ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟΦΛΩΡΙΝΑΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ – ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Υπεύθυνη προγράμματος : Μπλούχου Στεφανία ΠΕ 70Τάξη υλοποίησης : Α΄ ΔημοτικούΔιευθυντής Σχολείου : Σαββάκης Κίμων ΠΕ 70

Σχολικό έτος 2011-2012

Εισαγωγή Ο όρος φιλαναγνωσία θα μπορούσε να προέρχεται από το γαλλικόaimer lire (=αγαπώ το διάβασμα) και στόχος της είναι να προκληθεί τοενδιαφέρον των παιδιών για το διάβασμα, να το αγαπήσουν, να«συνομιλήσουν» με το κείμενο, να εμπλακούν σε αυτό, να καλλιεργηθείη αισθητική τους, να γίνουν κριτικοί αναγνώστες. Όλα αυτάεπιτυγχάνονται μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες που συνδυάζουνόλες τις μορφές τέχνης, όπως το θέατρο, η μουσική, τα εικαστικά καισχετίζονται με το συγγραφέα, το κείμενο, τη δομή και τις αφηγηματικέςτεχνικές του. Έτσι η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων γίνεται παιχνίδι,ενώ ταυτόχρονα οι αναγνώστες-μαθητές μυούνται στη μαγεία τηςμυθοπλασίας και διασκεδάζουν δημιουργικά. Η φιλαναγνωσία ως στάση ζωής προσφέρει χαρά και απόλαυση, είναιαποτέλεσμα μακροχρόνιας και συστηματικής παιδείας, και δεν έχεικαταναγκαστικό ή υποχρεωτικό χαρακτήρα. Η ώρα της φιλαναγνωσίαςστόχο έχει να καθιερώσει μια σταθερή και φιλική σχέση των παιδιών μετο βιβλίο, ώστε αυτά να αποτελέσουν μελλοντικά μια «κοινότητααναγνωστών». Ο δάσκαλος σ’ αυτήν την προσπάθεια με τις επιλογές του βιβλίου,των δράσεων και των εργασιών που αποφασίζει, παίζει ρόλο εμψυχωτή,διαμεσολαβητή και συναναγνώστη. Με τις φιλαναγνωστικές δράσειςκαταφέρνει να αναπτύξει τη γλωσσική καλλιέργεια του μαθητή, ναεμπλουτίσει τις γνώσεις του, να καλλιεργήσει την αισθητική του, νααναπτύξει τη συναισθηματική του νοημοσύνη και τέλος να συμβάλλειστη συγκρότηση της προσωπικότητας του. Τέλος, η οργάνωσημεταφηγηματικών δραστηριοτήτων για το βιβλίο όπως η ζωγραφική, ηχειροτεχνία, το κουκλοθέατρο, η δραματοποίηση, η δημιουργίαπαραμυθιών, προσφέρουν εκτός από ψυχαγωγία και διέξοδο στηδημιουργική έκφραση του μαθητή. Έτσι το βιβλίο σιγά – σιγάμετατρέπεται σε ένα ζωντανό σύντροφο στο παιχνίδι, στη χαρά και στηναναζήτηση της γνώσης. Με το όραμα όλα τα παραπάνω να γίνουν πράξη και να ανοίξουν «ταπαράθυρα» για το ταξίδι των παιδιών στον κόσμο και συνάμα στον εαυτότους, η δασκάλα της Α΄τάξης του Πρότυπου Πειραματικού ΔημοτικούΣχολείου Φλώρινας επέλεξε να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τοπρόγραμμα φιλαναγνωσίας με τίτλο «Ταξίδι στη χώρα του βιβλίου». Για τον σκοπό αυτό οργανώθηκαν ποικίλες δράσεις όπωςσυναντήσεις με συγγραφείς, σχολικές εξόδους στο θέατρο, εκθέσειςδημιουργικών εργασιών, συνεργασία με άλλες τάξεις και σύνδεση μεάλλα μαθήματα (Γλώσσα, Ανθολόγιο, Μουσική, Καλλιτεχνικά,Πληροφορική, Θεατρική και Φυσική Αγωγή) στοχεύοντας τα παιδιά ναενδιαφερθούν για το βιβλίο, να το αγαπήσουν και η φιλαναγνωσία ναγίνει στάση ζωής. Οι μικροί μαθητές της Α΄τάξης έκαναν μια μικρήστάση στο ταξίδι τους φτιάχνοντας το δικό τους βιβλίο αναλαμβάνοντας

2

πρωταγωνιστικούς ρόλους όπως εκείνου του συγγραφέα και τουεικονογράφου. Σκοπός και Στόχοι της Διδακτικής Πρακτικής

Γενικός σκοπός: Η ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας, η εξοικείωση τουμικρή μαθητή με το βιβλίο και την ανάγνωση και η σταδιακή εδραίωσημιας φιλικής σχέσης του με το λογοτεχνικό βιβλίο. Αυτή η σχέση θα τοβοηθήσει να αναπτύξει την κριτική και δημιουργική του σκέψη, ναδραστηριοποιήσει τη φαντασία του και την εφευρετικότητα του, ναεμπλουτίσει την αισθητική του καλλιέργεια, να δοκιμάσει τασυναισθήματά του αναπτύσσοντας έτσι τη συναισθηματική τουνοημοσύνη, να καλλιεργήσει τη γλωσσική του έκφραση με έμμεσο καιβιωματικό τρόπο και τέλος να βοηθήσει στην ολόπλευρη συγκρότησητης προσωπικότητάς του. Το μικρό παιδί είναι ο μελλοντικός ενήλικας, οάνθρωπος που θα διαμορφώσει τη νέα πραγματικότητα, τη νέα κοινωνία.Ένα παιδί που θα μάθει να έχει μια προσωπική σχέση με το βιβλίο δε θασταματήσει ποτέ να διαβάζει.

Επιμέρους στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο και ως προς τημαθησιακή διαδικασία:

Καλλιέργεια αναγνωστικής απόλαυσης και ικανότητας Άσκηση της δεξιότητας της προσεκτικής ακρόασης –

συγκέντρωσης Καλλιέργεια δεξιότητας αναδιήγησης ιστοριών,

συναισθημάτων ή καταστάσεων Ανάπτυξη δυνατότητας κατανόησης κειμένου Αφηγηματική ικανότητα Συστηματική επαφή με λογοτεχνικά κείμενα Κατανόηση δημιουργίας ενός βιβλίου – συντελεστές της

δημιουργίας του Δημιουργία κλίματος συντροφικότητας και

δημιουργικότητας μέσα στην τάξη, η οποία σταματά νααποτελεί ένα άθροισμα μεμονωμένων μαθητών αλλά γίνεταιμια «κοινότητα αναγνωστών».

3

Γενική Περιγραφή Διδακτικής Πρακτικής

Α΄ τρίμηνο Στο τρίωρο της Ευέλικτης Ζώνης επέλεξα να εντάξω τοσυγκεκριμένο πρόγραμμα της Φιλαναγνωσίας με τίτλο: «Ταξίδι στη χώρατου βιβλίου». Επειδή τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει αναγνωστικήδεξιότητα, η ανάγνωση καθ’ όλη τη διάρκεια του Α΄ τριμήνου γινόταναπό την εκπαιδευτικό. Για τον σκοπό αυτό στήθηκε μέσα στην τάξη μιαμικρή βιβλιοθήκη με βιβλία που έφεραν οι μαθητές μετά τη δικιά μουυπόδειξη. Κάθε εβδομάδα η εκπαιδευτικός διάβαζε κι ένα βιβλίο. Ηανάγνωση σταματούσε ανά τακτά διαστήματα για να μην υπάρξειδιάσπαση προσοχής μαθητών και η εκπαιδευτικός παρότρυνε τουςμαθητές να αναδιηγηθούν ό,τι άκουσαν, χωρίς να διακόπτει κανείςκανένα. Έτσι γινόταν πράξη ο σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου.

Στη συνέχεια προχωρούσαμε σε ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου,όπου παρακινούνταν να απαντήσουν όλοι οι μαθητές ακόμη και οι πλέονάτολμοι. Έπειτα το βιβλίο περνούσε στα χέρια των μαθητών για ναεπεξεργαστούν την εικονογράφηση, τη βιβλιοδεσία και γενικότερα για να

4

έχουν άμεση επαφή με το αντικείμενο και να μην είναι παθητικοί δέκτες. Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνονταν και την επόμενηφιλαναγνωστική ώρα, μέχρι να τελειώσει το βιβλίο. Είναι αυτονόητο ότιτα βιβλία που επελέγησαν ήταν μικρής έκτασης, έτσι ώστε η ανάγνωσηολόκληρου του βιβλίου να μην ξεπερνούσε τις 3 διδακτικές ώρες. Στοτέλος κάθε βιβλίου οι μικροί μαθητές δημιουργούσαν κάποια ζωγραφιάσχετική με το βιβλίο που διαβάστηκε (έναν ήρωα του βιβλίου, ένα τοπίο,ένα αντικείμενο), κατασκεύασαν με πηλό αντικείμενα της ιστορίας πουάκουσαν και προχωρούσαν στην αναπαραγωγή της ιστορίας μεπαντομίμα και δραματοποίηση μέρους ή του όλου της ιστορίας1. Η δασκάλα μαζί με τους μαθητές μοιράζονταν τις εντυπώσεις και τασυναισθήματα που τους δημιουργήθηκαν, γινόταν αναφορά στοσυγγραφέα του βιβλίου και σε άλλα έργα που πιθανόν έχει συγγράψει καιπου ίσως θέλουν να διαβαστούν στο μέλλον. Επίσης γινόταν ειδικήαναφορά στον εικονογράφο, δεδομένου ότι η εικονογράφηση προσελκύειτους μικρούς αναγνώστες περισσότερο απ’ όσο το κείμενο, το οποίο δενμπορούσαν ακόμη να το εκτιμήσουν. Τέλος εξηγούνταν και οι όροι:εκδότης, βιβλιοπώλης, αναγνώστης, μεταφραστής. Οι δραστηριότητες φιλαναγνωσίας αυτού του τριμήνου έκλεισαν μετην παρουσίαση και ανάγνωση των βιβλίων « Το Χελιδόνι που περίμενετα Χριστούγεννα» και «Η νεραϊδούλα και ο Αϊ-Βασίλης» από τησυγγραφέα-εκπαιδευτικό Δόξα Κωτσαλίδου2, στην αίθουσα πολλαπλώνχρήσεων του Πρότυπου Πειραματικού σχολείου Φλώρινας

1 Οι παραπάνω δραστηριότητες είναι σύμφωνες με τις οδηγίες για τη φιλαναγνωσία του ΕΚΕΒΙ.2 Πολύ καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία της φιλαναγνωσίας παίζει η επαφή των μαθητών με τους δημιουργούς των βιβλίων: τους συγγραφείς, αλλά και τους εικονογράφους.Γνωρίζοντας τους δημιουργούς οι μαθητές: Αποκτούν θετικά πρότυπα, ενδυναμώνουν την αυτοεκτίμησή τους, μορφοποιούν το λογοτεχνικό έργο κι έτσι χαράσσεται εντονότερα στη μνήμη και τον ψυχισμό τους, εξοικειώνονται με τον κόσμο της τέχνης και του πολιτισμού, αποκτούν μια εμπειρίαμοναδική. Ακόμη έχουν την ευκαιρία να θέσουν ερωτήσεις και να πάρουν άμεσα απαντήσεις, να αναπτύσσουν προβληματισμούς και να διατυπώνουν απόψεις.

5

Β΄ τρίμηνο

Σε αυτό το στάδιο οι μαθητές είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν επαρκώςτην αναγνωστική δεξιότητα, συνεπώς μπορούσαν να συμμετέχουν στηνανάγνωση.

Στόχοι Όλοι οι προηγούμενοι του Α΄ τριμήνου κι επιπροσθέτως:

Ενθάρρυνση στη λήψη πρωτοβουλιών και στην ενίσχυση της αυτενέργειας.

Βελτίωση προφορικού λόγου. Καλλιέργεια συναισθηματικής νοημοσύνης.

Αφού επιλεγόταν το βιβλίο κατά τα προηγούμενα, η δασκάλαπαρότρυνε τους μαθητές να διαβάζουν μικρές προτάσεις, κυρίως ανεμπεριέχονταν διάλογοι, όπου μοιράζονταν οι ρόλοι, αρχικά στα παιδιάπου το επιθυμούσαν και στη συνέχεια σε όλα τα μέλη της αναγνωστικήςομάδας. Έμφαση περισσότερη δινόταν στη δημιουργική συζήτηση πάνωστο θέμα της ιστορίας του λογοτεχνικού κειμένου. Γενικότερα καλούνταν οι μαθητές να εκφραστούν ελεύθερα πάνωστο συγκεκριμένο θέμα, να εμπλουτίσουν την ιστορία με τραγούδια, νασυνθέσουν την ιστορία με άλλη γνωστή ιστορία (παραμυθοσαλάτα), νααλλάξουν το τέλος της ή να την εμπλουτίσουν με περισσότερεςλεπτομέρειες και να αφηγηθούν την ιστορία από την πλευρά κάποιουάλλου ήρωα.

6

7

Γ΄ τρίμηνο

Στο στάδιο αυτό οι μαθητές είχαν κατακτήσει τη δεξιότητα τηςανάγνωσης καθώς και της γραφής και μπορούσαν να συμμετέχουνενεργά στην ανάγνωση των λογοτεχνικών κειμένων.

Στόχοι Όλοι οι προηγούμενοι κι επιπροσθέτως:

Ανάπτυξη κριτικής ικανότητας. Ανάπτυξη ενσυναίσθησης. Κατανόηση της θέσης του άλλου. Δημιουργία θετικών προτύπων.

Οι μαθητές παροτρύνονταν να διαβάσουν ικανά κομμάτια τουλογοτεχνικού έργου που είχε επιλεγεί και να ελέγχουν πλέον τοχρωματισμό στη φωνή τους. Έχοντας αναπτύξει επαρκώς και τηδεξιότητα γραφής, μπορούσαν να εκφραστούν γραπτά για κάποιο από ταέργα που είχαν διαβάσει και να συμπληρώσουν το αντίστοιχο φύλλοεργασίας. Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα Βιβλίου, οι μικροί μαθητές με τηβοήθεια των φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών Φλώριναςδημιούργησαν έναν πίνακα ζωγραφικής σχετικό με τον τίτλο τουπρογράμματός μας.

8

Στις 2 Μαΐου στο μάθημα της γλώσσας μπήκαμε στην ενότητα «Οκόσμος των βιβλίων», 2ο τεύχος, σελίδες 57 έως 68. Στη συγκεκριμένη ενότητα οι μικροί μαθητές:

• γνώρισαν τα διαφορετικά είδη βιβλίων • τη λειτουργία της δανειστικής βιβλιοθήκης του σχολείου μας. Η

υπεύθυνη της βιβλιοθήκης, κ. Ρίμπα Φανή υποδέχτηκε τουςμαθητές, τους παρουσίασε τα βιβλία της βιβλιοθήκης και τοντρόπο που ήταν τοποθετημένα, εξήγησε τον τρόπο δανεισμού τουςκαι στη συνέχεια οι μικροί αναγνώστες προέβησαν στην επιλογήκαι το δανεισμό ενός βιβλίου ακολουθώντας την παραπάνωδιαδικασία.

9

• Επίσης, οι μαθητές μέσα από τη συγκεκριμένη ενότητα τηςγλώσσας επιδόθηκαν σε δραστηριότητες εντοπισμού καικαταγραφής του συγγραφέα, του εικονογράφου, του μεταφραστήκαι του εκδοτικού οίκου των βιβλίων που υπήρχαν στηβιβλιοθήκη της τάξης μας.

10

11

• Δημιουργία βιβλίου: Οι μικροί μαθητές έκαναν μια μικρή στάσηστο αέναο Ταξίδι στη χώρα του βιβλίου, δημιουργώντας το δικότους βιβλίο με τίτλο «Οι περιπέτειες των μικρών μαθητών της Α΄τάξης». Κάθε μαθητής-τρια έγραψε μια δική του περιπέτεια καιτην εικονογράφησε, δίνοντάς την κι ένα ταιριαστό τίτλο

12

Έπειτα χωρίστηκαν σε ομάδες προκειμένου να εικονογραφήσουν τοεξώφυλλο και το οπισθόφυλλο για το βιβλίο τους, τα οποία επιλέχθηκανμε δημοκρατικές διαδικασίες (συγκέντρωση περισσότερωνπροτιμήσεων).

13

14

Το πρόγραμμα έκλεισε βραβεύοντας τους μαθητές που είχαν δανειστεί τα περισσότερα βιβλία από τη βιβλιοθήκη του σχολείου μας. Το βραβείο ήταν συμβολικό (ένα μολύβι).

Αξιολόγηση του προγράμματος Οι μικροί μαθητές μέσα από το Ταξίδι στη χώρα του βιβλίου ίσως νααποκόμισαν εμπειρίες που κουβαλούν οι αναγνώστες σε όλη τους τη ζωή.Ήρθαν σε επαφή με το μαγευτικό κόσμο των βιβλίων, ταξίδεψαν νοεράμαζί με τους ήρωες των περιπετειών, βίωσαν ποικίλα συναισθήματα,εκφράστηκαν εικαστικά, δημιούργησαν δικές τους περιπέτειες που τιςδιαμόρφωσαν σε ένα βιβλίο μαθαίνοντας τα μυστικά του κι άνοιξαννέους πνευματικούς ορίζοντες.

«Ένας ουρανός με ανοιγμένα παράθυρα τα βιβλία μου» (Νικ.Βρεττάκος)

15