1

Παίζω και Μαθαίνω

ΤΖΩΡΤΖΗ ΤΖΟΥΛΙΑ

∆ρ. Αρχιτέκτων Τοπίου, (PhD, MLA), Επ. καθηγήτρια Τ.Ε.Ι. Καβάλας Τµήµα Αρχιτεκτονικής Τοπίου – ∆ράµα. e-mail: jgeorgi@tee.gr

ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ

Τ.Ε.Ι. Καβάλας - Παράρτηµα ∆ράµας, Τµήµα Αρχιτεκτονικής Τοπίου. e-mail: kampouris.a@gmail.com

Οι τυπικοί σχολικοί αύλειοι χώροι χαρακτηρίζονται από την έλλειψη ευκαιριών για την ανάπτυξη δηµιουργικών δραστηριοτήτων από τους µαθητές και την έλλειψη βλάστησης, γεγονός που τους καθιστά πολλές φορές ακατάλληλους για οποιαδήποτε ασχολία λόγω του µεσογειακού κλίµατος µε τα θερµά καλοκαίρια και τους κρύους χειµώνες της Ελλάδας. Η παρούσα εργασία µελετά πώς σε δυο υφιστάµενα σχολικά κτίρια µπορεί να αυξηθεί ο υπαίθριος χώρος που διατίθεται για τους µαθητές, µε την δηµιουργία ταρατσόκηπου (Roof Garden), µετατρέποντας όλο το κτίριο εσωτερικά και εξωτερικά φιλικότερο προς το περιβάλλον και προς τους µαθητές, δηµιουργώντας ιδανικές συνθήκες διαβίωσης, νέες ευκαιρίες διασκέδασης και εκµάθησης µέσω του παιχνιδιού και αυξάνοντας το πράσινο. Επίσης, κατ’ αυτόν τον τρόπο µεγαλώνει η διάρκεια ζωής των κτιρίων, περιορίζονται οι ενεργειακές ανάγκες τους, βελτιώνεται η εµφάνιση του κτιρίου καθώς επίσης βελτιώνεται το µικροκλίµα της περιοχής. Πρόκειται για 2 σχολικά κτίρια στον ∆ήµο Ζωγράφου στην Αθήνα τα οποία επιλέχθηκαν λόγω της τοποθεσίας τους που είναι και στις 2 περιπτώσεις επιβαρυµένες λόγω της κεντρικής τους θέσης και της πυκνοδοµηµένης οικιστικής ανάπτυξης περιµετρικά τους. Τα σχολεία αυτά είναι Το 1ο-2ο Γυµνάσιο – Λύκειο και το 3ο – 4ο Γυµνάσιο – Λύκειο του ∆ήµου Ζωγράφου της Αθήνας. Λέξεις - κλειδιά: Σχολείο, περιβάλλον, αύλειος χώρος, Roof Garden, Παιχνίδι, Μάθηση. Εισαγωγή Το σχολείο δεν είναι µόνο για την πνευµατική ανάπτυξη των µαθητών µας, αλλά και στην ανάπτυξη της κοινωνικής ευαισθητοποίησης τους και την κατανόηση της ηθικής ευθύνης τους για τον κόσµο στον οποίο ζούµε . Το περιβάλλον στο οποίο ζούµε, µεγαλώνουµε και εργαζόµαστε συµβάλλει στην διάθεσή µας και στην διαµόρφωση του χαρακτήρα µας. Ένα τέτοιο περιβάλλον στο οποίο τα παιδιά περνούν το 1/3 της ηµέρας τους είναι το σχολικό περιβάλλον. Είναι χαρακτηριστικό πως οι σηµερινοί σχολικοί αύλειοι χώροι δεν παρέχουν στους µαθητές ευκαιρίες ανάπτυξης δηµιουργικών δραστηριοτήτων και παιχνιδιών (Erikson, 1985). H έλλειψη βλάστησης, πολλές φορές, τους καθιστά ακατάλληλους για οποιαδήποτε ασχολία λόγω του µεσογειακού κλίµατος µε τα θερµά καλοκαίρια και τους κρύους χειµώνες της Ελλάδας. Πολλές φορές, οι µοναδικές παροχές των αύλειων χώρων είναι 1 γήπεδο, ορισµένα καθιστικά και µερική βλάστηση περιµετρικά. Στην εργασία αυτή, παρουσιάζεται ένας νέος τρόπος µε τον οποίο αυτή η κατάσταση µπορεί να αλλάξει. Σε 2 υφιστάµενα σχολεία, τα οποία τοποθετούνται σε πυκνοδοµηµένα σηµεία της περιοχής και σε περιορισµένο µικρό χώρο προτείνεται η δηµιουργία οροφόκηπων (Roof Garden) ώστε να να βελτιωθεί το µικροκλίµα της περιοχής και να γίνει εκµετάλλευση των οικοπέδων στον µέγιστο βαθµό. Μεθοδολογία Με σκοπό να διαµορφωθεί το περιβάλλον σε έναν οργανωµένο σχολικό χώρο που θα δίνει ευκαιρίες για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στους µαθητές, η σωστή έρευνα και ο επιτυχής σχεδιασµός είναι υποχρεωτικά. Η σωστή σχεδίαση βελτιώνει ουσιαστικά την ποιότητα της ζωής. Το καλό σχέδιο θα υποστηρίξει τις ανάγκες του δασκάλου και των παιδιών τόσο καλά που θα αισθανθούν εξ ολοκλήρου οικείοι, έτοιµοι για να διδάξουν και να µάθουν και, το καλύτερο από όλα, να παίξουν.

2

Η επιστήµη η οποία συµβάλλει στην ανάπτυξη, αξιοποίηση, συντήρηση και αποκατάσταση, συµπληρώνοντας έτσι τη σύνθεση και τη διαµόρφωση του τοπίου είναι η Αρχιτεκτονική Τοπίου. Ο αρχιτέκτονας τοπίου, είναι το πρόσωπο που µέσα από επιτυχή σχεδιασµό του, προσφέρει ποιοτική χρήση του τοπίου σε αρµονία µε τις ανθρώπινες ανάγκες και δραστηριότητες. Ο σχεδιασµός της περιοχής βασίστηκε στις αρχές της αρχιτεκτονικής τοπίου:

• Έρευνα παρόµοιων περιπτώσεων στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό

• Ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης της περιοχής

• Σχεδιασµός – ∆ιαµόρφωση της πρότασης Η έρευνα σε παρόµοιες περιπτώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό µας οδήγησε στον εντοπισµό του σχολείου Calhoun στην Αµερική στο οποίο κατασκευάστηκε οροφόκηπος για εκπαιδευτικούς σκοπούς το 2005. Ο οροφόκηπος στο Calhoun προσφέρει πολλαπλά οφέλη: µειώνει τις απορροές των υδάτων, παρέχει µόνωση περιορίζοντας τις ανάγκες για θέρµανση και δροσισµό του κτιρίου, φιλτράρει τον αέρα απορροφώντας το διοξείδιο του άνθρακα και παράγοντας οξυγόνο και τέλος δίνει τροφή και στέγη στην πανίδα της περιοχής. Ο οροφόκηπος στο Calhoun χρησιµοποιείται για µαθήµατα περιβαλλοντικής και φυτικής βιολογίας καθώς και για µαθήµατα όπως γεωµετρία. Επίσης υπάρχουν όργανα, όπως τηλεσκόπιο, τα οποία εξυπηρετούν άλλα µαθήµατα θετικών επιστηµών.

Ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης Η περιοχή µελέτης βρίσκεται στον ∆ήµο Ζωγράφου στην Αθήνα. Πρόκειται για 2 σχολικά συγκροτήµατα, το 1ο – 2ο Γυµνάσιο – Λύκειο και το 3ο – 4ο Γυµνάσιο – Λύκειο του ∆. Ζωγράφου τα οποία χαρακτηρίζονται από τις ιδιαίτερα πυκνοδοµηµένες περιοχές όπου τοποθετούνται και τα οποία έχουν στην διάθεσή τους µικρό αύλειο χώρο αφού το µεγαλύτερο µέρος των οικοπέδων καλύπτεται από τις κτιριακές εγκαταστάσεις. Πρόκειται για κτίρια κατασκευασµένα προς το τέλος της δεκαετίας του ’90, το οποία είναι κτισµένα πάνω σε επικλινείς περιοχές και των οποίων η βελτίωση της χρηστικότητας του αύλειου χώρου επιτεύχθηκε µε την κατασκευή διαφορετικών επιπέδων, που όµως είχε σαν αποτέλεσµα την µείωση των αύλειων χώρων λόγω της δηµιουργίας κλιµάκων. Οι αύλειοι χώροι των κτιρίων παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά και από άποψη διαµόρφωσης. Και τα δυο φιλοξενούν ένα γήπεδο µπάσκετ και ένα γήπεδο βόλεϊ καθώς και από ένα µικρό αµφιθέατρο. Η βλάστηση θεωρείται ανύπαρκτη αν σκεφτεί κανείς ότι τα µόνα φυτά είναι ορισµένοι διάσπαρτοι θάµνοι περιµετρικά του οικοπέδου. Η τυπική εικόνα των σχολικών κτιριακών εγκαταστάσεων, χαρακτηρίζεται από την έλλειψη χώρων πρασίνου, την έλλειψη χώρων ανάπτυξης δραστηριοτήτων καθώς και από τις άχαρες µεσοτοιχίες των γειτονικών κτιρίων γεγονός που αντανακλά στο ψυχισµό των παιδιών και εποµένως στις επιδώσεις αυτών στα µαθήµατα. Οι υπαίθριοι σχολικοί χώροι αποτελούν ειδική κατηγορία ανοικτών χώρων της πόλης µε ενδιαφέρον για τους µαθητές και τους νέους και κατά συνέπεια και την τοπική κοινωνία Θεωρητικοι και ερευνητές για την ανάπτυξη της παιδικής ηλικίας, όπως η Maria Montessori, Jean Piaget, Rudolf Steiner, και John Dewy συµφωνούν σε αρκετές αρχές της ανάπτυξης παιδικής ηλικίας,

Σχήµα 1: Εικόνα από τον οροφόκηπο στο σχολείο Calhoun

Σχήµα 2: Εικόνα από τον οροφόκηπο στο

σχολείο Calhoun κατά την διάρκεια µαθήµατος

3

συµπεριλαµβανοµένης της αξίας του παιχνιδιού. Αυτοί οι εµπειρογνώµονες συµφωνούν ότι η ανάπτυξη"ολόκληρου του παιδιού," είναι αποτέλεσµα της υγιούς σωµατικής, πνευµατικής, συναισθηµατικής και κοινωνικής ανάπτυξης και βασίζεται τόνωση της µαθησιακής εµπειρίας. Οι αρχές αυτές βασίζονται στην πεποίθηση ότι το παιδί έχει µια φυσική περιέργεια και την έµφυτη ικανότητα και την επιθυµία για µάθηση. Οι θεωρητικοί συµφωνούν ότι το παιχνίδι είναι µια δραστηριότητα που θα καθοδηγείται από την παρούσα φυσική περιέργεια (Erikson, 1985).

Σχεδιασµός – ∆ιαµόρφωση της πρότασης Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο µικρός αύλειος χώρος των σχολικών κτιρίων και στις 2 περιπτώσεις σε αντίθεση µε τον µεγάλο αριθµό των µαθητών που πηγαίνουν σε αυτά, οδήγησε στην πρόταση δηµιουργίας των οροφόκηπων. Οι σχεδιαστικοί στόχοι που λήφθηκαν από την οµάδα µελέτης είναι:

• Η βελτίωση της αισθητικής και λειτουργικής ποιότητας του σχολικού περιβάλλοντος.

• Να βοηθήσει το παιδί να γνωρίσει βασικές έννοιες που αφορούν τη φύση.

• Η ενίσχυση των δεσµών του παιδιού µε τη φύση και το ενδιαφέρον του απέναντι στη φύση.

• Η συµβολή στον εθισµό του παιδιού στον επιστηµονικό τρόπο σκέψης µέσα από τη παρακολούθηση, διερεύνηση και ερµηνεία διάφορων βιολογικών φαινοµένων σχετικών µε τη βλάστηση και άλλα υλικά από τη φύση.

• Η αξιοποίηση των ταρατσών για εκπαιδευτικές δραστηριότητες βιωµατικής µάθησης από διάφορες γνωστικές περιοχές.

• Ανάπτυξη εναλλακτικών µορφών λειτουργίας ώστε οι διάφορες περιοχές του χώρου να µπορούν να χρησιµοποιηθούν τόσο µε αυθόρµητους τρόπους (άτυπες ενασχολήσεις) όσο και στο πλαίσιο οργανωµένων δραστηριοτήτων.

• Αισθητική οργάνωση που να εναρµονίζεται µε το χαρακτήρα της περιοχής.

• Αξιοποίηση της βλάστησης ως κεντρικό στοιχείο.

• Πολυχρησιµότητα του χώρου µε δυνατότητα ανάπτυξης κοινωνικών δραστηριοτήτων σε υπαίθριο χώρο (εκθέσεις, παραστάσεις, συγκεντρώσεις).

Σχήµα 3: Αεροφωτογραφία από το 1ο - 2ο Γυµνάσιο – Λύκειο

Σχήµα 5: Αεροφωτογραφία

από το 3ο – 4ο Γυµνάσιο – Λύκειο

Σχήµα 4: Υφιστάµενη κατάσταση από το 1ο - 2ο Γυµνάσιο – Λύκειο

Σχήµα 6: Υφιστάµενη κατάσταση από το 3ο – 4ο Γυµνάσιο – Λύκειο

4

• Οπτική και λειτουργική πολυπλοκότητα κάθε χώρου ώστε να παρέχει τον απαραίτητο πλούτο ερεθισµάτων.

Οι υπαίθριες περιοχές παιχνιδιού πρέπει να ρέουν από µια περιοχή στην επόµενη, να είναι όσο το δυνατόν απέραντες και απλούστερες, να ενθαρρύνουν τα παιδιά για να χρησιµοποιήσουν τη φαντασία τους, να έχουν συνοχή και να είναι αντιληπτές από τα παιδιά ως δικοί τους χώροι, παρά από τους ενηλίκους. Είναι επίσης σηµαντικό να ενσωµατωθεί η υπαίθρια µε την εσωτερική τάξη µε µια αίσθηση της θέσης και της ταυτότητας, έτσι ώστε η µετάβαση µεταξύ των δύο χώρων να είναι σχεδόν άνευ ραφής και έτσι το υπαίθριο διάστηµα γίνεται µέρος της τάξης κι όχι µια υποχώρηση από αυτή. Τα υλικά που χρησιµοποιούνται για την διαµόρφωση είναι κυρίως υλικά φιλικά προς το περιβάλλον τα οποία όµως συνδυάζονται µε υλικά πιο εµπορικά όπως γυαλί και πλαστικό και αποδίδουν το επιθυµητό αποτέλεσµα. (Τζώρτζη, Σαρίκου 2008) Η επιλογή τους έγινε µε βάση το σκοπό που πρόκειται να εξυπηρετήσουν, καθώς επίσης λήφθηκε υπόψη και το γεγονός ότι ο χώρος θα αξιοποιείται από παιδιά και για το λόγο αυτό επιλέχθηκαν υλικά που να µην είναι εύθραυστα ή που να µην προκαλούν πολλά θραύσµατα σε περίπτωση θραύσης για την αποφυγή ατυχηµάτων. (Belcher 2003, Ταµουτσέλη 2009) Τα κυρίαρχα χρώµατα είναι το λευκό και το ανοιχτόχρωµο ξύλο, για την αποφυγή της δέσµευσης της ηλιακής ακτινοβολίας. (Kampouris, Tsouflidou 2009). Η επιλογή της βλάστησης έγινε µε κριτίριο τη βελτίωση του µικροκλίµατος (Georgi, Zafiriadis, 2006 και Georgi, Dimitriou 2010) και προτιµήθηκαν, κυρίως, φυτά της Αττικής Χλωρίδας τα οποία είναι εγκλιµατισµένα στις τοπικές συνθήκες και στις συνθήκες ξηρασίας του οροφόκηπου. 1ο - 2ο Γυµνάσιο – Λύκειο Στο σχολικό συγκρότηµα του 1ου - 2ου Γυµνασίου – Λυκείου δεν έγιναν ιδιαίτερες παρεµβάσεις στις ταράτσες. Κύριος σκοπός ήταν να πρασινίσουν οι ταράτσες των κτιρίων και ο σχεδιασµός να περιέχει όσο το δυνατόν περισσότερη βλάστηση. Για τον λόγο αυτό, στην ταράτσα του ενός κτιρίου εγκαθίσταται µόνο βλάστηση και επιλέγεται ο εκτατικός τύπος κατασκευής, ο οποίος είναι ο πιο απλός τύπος κατασκευής φυτεµένου δώµατος. (Peck & Kuhn, 2003). Στο άλλο κτίριο επιλέχθηκε η συνδυασµένη µορφή, δηλαδή µια πιο εξελιγµένη µορφή του εκτατικού τύπου κατασκευής ο οποίος όµως κατασκευάζεται µε τέτοιον τρόπο ώστε η ταράτσα να αποτελεί χώρο επισκέψιµο. Σε αυτό το κτίριο προτείνεται η δηµιουργία µικρών παρτεριών τα οποία θα προορίζονται για την εκµάθηση των µαθητών σχετικά µε την βλάστηση, τις φυτεύσεις κλπ.

3ο – 4ο Γυµνάσιο – Λύκειο Βασικός στόχος στην διαµόρφωση και σε αυτήν την περίπτωση ήταν να “πρασινίσει” η ταράτσα του σχολείου χωρίς όµως να αποκλείεται η επισκεψιµότητά του. Ο χώρος που βρίσκεται στην ταράτσα χωρίστηκε σε τρεις ζώνες: στη ζώνη ξεκούρασης, στη ζώνη εκµάθησης και στη ζώνη παιχνιδιού - ψυχαγωγίας. Στην ταράτσα της αίθουσας που στεγάζει την αίθουσα τελετών του κτιρίου, έγινε µια διαµόρφωση µε εκτατικού τύπου κατασκευή η οποία στο σχεδιασµό θα συνδυάζεται µε την υπόλοιπη διαµόρφωση. Για το

Σχήµα 7: 3D απεικόνιση της προτεινόµενης διαµόρφωσης από το 1ο - 2ο Γυµνάσιο – Λύκειο

Σχήµα 8: 3D απεικόνιση της προτεινόµενης διαµόρφωσης από το 1ο - 2ο Γυµνάσιο – Λύκειο

5

συγκεκριµένο σηµείο επιλέχθηκε αυτού του τύπου η κατασκευή επειδή η ταράτσα αυτή δεν αποτελεί επισκέψιµο χώρο. Η διαµόρφωση του χώρου στο επάνω επίπεδο βασίστηκε κυρίως στην ευκαιρία για ανάπτυξη δραστηριοτήτων για τους µαθητές που να αφορούν το παιχνίδι για την εξάσκηση του µυαλού, την εκµάθηση καθώς και την οργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων. Πιο συγκεκριµένα δηµιουργήθηκε καθιστικός χώρος (ζώνη ξεκούρασης) ο οποίος θα προσφέρεται και για την διοργάνωση εκθέσεων. Επίσης, δηµιουργήθηκε ένας χώρος ο οποίος να είναι αφιερωµένος στην εκµάθηση και θα είναι σαν παιχνίδι (δεύτερη ζώνη). Τέλος, η τρίτη ζώνη (ζώνη παιχνιδιού - ψυχαγωγίας) είναι και αυτή που τα παιδιά θα παίζουν και θα γίνονται µέρος του παιχνιδιού. Και στις δυο περιπτώσεις τα κριτήρια τα οποία διαµόρφωσαν το σκελετό της κάθε µελέτης είναι: Οικολογικά, οικονοµικά, ποιοτικά, λειτουργικά, φυτο-κοινωνιολογικά, γεωγραφικά και τεχνικά – αρχιτεκτονικά. Η επιλογή των φυτικών ειδών έγινε µε βάση τα χαρακτηριστικά τους ώστε να µην προκαλλούν τραυµατισµούς στους µαθητές. Επίσης άλλα κριτήρια επιλογής ήταν οι ανάγκες τους σε άρδευση, η προσαρµοστικότητά τους στο κλίµα της περιοχής, η αισθητική τους αξία, το ύψος τους, οι δυνατότητες κλαύδευσης σε επιθυµητά σχήµατα, το ελάχιστο και το µέγιστο ύψος τους και τέλος οι αρωµατικές τους ιδιότητες.(Kampouris, Tsouflidou 2009). Η ρύθµιση των καθιστικών εξαρτάται απο την ποικιλία των χρηστών. Η καλύτερη προσέγγιση είναι να υπάρχει µια ποικιλία των ευκαιριών θέσεων, τόσο στη σκιά όσο και στον ήλιο. Ανετα καθίσµατα µε κατάλληλο µέγεθος προτείνονται για την περίπτωση που τον χώρο θα τον χρησιµοποιούν µικρότερα παιδιά. Καθίσµατα για τους εκπαιδευτικούς και τους εθελοντές θα πρέπει να περιληφθούν και να προσανατολίζονται κατά τέτοιο τρόπο που να επιτρέπουν ορατές γραµµές της όρασης για τους τοµείς δραστηριότητας στην αυλή. Αν είναι δυνατόν προσαρµόσιµη διάταξη των καθισµάτων που µπορεί να χειραγωγηθεί από τους χρήστες θα πρέπει να ενσωµατωθούν. (Marcus & Francis 1998; Moore et al., 1987).

Μελετώντας το κλίµα και τον καιρό οι µαθητές έρχονται πιο κοντά στην περιοχή τους και το σύµπαν. Ανεµοδείκτες, θερµόµετρα, ηλιακά ρολόγια, βροχόµετρα, και ανεµόµετρα είναι όλα στοιχεία που ενθαρρύνουν τις παρατηρητικές δεξιότητες. Οι ίδιοι οι µαθητές µπορούν να χτίσουν τα περισσότερα από αυτά τα στοιχεία, τα οποία πάντοτε προστίθενται προς το συµφέρον τους. Η οργάνωση ενός µικρού µετεωρολογικού σταθµού για να την στέγαση καθηµερινών παρατηρήσεων βοηθά τους µαθητές στη λήψη αποφάσεων σχετικά µε το πότισµα και την φύτευση στους κήπους τους. (Moore, 1997; Spilhaus, 1951). Αποτελέσµατα Η δηµιουργία των οροφόκηπων στα 2 αυτά σχολικά συγκροτήµατα αναµένεται να έχει διπλά οφέλη. Καταρχήν θα βελτιώσει τις σχολικές συνθήκες διαβίωσης των µαθητών αυξάνοντας την βλάστηση στον σχολικό αύλειο χώρο και δίνοντας την ευκαιρία στους µαθητές να αναπτύσσουν επιπλέον δραστηριότητες είτε µε σκοπό την εκµάθηση είτε µε σκοπό το παιχνίδι.

Σχήµα 9: 3D απεικόνιση της προτεινόµενης διαµόρφωσης από το 3ο – 4ο Γυµνάσιο – Λύκειο

6

Επίσης, τα περιβαλλοντικά οφέλη είναι πάρα πολλά αν αναλογιστεί κανείς πως οι οροφόκηποι µεγιστοποιούν τη χρησιµότητα και την αξία του κτιρίου, εκµεταλλεύονται τους κενούς διαθέσιµους χώρους, µεγιστοποιούν τη διάρκεια ζωής των στεγών και προσφέρουν µονωτική προστασία στις οροφές. Ακόµη, εξοικονοµούν ενέργεια µειώνοντας τις ανάγκες στον κλιµατισµό και στην θέρµανση, συµβάλλουν στην µείωση της σκόνης και του νέφους φιλτράροντας τους ατµοσφαιρικούς ρύπους µε την βλάστησή τους, συµβάλλουν σε µεγάλο βαθµό στη µείωση της ηχορύπανσης, βοηθούν στην αύξηση του οξυγόνου µέσα στις πόλεις το οποίο σηµαίνει πως τα σχολεία θα λειτουργούν και ως νησίδα πρασίνου µέσα στην πόλη, συµβάλουν σηµαντικά στην µείωση της απορροής των νερών της βροχής στα αποχετευτικά συστήµατα, δηµιουργούν οικοσυστήµατα µέσα στις αστικές περιοχές και αποτελούν φυσικό περιβάλλον για φυτά και ζώα, µειώνουν το φαινόµενο της θερµικής νησίδα, και τέλος βελτιώνουν το µικροκλίµα και τον αερισµό µέσα στις πόλεις. ( Kampouris & Tsouflidou 2009) Μεγάλο ρόλο παίζει και η ασφάλεια των µαθητών κατά την συµµετοχή τους στις διάφορες δραστηριότητες. Για τον λόγο αυτό η δηµιουργία των οροφόκηπων (Roof gardens) απαιτεί την πραγµατοποίηση σειράς µελετών όπως η στατική επάρκεια του κτιρίου, η εξέταση της υπαρχουσας κατάστασης των µονώσεων τα υψόµετρα των επιπέδων των κτιρίων για την εκτίµηση των κινδύνων ώστε να γίνει σωστή η τοποθετηση των ανάλογων δραστηριοτήτων και την τοποθέστηση προστατευτικών κιγκλιδωµάτων, την λήψη αποφάσεων για την µεγιστοποίηση της ασφάλειας των χρηστών, την έρευνα υλικών ασφαλών για την αποφυγή τραυµατισµών κλπ. Οι µελετητές πρέπει να προσαρµόζουν στον σχεδιασµό όλα τα παραπάνω και να θέτουν συγκεκριµένους στόχους, αφού οι διαµορφώσεις απευθύνονται σε συγκεκριµένους χρήστες, συγκεκριµένης ηλικίας. Συζήτηση – Συµπεράσµατα Σήµερα θεωρείται προφανές ότι το σχολικό περιβάλλον και η παιδαγωγική διαδικασία πρέπει να υπακούουν σε κοινές αρχές. Eνώ λοιπόν για την επιτυχή εξέλιξη της παιδαγωγικής διαδικασίας οι διάφορες παιδαγωγικές µέθοδοι συνοδεύονται από παρατηρήσεις για τον τρόπο οργάνωσης του σχολικού χώρου, οι παρατηρήσεις αυτές περιορίζονται κύρια στον εσωτερικό σχολικό χώρο. O ρόλος της αυλής του σχολείου στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας έχει υποτιµηθεί και αναµφίβολα το στερεότυπο της ασφαλτοστρωµένης αυλής που χαρακτηρίζει το σύνολο των σχολείων µας δεν αποτελεί παρά µια υπεραπλουστευµένη οργάνωση χώρου που ανταποκρίνεται και εξυπηρετεί το δασκαλοκεντρικό µοντέλο διδασκαλίας που περιορίζει τη µάθηση στη σχολική αίθουσα. Mε τη κατάλληλη οργάνωση και τον εξοπλισµό της η σχολική αυλή µπορεί να στηρίξει τις διαδικασίες µάθησης µέσα από την εξυπηρέτηση κατάλληλα σχεδιασµένων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στα πλαίσια διαθεµατικής προσέγγισης της διδασκαλίας και µάθησης. Μπορεί να ενισχύσει την ενεργητική αλληλεπίδραση του παιδιού µε το περιβάλλον της φύσης, να υποκινήσει και να στηρίξει διάφορες µορφές παιχνιδιού και τύπους συµπεριφοράς πάνω στα οποία η εκπαίδευση προγραµµατίζει το έργο της µε στόχο τη συνολική ανάπτυξη του παιδιού. Σύµφωνα και µε τους Moore et al (1987), τα παιδιά θα πρέπει να έχουν τον έλεγχο του περιβάλλοντος τους είτε τµηµατικά είτε οολοκληρωτικά. Θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα να παίρνουν αποφάσεις για τις δραστηριότητές τους. Οι δραστηριότητες στο τοπίο πρέπει να έχουν σηµε.ια λήψης αποφάσεων που επιτρέπουν τις επιλογές των χρηστών για την συνέχιση της δραστηριότητας, την λήξη ή την έναρξη µιας νέας.

7

Play and Learn

GEORGI JOULIA

Dr. Landscape Ardhitect (PhD, MLA), Ass. Prof. in Technological Educational Institute. of Kavala,

Landscape Architecture Department, Drama e-mail: jgeorgi@tee.gr

KAMPOURIS ACHILLEAS

Technological Educational Institute of Kavala, Department of Landscape Architecture, Drama e-mail: kampouris.a@gmail.com

The typical school yard areas are characterized by lack of opportunity to develop creative activities by students and lack of vegetation, making them often unsuitable for any occupation because of the Mediterranean climate with hot summers and cold winters in Greece. The present paper investigates the way that in two existing school buildings can be increased the outdoor space available for students through the creation fo a Roof Garden, converting the entire building inside and out environmental friendly and to students, creating ideal conditions of living, new opportunities for fun and learning through play and increasing the green area in the yard. Also, in this way the lifespan of buildings increases, the energy needs is reduced, improves the appearance of the building as well as the microclimate of the area is improved. There are 2 school buildings in the Municipality of Zografou Athens, which were both selected because of their location which is burdensome because of their central location and the densely built residential development around them. These schools are the 1st-2nd High School and the 3rd-4th High School of the Zografos Municipality in Athens.

Key words: School, Environment, school yard, Roof Garden, Play, Learning

8

Βιβλιογραφία Belcher, S., (2003) “Ecological Schoolyards Landscapes of Empowerment”. Faculty of Virginia Polytechnic Institute in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Landscape Architecture Erikson, A. (1985). Playground Design: Outdoor Environments for learning and development. New York: Van Nostrand Reinhold Company. Georgi N.J. , Dimitriou D. (2010) The contribution of urban green spaces to the improvement of environment in cities: Case study of Chania, Greece Building and Environment, 0360-1323/$ - see front matter 2009 Elsevier Ltd. doi:10.1016/j.buildenv.2009.12.003 Georgi ,N, J., Zafeiriadis K. (2006) "The impact of park trees on microclimate in urban areas", doi 10.1007/S 11252-006-8590-9, Urban Ecosystem 9 , p.p. 195-209. Kampouris A., Tsouflidou A., (2009) “Studies of Planting Ideas Of Residences’ Lofts – Roofs and Applications” 4th International Workshop Landscape Architecture with title “Creating Landscape on a Roof”, Drama, Greece from 11 to 13 May 2009 (in print) Marcus, C. C.& Francis, C. Eds. (1998). People Places: Design Guidelines for Urban Open Space. New York: John Wiley and Sons. Moore, R., Goltsman, Susan M., Iacofano, D.S. (2nd ed.),(1987). Play for ALL Guidelines: Planning, Design and Management of Outdoor Play Settings for All Children. Berkeley, CA: MIG Communications. Moore, R. & Wong H.H. (1997). Natural Learning. The Life History of an Environmental Schoolyard: Creating Environments for Rediscovering Nature’s Way of Teaching. Berkeley, CA: MIG Communications. Peck, S. & Kuhn, M. (n.d.). Design guidelines for green roofs. Retrieved February 19, 2003, from http://www.cmhc-schl.gc.ca/en/imquaf/himu/himu_002.cfm. Spilhaus, A.F. (1951). Weathercraft: How to Make and Operate Your Own Weatherstation. New York: The Viking Press. Ταµουτσέλη, Κ., (2009) “∆ηµιουργώντας βιώσιµα σχολικά περιβάλλοντα” Εκδόσεις Επίκεντρο Τζώρτζη, Τ., Σαρίκου Σ., (2008) “ Η χρήση των δοµικών υλικών στην διαµόρφωση των Υπαίθριων χώρων” Πρακτικά 1ου Συνεδρίου ∆οµικών Υλικών και Εξαρτηµάτων, 21-23 Μαϊου 2008, Τόµος II σελ. 865 – 876. Internet: http://grperek-v.thess.sch.gr/Selides/netschoolgrounds/index.html http://www.igra-world.com