ΠΠΠρρρωωωτττόόόκκκοοολλλλλλοοο ςςςτττοοομμμααατττιιικκκήήήσσσ υυυγγγιιιεεειιινννήήήσσσ 444θθθ ΥΥΥγγγεεειιιοοονννοοομμμιιικκκιιι ΡΡΡεεερρριιιφφφζζζρρρεεειιιααα ΜΜΜααακκκεεεδδδοοονννίίίααασσσ ΘΘΘρρράάάκκκθθθσσσ

2 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Όροι Χρήςησ

Το πρωτόκολλο νοςθλευτικισ πρακτικισ, που ακολουκεί, αναπτφχκθκε από κλινικοφσ νοςθλευτζσ τθσ

4θσ

ΥΠΕ, πρωταρχικά για εφαρμογι ςτα νοςθλευτικά τμιματα τθσ οικείασ περιφζρειασ.

Περιγράφει τον τρόπο προςζγγιςθσ και διαχείριςθσ κάποιων κοινϊν ι περιςςότερο πολφπλοκων

καταςτάςεων, που μπορεί να προκφψουν κατά τθν παροχι νοςθλευτικισ φροντίδασ. Η ανάπτυξι του

βαςίςτθκε, όπου ιταν δυνατόν, ςτα ςτάδια τθσ νοςθλευτικισ διεργαςίασ (νοςθλευτικι εκτίμθςθ,

διάγνωςθ, ςκοποί, παρεμβάςεισ-αιτιολόγθςθ και εκτίμθςθ αποτελζςματοσ).

Παρζχει ςχετικά περιοριςμζνεσ πλθροφορίεσ, αναφορικά με τθν αιτιολογία και το κεωρθτικό

υπόβακρο των καταςτάςεων που περιγράφει, κακϊσ ο πρωταρχικόσ ςκοπόσ ανάπτυξισ του δεν

υπιρξε θ κεωρθτικι κατάρτιςθ, αλλά θ υποςτιριξθ και τεκμθρίωςθ τθσ νοςθλευτικισ πρακτικισ.

Κάκε πρωτόκολλο νοςθλευτικισ πρακτικισ εκπορεφεται από τα επαγγελματικά δικαιϊματα των

νοςθλευτϊν (ΠΔ 351/89), αλλά και των δικαιωμάτων των αςκενϊν όπωσ αυτά ορίηονται από τισ

διατάξεισ του νόμου 2071/92.

Για τθν ανάπτυξι του ςυνεργάςτθκαν κλινικοί νοςθλευτζσ από διάφορα τμιματα και ειδικότθτεσ. Σε

κάκε περίπτωςθ, υπιρξε προςπάκεια για επίτευξθ ομοφωνίασ μεταξφ των ςυμμετεχόντων και τθσ

επιτροπισ νοςθλευτικϊν πρωτοκόλλων. Ωςτόςο, οι κατευκυντιριεσ οδθγίεσ που παρζχονται δεν

αντιπροςωπεφουν απαραίτθτα όλουσ τουσ εμπλεκόμενουσ ςτθ διαδικαςία.

Το πρωτόκολλο που ακολουκεί δεν υποδεικνφει τον αποκλειςτικό τρόπο παροχισ νοςθλευτικισ

φροντίδασ, χαράςςει όμωσ, οπωςδιποτε, το γενικό πλαίςιο. Μικρζσ διαφοροποιιςεισ που

λαμβάνουν υπόψθ τισ ιδιαιτερότθτεσ του κάκε αςκενοφσ, μπορεί να είναι αποδεκτζσ ι και

απαραίτθτεσ. Ανάλογεσ διαφοροποιιςεισ μπορεί να προκφψουν και από καταςτάςεισ ι ςυνκικεσ

που δεν μποροφν να προβλεφκοφν από τθν παροφςα ζκδοςθ.

Το πρωτόκολλο υπόκειται ςε ανακεϊρθςθ κάκε δφο χρόνια, εκτόσ αν νεότερα επιςτθμονικά

δεδομζνα ι τα αποτελζςματα από τθν αξιολόγθςθ τθσ εφαρμογισ του, ορίηουν διαφορετικά. Με

δεδομζνο τον περιοριςμό των ανκρϊπινων πόρων, θ ομάδα ελζγχου και αξιολόγθςθσ δεςμεφεται να

καταβάλει κάκε δυνατι προςπάκεια για ςυςτθματικι αξιολόγθςθ και περιοδικι επικαιροποίθςθ του

πρωτοκόλλου.

3 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Πρωτόκολλο ςτοματικήσ υγιεινήσ

Πρωτόκολλο τησ 4ησ Υγειονομικήσ Περιφέρειασ Μακεδονίασ & Θράκησ

Ημερομηνία ζγκριςησ:

1/10/2012

Ημερομηνία αναθεώρηςησ: 1/10/2014

Οκτϊβριοσ 2012 © 2012 4θ ΥΠΕ.

Με επιφφλαξη παντόσ δικαιώματοσ. Απαγορεφεται αναδθμοςίευςθ τθσ ζκδοςθσ ςε οποιαδιποτε μορφι, ολόκλθρθσ ι μζρουσ αυτισ, χωρίσ τθν

ζγγραφθ εξουςιοδότθςθ του εκδότθ All rights reserved.

No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without prior permission of the Publishers

4 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Πρωτόκολλο ςτοματικήσ υγιεινήσ

Ι. Βαςική ςτοματική υγιεινή

ΙΙ. Στοματική υγιεινή αςθενών ςε ημικωματώδη ή κωματώδη

κατάςταςη

ΙΙΙ. Στοματική υγιεινή βαρέωσ παςχόντων αςθενών και/ή

αςθενών τελικού ςταδίου

Ειςαγωγι – Οριςμοί Η υγιεινι του ςτόματοσ αποτελεί βαςικό μζροσ τθσ όλθσ φροντίδασ του αρρϊςτου και

περιλαμβάνει τθ φροντίδα των δοντιϊν, τθσ γλϊςςασ, τθσ υπερϊασ και των ζςω

επιφανειϊν των παρειϊν. Συμπλθρϊνεται με τθ ςυχνι ενυδάτωςθ του ςτόματοσ και των

χειλιϊν. Η ςτοματικι κοιλότθτα ανικει τόςο ςτo πεπτικό όςο και ςτο αναπνευςτικό

ςφςτθμα και ζρχεται ςε επαφι με το εξωτερικό περιβάλλον.

Οι πακολογικζσ καταςτάςεισ που πικανόν να παρουςιαςτοφν είναι οι παρακάτω:

✦ Μυκητιαςική λοίμωξη (καντιντίαςη): χαρακτθρίηεται από τθν παρουςία εξζρυκρων

περιοχϊν και λευκϊν πλακϊν, οι οποίεσ όταν απομακρυνκοφν, αποκαλφπτουν τουσ

υποκείμενουσ ιςτοφσ. Η γωνία του ςτόματοσ και τα χείλθ μπορεί να είναι, επίςθσ,

ςκαςμζνα.

✦ Μικροβιακή λοίμωξη: Μζςα ςε 48 ϊρεσ από τθν ειςαγωγι ςτθ ΜΕΘ θ ςφνκεςθ τθσ

μικροβιακισ χλωρίδασ του ςτοματικοφ βλεννογόνου αλλάηει. Καταςτρζφεται θ

φυςιολογικι χλωρίδα του ςτόματοσ και επιτρζπεται θ ανάπτυξθ μικροοργανιςμϊν

όπωσ θ pseudomonas aeruginosa. Τελευταίεσ μελζτεσ υποςτθρίηουν τθ ςυςχζτιςθ

μεταξφ του αποικιςμοφ το ςτόματοσ από πακογόνα μικρόβια του αναπνευςτικοφ και

τθσ ανάπτυξθσ πνευμονίασ ςχετιηόμενθσ με τον αναπνευςτιρα.

✦ Ξηροςτομία: αποτελεί μια δυςάρεςτθ κατάςταςθ που επθρεάηει το λόγο και τθ λιψθ

τροφισ. Κάνει τον αςκενι επιρρεπι ςε λοιμϊξεισ τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ (αφκϊδθ

ςτοματίτιδα)

✦ Εξελκώςεισ του ςτοματικοφ βλεννογόνου: τα ζλκθ είναι επϊδυνα και μπορεί να

προκαλζςουν δυςφαγία και αιμορραγίεσ

✦ Στοματίτιδα: φλεγμονι του βλεννογόνου τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ, ςυνικωσ

ςυνυπάρχει και οιςοφαγίτιδα

✦ Βλεννογονίτιδα: ςοβαρότερθ κατάςταςθ, εμφανίηεται κατά τθ διάρκεια

χθμειοκεραπείασ ι ακτινοκεραπείασ. Επθρεάηονται θ ακεραιότθτα των βλεννογόνων, θ

φυςιολογικι χλωρίδα του ςτόματοσ και θ ζκκριςθ ςιζλου. Μπορεί να ςχετίηεται με

δυςφαγία και αυξθμζνθ πικανότθτα λοίμωξθσ

Ενδείξεισ Εφαρμογισ Ραρατθρείται βιβλιογραφικι ςυμφωνία όςον αφορά τισ κατθγορίεσ αςκενϊν (πίνακασ 1),

που παρουςιάηουν υψθλό κίνδυνο εμφάνιςθσ επιπλοκϊν από τθ ςτοματικι κοιλότθτα.

5 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Πίνακασ 1. Αςκζνειεσ ι καταςτάςεισ που παρουςιάηουν αυξθμζνο κίνδυνο εμφάνιςθσ επιπλοκϊν από τθ ςτοματικι κοιλότθτα*

Αςθένειεσ – καταςτάςεισ

✦ Σακχαρϊδθσ διαβιτθσ ✦ Κατάκλιψθ

✦ Θυρεοειδικι δυςλειτουργία ✦ Κακι κατάςταςθ κρζψθσ

✦ Τραφμα ςτθ ςτοματικι κοιλότθτα ✦ Αςκενείσ που λαμβάνουν χθμειοκεραπεία

✦ Αγγειακά εγκεφαλικά επειςόδια ✦ Αςκενείσ που λαμβάνουν οξυγονοκεραπεία

✦ Οξεία ι χρόνια αναπνευςτικι ανεπάρκεια ✦ Ρεριοριςμόσ ι απαγόρευςθ λιψθσ τροφισ

✦ Ακτινοκεραπεία ςτον τράχθλο ι το κεφάλι ✦ Αςκενείσ που λαμβάνουν εντατικι κεραπεία

✦ Ανοςοανεπάρκεια (ςυγγενισ, επίκτθτθ,

φαρμακευτικι) ✦ Αδυναμία αυτοφροντίδασ (γθριατρικοί,

ψυχιατρικοί αςκενείσ, κωματϊδεισ καταςτάςεισ) ✦ Αναπνοι από το ςτόμα

*Thurgood 1994, Regnard et al 1997, Holmes 1997

Εξάλλου, υπάρχουν φάρμακα που αυξάνουν τον κίνδυνο λοιμϊξεων τθσ ςτοματικισ

κοιλότθτασ (πίνακασ 2).

Πίνακασ 2. Φάρμακα που αυξάνουν τον κίνδυνο λοιμϊξεων τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ

Φάρμακο Τρόποσ δράςησ

Κυτταροτοξικά - χθμειοκεραπευτικά Μείωςθ τθσ ανοςιακισ απάντθςθσ

Κορτικοςτεροειδι Επθρεάηουν τθν ικανότθτα ανάπλαςθσ των ιςτϊν

Αντιβιοτικά Καταςτρζφουν τθ φυςιολογικι χλωρίδα του ςτόματοσ, επιτρζποντασ τθν ανάπτυξθ μυκιτων

Σπαςμολυτικά Επθρεάηουν τον περιςταλτιςμό του εντζρου και μειϊνουν τθσ ζκκριςθ ςιζλου

Αντιςταμινικά Αντιχολινεργικά Αντικατακλιπτικά Ψυχοτρόπεσ ουςίεσ

Περιορίηουν τθν ζκκριςθ ςιζλου

Διουρθτικά Προκαλεί ξθροςτομία λόγω αφυδάτωςθσ

Μορφίνθ Προκαλεί ξθροςτομία

Νοςθλευτικι Εκτίμθςθ Η νοςθλευτικι εκτίμθςθ πριν τθν εφαρμογι του πρωτοκόλλου κα πρζπει να εςτιάηει

ςτα εξισ:

✦ Η αξιολόγθςθ τθσ κατάςταςθσ τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ κα πρζπει να βαςίηεται ςε κάποια κλίμακα. Ενδεικτικά προτείνεται θ κλίμακα από τον Eilers et al, όπωσ αυτι φαίνεται ςτο παράρτθμα (πίνακασ 3)

✦ Αξιολογιςτε τισ ατομικζσ ςυνικειεσ τθσ ςτοματικισ υγιεινισ: τθ ςυχνότθτα, τθν ϊρα τθσ θμζρασ, και τον τφπο των προϊόντων υγιεινισ.

✦ Αναφερόμενεσ αλλεργίεσ ςε διάφορα ςτοματικά διαλφματα, οδοντόπαςτεσ ι ακόμθ και ςτα Latex γάντια

✦ Αξιολογιςτε τυχόν περιοριςμοφσ ςτθ ςωματικι δραςτθριότθτα, το επίπεδο ςυνείδθςθσ τθ ςυνολικι ικανότθτα αυτοφροντίδασ κακϊσ και τθν δυνατότθτα ανταπόκριςθσ ςτθν εκπαίδευςθ.

✦ Αξιολογιςτε τουσ περιοριςμοφσ ςτθν ομιλία ι/και ςτθ ςυνείδθςθ που μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο για μεταβολζσ ςτθν ιςτοφσ ι τθ δομικι ακεραιότθτα τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ.

✦ Αξιολογιςτε το φαρυγγικό αντανακλαςτικό (gag reflex) του αςκενι. Μείωςθ ι ζλλειψθ αυτοφ αυξάνει τον κίνδυνο ειςρόφθςθσ.

6 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

✦ Αξιολογιςτε τθν κατάςταςθ των δοντιϊν του αςκενι.

✦ Αναηθτιςτε τυχόν φλεγμονζσ ι αιμορραγίεσ οφλων.

✦ Αναηθτιςτε ζλκθ, τραυματιςμοφσ, αλλοιϊςεισ και κθλίδεσ κίτρινεσ ι λευκζσ που μπορεί να υποδθλϊνουν μυκθτίαςθ και ςτοματίτιδα.

✦ Αξιολογείςτε ςθμάδια αφυδάτωςθσ (ξθρόσ βλεννογόνοσ) και οδοντικισ φκοράσ.

✦ Ελζγξτε τα χείλθ για ξθρότθτα ι ςκαςίματα.

✦ Εάν ο αςκενισ ζχει ςυνείδθςθ και είναι ςε κζςθ να ανταποκρικεί, ρωτιςτε τον για φπαρξθ πόνου, ξθρότθτασ, δυςκολία ςτθ μάςθςθ ι ςτθν κατάποςθ.

Η νοςθλευτικι εκτίμθςθ κα πρζπει να εςτιάηει ιδιαίτερα ςε καταςτάςεισ αςκενϊν με:

Προβλήματα από επηρεαςμένη φυςική λειτουργία, όπωσ:

θλικία >65 ετϊν ι παιδιά <8 ετϊν αςκενείσ με λειτουργικζσ δυςκολίεσ π.χ ΑΕΕ, νόςο Parkinson’s, κρανιοεγκεφαλικζσ

κακϊςεισ αςκενείσ ςε κωματϊδθ κατάςταςθ αςκενείσ με ιςτορικό χειρουργικισ επζμβαςθσ

Προβλήματα από επηρεαςμένη γνωςτική λειτουργία, όπωσ:

αςκενείσ με δυςκολίεσ ςτθ μάκθςθ αςκενείσ με νευρολογικζσ πακιςεισ π.χ άνοια, τραυματιςμό κεφαλισ κ.α αςκενείσ με επθρεαςμζνο επίπεδο ςυνείδθςθσ, π.χ παραλιρθμα (delirium)

Ανάγκεσ εκπαίδευςησ ςε θέματα υγείασ, όπωσ:

αςκενείσ υπό χθμειοκεραπεία, ακτινοκεραπεία αςκενείσ με ιατρικζσ οδθγίεσ φαρμάκων που επιδροφν ςτθ ςτοματικι υγεία (π.χ

αντιβιοτικά), αςκενείσ με δυςκολίεσ πρόςλθψθσ τροφισ ι με περιοριςμζνθ δίαιτα (ι κακόλου

πρόςλθψθ από το ςτόμα) αςκενείσ με οδθγία χοριγθςθσ Ο2 αςκενείσ με Σακχ. Διαβιτθ τφπου 1 ι 2 αςκενείσ με αναιμία οφειλόμενθ ςε ανεπάρκεια ςιδιρου γυναίκεσ ςε εγκυμοςφνθ ι λεχωΐδεσ (οι ορμονικζσ αλλαγζσ μπορεί να προκαλζςουν

αδυναμία των οφλων)

Νοςθλευτικι Διάγνωςθ Η νοςθλευτικι διάγνωςθ κα μποροφςε να περιλαμβάνει τα παρακάτω:

➠ Ζλλειμμα αυτοφροντίδασ ςτθ βαςικι υγιεινι τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ

➠ Ανεπάρκεια γνϊςεων για τθν υγιεινι τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ

➠ Κίνδυνοσ για μόλυνςθ, ςχετιηόμενθ με ουλίτιδα

➠ Αλλαγι ςτθ φυςιολογικι κατάςταςθ των βλεννογόνων του ςτόματοσ

➠ κίνδυνοσ ειςρόφθςθσ

➠ Κίνδυνοσ για ανεπαρκι διατροφι λιγότερθ από τισ ανάγκεσ του ςϊματοσ, ςχετιηόμενοσ με πόνο ςτθ ςτοματικι κοιλότθτα

➠ Επθρεαςμζνθ εικόνα ςϊματοσ

Αναμενόμενα αποτελζςματα Τα αναμενόμενα αποτελζςματα κα μποροφςαν να ςυνοψιςκοφν ςτα παρακάτω:

Στοματικι κοιλότθτα, δόντια, οφλα και χείλθ του αςκενι κακαρά και χωρίσ δυςοςμία.

7 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Αντιμετϊπιςθ οποιοδιποτε φλεγμονισ, αιμορραγίασ, μόλυνςθσ ι παρουςία ζλκουσ.

Στοματικι κοιλότθτα κακαρι, ακζραια και καλά ενυδατωμζνθ

Απαραίτθτο υλικό Μαλακι οδοντόβουρτςα ι βουρτςάκια, οδοντόκρεμα

Νεφροειδζσ

Ρετςζτα

Ροτιρι με νερό

Ενυδατικό χειλιϊν

Στοματικό διάλυμα

Προαιρετικά:

Ρροςωπικόσ Ρροςτατευτικόσ Εξοπλιςμόσ (ΡΡΕ: γάντια ελαςτικά μθ αποςτειρω-μζνα,

μάςκα, πλαςτικι ποδιά μιασ χριςθσ).

Ειδικά ςυςτιματα (ςφουγγαράκι με βαλβίδα ελζγχου αναρρόφθςθσ τφπου tooth-lette)

Γάηεσ

Σφριγγεσ

Εξοπλιςμόσ αναρρόφθςθσ.

Δοχείο οδοντοςτοιχιϊν.

Σάκοσ απορριμμάτων.

Φυςιολογικόσ ορόσ.

Στοματικό διάλυμα χλωρεξιδίνθσ

Ι. Βαςική ςτοματική υγιεινή (ςε κλινήρεισ αςθενείσ με πλήρη

επικοινωνία)

Εφαρμογι πρωτοκόλλου

Ι. Βαςική ςτοματική υγιεινή (ςε κλινήρεισ αςθενείσ με πλήρη επικοινωνία)

Ενέργεια Αιτιολόγηση

1. Ρραγματοποιιςτε υγιεινι των χεριϊν. Πρόλθψθ οριηόντιασ μετάδοςθσ λοιμϊξεων

2. Οργανϊςτε το υλικό. Προάγει τθν αποτελεςματικότθτα.

3. Επιβεβαιϊςτε τθν ταυτότθτα του αςκενι Πρόλθψθ λάκουσ

4. Εξθγιςτε τθ διαδικαςία ςτον αςκενι και εξαςφαλίςτε πλθροφορθμζνθ ςυναίνεςθ

Αφξθςθ τθσ ςυνεργαςίασ, μείωςθ του άγχουσ

5. Φορζςτε τα γάντια ελαςτικά μθ αποςτειρωμζ-να

Πρόλθψθ οριηόντιασ μετάδοςθσ λοιμϊξεων

6. Τοποκετιςτε τον αςκενι (ανάλογα με τθν κατάςταςι του) ςε κζςθ:

Κακιςτικι / θμικακιςτικι

Ρλάγια (με το κεφάλι ςτραμμζνο ελαφρϊσ ςτο πλάι).

Πρόλθψθ του κινδφνου ειςρόφθςθσ

7. Τοποκετιςτε πετςζτα ςτο ςτικοσ του αςκενι. Προςταςία ενδυμαςίασ και ιματιςμοφ

8. Υγράνετε τθν οδοντόβουρτςα με το κατάλλθλο διάλυμα ι με οδοντόκρεμα και βουρτςίςτε τα

Επιτρζπει τον κακαριςμό όλων των πλευρϊν των δοντιϊν και μειϊνει τθν αφξθςθ των

8 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

δόντια και των οφλα χρθςιμοποιϊντασ τριβι με κάκετεσ ι κυκλικζσ κινιςεισ ςτισ εςωτερικζσ και εξωτερικζσ επιφάνειεσ των δοντιϊν. Πλεσ οι επιφάνειεσ των δοντιϊν πρζπει να βουρτςιςτοφν από κάκε γωνία.

μικροοργανιςμϊν του ςτόματοσ.

9. Βοθκιςτε τον αςκενι να ξεπλφνει το ςτόμα του με νερό.

Προωκεί τον κακαριςμό και τθν αφαίρεςθ των εκκρίςεων και αποτρζπει τθ ειςρόφθςθ.

10. Χρθςιμοποιιςτε πετςζτα για το ςτζγνωμα του ςτόματοσ

Αποτρζπει τον ερεκιςμό του δζρματοσ

11. Εφαρμόςτε ενυδατικι κρζμα ςτα χείλθ Διατθρεί τθν ακεραιότθτα του δζρματοσ των χειλιϊν.

12. Τοποκετιςτε τον αςκενι ςε κατάλλθλθ κζςθ. Βελτιϊνει τθν άνεςθ, αποτρζπει τθ ςυγκζν-τρωςθ εκκρίςεων και ειςρόφθςθσ

13. Απομακρφνετε όλα τα μολυςματικά υλικά ςε ειδικό ςάκο ςυλλογισ. Επιςτροφι του κακαροφ, (μθ υγροφ) υλικοφ ςτθν κατάλλθλθ κζςθ.

Προωκεί τθν κατάλλθλθ διάκεςθ των μολυ-ςμζνων υλικϊν

14. Αφαιρζςτε τα γάντια και ΠΠΕ και απορρίψτε κατάλλθλα.

Μείωςθ τθσ μετάδοςθσ μικροοργανιςμϊν.

15. Πραγματοποιιςτε υγιεινι των χεριϊν. Πρόλθψθ οριηόντιασ μετάδοςθσ λοιμϊξεων

16. Καταγράψτε και υπογράψτε τθ φροντίδα ςτο νοςθλευτικό διάγραμμα

Τεκμθρίωςθ νοςθλευτικισ φροντίδασ.

ΙΙ. Στοματική υγιεινή αςθενών ςε ημικωματώδη ή κωματώδη

κατάςταςη

Εφαρμογι πρωτοκόλλου

ΙΙ. Στοματική υγιεινή αςθενών ςε ημικωματώδη ή κωματώδη κατάςταςη

Ενέργεια Αιτιολόγηση

Όπωσ ςτη βαςική φροντίδα με τισ παρακάτω διαφορέσ:

1. Μθ χρθςιμοποιείτε οδοντόκρεμα. Η οδοντόκρεμα μπορεί να αφρίςει και να προκαλζςει ειςρόφθςθ.

2. Ξεπλφνετε το ςτόμα με ςφριγγα και

εφαρμόςτε τθ διαδικαςία αναρρόφθςθσ

Προωκεί τον κακαριςμό και τθν αφαίρεςθ των εκκρίςεων και αποτρζπει τθν ειςρόφθςθ.

3. Τοποκετιςτε τον αςκενι ςε πλάγια κζςθ με το κεφάλι ςτραμμζνο ςτο πλάι για 30 ζωσ 60’ λεπτά μετά από τθ φροντίδα ςτοματικισ υγιεινισ.

Αποτρζπει τθ ςυγκζντρωςθ εκκρίςεων και ειςρόφθςθσ.

Ειδικέσ οδηγίεσ – προφυλάξεισ Η ςτοματικι φροντίδα ιδίωσ αςκενϊν ςε θμικωματϊδθ ι κωματϊδθ κατάςταςθ μπορεί

να είναι μια απειλθτικι για τθ ηωι διαδικαςία εάν δε πραγματοποιθκεί ςωςτά.

Η ςτοματικι υγιεινι κα πρζπει να διενεργείται με πολλι προςοχι ςε περιπτϊςεισ

κρανιοπροςωπικϊν κακϊςεων

9 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Μθν τοποκετείτε ποτζ τα δάχτυλά ςασ ςτο ςτόμα του αςκενι. Ζνασ ςτοματο-φαρυγγικόσ αεραγωγόσ (ι μια ςπάτουλα με γάηεσ) μπορεί να χρθςιμοποιθκεί για να διατθριςει το ςτόμα του ανοικτό.

Γυρίςτε ςτο πλάι το κεφάλι του αςκενι και τοποκετιςτε ζνα νεφροειδζσ (ι ειδικι λεκάνθ) κάτω από το ςτόμα.

Φροντίςτε ϊςτε να ζχετε τθν αναρρόφθςθ πάντα διακζςιμθ.

Χρθςιμοποιείςτε το νερό ςτθ μικρότερθ δυνατι ποςότθτα.

Χειριςτείτε με προςοχι τον κακαριςμό των τεχνθτϊν οδοντοςτοιχιϊν (όταν είναι υγρά και ολιςκθρά μπορεί να πζςουν ςτο νεροχφτθ ι ςτο πάτωμα και να ςπάςουν. Εφόςον τισ κακαρίςετε τοποκετιςτε τισ ςε δοχείο με φυςιολογικό ορό με το όνομα του αςκενι.

Αποφφγετε τα ελαιϊδθ προϊόντα κοντά ςτο οξυγόνο ι τον εξοπλιςμό του (κίνδυνοσ ανάφλεξθσ).

Πταν κακαρίηετε τθ γλϊςςα, αποφφγετε τισ πτυχζσ τθσ οπίςκιασ επιφάνειασ διότι αυτό μπορεί να προκαλζςει το αντανακλαςτικό του εμζτου.

Οι αςκενείσ με ςωλινεσ ςίτιςθσ ι ρινογαςτρικοφσ ςωλινεσ απαιτοφν επιμελι ςτομα-τικι φροντίδα. Διατρζχουν μεγαλφτερο κίνδυνο αφυδάτωςθσ, που μπορεί να οδθγιςει ςε λφςθ τθσ ςυνζχειασ των βλεννογόνων, αιμορραγία, και μολφνςεισ.

Μθν χρθςιμοποιείτε όξινα προϊόντα φροντίδασ, τα οποία μπορεί να βλάψουν τα δόντια ι γλυκερίνθ θ οποία απορροφά τθν υγραςία από τουσ ιςτοφσ.

ΙΙΙ. Στοματική υγιεινή ςε βαρέωσ πάςχοντεσ ή αςθενείσ

τελικού ςταδίου

Εφαρμογι πρωτοκόλλου

ΙΙΙ. Στοματική υγιεινή ςε βαρέωσ πάςχοντεσ ή αςθενείσ

τελικού ςταδίου Ενέργεια Αιτιολόγηση

Όπωσ ςτη βαςική φροντίδα με τισ παρακάτω διαφορέσ:

1. Εξθγιςτε τα βιματα τθσ διαδικαςίασ με ςκοπό

τθ ςυγκατάκεςθ εάν αυτό είναι δυνατό.

Ο αςκενισ μπορεί να μθν είναι ςε κζςθ να ςυναινζςει αλλά μπορεί να είναι ςε κζςθ να ακοφςει.

2. Ρλφνετε τα χζρια και φορζςτε τον προςωπικό

προςτατευτικό εξοπλιςμό (ΡΡΕ).

Μειϊνει τθ μετάδοςθ των μικροοργανιςμϊν και τθσ ζκκεςθσ ςε βιολογικά υγρά.

3. Βεβαιωκείτε ότι ο αςκενισ είναι άνετα και ότι

το περιβάλλον εξαςφαλίηει τθν αξιοπρζπεια

του αςκενι.

Σεβαςμόσ ςτθν ατομικότθτα του αςκενι

4. Απομακρφνετε το ςτοματοφαρυγγικό αερα-

γωγό (εάν υπάρχει).

Επιτρζπει τθ βζλτιςτθ πρόςβαςθ ςτο ςτόμα του αςκενι

Διαςωληνωμένοι αςθενείσ

5. Βεβαιωκείτε ότι ο ενδοτραχειακόσ ςωλι-νασ

(ΕΤΣ) είναι τοποκετθμζνοσ ςωςτά και αςφαλισ

πριν τθν εφαρμογι τθσ διαδι-καςίασ.

Εάν ο ΕΤΣ δεν είναι ςτερεωμζνοσ με αςφάλεια ο κίνδυνοσ ακοφςιασ εξαγωγισ του αυξάνει (ιδίωσ κατά το βοφρτςιςμα των δοντιϊν).

10 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

6. Βουρτςίςτε τα δόντια και τθ γλϊςςα (βλζπε

τθν βαςικι διαδικαςία) με ιπιεσ κινιςεισ

χρθςιμοποιϊντασ μικρι ποςότθτα

οδοντόκρεμασ τουλάχιςτον 2 φορζσ το 24ωρο.

Πρόλθψθ πνευμονίασ από τον αναπνευ-ςτιρα (VAP)

7. Ξεπλφνετε με αποςτειρωμζνο νερό με μία

ςφριγγα 10ml και ςτθ ςυνζχεια αναρροφιςτε

βγάηοντασ το διάλυμα από το ςτόμα

(ςυγκεντρϊνοντάσ το ςτθ μία πλευρά του

ςτόματοσ).

Πρόλθψθ ενδονοςοκομειακϊν λοιμϊξεων. Ειδικζσ ςφριγγεσ με κυρτά ακροφφςια επιτρζ-πουν τθ πρόςβαςθ ςε όλεσ τισ περιοχζσ του ςτόματοσ με ςχετικι ευκολία.

8. Μετά το ξζπλυμα χρθςιμοποιείςτε μικρι

ποςότθτα χλωρεξιδίνθσ τουλάχιςτον 2 φορζσ

το 24ωρο.

Πρόλθψθ πνευμονίασ από τον αναπνευςτιρα (VAP)

9. Χρθςιμοποιείςτε ειδικά ςυςτιματα

(ςφουγγαράκι με βαλβίδα ελζγχου αναρρόφθ-

ςθσ τφπου toothlette) εμποτιςμζνα με 1,5%

υπεροξείδιο του υδρογόνου για επιπλζον

κακαριςμό του ςτόματοσ (κάκε 2-4 ϊρεσ).

Πρόλθψθ πνευμονίασ από τον αναπνευςτιρα (VAP)

10. Αναρροφιςτε τισ υπογλωτιδικζσ εκκρίςεισ

μετά από κάκε κακαριςμό

Πρόλθψθ πνευμονίασ από τον αναπνευςτιρα (VAP)

11. Χρθςιμοποιείςτε ειδικά ςυςτιματα τφπου

toothlette ι γλωςςoπίεςτρα τυλιγμζνα με

γάηα και κακαρίςτε ιπια τθ μαλακι υπερϊα

και τουσ υπόλοιπουσ μαλακοφσ ιςτοφσ του

ςτόματοσ. Απορρίψτε κάκε χρθςιμοποιθμζνο

τολφπιο γάηασ μετά από κάκε χριςθ ςτο

ςτόμα.

Βελτιϊνει τθν άνεςθ για του αςκενι και

μειϊνει τον κίνδυνο βλάβθσ του δζρματοσ.

12. Στεγνϊςτε και λιπάνετε τα χείλθ με ζνα

υδροδιαλυτό λιπαντικό ι ενυδατικι κρζμα.

Μετά το τζλοσ τθσ φροντίδασ αλλάξτε τθν

ταινία ςτερζωςθσ του ΕΤΣ.

Βελτιϊνει τθν άνεςθ για του αςκενι και

μειϊνει τον κίνδυνο βλάβθσ του δζρματοσ.

13. Αλλάξτε τθ κζςθ του ΕΤΣ ςτο ςτόμα του

αςκενι τουλάχιςτον μια φορά θμερθςίωσ

ςφμφωνα με τθν ιατρικι οδθγία και εφόςον

υπάρχει θ προαπαιτοφμενθ εμπειρία

Βελτιϊνει τθν άνεςθ για του αςκενι και

μειϊνει τον κίνδυνο βλάβθσ του δζρματοσ.

Κίνδυνοσ ατυχθματικισ αφαίρεςθσ του ΕΤΣ

ι/και ειςρόφθςθσ εκκρίςεων

14. Τοποκετιςτε τον αςκενι ςε αναπαυτικι κζςθ

ι ςφμφωνα με τθν ιατρικι οδθγία.

Βελτίωςθ τθσ άνεςθσ, αποτροπι ςυγκζν-τρωςθσ εκκρίςεων και ειςρόφθςθσ

15. Απομακρφνετε όλα τα μολυςματικά υλικά ςε

ειδικό ςάκο ςυλλογισ

Προωκεί τθν κατάλλθλθ διάκεςθ των μολυςμζνων υλικϊν

17. Αφαιρζςτε τα γάντια και ΠΠΕ και απορρίψτε κατάλλθλα.

Μείωςθ τθσ μετάδοςθσ μικροοργανιςμϊν.

18. Πραγματοποιιςτε υγιεινι των χεριϊν. Πρόλθψθ οριηόντιασ μετάδοςθσ λοιμϊξεων

19. Καταγράψτε και υπογράψτε τθ φροντίδα ςτο νοςθλευτικό διάγραμμα

Τεκμθρίωςθ νοςθλευτικισ φροντίδασ.

Συχνότθτα Ραρζμβαςθσ Η ςυχνότθτα τθσ διαδικαςίασ για όλα τα πρωτοκόλλα ςτοματικισ υγιεινισ πρζπει να

βαςίηονται ςτισ τακτικζσ εκτιμιςεισ αξιολόγθςθσ τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ των αςκενϊν.

11 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Η περιποίθςθ τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ πρζπει να γίνεται τουλάχιςτον 2-3 φορζσ τθν

θμζρα ι και περιςςότερο (εάν θ κατάςταςθ του αςκενι το απαιτεί).

Αξιολόγθςθ Ραρζμβαςθσ Βακμόσ κατά τον οποίο επιτεφχκθκαν τα επικυμθτά αποτελζςματα που διατυπϊκθκαν

κατά τθ φάςθ του ςχεδιαςμοφ.

Νοςθλευτικι Τεκμθρίωςθ Στθν κάρτα νοςθλείασ του αςκενοφσ κα μποροφςαν να ςθμειωκοφν τα παρακάτω:

Το είδοσ και θ ςυχνότθτα τθσ ςτοματικισ φροντίδασ

Οποιαδιποτε αςυνικιςτθ παρατιρθςθ (ζντονθ ςιελόρροια, αιμορραγία, ζλκοσ,

φλεγμονι, θ μόλυνςθ και γενικότερα κατάςταςθ χειλιϊν).

Η κζςθ του ΕΤΣ ςτο ςτόμα του αςκενι και ο χρόνοσ αλλαγισ ι μετακίνθςισ του

Ο βακμόσ ςυνεργαςίασ του αςκενι

Η παρεχόμενθ εκπαίδευςθ και ο βακμόσ κατανόθςθσ του αςκενι

12 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Βιβλιογραφικζσ Ρθγζσ

Altman, BG, Buchsel, P & Coxon, V 2000, Delmar ‘s Fundamental & Advanced Nursing Skills, Thomson Learning, Stamford, Connecticut.

British Society for Disability and Oral Health Working Group 2000, Guidelines for the development of local standards of oral health care for dependent, dysphagic, critical and terminally ill patients, BSDH, viewed 23 January 2012, <http://www.bsdh.org.uk/guidelines/depend.pdf>.

Chan, EY, Ruest A, Meade, MO & Cook, DJ 2007, Oral decontamination for prevention of pneumonia in mechanically ventilated adults: systematic review and meta-analysis, BMJ, vol. 334, no. 7599, pp. 889.

Costello, T & Coyne, I 2008, Nurses’ knowledge of mouth care practices, British Journal of Nursing, vol. 17, no. 4, pp. 264-8.

DeLaune, S & Ladner, P 2002, Fundamentals of Nursing: Standards & Practice, 2nd edn, Thomson Learning, Stamford, Connecticut.

Department of Health: Dental and Ophthalmic Services Division 2005, Choosing better oral health: An oral health plan for England, DH, viewed 29 May 2012, <http://www.dh.gov.uk/prod_consum_dh/groups/dh_digitalassets/@dh/@en/documents/digitalasset/dh_4123253.pdf>.

Dingwall, L 2010, Essential Clinical Skills for Nurses Personal Hygiene Care, John Wiley & Sons, New Jersey.

El-Solh, AA, Pietrantoni, C, Bhat, A, Okada, M, Zambon, J, Aquilina, A & Berbary, E 2004, Colonization of dental plaque: a reservoir of respiratory pathogens for hospital-acquired pneumonia in institutionalized elders, Am J Respir Crit Care Med, vol. 126, no. 5, pp. 1575-82.

Fourrier, F, Dubois, D, Pronnier, P, Herbecq, P, Leroy, O, Desmettre, T, Pottier-Cau, E, Boutigny, H, Di Pompéo, C, Durocher, A& Roussel-Delvallez, M 2005, Effect of gingival and dental plaque antiseptic decontamination on nosocomial infections acquired in the intensive care unit: a double-blind placebo controlled multicenter study, Crit Care Med, vol. 33, no. 8, pp. 1728-35.

Hilton, P 2004, Fundamental nursing skills, Whurr Publishers, Philadelphia.

Houston, S, Hougland, P, Anderson, JJ, LaRocco, M,βKennedy, V & Gentry, LO 2002, Effectiveness of 0,12% chlorhexidine gluconate oral rinse in reducing prevalence of nosocomial pneumonia in patients undergoing heart surgery, Am J Crit Care, vol. 11, no. 6, pp. 567-70.

Mori, H, Hirasawa, H, Oda, S, Shiga, H, Matsuda, K & Nakamura, M 2006, Oral care reduces incidence of ventilator-associated pneumonia in ICU populations, Intensive Care Med, vol. 32, no. 2, pp. 330-6.

Munro, CL & Grap, MJ 2004, Oral health and care in the intensive care unit: state of the science, Am J Crit Care, vol. 13, no. 1, pp. 25-33.

Munro, CL, Grap, MJ, Jones, DJ, McClish, DK&Sessler, CN 2009, Chlorhexadine, toothbrushing, and preventing ventilator–associated pneumonia in critically ill adults, Am J Crit Care, vol. 18, no. 5, pp. 428-37.

13 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

Pineda, LA, Saliba, RG & El Solh, AA 2006, Effect of oral decontamination with chlorhexidine on the incidence of nosocomial pneumonia: a meta-analysis, Crit Care, vol. 10, no. 1, pp. R35.

Powers, J, Brower, A & Tolliver, S 2007, Impact of oral hygiene on prevention of ventilator-associated pneumonia in neuroscience patients, J Nurs Care Qual, vol. 22, no. 4, pp. 316-21.

Roberts, J 2000, Developing an oral assessment and intervention tool for older people, British Journal of Nursing, vol. 9, no. 17, pp. 1124-7.

Ross, A & Crumpler, J 2007, Impact of an evidence-based practice education program on the role of oral care in the prevention of ventilator-associated pneumonia, Intensive Crit Care Nurs, vol. 23, no. 3, pp. 132-6.

Tablan, OC, Anderson, LJ, Besser, R, Bridges, C, Hajjeh, R & the CDC Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee 2003, Guidelines for preventing healthcare-associated pneumonia: recommendations of CDC and the Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee, MMWR, vol. 53, no. RR-3, pp. 1-36.

White, R 2000, Nurse assessment of oral health: A review of practice and education, British Journal of Nursing, vol. 9, no. 5, pp. 260-6 .

Wiegand, DL 2011, AACN Procedure manual for critical care, 6th edn, Sauders Elsevier, Philadelphia.

Youngquist, P, Carroll, M, Farber, M, Macy, D, Madrid, P, Ronning, J & Susag, A 2007, Implementing a ventilator bundle in a community hospital, Jt Comm J Qual Patient Saf, vol. 33, no. 4, pp. 219-25.

14 Πρωτόκολλο ςτοματικισ υγιεινισ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πίνακασ 3. Οδθγόσ εκτίμθςθσ τθσ ςτοματικισ κοιλότθτασ*

Κατθγορία

Φυςιολογικι Ήπιεσ – μζτριεσ

μεταβολζσ Μζτριεσ – ςοβαρζσ

μεταβολζσ 1 2 3

Φωνι Φυςιολογικι Βραχνι Αδυναμία ομιλίασ

Κατάποςθ Φυςιολογικι Ρόνοσ ςτθν κατάποςθ Αδυναμία κατάποςθσ

Χείλθ Λεία, ροη, υγρά Ξθρά ι ςκαςμζνα Με ζλκθ ι αιμορραγοφντα

Γλϊςςα οη και υγρι, Ορατζσ κθλζσ

Επικαλυμμζνθ, απϊλεια κθλϊν, γυαλιςτερι όψθ, αποχρωματιςμόσ

Φυςαλίδεσ, ραγάδεσ ι ζλκθ

Σίελοσ Υδαρισ Ραχφρευςτθ Απουςιάηει

Βλεννογόνοι οη και υγροί Εξζρυκροι ι επικαλυμμε-νοι, χωρίσ ζλκθ

Εξελκϊςεισ με ι χωρίσ αιμορραγία

Οφλα οη και ςφιχτά Οιδθματϊδθ Αυτόματεσ αιμορραγίεσ

Δόντια Κακαρά, χωρίσ οδοντικι πλάκα

Οδοντικι πλάκα ςε εντο-πιςμζνεσ περιοχζσ

Γενικευμζνθ εναπόκεςθ οδοντικισ πλάκασ

* Eilers et al. (1988)