ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ

5η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

ATOMIKH ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ

(ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΣΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ)

ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΣΕ

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ

ΚΡΙΣΕΩΝ

ΑΠΟ

ΣΧΗ (ΤΘ) ΣΤΥΛΙΑΝΟ ΚΑΛΦΑ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2015

ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

-1-

Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ .............................................................................................................. 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ............................................................................................................... 5

1. Γενικά .................................................................................................................. 5

2. Σκοπός ................................................................................................................ 5

3. Προϋποθέσεις .................................................................................................... 6

4. Τρόπος Προσέγγισης του θέματος ................................................................... 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Α»: ..................................................................................................... 9

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΡΑΤΟΥΣ - ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΠΕΙΛΩΝ .................................................. 9

1. Σύγχρονο Παγκόσμιο και Περιφερειακό Περιβάλλον Ασφάλειας .................. 9

2. Διάρθρωση Κράτους - Επίπεδα Διοικήσεως και Λειτουργίας .................... 14

3. Σχεδίαση - Διαμόρφωση και Υλοποίηση Εθνικής Στρατηγικής .................. 15

4. Σχεδίαση Αντιμετώπισης Απειλών και Καταστάσεων Κρίσης .................... 16

5. Ιδιαιτερότητες της Ελληνικής Πραγματικότητας .......................................... 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Β» .................................................................................................... 21

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΣΚΕΛΟΥΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ– ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΣΤΑ ΚΑΤΩΤΕΡΑ ΕΠΙΠΕΔΑ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΧΕΙΡΙΣΜΟ ΚΡΙΣΕΩΝ ............................................................................................................... 21

1. Γενικά περί Στρατηγικής Σχεδίασης .............................................................. 21

2. Σχέσεις Αλληλεξάρτησης της Σχεδίασης σε Στρατηγικό Επίπεδο μεταξύ Πολιτικού και Στρατιωτικού Σκέλους .................................................................. 22

3. Σχέση Στρατηγικής Σχεδίασης με τη Σχεδίαση στο Επιχειρησιακό και Τακτικό Επίπεδο .................................................................................................. 24

4. Σχέση Στρατηγικής Σχεδίασης και Χειρισμός Κρίσεων ................................ 26

5. Υφιστάμενη Κατάσταση Σχεδίασης στα Επίπεδα Διοικήσεως και Λειτουργίας του Ελληνικού Κράτους .................................................................. 27

6. Στρατηγική Σχεδίαση στις Ένοπλες Δυνάμεις– Υφιστάμενη Κατάσταση, Ελλείψεις – Αδυναμίες ......................................................................................... 28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Γ»..................................................................................................... 31

ΜΕΘΟΔΟΣ/ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΣΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ....................... 31

1. Στρατηγική Σκέψη και Στρατηγική Σχεδίαση ................................................. 31

2. Σύγχρονες Τάσεις/Πρακτικές στη Στρατηγική Σχεδίαση - Μέθοδοι/Μοντέλα Στρατηγικής Σχεδίασης - Σύγκριση ..................................... 33

3. Σύνθεση μιας Πλήρους Διαδικασίας Στρατηγικής Σχεδίασης ...................... 34

α. Παρακολούθηση των Περιοχών Ενδιαφέροντος – Συλλογή και Εκτίμηση των Πληροφοριών .............................................................................. 35

β. (1η ΦΑΣΗ) Αναγνώριση μιας Επικείμενης Απειλής ή Πιθανής Κατάστασης Κρίσης ............................................................................................ 35

-2-

γ. Εντοπισμός των Επιπτώσεων στα Εθνικά και Διεθνή Συμφέροντα .. 35

δ. Πολιτική Απόφαση ή Στρατιωτική Πρόταση για Χαρακτηρισμό της Κατάστασης ως Επικείμενης Απειλής ή ως Κατάστασης Κρίσης .................. 36

ε. (2η ΦΑΣΗ) Εστιασμένη Εκτίμηση – Ανάλυση της Συγκεκριμένης Απειλής ή Κατάστασης Κρίσης .......................................................................... 36

στ. (3η ΦΑΣΗ) Πολιτική Απόφαση για Χρήση Στρατιωτικών Μεσών για Αντιμετώπιση της Κατάστασης και Παροχή Κατευθύνσεων για Συνέχιση της Σχεδίασης ............................................................................................................ 39

ζ. (4η ΦΑΣΗ) Πολιτική Απόφαση για τον ΣΤΤΡΑΝ που θα Ακολουθηθεί με Αντίστοιχες Κατευθύνσεις για τη Λεπτομερή Σχεδίαση .............................. 43

η. (5η ΦΑΣΗ) Εκτέλεση της Επιχείρησης/Δραστηριότητας ..................... 47

θ. (6η ΦΑΣΗ) Τερματισμός ή Μετάπτωση της Επιχείρησης/Δρα-στηριότητας ......................................................................................................... 48

4. Προσαρμογή της Διαδικασίας Στρατηγικής Σχεδίασης στην Ελληνική Κατάσταση και Αντίστροφα. ............................................................................... 49

5. Απαιτήσεις - Δυνατότητες - Χρονικός Ορίζοντας Υιοθέτησης – Ένταξης της Στρατηγικής Σχεδίασης στην Ελληνική Πραγματικότητα .......... 51

ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Δ»: .................................................................................................. 55

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ...................................... 55

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Α» ΣΤΗΝ.................................................................................... Α-1

ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ............................. Α-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Β» .............................................................................................. Β-1

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ/ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΩΝ/ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ...................................... Β-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Γ» ............................................................................................... Γ-1

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΠΙΡΡΟΩΝ (INFLUENCE DIAGRAM) ........... Γ-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Δ» .............................................................................................. Δ-1

ΔΟΜΗ ΔΙΑΤΑΓΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ................................................. Δ-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Ε» ............................................................................................... Ε-1

ΔΟΜΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ........ Ε-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «ΣΤ» ........................................................................................... ΣΤ-1

ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ .......... ΣΤ-1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Ζ» ............................................................................................... Ζ-1

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.................................................................................................... Ζ-1

-3-

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στη σύγχρονη πολύπλοκη και πολυσύνθετη κατάσταση μέσα στην οποία τα

κράτη λειτουργούν, η επίλυση των όποιων στρατηγικών προβλημάτων που

αναφύονται δεν εύκολη υπόθεση.

Τα σύγχρονα στρατηγικά προβλήματα έχουν παρά πολλές παραμέτρους οι

οποίες δεν θα πρέπει να παραμελούνται, καθόσον οι επιπτώσεις τους στην

επιτυχή επίλυση του προβλήματος είναι δυνατόν να είναι πάρα πολύ σοβαρές. Η

σχεδίαση σε στρατηγικό επίπεδο (στρατηγική σχεδίαση) αποτελεί τη βασική

λειτουργία επίλυσης στρατηγικών προβλημάτων, η οποία όμως για να είναι

αποτελεσματική και σύγχρονη χρειάζεται να ακολουθεί μια συγκεκριμένη

διαδικασία – μεθοδολογία προσαρμοσμένη στις υφιστάμενες απαιτήσεις.

Κατά την επίλυση του όποιου στρατηγικού προβλήματος, εκτός από την

εξέταση των παραμέτρων του θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η επίλυση του

όποιου προβλήματος δεν επιτυγχάνεται με τη χρήση μόνο ενός από τους

συντελεστές εθνικής ισχύος, αλλά τις περισσότερες φορές απαιτεί συνδυασμό

δυο ή και περισσοτέρων. Είναι λοιπόν αναγκαίο η διαδικασία-μεθοδολογία να

είναι σε θέση να αξιοποιεί όλους του συντελεστές εθνικής ισχύος (εφόσον

απαιτείται), κατά τη διαμόρφωση της λύσης του προβλήματος.

Όταν για την επίλυση του προβλήματος πρόκειται να χρησιμοποιηθούν δυο ή

περισσότεροι συντελεστές εθνικής ισχύος, τότε θα πρέπει το προσωπικό κάθε

συντελεστή ισχύος να είναι σε θέση να συνεργάζεται με το αντίστοιχο προσωπικό

του/ων άλλου/ων συντελεστή/ών εθνικής ισχύος, Για να είναι πετυχημένη η

συνεργασία, θα πρέπει το προσωπικό που είναι επιφορτισμένο με την επίλυση

των στρατηγικών προβλημάτων των φορέων που διαχειρίζονται τους

συντελεστές ισχύος να έχει αναπτύξει κουλτούρα συνεργασίας. Η κουλτούρα

αυτή επιτυγχάνεται όταν υπάρχει επικοινωνία και κοινή εκπαίδευση.

Και πάλι όμως, η εξασφάλιση των παραπάνω απαιτήσεων δεν είναι αρκετή

για την ορθή και πετυχημένη επίλυση των στρατηγικών προβλημάτων, καθόσον

αυτή εξαρτάται και από την ποιότητα του προσωπικού. Το προσωπικό που είναι

επιφορτισμένο με την επίλυση του προβλήματος, πρέπει να είναι σε θέση να

θεωρεί το πρόβλημα από τη σκοπιά του στρατηγικού επίπεδου και να διαθέτει

την ανάλογη στρατηγική «παιδεία», προκειμένου να αναπτύσσει κριτική και

-4-

δημιουργική σκέψη στρατηγικού επιπέδου, κατά τη διαδικασία επίλυσης του

προβλήματος. Χρειάζεται λοιπόν ανάλογη προετοιμασία του προσωπικού με

κατάλληλα προσανατολισμένες εκπαιδεύσεις/επιμορφώσεις στρατηγικών

σπουδών και με πρακτική εφαρμογή στη σχεδίαση σε στρατηγικό επίπεδο.

Εξασφαλίζοντας το σύνολο των παραπάνω αναγκαίων συνθηκών είναι

δυνατόν να υιοθετηθεί -στο εθνικό στρατηγικό επίπεδο- μια πλήρη διαδικασία

στρατηγικής σχεδιάσεως η οποία δύναται να εφαρμόζεται όχι μόνο για

στρατιωτικής φύσεως προβλήματα, αλλά και για κάθε άλλης φύσης στρατηγικά

προβλήματα υλοποιώντας είτε όλα τα βήματα της είτε μόνο αυτά που απαιτούνται

κατά περίπτωση. Βέβαια οι δυνατότητες υιοθέτησης και ο απαιτούμενος προς

αυτό χρόνος είναι παράγοντες που χρειάζονται να ληφθούν υπόψη, κατά τη λήψη

της αναγκαίας προς αυτό απόφασης.

-5-

Σχης (ΤΘ) Στυλιανός Κάλφας του Χρήστου (ΑΜ 47835) Σπουδαστής ΣΕΘΑ 5η ΔΙΜΑ Αθήνα, 17 Ιουν 15

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΘΕΜΑ: Η Εισαγωγή της Στρατηγικής Σχεδίασης (Σχεδίασης σε Στρατηγικό επίπεδο) των Επιχειρήσεων στις Ένοπλες Δυνάμεις, Μεθοδολογία - Σχέσεις με τον Σχεδιασμό σε Πολιτικό Επίπεδο και το Σύστημα Χειρισμού Κρίσεων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Γενικά

αβεβαιότητα αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της

σύγχρονης εποχής που ζούμε, η οποία και επιβάλει την

εξασφάλιση - από πλευράς των κύριων δρώντων του διεθνούς συστήματος

(κράτη, διεθνείς οργανισμοί, συνασπισμοί/συμμαχίες κρατών, πολυεθνικές

επιχειρήσεις και γενικά των πρωταγωνιστές των παγκόσμιων εξελίξεων) – της

αναγκαίας «βεβαιότητας» για την ορθότητας των πολιτικών που ακολουθούν και

πρόκειται να ακολουθήσουν και στο μέλλον. Προκειμένου λοιπόν, οι κύριοι

δρώντες να ανταποκριθούν στην αδήριτη αυτή ανάγκη για «βεβαιότητα»,

απαιτείται η ύπαρξη και εφαρμογή κατάλληλων διαδικασιών και πολιτικών

ασφαλείας, με τις οποίες θα επιτυγχάνεται η μείωση της αβεβαιότητας στο

μέγιστο δυνατό βαθμό. Η σχεδίαση ως βασική λειτουργία των κέντρων εξουσίας

και άσκησης πολιτικής αποτελεί ένα από τα κύρια εργαλεία για την επίτευξη της

επιθυμητής «βεβαιότητας». Όταν η σχεδίαση λαμβάνει χώρα σε στρατηγικό

επίπεδο τότε μιλάμε για στρατηγική σχεδίαση, η οποία προηγείται και προΐσταται

της σχεδίασης που διενεργείται ή θα πρέπει να διενεργείται στα κατώτερα του

στρατηγικού, επίπεδα, ήτοι το επιχειρησιακό και το τακτικό.

2. Σκοπός

Σκοπός λοιπόν της παρούσας διατριβής είναι η εξέταση της

στρατηγικής σχεδίασης ως λειτουργίας του στρατηγικού επιπέδου, των σχέσεων

αλληλεξάρτησης εντός του επιπέδου αυτού, της σχέσης της με τη σχεδίαση στα

λοιπά επίπεδα διοικήσεως/λειτουργίας και με το χειρισμό κρίσεων, καθώς και των

τάσεων/πρακτικών και των μεθόδων/μοντέλων της στρατηγικής σχεδίασης,

Η

-6-

προκειμένου να διαμορφωθεί μια πλήρης διαδικασία κατάλληλη για τα εθνικά

δεδομένα, να εντοπιστούν οι απαιτήσεις και δυνατότητες εισαγωγής στις Ένοπλες

Δυνάμεις (ΕΔ) και στις δομές του στρατηγικού επιπέδου ειδικότερα, και η

διαμόρφωση τελικά χρήσιμων συμπερασμάτων και προτάσεων σχετικά με τη

στρατηγική σχεδίαση και τον τρόπο ομαλής εισαγωγής και αξιοποίησης της

υπόψη μεθοδολογίας - διαδικασίας εντός του εθνικού στρατηγικού επιπέδου.

3. Προϋποθέσεις

Για την επίτευξη του σκοπού της διατριβής θέτονται ο ακόλουθες

προϋποθέσεις:

(α) Η σύνθεση και η οργάνωση του κράτους θεωρείται αυτή των

ευρωπαϊκών κρατών της δύσης και δεν αναμένεται να τροποποιηθεί.

(β) Η σύνθεση και η οργάνωση των επιμέρους κρατικών υπηρεσιών

(των ευρωπαϊκών κρατών της δύσης) θεωρείται κατάλληλη για να υποστηρίξει τη

στρατηγική σχεδίαση.

(γ) Οι λειτουργίες που υποστηρίζουν τη σχεδίαση τις δεχόμαστε

αξιωματικά και δεν θα εξετάσουμε την αναγκαιότητά τους ή μη.

(δ) Οι λεπτομέρειες της εξέτασης των θεμάτων που αφορούν τις ΕΔ δεν

θα αναφερθούν εκτενώς, προκειμένου να αποφευχθεί η αλλαγή διαβάθμισης

ασφαλείας της τρέχουσας διατριβής. Θεωρείται όμως, ότι έχουν γίνει και τα τελικά

συμπεράσματα βασίζονται σ’ αυτές.

4. Τρόπος Προσέγγισης του θέματος

Η προσέγγιση του θέματος θα ξεκινήσει με τη σκιαγράφηση της

υφιστάμενης κατάστασης που σχετίζεται με τη στρατηγική σχεδίαση. Ως φόντο

της σκιαγράφησης αυτής θα χρησιμοποιήσουμε το σύγχρονο περιβάλλον

ασφαλείας δίνοντας τις διαστάσεις και τα κύρια στοιχεία που το συνθέτουν, καθώς

μέσα σ’ αυτό λειτουργούν τα κράτη και το επηρεάζουν ή επηρεάζονται από αυτό.

Στη συνέχεια θα εστιάσουμε την ανάλυσή μας, σε ένα ιδεατό σύγχρονο

κράτος (με βάση τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη), προκειμένου να εξετάσουμε τη

δομή και την οργάνωσή του για να αντιμετωπίζει, αντιδρά, επηρεάζει ή και να

προκαλεί τις εξελίξεις στο σύγχρονο περιβάλλον ασφαλείας. Από τη δομή και

οργάνωση του κράτους θα επικεντρωθούμε στη λειτουργία της διαμόρφωσης και

υλοποίησης της εθνικής στρατηγικής, εξετάζοντας μέσα στο πλαίσιο της

υλοποίησης της Εθνικής στρατηγικής, «τι» είναι και «πώς» λειτουργεί η σχεδίαση

-7-

για να αντιμετωπισθούν υφιστάμενες ή αναδυόμενες απειλές και να διαχειριστούν

καταστάσεις κρίσεων.

Θα ακολουθήσει η παρουσίαση των ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού κράτους

στα διάφορα επίπεδα διοικήσεως και λειτουργίας του, που επηρεάζουν την

υφιστάμενη κατάσταση σε σχέση με τη στρατηγική σχεδίαση.

Στο επόμενο βήμα θα προσδιορίσουμε τη στρατηγική σχεδίαση και θα

αναλύσουμε τις σχέσεις αλληλεξάρτησης εντός του στρατηγικού επιπέδου, τις

σχέσεις με τη σχεδίαση στο επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο, καθώς και με το

χειρισμό κρίσεων. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε τη στρατηγική σχεδίαση στις ΕΔ,

προκειμένου να εντοπίσουμε τις υφιστάμενες ελλείψεις και τις αδυναμίες, εντός

αυτών.

Συνεχίζοντας την ανάλυση/εξέτασή μας θα αναδείξουμε τη συνάφεια της

στρατηγικής σκέψης με τη στρατηγική σχεδίαση, καθώς και των δυνατοτήτων

αξιοποίησης της στρατηγικής σκέψης μέσω της στρατηγικής σχεδίασης.

Θα ακολουθήσει η παρουσίαση των σύγχρονων τάσεων στη στρατηγική

σχεδίαση και η σύγκριση γνωστών μεθόδων – μοντέλων στρατηγικής σχεδίασης

(των ΗΠΑ, του Ισραήλ, και μερικώς της Ρωσίας). Με βάση τα στοιχεία της

σύγκρισης θα προχωρήσουμε στη διαμόρφωση μιας γενικής μεθόδου

στρατηγικής σχεδίασης με βάση το Νατοϊκό πρότυπο ορίζοντας τις κύριες φάσεις

της και τα ακλοθουθούμενα κατά φάση βήματα.

Θα ακολουθήσει η προσπάθεια προσαρμογής της γενικής αυτής μεθόδου

στην ελληνική κατάσταση – πραγματικότητα και αντίστροφα, μια αρχική εκτίμηση

των απαιτήσεων και δυνατοτήτων για την υλοποίηση της μεθόδου αυτής, καθώς

και του χρονικού ορίζοντα σταδιακής υιοθέτησης και ένταξής της στην ελληνική

πραγματικότητα.

Τέλος και λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των στοιχείων που παρατέθηκαν

στην προσέγγιση του θέματος θα καταλήξουμε σε ένα αριθμό συμπερασμάτων

και προτάσεων. Σχηματικά η προσέγγιση του θέματος της διατριβής απεικονίζεται

σχηματικά στο Παράρτημα «Α» .

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

-9-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Α»:

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΡΑΤΟΥΣ - ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΠΕΙΛΩΝ

1. Σύγχρονο Παγκόσμιο και Περιφερειακό Περιβάλλον Ασφάλειας

Η ασφάλεια των κρατών αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα για την

επιβίωσή τους, την ομαλή λειτουργία τους και την ανάπτυξή τους. Η ασφάλεια τους

αυτή δεν εξαρτάται μόνο από τα ίδια αλλά και από τις εξωτερικές συνθήκες που

επικρατούν είτε στο εγγύτερο (περιφερειακό) περιβάλλον τους είτε στο

ευρύτερο(παγκόσμιο).

Λόγω των παρουσιαζόμενων στη σύγχρονη εποχή, έντονων φαινομένων

παγκοσμιοποίησης, τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά - συνθήκες του

ευρύτερου και εγγύτερου περιβάλλοντος ασφαλείας έχουν κοινά σημεία, ενώ σε

άλλες περιπτώσεις λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία, επιτρέποντας τη

μεταφορά χαρακτηριστικών - συνθηκών από το ένα στο άλλο και αντίστροφα.

Είθισται όταν γίνεται αναφορά στο περιβάλλον ασφαλείας αυτή να

περιλαμβάνει τις απειλές κατά της ασφάλειας των κρατών ή/και τις απειλές που

στρέφονται κατά των αξιών και συμφερόντων της ανθρωπότητας (ειρήνη,

δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, οικονομία, πολιτιστική κληρονομιά και όχι

μόνο). Στα πλαίσια αυτά θα παραθέσουμε τις απειλές που εντοπίζονται στο

παγκόσμιο περιβάλλον ασφαλείας κάνοντας ιδιαίτερη μνεία σ’ αυτές που

απαντώνται ή επηρεάζουν έντονα το περιφερειακό περιβάλλον ασφαλείας της

χώρα μας.

Βασική και παραδοσιακή απειλή αποτελεί το ενδεχόμενο σύγκρουσης μεταξύ

δυο μεμονωμένων ή περισσοτέρων κρατών, βέβαια η σύγκρουση δεν

περιλαμβάνει μόνο τη στρατιωτική διάσταση, αλλά μπορεί να συμβεί και σε πολλές

άλλες διαστάσεις, όπως αυτή της πληροφορίας, της οικονομίας, της διπλωματίας,

του πολιτισμού, του αθλητισμού, και γενικά σε κάθε τομέα δραστηριοποίησης των

κρατών, όπου είναι εφικτός ο ανταγωνισμός. Εδώ κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί

ότι ακόμα και η σύγκρουση στη στρατιωτική διάσταση δεν θα πρέπει να θεωρείται

μόνο αυτή της σύγκρουσης με καθαρά συμβατικές δυνάμεις ή και με χρήση

πυρηνικών όπλων, αλλά και με τη μορφή ενός πολέμου που χαρακτηρίζεται ως

«υβριδικός»1,

1« Hybrid war – does it even exist?» article from Dr. Damien Van Puyvelde in ΝΑΤΟ Review magazine, Μay 2015.

-10-

όπου ο επιτιθέμενος χρησιμοποιεί για την επίτευξη των αντικειμενικών του

σκοπών δυνάμεις ατάκτων – ανταρτών, ειδικές δυνάμεις που δεν επιχειρούν

διακριτά αλλά σε κεκαλυμμένες αποστολές, πολιτικές αναταράξεις στο εσωτερικό

της χώρας, πληροφοριακό και ψυχολογικό πόλεμο σε ευρεία κλίμακα.

Εξετάζοντας το εγγύτερο περιβάλλον της χώρα μας είναι γνωστό ότι η απειλή

σύγκρουσης με τη γειτονική χώρα εξ’ ανατολών είναι υπαρκτή και μάλιστα η πλέον

επικίνδυνη. Εκτός αυτής της κύριας απειλής θα πρέπει να καταγραφεί ως απειλή,

χαμηλότερου ίσως προς το παρόν κινδύνου, η στάση των υπόλοιπων γειτονικών

κρατών με τις κατά καιρούς εδαφικές και όχι μόνο αξιώσεις, κατά της χώρας μας.

Οι εσωτερικές συγκρούσεις εντός κρατών που βρίσκονται σε διάλυση ή

οδεύουν προς αυτή την κατεύθυνση2, αποτελούν απειλή για την ασφάλεια, καθώς

εκτός από τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, τις καταστροφές και την

ανθρωπιστική κρίση που προκαλούν, γίνονται εστία ανάπτυξης εξτρεμιστικών

στοιχείων που δύναται να δράσουν εντός της χώρας, στην περίπτωση που έχουμε

εξάπλωση της κρίσης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, αποτελούν η Σομαλία, το

Σουδάν, η Λιβύη, η Συρία, το Μάλι, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Στο εγγύτερο

περιβάλλον της χώρας μας, εκτός από τις επιπτώσεις που υφίσταται από τα

κύματα παράνομης μετανάστευσης που προκαλούνται, εν μέρει, από τις

συγκρούσεις αυτής της μορφής, δεν υπάρχουν σε εξέλιξη εσωτερικές συγκρούσεις,

πλην όμως υφίστανται εστίες που ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεσπάσουν

εσωτερικές συγκρούσεις, (ΚΟΣΣΟΒΟ, ΠΓΔΜ) και για το λόγο αυτό οι εξελίξεις στις

περιοχές αυτές θα πρέπει να τύχουν της δέουσας προσοχής.

Η τρομοκρατία συμπεριλαμβανόταν ανέκαθεν στις απειλές κατά της

ασφάλειας, αλλά μετά την 11η Σεπτεμβρίου έχει ανέβει πολύ ψηλά στη λίστα

επικινδυνότητας και προτεραιότητας αντιμετώπισής της, ενώ με τη διάχυσή της σε

περιοχές αστάθειας και συγκρούσεων, με τη δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους

(ISIS)3 και με τα πρόσφατα χτυπήματα εντός των δυτικοευρωπαϊκών χωρών – και

όχι μόνο- συνεχίζει να αποτελεί μια υψηλού κινδύνου ασύμμετρη απειλή για την

πλειονότητα των δυτικοευρωπαϊκών χωρών. Στο εγγύτερο περιβάλλον μας άμεσο

2«Weak States and Global Threats: Fact or Fiction?» Stewart Patrick, Oxford University Press, 2011

«Weak and Failing States: Evolving Security Threats and U.S. POLICY» CRS Report for Congress, Aug 2008 3«ISIS and the sectarian conflict in the Middle East» House of Commons Library, Research Paper 15/16, 19 March 2015

-11-

κίνδυνο αποτελεί η προσπάθεια στρατολόγησης4 και ενεργοποίησης πολιτών ή

παράνομων μεταναστών (μουσουλμάνων) που αποδέχονται τις αρχές του ISIS, η

εκτέλεση τρομοκρατικών χτυπημάτων, η προσπάθεια δημιουργίας μιας πύλης

εισόδου-εξόδου τρομοκρατών από την Ευρώπη και η πρόκληση προσφύγων που

αποτελούν στη συνέχεια πιθανούς παρανόμους μετανάστες. Στο εγγύτερο

περιβάλλον θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η αντιεξουσιαστικής κατεύθυνσης

τρομοκρατία η οποία αν και έχει κατασταλεί σε μεγάλο βαθμό, εν τούτοις υπάρχουν

προσπάθειες αναβίωσής της. Συνεπώς απαιτείται συνεχής παρακολούθηση των

εξελίξεων στον πολύπλοκο χώρο της τρομοκρατίας και η άμεση αντιμετώπιση κάθε

ενέργειας που σχετίζεται με αυτή.

Η κλιματική αλλαγή και τα αποτελέσματά της, αν και καθυστερημένα, έχουν

συνδεθεί με τις απειλές κατά της ασφάλειας5. Ιδιαίτερα δε τα επιμέρους συστατικά

της κλιματικής αλλαγής, όπως η αύξηση της θερμοκρασίας της Γης, το λιώσιμο

των πάγων, η ερημοποίηση περιοχών, η τρύπα του όζοντος και η αλλαγή των

κλιματικών συνθηκών προκαλεί μια σειρά από δυνητικές απειλές οι επιπτώσεις των

οποίων δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθούν με ακρίβεια, αλλά είναι πολύ πιθανόν να

είναι ενίοτε καταστροφικές. Εστιάζοντας στο εγγύτερο περιβάλλον που αφορά τη

χώρα μας οι άμεσες ορατές επιπτώσεις από τις απειλές αυτής της μορφής

αφορούν κυρίως στην αύξηση της συχνότητας και της έντασης των έντονων

καιρικών φαινομένων, και στην πρόκληση κυρίως φυσικών – υλικών καταστροφών.

Εντούτοις οι άμεσες μη ορατές, αλλά και οι έμμεσες επιπτώσεις από τις απειλές

αυτής της μορφής υφίστανται (επηρεασμός της υγείας των πολιτών, αιτία

παράνομης μετανάστευσης), και γι’ αυτό το λόγο οι απειλές αυτής της μορφής

χρήζουν στενής παρακολούθησης, ενώ αναγκαιεί η ύπαρξη και ανάλογης

προετοιμασίας αντιμετώπισής τους.

Η διασπορά των πυρηνικών όπλων ή/και των όπλων μαζικής καταστροφής6

αποτελεί μια διαρκή απειλή για τα κράτη και την ανθρωπότητα, καθώς ο έλεγχος

διάθεσης και κυκλοφορίας των όπλων αυτών και των υλικών κατασκευής τους δεν

4 «Add this to Greece's list of problems: It's an emerging hub for terrorists» article by Tim Lister and Ioannis

Mantzikos, CNN 26 Jan 2015. 5 «Threats or Vulnerabilities? Assessing the Link between Climate Change and Security» article by Nicole

Detraz in Global Environmental Politics, Volume 11, Number 3, August 2011 6« International security in the 21st century: credible responses to real threats» An interview with Lamberto

Zannier, Secretary General of the ΟSCE

-12-

είναι εξασφαλισμένος ειδικά από χώρες που βρίσκονται σε αδυναμία, υπό διάλυση

ή σε σύγκρουση. Για την υπόψη απειλή εκτιμάται ότι δεν υφίσταται κάποια

διαφορά στο εγγύτερο περιβάλλον.

Ο κυβερνοπόλεμος και συγκεκριμένα οι επιθέσεις που έχουν ως στόχο

συστήματα επικοινωνιών, πληροφοριών και ηλεκτρονικών υπολογιστών, των

κρατών, οργανισμών και επιχειρήσεων δύναται να είναι καταστροφικές (πχ. όταν

προσβληθούν κέντρα ελέγχου πυρηνικών ή συμβατικών όπλων), να προκαλέσουν

σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία τους ή να είναι απλά της μορφής επίδειξης

δύναμης χωρίς άμεσες συνέπειες. Καθώς ο κυβερνοπόλεμος είναι άμεσα

μεταφερόμενος προς οποιοδήποτε στόχο και περιοχή χωρίς διακριτή μετακίνηση

των μέσων και του προσωπικού που τον διεξαγάγει θα πρέπει να θεωρείται ως μια

υπολογίσιμη απειλή είτε εξετάζουμε το ευρύτερο ή το εγγύτερο περιβάλλον

ασφαλείας.

Το οργανωμένο έγκλημα, και οι επιμέρους τομείς δραστηριοποίησής του όπως

το λαθρεμπόριο όπλων και ναρκωτικών, η διακίνηση ανθρώπων (trafficking in

human beings), αποτελεί/ούν, ως καθεαυτού παράνομες ενέργειες, απειλές για την

ασφάλεια, αλλά και πέραν αυτής της φύσης τους, αποτελούν και πηγές

χρηματοδότησης άλλων μορφών απειλών, όπως η τρομοκρατία, η διασπορά των

όπλων μαζικής καταστροφής, η υποκίνηση εσωτερικών συγκρούσεων, η πειρατεία,

κ.α. Στο εγγύτερο περιβάλλον, το οργανωμένο έγκλημα υφίσταται άλλα

δραστηριοποιείται έντονα ιδιαίτερα στις χώρες που ανήκαν στο πρώην σύμφωνο

της Βαρσοβίας, σ’ αυτές που προήλθαν μετά από το διαμελισμό της πρώην

Γιουγκοσλαβίας, αλλά και αυτές τις μεσογειακές χώρες της Β. Αφρικής και Μέσης

Ανατολής που βίωσαν ή βιώνουν τη βίαια αλλαγή καθεστώτος.

Η διατάραξη7 της ροής των ενεργειακών εφοδίων – προϊόντων και οι

περιορισμοί πρόσβασης προς και από τις πηγές ενέργειας, σε συνδυασμό με τις

συνεχώς αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες, αποτελούν απειλές κατά της

ασφάλειας, καθώς τέτοιες ενέργειες θίγουν ζωτικές ανάγκες - συμφέροντα των

κρατών και μπορούν να αποτελέσουν δυνητικά αιτία έντονων/σφοδρών

αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων. Από τη χώρα μας λόγω της γεωγραφικής της

7 Η διατάραξη συμπεριλαμβάνει τις διακινήσεις τόσο από τη στεριά όσο και από τη θάλασσα, και

εμπεριέχει ως εκ τούτου - τουλάχιστον μερικώς- και το φαινόμενο της πειρατείας.

-13-

θέσης διέρχονται κύριοι άξονες συγκοινωνιών που μέσω αυτών διακινούνται

ενεργειακά εφόδια-προϊόντα, ενώ και στο μέλλον η χώρα έχει τις προϋποθέσεις να

μετατραπεί σε σημαντικό ενεργειακό κόμβο. Τα στοιχεία δημιουργούν τις

προϋποθέσεις για αύξηση των κινδύνων αυτής της μορφής για τη χώρα μας στο

μέλλον, ενώ προς το παρόν, δεν υφίστανται στο εγγύτερο περιβάλλον απειλές της

μορφής αυτής..

Η ύπαρξη απειλών κατά της υγείας όπως αυτές της διάδοσης σοβαρών

ασθενειώΝ/επιδημιών - με πρόσφατο παράδειγμα αυτό του «ΕΜΠΟΛΑ» -

ισοδυναμούν με απειλές κατά της ασφάλειας, καθώς δύναται να προκαλέσουν

μετακινήσεις μεμονωμένων ατόμων ή και πληθυσμών με αποτέλεσμα η ασθένεια

να μεταδοθεί ή να λάβει μορφή επιδημίας. Ιδιαίτερα δε, όταν πρόκειται για

ασθένεια που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ιατρικά, τότε τα αποτελέσματα μπορεί

να είναι καταστροφικά για τα κράτη ή ακόμα και για την ανθρωπότητα. Με

δεδομένη την αθρόα ροή παράνομων μεταναστών από χώρες όπου οι δομές

υγείας είναι μηδαμινές, ως ανύπαρκτες, γίνεται κατανοητό ότι η απειλή διάδοσης

μεταδοτικών ασθενειών υφίσταται και είναι σοβαρή όχι μόνο για το άμεσο και

εγγύτερο περιβάλλον της χώρας μας, αλλά και για την Ευρώπη γενικότερα..

Ο περιορισμός – μείωση των υδάτινων πόρων, μπορεί να χαρακτηριστεί ως

απειλή κατά της ασφάλειας, καθώς αποτελεί ανέκαθεν και θα συνεχίσει να αποτελεί

και στο μέλλον, αιτία και αφορμή για αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις, ιδιαίτερα δε

τη σύγχρονη εποχή που υδάτινοι πόροι μειώνονται συνεχώς. Αν και στο εγγύτερο

περιβάλλον δεν υφίσταται άμεσο πρόβλημα περιορισμού ή μείωσης των υδάτινων

πόρων, τυχόν συγκρούσεις σε άλλες περιοχές με αφορμή ή αιτία, την πρόσβαση ή

την κατοχή των υδάτινων πόρων είναι δυνατόν να προκαλέσουν πρόσφυγες και

κατ’ επέκταση παράνομους μετανάστες με όλες τις συνεπακόλουθες συνέπειες και

επιπτώσεις για τη χώρα μας.

Η κρίση του χρηματοοικονομικού και πιστωτικού συστήματος, λόγω της

παγκοσμιοποίησης της οικονομίας είναι δυνατόν να προκαλέσει σοβαρότατες

αναταραχές παγκοσμίως. Η απώλεια οικονομικής ισχύος μειώνει ανάλογα την ισχύ

του κράτους με ότι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλειά της, ενώ αποτελέσματά της

όπως η ανεργία και η μείωση ή απώλεια του εισοδήματος (φτωχοποίηση των

πολιτών), αποτελούν αιτίες εσωτερικών αναταραχών που μπορούν να

-14-

μετατραπούν εύκολα σε εσωτερικές συγκρούσεις και ως εκ τούτου η υπόψη κρίση

προσμετράτε ως απειλή κατά της ασφάλειας. Λαμβανομένης υπόψη της

οικονομικής κατάστασης στη χώρα μας, αλλά και των λοιπών χωρών στο εγγύτερο

περιβάλλον, η υπόψη απειλή υφίσταται και είναι σοβαρή.

Με την αναφορά των ανωτέρω απειλών ασφαλείας εκτιμάται ότι η εικόνα του

σύγχρονου περιβάλλοντος ασφαλείας είναι αρκετά καθαρή για την υποβοήθηση

της περαιτέρω ανάλυσης του θέματος, πλην όμως δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι

οι απειλές περιορίζονται μόνο στις ανωτέρω παρατιθέμενες. Οι υφιστάμενες

απειλές μεταβάλλονται, μετασχηματίζονται, συνδυάζονται, ενώ νέες είναι δυνατό να

εμφανιστούν. Ο εντοπισμός τους εξαρτάται σε ένα μεγάλο βαθμό από την οπτική

γωνία που παρατηρούμαι το περιβάλλον μας, αλλά και την υφιστάμενη κατάσταση

και θέση του παρατηρητή. Αυτό που αξίζει να σημειωθεί, είναι ότι η συνεχής και

ενδελεχής γνώση και ανάλυση των απειλών ασφαλείας αποτελεί προϋπόθεση και

αφετηρία για τη σχεδίαση και στη συνέχεια λήψη των αποφάσεων για την

αποτελεσματική αντιμετώπισή τους .

2. Διάρθρωση Κράτους - Επίπεδα Διοικήσεως και Λειτουργίας

Οι οντότητες (κυβερνήσεις) που είναι επιφορτισμένες με την διακυβέρνηση

των σύγχρονων δημοκρατικών κρατών όπως τα γνωρίζουμε8, έχουν την ανάλογη

διάρθρωση και οργάνωση (κρατική μηχανή – μηχανισμοί διακυβέρνησης)

προκειμένου να επιτελούν τις λειτουργίες που πηγάζουν από την άσκηση των

εξουσιών που τους έχουν ανατεθεί από το Σύνταγμά τους, ήτοι τη νομοθετική, την

εκτελεστική και τη δικαστική.

Οι δομές αυτές των κυβερνητικών συνόλων περιλαμβάνουν συνήθως τον

επικεφαλής/αρχηγό του κυβερνητικού σχήματος/πολιτεύματος, τους υπουργούς, τις

κυβερνητικές – υπουργικές υπηρεσίες, καθώς και τις λοιπές υπηρεσίες του

κράτους. Όπως είναι αντιληπτό η διακυβέρνηση και η εκτέλεση όλων των

λειτουργιών ενός κράτους είναι πολύπλοκες και πολυσύνθετες διεργασίες, τα

χαρακτηριστικά και οι ενέργειες των οποίων διαφέρουν αναλόγως του επιπέδου

διακυβέρνησης (διοικήσεως), εντός του οποίου αυτές λαμβάνουν χώρα.

Τα επίπεδα διοικήσεως και λειτουργίας διακρίνονται στο στρατηγικό, το

επιχειρησιακό και το τακτικό. Σε κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα είναι δυνατόν να

διακρίνουμε την ύπαρξη πολιτικού και στρατιωτικού σκέλους, καθώς η συνέργεια

8« Ελληνικό Συνταγματικό Δίκαιο Ι» Αντ. Μανιτάκη, Εκδόσεις Σάκουλας, 2004

-15-

και ο συντονισμός σε κάθε επίπεδο μεταξύ του πολιτικού και στρατιωτικού σκέλους

(εφόσον και όταν απαιτείται) είναι κρίσιμη για την επιτυχή λειτουργία του κράτους.

Εκτός όμως από την παραπάνω διάκριση εντός των επιπέδων αυτών διακρίνουμε

τα όργανα που είναι επιφορτισμένα με την υποβολή προτάσεων και αυτά που είναι

επιφορτισμένα με τη λήψη των αποφάσεων. Τα όρια μεταξύ των επιπέδων δεν

είναι απόλυτα, καθώς υπάρχουν περιοχές αλληλοεπικάλυψης, και διεργασίες που

επιτελούνται κατά την ίδια έννοια, σε κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα.

Το στρατηγικό επίπεδο είναι αυτό που καθορίζει (μέσω της σχεδίασης) τους

εθνικούς στρατηγικούς στόχους και διαμορφώνει την εθνική στρατηγική9 για την

επίτευξη των στόχων αυτών μέσω της αξιοποίησης – χρήσης των συντελεστών

ισχύος του κράτους10.

Το επιχειρησιακό επίπεδο είναι αυτό που αναλύει την εθνική στρατηγική

εντοπίζει τις υποχρεώσεις και τα έργα που πρέπει να εκτελεστούν, καθορίζει μέσω

της σχεδίασης, τον τρόπο υλοποίησης (μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων και των

ορίων που τίθενται από το στρατηγικό επίπεδο) και αναθέτει έργα στους φορείς

υλοποίησης «εκτελεστές», είτε βρίσκονται στο ίδιο το επίπεδο είτε στο τακτικό,

μέσω της εκπόνησης αντίστοιχων επιχειρησιακών σχεδίων.

Το τακτικό επίπεδο εμπεριέχει τους κατεξοχήν «εκτελεστές»/φορείς

υλοποίησης των έργων, που συνεισφέρουν στην υλοποίηση της εθνικής

στρατηγικής και την επίτευξη των εθνικών στρατηγικών στόχων. Οι συντελεστές

του τακτικού επιπέδου, αναλύοντας με τη σειρά τους το επιχειρησιακό σχέδιο

εντοπίζουν τις υποχρεώσεις που τους αντιστοιχούν και τις απαιτούμενες ενέργειες

για την εκτέλεση των ανατεθέντων έργων. Με βάση την ανάλυση και το σχεδιασμό

που ακολουθεί, διαμορφώνονται τα αντίστοιχα τακτικά σχέδια δράσης και

ανατίθενται μέσω αυτών αποστολές στους εκτελεστές του τακτικού επιπέδου, οι

οποίοι στη συνέχεια προβαίνουν στις αντίστοιχες ενέργειες που απαιτούνται για την

υλοποίησή τους.

3. Σχεδίαση - Διαμόρφωση και Υλοποίηση Εθνικής Στρατηγικής

Στο στρατηγικό επίπεδο συντελείται κατά βάση η σχεδίαση – διαμόρφωση

της Εθνικής Στρατηγικής, ενώ η υλοποίησή της ανατίθεται στα κατώτερα επίπεδα,

χωρίς όμως να αποκλείεται και η εκτέλεση κάποιων έργων και από τους ίδιους τους

9 Η στρατηγική είναι η τέχνη και η επιστήμη με την οποία αξιοποιούνται και χρησιμοποιούνται

συντονισμένα και συγχρονισμένα οι συντελεστές εθνικής ισχύος, προκειμένου να επιτευχθούν οι εθνικοί

στρατηγικοί στόχοι. «FM 3-0» USA Department of the Army, June 2001 10

«FM 3-0» USA Department of the Army, June 2001

-16-

συντελεστές του στρατηγικού επιπέδου, οι οποίοι πλέον αναλαμβάνουν το ρόλο

του επιχειρησιακού ή τακτικού επιπέδου εκτελεστή.

Η σχεδίαση – διαμόρφωση της εθνικής στρατηγικής έχει ως βάση τα εθνικά

συμφέροντα11 τα οποία και οδηγούν στον καθορισμό των εθνικών στόχων αφού

λάβουν υπόψη όλα εκείνα τα στοιχεία ή παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται

άλλα και τους εσωτερικούς ή εξωτερικούς περιορισμούς που υπάρχουν (πολιτικός

ρεαλισμός). Τέτοια στοιχεία/παράγοντες είναι η υφιστάμενη κοινωνική – πολιτική –

οικονομική - στρατιωτική κατάσταση, η κοινή γνώμη, το παγκόσμιο και

περιφερειακό περιβάλλον ασφαλείας (απειλές και εξελίξεις), οι σχέσεις με διεθνείς

οργανισμούς - με άλλες χώρες, το διεθνές δίκαιο, κ.α.

Βέβαια η όλη διαδικασία χάραξης της εθνικής στρατηγικής και καθορισμού των

εθνικών στόχων, δεν ξεκινάει από την αρχή κάθε φορά που μεταβάλλεται κάποιο ή

κάποια στοιχεία/παράγοντες που την επηρεάζουν. Στην περίπτωση της μεταβολής

των στοιχείων/παραγόντων αυτών, αρχικά η όλη προσπάθεια επικεντρώνεται στην

εκτίμηση της ανάγκης ή μη, αλλαγής κάποιων από των συστατικών της στοιχείων

και εφόσον κριθεί αναγκαίο, σε δεύτερο χρόνο, επιτελείται η αλλαγή.

Η συνέχεια και η συνάφεια της ακολουθούμενης εθνικής στρατηγικής από το

κράτος, καθώς και η παρακολούθηση των εξελίξεων των κρίσιμων στοιχείων ή

δεικτών που είναι δυνατόν να επιφέρουν μεταβολή στα στοιχεία της εθνικής

στρατηγικής είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη για κάθε σύγχρονο κράτος,

προκειμένου να έχει μια αξιοπρεπή και ασφαλή παρουσία και θέση, μέσα στη

διεθνή κοινότητα και παράλληλα να λειτουργεί ομαλά και επιτυχημένα.

4. Σχεδίαση Αντιμετώπισης Απειλών και Καταστάσεων Κρίσης

Διεισδύοντας στα ενδότερα πεδία οργάνωσης και λειτουργίας του κράτους

εντοπίζουμε ένα από τους πυλώνες της εθνικής στρατηγικής, την εθνική ασφάλεια.

Ο υπόψη όρος είναι γενικός και επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες και ορισμούς,

εντούτοις εκτιμάται ότι είναι ο πλέον κατάλληλος για να συμπεριλάβει όλα εκείνα τα

στοιχεία που αφορούν και σχετίζονται με την ασφάλεια του κράτους.

Λέγοντας ασφάλεια του κράτους εννοούμε την ικανοποίηση του αισθήματος

ασφαλείας και την αποτροπή εκδήλωσης ή την αντιμετώπιση εφόσον εκδηλωθεί,

11

Παρά τις όποιες απόψεις περί εκφυλισμού της έννοιας του Εθνικού Συμφέροντος, λόγω της προαγωγής

των κοινοτικών (της ΕΕ) ή συμμαχικών (του ΝΑΤΟ) συμφερόντων, το εθνικό συμφέρον υφίσταται και

μάλιστα γίνεται έντονη προσπάθεια παρουσίασής του από τα κράτη μέλη ως συμφέρον των οικείων

οργανισμών, προκειμένου να υιοθετηθεί με αυτό τον μανδύα. «Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο

Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα» Ι.Θ. Μάζης, Εκδόσεις Παπαζήση, 2006

-17-

πάσης φύσεως απειλής κατά των εθνικών συμφερόντων, είτε αυτή προέρχεται από

ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες12. Από πλευράς θεσμικών ρόλων η εθνική

ασφάλεια οριοθετείται13 μεταξύ της εξωτερικής πολιτικής, της εθνικής άμυνας και

της εσωτερικής (δημόσιας) τάξης. Με μια ευρύτερη προσέγγιση μπορούμε να

θεωρήσουμε ως εθνική ασφάλεια την εξασφάλιση της υφιστάμενης κατάστασης14

του κράτους (εφόσον η κατάσταση αυτή είναι η επιθυμητή) και την αποτροπή κάθε

προσπάθειας αλλαγής της.

Προκειμένου να επιτευχθεί η εθνική ασφάλεια είναι απαραίτητο να

αναγνωρισθούν, να καταγραφούν, να αναλυθούν και να παρακολουθούνται

συνεχώς οι κατ’ αυτής απειλές, εσωτερικές ή εξωτερικές. Πέραν όμως των απειλών

οι οποίες υφίστανται «και είναι ορατές», εκτιμάται ότι είναι απαραίτητο να

αναγνωρισθούν, να καταγραφούν, να αναλυθούν και να παρακολουθούνται

συνεχώς οι πιθανοί κίνδυνοι κατά της εθνικής ασφαλείας. Με την έννοια του

κινδύνου εννοούνται καταστάσεις ή ενέργειες που για την ώρα δεν υφίστανται,

αλλά εφόσον δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις δύνανται να

μετατραπούν σε απειλές. Σε κάθε περίπτωση και προκειμένου η σχεδίαση

αντιμετώπισης των απειλών κατά της εθνικής ασφαλείας να είναι όσο το δυνατόν

πιο ορθή, θα πρέπει να καταγράφεται είτε ως απειλή, είτε ως κίνδυνος, ό,τι απειλεί

την εθνική ασφάλεια του κράτους. άμεσα ή έμμεσα, φανερά ή κεκαλυμμένα, έντονα

ή άτονα.

Εντός της εθνικής ασφάλειας εμπεριέχεται η εθνική άμυνα η οποία αφορά την

προστασία της χώρας από στρατιωτικές απειλές με την αξιοποίηση ή χρήση του

στρατιωτικού συντελεστή ισχύος της χώρας. Όταν μια απειλή ή κίνδυνος ξεφεύγει

από το στενό πλαίσιο της στρατιωτικής αντιμετώπισης τότε μεταφερόμαστε στο

πεδίο της εθνικής ασφάλειας, όπου και απαιτείται η συνέργεια πλέον του ενός

συντελεστών ισχύος του κράτους για την αποτροπή ή αντιμετώπιση της

υποτιθέμενης απειλής. Βέβαια με την τροπή που έχουν λάβει στη σύγχρονη εποχή

οι απειλές και ο τρόπος εκδήλωσής τους (βλέπε στο παρόν κεφάλαιο παρ. 1

«Σύγχρονο Παγκόσμιο και Περιφερειακό Περιβάλλον Ασφάλειας») είναι

12

«Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα» Ι.Θ. Μάζης, Εκδόσεις Παπαζήση, 2006 13

«Η διαχείριση κρίσεων στην ελληνική εξωτερική και αμυντική πολιτική» Ν. Παπαναστασόπουλος,

Εκδόσεις Σιδέρης, Απρίλιος 2015 14

«Το σταθερό συντεταγμένο πλαίσιο εθνικών αξιών και συμφερόντων», κατά Παπαστάμκος Γ., Γκίκας Β.,

Λιάκουρας Π. 2002, op. cit. 33-35

-18-

αναμφίβολο αν θα υπάρξει περίπτωση που θα απαιτηθεί να αντιμετωπισθεί μια

απειλή μόνο με στρατιωτικά μέσα.

Για την αποτροπή ή αντιμετώπιση των απειλών το κράτος οφείλει να σχεδιάζει

και να διαμορφώνει πολιτικές ή σχέδια που είτε εφαρμόζονται, είτε θα

εφαρμοσθούν όταν απαιτηθεί (με την εκδήλωση συγκεκριμένων ενεργειών ή

διαμόρφωση συγκεκριμένων καταστάσεων). Και ενώ με την υπόψη πρακτική

αποτροπής ή αντιμετώπισης απειλών το κράτος διάγει έναν ομαλό κύκλο

λειτουργίας όσον αφορά την εξασφάλιση της εθνικής ασφάλειας, ενδέχεται ο

υπόψη κύκλος να διαταραχθεί από την εμφάνιση μιας κρίσης.

Ως κατάσταση κρίσης λαμβάνεται η κατάσταση εκείνη κατά την οποία

συντελείται, αναπάντεχα, ταχεία εκδήλωση (εμπεριέχει την έννοια του

περιορισμένου χρόνου και του πιεστικού της κατάστασης) μιας αναγνωρισμένης ή

μη15 απειλής κατά της εθνικής ασφαλείας με την οποία διακυβεύεται η υφιστάμενη

κατάσταση του κράτους και για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται η άμεση –

χωρίς ολιγωρία ή καθυστέρηση αντίδρασης - εκδήλωση ενεργειών που

περιλαμβάνουν την κινητοποίηση του εθνικού δυναμικού και τη χρήση των πόρων

της χώρας,

Για να είναι ικανό το κράτος να ανταπεξέλθει επιτυχώς στις δημιουργούμενες

καταστάσεις κρίσεως θεσμοθετεί, εντός των δομών του, κατάλληλα όργανα για το

χειρισμό κρίσεων, ενώ διαμορφώνει και θέτει σε ισχύ ένα σύστημα χειρισμού

κρίσεων (ΣΧΚ), προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις και την υφιστάμενη κατάσταση

του κράτους. Πέρα όμως των οργάνων χειρισμού κρίσεων και του ΣΧΚ, απαιτείται

η συμμετοχή στο χειρισμό των κρίσεων και του λοιπού δυναμικού της χώρας και

για το λόγο αυτό χρειάζεται οι υπηρεσίες, οι οντότητες και το προσωπικό να είναι

εξοικειωμένοι με το ΣΧΚ και να ασκούνται στη χρήση και λειτουργία του, περιοδικά.

Επιπρόσθετα για την υποστήριξη του χειρισμού κρίσεων λαμβάνει χώρα και η

εκ των προτέρων σχεδίαση αντιμετώπισης των πιθανών απειλών ή κινδύνων.

Εκπονούνται σχέδια τα οποία και δοκιμάζονται περιοδικά τόσο για την εξοικείωση

των εκτελεστών, όσο και για την επικαιροποίηση των ίδιων των σχεδίων. Τα σχέδια

αυτά είναι δυνατόν να αφορούν την αντιμετώπιση αναγνωρισμένων απειλών ή την

αντιμετώπιση των πιθανών κινδύνων ή την ετοιμότητα αντιμετώπισης άγνωστων

απειλών ή κινδύνων.

Συνήθως τα σχεδία αντιμετώπισης αναγνωρισμένων απειλών

υλοποιούνται μερικώς από τον καιρό της ειρήνης, έχουν δεσμευμένες και

15 Πρόκειται για μια απειλή ή κίνδυνο που δεν είχε αναγνωρισθεί.

-19-

προσανατολισμένες δυνάμεις16 και απαιτούν μικρό χρόνο για την εκτέλεσή τους. Τα

σχέδια αντιμετώπισης πιθανών κινδύνων δοκιμάζονται κατά τον καιρό της

ειρήνης με τη συμμετοχή των δυνάμεων που θα κλιθούν να τα υλοποιήσουν, ο δε

χρόνος εφαρμογής τους είναι συνήθως μεγαλύτερος των προηγούμενων σχεδίων,

εξαρτάται όμως και από το είδος της απειλής – κινδύνου, καθώς και από την

εγγύτητα των δυνάμεων που θα ενεργήσουν στο χώρο εκδήλωσης της απειλής –

κινδύνου. Τέλος τα σχέδια για την αντιμετώπιση άγνωστων απειλών ή

κινδύνων είναι συνήθως πολύ γενικά και παρέχουν ένα πλαίσιο δράσης δυνάμεων

που δεν είναι δυνατόν να καθορισθούν από τον καιρό της ειρήνης και για το λόγο

αυτό γίνεται ενημέρωση επ’ αυτών στο σύνολο των δυνάμεων.

5. Ιδιαιτερότητες της Ελληνικής Πραγματικότητας

Η πρόσφατη οικονομική κρίση και η κατάσταση που διαμορφώθηκε

μετέπειτα στην Ελλάδα αποτελούν σοβαρές ενδείξεις της αδυναμίας που επήλθε η

χώρα υπό το βάρος σοβαρών παραλείψεων και λαθών, σε συνδυασμό με την

αδιαφορία, τη δυσλειτουργία και τις παθογένειες που παρουσίαζε ο τομέας της

κεντρικής κυβέρνησης και της δημόσιας διοίκησης της χώρας. Οι επιταγές των

μνημονίων17 περί εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης και οι ενέργειες που

ακολούθησαν, δρομολόγησαν μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που εκτός από την

επίτευξη της μείωσης του κόστους λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης - που ήταν

και η βασική επιδίωξη - έδωσαν μια ευκαιρία ριζικής αναμόρφωσης του τρόπου

διακυβέρνησης και λειτουργίας του κράτους.

Οι αδυναμίες που παρουσίαζε η κεντρική κυβέρνηση και η δημόσια διοίκηση

εκτεινόταν τόσο στη διάρθρωση του κράτους, όσο και στα επίπεδα διοικήσεως, και

λειτουργίας. Το γεγονός αυτό αποτελούσε και αιτία δημιουργίας προβλημάτων στις

διαδικασίες σχεδίασης - διαμόρφωσης και υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής,

και κατ’ επέκταση στη σχεδίαση αντιμετώπισης απειλών και καταστάσεων κρίσης.

Για να γίνει αντιληπτή η παραπάνω αναφερόμενη κατάσταση παρατίθενται τα

παρακάτω αποσπάσματα:

«Στην Ελλάδα ουδέποτε στο παρελθόν συντάχθηκε πρόταση Στρατηγικής

Εθνικής Ασφαλείας και, επειδή η μέχρι τούδε πρακτική αποδεικνύει ότι η διαχείριση

των παντοειδών διαστάσεων της Εθνικής Ισχύος συντελείται ασύνδετα, χωρίς

16

Ο όρος δυνάμεις δεν αναφέρεται μόνο σε στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά και στο δυναμικό λοιπών

κρατικών οντοτήτων που εμπλέκονται στην υλοποίηση των υπόψη σχεδίων. 17

«Μνημόνιο Συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ενεργεί για

λογαριασμό των Κρατών Μελών της Ευρωζώνης», Μάιος 2010

-20-

κεντρικό άξονα αναφοράς και στερούμενη μεσο-μακροπρόθεσμης προοπτικής…»18

«Ωστόσο, μια τέτοια φιλοσοφία δεν απτοποιήθηκε δημιουργικά και

αποτελεσματικά στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής, καθιστώντας το ΕΣΕΠ

(Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής) ανενεργό, όσον αφορά στην αποστολή

του, παρά τη συνταγματική πρόβλεψη, η οποία του προσδίδει το ανάλογο κύρος.»19

Η επιτυχία βέβαια των διορθωτικών ενεργειών που έγιναν ή βρίσκονται σε

εξέλιξη, δεν μπορεί να εκτιμηθεί ούτε και είναι αντικείμενο της παρούσης εργασίας.

Εν τούτοις, θα πρέπει να επισημανθεί ότι σε πολλούς τομείς δραστηριοποίησης του

κράτους και λόγω της βαρύτητας που δόθηκε στην προσπάθεια μείωσης του

κόστους, παρατηρήθηκε το φαινόμενο όχι της φθηνότερης λειτουργίας του κράτους,

αλλά της μη λειτουργίας, που εκ των πραγμάτων δεν επιφέρει κόστος.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της φύσεως παρουσιαστήκαν στην υγεία

ως έλλειψη ιατρικού προσωπικού και φαρμάκων, στην παιδεία ως υπολειτουργία ή

και αδυναμία λειτουργίας ΑΕΙ και ΤΕΙ, στα Σώματα Ασφαλείας και στις Ένοπλες

Δυνάμεις ως ελλιπής συντήρηση ή αδυναμία συντήρησης μέσων. Από την άλλη

πλευρά έργα που δεν ήταν σε θέση να εκτελέσουν οι εντεταλμένοι γι’ αυτά φορείς,

ανατέθηκαν σε άλλους με τις όποιες συνέπειες τόσο σε κόστος, όσο και στην

εκτέλεση της κύριας αποστολής τους (πχ. η εκτέλεση αερομετακομιδών υγείας από

μέσα των ΕΔ, λόγω αδυναμίας των φορέων του υπουργείου υγείας).

Γενικώς λοιπόν θα μπορούσε να λεχθεί ότι η ελληνική πραγματικότητα δεν

παρουσιάζει την ιδανική μορφή ενός αρμονικά και αποτελεσματικά λειτουργούντος

κράτους. Το γεγονός αυτό καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την εκτέλεση

μεταρρυθμίσεων, την προσαρμογή σε σύγχρονες τάσεις και την εφαρμογή

μεθοδολογιών που προάγουν τη λειτουργία της κεντρικής κυβέρνησης και της

δημόσιας διοίκησης.

18

Βλέπε σελ. 27, «Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα» Ι.Θ. Μάζης, Εκδόσεις

Παπαζήση, 2006 19

Βλέπε σελ. 131, «Η διαχείριση κρίσεων στην ελληνική εξωτερική και αμυντική πολιτική» Ν.

Παπαναστασόπουλος, Εκδόσεις Σιδέρης, Απρίλιος 2015

-21-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Β»

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ

ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΣΚΕΛΟΥΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ– ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗ

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΣΤΑ ΚΑΤΩΤΕΡΑ ΕΠΙΠΕΔΑ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΧΕΙΡΙΣΜΟ

ΚΡΙΣΕΩΝ

1. Γενικά περί Στρατηγικής Σχεδίασης

Η στρατηγική σχεδίαση αναφέρεται στη σχεδίαση σε στρατηγικό επίπεδο

Η σχεδίαση στο επίπεδο αυτό (και όχι μόνο) έχει ως βάση και αποσκοπεί στην

επίλυση ενός στρατηγικού προβλήματος ή εξίσωσης. Η «στρατηγική» αυτή

εξίσωση περιλαμβάνει τρία κύρια μέρη. τις συνθήκες ζωτικής σημασίας (ends), τα

μέσα (means) και τους τρόπους (ways)20. Οι συνθήκες ζωτικής σημασίας21

αφορούν είτε στη διατήρηση της υφιστάμενης κατάσταση που βρίσκεται το κράτος,

είτε στην επιδίωξη αλλαγής της προς επίτευξή μιας πιο ευνοϊκής κατάστασης,

σύμφωνα με την εθνική στρατηγική. Τα μέσα είναι οι συντελεστές ισχύος του

κράτους, τους οποίους το κράτος έχει στη διάθεσή του και τους οποίους μπορεί να

διαχειριστεί, έτσι ώστε να επιτύχει τις συνθήκες ζωτικής σημασίας. Οι τρόποι

εμπεριέχουν το «πού», το «πότε» και το «πως», θα γίνει η διαχείριση των

συντελεστών ισχύος του κράτους για την επίτευξη των συνθηκών ζωτικής

σημασίας.

Ο χώρος (το «που») εμπεριέχει όλους τους τομείς δραστηριοποίησης του

κράτους ή εκείνους που ενδιαφέρουν το κράτος στη δεδομένη χρονική στιγμή. Οι

τομείς δραστηριοποίησης22 διακρίνονται στον πολιτικό (αφορά τις οριζόντιες και

κάθετες δομές της κυβέρνησης και της δημόσια διοίκησης), στο στρατιωτικό (ο

χώρος δραστηριοποίησης των Ενόπλων Δυνάμεων), στον οικονομικό (ο χώρος

όπου λαμβάνουν χώρα οι οικονομικές δραστηριότητες που αφορούν κυρίως στην

οικονομία, στην ενέργεια, στο εμπόριο, στην εργασία), στον κοινωνικό (ο χώρος

όπου δραστηριοποιούνται οι πολίτες ή λειτουργεί η κοινωνία), στον

πληροφοριακό [αφορά το χώρο όπου διενεργούνται δραστηριότητες που έχουν

σχέση με τις πληροφορίες, όπως αυτές της συλλογής, της πρόσβασης, της

χρήσης (καλής ή κακής), της εκμετάλλευσης, της διανομής, καθώς και το χώρο

όπου λειτουργούν τα αντίστοιχα μέσα (ραδιόφωνο, τηλεόραση, συστήματα

20 « Military Transformation Ends, Ways, and Means» article by Dr. Jack D. Kem in Air & Space Power Journal, Φθινόπωρο 2006 21 Πρόκειται για τις συνθήκες εκείνες που αν δεν έχουν εξασφαλιστεί τότε η κατάσταση (υφιστάμενη ή επιδιωκόμενη) δεν μπορεί να

επιτευχθεί 22 «FM 3-24.2» USA Department of the Army,

-22-

επικοινωνιών, ιντερνέτ, διάστημα κ.α.)], στον τομέα των υποδομών

[περιλαμβάνει τις βασικές υποδομές της χώρας (λιμάνια, αεροδρόμια,

σιδηροδρομικό δίκτυο, οδικό δίκτυο, δίκτυα ύδρευσης-αποχέτευσης, ηλεκτρικό

δίκτυο, νοσοκομεία, σχολεία), τις υπηρεσίες (υγεία, παιδεία, ασφάλεια και τις

εγκαταστάσεις που είναι απαραίτητες για να λειτουργεί ομαλά το κράτος και η

κοινωνία.]. Το «πότε» αφορά στο χρόνο αξιοποίησης/χρήσης ενός ή

περισσοτέρων συντελεστών ισχύος, στο χώρο που έχει επιλεγεί, ενώ το «πως»

αφορά στον τρόπο αξιοποίησης/χρήσης των συντελεστών ισχύος (πχ. πλήρη

εμπλοκή/χρήση της διπλωματικής και στρατιωτικής ισχύος, μερική εμπλοκή/χρήση

της οικονομικής ισχύος, περιορισμένη εμπλοκή/χρήση της πολιτικής/πληροφο-

ριακής ισχύος) στο χώρο και στον χρόνο που έχουν καθοριστεί, πχ. «από τώρα

και για δύο χρόνια θα αυξηθεί η συμμετοχή των ΕΔ της χώρας σε ασκήσεις της

ΕΕ» στην περίπτωση αυτή παρατηρούμε ότι έχει επιλεγεί ως χώρος ο

στρατιωτικός τομέας δραστηριοποίησης και ο πολιτικός (ΕΕ), ως χρόνος από

τώρα και για τα δύο επόμενα χρόνια, ενώ θα γίνει αξιοποίηση τόσο του

στρατιωτικού συντελεστή ισχύος (πλήρη εμπλοκή με διάθεση δυνάμεων και

μέσων), όσο και του οικονομικού (μερική εμπλοκή με χρηματοδότηση των

δραστηριοτήτων αυτών).

Κάθε ένα από τα μέρη της στρατηγικής εξίσωσης συνίσταται από πολλές

παραμέτρους οι οποίοι και πρέπει να ληφθούν υπόψη προκειμένου να «βγαίνει» η

εξίσωση. Αν κάποιο από τα μέρη της εξίσωσης δεν εκτιμηθεί ή δεν ληφθεί σωστά

τότε η εξίσωση είναι αδύνατη, γεγονός που έχει επιπτώσεις στο κράτος

(δημιουργία μη επιθυμητής κατάστασης, απώλεια συντελεστών ισχύος,

αναποτελεσματική διαχείριση των συντελεστών ισχύος, κα.). Η επίλυση λοιπόν της

στρατηγικής εξίσωσης δεν είναι κάτι που μπορεί να παραβλεφθεί, αντιθέτως είναι

μια αέναη προσπάθεια που καταβάλλεται από το κράτος για την εξασφάλιση των

εθνικών του συμφερόντων.

2. Σχέσεις Αλληλεξάρτησης της Σχεδίασης σε Στρατηγικό Επίπεδο

μεταξύ Πολιτικού και Στρατιωτικού Σκέλους

Στα πλαίσια της αέναης προσπάθειας του κράτους για την εξασφάλιση των

εθνικών συμφερόντων εντάσσεται και η σχεδίαση στο στρατηγικό επίπεδο. Όπως

αναφέρθηκε και στο προηγούμενο κεφάλαιο, στο στρατηγικό επίπεδο διακρίνουμε

το πολιτικό και το στρατιωτικό σκέλος, με το πολιτικό όμως να υπερέχει του

στρατιωτικού λόγω της υπαγωγής των Ενόπλων Δυνάμεων υπό την πολιτική

ηγεσία της χώρας. Είναι λοιπόν δόκιμο να διαχωρίσουμε και τη σχεδίαση σε αυτή

-23-

που λαμβάνει χώρα στο πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου, και σε αυτή

που λαμβάνει χώρα στο στρατιωτικό σκέλος, επισημαίνοντας μια ιδιομορφία, ότι

το στρατιωτικό σκέλος παίζει το ρόλο του γνωμοδοτικού οργάνου επί των

στρατιωτικών θεμάτων προς το πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου. Ως εκ'

τούτου τις αποφάσεις σε στρατηγικό επίπεδο για τη συμβολή της στρατιωτικής

ισχύος στην υλοποίηση της εθνικής στρατηγικής της λαμβάνει το πολιτικό σκέλος.

Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί, ότι υπάρχει πάντα μια λεπτή

ισορροπία που διακρίνει τις σχέσεις μεταξύ των δυο σκελών και αυτή η ισορροπία

είναι ανάγκη να διατηρείται μεταξύ τους, ανεξαρτήτως των προσώπων που

μετέχουν σ’ αυτά, με άλλα λόγια απαιτείται η ύπαρξη μιας κουλτούρας

συνεργασίας στο στρατηγικό επίπεδο, προκειμένου να επιτυγχάνεται η

πολιτικοστρατιωτική προσέγγιση των θεμάτων/καταστάσεων. Η ύπαρξη μιας

τέτοιας κουλτούρας που προσομοιάζει με την προσπάθεια επίτευξης της

διακλαδικότητας σε επίπεδο ΕΔ, απαιτεί εκπαίδευση, επικοινωνία, γνώση και

κατανόηση του τρόπου που αντιλαμβάνεται τα πράγματα και λειτουργεί ο καθένας

μέσα στο χώρο δραστηριοποίησής του.

Μετά από την παρένθεση που αφορούσε τις γενικότερες σχέσεις μεταξύ

πολιτικού και στρατιωτικού σκέλους του στρατηγικού επιπέδου και εστιάζοντας στις

σχέσεις κατά την υλοποίηση της διαδικασίας σχεδίασης στο στρατηγικό επίπεδο,

παρατηρούμαι ότι πρόκειται για σχέσεις πολυσύνθετες, αμφίδρομες και

προσαρμοζόμενες στην εκάστοτε κατάσταση. Παρά την υπεροχή του πολιτικού

σκέλους έναντι του στρατιωτικού, αρκετά από τα θέματα σχεδίασης δεν

καθορίζονται άμεσα από το πολιτικό, αλλά έμμεσα μέσω της πρότασης που

υποβάλλει το στρατιωτικό σκέλος, ενώ στην πρόταση που θα υποβληθεί από το

στρατιωτικό σκέλος έχουν ληφθεί υπόψη οι τάσεις ή το κλίμα που έχει

διαμορφωθεί στο πολιτικό σκέλος για το υπόψη θέμα.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο καθορισμός των απειλών κατά της

εθνικής ασφάλειας ή της οροφής των ΕΔ. Το στρατιωτικό σκέλος είναι αυτό που

θα διαμορφώσει το κείμενο που θα αναφέρεται - ως επί το πλείστον- στις

στρατιωτικές απειλές και θα το προωθήσει στο πολιτικό σκέλος για έγκριση και

υιοθέτηση, πλην όμως απαιτείται να έχει προηγηθεί μια σειρά διαβουλεύσεων

ώστε τι κείμενο να είναι αποδεκτό και να αντικατοπτρίζει και τις αντιλήψεις του

πολιτικού σκέλους περί των απειλών. Ο καθορισμός της οροφής των ΕΔ

καθορίζεται από το πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου, μετά από την

πρόταση που θα υποβάλλει το στρατιωτικό σκέλος, αφού έχουν προηγηθεί και

-24-

πάλι μια σειρά διαβουλεύσεων με το πολιτικό σκέλος προκειμένου να έχει

επιτευχθεί σύγκλιση απόψεων πριν από την υποβολή της τελικής πρότασης.

Εφόσον οι υπόψη σχέσεις λειτουργούν αρμονικά η όλη διαδικασία της

στρατηγικής σχεδίασης στο στρατηγικό επίπεδο θα είναι πετυχημένη και

αποτελεσματική. Αν όμως οι υπόψη σχέσεις είναι συγκρουσιακές, η στρατηγική

σχεδίαση δεν θα λειτουργεί αρμονικά, γεγονός που θα έχει σοβαρές επιπτώσεις

όχι μόνο στο χρόνο απόδοσης των προϊόντων της στρατηγικής σχεδίασης αλλά

και στην ποιότητά τους. Στο σημείο αυτό διαφαίνεται και πάλι η ανάγκη

διαμόρφωσης μιας κουλτούρας συνεργασίας στο στρατηγικό επίπεδο η οποία και

θα συντείνει στην αρμονική συνεργασία μεταξύ των συντελεστών εφαρμογής της

στρατηγικής σχεδίασης.

3. Σχέση Στρατηγικής Σχεδίασης με τη Σχεδίαση στο Επιχειρησιακό και

Τακτικό Επίπεδο

Στα πλαίσια της ομαλής λειτουργίας της διαδικασίας σχεδίασης σε όλα τα

επίπεδα είναι αναγκαίο να υφίστανται και να είναι ενεργοί δίαυλοι επικοινωνίας,

συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ των επιπέδων διοικήσεως και λειτουργίας

μιας χώρας, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται το ενιαίο της προσπάθειας και το

καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα των εκτελουμένων ενεργειών σε όλα τα επίπεδα.

Όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ του στρατηγικού και των υφιστάμενων σε αυτό

επιπέδων, θα πρέπει αρχικά να δούμε πως αλληλεπιδρούν μεταξύ τους για είναι

και περισσότερο εμφανείς οι σχέσεις τους κατά τη διαδικασία της στρατηγικής

σχεδίασης. Το επιχειρησιακό επίπεδο είναι εκείνο που θα λάβει τις γενικές - κατά

βάση- οδηγίες, κατευθύνσεις, εντολές από το στρατηγικό επίπεδο και θα κληθεί να

τις υλοποιήσει. Στη συνέχεια και μετά από την επεξεργασία των ληφθέντων

δεδομένων θα προχωρήσει στην ανάθεση έργων εντός του επιπέδου του και/ή

εκτός (στο τακτικό επίπεδο). Στο τακτικό επίπεδο θα λάβει χώρα αντίστοιχη

επεξεργασία δεδομένων και ανάθεση αποστολών στους εκτελεστές. Για να είναι

ρεαλιστικά και υλοποιήσιμα τα διατασσόμενα από το Στρατηγικό επίπεδο, θα

πρέπει να έχει προηγηθεί συνεργασία και συντονισμός με τα υφιστάμενα επίπεδα

διοίκησης και λειτουργίας. Αντίστροφα αποτυχία των εκτελούμενων ενεργειών στο

τακτικό ή στο επιχειρησιακό επίπεδο είναι δυνατόν να έχει αρνητικές επιπτώσεις

και στο στρατηγικό επίπεδο.

Κατά την ίδια έννοια κατά τη διαδικασία της στρατηγικής σχεδίασης το

στρατηγικό επίπεδο χρειάζεται την τροφοδότησή του με στοιχεία τόσο από το

επιχειρησιακό, όσο και από το τακτικό επίπεδο, καθώς και να λαμβάνει προτάσεις-

-25-

εισηγήσεις από τα υπόψη επίπεδα επί των προϊόντων της στρατηγικής σχεδίασης,

ιδιαιτέρως δε επ’ αυτών που τους αφορούν άμεσα (αυτά που θα κλιθούν να

υλοποιήσουν στη συνέχεια). Ενώ αντίστοιχα και τα υφιστάμενα επίπεδα κατά τη

διαδικασία σχεδίασης χρειάζονται τροφοδότηση από το στρατηγικό επίπεδο τόσο

με στοιχεία που είναι αναγκαία για τη σχεδίασή τους, όσο και με σχόλια – απόψεις

επί των προϊόντων σχεδίασης, προκειμένου να εξασφαλισθεί η συνάφειά τους με

τα αντίστοιχα προϊόντα της στρατηγικής σχεδίασης.

Η ελλιπής επικοινωνία, συνεργασία και συντονισμός ή και στη χειρότερη

περίπτωση, η σχεδίαση εν’ ρήμει των ετέρων επιπέδων αποτελούν αιτίες μεγάλων

καθυστερήσεων ως και πλήρους αποτυχίας της διαδικασίας σχεδίασης. Για

παράδειγμα αν κατά το στρατηγικό σχεδιασμό αντιμετώπισης πυρκαγιών

σχεδιαστεί η χρήση των πυροσβεστικών μέσων χωρίς να ληφθούν υπόψη οι

δυνατότητες από πλευράς του προσωπικού να υποστηρίξουν τη σχεδιαζόμενη

χρήση, τότε ο σχεδιασμός δεν θα μπορεί να υποστηριχθεί σε τακτικό επίπεδο

γεγονός που θα ανατρέψει και τον υπόλοιπο στρατηγικό σχεδιασμό που βασίζεται

στον υπόψη παράγοντα.

Η διατήρηση όμως των αμφίδρομων κάθετων σχέσεων, πέραν της βελτίωσης

του αποτελέσματος της στρατηγικής σχεδίασης συμβάλλει στην παράλληλη και

κατά συνέπεια στην ταχύτερη σχεδίαση σε όλα τα επίπεδα. Για παράδειγμα αν τα

όργανα σχεδιάσεως του επιχειρησιακού και τακτικού επιπέδου γίνουν κοινωνοί της

στρατηγικής σχεδίασης προ της λήψης των τελικών προϊόντων, είναι δεδομένο ότι

θα έχουν έγκαιρα αρκετά στοιχεία για την εκκίνηση και τροφοδότηση της δικής

τους σχεδίασης, ενώ ταυτόχρονα θα έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν την

πορεία της στρατηγικής σχεδίασης προκειμένου να αποφευχθούν επιλογές που

δεν μπορούν ή είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να υποστηριχθούν/υλοποιηθούν.

Και στις δυο περιπτώσεις έχουμε ιδανική εφαρμογή της αρχής της παράλληλης

σχεδίασης, καθώς και ανάλογη μείωση του χρόνου σχεδιάσεως, προς όφελος των

εκτελεστών και της υλοποίησης του σχεδιασμού.

Τέλος κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι πέρα της ανάπτυξης των κάθετων

σχέσεων κατά τη διαδικασία σχεδίασης εντός του αυτού φορέα (της κεντρικής

κυβέρνησης, της δημόσιας διοίκησης, των ΕΔ) απαιτείται η ανάπτυξη οριζόντιων

και κάθετων σχέσεων μεταξύ των οργάνων σχεδίασης και λοιπών φορέων,

εφόσον αφορούν ενέργειες εντός κοινών τομέων δραστηριοποίησής τους. Για

παράδειγμα ο σχεδιασμός χρήσης λιμένων νήσων από μονάδες του ΠΝ κατά τον

-26-

αμυντικό σχεδιασμό απαιτεί συντονισμό και συνεργασία τόσο με το υπουργείο

ναυτιλίας, όσο και με τις κατά τόπους λιμενικές αρχές.

Τα παρατιθέμενα στοιχεία που αναφέρονται στις σχέσεις μεταξύ των επιπέδων

διοίκησης και λειτουργίας κατά την στρατηγική σχεδίαση, όπως θα αναπτυχθεί και

στη συνέχεια έχουν ακόμα μεγαλύτερη σημασία κατά το χειρισμό κρίσεων, όπου ο

παράγοντας χρόνος είναι κρίσιμος.

4. Σχέση Στρατηγικής Σχεδίασης και Χειρισμός Κρίσεων

Εκτός από τη στρατηγική σχεδίαση που λαμβάνει χώρα στα πλαίσια

εφαρμογής της εθνικής σχεδίασης, η στρατηγική σχεδίαση ενεργοποιείται κατά την

εκδήλωση καταστάσεων κρίσης, όπως αυτές έχουν περιγραφεί στο προηγούμενο

κεφάλαιο (Κεφ. Α, παρ. 4 “Σχεδίαση Αντιμετώπισης Απειλών και Καταστάσεων

Κρίσης”).

Ουσιαστικά η στρατηγική σχεδίαση είναι η διαδικασία εκείνη που

λειτουργώντας εντός του πλαισίου χειρισμού της κρίσης θα παράγει τον καλύτερο

τρόπο χειρισμού της αξιοποιώντας το υφιστάμενο ΣΧΚ. Πιο συγκεκριμένα εφόσον

η στρατηγική σχεδίαση υφίσταται ως θεσμοθετημένη διαδικασία στο στρατηγικό

επίπεδο θα υπάρχει και ανάλογη προεργασία που θα μπορεί να υποστηρίξει τις

ανάγκες χειρισμού της κρίσης. Σε γενικές γραμμές οι περιπτώσεις που δύναται να

εμφανισθούν είναι οι ακόλουθες:

- Μέσω της στρατηγικής σχεδίασης να προκριθεί η εφαρμογή υφιστάμενων

σχεδίων - χωρίς αλλαγές, με αλλαγές/επικαιροποίηση με βάση τις μεταβολές που

έχουν επέλθει λόγω της κρίσης ή/και με συμπλήρωση με βάση της απαιτήσεις

χειρισμού της κρίσης- και στη συνέχεια στα πλαίσια της διαδικασίας θα

παρακολουθείται η εκτέλεσή τους, θα αξιολογούνται και εφόσον απαιτηθεί είτε θα

τροποποιούνται, είτε θα αλλάζουν, είτε θα σταματάει η εφαρμογή τους.

- Εφόσον για το χειρισμό της συγκεκριμένης κρίσης δεν υφίστανται ανάλογα

σχέδια θα ακολουθηθούν όλα τα στάδια της στρατηγικής σχεδίασης σε έκταση

ανάλογη των κενών που υπάρχουν, σε κάθε στάδιο για τη συγκεκριμένη κρίση. Αν

για παράδειγμα η ανάλυση του αντιπάλου προϋπάρχει της κρίσεως και δεν έχουν

αλλάξει τα δεδομένα διαμόρφωσής της, τότε η στρατηγική σχεδίαση θα αξιοποιήσει

την υπάρχουσα ανάλυση.

Σε κάθε περίπτωση εφόσον ο χειρισμός της κρίσης θα οδηγηθεί σε σύγκρουση

η στρατηγική σχεδίαση θα είναι αυτή που θα διαμορφώσει τη μορφή της

επιχείρησης από πλευράς στρατηγικού επιπέδου, μεταφέροντας τις αποφάσεις της

πολιτικής ηγεσίας με κατάλληλη διαμόρφωση ως κατευθύνσεις, οδηγίες και

-27-

εντολές προς το επιχειρησιακό επίπεδο. Δρώντας ανάλογα το επιχειρησιακό

επίπεδο και εφαρμόζοντας την επιχειρησιακή σχεδίαση θα παρέχει προς το τακτικό

επίπεδο τις αναγκαίες για την εκτέλεση της επιχείρησης διαταγές. Κατά όμοιο

τρόμο θα ενεργήσει και το τακτικό επίπεδο , υλοποιώντας την υπόψη επιχείρηση.

Στην όλη διαδικασία στρατηγικής σχεδίασης υφίστανται εκτός από τις σχέσεις

που έχουν περιγραφεί στις προηγούμενες παραγράφους, και σχέσεις συντονισμού

– συνεργασίας με τα θεσμοθετημένα όργανα χειρισμού κρίσεων (εφόσον

διαφέρουν, από τα όργανα σχεδίασης στα διάφορα επίπεδα διοίκησης/διακυβέρ-

νησης) αλλά και με το λοιπό δυναμικό της χώρας, όπου και όταν αυτό κριθεί

αναγκαίο .

5. Υφιστάμενη Κατάσταση Σχεδίασης στα Επίπεδα Διοικήσεως και

Λειτουργίας του Ελληνικού Κράτους

Οι πτυχές λειτουργίας της κεντρικής κυβέρνησης και τις δημόσιας

διοίκησης στην Ελλάδα, όπως παρουσιάζονται καθημερινά μέσα από τα ΜΜΕ

αντικατοπτρίζουν σε κάποιο βαθμό – τουλάχιστον - την κατάσταση στην οποία

βρίσκονται, και η οποία χαρακτηρίζεται23 από την αναποτελεσματικότητα, την

αδιαφάνεια και τη διαφθορά. Η κατασπατάληση δημόσιου πλούτου, οι αδιαφανείς

διαδικασίες και οι χαμηλού επιπέδου παρεχόμενες υπηρεσίες από τις δημόσιες

υπηρεσίες και οργανισμούς στην υγεία, την παιδεία και την ασφάλεια αποτελούν

χαρακτηριστικά παραδείγματα της κατάστασης αυτής.

Η πελατειακή ενάσκηση της εξουσίας από τους πολιτικούς, η μη ύπαρξη

συνέχειας στις εφαρμοζόμενες πολιτικές, η αδιαφανής και αναξιοκρατική λειτουργία

του κράτους είχε ως αποτέλεσμα την αποσάθρωση της οργάνωσης και λειτουργίας

του κρατικού μηχανισμού24. Το ελληνικό κράτος ήταν κι είναι ο “μεγάλος ασθενής”

και όπως είναι φυσικό μια τέτοια κατάσταση δεν μπορεί παρά να έχει δυσμενείς

επιπτώσεις, τις οποίες και βιώνει η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια. Στα

πλαίσια βέβαια, των μεταρρυθμίσεων που επιβλήθηκαν μέσω των “μνημονίων”

έγιναν και γίνονται προσπάθειες εκσυγχρονισμού του κρατικού μηχανισμού, με

αποτέλεσμα να διαφαίνονται κάποιες “οάσεις” εκσυγχρονισμού σε τομείς όπως η

τέχνη, η ναυτιλία, οι επιχειρήσεις κτλ. Ο δρόμος όμως, είναι μακρύς ακόμα και οι

προσπάθειες πρέπει να συνεχιστούν.

23

«Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση»: Το οξυγόνο της Δημοκρατίας» άρθρο του Γεωργιάδη Απόστολου

Καθημερινός Παρατηρητής, Μάιος 2014 24

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α΄ΓΕΛ – ΕΠΑΛ” Παύλος Φ. Μάραντος ,Κώστας Ν. Θεριανός ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

-28-

Μέσα σε αυτό το δυσκίνητο και αναχρονιστικό κρατικό μηχανισμό η υιοθέτηση

και εφαρμογή διαδικασιών όπως αυτές του σχεδιασμού, του καθορισμού στόχων

και μετρήσιμων αποτελεσμάτων ήταν κι είναι σε εμβρυακά στάδια. Όπου μάλιστα

γινόταν προσπάθεια εφαρμογής τέτοιων διαδικασιών, με την αλλαγή προσώπων ή

κυβερνήσεων η όποια σχεδίαση είχε προηγηθεί εντός των υπουργείων, των

οργανισμών και υπηρεσιών του κράτους, όχι μόνο δεν σταματούσε, αλλά

ανατρεπόταν εκ βάθρων. Είναι λοιπόν κατανοητό ότι η σχεδίαση στα διάφορα

επίπεδα διοικήσεως και λειτουργίας του Ελληνικού κράτους είναι προβληματική και

χρήζει επανεκκίνησης, εκσυγχρονισμού και συνέχειας.

6. Στρατηγική Σχεδίαση στις Ένοπλες Δυνάμεις– Υφιστάμενη

Κατάσταση, Ελλείψεις – Αδυναμίες

Εξαίρεση από την παραπάνω αναφερόμενη κατάσταση αποτελούν οι ΕΔ

οι οποίες -εξ' ανάγκης- έπρεπε να έχουν θεσμοθετημένες διαδικασίες σχεδίασης

σε όλα τα επίπεδα και να τις εξασκούν. Βέβαια και στον τομέα των ΕΔ παρατηρού-

νται παθογένειες και δυσλειτουργίες, οι οποίες διαμορφώνουν ένα πλαίσιο που

οριοθετείται από την έλλειψη ευελιξίας, συνέχειας και εκσυγχρονισμού, καθώς και

από την προσκόλληση στην γραφειοκρατία.

Στο πεδίο της σχεδίασης οι ακολουθούμενοι μέθοδοι σχεδίασης στα διαφορά

επίπεδα διοικήσεως χαρακτηρίζονται από στασιμότητα και έλλειψη

προσαρμοστικότητας στις σύγχρονες απαιτήσεις. Επί χρόνια χρησιμοποιούνται τα

ίδια εγχειρίδια και κανονισμοί σχεδίασης χωρίς καμία ουσιαστική αλλαγή και

βελτίωση, κάθε δε κλάδος ακολουθεί τη δική του μεθοδολογία εις βάρος της

διακλαδικότητας. Από την ίδρυση της ΑΔΙΣΠΟ και επέκεινα με τη σταδιακή

εισαγωγή της διακλαδικότητας στις ΕΔ, έγιναν προσπάθειες καθιέρωσης

διαδικασιών και μεθόδου διακλαδικής σχεδίασης τουλάχιστον στο επιχειρησιακό

επίπεδο.

Αποτέλεσμα των προσπαθειών αυτών ήταν η έκδοση του διακλαδικού

κανονισμού επιχειρησιακής σχεδίασης. Στον υπόψη κανονισμό παρόλο που γίνεται

προσπάθεια καθορισμού στοιχείων για τη σχεδίαση στο στρατηγικό επίπεδο, αυτά

είναι γενικά και ασαφή. Επιπλέον, η εισαγωγή νέων όρων και οι αλλαγές στην

υπάρχουσα ορολογία προκάλεσαν αρκετά προβλήματα στην εξοικείωση του

προσωπικού και στην εφαρμογή των υπόψη διαδικασιών, ενώ ταυτόχρονα

δημιουργούσαν σοβαρά προβλήματα στο κλαδικό επιχειρησιακό και τακτικό

επίπεδο. λόγω ελλιπούς αντιστοιχίας/διασάφησης των χρησιμοποιούμενων όρων

μεταξύ των επιπέδων διοικήσεως. Οι παραπάνω ελλείψεις – αδυναμίες έχουν

-29-

καταστήσει – ουσιαστικά- το υπόψη εγχειρίδιο, σε εγχειρίδιο σχεδίασης σε

διακλαδικό επιχειρησιακό επίπεδο.

Παρά τις όποιες αλλαγές και βελτιώσεις που επήλθαν επί των κειμένων πάνω

στα οποία στηρίζεται η σχεδίαση, εντούτοις δεν έχει επιτευχθεί η επιθυμητή αλλαγή

στη γενικότερη φιλοσοφία και νοοτροπία σχεδιασμού, γεγονός που επηρεάζει

αρνητικά τόσο τους σχεδιαστές, όσο και τα προϊόντα σχεδίασης (επικαιρότητα,

υπολογισμός και αντιμετώπιση αναμενόμενων καταστάσεων, πλήρης εναρμόνιση

και συντονισμός με τα αντίστοιχα σχέδια άλλων επιπέδων, Κλάδων και

υπηρεσιών).

Ειδικότερα δε για τη σχεδίαση στο στρατηγικό επίπεδο παρατηρείται μια

προσπάθεια διαμόρφωσης προϊόντων που πηγάζουν από το επίπεδο αυτό, πλην

όμως η υφιστάμενη φιλοσοφία και νοοτροπία είναι βαριά γραφειοκρατικές,

στερούνται ευελιξίας και προσαρμοστικότητας, τα δε προϊόντα της σχεδίασης

αποτελούν σύνθεση μεμονωμένων και «αποξενωμένων» ενοτήτων. Συνήθως οι

ενότητες που αποτελούν τμήματα των προϊόντων της σχεδίασης διαμορφώνονται

χωρίς αλληλεπίδραση μεταξύ των επιμέρους ομάδων εργασίας παραγωγής

ενοτήτων. Το, γεγονός αυτό οδηγεί σε ενότητες οι οποίες δε λαμβάνουν υπόψη τις

παραμέτρους σύνδεσης με τις υπόλοιπες, καθώς και την ανάγκη τμηματικής

ανάπτυξης μιας ενότητας σε συνδυασμό με την ανάπτυξη άλλων σχετικών

ενοτήτων, με αποτέλεσμα να είναι εξαιρετικά δύσκολο -ακόμα και φρασεολογικά-

να ομογενοποιηθούν και ενσωματωθούν στο τελικό προϊόν σχεδίασης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατάστασης αποτελεί η πρόβλεψη από το

κείμενο που ρυθμίζει τα της επιχειρησιακής σχεδίασης σε επίπεδο ΓΕΕΘΑ, ενός

υπερβολικά μεγάλου αριθμού πολυμελών ομάδων σύνθεσης ενοτήτων των

προϊόντων σχεδίασης, που καθιστά ρεαλιστικά αδύνατο το συντονισμό και τη

συνέργεια όλων αυτών των ομάδων και φυσικά την παραγωγή ενοτήτων που θα

έχουν συνάφεια και θα αλληλοϋποστηρίζουν/νται με τις λοιπές ενότητες του

προϊόντος σχεδίασης.

Κατά όμοιο τρόπο και ίσως σε χειρότερη κλίμακα λαμβάνουν χώρα οι διαδικασίες

σχεδίασης στο πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου όπου τις ομάδες

παραγωγής ενοτήτων προϊόντων σχεδίασης, αποτελούν υπουργεία, οργανισμοί

και υπηρεσίες. Οι υπόψη ομάδες σύνθεσης, με τη σειρά τους αναθέτουν την

επεξεργασία σε επιμέρους ομάδες διατηρώντας με αυτό τον τρόπο το φαύλο κύκλο

των παθογενειών στη σχεδίαση.

-30-

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

-31-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Γ»

ΜΕΘΟΔΟΣ/ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΣΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που εμφανίζεται συνήθως κατά τη

σχεδίαση στο στρατηγικό επίπεδο είναι η τάση του σχεδιαζόντος - εντός αυτού- είτε

να σχεδιάζει ως ευρισκόμενος στο κατώτερο επίπεδο (ενασχόληση με

επιχειρησιακές ή και τακτικές λεπτομέρειες), είτε να ξεφεύγει πέρα και πάνω από το

στρατηγικό επίπεδο (υπεργενίκευση των στοιχείων σχεδίασης). Για την εξάλειψη ή

τον περιορισμό του σχεδιαστικού αυτού «πειρασμού» χρειάζεται η διαμόρφωση

κουλτούρας θεώρησης και επίλυσης των στρατηγικών προβλημάτων από

στρατηγικής «σκοπιάς», φέροντας το «καπέλο» του στρατηγικού επιπέδου. Η

διαμόρφωση της επιθυμητής στρατηγικής κουλτούρας επιτυγχάνεται όταν

επιτευχθεί η εξοικείωση και η καλλιέργεια της στρατηγικής σκέψης στους σχεδιά-

ζοντες στο στρατηγικό επίπεδο, καθώς και με την υιοθέτηση και εφαρμογή μιας

μεθόδου/μοντέλου αποκλειστικά και μόνο προσανατολισμένης/ου στις ανάγκες της

σχεδίασης στο στρατηγικό επίπεδο.

1. Στρατηγική Σκέψη και Στρατηγική Σχεδίαση

Η εξοικείωση και η καλλιέργεια της στρατηγικής σκέψης επιτυγχάνεται με

τη μελέτη και ενασχόληση με τους θεωρητικούς της στρατηγικής, τα ιστορικά

παραδείγματα, και τις σύγχρονες τάσεις και πρακτικές που εφαρμόζονται/

ακολουθούνται στη στρατηγική γενικότερα. Με αυτό τον τρόπο ο σχεδιάζων του

στρατηγικού επιπέδου διευρύνει αλλά και οριοθετεί τη σκέψη του, έτσι ώστε να

μπορεί να θεωρεί και να επιλύει τα στρατηγικά προβλήματα διατηρώντας τη θέση

του και το στρατηγικό χαρακτήρα του. Αν δεν έχει επέλθει η διεύρυνση και η

οριοθέτηση της σκέψης εντός του στρατηγικού επιπέδου τότε παρατηρούνται δυο

τινά:

α. Ο σχεδιάζων μένει εγκλωβισμένος στα όρια του επιπέδου από το

οποίο προέρχεται (επιχειρησιακό ή ακόμα και τακτικό) γεγονός που επηρεάζει την

κατεύθυνση σχεδίασης, η οποία στρέφεται προς τα χαμηλότερα επίπεδα, επειδή

εντός αυτών ο σχεδιάζων νιώθει άνεση και ασφάλεια να σχεδιάζει. Η εξέλιξη αυτή

έχει αρνητικές επιπτώσεις διότι στερεί από τον σχεδιάζοντα τη δυνατότητα να

θεωρήσει στρατηγικά και κατ’ επέκταση να επιλύσει το στρατηγικό πρόβλημα, ενώ

ταυτόχρονα προκαλεί προβλήματα στη διαδικασία σχεδίασης στα κατώτερα

επίπεδα, λόγω της παρέμβασης του στρατηγικού επιπέδου σε αυτή.

β. Ο σχεδιάζων διακατεχόμενος από το άγχος να μην υποκύψει στον

πειρασμό κατεύθυνσης της σχεδίασης προς τα χαμηλότερα επίπεδα, στοχεύει

-32-

πέρα και πάνω από το στρατηγικό επίπεδο με αποτέλεσμα η σχεδίαση να

κατευθύνεται στη διαμόρφωση γενικοτήτων ή και θεωριών, που όχι μόνο δεν

εξυπηρετούν τους σκοπούς της στρατηγικής σχεδίασης, αλλά αντίθετα

περιπλέκουν την επίλυση του στρατηγικού προβλήματος και προκαλούν σύγχυση

όχι μόνο εντός του στρατηγικού επίπεδου, αλλά πολύ περισσότερο στα κατώτερα

επίπεδα.

Στα πλαίσια της εξοικείωσης και καλλιέργειας της στρατηγικής σκέψης, πέρα

από την προσωπική μελέτη και ενασχόληση των επιφορτισμένων με τη σχεδίαση

στο στρατηγικό επίπεδο, αναγκαιεί και η επιμόρφωσή/εκπαίδευσή τους επί

θεμάτων που σχετίζονται με τη στρατηγική (θεωρητικοί της στρατηγικής, ιστορικά

παραδείγματα, εφαρμοσμένη στρατηγική στο σύγχρονο περιβάλλον ασφαλείας,

κ.α.), καθώς και με τη στρατηγική σχεδίαση ( σύγχρονες τάσεις και πρακτικές που

εφαρμόζονται/ακολουθούνται στη στρατηγική σχεδίαση, ακολουθούμενη/ο

μέθοδος/μοντέλο στρατηγικής σχεδίασης, κ.α.). Εκ της συνάφειας των προς

επιμόρφωση/εκπαίδευση θεμάτων διακρίνεται η ανάγκη συνδιδασκαλίας τους,

προκειμένου να εξασφαλισθεί η φυσική συνέχεια και η σύνδεση της στρατηγικής

σκέψης με τη σχεδίαση στο στρατηγικό επίπεδο και αντίστροφα.

Εφόσον λοιπόν, το θεωρητικό υπόβαθρο για την επιδιωκόμενη διεύρυνση και

οριοθέτηση της σκέψης -εντός του στρατηγικού επιπέδου- τεθεί, τότε και για να

εδραιωθεί το υπόψη πεδίο και τρόπος σκέψης, χρειάζεται πρακτική εξάσκηση, του

σχεδιάζοντα, στην αξιοποίησής της προς επίλυση των στρατηγικών προβλημάτων.

Η πρακτική εξάσκηση είναι δυνατόν να περιλαμβάνει απάντηση σε περιορισμένης

έκτασης στρατηγικά ερωτήματα (καθορισμός στρατηγικών ΑΝΣΚ, καθορισμός

τελικής επιθυμητής κατάστασης, καθορισμός Κέντρων Βάρους, κ.α), καθώς και

μερική ή πλήρη επίλυση ενός στρατηγικού προβλήματος. Σε κάθε περίπτωση η

πρακτική εξάσκηση των σχεδιαζόντων στο στρατηγικό επίπεδο δέον να είναι

σταδιακή και να ακολουθεί πορεία από την απλούστερη προς την πιο σύνθετη

μορφή.

Συνδυάζοντας την επιμόρφωση/εκπαίδευση και την πρακτική εξάσκηση στην

εφαρμογή της στρατηγικής σκέψης, στα πλαίσια της στρατηγικής σχεδίασης,

δημιουργείται ένα συγκεντρωτικό πακέτο προετοιμασίας του σχεδιαζόντος σε

στρατηγικό επίπεδο, προκειμένου να είναι έτοιμος να εφαρμόσει την

ακολουθούμενη μέθοδο/μοντέλο στρατηγικής σχεδίασης για την επίλυση

οποιουδήποτε στρατηγικού προβλήματος.

-33-

2. Σύγχρονες Τάσεις/Πρακτικές στη Στρατηγική Σχεδίαση -

Μέθοδοι/Μοντέλα Στρατηγικής Σχεδίασης - Σύγκριση

Το σύγχρονο περιβάλλον ασφαλείας -όπως είναι αντιληπτό από την

εξέταση του- είναι εξαιρετικά ανασφαλές, επικίνδυνο, απρόβλεπτο, πολύπλοκο και

πολυσύνθετο. Η εμφάνιση και η επίλυση στρατηγικών προβλημάτων εντός αυτού

του περιβάλλοντος απαιτεί προσεκτική μελέτη και συνεκτίμηση σε βάθος, όλων των

παραγόντων που επηρεάζουν την υφιστάμενη κατάσταση.

Ο παραδοσιακός25 τρόπος επίλυσης των στρατηγικών προβλημάτων ήδη από

τη δεκαετία του ‘70 και μετά, δεν ικανοποιούσε τους θεωρητικούς της σχεδίασης

στις προηγμένες στρατιωτικά (και όχι μόνο) χώρες, όπως οι ΗΠΑ και το Ισραήλ, οι

οποίες και επιδόθηκαν σε μια προσπάθεια αλλαγής της φιλοσοφίας και κατά

συνέπεια της μεθοδολογίας αντιμετώπισης των στρατηγικών προβλημάτων. Οι

δυο κύριες τάσεις που παρουσιάστηκαν ήταν αυτή της Συστημικής

Προσέγγισης26,27 (Systemic Approach) και αυτή των Επιχειρήσεων

Βασισμένων στα Αποτελέσματα28 (Effects Based Operations (EBO)], οι οποίες

και περιγράφονται πιο αναλυτικά στο Παράρτημα «Β» (Αναλυτική παρουσίαση

των τάσεων/πρακτικών και μεθόδων/μοντέλων στρατηγικής σχεδίασης).

Οι αναφερόμενες τάσεις/πρακτικές ακολουθούνται ή συνδυάζονται με μια ή

περισσότερες από τις ακόλουθες μεθόδους/μοντέλα στρατηγικής σχεδίασης τα

οποία και παραθέτονται αναλυτικά στο Παράρτημα «Β»( Αναλυτική παρουσίαση

των τάσεων/πρακτικών και μεθόδων/μοντέλων στρατηγικής σχεδίασης):

α. 1ο Μοντέλο: Στρατηγική σχεδίαση που βασίζεται στο Όραμα ή στους

Στόχους

β. 2ο Μοντέλο : Στρατηγική σχεδίαση που βασίζεται στις προκλήσεις-

απειλές

γ. 3ο Μοντέλο: Μοντέλο ρύθμισης/εναρμόνισης

δ. 4ο Μοντέλο: Στρατηγική σχεδίαση σεναρίου

ε. 5ο Μοντέλο: Οργανική (ή αυτοοργανωτική) Στρατηγική Σχεδίαση

ε. 6ο Μοντέλο: Στρατηγική σχεδίαση σε πραγματικό χρόνο

25 Εφαρμογή μιας περιορισμένης έκτασης συνεκτίμηση των παραμέτρων που συνιστούν το στρατηγικό πρόβλημα, και η στη συνέχεια

η ευθεία αντιμετώπισή τους μεμονωμένα και ανεξάρτητα με την επιλογή ενός τρόπου ενέργειας υπό τη μορφή της «αντίδρασης» στη

«δράση» του αντιπάλου. Η υπόψη μέθοδος είναι αποδοτική όταν το πρόβλημα είναι φυσικό (πχ. μετακίνηση δυνάμεων ή εφοδίων,

τα αποτελέσματα ενός οπλικού συστήματος), δεν είναι κατάλληλη να αντιμετωπίσει προβλήματα σύνθετα και πολύπλοκα μέσα σε

περιβάλλον αβέβαιο και θόλο .( AJP-5, NATO, Ιούνιος 2013) 26« In Pursuit of Military Excellence: The Evolution of Operational Theory» Shimon Naveh, London: Frank Cass, 1997 27«Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way Ahead for Operational Design?» Craig Dalton, ibid.2006 28« Effects-Based Operations: Change in the Nature of Warfare», David A. Deptula, Defense and Airpower Series (Aerospace Education

Foundation, 2001

-34-

Όλα τα μοντέλα ως λογικές διαδικασίες υφίστανται κατά τη σχεδίαση που

λαμβάνει χώρα σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησης τόσο στον πολιτικό όσο

και στο στρατιωτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου, εκτός από το 5ο Μοντέλο

[Οργανική (ή αυτοοργανωτική) Στρατηγική Σχεδίαση] που δεν είναι τόσο

διαδεδομένο.

Η διαμόρφωση των υπόψη μοντέλων δεν περιορίζει τον σχεδιάζοντα να

χρησιμοποιήσει κάποιους συνδυασμούς των μοντέλων, προκειμένου να

ανταποκρίνονται καλύτερα στις απαιτήσεις σχεδιάσεως. Όμως, η ορθή χρησιμο-

ποίηση και πλήρη εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων που προσφέρουν τα

υφιστάμενα μοντέλα στρατηγικής σχεδίασης, είτε μεμονωμένα, είτε συνδυαστικά,

απαιτεί -όπως έχει ήδη επισημανθεί- καλλιέργεια και ανάπτυξη της στρατηγικής

σκέψης του προσωπικού που είναι επιφορτισμένο με τη στρατηγική σχεδίαση,

αλλά και γνώση - εξοικείωσή του, με τα μοντέλα αυτά.

Τόσο οι σύγχρονες τάσεις/πρακτικές, όσο και οι μέθοδοι/μοντέλα Στρατηγικής

Σχεδίασης αποτελούν συνιστώσες που συντίθενται προκειμένου να συνεισφέρουν

ως μια κοινή συνισταμένη στην επίτευξη του ρόλου της στρατηγικής σχεδίασης στο

στρατηγικό επίπεδο. Αν και η στρατηγική σχεδίαση αποτελεί μια αλληλουχία από

ενέργειες που η ολοκλήρωση κάθε μίας από αυτές ανοίγει το δρόμο για την

επόμενη ενέργεια, εν τούτοις η συνθήκη αυτή δεν είναι περιοριστική, καθώς η

επόμενη ενέργεια δύναται να προέρχεται από διαφορετική πρακτική/τάση ή

μέθοδο/μοντέλο. Στη συνέχεια λοιπόν θα επιχειρήσουμε τη σύνθεση μιας πλήρους

διαδικασίας στρατηγικής σχεδίασης που θα περιλαμβάνει όλα τα βήματα/στάδια

/ενέργειες που κρίνονται απαραίτητα για την επίλυση ενός στρατηγικού προβλήμα-

τος στο σύγχρονο περιβάλλον ασφαλείας.

3. Σύνθεση μιας Πλήρους Διαδικασίας Στρατηγικής Σχεδίασης

Για τη σύνθεση μιας πλήρους διαδικασίας στρατηγικής σχεδίασης θα

βασιστούμε στην ακολουθούμενη από το ΝΑΤΟ διαδικασία, όπως αυτή

περιγράφεται στη σχετική διαταγή29 και συγκεκριμένα στο 3o κεφάλαιο (charter 3)

αυτής, καθώς εκτιμάται ότι η λειτουργία του υπόψη οργανισμού στα επίπεδα

διοικήσεως και ιδιαίτερα στο στρατηγικό επίπεδο αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία

για την κατανόηση της όλης διαδικασίας στρατηγικής σχεδιάσεως. Κατά την

περιγραφή της υπόψη διαδικασίας θα επισημαίνονται τα στοιχεία που ανάγονται

στις πρακτικές/τάσεις και μεθόδους/μοντέλα στρατηγικής σχεδίασης που έχουν ήδη

αναφερθεί.

29 “ACO Comprehensive Operations Planning Directive (COPD) Interim Version 2.0”SHAPE, Οκτώβριος 2013

-35-

α. Παρακολούθηση των Περιοχών Ενδιαφέροντος – Συλλογή και

Εκτίμηση των Πληροφοριών

Θα πρέπει να έχουν καθορισθεί οι περιοχές ενδιαφέροντος οι οποίες

και θα πρέπει να παρακολουθούνται από εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο θα

συλλέγει και θα εκτιμά της πληροφορίες. Η εκτίμηση των πληροφοριών παρέχει

ένα βαθμό κατανόησης της κατάστασης, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό, καθώς οι

πληροφορίες πρέπει να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο τεκταινόμενων, όπου

θα πρέπει να κατανοήσουμε «το τι γίνεται» και «γιατί γίνεται». Η ευρύτερη λοιπόν

ανάπτυξη της γνώσης γύρω από ένα ή περισσότερους δρώντες σε μια ή

περισσότερες περιοχές ενδιαφέροντος, αποτελεί μιας ουσιαστικής σημασίας

διεργασία και απαιτείται συνεργασία μεταξύ των φορέων συλλογής πληροφοριών

αλλά και εξειδικευμένου προσωπικού που ασχολείται με τη μελέτη των σχετικών

δρώντων ή περιοχών. Ένα χρήσιμο εργαλείο για την ανάπτυξη της αναγκαίας

γνώσης αποτελεί η Μεθοδολογία της Συστημικής Γεωπολιτικής Αναλύσεως.30

β. (1η ΦΑΣΗ) Αναγνώριση μιας Επικείμενης Απειλής ή Πιθανής

Κατάστασης Κρίσης

Με βάση τα στοιχεία της προηγούμενης διεργασίας και τις τρέχουσες

εξελίξεις είναι δυνατόν να προκύψουν ενδείξεις για την εμφάνιση μιας απειλής ή

την ανάδυση μια πιθανής κατάστασης κρίσης, όπου πιθανόν θα πρέπει να στραφεί

το ενδιαφέρον μας για πιο επισταμένη παρακολούθηση και εξέταση (πχ. έξαρση

των τρομοκρατικών επιθέσεων στο εγγύς περιβάλλον, ανατροπή της νόμιμης

κυβέρνησης σε γειτονική χώρα, κλπ)

γ. Εντοπισμός των Επιπτώσεων στα Εθνικά και Διεθνή Συμφέροντα

Η κατάσταση που έχει εντοπισθεί εξετάζεται κατά πόσο έχει ή θα έχει

επιπτώσεις (αποδεκτή ή μη αποδεκτή) τόσο στα εθνικά, όσο και στα συμφέροντα

της διεθνούς κοινότητας (ΟΗΕ, ΟΑΣΕ, ΝΑΤΟ, ΕΕ, κ.α.) της οποίας η χώρα μας

είναι μέλος. Για την εξασφάλιση της πλήρους εξέτασης των επιπτώσεων αυτές

εξετάζονται κατά τομέα δραστηριοποίησης του κράτους ή του διεθνούς

οργανισμού/συμμαχίας (πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό, κοινωνικό,

πληροφοριακό, τομέα υποδομών). Για είναι εφικτή η υπόψη διεργασία τα εθνικά και

διεθνή συμφέροντα θα πρέπει να είναι καταχωρημένα σε θεσμικά κείμενα, στα

οποία το προσωπικό που είναι επιφορτισμένο με τη διεργασία αυτή, θα έχει

πρόσβαση. Το αποτέλεσμα της εξέτασης κοινοποιείται (εφόσον κριθεί ότι

30 « Μεταθεωρητική Κριτική Διεθνών Σχέσεων και Γεωπολιτικής – Το Νεοθετικιστικό πλαίσιο», Ι. Θ.Μάζης, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα

2012

-36-

απαιτείται) σε όλους τους φορείς που είναι επιφορτισμένοι με την εθνική ασφάλεια

και άμυνα, προκειμένου να δρομολογηθούν περεταίρω ενέργειες.

δ. Πολιτική Απόφαση ή Στρατιωτική Πρόταση για Χαρακτηρισμό

της Κατάστασης ως Επικείμενης Απειλής ή ως Κατάστασης Κρίσης

Εφόσον η κατάσταση εκτιμηθεί ότι αποτελεί απειλή ή ότι πρόκειται για

κατάσταση κρίσης, και δεν είναι αποδεκτή, τότε θα πρέπει να ληφθεί απόφαση από

το πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου ή να υποβληθεί πρόταση από το

στρατιωτικό σκέλος (εφόσον πρόκειται για στρατιωτικής φύσεως απειλή ή

κατάσταση κρίσης) προς λήψη απόφασης, προκειμένου να σχεδιαστεί η

αντιμετώπισής της. Εφόσον ληφθεί μια τέτοια απόφαση συνεχίζεται η υπόλοιπη

διαδικασία στρατηγικής σχεδίασης, ενώ αν όχι τότε συνεχίζεται η παρακολούθησή

της στα πλαίσια των προηγούμενων σταδίων. Στην περίπτωση που ληφθεί η

παραπάνω απόφαση, ζητείται η εκπόνηση της Στρατηγικής Εκτίμησης της

Κατάστασης από το στρατιωτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου31, εκδίδεται

προειδοποιητική δγή σχεδιάσεως στις υφιστάμενες διοικήσεις, και κηρύσσονται (αν

απαιτείται) μέτρα του Εθνικού Συστήματος Συναγερμού (ΕΘΣΣ).

ε. (2η ΦΑΣΗ) Εστιασμένη Εκτίμηση – Ανάλυση της

Συγκεκριμένης Απειλής ή Κατάστασης Κρίσης

Πρόκειται πλέον για την πλήρη εκτίμηση – ανάλυση της προς

εξέταση περίπτωσης. Τα αποτελέσματα της υπόψη διεργασίας θα αποτελέσουν τη

βάση για τη λήψη απόφασης για τη ανάληψη ενεργειών, καθώς και ποιες θα είναι

αυτές. Η εκτίμηση –ανάλυση στηρίζεται στα ήδη υπάρχοντα στοιχεία που έχουν

συλλεχθεί κατά τις προηγούμενες διεργασίες στρατηγικής σχεδίασης, αλλά και από

την περεταίρω εκτίμηση – ανάλυση κατά την οποία χρησιμοποιείται η συστημική

προσέγγιση σε συνδυασμό με την συστημική ανάλυση [Σύστημα για την Ανάλυση

των Συστημάτων (system of systems analysis(SoSA)]32, και δημιουργείται το

διάγραμμα επιρροών (influence diagram). Στο υπόψη διάγραμμα (παράδειγμα στο

Παράρτημα «Γ») απεικονίζεται το σύστημα που μας ενδιαφέρει όπου έχουν

τοποθετηθεί οι κύριοι και δευτερεύοντες δρώντες, καθώς και οι μεταξύ τους σχέσεις

αλληλεπίδρασης (θετικές και αρνητικές). Στη συνέχεια ακολουθούνται τα ακόλουθα

βήματα:

31 Όταν η σχεδίαση πραγματοποιείται από το στρατιωτικό σκέλος του στρατηγικού επίπεδου, αν όμως πρόκειται για το πολιτικό

σκέλος τότε ο τίτλος της εκτίμησης και το περιεχόμενο μεταβάλλεται ανάλογα. 32 «Commander’s Handbook for an Effects-Based Approach to Joint Operations, Chapter II”, Joint Warfighting Center, February 2006,

http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/jfcom/ebo_handbook_2006.pdf

-37-

(1) Εντοπισμός και Ανάλυση των Κύριων Δρώντων

Με βάση το προηγούμενο βήμα εντοπίζονται οι κύριοι

δρώντες [ως σύστημα (γνώση του αντιπάλου, σύμφωνα με πρακτική των

επιχειρήσεων με βάση το αποτέλεσμα)] που μας ενδιαφέρουν και στη συνέχεια

αναλύονται ως προς το ρόλο τους στην εξεταζόμενη περίπτωση (σύστημα), ως

προς τις δυνατότητες και τη συμπεριφορά τους (ποια είναι τα κρίσιμα

υποσυστήματά του, ποιοι είναι οι στόχοι και οι ΑΝΣΚ του, ποια είναι τα κύρια

χαρακτηριστικά του, ποιες είναι οι δυνατότητές του, ποιες οι κύριες ενέργειες και οι

πιθανές επιδράσεις τους, ποια η πιθανή τους αντίδραση σε δική μας

παρέμβαση/ενέργεια, εντοπισμός και προσπάθεια συμπλήρωσης των κενών που

υπάρχουν στις γνώσεις για κάποιον από τους κύριους δρώντες), ως προς τα

στρατηγικά Κέντρα Βάρους.

(2) Εκτίμηση της Στάσης ή Πιθανής Εμπλοκής της Διεθνούς

Κοινότητας

Εξετάζεται ο ρόλος του διεθνή παράγοντα και εκτιμάται τυχόν

εμπλοκή του. Πιο συγκεκριμένα εξετάζονται/εκτιμώνται τα σχετικά με το διεθνές

δίκαιο θέματα - τα συμφέροντα, οι ΑΝΣΚ και οι δεσμεύσεις της διεθνούς κοινότητας

[μεμονωμένα κατά διεθνή δρώντα (ΟΗΕ, ΟΟΑΣΕ, ΝΑΤΟ, ΕΕ, κ.α.)] - το

πληροφοριακό περιβάλλον (πιθανά ακροατήρια, κύριοι διεθνείς δρώντες και τα

δίκτυά τους, λοιπά θέματα πληροφοριακών επιχειρήσεων33 και θέματα

στρατηγικών επικοινωνιών34) - το περιβάλλον των ΜΜΕ και δημοσίων σχέσεων –

οι κοινοί στόχοι, ΑΝΣΚ και τελική επιθυμητή κατάσταση της διεθνούς κοινότητας.

(3) Εκτίμηση των Επιπτώσεων στην Ασφάλεια της Χώρας,

Συμπεριλαμβανομένων των Πιθανών Κινδύνων και Απειλών

Εκτιμώνται οι επιπτώσεις που θα έχει η εξεταζόμενη

περίπτωση για την ασφάλεια της χώρας. Για την εκτίμηση εξετάζονται ανάλογα με

την αντίδραση ή μη της χώρας ποιες είναι οι απειλές που αντιμετωπίζει και ποιοι

κίνδυνοι θα υπάρξουν. Ως απειλές θεωρούνται οι αρνητικές καταστάσεις που ήδη

υφίστανται (πχ. εφόσον ο αντίπαλος έχει καταλάβει εθνικό έδαφος, απειλείται η

εθνική κυριαρχία), ενώ ως κίνδυνοι θεωρούνται οι αρνητικές – για την ασφάλεια

33 Πληροφοριακές Επιχειρήσεις: Πρόκειται για στρατιωτική λειτουργία που εισηγείται και συντονίζει τις πληροφοριακές

δραστηριότητες με σκοπό να δημιουργήσει την επιθυμητή επίδραση στη θέληση, στην αντίληψη και στην ικανότητα των αντιπάλων,

πιθανών αντιπάλων και άλλων ομάδων προς υποστήριξη των εθνικών ΑΝΣΚ της αποστολής. Πληροφοριακές δραστηριότητες είναι

ενέργειες σχεδιασμένες να επηρεάσουν τις πληροφορίες και/ή τα συστήματα πληροφοριών. (AJP-3.10, NATO, Νοέμβριος 2009) 34 Στρατηγικές Επικοινωνίες: Η συντονισμένη και κατάλληλη χρήση των δραστηριοτήτων και δυνατοτήτων επικοινωνίας – Δημόσια

Διπλωματία, Δημόσιες Υποθέσεις, Στρατιωτικές Δημόσιες Υποθέσεις, Πληροφοριακές Επιχειρήσεις και Ψυχολογικές Επιχειρήσεις- προς

υποστήριξη των Εθνικών πολιτικών, επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων, καθώς και την προώθηση των Εθνικών στόχων. ( NATO

StratCom Policy PO (2009)0141 )

-38-

μας - καταστάσεις που υπάρχει περίπτωση να δημιουργηθούν (να μετατραπούν σε

απειλές) είτε εξ’ αιτίας της στάσης μας, είτε ανεξάρτητα από αυτή35 (πχ. αν

επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα υπάρχει ο κίνδυνος η γειτονική χώρα να μας

κηρύξει πόλεμο). Μια ασφαλής μέθοδος για την εκτίμηση των πιθανών κινδύνων

και απειλών είναι ο εντοπισμός τους σε κάθε ένα από τους τομείς

δραστηριοποίησης του κράτους (πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό, κοινωνικό,

πληροφοριακό, τομέα υποδομών). Οι απειλές και οι πιθανοί κίνδυνοι εκτιμώνται ως

υψηλού, μεσαίου και χαμηλού επιπέδου (ανάλογα των επιπτώσεών τους στο

στρατηγικό επίπεδο και της πιθανότητας να πραγματοποιηθούν). Αυτοί που

κατατάσσονται στο χαμηλό επίπεδο δεν λαμβάνονται υπόψη στη συνέχεια της

σχεδίασης, ενώ αν δεν είναι δυνατόν να κατατάξουμε μια κατάσταση είτε ως

απειλή, είτε ως κίνδυνο (υψηλού ή μεσαίου επίπεδου), τότε την εντάσσουμε ως

απειλή (χειρότερο σενάριο), προκειμένου να εξασφαλίσουμε ότι η αντιμετώπισή της

θα ληφθεί υπόψη κατά τη σχεδίαση.

(4) Εκτίμηση της Πιθανών Στρατηγικών Συνθηκών Ζωτικής

Σημασίας (ends), των Μέσων (means) και των Τρόπων (ways)

Κατά τη διεργασία στο στάδιο αυτό θα πρέπει να

διαμορφωθούν οι συνθήκες ζωτικής σημασίας (ends), τα μέσα [συντελεστές ισχύος

(means)] που θα χρησιμοποιηθούν και οι τρόποι (ways) χρησιμοποίησης των

μέσων. Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη τα στοιχεία που έχουν προκύψει από την έως

τώρα διεργασία (απειλές-κίνδυνοι, διεθνής παράγοντας, κύριοι δρώντες, σχέσεις

αλληλεπίδρασης, εθνικά συμφέροντα, τους περιορισμούς που έχουν τεθεί από το

πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου) ακολουθεί η εκτίμηση και διαμόρφωση

της Στρατηγικής Τελικής Επιθυμητής Κατάστασης (End State), των Στρατηγικών

ΑΝΣΚ (Objectives) και των Στρατηγικών Επιδράσεων (Effects)36. Στη συνέχεια

εκτιμώνται/καθορίζονται ποιοι από τους συντελεστές ισχύος θα χρησιμοποιηθούν

και οι τρόποι χρησιμοποίησης αυτών (πχ. πλήρη εμπλοκή/χρήση της διπλωματικής

και στρατιωτικής ισχύος, μερική εμπλοκή/χρήση της οικονομικής ισχύος,

περιορισμένη εμπλοκή/χρήση της πολιτικής/πληροφοριακής ισχύος). Στο σημείο

γίνεται μια αρχική εκτίμηση των διαθέσιμων και πιθανών μέσων για την υλοποίηση

του τρόπου με τον οποίο θα χρησιμοποιηθεί (πχ. 1 Σώμα Στρατού, 1Δρια

Επιθετικών Ελικοπτέρων, κλπ).

35 πχ. Ο Β δρών συνεργάζεται με τον κύριο αντίπαλο μας Α, έχει τη δυνατότητα να εκτελέσει κυβερνοεπιθέσεις και έχει στοχοποιήσει

όλες τις χώρες μέλη της ΕΕ. Υπάρχει ο κίνδυνος να μας προσβάλει είτε έρθουμε σε σύγκρουση με τον Α είτε όχι, αφού είμαστε μέλος

της ΕΕ. 36 Επίδραση (Effect): Μία αλλαγή στην κατάσταση ενός συστήματος ή υποσυστήματος, που προκύπτει από μια ή περισσότερες

ενέργειες ή άλλες αιτίες. Στρατηγικό Επίδραση: η αλλαγή στην κατάσταση ενός αντιπάλου ή υποσυστήματός του μετά από δικές μας

ενέργειες ή ενέργειες άλλων δρώντων.

-39-

. (5) Στρατιωτική Θεώρηση της Κατάστασης37

Παρουσιάζεται η γενική εντύπωση του στρατιωτικού σκέλους

του στρατηγικού επιπέδου σχετικά με την κατάσταση, βασισμένη σε όλη την

προηγούμενη ανάλυση και εστιάζοντας περισσότερο στον τρόπο που είναι δυνατόν

να χρησιμοποιηθεί η στρατιωτική ισχύς. Είναι δυνατόν να περιλαμβάνει προτάσεις

ή/και ενημερώσεις για πιθανή χρήση των δυνάμεων άμεσης αντίδρασης, για πλήρη

ή μερική εφαρμογή ενός Σχεδίου (αντιμετώπισης αναγνωρισμένων απειλών,

αντιμετώπισης πιθανών κινδύνων, αντιμετώπισης άγνωστων απειλών ή κινδύνων),

για την πιθανή επίπτωση στις αποστολές των ΕΔ ή σε άλλες εκτελούμενες

επιχειρήσεις, για τους προτεινόμενους Στρατιωτικούς Στρατηγικούς ΑΝΣΚ, για

σχετικά διδάγματα, για κήρυξη επιπλέον μέτρων στου Εθνικού Συστήματος

Συναγερμού (ΕΘΣΣ), για πιθανές συνεργασίες με άλλους κύριους δρώντες, καθώς

και ένα αρχικό πλάνο σχεδίασης (σύμφωνα με τη συστημική προσέγγιση).

Μετά από συντονισμό και συνεργασία με το στρατηγικό πολιτικό σκέλος και το

επιχειρησιακό επίπεδο υποβάλλεται η Στρατιωτική Στρατηγική Εκτίμηση.

στ. (3η ΦΑΣΗ) Πολιτική Απόφαση για Χρήση Στρατιωτικών38 Μεσών

για Αντιμετώπιση της Κατάστασης και Παροχή Κατευθύνσεων για Συνέχιση

της Σχεδίασης

Το πολιτικό στρατηγικό επίπεδο συνεκτιμώντας τα διαθέσιμα στοιχεία

συμπεριλαμβανομένης και της Στρατιωτικής Στρατηγικής Εκτίμησης, λαμβάνει

απόφαση σχετικά με τη χρήση ή μη των συντελεστών ισχύος. Εφόσον η απόφαση

ως προς τη χρήση στρατιωτική ισχύος39 είναι θετική, τότε εκδίδονται κατευθύνσεις

προς το στρατιωτικό στρατηγικό επίπεδο40 για τη συνέχιση της σχεδίασης και πιο

συγκεκριμένα την υποβολή των προτεινόμενων τρόπων στρατιωτικής αντίδρασης

στο πρόβλημα.

(1) Ανάλυση της Πολιτικής Απόφασης και των Κατευθύνσεων,

Εκτίμηση των Κανόνων και Αρχών της Στρατηγικής, Δογμάτων και

Διδαγμάτων

Γίνεται ανάλυση της απόφασης και των κατευθύνσεων

προκειμένου να γίνουν αντιληπτά και να αναλυθούν περαιτέρω η εθνική (ή διεθνή)

στάση και σκοπός, η πιθανή επίπτωση στα εθνικά (ή διεθνή) συμφέροντα, η τελική

επιθυμητή κατάσταση, οι στρατηγικοί ΑΝΣΚ, καθώς και οι στρατιωτικοί και οι μη

37Όταν η σχεδίαση πραγματοποιείται από το στρατιωτικό σκέλος του στρατηγικού επίπεδου, εφόσον πρόκειται για το πολιτικό σκέλος

τότε ο τίτλος και το περιεχόμενο μεταβάλλεται αντίστοιχα. 38 Το αυτό ισχύει και για τους λοιπούς συντελεστές ισχύος. 39 Όπως προηγούμενη υποσημείωση. 40 Όπως προηγούμενη υποσημείωση.

-40-

στρατιωτικοί στρατηγικοί ΑΝΣΚ41. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης αυτής

συνεκτιμώνται μαζί με τα στοιχειά της Στρατηγικής Στρατιωτικής Εκτίμησης, τις

αρχές της στρατηγικής, τα υφιστάμενα στρατηγικά δόγματα και τα διδάγματα,

προκειμένου να οριοθετηθεί πιο συγκεκριμένα πλέον το στρατηγικό πρόβλημα

(οριοθέτηση του συστήματος, σύμφωνα με τη συστημική προσέγγιση) και να

αναγνωρισθούν τα κρίσιμα στοιχεία που θα αξιοποιηθούν στη συνέχεια για τη

σύνθεση/διαμόρφωση των Στρατιωτικών Τρόπων Αντίδρασης (ΣΤΤΡΑΝ).

(2) Σύνθεση/Διαμόρφωση των Διαθέσιμων Στρατιωτικών

Τρόπων Αντίδρασης (ΣΤΤΡΑΝ)

Με βάση τα προηγούμενα στοιχεία γίνεται η σύνθεση (3

τουλάχιστον) ΣΤΤΡΑΝ (καθορισμός του γενικού τρόπου ενεργείας, σύμφωνα με τη

συστημική προσέγγιση) τους οποίους και επεξεργάζονται (εφαρμογή του 2ου

μοντέλου στρατηγικής σχεδίασης που βασίζεται στις προκλήσεις- απειλές)

αντίστοιχες υποομάδες της ομάδας σχεδιάσεως, προκειμένου να αναπτυχθεί το

στρατηγικό πλαίσιο για κάθε ένα από τους τρόπους αυτούς, ακολουθώντας τα

παρακάτω βήματα:

(α) Ανάπτυξη του Στρατηγικού Πλαισίου του ΣΤΤΡΑΝ

(διαμόρφωση του αρχικού πλάνου σχεδίασης, σύμφωνα με τη συστημική

προσέγγιση), παράδειγμα στο Παράρτημα «Γ».

Τα ακόλουθα στοιχεία περιλαμβάνονται και διαμορφώνουν το

στρατηγικός πλαίσιο:

1/ Ανάλυση και διαμόρφωση της στρατηγικής

στρατιωτικής αποστολής.

2/ Ανάλυση και διαμόρφωση των στρατιωτικών

στρατηγικών ΑΝΣΚ, εφόσον δεν καθορίζονται από πολιτικό σκέλος του

στρατηγικού επιπέδου ή εκτιμάται ότι πρέπει να διαφοροποιηθούν.

3/ Διαμόρφωση των στρατιωτικών στρατηγικών

επιδράσεων (διαμόρφωση – καθορισμός των επιδράσεων, σύμφωνα με τη

συστημική προσέγγιση) για την επίτευξη των στρατιωτικών και οι μη42

στρατιωτικών στρατηγικών ΑΝΣΚ. Τί αλλαγές θα πρέπει να επέλθουν στις

ενέργειες, τις δυνατότητες ή τις συνθήκες των δρώντων ή των συστημάτων με τη

χρήση των στρατιωτικών μέσων.

41 Οι ΑΝΣΚ των λοιπών συντελεστών ισχύος που θα συνεισφέρουν μαζί με τους αντίστοιχους στρατιωτικούς στην επίτευξη των

στρατηγικών ΑΝΣΚ. 42 Ενδέχεται σε κάποιους μη στρατιωτικούς ΑΝΣΚ να χρειάζεται και η εκτέλεση κάποιων στρατιωτικών ενεργειών.

-41-

4/ Διαμόρφωση των στρατιωτικών στρατηγικών

ενεργειών43 για την επίτευξη των στρατιωτικών στρατηγικών επιδράσεων ή την

παροχή υποστήριξης για την επίτευξη των στρατιωτικών στρατηγικών ΑΝΣΚ.

Πρόκειται για ενέργειες που στρέφονται κατά συγκεκριμένου δρώντα/συστήματος ή

υποσυστήματος (προσβολή των υποσυστημάτων του αντιπάλου και απόκτηση

ελέγχου επ’ αυτών, σύμφωνα με την πρακτική των επιχειρήσεων βασισμένων στο

αποτέλεσμα) και έχουν τα εχέγγυα να προκαλέσουν την επιθυμητή αλλαγή.

5/ Διαμόρφωση των απαιτούμενων συμπληρωματικών

μη στρατιωτικών ενεργειών. Σε αρκετές περιπτώσεις η επιθυμητή στρατιωτική

στρατηγική επίδραση δεν είναι δυνατόν να προκληθεί μόνο με στρατιωτικές

ενέργειες αλλά με ένα συνδυασμό στρατιωτικών ενεργειών με συμπληρωματικές

διπλωματικές, οικονομικές και πολιτικές/πληροφοριακές ενέργειες.

(β) Διαμόρφωση των απαιτούμενων δυνατοτήτων δυνάμεων

Εντοπίζονται οι κύριες στρατιωτικές δυνατότητες που

απαιτούνται για την εκτέλεση της αποστολής, την πρόκληση των επιθυμητών

επιδράσεων και την επίτευξη των επιθυμητών ΑΝΣΚ, σε συνδυασμό με τις

διαθέσιμες δυνατότητες (εξέταση της φίλιας δομής διοίκησης σύμφωνα με τη

συστημική προσέγγιση) οι οποίες και θα πρέπει να είναι γνωστές στους

σχεδιάζοντες.

(γ) Διαμόρφωση των κύριων απαιτήσεων υποστήριξης

Εκτιμάται η αναγκαία υποστήριξη Διοικητικής Μέριμνας και σε

συνδυασμό με τις υφιστάμενες δυνατότητες (εξέταση των φίλιων δυνατοτήτων

σύμφωνα με τη συστημική προσέγγιση) υποστήριξης διαμορφώνονται

«ρεαλιστικές» απαιτήσεις συμπεριλαμβανομένου και του κόστους.

(δ) Διαμόρφωση των βασικών θεμάτων διοίκησης

Τα βασικά θέματα αφορούν το προτεινόμενο Θέατρο

Επιχειρήσεων, την προτεινόμενη Διακλαδική Περιοχή Επιχειρήσεων, την

απαραίτητη δομή διοικήσεως και ελέγχου, πιθανός συντονισμός και απαιτήσεις σε

συνδέσμους, Εθνικοί Κανόνες Εμπλοκής.

(ε) Διαμόρφωση των Νομικών Θεμάτων

Προσδιορισμός του νομικού πλαισίου (εθνικού – διεθνούς)

που σχετίζεται με τον προτεινόμενο ΣΤΤΡΑΝ, προς διασφάλιση νομιμότητας τις

αντίδρασης.

43 Ενέργεια: Πρόκειται για διαδικασία που λαμβάνει χώρα προκειμένου να δημιουργήσει μια επίδραση ή να υποστηρίξει την επίτευξη

ενός ΑΝΣΚ, χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα μέσα εντός ενός καθορισμένου χώρου.

-42-

(στ) Διαμόρφωση των απαιτήσεων στρατηγικών

επικοινωνιών

Προσδιορισμός των βασικών απαιτήσεων των στρατηγικών

επικοινωνιών όπως πιθανά ακροατήρια, πιθανές επιδράσεις, τρόπος ανάπτυξης

σχέσεων με κατάλληλους δρώντες, απαιτήσεις σε δυνατότητες και πόρους.

(ζ) Προσδιορισμός των απαιτήσεων συνεργασίας και κοινής

δράσης

Εντοπίζονται οι απαιτήσεις συνεργασίας και κοινής δράσης με

επιλεγμένους δρώντες.

(3) Ανάλυση, Αξιολόγηση και Σύγκριση των ΣΤΤΡΑΝ

Η υπόψη διεργασία περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

(α) Πραγματοποιείται ανάλυση, αξιολόγηση και σύγκριση των

ΣΤΤΡΑΝ.

Κατά την ανάλυση εξετάζεται κατά πόσο οι ΣΤΤΡΑΝ είναι

κατάλληλοι, μπορούν να υλοποιηθούν και αν είναι υλοποίησή τους είναι αποδεκτή.

Επιβοηθητικά προσδιορίζονται οι Στρατηγικοί κίνδυνοι και συγκεκριμένα ποιες

συνέπειες που θα υπάρξουν αν κάτι πάει λάθος, τι μπορεί να γίνει για μειωθούν

(περιορισμός της πιθανότητας και των συνεπειών) οι κίνδυνοι αυτοί και αν με βάση

τα παραπάνω ο ΣΤΤΡΑΝ θεωρείται αποδεκτός.

Κατά την αξιολόγηση και σύγκριση προσδιορίζονται (με βάση την

ανάλυσή τους και τα λοιπά στοιχεία της έως τώρα σχεδίασης) τα πλεονεκτήματα

–μειονεκτήματα των ΣΤΤΡΑΝ, οι πιθανές επιπτώσεις τους στην εκτέλεση των

λοιπών αποστολών ή επιχειρήσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη (πχ. αντιμετώπιση

λαθρομετανάστευσης, συμμετοχή σε ειρηνευτικές αποστολές στα πλαίσια διεθνών

οργανισμών) και Στρατηγικοί κίνδυνοι και οι τρόποι μετρίασή τους. Στη συνέχεια

ακολουθεί η σύγκρισή τους.

(β) Αναπτύσσονται εισηγήσεις προκειμένου να διευκολυνθεί η

λήψη απόφασης για την επιλογή του καταλληλότερου τρόπου αντίδρασης, οι

οποίες βασίζονται στην εκτίμηση, για κάθε ΣΤΤΡΑΝ, της σχετικής ισορροπίας

μεταξύ πιθανότητας επιτυχίας, αποτελεσματικότητας και παραδεκτών κινδύνων.

Επιπλέον οι εισηγήσεις μπορούν να περιλαμβάνουν προαπαιτούμενα για την

επιτυχία υλοποίησης του ΣΤΤΡΑΝ (πχ. συμφωνίες, ενέργειες, εξωτερική

υποστήριξη), την ανάγκη προαποστολής δυνάμεων, την κήρυξη επιπλέον μέτρων

του ΕΘΣΣ και τις επιπτώσεις από τη συνεργασία με εξωτερικούς δρώντες

(σύμμαχες χώρες, οργανισμούς, κλπ).

-43-

(4) Συνεργασία και Συντονισμός με Ανώτερα Κλιμάκια –

Κατώτερα Επίπεδα και Υποβολή των ΣΤΤΡΑΝ για Έγκριση

Η τελική διαμόρφωση των ΣΤΤΡΑΝ επιτυγχάνεται μέσα από

συνεργασία και συντονισμό τόσο με το επιχειρησιακό (κυρίως με τον πιθανό

επιχειρησιακό Δκτή και το επιτελείο του) και το τακτικό (αν απαιτηθεί) επίπεδο, όσο

και με το πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπεδου. Η υπόψη διεργασία

συμβάλλει σημαντικά στην εναρμόνιση όλων των επιπέδων, τη διεξαγωγή

παράλληλης σχεδίασης προς κέρδος χρόνου, αλλά και την αποφυγή εκπλήξεων ή

απαίτηση αλλαγών, που θα επιφέρουν με τη σειρά τους περαιτέρω αλλαγές στα

τμήματα της σχεδίασης που επηρεάζουν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το χρόνο

ολοκλήρωσης της σχεδίασης. Οι ΣΤΤΡΑΝ εγκρίνονται από τον Δκτη του

Στρατιωτικού σκέλους του στρατηγικού επιπέδου και υποβάλλονται στο πολιτικό

σκέλος του στρατηγικού επιπέδου για λήψη απόφασης. Από τη στιγμή

ολοκλήρωσης των ΣΤΤΡΑΝ και μέχρι τη λήψη απόφασης επ’ αυτών η σχεδίαση

συνεχίζεται (για τη διαμόρφωση του Στρατηγικού σχεδίου) ιδιαίτερα εάν υπάρχουν

ενδείξεις για το ποιος τρόπος θα επιλεγεί.

ζ. (4η ΦΑΣΗ) Πολιτική Απόφαση για τον ΣΤΤΡΑΝ που θα

Ακολουθηθεί με Αντίστοιχες Κατευθύνσεις για τη Λεπτομερή Σχεδίαση

Το πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου λαμβάνει απόφαση για

το ΣΤΤΡΑΝ που θα ακολουθηθεί και εκδίδει σχετικές οδηγίες και κατευθύνσεις για

να προχωρήσει περαιτέρω η σχεδίαση (λεπτομερής) προς υλοποίηση της

απόφαση αυτής.

Η δομή των ΣΤΤΡΑΝ είναι τέτοια ώστε να επιτρέπει την επιλογή όχι μόνο ενός

αυτούσιου, αλλά και την επιλογή τμημάτων από κάθε έναν ξεχωριστά και τη

σύνθεσή τους σε ένα νέο (πχ. επιλέγεται ο 2ος ΣΤΤΡΑΝ αλλά ως Διακλαδική

Περιοχή επιχειρήσεων επιλέγεται αυτή του 1ου ΣΤΤΡΑΝ, ενώ θα συμπεριλάβει και

τον 2ο Στρατιωτικό Στρατηγικό ΑΝΣΚ του 3ου ΣΤΤΡΑΝ). Οι οδηγίες και κατευθύνσεις

περιλαμβάνουν εκτός από τον επιλεγέντα ΣΤΤΡΑΝ, περιορισμούς και προϋποθέ-

σεις, τη νομική βάση πάνω στην οποία θα βασισθεί η αντίδραση, η επιχειρησιακή

Δκση που θα αναλάβει την εκτέλεση, οδηγίες για τους διατιθέμενους πόρους, τυχόν

συμμαχικές δυνάμεις που θα συμμετάσχουν, συνεργασίες και κοινές δράσεις με

εξωτερικούς δρώντες, τους ΑΝΣΚ και ειδικές οδηγίες για τις στρατηγικές

επικοινωνίες, εξουσιοδότηση κήρυξης μέτρων του ΕΘΣΣ, πιθανή προαποστολή

ομάδας συνδέσμων στην περιοχή που εκτελεσθεί το σχέδιο (αν απαιτείται), κάθε

άλλη απαραίτητη οδηγία και κατεύθυνση συμπεριλαμβανομένων και των κρίσιμων

-44-

χρόνων για τη συνέχιση της σχεδίασης μέχρι και την εκτέλεση των σχεδιασθέντων

(χρόνος υποβολής της Στρατηγικής Ιδέας Ενεργείας, ή του Στρατηγικού Σχεδίου,

πιθανός χρόνος έναρξης της εκτέλεσης του σχεδίου).

(1) Ανάπτυξη, Συντονισμός και Έκδοση της Διαταγής

Σχεδιάσεως για τον επιλεγμένο ΣΤΤΡΑΝ

Με βάση τη ληφθείσα απόφαση, καθώς και τις οδηγίες –

κατευθύνσεις ξεκινάει η διαδικασία για την έκδοση της Στρατηγικής Δγης

Σχεδιάσεως προς το Επιχειρησιακό Στρατηγείο, η οποία πρέπει να εκδίδεται όσο

το δυνατό γρηγορότερα προκειμένου να διευκολύνει τη σχεδίαση του

επιχειρησιακού επιπέδου. Τα βήματα που ακολουθούνται για την ανάπτυξή της

είναι τα ακόλουθα:

(α) Επικαιροποίηση του επιλεγέντος ΣΤΤΡΑΝ

Επικαιροποιείται ο πλησιέστερος στην απόφαση ΣΤΤΡΑΝ

όσον αφορά το στρατηγικό πλαίσιο, τα κριτήρια επιτυχίας44, προϋποθέσεις

σχεδιάσεως και προαπαιτούμενες συνθήκες για επιτυχία, στρατηγικές φάσεις και

αλληλουχία ενεργειών, απαιτούμενη υποστήριξη Διοικητικής Μέριμνας, και τις

απαραίτητες ρυθμίσεις Διοίκησης και Επικοινωνιών (διαβιβάσεων).

(β) Διαμόρφωση της Πρόθεσης και των Οδηγιών του

Στρατιωτικού Στρατηγικού Δκτου

1/ Η πρόθεση - εκτίμηση για τις προθέσεις των

αντιπάλων, στρατηγικά κριτήρια επιτυχίας, τη στρατηγική κύρια προσπάθεια, τους

περιορισμούς, τη συνεργασία με μη στρατιωτικούς και μη εθνικούς δρώντες, το

αποδεκτό επίπεδο κινδύνου, κρίσιμες επιθυμητές επιδράσεις και επιδράσεις που

πρέπει να αποφευχθούν, φάσεις και αλληλουχία των στρατηγικών στρατιωτικών

επιδράσεων.

2/ Ο στρατηγικός Δκτής δύναται να δώσει οδηγίες για

θέματα σχετικά με τις απαιτήσεις του σε κρίσιμες πληροφορίες, την προαποστολή

δυνάμεων, τη χρήση των δυνάμεων άμεσης επέμβασης, τα μέτρα συναγερμού του

ΕΘΣΣ που πρέπει να ζητηθούν, τους κανόνες εμπλοκής και τη χρήση της

δύναμης, τη στοχοποίηση, τις στρατηγικές επικοινωνίες, της δημόσιες υποθέσεις,

τον πολιτικοστρατιωτικό συντονισμό και το συντονισμό ανάμεσα σε φορείς, την

συμμετοχή εταίρων/συμμάχων, τους κρίσιμους χρόνους.

44

Τα κριτήρια επιτυχίας είναι μετρίσιμες ενδείξεις ως προς την εκπλήρωση της τελικής επιθυμητής κατάστασης ή των Στρατιωτικών

Στρατηγικών ΑΝΣΚ ή της δημιουργία ευνοϊκών προς αυτό το σκοπό συνθηκών.

-45-

(γ) Σύνταξη και Εκπόνηση της Στρατηγικής Διαταγής

Σχεδιάσεως

Με βάση τα στοιχεία που έχουν προκύψει κατά την έως

τώρα σχεδίαση συντάσσεται -σε συνεργασία και συντονισμό με το επιχειρησιακό

στρατηγείο- η Στρατηγική Δγη Σχεδιάσεως η οποία σε μορφή δεν διαφέρει από

αυτή της Στρατηγικής Ιδέας Ενεργείας 45 , Υπόδειγμα «1» Παραρτήματος « Δ».

Αφού ολοκληρωθεί η σύνταξή της, η Δγής Σχεδιάσεως αποστέλλεται στον

επιχειρησιακό Δκτη, ενώ η διαδικασία σχεδιάσεως συνεχίζεται προκειμένου

εκπονηθεί η Στρατηγική Ιδέα Ενεργεία και το Στρατηγικό Σχέδιο Επιχειρήσεων.

(2) Ανάπτυξη, Συντονισμός και Υποβολή της Στρατηγικής

Ιδέας Ενεργείας

Χρησιμοποιώντας ως βάση τη Στρατηγική Δγη Σχεδιάσεως

και τα στοιχεία που έχουν προκύψει έως τώρα, αναπτύσσεται η Στρατηγική Ιδέα

Ενεργείας (αν απαιτείται)46 η οποία περιλαμβάνει περισσότερες λεπτομέρειες από

τη Δγή Σχεδιάσεως και συγκεκριμένα παραρτήματα όπου αναπτύσσονται

εκτενέστερα47 τα επιμέρους αντικείμενα της Στρατηγικής Ιδέας Ενεργείας. Καθ’ όλη

τη διάρκεια ανάπτυξης της Στρατηγικής Ιδέας Ενεργείας διατηρείται στενή

συνεργασία και συντονισμός με το πολιτικό σκέλος και το επιχειρησιακό επίπεδο.

Για την ανάπτυξή της χρειάζονται στοιχεία [απαιτούμενες δυνάμεις, απαιτούμενη

υποστήριξη ΔΜ, απαιτήσεις σχετικά με τη Διοίκηση και τις Επικοινωνίες

(διαβιβάσεις, κ.α.)] από το επιχειρησιακό επίπεδο τα οποία και αποστέλλονται είτε

μεμονωμένα, είτε με τη μορφή προσχεδίου της Επιχειρησιακής Ιδέας Ενεργείας. Σε

μορφή δεν διαφέρει από αυτή του Στρατηγικού Σχεδίου, υπόδειγμα Παραρτήματος

«Ε». Αφού ολοκληρωθεί η σύνταξή της, η προτεινόμενη Στρατηγική Ιδέα Ενεργείας

αποστέλλεται πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου για έγκριση, ενώ η

διαδικασία σχεδιάσεως συνεχίζεται προκειμένου εκπονηθεί ι το Στρατηγικό Σχέδιο

Επιχειρήσεων.

(3) Έγκριση της Στρατηγικής Ιδέας Ενεργείας (Πολιτική

Απόφαση) και έκδοση κατευθύνσεων για τη σύνταξη του Στρατηγικού

Σχεδίου

45Στρατηγική Ιδέα Ενεργείας: πρόκειται για προϊόν της Στρατηγικής Σχεδίασης, μικρότερης έκτασης -σε σχέση με το Στρατηγικό σχέδιο-

όπου αναλύεται/περιγράφεται η σχεδιαζόμενη αντίδραση/ενεργεία. Ακολουθεί συνήθως τη δομή του Στρατηγικού σχεδίου. 46 Ενδέχεται να συνταχθεί κατευθείαν το στρατηγικό σχέδιο. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν τα περισσότερα στοιχεία που απαιτούνται

για το Στρατηγικό Σχέδιο είναι γνωστά, δεν υπάρχει αρκετός χρόνος, το πολιτικό σκέλος ζητάει κατ’ ευθείαν το Στρατηγικό Σχέδιο ή

εκτιμάται ότι δεν απαιτείται γιατί οι οδηγίες και οι κατευθύνσεις από το πολιτικό σκέλος είναι πολύ λεπτομερείς. 47 Αν δεν υπάρχουν στοιχεία τότε το παράρτημα θα είναι μικρής έκτασης ή κενό, πλην όμως πρέπει να αναζητηθούν και να

συμπληρωθούν τα αναγκαία στοιχεία τουλάχιστον στο Στρατηγικό Σχέδιο.

-46-

Το πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου εγκρίνει τη

Στρατηγική Ιδέα Ενεργείας και εκδίδει σχετικές οδηγίες και κατευθύνσεις για τη

σύνταξη του Στρατηγικού Σχεδίου. Εφόσον έχουν γίνει αλλαγές στο υποβληθέν

κείμενο, οι αλλαγές κοινοποιούνται στο επιχειρησιακό στρατηγείο για να διορθωθεί

ανάλογα η Επιχειρησιακή Ιδέα Ενεργείας και στη συνέχεια να υποβληθεί για

έγκριση στο Στρατιωτικό σκέλος του Στρατηγικού Επιπέδου.

(4) Ανάπτυξη, Συντονισμός και Υποβολή του Στρατηγικού

Σχεδίου

Χρησιμοποιώντας ως βάση τη Στρατηγική Ιδέα Ενεργείας και τα

στοιχεία που έχουν προκύψει έως τώρα, αναπτύσσεται το Στρατηγικό Σχέδιο το

οποίο περιλαμβάνει όλες τις απαιτούμενες λεπτομέρειες και συγκεκριμένα

παραρτήματα όπου αναπτύσσονται πλήρως όλα τα επιμέρους απαιτούμενα

αντικείμενα, και επιπλέον οι ρυθμίσεις νομικών θεμάτων, ο συγχρονισμός των

στρατιωτικών με τις μη στρατιωτικές δραστηριότητες στα πλαίσια της

ολοκληρωμένης προσέγγισης48, η σχεδίαση για τη χρησιμοποίηση των Στρατηγι-

κών πόρων (δυνάμεις, μέσα, αποθέματα), των Στρατηγικών Επικοινωνιών, της

Διοικήσεως και Ελέγχου, της Αξιολόγησης Επιχειρήσεων σε Στρατηγικό Επίπεδο49,

της προετοιμασίας και συντήρησης των δυνάμεων, της ανάπτυξης των δυνάμεων

και της προστασίας των δυνάμεων. Καθ’ όλη τη διάρκεια ανάπτυξης της

Στρατηγικού Σχεδίου διατηρείται στενή συνεργασία και συντονισμός με το πολιτικό

σκέλος και το επιχειρησιακό επίπεδο, καθώς πολλά από τα απαιτούμενα στοιχεία

παρέχονται από το τελευταίο, είτε μεμονωμένα, είτε με τη μορφή προσχεδίου του

Επιχειρησιακού Σχεδίου. Η μορφή του Στρατηγικού Σχεδίου φαίνεται στο

Υπόδειγμα «» του Παραρτήματος «Ε». Αφού ολοκληρωθεί η σύνταξή του, το

προτεινόμενο Στρατηγικό Σχέδιο υποβάλλεται στο πολιτικό σκέλος του στρατηγικού

επιπέδου για έγκριση, ενώ, αν απαιτείται, ξεκινάει η προετοιμασία για την εκτέλεσή

του.

48 Ολοκληρωμένη προσέγγιση(Comprehensive approach): κάθε στρατιωτική δραστηριότητα εξαρτάται από τις δραστηριότητες των

άλλων φορέων που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο και τομέα. Για το λόγο αυτό ο συντονισμός και συνεργασία μεταξύ του

στρατιωτικού δρώντα και των μη στρατιωτικών δρώντων είναι επιθυμητός. [“Comprehensive Approach Report”, ΝΑΤΟ, PO(2010)0143,

και “Updated List of Tasks for the Implementation of the Comprehensive Approach Action Plan and the Lisbon Summit Decisions on the

Comprehensive Approach”, ΝΑΤΟ, PO(2011)0045.] 49 Στρατηγική Αξιολόγηση των Επιχειρήσεων(Strategic operations assessment): πρόκειται για τη μέθοδο που χρησιμοποιείται για την

αξιολόγηση μιας επιχείρησης ή δραστηριότητας σε στρατηγικό επίπεδο και η οποία ξεκινάει παράλληλα με τη σχεδίαση. Οι κύριες

ενέργειες που περιλαμβάνει είναι καθορισμός και επικαιροποίηση των κριτηρίων επιτυχίας (αρχικά κατά την ανάπτυξη της

Στρατηγικής Ιδέας Ενεργείας και στη συνέχεια κατά τη σχεδίαση και την εκτέλεση της επιχείρησης/δραστηριότητας), ανάπτυξη

μέτρων αποτελεσματικότητας , καθορισμός των απαιτήσεων συλλογής στοιχείων, καθορισμός των απαιτήσεων για αξιολόγηση της

επιχείρησης/δραστηριότητας και της υποβολής σχετικών αναφορών, συνεργασία για την κάλυψη των απαιτήσεων σε στοιχεία με

άλλους μη στρατιωτικούς , εθνικούς και μη φορείς, καθορισμός των υποχρεώσεων, υποβολής αναφορών, συγκέντρωσης στοιχείων,

συνεργασίας και αναλύσεων.( NATO Operations Assessment Handbook, Νοέμβριος 2013).

.

-47-

(5) Έγκριση του Στρατηγικού Σχεδίου (Πολιτική Απόφαση)

και Έκδοσή του για Εκτέλεση

Το πολιτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου εγκρίνει το

προτεινόμενο Στρατηγικό Σχέδιο και εκδίδει σχετικές οδηγίες και κατευθύνσεις για

την υλοποίησή του. Εφόσον έχουν γίνει αλλαγές στο υποβληθέν κείμενο, οι

αλλαγές κοινοποιούνται στο επιχειρησιακό στρατηγείο για να διορθωθεί ανάλογα το

Επιχειρησιακό Σχέδιο και στη συνέχεια να υποβληθεί για έγκριση στο Στρατιωτικό

σκέλος του Στρατηγικού Επιπέδου. Το Εγκεκριμένο Στρατηγικό Σχέδιο αποστέλ-

λεται για τήρηση ή εκτέλεση.

η. (5η ΦΑΣΗ) Εκτέλεση της Επιχείρησης/Δραστηριότητας

(1) Εφόσον έχει διαταχθεί η εκτέλεση του εγκριθέντος

Στρατηγικού Σχεδίου το στρατιωτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου

επιφορτίζεται με την παρακολούθηση της εκτέλεσης του σχεδίου, προκειμένου να

επεμβαίνει όταν απαιτείται με μέσα και ενέργειες, ανάλογες του επίπεδού του.

Κατά την εφαρμογή του σχεδίου λαμβάνουν χώρα δραστηριότητες όπως

συντονισμός των ενεργειών προκειμένου να αρχίσει η επιχείρηση/δραστηριότητα,

εφαρμογή του Στρατηγικού Σχεδίου (εκτέλεση), παρακολούθηση και διευκόλυνση

της εκτέλεσής της (αναγνώριση και διαχείριση των στρατηγικών κινδύνων και

θεμάτων, καθώς και διάθεση των απαραίτητων πόρων για την επιτυχία της

επιχείρησης/δραστηριότητας), εκτίμηση της αξίας του σχεδίου σε συνεργασία με

τους λοιπούς εμπλεκόμενους με αυτό, και αν απαιτείται, επανεξέτασή του

(επανάληψη των φάσεων 2-4), επανεξέταση της προόδου σε στρατηγικό επίπεδο

(Στρατηγική Αξιολόγηση των Επιχειρήσεων).

(2) Στρατηγική Αξιολόγηση της Επιχείρησης/Δραστηριότη-

τας

Η εφαρμογή της υπόψη μεθόδου λαμβάνει χώρα από την

έναρξη της σχεδιάσεως μέχρι και την ολοκλήρωση της σχεδιασθείσας

επιχείρησης/δραστηριότητας. Αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για την εκτίμηση της

αποτελεσματικότητας/επιτυχίας και την ανάληψη ενεργειών για τη βελτίωση

(εφαρμογή του 3ου Μοντέλου στρατηγικής σχεδίασης ρύθμισης/εναρμόνισης) ενός

υπό εκτέλεση σχεδίου και γι’ αυτό θα πρέπει να τροφοδοτείται με

επικαιροποιημένες πληροφορίες, προκειμένου να λαμβάνουμε τις σωστές

ενδείξεις. Τα μέρη που συνθέτουν την όλη διαδικασία (κριτήρια επιτυχίας, μέτρα

αποτελεσματικότητας, συλλογή στοιχείων, υποβολή σχετικών αναφορών,

συνεργασία για την κάλυψη των απαιτήσεων σε στοιχεία με άλλους μη

-48-

στρατιωτικούς εθνικούς και μη φορείς, υποχρεώσεις, υποβολής αναφορών,

συγκέντρωσης στοιχείων, συνεργασίας και αναλύσεων), χρειάζεται να

επικαιροποιούνται τόσο κατά την πρόοδο της σχεδίασης, όσο και κατά την

εκτέλεση, μέχρι την ολοκλήρωση της επιχείρησης/δραστηριότητας.

θ. (6η ΦΑΣΗ) Τερματισμός ή Μετάπτωση της Επιχείρησης/Δρα-

στηριότητας

Όταν με βάση τη Στρατηγική Αξιολόγηση της Επιχείρησης/Δρα-

στηριότητας προτείνεται είτε ότι πρέπει να τερματιστεί, είτε ότι πρέπει να μεταπέσει

σε διαφορετικό είδος επιχείρησης/δραστηριότητας, τότε απαιτείται να

πραγματοποιηθεί η ανάλογη τροποποίηση του Στρατηγικού Σχεδίου έτσι ώστε να

ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες παύσης της επιχείρησης/δραστηριότητας και της

μετάπτωσης στη νέα (όταν απαιτείται). Για την νέα επιχείρηση θα απαιτηθεί η

εκπόνηση στρατηγικού σχεδίου το οποίο θα είναι συντονισμένο με το αντίστοιχο

της προηγούμενης επιχείρησης/δραστηριότητας. Τέλος αν οι λεπτομέρειες όσον

άφορα σε θέματα υποστήριξης είναι εξαιρετικά πολύπλοκες τότε ενδέχεται να

εκπονείται ένα ξεχωριστό στρατηγικό σχέδιο που θα ρυθμίζει τα θέματα αυτά και θα

είναι συντονισμένο με αντίστοιχα στρατηγικά σχέδια της προηγούμενης και της

νέας (αν υφίσταται) επιχείρησης/δραστηριότητας.

Ολοκληρώνοντας την σύνθεση της πλήρους διαδικασίας στρατηγικής

σχεδίασης, παρατηρούμαι ότι αξιοποιεί πλήρως τη συστημική ανάλυση για την

επίλυση του στρατηγικού προβλήματος, ενώ σε όλες τις φάσεις έχουμε

αναγνωρίσει ότι έχει ενσωματώσει στοιχεία τόσο από τις πρακτικές, όσο και από τα

μοντέλα στρατηγικής σχεδίασης. Η όλη διαμόρφωση των φάσεων της διαδικασίας

στρατηγικής σχεδίασης ακολουθεί τα βήματα του 1ου Μοντέλου (Στρατηγική

σχεδίαση που βασίζεται στο Όραμα ή στους Στόχους), ενώ και η δομή των κατά

περίπτωση κείμενων (Δγη σχεδιάσεως, Ιδέα Ενεργείας, Στρατηγικό Σχέδιο),

βασίζεται στο ίδιο μοντέλο. Η πλήρης διαδικασία ακολουθείται προκειμένου να

εξασφαλίσει ότι λαμβάνονται υπόψη όλοι οι παράγοντες που είναι δυνατόν να

επηρεάσουν τη λύση του στρατηγικού προβλήματος, δεν αποκλείει όμως την

δυνατότητα παράληψης είτε φάσεων, είτε ενεργειών όταν υπάρχουν στοιχεία που

είναι ήδη γνωστά ή η ανάλυσή τους έχει ήδη γίνει. Στη συνέχεια θα επιχειρήσουμε

την προσαρμογή της υπόψη διαδικασίας στο εθνικό στρατηγικό επίπεδο.

-49-

4. Προσαρμογή της Διαδικασίας Στρατηγικής Σχεδίασης στην Ελληνική

Κατάσταση και Αντίστροφα.

Στα πλαίσια της απόπειρας προσαρμογής της πλήρους διαδικασίας

Στρατηγικής Σχεδίασης στο εθνικό στρατηγικό επίπεδο διαπιστώνουμε αρχικά ότι

δεν υφίσταται κείμενο (εγχειρίδιο) που να καλύπτει την υπόψη διαδικασία ενώ

εξετάζοντες τη διαδικασία κατά φάση και βήματα παρατηρούμαι τα παρακάτω:

(α) Για την εφαρμογή της 1ης Φάσης «Αναγνώριση μιας Επικείμενης

Απειλής ή Πιθανής Κατάστασης Κρίσης» (Αναγνώριση στρατηγικού προβλήματος),

χρειάζεται να είναι ξεκάθαρο ποιος είναι εντεταλμένος να παρατηρεί/επιτηρεί το

περιβάλλον ασφαλείας, το υπόψη όργανο/φορέας να είναι σε θέση να αναλύει την

κατάσταση και με βάση συγκεκριμένες ενδείξεις και κριτήρια να αναγνωρίζει ότι

πρόκειται για κίνδυνο, και στη συνέχεια να αναφέρει την υπόψη κατάσταση στον

προϊστάμενο του ή στο όργανο/φορέα εκείνο που θα είναι επιφορτισμένο να

εκτιμήσει τη σοβαρότητα και στη συνέχεια, αν απαιτείται να ενημερώσει το

στρατηγικό επίπεδο (πολιτικό σκέλος). Είναι λοιπόν εμφανές ότι απαιτείται η

ύπαρξη ενός οργάνου/φορέως επιτήρησης του περιβάλλοντος ασφαλείας που η

σύνθεσή του θα περιελάμβανε προσωπικό εξειδικευμένο στη συλλογή και ανάλυση

πληροφοριών, καθώς και στην ανάπτυξη της γνώσης επί όλων των τομέων

δραστηριοποίησης της χώρας (πολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό, κοινωνικό,

πληροφοριακό και τομέα υποδομών). Σύμφωνα με την αποστολή και τις

αρμοδιότητές της η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών50 (ΕΥΠ) είναι επιφορτισμένη με

το ρόλο αυτό, εκτιμάται όμως ότι χρειάζεται να γίνει προσαρμογή της λειτουργίας

και εξοικείωση του προσωπικού της υπόψη υπηρεσίας προκειμένου να

ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες υλοποίησης της 1ης φάσης, λαμβανομένης

υπόψη της ανάγκης οι αναλυτές πληροφοριών που εμπλέκονται στην αναγνώριση

ενός στρατηγικού προβλήματος θα πρέπει τουλάχιστον να συμμετέχουν στην

ομάδα επίλυσης του στρατηγικού προβλήματος, τουλάχιστον μέχρι τη 5η φάση

«Εκτέλεση της Επιχείρησης/Δραστηριότητας».

Πέραν τούτου εκτιμάται ότι θα πρέπει να υφίσταται και ένα όργανο/φορέας εντός

του στρατηγικού επιπέδου (πολιτικού σκέλους) που θα είναι επιφορτισμένος με την

εθνική ασφάλεια και θα είναι αποδέκτης όλων των εισηγήσεων για θέματα απειλών

κατά της εθνικής ασφάλειας, θα έχει άμεση πρόσβαση στο ΚΥΣΕΑ ή/και στην

Κυβέρνηση, ενώ θα είναι σε θέση να συντονίζει και να παρακολουθεί την εφαρμογή

των φάσεων της Στρατηγικής Σχεδίασης από τους λοιπούς φορείς του στρατηγικού

50 http://www.nis.gr/portal/page/portal/NIS/Competences

-50-

επιπέδου που διαχειρίζονται τους συντελεστές ισχύος του κράτους51 (διπλωματικό,

στρατιωτικό, οικονομικό, πολιτικό/πληροφοριακό). Στην υφιστάμενη δομή του

κράτους εκτιμάται ότι δεν υφίσταται ένα τέτοιο όργανο/φορέας και θα πρέπει να

συσταθεί πιθανόν με τη μορφή ενός «Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας»52 όπως

κατά καιρούς έχει προταθεί, πλην όμως η σύνθεση και λειτουργία του θα πρέπει να

προσαρμοστεί στις ανάγκες της Στρατηγικής Σχεδίασης.

(β) Για τις υπόλοιπες φάσεις της διαδικασίας Στρατηγικής Σχεδίασης

χρειάζεται η ύπαρξη σε κάθε φορέα του στρατηγικού επιπέδου που διαχειρίζεται

τους συντελεστές ισχύος του κράτους (διπλωματικό, στρατιωτικό, οικονομικό,

πολιτικό/πληροφοριακό), η ύπαρξη εκπαιδευμένου -στη διαδικασία στρατηγικής

σχεδίασης- προσωπικού που θα είναι σε θέση να συγκροτεί «ad-hoc» την

αντίστοιχη «ομάδα σχεδιάσεως- αντιμετώπισης απειλών-κρίσεων» στον αντίστοιχο

φορέα, όπου και θα πρέπει να συμμετέχουν και οι αναγκαίοι αναλυτές

πληροφοριών (από την ΕΥΠ). Στο στρατιωτικό τομέα εκτιμάται ότι λόγω της

ιδιαιτερότητάς του, της σοβαρότητας και της πολυπλοκότητας των απειλών που

υφίστανται σ’ αυτόν, το εκπαιδευμένο προσωπικό θα πρέπει να είναι αριθμητικά

ικανό, να επανδρώνει ταυτόχρονα τουλάχιστον τέσσερεις53 «ομάδες σχεδιάσεως-

αντιμετώπισης απειλών-κρίσεων». Επιπλέον το εκπαιδευμένο -στη στρατηγική

σχεδίαση- προσωπικό των διάφορων φορέων θα πρέπει να είναι αριθμητικά ικανό

να καλύψει και τις ανάγκες συνδέσμου στις αντίστοιχες ομάδες άλλων φορέων στα

πλαίσια της ανάγκης για «συνεργασία και συντονισμό με ανώτερα κλιμάκια –

κατώτερα επίπεδα»(βήμα της 3ης Φάσης) και της φιλοσοφίας της «ολοκληρωμένης

προσέγγισης».

(γ) Για την εφαρμογή της μεθόδου Στρατηγικής Αξιολόγησης της

Επιχείρησης/Δραστηριότητας χρειάζεται και πάλι εκπαιδευμένο προσωπικό σε

κάθε φορέα του στρατηγικού επιπέδου, εκτιμάται όμως ότι δύναται το προσωπικό

της στρατηγικής σχεδίασης να υλοποιεί την υπόψη διαδικασία παράλληλα με τη

σχεδίαση, ενισχυόμενο όμως με ανάλογο προσωπικό γραμματειακής υποστήριξης

(κυρίως για τη συλλογή των στοιχείων/δεδομένων). Στο δε στρατιωτικό τομέα

εκτιμάται και πάλι ότι οι απαιτήσεις σε ανάλογα εκπαιδευμένο προσωπικό είναι

αυξημένες και για το λόγο αυτό χρειάζεται και πάλι η δυνατότητα αξιολόγησης

τουλάχιστον τεσσάρων επιχειρήσεων/δραστηριοτήτων (στρατηγικού επιπέδου).

51 Οι φορείς αυτοί κατά βάση είναι υπουργεία ή ανεξάρτητες αρχές. 52 σελ. 118 – 121 «Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα» Ι.Θ. Μάζης, Εκδόσεις Παπαζήση, 2006 53 3 Προσανατολισμένες ομάδες (εξ’ Ανατολών απειλές, απειλές από Βορρά, απειλές για την ΚΥΠΡΟ) και 1 για την αντιμετώπιση άλλων

εκτάκτων καταστάσεων.

-51-

Όσον αφορά την προσαρμογή της διαδικασίας στα ελληνικά δεδομένα,

αύτη όπως έχει αναφερθεί και προηγουμένως δεν είναι υποχρεωτική σε κάθε

περίπτωση, αλλά είναι στη διακριτική ευχέρεια των σχεδιαζόντων να

ακολουθήσουν τα βήματα που τους χρειάζονται για να επιλύσουν το

παρουσιαζόμενο στρατηγικό πρόβλημα. Προϋπόθεση όμως, είναι να έχουν

εξοικειωθεί σε ικανοποιητικό βαθμό με τη διαδικασία, ώστε να είναι σε θέση να

επιλέξουν τι χρειάζεται να ακολουθηθεί και τι όχι. Επιπλέον η προετοιμασία από

την περίοδο πριν το στρατηγικό πρόβλημα γίνει επιτακτικό, είναι δυνατόν να

περιορίσει τόσο τα βήματα της διαδικασίας που πρέπει να ακολουθηθούν, όσο και

το χρόνο σχεδίασης. Για το στρατιωτικό τομέα η διαδικασία που ακολουθείται

σχετικά με τη συλλογή και επεξεργασία των πληροφοριών, αλλά και η υφιστάμενη

σχεδίαση αντιμετώπισης των απειλών, παρέχουν μια πολύ καλή πηγή στοιχείων

απαραίτητων στη στρατηγική σχεδίαση και είναι δυνατόν να διευκολύνουν την

εφαρμογή της. Πλην όμως, θα ήταν προτιμότερο τόσο οι πληροφορίες, όσο και τα

υφιστάμενα σχέδια να διαμορφωθούν με βάση τη διαδικασία της στρατηγικής

σχεδίασης, προκειμένου να εξυπηρετήσουν ακόμα καλύτερα την εφαρμογή αυτή

σε μια κατά βάση κατάσταση κρίσης.

5. Απαιτήσεις - Δυνατότητες - Χρονικός Ορίζοντας Υιοθέτησης –

Ένταξης της Στρατηγικής Σχεδίασης στην Ελληνική Πραγματικότητα

Εφόσον ληφθεί απόφαση ένταξης της διαδικασίας στρατηγικής σχεδίασης

στο εθνικό στρατηγικό επίπεδο διοικήσεως και λειτουργίας, θα πρέπει να γίνει

κατανοητό ότι θα αποτελέσει πλέον την κύρια φιλοσοφία που θα διέπει τη διοίκηση

και τη λειτουργία στο επίπεδο αυτό, και θα απαιτήσει και την ανάλογη

προσαρμογή. Ως εκ’ τούτου, αρχικά εντοπίζεται η απαίτηση τροποποίησης –

αναθεώρησης των θεσμικών κειμένων που ρυθμίζουν τα θέματα διοίκησης και

λειτουργίας στο στρατηγικό επίπεδο [εκτιμάται ότι δεν απαιτούνται σοβαρές

παρεμβάσεις, αλλά εισαγωγή της έννοιας και της φιλοσοφίας της στρατηγικής

Σχεδίασης, πλην της περίπτωσης που αφορά τη δημιουργία του προτεινόμενου

νέου οργάνου/φορέα (Εθνικής Ασφαλείας)]. Επιπλέον θα απαιτηθεί η σύνταξη και

εκπόνηση εγχειριδίου Στρατηγικής Σχεδίασης54 και η έκδοση εσωτερικών διαταγών

για τις αναγκαίες οργανωτικές αναδιαρθρώσεις (οργάνωση ομάδων σχεδίασης

στους φορείς στρατηγικού επιπέδου) και γενικά για την ενσωμάτωση της υπόψη

54 Θα πρέπει να προβλεφθεί και η ένταξη της διαδικασίας Στρατηγικής Αξιολόγησης, καθώς δεν εξετασθεί περαιτέρω επειδή δεν

αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας με εξέτασης. Σε κάθε περίπτωση , όμως, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η αναγκαιότητά της

και η ανάγκη συνδυασμού της με τη διαδικασία στρατηγικής σχεδίασης.

-52-

διαδικασίας στη λειτουργία του στρατηγικού επιπέδου. Τέλος δεν θα πρέπει να

παραβλεφθεί η απαίτηση εκπαίδευσης (στη στρατηγική σκέψη και στη στρατηγική

σχεδίαση)του προσωπικού που κληθεί να υλοποιήσει την διαδικασία αυτή.

Η κάλυψη των παραπάνω απαιτήσεων διαφαίνεται ότι συνολικά, δεν είναι

πλήρως εφικτή. Αρχικά η δημιουργία του οργάνου/φορέα Εθνικής Ασφαλείας

χρειάζεται πολιτική απόφαση, στη συνέχεια εύρεση του κατάλληλα εκπαιδευμένου

και εξειδικευμένου προσωπικού που θα το επανδρώσει, και έπειτα αρκετή

προσπάθεια – λαμβανομένης υπόψη της αρνητικότητας του «συστήματος» στις

μεταρρυθμίσεις και αλλαγές - για την ομαλή ένταξη και λειτουργία του μέσα στις

κρατικές δομές.

Οι υπόλοιπες οργανωτικές αναδιαρθρώσεις (συγκρότηση ομάδων σχεδίασης)

στους φορείς που δεν είχαν παραδοσιακά κουλτούρα σχεδίασης θα είναι πιο

δύσκολο να υλοποιηθούν και να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, σε σχέση με τους

φορείς που είχαν και έχουν κουλτούρα σχεδίασης (Ένοπλες Δυνάμεις). Ενώ η

δυσκολία της απαιτούμενης προσαρμογής της ΕΥΠ στη διαδικασία Στρατηγικής

Σχεδίασης, εκτιμάται ότι βρίσκεται κάπου στη μέση.

Όσον αφορά στην εκπαίδευση του προσωπικού στη στρατηγική σχεδίαση σε

συνδυασμό με την απαίτηση επιμόρφωσης/εκπαίδευσης επί θεμάτων που

σχετίζονται με τη στρατηγική55 και με την ανάγκη ύπαρξης μιας κουλτούρας

συνεργασίας56 στο στρατηγικό επίπεδο (μεταξύ πολιτικού και στρατιωτικού

προσωπικού ) εκτιμάται ότι είναι δυνατή η επίτευξή της. Δύναται να εκτελεσθεί η

διδασκαλία των υπόψη αντικειμένων από ένα κοινό εκπαιδευτικό φορέα που θα

είναι σε θέση να παρέχει στρατηγικού επιπέδου επιμόρφωση/εκπαίδευση, σε

προσωπικό που δραστηριοποιείται στο στρατηγικό επίπεδο της κρατικής δομής.

Επιπλέον η συνεκπαίδευση -στον ίδιο χώρο- προσωπικού από διάφορους φορείς

του στρατηγικού επιπέδου, δημιουργεί τις καλύτερες προϋποθέσεις για την

απαιτούμενη δημιουργία κουλτούρας μεταξύ του αντίστοιχου πολιτικού και

στρατιωτικού προσωπικού. Η Σχολή Εθνικής Άμυνας57 ως εκπαιδευτικός φορέας

στρατηγικού επιπέδου, εκτιμάται ότι είναι ο πλέον κατάλληλος φορέας υλοποίησης

των υπόψη απαιτήσεων εκπαίδευσης με ανάλογη προσαρμογή του προγράμματος

εκπαίδευσης και της αναλογίας των φοιτούντων σπουδαστών.

55 Κεφάλαιο Γ, ΄ παράγραφος 1 56 Κεφάλαιο Β, παράγραφος 2 57 «Η ΣΕΘΑ αποτελεί το τελευταίο και υψηλότερο επίπεδο Ακαδημαϊκής Εκπαίδευσης Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων και

πολιτικού προσωπικού ανώτερης βαθμίδας, καθώς και στελεχών των Σωμάτων Ασφαλείας, Λιμενικού Σώματος, Υπουργείων, δημοσίων

οργανισμών και λοιπών φορέων, παρέχοντας υψηλού επιπέδου Ακαδημαϊκή Γνώση στον ευρύτερο τομέα των Στρατηγικών Σπουδών» http://setha.army.gr/

-53-

Χρονικά η υιοθέτηση/ένταξη της διαδικασίας αυτής στην ελληνική πραγματικό-

τητα με βάση την κάλυψη των απαιτήσεων και τις υφιστάμενες δυνατότητες,

εκτιμάται ότι θα απαιτήσει -στην καλύτερη περίπτωση- 2 με 3 χρόνια. Για να συμβεί

αυτό θα πρέπει να γίνουν οι αναγκαίες τροποποιήσεις – αναθεωρήσεις των

σχετικών θεσμικών κειμένων (1 έτος) και να δρομολογηθούν οι ενέργειες για την

άμεση σύσταση του οργάνου/φορέα Εθνικής Ασφαλείας (1 έως 2 έτη για τη

σύσταση και άλλο 1 έτος για την ομαλή ένταξη και λειτουργία του μέσα στις

κρατικές δομές), να συνταχθεί άμεσα εγχειρίδιο στρατηγικής σχεδίασης (4 έως 5

μήνες για σύνταξη, έγκριση και διανομή και 1 έως 2 μήνες για ενημέρωση φορέων

επί της διαδικασίας), να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα εκπαίδευσης της ΣΕΘΑ

τα συγκεκριμένα αντικείμενα εκπαίδευσης και να προσαρμοστεί η αναλογία των

σπουδαστών (επόμενο ακαδημαϊκό έτος - 2 έτη μέχρι την αποφοίτηση της 1ης

σειράς που θα έχει εκπαιδευτεί), να πραγματοποιηθούν οι οργανωτικές

αναδιαρθρώσεις στους φορείς στρατηγικού επιπέδου, μετά την αποφοίτηση από τη

ΣΕΘΑ του εκπαιδευμένου προσωπικού (2 έτη μέχρι να εκπαιδευτούν και 6 μήνες

μέχρι να ενσωματωθούν οι αναδιαρθρώσεις),. Προς κέρδος 1 χρόνου είναι δυνατόν

να ξεκινήσει η εκπαίδευση του προσωπικού ξεχωριστά από την εκπαίδευση της

κανονικής φοίτησης της ΣΕΘΑ, ως διαφορετικό σχολείο για προσωπικό που έχει

ήδη αποφοιτήσει από τη ΣΕΘΑ και με βάση εκπαίδευσης το εγχειρίδιο Στρατηγικής

Σχεδίασης του ΝΑΤΟ.

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

-55-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Δ»:

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ολοκληρώνοντας την εξέταση της στρατηγικής σχεδίασης ως συγκεκριμένης

μεθοδολογίας – διαδικασίας του στρατηγικού επιπέδου είναι ευκαιρία να

αναφέρουμε συνοπτικά τα στάδια που ακολουθήθηκαν. Αρχικά εξετάστηκαν οι

απειλές που υφίστανται στο σύγχρονο περιβάλλον ασφαλείας, ενώ μετά η

διάρθρωση και λειτουργία του κράτους, καθώς και οι σχέσεις και κανόνες

λειτουργίας τόσο εντός του στρατηγικού επίπεδου διοίκησης και λειτουργίας, όσο

και εκτός με τα κατώτερα επίπεδα, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στην κατάσταση του

Ελληνικού κράτους. Στη συνέχεια η εξέταση επικεντρώθηκε στη στρατηγική

σχεδίαση, όσον αφορά το ρόλο της στο στρατηγικό επίπεδο και τις σχέσεις με τη

στρατηγική σκέψη, τη σχεδίαση στα λοιπά επίπεδα, και το χειρισμό κρίσεων,

κάνοντας και στο σημείο αυτό ιδιαίτερη μνεία για τη Στρατηγική Σχεδίαση στην

Ελληνική πραγματικότητα. Έπειτα μετά την «περιήγηση» στις σύγχρονες

τάσεις/πρακτικές και στις μεθόδους/μοντέλα στρατηγικής σχεδίασης, συντέθηκε μια

πλήρη διαδικασία στρατηγικής σχεδίασης, για την οποία εξετάστηκε η δυνατότητα

προσαρμογής της στο εθνικό στρατηγικό επίπεδο και αντίστροφα, ενώ σε δεύτερο

χρόνο εντοπίστηκαν οι απαιτήσεις, οι δυνατότητες και εκτιμήθηκε ο χρονικός

ορίζοντας υιοθέτησης της υπόψη διαδικασίας από το εθνικό στρατηγικό επίπεδο.

Από τα στάδια της παραπάνω εξέτασης του θέματος και ιδιαίτερα από τις

τελευταίες διαπιστώσεις σχετικά με την υιοθέτηση της διαδικασίας Στρατηγικής

Σχεδίασης στο εθνικό στρατηγικό επίπεδο, προκύπτει αριθμός χρήσιμων

συμπερασμάτων και διαμορφώνεται μια τελική πρόταση τα οποία και παρατίθενται

στη συνέχεια :

Η συνεχής και ενδελεχής γνώση και ανάλυση των απειλών και των κινδύνων

ασφαλείας, αποτελεί προϋπόθεση και αφετηρία για τη διαδικασία σχεδίασης και τη

λήψη ορθών αποφάσεων αποτελεσματικής αντιμετώπισης των απειλών αυτών.

Η πολυπλοκότητα και το πολυσύνθετο πλαίσιο των απειλών και κινδύνων

ασφαλείας απαιτούν τη χρήση βελτιωμένων μεθόδων σχεδίασης που ν’

αντιμετωπίζουν πλήρως τα στρατηγικά προβλήματα που προκύπτουν από αυτές.

Η επίλυση των στρατηγικών αυτών προβλημάτων δεν είναι κάτι που μπορεί να

παραβλεφθεί, αντιθέτως αποτελεί μια απ’ τις πάγιες υποχρεώσεις των φορέων

-56-

σχεδίασης στρατηγικού επιπέδου και απαιτεί αέναη προσπάθεια για την επίλυση

τους, προκειμένου να εξασφαλίζονται οι εθνικοί στόχοι προς εξυπηρέτηση των

εθνικών συμφερόντων.

Οι περισσότερες απειλές ξεφεύγουν από το στενό πλαίσιο της στρατιωτικής

αντιμετώπισης και ως εκ τούτου απαιτούν τη συνέργεια πλέον του ενός φορέων

διαχείρισης των συντελεστών ισχύος του κράτους. Στα πλαίσια επίτευξης της

συνέργειας αλλά και του συντονισμού των ενεργειών κάθε φορέα - ανεξαρτήτως

των προσώπων που μετέχουν σ’ αυτούς- απαιτείται η ύπαρξη κουλτούρας

συνεργασίας όχι μόνο στο στρατηγικό επίπεδο, αλλά και στα υπόλοιπα επίπεδα,

προκειμένου να επιτυγχάνεται η «ολοκληρωμένη προσέγγιση» των θεμάτων/κατά-

στάσεων.

Στην Ελλάδα ο βαθμός συνέργειας δεν είναι ικανοποιητικός, καθόσον η χώρα

απέχει από την επιθυμητή κατάσταση ενός αρμονικά και αποτελεσματικά

λειτουργούντος κράτους. Το γεγονός αυτό καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την εκτέλεση

μεταρρυθμίσεων, την προσαρμογή σε σύγχρονες τάσεις και την εφαρμογή

μεθοδολογιών που προάγουν τη λειτουργικότητα και την απόδοση της κεντρικής

κυβέρνησης και της δημόσιας διοίκησης γενικότερα.

Η εξέλιξη της στρατηγικής σχεδίασης έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση τάσεων

/πρακτικών, καθώς και μεθόδων/μοντέλων στρατηγικής σχεδίασης. Η γνώση και η

ικανότητα εφαρμογής αυτών (τάσεων/πρακτικών και μεθόδων/μοντέλων) για την

επίλυση των στρατηγικών προβλημάτων επαυξάνουν κατά πολύ τις δυνατότητες

ορθής λήψης αποφάσεων και την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Από την

άλλη μεριά οι υπόψη δυνατότητες στρατηγικής σχεδίασης δεν θα πρέπει να

περιορίζουν τις επιλογές του σχεδιάζοντος, ο οποίος πρέπει να διαθέτει κριτική και

δημιουργική σκέψη, έτσι ώστε να μπορεί να διακρίνει και να επιλέγει τον καλύτερο

τρόπο σχεδιάσεως για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.

Επειδή η σχεδίαση στα διάφορα επίπεδα διοικήσεως και λειτουργίας του

Ελληνικού κράτους είναι προβληματική και χρήζει επανεκκίνησης, εκσυγχρονισμού

και συνέχειας, η υιοθέτηση της διαδικασίας στρατηγικής σχεδίασης στο εθνικό

στρατηγικό επίπεδο αποτελεί μονόδρομο και επιτακτική ανάγκη. Η υλοποίηση του

υπόψη έργου απαιτεί διαφοροποιήσεις ως προ τις ακολουθούμενες διαδικασίες,

αλλά και ως προς τις δομές του εθνικού στρατηγικού επιπέδου και συγκεκριμένα

την προσαρμογή των θεσμικών κειμένων και των υφιστάμενων διαδικασιών, τη

δημιουργία ενός νέου οργάνου/φορέα Εθνικής Ασφαλείας, την εκτέλεση

οργανωτικών αναδιαρθρώσεων, και την εκπαίδευση του ανάλογου προσωπικού.

-57-

Λόγω της δυσκολίας εκτέλεσης μεταρρυθμίσεων/αλλαγών στις κρατικές δομές, η

ένταξη της στρατηγικής σχεδίασης ως βασικής διαδικασίας του εθνικού

στρατηγικού επιπέδου δεν είναι εύκολη υπόθεση και γι’ αυτό θα απαιτηθεί ικανός

χρόνος (2 χρόνια στην καλύτερη περίπτωση), ενώ το προσωπικό που θα

επιφορτισθεί με το υπόψη έργο θα πρέπει να διαθέτει την απαραίτητη βούληση και

επιμονή στην επίτευξη του έργου αυτού.

Σε συνέχεια των συμπερασμάτων προτείνεται η υιοθέτηση της διαδικασίας

στρατηγικής σχεδίασης από τις Ένοπλες Δυνάμεις σε επίπεδο ΓΕΕΘΑ και ΥΠΕΘΑ,

και η ανάληψη πρωτοβουλίας τους για την προώθηση της ιδέας υιοθέτησης της

διαδικασίας Στρατηγικής Σχεδίασης (όπως περιγράφεται στις παραγράφους 3 και 4

του Κεφαλαίου Γ΄) ως βασικής διαδικασίας σχεδίασης του Εθνικού Στρατηγικού

Επίπεδου. Για την υλοποίηση της υπόψη πρότασης απαιτούνται οι ακόλουθες

ενέργειες:

1. Η υποβολή της υπόψη διατριβής στο ΓΕΕΘΑ.

2. Η κοινοποίησή της στους λοιπούς φορείς (Υπουργεία, ανεξάρτητες αρχές)

του εθνικού στρατηγικού επιπέδου με μέριμνα του ΓΕΕΘΑ, προκειμένου να

ενημερωθούν και να εκτιμήσουν την αναγκαιότητα και τη δυνατότητα υλοποίησης

των διαπιστώσεων των παραγράφων 4 και 5 του Κεφαλαίου Γ΄, με παράλληλη

ανάληψη πρωτοβουλίας από το ΓΕΕΘΑ και ΥΠΕΘΑ (ενημερώσεις, οργάνωση

σεμιναρίων – ημερίδων, κ.α.) προώθησης της υπόψη διαδικασίας .

3. Η έκδοση διαταγής από το ΓΕΕΘΑ για την εκπόνηση Διακλαδικού

Κανονισμού Στρατηγικής Σχεδίασης ή άλλης μορφής ανάλογου εγχειριδίου εντός 4

έως 5 μηνών.

4. Η ένταξη στο πρόγραμμα εκπαίδευσης της ΣΕΘΑ του αντικειμένου της

Στρατηγικής Σχεδίασης, αρχικά με βάση το αντίστοιχο εγχειρίδιο του ΝΑΤΟ και στη

συνέχεια το σχετικό Διακλαδικό Κανονισμό (ή εγχειρίδιο) που θα εκδοθεί. Ο χρόνος

έναρξης της εκπαίδευσης εξαρτάται από τη λήψη απόφασης σχετικά με την ένταξή

της στη διδασκαλία των σπουδαστών κανονικής φοίτησης είτε κατά το προσεχές

ακαδημαϊκό έτος (2015 -16), είτε στο επόμενο (2016-17) ή αν θα πρέπει

δημιουργηθεί ξεχωριστή εκπαίδευση (2 περίπου εβδομάδων) κατά το προσεχές

ακαδημαϊκό έτος (2015 -16), ενώ κατά το επόμενο (2016-17) η υπόψη εκπαίδευση

θα ενταχθεί στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των σπουδαστών κανονικής φοίτησης.

5. Την εξέταση από το ΓΕΕΘΑ σε συνεργασία με τα τους λοιπούς φορείς

(Υπουργεία, ανεξάρτητες αρχές) του εθνικού στρατηγικού επιπέδου, της

-58-

αναγκαιότητας και δυνατότητας αλλαγής της αναλογίας πολιτικού/στρατιωτικού

προσωπικού που παρακολουθεί τη ΣΕΘΑ με κανονική φοίτηση, στα πλαίσια της

εκπαίδευσης επί της Στρατηγικής Σχεδίασης του αναγκαίου προσωπικού για την

υλοποίησή της διαδικασίας αυτής, αλλά και της δημιουργίας κουλτούρας

συνεργασίας μεταξύ πολιτικού και στρατιωτικού προσωπικού, στο εθνικό

στρατηγικό επίπεδο.

6. Η μελέτη και η εκτέλεση των αναγκαίων ενεργειών προσαρμογής της

οργάνωσης του ΓΕΕΘΑ, προκειμένου να είναι σε θέση να υλοποιεί τη διαδικασία

στρατηγικής σχεδίασης.

Στυλιανός Κάλφας Σχης (ΤΘ)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ «Α» Σχηματική Παράσταση Προσέγγισης του Θέματος «Β» Αναλυτική Παρουσίαση των Τάσεων/Πρακτικών και Μεθόδων/Μοντέλων Στρατηγικής Σχεδίασης «Γ» Παραδείγματα Διαγραμμάτων Διαδικασίας Στρατηγικής Σχεδίασης «Δ» Δομή Διαταγής Στρατηγικής Σχεδίασης «Ε» Δομή Στρατηγικής Ιδέας Ενεργείας Και Στρατηγικού Σχεδίου «ΣΤ» Σχηματική Παράσταση Διαδικασίας Στρατηγικής Σχεδίασης «Ζ» Βιβλιογραφία

ΣΕΘΑ

5η ΕΣ ΔΙΜΑ

17 Ιουν 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Α» ΣΤΗΝ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του ΣΧΗ (ΤΘ) ΣΤ. ΚΑΛΦΑ

ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Στυλιανός Κάλφας

Σχης (ΤΘ)

-60-

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

ΣΕΘΑ

5η ΕΣ ΔΙΜΑ

17 Ιουν 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Β» ΣΤΗΝ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του ΣΧΗ (ΤΘ) ΣΤ. ΚΑΛΦΑ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ/ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΚΑΙ

ΜΕΘΟΔΩΝ/ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ

1. Τάσεις – Πρακτικές στη Στρατηγική Σχεδίαση

Η παραδοσιακή προσέγγιση58 εφαρμόζει μιας περιορισμένης έκτασης

συνεκτίμηση των παραμέτρων που συνιστούν το στρατηγικό πρόβλημα, και στη

συνέχεια την ευθεία αντιμετώπιση των παραμέτρων αυτών μεμονωμένα και

ανεξάρτητα με την επιλογή ενός τρόπου ενέργειας υπό τη μορφή της «αντίδρασης»

στη «δράση» του αντιπάλου. Η υπόψη μέθοδος είναι αποδοτική όταν το πρόβλημα

είναι φυσικό (πχ. μετακίνηση δυνάμεων ή εφοδίων, τα αποτελέσματα ενός οπλικού

συστήματος), δεν είναι όμως, κατάλληλη για την αντιμετώπιση σύνθετων και

πολύπλοκων προβλημάτων εντός ενός αβέβαιου και «θολού» περιβάλλοντος.

Η συστημική προσέγγιση αναπτύχθηκε και υιοθετήθηκε από το Ισραήλ,

προκειμένου να εξασφαλιστεί η ορθή και ισορροπημένη αξιοποίηση της

στρατιωτικής ισχύος, σε συνδυασμό με τους λοιπούς συντελεστές της εθνικής

ισχύος, για την επίτευξη των πολιτικών στρατηγικών ΑΝΣΚ και την κατ’ επέκταση

εξασφάλιση/προώθηση των εθνικών συμφερόντων. Η υπόψη προσέγγιση

βασίστηκε στη θεωρία της Πολυπλοκότητας και στη Γενική Θεωρία των

Συστημάτων, σύμφωνα με τις οποίες το οποιοδήποτε αντικείμενο εξέτασης ή

μελέτης δεν πρέπει να εξετάζεται μεμονωμένα (αναλυόμενο στα συστατικά του

στοιχεία και στη συνέχεια δια της επαγωγικής μεθόδου να διαμορφώνεται το

συμπέρασμα – αποτέλεσμα – ενέργεια) και ανεξάρτητα από τα λοιπά αντικείμενα ή

στοιχεία με τα οποία συνδέεται ή από τα οποία αλληλοεξαρτάται, αλλά ως μέρος

του συνόλου (συστήματος), όπου τα συστατικά μέρη του συστήματος

(υποσυστήματα) ενεργούν και αλληλοεπηρεάζονται διαμορφώνοντας από κοινού τη

λειτουργία και τις αντιδράσεις του συστήματος, ενώ όσο πιο πολλές είναι οι σχέσεις

αλληλοεπηρεασμού τόσο πιο πολύπλοκο είναι το σύστημα. Κατά συνέπεια για να

εξασφαλισθεί η ορθή εξέταση ή μελέτη του αντικειμένου που μας ενδιαφέρει πρέπει

58

AJP-5, NATO, Ιούνιος 2013

Β-2

να εντοπίσουμε το σύστημα μέσα στο οποίο εντάσσεται, τα λοιπά μέρη του

συστήματος, με ποια από αυτά το αντικείμενο μας έχει δυναμικές σχέσεις και πως

αυτές οι σχέσεις λειτουργούν μέσα στο σύστημα αυτό, παράλληλα με τις σχέσεις

του συστήματος με το περιβάλλον του (υπερσύστημα). Όταν το αντικείμενο

εξέτασης αποτελεί από μόνο του σύστημα τότε αυτό εξετάζεται στα πλαίσια του

υπερσυστήματος όπου ανήκει.

Με βάση λοιπόν την συστημική προσέγγιση γίνεται προσπάθεια να γίνει

αντιληπτή και ξεκάθαρη η πολυπλοκότητα της κατάστασης μέσω της λογικής των

συστημάτων και η διαμόρφωση ενός πλάνου της σχεδίασης, πάνω στο οποίο θα

βασισθεί στη συνέχεια, η λεπτομερής σχεδίαση των ενεργειών που θα απαιτηθούν

για τον επηρεασμό της κατάστασης προς την κατεύθυνση που ο σχεδιάζων

επιθυμεί. Μια σειρά από συγκεκριμένα στάδια (όπου γίνονται οι ακόλουθες

διεργασίες: σκέψη, έκφραση σκέψεων, διάλογος, καταγραφή τελικών

αποτελεσμάτων) ακολουθούνται προκειμένου να ολοκληρωθεί η υπόψη η

προσέγγιση. Αρχικά επιδιώκεται η οριοθέτηση του συστήματος μέσα στο οποίο

εντάσσεται το πρόβλημα και η κατανόηση το τι έχει αλλάξει και ποια είναι η αιτία

που προκάλεσε την αλλαγή. Στη συνέχεια ακολουθεί η αναγνώριση και η

ανάλυση του/ων αντιπάλου/ων (εντοπισμός των μερών ή στοιχείων του

συστήματος που απειλούν ή συνιστούν κίνδυνο, εξέταση των τομέων

δραστηριοποίησής τους και των σχέσεων αλληλοεπηρεασμού εντός του συστήμα-

τος). Το επόμενο στάδιο ασχολείται με την εξέταση της φίλιας δομής διοίκησης

(έλεγχος αν η υφιστάμενη δομή διοικήσεως είναι κατάλληλη για την αντιμετώπιση

της εξεταζόμενης κατάστασης και τροποποίησή της αν απαιτείται). Ακολούθως

γίνεται η εξέταση των φίλιων δυνατοτήτων υποστήριξης (έλεγχος αν το

υφιστάμενο σύστημα υποστήριξης είναι κατάλληλο για την υποστήριξη των

ενεργειών μας προς αντιμετώπιση της εξεταζόμενης κατάστασης και τροποποίησή

της αν απαιτείται). Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει τη διαμόρφωση του αρχικού

πλάνου σχεδίασης (συνδυασμός των αποτελεσμάτων των προηγούμενων

σταδίων, τοποθέτησή τους εντός του χρόνου και του χώρου, και αναγνώριση των

γενικών συνθηκών που αν επιτευχθούν το σύστημα θα μετακινηθεί προς την

επιθυμητή κατεύθυνση). Στη συνέχεια ακολουθεί η διαμόρφωση – καθορισμός

των επιδράσεων (τι πρέπει να επηρεασθεί μέσα στο σύστημα για δημιουργηθούν

οι συνθήκες που έχουν εντοπισθεί στο προηγούμενο στάδιο, προκειμένου το

σύστημα να μετακινηθεί προς την επιθυμητή κατεύθυνση). Στο τελευταίο στάδιο

πραγματοποιείται ο καθορισμός του γενικού τρόπου ενεργείας (καθορίζεται

Β-3

εντός του πλάνου σχεδίασης ποιοι θα πραγματοποιήσουν ποιες ενέργειες

προκειμένου να επιτευχθούν οι επιδράσεις που καθορίσθηκαν στο προηγούμενο

στάδιο). Κατά την μετακίνηση από σε στάδιο σε στάδιο είναι δυνατόν να

μεταφερθούμε σε προηγούμενα στάδια αν εκτιμηθεί ότι κάποια από τα στοιχεία

τους χρήζουν αλλαγής, προκειμένου το τελικό πλάνο σχεδίασης να αποτελέσει μια

σταθερή και αξιόπιστη βάση για την λεπτομερή σχεδίαση. Γενικά θα μπορούσαμε

να πούμε ότι η τάση αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από την υιοθέτηση της στρατηγικής

θεώρησης ότι η προσβολή ενός αντιπάλου ή πιθανού αντιπάλου γίνεται σε όλους

τους τομείς δραστηριοποίησής του (πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό, κοινωνικό,

πληροφοριακό και πεδίο υποδομών) του και με όλα τα διαθέσιμα μέσα

(συντελεστές ισχύος: διπλωματικός, στρατιωτικός, οικονομικός και

πολιτικός/πληροφοριακός), η δε χρήση της στρατιωτικής βίας αποτελεί την

τελευταία επιλογή και εφόσον η χρήση των λοιπών μέσων δεν έχει φέρει το

επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η ιδέα των Επιχειρήσεων Βασισμένων στα Αποτελέσματα (EBO) μπορεί

να θεωρηθεί ως μια παρόμοια τάση με αυτή της συστημικής προσέγγισης, και αυτό

γιατί ενώ μεταφέρει το ενδιαφέρον από την καταστροφή του εχθρού στην επίτευξη

των επιθυμητών αποτελεσμάτων, εν τούτοις εξετάζει και αντιμετωπίζει τον αντίπαλο

ως σύστημα. Η διαφορά εντοπίζεται στο ότι ο σχεδιάζων είναι πιο

συνειδητοποιημένος και προσανατολισμένος στον αντίπαλο και στα αποτελέσματα

(δε θέλουμε γενικά να φέρουμε αλλαγή σε μια κατάσταση, αλλά επιθυμούμε να

επιφέρουμε συγκεκριμένα αποτελέσματα στον αντίπαλο) που θέλει να επιφέρει σ’

αυτόν, οπότε τόσο η συστημική ανάλυση[Σύστημα για την Ανάλυση των

Συστημάτων (system of systems analysis(SoSA)]59, όσο και όλη σχεδίαση είναι

πιο περιορισμένα. Η όλη φιλοσοφία έγκειται στη γνώση του αντιπάλου (ως

σύστημα) και την προσβολή των υποσυστημάτων εκείνων στα οποία αυτός

στηρίζει τις δυνατότητές του και την απόκτηση ελέγχου επί αυτών. Για το λόγο

αυτό και δεν επιλέγεται η προσβολή μόνο ενός υποσυστήματος του αντιπάλου,

αλλά όλων εκείνων που μας ενδιαφέρουν ταυτόχρονα με την ανάλογη

χρησιμοποίηση των συντελεστών ισχύος του κράτους. Με αυτόν τον τρόπο

επικεντρώνουμε το βάρος των ενεργειών μας επί των συστημάτων που θέλουμε

συγκεκριμένα αποτελέσματα (πχ. ηθικό ΕΔ, τραπεζικό σύστημα). Η δε προσβολή

59 «Commander’s Handbook for an Effects-Based Approach to Joint Operations, Chapter II”, Joint Warfighting Center, February 2006,

http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/jfcom/ebo_handbook_2006.pdf

Β-4

του αντιπάλου δε συντελείται μόνο κατά την περίοδο της σύγκρουσης αλλά και

πριν και μετά από αυτή, και στα υποσυστήματα εκείνα που έχουν επιλεγεί και

μπορούν να προσβληθούν.

Από πλευράς στρατηγικής θεώρησης διαφαίνεται ότι η συστημική προσέγγιση

είναι προτιμότερη όταν ο σχεδιάζων είναι ισχυρότερος σε σχέση με τον αντίπαλο

του και έχει τις δυνατότητες και τις ικανότητες να τον προσβάλλει σε όλους τους

τομείς δραστηριοποίησής του, προκειμένου να επιφέρει συντριπτικό κατ’ αυτού

συντριπτικό αποτέλεσμα, ενώ η προσέγγιση με βάση το αποτέλεσμα είναι

προτιμότερη όταν ο σχεδιάζων είναι λιγότερο ισχυρός από τον αντίπαλο του ή δεν

θέλει να εμπλακεί πλήρως με αυτόν ή δεν θέλει να διαθέσει το σύνολο των

διαθέσιμων συντελεστών ισχύος του, οπότε πρέπει να επιλέξει την προσβολή

συγκεκριμένων υποσυστημάτων των, προκειμένου να περιορίσει ή να αποτρέψει

ενέργειες αντιπάλου που θα είχαν αρνητικές για αυτόν επιδράσεις.

Πάνω στις δυο αυτές τάσεις άλλοτε μεμονωμένα και άλλοτε συνδυαστικά

(Καναδάς, Ην. Βασίλειο, ΝΑΤΟ), εδράζονται λίγο πολύ, όλες οι σύγχρονες

μεθοδολογίες επίλυσης στρατηγικών προβλημάτων. Υπάρχουν βέβαια και οι

περιπτώσεις που ενώ εντοπίζονται στοιχεία εφαρμογής των υπόψη πρακτικών εν

τούτοις δεν είναι πλήρως αναγνωρίσιμες, καθώς άλλα στοιχεία ξένα προς αυτές τις

πρακτικές υπερτερούν, έχοντας μάλιστα απτά στρατηγικά αποτελέσματα (δείγμα

επιτυχίας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ρωσία η οποία κατά την

πρόσφατη κρίση στην Ουκρανία φαίνεται ότι:

α. Επιδίωκε τη διατήρηση μιας άλλης τελικής κατάστασης (παραμονή της

Ουκρανίας στη σφαίρα επιρροής της) η οποία όμως ανατράπηκε.

β. Είχε θέσει μια τελική επιθυμητή κατάσταση (πιθανή – μελλοντική) και

αντίστοιχους στρατηγικούς ΑΝΣΚ προς υπό προϋποθέσεις επίτευξη [ανεξαρτητο-

ποίηση και προσάρτηση της Κριμαίας σε πρώτο χρόνο και σε δεύτερο χρόνο

ανεξαρτητοποίηση και προσάρτηση (;)60 των περιοχών της Ουκρανίας με

ρωσόφωνο πληθυσμό].

γ. Είχε μελετήσει τις αδυναμίες του συστήματος (Ουκρανία) και του

υπερσυστήματος (ΗΠΑ, ΕΕ, ΝΑΤΟ, ΟΗΕ) και προσχεδίασε τις ενέργειές της πάνω

και πέρα από τις δυνατότητες αντίδρασης των υπόλοιπων δρώντων του

συστήματος και υπερσυστήματος.

60

Δεν μπορεί να υποστηριχθεί μετά βεβαιότητας μέχρι που να εκτελεσθεί, αν εκτελεσθεί.

Β-5

δ. Ακολουθώντας μια μη προκαθορισμένη πρακτική επίλυσής του

στρατηγικού της προβλήματος επέτυχε τον αρχικό αιφνιδιασμό των αντιπάλων της

και τη δημιουργία ενός κλίματος φόβου και ανασφάλειας στους αντιπάλους της, το

οποίο και συντηρεί μέχρι και σήμερα.

Η επιτυχής στρατηγική της Ρωσίας στο πρόβλημα της Ουκρανίας αναδεικνύει

την αξία της ύπαρξης και χρήσης μεθόδου στρατηγικής σχεδίασης που δεν είναι

γνωστή στους αντιπάλους ή στους δυνητικούς αντιπάλους.

2. Μέθοδοι – Μοντέλα Στρατηγικής Σχεδίασης

α. 1ο Μοντέλο: Στρατηγική σχεδίαση που βασίζεται στο Όραμα ή

στους Στόχους

Πρόκειται για το πιο συνηθισμένο μοντέλο το οποίο χρησιμοποιείται

και από τις ΕΔ (επιχειρησιακή σχεδίαση) και είναι ιδανικό για οντότητες

(συστήματα) που δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μεγάλο αριθμό προκλή-

σεων/απειλών, έχουν επαρκείς πόρους για να επιδιώξουν την υλοποίηση ενός

φιλόδοξου οράματος, και το εξωτερικό τους περιβάλλον (υπερσύστημα) δεν

μεταβάλλεται παρά πολύ γρήγορα. Σύμφωνα με αυτό αναπτύσσεται ένα όραμα

(συνήθως φιλόδοξο) για την επιθυμητή μελλοντική κατάσταση και στη συνέχεια

αναπτύσσονται οι στόχοι που χρειάζονται για να υλοποιηθεί το όραμα αυτό. Το

όραμα μπορεί να αντιστοιχισθεί με την πρόθεση του Δκτή, και οι στόχοι με τους

στρατηγικούς αντικειμενικούς σκοπούς (ΑΝΣΚ),όταν αναφερόμαστε στο

στρατιωτικό σκέλος του στρατηγικού επιπέδου. Πιο συγκεκριμένα η υπόψη

μέθοδος/μοντέλο στρατηγικής σχεδίασης περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

(1) Καθορισμός της αποστολής (σκοπού). Πρόκειται για

περιγραφική αναφορά στο έργο ή στα έργα που πρέπει να εκτελεστούν (τι θα

εκτελέσουμε) και στο σκοπό για τον οποίο απαιτείται η εκτέλεση του/ων έργου/ων

(γιατί θα το κάνουμε, για ποιο λόγο). Επιπλέον είναι δυνατόν να καθορίζεται η

οντότητα (σύστημα) που θα εκτελέσει το/α έργο/α (ποιος θα το εκτελέσει), ο χώρος

και ο χρόνος που το/α έργο/α θα εκτελεστούν (πού και πότε θα εκτελεστεί).

(2) Περιγραφή του οράματος (πρόθεση του Δκτη). Περιγράφεται

περιφραστικά η επιθυμητή κατάσταση που θα πρέπει να επιτευχθεί κάποια στιγμή

στο μέλλον (πως θα έχει διαμορφωθεί η κατάσταση όταν η όλη προσπάθεια θα έχει

ολοκληρωθεί).

Β-6

(3) Επιλογή των στόχων (Στρατηγικοί ΑΝΣΚ). Καθορίζονται οι

στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν προκειμένου να εκτελεσθεί η αποστολή και να

πραγματοποιηθεί το τεθέν όραμα. Με τους στόχους περιγράφεται εν συντομία το τι

πρέπει να γίνει για εκτελεσθεί η αποστολή ή να εκπληρωθεί ο σκοπός και να

αντιμετωπισθούν οι υφιστάμενες προκλήσεις – απειλές.

(4) Καθορισμός των στρατηγικών προσεγγίσεων που θα

ακολουθηθούν για την υλοποίηση καθενός από τους στόχους. Συνήθως

καθορίζεται πως σκεφτόμαστε σε γενικές γραμμές να υλοποιήσουμε κάθε ένα από

τους στόχους πχ. άμεση προσέγγιση ή έμμεση προσέγγιση, προσβολή

αποφασιστικών σημείων ή Κέντρου Βάρους, κίνηση σε εξωτερικές ή εσωτερικές

γραμμές.

(5) Καθορισμός συγκεκριμένων σχεδίων ενεργείας για την

εφαρμογή των καθορισθέντων στρατηγικών προσεγγίσεων (ή των επιμέρους

ΑΝΣΚ για την επίτευξη των στρατηγικών ΑΝΣΚ).61Πρόκειται για την περιγραφή των

συγκεκριμένων δραστηριοτήτων που πρέπει να πραγματοποιηθούν ή των

επιμέρους ΑΝΣΚ που πρέπει να επιτευχθούν από κάθε υφιστάμενο (υποσύστημα)

προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή των στρατηγικών

προσεγγίσεων (ή επίτευξη των στόχων)62.

(6) Εκπόνηση του Στρατηγικού Σχεδίου. Το σχέδιο αυτό

προέρχεται από τη σύνθεση των προηγούμενων στοιχείων (αποστολή, όραμα,

στρατηγικές προσεγγίσεις και σχέδια ενεργείας) σε ένα στρατηγικού επιπέδου

έγγραφο. που εγκρίνεται από τον προϊστάμενο της οντότητας.

(7) Παρακολούθηση της εκτέλεσης του σχεδίου και

επικαιροποίησή του (εφόσον απαιτείται). Οι σχεδιάζοντες παρακολουθούν

περιοδικά την πρόοδο εκτέλεσης του στρατηγικού σχεδίου και πιο συγκεκριμένα

ποιοι στόχοι έχουν επιτευχθεί και αν τα σχέδια ενεργείας εφαρμόζονται. Όταν

παρατηρούνται προβλήματα στην επίτευξη των στόχων ή στην εφαρμογή των

σχεδίων ενεργείας τότε εξετάζεται η ανάγκη επικαιροποίησης του στρατηγικού

σχεδίου (τροποποίηση/αναθεώρηση).

β. 2ο Μοντέλο : Στρατηγική σχεδίαση που βασίζεται στις

προκλήσεις- απειλές

Το μοντέλο αυτό είναι κατάλληλο για οργανισμούς που έχουν

περιορισμένους πόρους, αντιμετωπίζουν στην τρέχουσα περίοδο, αρκετές σοβαρές

61 Οι στρατηγικοί στόχοι (ΑΝΣΚ) δεν εκπληρώνονται πάντα από ένα εκτελεστή, για το λόγο αυτό μπορεί να ανατίθενται επιμέρους

ΑΝΣΚ (μέρος των στόχων) σε περισσότερους του ενός εκτελεστές. 62 Όπως προηγούμενη υποσημείωση.

Β-7

προκλήσεις/απειλές που πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα και δεν έχουν

παράδοση στην επίτευξη φιλόδοξων στόχων. Στο μοντέλο αυτό ο

προσανατολισμός της σχεδίασης κατευθύνεται από το παρόν προς το μέλλον και

είναι βραχυπρόθεσμος. Η υπόψη μέθοδος/μοντέλο στρατηγικής σχεδίασης

περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

(1) Αναγνώριση των τρεχουσών σοβαρών προκλήσεων/απει-

λών που αντιμετωπίζει η οντότητα. Καταγράφονται οι πιο σοβαρές

προκλήσεις/απειλές.

(2) Κατάθεση/ανταλλαγή σκέψεων/ιδεών(brainstorming) για την

αντιμετώπιση των σοβαρών προκλήσεων/απειλών. Προέχει οι σκέψεις/ιδέες

να προσφέρουν μια λογική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των

προκλήσεων/απειλών και όχι να είναι τέλειες.

(3) Εκπόνηση του Στρατηγικού Σχεδίου. Το σχέδιο αυτό

προέρχεται από τη σύνθεση των προηγούμενων στοιχείων (προκλήσεις- απειλές

και σκέψεις/ιδέες) σε ένα στρατηγικού επιπέδου έγγραφο που εγκρίνεται από τον

προϊστάμενο της οντότητας.

(4) . Παρακολούθηση της εκτέλεσης του σχεδίου και

επικαιροποίησή του (εφόσον απαιτείται). Οι σχεδιάζοντες παρακολουθούν

περιοδικά την πρόοδο εκτέλεσης του στρατηγικού σχεδίου και πιο συγκεκριμένα

την αποτελεσματική αντιμετώπιση των σοβαρών προκλήσεων/απειλών με βάση τις

επιλεγμένες σκέψεις/ιδέες. Όταν παρατηρούνται προβλήματα στην αποτελεσματική

αντιμετώπιση των σοβαρών προκλήσεων/απειλών, τότε εξετάζεται η ανάγκη

επικαιροποίησης του στρατηγικού σχεδίου (τροποποίηση/αναθεώρηση).

γ. 3ο Μοντέλο: Μοντέλο ρύθμισης/εναρμόνισης

Ο σκοπός του μοντέλου αυτού είναι η εξασφάλιση ότι η αποστολή της

οντότητας (συστήματος) βρίσκεται σε συμφωνία με τους διαθέσιμους πόρους, έτσι

ώστε να επιχειρεί/λειτουργεί αποτελεσματικά. Το υπόψη μοντέλο είναι χρήσιμο για

οντότητες που χρειάζονται στρατηγικές τελειοποίησης ή χρειάζεται να εντοπίσουν

τι δε λειτουργεί σωστά, πρόκειται δηλαδή για στρατηγική σχεδίαση που στρέφεται

στο εσωτερικό των οντοτήτων προς διόρθωση ή βελτίωση των λειτουργιών και/ή

των δομών τους, αποτελεί δηλαδή μια μορφή αυτοαξιολόγησης. Η υπόψη

μέθοδος/μοντέλο στρατηγικής σχεδίασης περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

Β-8

(1) Καταγραφή δεδομένων. Η ομάδα σχεδίασης καταγράφει την

αποστολή, τους διαθέσιμους πόρους και την απαιτούμενη υποστήριξη για τη

λειτουργία της οντότητας.

(2) Εντοπισμός δυσλειτουργιών. Η ομάδα σχεδίασης εντοπίζει τη

λειτουργεί σωστά και τι χρειάζεται ρύθμιση.

(3) Εντοπισμός αναγκαίων ρυθμίσεων. Η ομάδα σχεδίασης

εντοπίζει πως πρέπει να γίνουν οι αναγκαίες ρυθμίσεις.

(4) Εκπόνηση του Στρατηγικού Σχεδίου. Η ομάδα σχεδίασης

εκπονεί ένα στρατηγικό σχέδιο που περιλαμβάνει τις αναγκαίες ρυθμίσεις ως

στρατηγικές προσεγγίσεις.

δ. 4ο Μοντέλο: Στρατηγική σχεδίαση σεναρίου

Το μοντέλο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με άλλα

μοντέλα προκειμένου να εξασφαλίσει ότι οι σχεδιάζοντες διαθέτουν και αξιοποιούν

τη στρατηγική σκέψη, ιδιαίτερα όσον αφορά στον εντοπισμό των στρατηγικών προ-

κλήσεων/απειλών και στόχων. Θεωρείται και ως μια μέθοδος ενίσχυσης της στρα-

τηγικής σκέψης σε οποιοδήποτε άλλο μοντέλο στρατηγικής σχεδίασης. Μπορεί να

αξιοποιηθεί και ως εργαλείο για τη δοκιμή υφιστάμενων στρατηγικών σχεδίων, ή

για την εκπόνηση μελλοντικών στρατηγικών σχεδίων. Η υπόψη μέθοδος/μοντέλο

στρατηγικής σχεδίασης περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

(1) Επιλογή πιθανών υποθετικών αλλαγών στην οντότητα

(σύστημα). Επιλέγονται με βάση τις εξωτερικές επιδράσεις ποιες είναι υποθετικά

(σενάριο φαντασίας) οι πιθανές αλλαγές που μπορούν να προκληθούν στην

οντότητα. Για υποβοήθηση διαμόρφωσης των πιθανών υποθετικών αλλαγών είναι

δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και θέματα από την επικαιρότητα που μπορούν να

επηρεάσουν την οντότητα(πχ. οικονομική κρίση, λαθρομετανάστευση, κ.α.).

(2) Διαμόρφωση σεναρίων με βάση τις αλλαγές. Για κάθε πιθανή

υποθετική αλλαγή διαμορφώνονται τρία διαφορετικά σενάρια (αυτά της καλύτερης

περίπτωσης, της χειρότερης περίπτωσης και της ενδιάμεσης/λογικής περίπτωσης)

που μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα της πιθανής υποθετικής αλλαγής.

(3) Πρόταση αντιμετώπισης των περιπτώσεων. Για κάθε σενάριο

προτείνεται τι πρέπει να κάνει η οντότητα ή τι πιθανές στρατηγικές υπάρχουν για

την αντιμετώπιση των σεναρίων καθεμιάς από τις πιθανές αλλαγές.

Β-9

(4) Εντοπισμός των κοινών στρατηγικών. Οι σχεδιάζοντες

εντοπίζουν τα κοινά σημεία στους τρόπους/στρατηγικές αντιμετώπισης των

αλλαγών.

(5) Επιλογή της πιο πιθανής εξωτερικής αλλαγής. Επιλέγεται η

πιο πιθανή να συμβεί εξωτερική αλλαγή που θα επηρεάσει την οντότητα και

καθορίζεται ο πιο λογικός τρόπος ή στρατηγική αντίδρασης της οντότητας σε αυτή

την αλλαγή, όταν συμβεί στο μέλλον.

ε. 5ο Μοντέλο: Οργανική (ή αυτοοργανωτική) Στρατηγική Σχεδίαση

Το μοντέλο αυτό ξεφεύγει από τις συνηθισμένες μεθόδους σχεδίασης

καθώς επικεντρώνεται στις οικείες παραδόσεις και δυνατότητες της οντότητας

προκειμένου να ανταπεξέλθει στην ανάγκη επίλυσης του στρατηγικού

προβλήματος. Για το λόγο αυτό η υπόψη μέθοδος βασίζεται συνεχώς στις κοινές

αξίες που διέπουν την οντότητα και αναφέρεται συνεχώς σ΄ αυτές. Η υπόψη

μέθοδος/μοντέλο στρατηγικής σχεδίασης περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

(1) Αποσαφήνιση και διατύπωση των πολιτιστικών αξιών της

οντότητας με τη χρήση διαλόγου και της τεχνικής «story-boarding» 63.

(2) Διατύπωση του οράματος της ομάδας σχεδίασης για την

οντότητα, με τη χρήση διαλόγου και της τεχνικής «story-boarding» .

(3) Συνέχιση του διαλόγου σε περιοδική βάση, για το ποιες

διαδικασίες χρειάζονται για προσεγγισθεί το όραμα και τι η ομάδα σχεδιάσεως

πρέπει να κάνει για αυτές τις διαδικασίες.

(4) Συνεχής υπενθύμιση ότι αυτός ο τύπος της φυσικής σχεδίασης

δεν εξασφαλίζει το καλύτερο αποτέλεσμα και γι’ αυτό το λόγο η ομάδα εφαρμογής

του θα πρέπει να μάθει να εκτελεί εκτίμηση των δικών αξιών και να επικαιροποιεί

τη διαδικασία αυτή.

(5) Χρειάζεται πολλή υπομονή.

(6) Στροφή της προσοχής στη μάθηση και όχι στη μέθοδο.

(7) Προβληματισμός της ομάδας εφαρμογής για το πώς η οντότητα

θα παρουσιάσει τα στρατηγικά της πλάνα στους κυρίως ενδιαφερόμενους.

63 Πρόκειται για χρήση μιας εικονογραφημένης ιστορίας για μεταφορά ενός μηνύματος ή ιδέας στον αναγνώστη. έχει άμεσα

αποτελέσματα στην κατανόηση του μηνύματος/ιδέας και είναι , που έχει πιο πολύ ενδιαφέρον και από την παρουσίαση με τη χρήση

του PowerPoint . (http://www.storyboardthat.com/articles/business/case-studies)

Β-10

ε. 6ο Μοντέλο: Στρατηγική σχεδίαση σε πραγματικό χρόνο

Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η συμβατική στρατηγική σχεδίαση δεν

πια επίκαιρη, γιατί ο κόσμος αλλάζει πιο γρήγορα από ότι παλιότερα, σε τέτοιο

βαθμό που τα συμβατικά σχέδια (κυρίως τα μακροπρόθεσμα) καθίστανται πολύ

γρήγορα, παρωχημένα. Οι ειδικοί αυτοί ισχυρίζονται ότι η σχεδίαση πρέπει να είναι

συνεχής ή να γίνεται σε πραγματικό χρόνο. Στην περίπτωση αυτή η μέθοδος θα

έχει την ακόλουθη μορφή:

(1) Πραγματοποίηση αρχικών συζητήσεων για να διευκρινιστούν

η αποστολή το όραμα και οι αξίες, στοιχεία τα οποία και πρέπει να τεκμηριώνονται.

(2) Πραγματοποίηση επιπλέον συζητήσεων σε επιτροπές και

συγκεντρώσεις του προσωπικού για να καθορισθούν οι τρέχουσες κύριες

προτεραιότητες. Οι συζητήσεις βασίζονται τόσο στις απόψεις των συμμετεχόντων

όσα και σε σχετικά στοιχεία που υφίστανται για τις προτεραιότητες (μελέτες,

αξιολογήσεις κ.α.). Οι επικαιροποιημένες/τροποποιημένες προτεραιότητες τεκμη-

ριώνονται ομοίως.

(3) Πραγματοποίηση συσκέψεων σχεδίασης (συνεχώς αν τακτά

διαστήματα) όπου οι σχεδιάζοντες θα συζητούν συγκεκριμένα θέματα σχεδιάσεως

διαφορετικά κάθε φορά. έτσι σε μια σύσκεψη μπορούν να συζητήσουν για τις

εξωτερικές απειλές και ευκαιρίες που αντιμετωπίζει η οντότητα, στην επόμενη

μπορούν να συζητήσουν για τις ισχυρά σημεία και τις αδυναμίες της οντότητας και

στην επόμενη σύσκεψη να συζητήσουν πως θα αξιοποιήσουν/αντιμετωπίσουν τα

ευρήματα από τις δυο προηγούμενες συσκέψεις. Αυτή η διαδικασία θα

επαναλαμβάνεται σε κάθε προγραμματισμένη σύσκεψη.

Βέβαια η συνεχής σχεδίαση και η αλλαγή των στρατηγικών σχεδίων μπορεί να

ληφθεί ως αδυναμία και χαμηλής ποιότητας στρατηγική σχεδίαση, λόγω της

έλλειψης σταθερότητας, και όχι ως ένας νέος τύπος στρατηγικής σχεδίασης.

Στυλιανός Κάλφας

Σχης (ΤΘ)

ΣΕΘΑ

5η ΕΣ ΔΙΜΑ

17 Ιουν 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Γ» ΣΤΗΝ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του ΣΧΗ (ΤΘ) ΣΤ. ΚΑΛΦΑ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΑΜΑΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ

1. Παράδειγμα Διαγράμματος Επιρροών (Influence Diagram)

(Εξέταση Συστήματος «Ρεύμα Λαθρομετανάστευσης προς την Ελλάδα»)

Γ-2

2. Παράδειγμα Στρατηγικού Πλαισίου Στρατιωτικού Τρόπου Αντίδρασης

Στυλιανός Κάλφας Σχης (ΤΘ)

ΣΕΘΑ

5η ΕΣ ΔΙΜΑ

17 Ιουν 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Δ» ΣΤΗΝ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του ΣΧΗ (ΤΘ) ΣΤ. ΚΑΛΦΑ

ΔΟΜΗ ΔΙΑΤΑΓΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ

ΔΓΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΓΙΑ …………………………………………. ΣΧΕΤΙΚΑ:…………………………………………………………………………………. 1. Κατάσταση

α. Στρατηγικό Περιβάλλον

β. Τελική Επιθυμητή Κατάσταση και Στρατηγικοί ΑΝΣΚ

(1) Τελική Επιθυμητή Κατάσταση

(2) Στρατηγικοί ΑΝΣΚ.

ε. Εθνικό Κέντρο Βάρους

στ. Πολιτικές64 Οδηγίες και Περιορισμοί

(1) Πολιτικές Επιδιώξεις

(2) Πολιτικές Απαγορεύσεις

ζ. Πολιτικές Παραδοχές

η. Νομική Βάση

θ. Συμμετοχή από Εταίρους/Συμμάχους65

2. Αποστολή

3. Στρατηγικές Κατευθύνσεις

α. Πρόθεση Στρατηγικού Διοικητή

(1) Στρατηγική Κύρια Προσπάθεια

(2) Επιπρόσθετοι Περιορισμοί (του Στρατηγικού Δκτού)

(α) Επιδιώξεις

(β) Απαγορεύσεις

(3) Συνεργασία με Μη Στρατιωτικές και Μη Εθνικές Προσπάθειες

(4) Εκτίμηση Κινδύνου και Δυνατότητα Μετριασμού

β. Παραδοχές Στρατηγικής Σχεδίασης

γ. Στρατηγικό Κέντρο Βάρους

δ. Κριτήρια Επιτυχίας Στρατιωτικών Στρατηγικών ΑΝΣΚ (ΣΣΑΝΣΚ)

ε. Στρατιωτικές Στρατηγικές Επιδράσεις

64 Οι προερχόμενες από το πολιτικό σκέλος του Στρατηγικού Επιπέδου. 65 Η διαφορά εταίρου από το σύμμαχο έγκειται ότι με το σύμμαχο υφίσταται μια σταθερή σχέση συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης

ενώ με τον εταίρο υφίσταται μια πιο χαλαρή σχέση και η αλληλοϋποστήριξη δεν είναι δεδομένη αλλά εξετάζεται κατά περίπτωση.

Δ-2

στ. Προϋποθέσεις Επιτυχίας

ζ. Στρατηγικές Φάσεις και Αλληλουχία

η. Θέατρο Επιχειρήσεων και Περιοχή Διακλαδικών Επιχειρήσεων

4. Εκτέλεση

α. Αποστολές και ΑΝΣΚ Υφισταμένων Δκτών

β. Απαιτούμενες Δυνάμεις και Δυνατότητες

γ. Απαιτήσεις Συντονισμού

(1) Απαιτήσεις του Στρατηγικού Δκτή σε Κρίσιμες Πληροφορίες

(2) Μέτρα Συναγερμού του ΕΘΣΣ

(3) Κανόνες Εμπλοκής και Χρήση της Βίας66

(4) Στοχοποίηση

(5) Προστασία της Δύναμης

(6) Στρατιωτική Αστυνομία

(7) Στρατηγικές Επικοινωνίες

(8) Δημόσιες Υποθέσεις

(9) Πολιτικοστρατιωτική Συνεργασία

(10) Συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών

(11) Συμμετοχή Εταίρων

(12) Προστασία Περιβάλλοντος

(13) Αξιολόγηση Επιχείρησης

(14) Διδάγματα

(15) Κριτήρια Εξόδου

(16) Κρίσιμες Χρονικές Επιδιώξεις

(Συσκέψεις, υποβολή Στρατηγικής Ιδέας Ενεργείας , ανάπτυξη

συνδέσμων, ανάπτυξη δύναμης)

5. Διοικητική Μέριμνα

α. Γενική Ιδέα Υποστήριξης ΔΜ

β. Προδιαγραφές και Απαιτήσεις ΔΜ

γ. Γενική Ιδέα Κινήσεων

δ. Γενική Ιδέα Υποστηρίζουσας Χώρας (αν υπάρχει)

ε. Γενική Ιδέα Εφοδιασμού και Συντήρησης

στ. Γενική Ιδέα Υποστήριξης Μηχανικού

ζ. Γενική Ιδέα Υγειονομικής Υποστήριξης

66 Κατευθύνσεις πως θα χρησιμοποιηθεί η στρατιωτική δύναμη, (φονική μη φονική, νομιμότητα, αποφυγή κλιμάκωσης, κλπ). Γενικά

για λόγω νομιμότητας των ενεργειών μας, επιδιώκεται η χρήση μη φονικής βίας, αν δεν είναι αρκετή, τότε εφαρμόζεται φονική

μικρότερη ή ίση αυτής του αντιπάλου και προσπαθώντας να μην προκληθεί κλιμάκωση εξ’ αιτίας των δικών μας ενεργειών.

Δ-3

η. Οικονομικά

θ. Προσωπικό

6. Διοίκηση και Επικοινωνίες (Διαβιβάσεις)

α. Διοίκηση και Έλεγχος

(1) Οργάνωση Διοίκησης

(2) Δικαιοδοσία Διοίκησης67

(α) Μεταφορά Δικαιοδοσίας

(β) Παράδοση Δικαιοδοσίας Διοίκησης

(3) Σύνδεσμος και Συντονισμός

(4) Εκτέλεση Μεικτών Επιχειρήσεων

β. Γενική Ιδέα Επικοινωνιών και Πληροφοριών

(1) Σύνδεσμοι (links) Εθνικών Συστημάτων Επικοινωνιών και Πληροφοριών

(2) Κύρια - Εναλλακτικά Δίκτυα, και λοιπά τεχνικά στοιχεία

(3) Δορυφορική Κάλυψη

(4) Σύνδεση με Εξωτερικούς Δρώντες

(5) Κατευθύνσεις Ασφάλειας Επιχειρήσεων – Συνθήκες Ασφαλείας

(6) Χρησιμοποίηση Υποδομών Συστημάτων Επικοινωνιών και

Πληροφοριών Υποστηρίζουσας Χώρας (αν υπάρχει)

Στυλιανός Κάλφας

Σχης (ΤΘ)

67 Στις περιπτώσεις που συμμετέχουν δυνάμεις εταίρων/συμμάχων ή πρόκειται για διεθνή επιχείρηση.

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

ΣΕΘΑ

5η ΕΣ ΔΙΜΑ

17 Ιουν 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Ε» ΣΤΗΝ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του ΣΧΗ (ΤΘ) ΣΤ. ΚΑΛΦΑ

ΔΟΜΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ

ΣΧΕΔΙΟΥ

(Υπόδειγμα Κύριου Μέρους)

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΙΔΕΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ/ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ……………………………………………………………………………………….

ΣΧΕΤΙΚΑ: 1. Κατάσταση

α. Πολιτικό68 Περιβάλλον

β. Στρατηγικό Περιβάλλον

(1) Εχθρικοί Δρώντες

(2) Φίλιοι και Συνεργαζόμενοι Δρώντες

(3) Ουδέτεροι Δρώντες

γ. Πληροφορικό Περιβάλλον

δ. Τελική Επιθυμητή Κατάσταση και Στρατηγικοί ΑΝΣΚ

(1) Τελική Επιθυμητή Κατάσταση

(2) Στρατηγικοί ΑΝΣΚ.

ε. Εθνικό Κέντρο Βάρους

στ. Πολιτικές69 Οδηγίες και Περιορισμοί

(1) Πολιτικές Επιδιώξεις

(2) Πολιτικές Απαγορεύσεις

ζ. Πολιτικές Παραδοχές

η. Νομική Βάση

θ. Συμμετοχή από Εταίρους/Συμμάχους70

2. Αποστολή

3. Στρατηγικές Κατευθύνσεις

α. Πρόθεση Στρατηγικού Διοικητή

(1) Στρατηγική Κύρια Προσπάθεια

68 Το ευρύτερο περιβάλλον όπου τοποθετείται το στρατηγικό Πρόβλημα. 69 Οι προερχόμενες από το πολιτικό σκέλος του Στρατηγικού Επιπέδου. 70 Η διαφορά εταίρου από το σύμμαχο έγκειται ότι με το σύμμαχο υφίσταται μια σταθερή σχέση συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης

ενώ με τον εταίρο υφίσταται μια πιο χαλαρή σχέση και η αλληλοϋποστήριξη δεν είναι δεδομένη αλλά εξετάζεται κατά περίπτωση.

Ε-2

(2) Επιπρόσθετοι Περιορισμοί (του Στρατηγικού Δκτού)

(α) Επιδιώξεις

(β) Απαγορεύσεις

(3) Συνεργασία με Μη Στρατιωτικές και Μη Εθνικές Προσπάθειες

(4) Εκτίμηση Κινδύνου και Δυνατότητα Μετριασμού

β. Παραδοχές Στρατηγικής Σχεδίασης

γ. Στρατηγικό Κέντρο Βάρους

δ. Στρατιωτικοί Στρατηγικοί ΑΝΣΚ (ΣΣΑΝΣΚ)

(1) Κριτήρια Επιτυχίας

ε. Στρατιωτικές Στρατηγικές Επιδράσεις

στ. Προϋποθέσεις Επιτυχίας

ζ. Στρατηγικές Φάσεις και Αλληλουχία

η. Θέατρο Επιχειρήσεων και Περιοχή Διακλαδικών Επιχειρήσεων

4. Εκτέλεση

α. Αποστολές και ΑΝΣΚ Υφισταμένων Δκτών

β. Απαιτούμενες Δυνάμεις και Δυνατότητες

γ. Απαιτήσεις Συντονισμού

(1) Απαιτήσεις του Στρατηγικού Δκτή σε Κρίσιμες Πληροφορίες

(2) Μέτρα Συναγερμού του ΕΘΣΣ

(3) Κανόνες Εμπλοκής και Χρήση της Βίας71

(4) Στοχοποίηση

(5) Προστασία της Δύναμης

(6) Στρατιωτική Αστυνομία

(7) Στρατηγικές Επικοινωνίες

(8) Δημόσιες Υποθέσεις

(9) Πολιτικοστρατιωτική Συνεργασία

(10) Συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών

(11) Συμμετοχή Εταίρων

(12) Προστασία Περιβάλλοντος

(13) Αξιολόγηση Επιχείρησης

(14) Διδάγματα

(15) Κριτήρια Εξόδου

(16) Κρίσιμες Χρονικέ Επιδιώξεις

(α) Υποβολή Επιχειρησιακής Ιδέας Ενεργείας μέχρι: ………….

71 Κατευθύνσεις πως θα χρησιμοποιηθεί η στρατιωτική δύναμη, (φονική μη φονική, νομιμότητα, αποφυγή κλιμάκωσης, κλπ). Γενικά

για λόγω νομιμότητας των ενεργειών μας, επιδιώκεται η χρήση μη φονικής βίας, αν δεν είναι αρκετή, τότε εφαρμόζεται φονική

μικρότερη ή ίση αυτής του αντιπάλου και προσπαθώντας να μην προκληθεί κλιμάκωση εξ’ αιτίας των δικών μας ενεργειών.

Ε-3

(β) Υποβολή Επιχειρησιακής Σχεδίου μέχρι: ………….

(γ) Δυνάμεις έτοιμες να αναπτυχθούν, ……….

(δ) ……………………………..

(ε) ……………………………..…

5. Διοικητική Μέριμνα

α. Γενική Ιδέα Υποστήριξης ΔΜ

β. Προδιαγραφές και Απαιτήσεις ΔΜ

γ. Γενική Ιδέα Κινήσεων

δ. Γενική Ιδέα Υποστηρίζουσας Χώρας (αν υπάρχει)

ε. Γενική Ιδέα Εφοδιασμού και Συντήρησης

στ. Γενική Ιδέα Υποστήριξης Μηχανικού

ζ. Γενική Ιδέα Υγειονομικής Υποστήριξης

η. Οικονομικά

θ. Προσωπικό

6. Διοίκηση και Επικοινωνίες (Διαβιβάσεις)

α. Διοίκηση και Έλεγχος

(1) Οργάνωση Διοίκησης

(2) Δικαιοδοσία Διοίκησης72

(α) Μεταφορά Δικαιοδοσίας

(β) Παράδοση Δικαιοδοσίας Διοίκησης

(3) Σύνδεσμος και Συντονισμός

(4) Εκτέλεση μεικτών Επιχειρήσεων

β. Γενική Ιδέα Επικοινωνιών και Πληροφοριών

(1) Τα εθνικά συστήματα Επικοινωνιών και Πληροφοριών θα επεκταθούν

μέχρι ………

(2) Κύρια - Εναλλακτικά Δίκτυα, και λοιπά τεχνικά στοιχεία

(3) Δορυφορική Κάλυψη

(4) Σύνδεση με εξωτερικούς Δρώντες

(5) Κατευθύνσεις Ασφάλειας Επιχειρήσεων – Συνθήκες Ασφαλείας

(6) Χρησιμοποίηση Υποδομών Συστημάτων Επικοινωνιών και

Πληροφοριών Υποστηρίζουσας Χώρας (αν υπάρχει)

(7) ……………………………..

(8) ……………………………..

***********************Πέρας υποδείγματος Κυρίου μέρους ***********************

72 Στις περιπτώσεις που συμμετέχουν δυνάμεις εταίρων/συμμάχων ή πρόκειται για διεθνή επιχείρηση.

Ε-4

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Ακολουθούν τα αναγκαία παραρτήματα [Ιδέα Ενεργείας (στο Στρατηγικό Σχέδιο),

Οργάνωση και Σχέσεις Διοικήσεως, Δυνάμεις και Επιδράσεις, Πληροφορίες,

Κανόνες Εμπλοκής, Επιχειρήσεις ΣΞ, Επιχειρήσεις ΠΝ, Επιχειρήσεις ΠΑ, Αμφίβιες

Επιχειρήσεις, Προστασία Δύναμης, Ειδικές Επιχειρήσεις, Έλεγχος Όπλων,

Πυρηνικές Επιχειρήσεις, Ηλεκτρονικός Πόλεμος, Συστήματα Επικοινωνιών και

Πληροφοριών, ΔΜ, Κινήσεις, Προστασία Περιβάλλοντος, Επιχειρήσεις σε ΡΒΧΠ

περιβάλλον, Έρευνα, Διάσωση και Αποκατάσταση, Πολιτικοστρατιωτική

Συνεργασία, Τερματισμός Συγκρούσεων και αποκλιμάκωση, Νομικά θέματα,

Εκπαίδευση και Δοκιμές Αποστολής, Διαχείριση Πληροφοριών Διοικητού,

Επιχειρήσεις Διαστήματος, Επιχειρήσεις Μηχανικού, Οικονομική Υποστήριξη,

Διαδικασίες μη Εθνικών Δυνάμεων, Επιχειρήσεις Μετόπισθεν, Διακλαδική

Στοχοποίηση, Εθνικό Σύστημα Συναγερμού, Διδάγματα, Ανάπτυξη Γνώσης,

Αξιολόγηση Επιχείρησης, Στρατιωτική Αστυνομία, Υγειονομική Υποστήριξη,

Διάσταση του Φύλλου, στρατηγικές επικοινωνίες, Δημόσιες Υποθέσεις, Πληροφο

ριακές Επιχειρήσεις, Ψυχολογικές Επιχειρήσεις, Καταγραφή Αλλαγών, Διάφορα,

Διανομή)

ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ

ΣΕΘΑ

5η ΕΣ ΔΙΜΑ

17 Ιουν 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «ΣΤ» ΣΤΗΝ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του ΣΧΗ (ΤΘ) ΣΤ. ΚΑΛΦΑ

Στυλιανός Κάλφας

Σχης (ΤΘ)

ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

ΣΕΘΑ

5η ΕΣ ΔΙΜΑ

17 Ιουν 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Ζ» ΣΤΗΝ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ του ΣΧΗ (ΤΘ) ΣΤ. ΚΑΛΦΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1. «Weak States and Global Threats: Fact or Fiction?» Stewart Patrick, Oxford

University Press, 2011

2. « Ελληνικό Συνταγματικό Δίκαιο Ι» Αντ. Μανιτάκη, Εκδόσεις Σάκουλας, 2004

3. «Μεταθεωρητική Κριτική Διεθνών Σχέσεων και Γεωπολιτικής – Το

Νεοθετικιστικό πλαίσιο», Ι. Θ.Μάζης, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 2012

4. «Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα» Ι.Θ. Μάζης,

Εκδόσεις Παπαζήση, 2006

5. «Η διαχείριση κρίσεων στην ελληνική εξωτερική και αμυντική πολιτική» Ν.

Παπαναστασόπουλος, Εκδόσεις Σιδέρης, Απρίλιος 2015

6. «Το σταθερό συντεταγμένο πλαίσιο εθνικών αξιών και συμφερόντων», κατά

Παπαστάμκος Γ., Γκίκας Β., Λιάκουρας Π. 2002,

7, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α΄ΓΕΛ – ΕΠΑΛ” Παύλος Φ. Μάραντος ,Κώστας Ν.

Θεριανός ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΔΟΓΜΑΤΑ- ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ - ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ

1. AJP-5, NATO, Ιούνιος 2013

2. AJP-3.10, NATO, Νοέμβριος 2009

3. NATO StratCom Policy PO (2009)0141

4. Comprehensive Approach Report”, ΝΑΤΟ, PO(2010)0143,

5. “Updated List of Tasks for the Implementation of the Comprehensive Approach

Action Plan and the Lisbon Summit Decisions on the Comprehensive Approach”,

ΝΑΤΟ, PO(2011)0045.]

6. NATO Operations Assessment Handbook, Νοέμβριος 2013

7. «FM 3-24.2» USA Department of the Army,

8. ACO Comprehensive Operations Planning Directive (COPD) Interim Version

2.0”SHAPE, Οκτώβριος 2013

9. «Commander’s Handbook for an Effects-Based Approach to Joint

Operations», Joint Warfighting Center, February 2006,

Ζ-2

10. « In Pursuit of Military Excellence: The Evolution of Operational Theory»

Shimon Naveh, London: Frank Cass, 1997

11. «Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way Ahead for

Operational Design?» Craig Dalton, ibid.2006

12. « Effects-Based Operations: Change in the Nature of Warfare», David A.

Deptula, Defense and Airpower Series (Aerospace Education Foundation, 2001

13. «FM 3-24.2» USA Department of the Army, April 2009

14. « Military Transformation Ends, Ways, and Means» article by Dr. Jack D. Kem

in Air & Space Power Journal, Φθινόπωρο 2006

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – ΑΡΘΡΑ – ΛΟΙΠΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

1, «Μνημόνιο Συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και Ευρωπαϊκής

Επιτροπής που ενεργεί για λογαριασμό των Κρατών Μελών της Ευρωζώνης»,

Μάιος 2010

2. «Weak and Failing States: Evolving Security Threats and U.S. POLICY» CRS

Report for Congress, Aug 2008

3. «ISIS and the sectarian conflict in the Middle East» House of Commons

Library, Research Paper 15/16, 19 March 2015

4. « Hybrid war – does it even exist?» article from Dr. Damien Van Puyvelde in

ΝΑΤΟ Review magazine, Μay 2015

5. «Add this to Greece's list of problems: It's an emerging hub for terrorists» article

by Tim Lister and Ioannis Mantzikos, CNN 26 Jan 2015.

6. «Threats or Vulnerabilities? Assessing the Link between Climate Change and

Security» article by Nicole Detraz in Global Environmental Politics, Volume 11,

Number 3, August 2011

7. « International security in the 21st century: credible responses to real threats»

An interview with Lamberto Zannier, Secretary General of the ΟSCE

8. «Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση»: Το οξυγόνο της Δημοκρατίας» άρθρο του

Γεωργιάδη Απόστολου Καθημερινός Παρατηρητής, Μάιος 2014

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1. http://www.storyboardthat.com/articles/business/case-studies)

2. http://setha.army.gr/

3. http://www.nis.gr/portal/page/portal/NIS/Competences