεχνίαςκαιηπρόσληψήτηςσταχρόνιατουΜεσοπολέμου(1945-1949)τΔσ238-279Πά-ντωςκατάτηδεκαετίατου1930οΠαναγιωτόπουλοςβρίσκεταικοντάιδεολογικάστονΚαρα-ντώνηόχιμόνοωςπροςτηνεπιβλαβήεπίδρασητουΚαρυωτάκηστουςνέουςαλλάκαιωςπροςτοζήτηματηςδημιουργίαςlaquoτρίτουελληνικούπολιτισμούraquo(βλκαιτησχετικήεπισήμανσητηςΈλληςΦιλοκύπρουΗγενιάτουΚαρυωτάκηΦεύγονταςτημάστιγατουλόγουΝεφέληΑθήνα2009σ248-249)Γιατις ιδεολογικέςθέσεις τουΠαναγιωτόπουλουβλΠαντελήςΒουτουρήςΗσυνοχήτουτοπίουΕισαγωγήστηνποιητικήτουΑνδρέαΕμπειρίκουΕκδόσειςΚαστανιώτηΑθήνα1997σ69κε71ΙΜΠαναγιωτόπουλοςlaquoΤασυμπεράσματαraquoΝέαΕστίατ421947σ146372ΘεοδόσηςΠυλαρινόςndashΕλένηΤσιτσιμικλήlaquoΗαλληλογραφίαΙΜΠαναγιωτόπουλουκαιΓΘΒαφόπουλουraquoστοΘεοδόσηςΠυλαρινός(επιμέλεια-εισαγωγή)Οστοχασμόςκαιολόγοςτου


168

Abstract

The article focuses on the presentation and discussion of the extensive chapterIMPanagiotopoulosdevotestoKostasKaryotakisinthefifthvolumeoftheseriesThe Persons and the Texts(1949)TherelevantchapterisentitledldquoTheTragedyofLoneli-nessKGKaryotakis(1896-1928)rdquoandconsistsof11unitsbearingthetitlesldquoIntro-ductionrdquoldquoNotebookofanacquaintancerdquoldquoThirty-twoyearsofliferdquoldquoTheindividualspacerdquoldquoPlacementintraditionrdquoldquoHumannottheindividualspacerdquoldquoKaryotakisamanofhistimerdquoldquoThefirstcollectionrdquoldquoNepentherdquoldquoTherealandthegenuineKar-yotakisrdquoldquoSupplementsrdquoThestudya thoroughandemotionallychargedreadingofKariotakisrsquolifeandworkisfirstpublishedinthemagazineGrammatain1946andPanagiotopoulosleavesitinitsoriginalformaddingonlyfootnotes

InadditionthearticleproposesadiscussionoftwomorePanagiotopoulosrsquostextscentered onKaryotakis published inNea Estia in 1928 and1950 respectively (thepoemldquoKaryotakisrdquowhichPanagiotopouloscomposedimmediatelyafterhearingthepoetrsquossuicidenewsandanintenselypersonalarticleentitledldquoKaryotakisrsquosPrevezardquo)aswellasanarticlepublishedinthenewspaperEleftheriain1958

ΙΜΠαναγιωτόπουλουόπ σ501-536530


256

Το κριτικό έργο του ΙΜΠαναγιωτόπουλου αποτελεί σπάνιο δείγμα του τρόπου με τον οποίο διαμορφώνε-ται εξελίσσεται και μετακενώνεται η κριτική σκέψη Και τούτο για τους εξής λόγους πρώτον επειδή αυτοδί-δακτος στην κυριολεξία θήτευσε εξ απαλών ονύχων από την ηλικία των δεκατεσσάρων μόλις ετών στον κριτικό προβληματισμό και μέσω της κριτικής μυήθηκε σταδιακά στα της τέχνης δεύτερον επειδή ασχολήθη-κε με πολλά είδη του κριτικού λόγου από έφεση προς τα γράμματα αλλά και από βιοποριστικές ανάγκες κι-νούμενος και τρίτον διότι με την πάροδο των ετών και έπειτα από πολύμοχθο φιλολογικό έργο αξιοποίησε την κριτική σκευή του μεταφέροντας παραγωγικά τους καρπούς της ακόμη και στα λογοτεχνικά δημιουργήμα-τά του Ο ΙΜΠαναγιωτόπουλος ανδρώθηκε ως κριτι-κός και μέσω αυτής της ιδιότητάς του προσέγγισε την πρωτογενή πνευματική δημιουργία

ISBN 978-618-5396-00-8

2

3


4



ISBN978-618-5396-00-8

5












ΑΘΗΝΑ2018

6

7


ΠΡΟΕΔΡΟΣ




ΜΕΛΗ





8

9





























11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

3


4



ISBN978-618-5396-00-8

5












ΑΘΗΝΑ2018

6

7


ΠΡΟΕΔΡΟΣ




ΜΕΛΗ





8

9





























11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

4



ISBN978-618-5396-00-8

5












ΑΘΗΝΑ2018

6

7


ΠΡΟΕΔΡΟΣ




ΜΕΛΗ





8

9





























11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

5












ΑΘΗΝΑ2018

6

7


ΠΡΟΕΔΡΟΣ




ΜΕΛΗ





8

9





























11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

6

7


ΠΡΟΕΔΡΟΣ




ΜΕΛΗ





8

9





























11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

7


ΠΡΟΕΔΡΟΣ




ΜΕΛΗ





8

9





























11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

8

9





























11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

9





























11

17

21

35

53

65

79

95

103

111

127

139

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

10

ΓΣΥΝΕΔΡΙΑ

















ΠΙΝΑΚΕΣ





153

169

177

187

199

225

231

241

245

247

251


153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

153







154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

154









155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

155




156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

156






157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

157





158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

158





159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

159





160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

160






161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

161






162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

162






163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

163





164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

164






165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

165





166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

166





167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

167




168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

168

Abstract





256


ISBN 978-618-5396-00-8

256


ISBN 978-618-5396-00-8

Το Κριτικό Έργο του...

Documents

Transcript of Το Κριτικό Έργο του...