1

ΕΚΘΕΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Στοιχεία εκπαιδευτικών & συνεργατών

Συντονιστής - Επιμορφωτής:

Κόσυβας Γεώργιος - gkosyvas@yahoo.com - Σχολικός Σύμβουλος Μαθηματικών Α’ Αθήνας

Εκπρόσωπος ομάδας έργου:

Πάσχου Κωνσταντίνα - pimou@otenet.gr - Φυσικός, Πληροφορικής και Executive MBA

Συμμετέχοντες Εκπαιδευτικοί 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας:

Πάσχου Κωνσταντίνα - pimou@otenet.gr - Φυσικός, Πληροφορικής και Executive MBA

Πρίντεζης Ιωάννης - printj50@hotmail.com - Διευθυντής - Ηλεκτρολόγος

Δριμυλή Αικατερίνη - kdrimili@gmail.com - Πληροφορικής

Ντάσιου Παρασκευή - pdassiou@yahoo.gr - Υποδιευθύντρια - Αγγλικών

Συμμετέχοντες Εξωτερικοί Συνεργάτες 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας:

Χριστακόπουλος Ιωάννης - christakopoulos@gmail.com - Υπεύθυνος ΕΚΦΕ Νέας Φιλαδέλφειας

- Φυσικός)

Εμμανουήλ Παντελία - p.emmanouil@windowslive.com - Υγιεινολόγος - απόφοιτος ΕΑΠ -

υπότροφος Angelopoulos Fellowship Clinton Global Initiative University

Εξωτερικός Συνεργάτης από ΜΕΝΩΝ:

Στάπας Τάκης, Takis.Stapas@wilo.gr - Managing Director, Wilo Hellas S.A.

2

Α. Χαρακτηριστικά

• Τίτλος Θέματος:

«Biodiesel 2nd Generation: Το τηγανόλαδο που έγινε χρυσάφι - Do not waste it… Heat it!»

• Εμπλεκόμενα μέλη της σχολικής κοινότητας:

Μαθητική Ομάδα Συντονισμού: 16 μαθήτριες/τές από το τμήμα ΒΥ (Τάξη Β ΕΠΑ.Λ. –

τομέας Υπαλλήλων Οικονομικών & Διοικητικών Υπηρεσιών).

Τακτικά Μέλη από τη μαθητική κοινότητα: 28 Μαθητές/τριες από τα τμήματα ΑΤ1 και

ΑΤ2 και ΒΕ (Τάξη Β ΕΠΑ.Λ. – τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών).

Εκπαιδευτικοί 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας: 15 (συμπεριλαμβανομένων και των συμμετεχόντων

στο ΜΕΝΩΝ»

Εκπαιδευτικοί άλλων Σχολείων (Νηπιαγωγείων, Δημοτικών, Γυμνασίων, ΕΠΑ.Λ. και

ΓΕΛ) : 63

Μαθητές/τριες άλλων σχολείων: 902.

• Γνωστικά αντικείμενα / τομέας σχολικής ζωής:

Μαθήματα / θεματικές περιοχές (Πεδία Σύνδεσης με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών)

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ - Γ’ ΕΠΑ.Λ.: Κεφ. 9ο «Μορφές Ενέργειας»

ΧΗΜΕΙΑ – Β’ ΕΠΑ.Λ.: Κεφ. 1ο «Πετρέλεαιο – Υδρογονάνθρακες»

ΧΗΜΕΙΑ – Α’ ΕΠΑ.Λ.: Κεφ. 6ο «Γενικό Μέρος Οργανικής Χημείας»

ΤΟΜΕΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ - Β’ ΕΠΑ.Λ.: «Πολυμέσα» και «Διαδίκτυο»

ΤΟΜΕΑΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ – Β’ ΕΠΑ.Λ.:

«Γραφιστική Ηλεκτρονικών Μέσων» και «Ελεύθερο Σχέδιο»

ΤΟΜΕΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ και ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:

«Αρχές Γενικής Λογιστικής», «Επιχειρηματικότητα & Ανάπτυξη», «Δημόσιες Σχέσεις»,

«Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων»,

«Ειδική Θεματική Δραστηριότητα (Τίτλος: Πράσινη & Κοινωνική Επιχειρηματικότητα:

Το σχολείο μας Κέντρο Ανακύκλωσης)»

• Χρόνος εφαρμογής: Ξεκίνησε πιλοτικά από τον Μάρτιο 2013, υλοποιήθηκε επίσημα το

σχολικό έτος 2013-2014 και θα επαναληφθεί και το ερχόμενο σχολικό έτος 2014-2015 λόγω

της θετικής ανατροφοδότησης και ζήτησης για παρουσιάσεις που έχουμε από την ευρύτερη

σχολική κοινότητα.

3

Γ. Εφαρμογή Περιγραφή της εφαρμογής της σχεδιασμένης δραστηριότητας με επισήμανση των δυσκολιών ή προβλημάτων, τυχόν τροποποιήσεων σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό, κλπ. δυνατότητα επισύναψης εργασιών των μαθητών ή φωτογραφικού υλικού ή / και βίντεο για την αποτύπωση της εφαρμογής.

Η εφαρμογή του έργου αποτυπώνεται σε ξεχωριστό αρχείο πολυμέσων που επισυνάπτεται.

Δ. Αποτίμηση 1. Διερεύνηση της επίτευξης των στόχων που τέθηκαν κατά το σχεδιασμό και των καινοτόμων

διαστάσεων που επιδιώχθηκε να προσεγγίσετε. 2. Αξιολόγηση τυχόν τροποποιήσεων κατά την εφαρμογή. 3. Εντοπισμός αδύναμων και ισχυρών σημείων. 4. Αιτιολόγηση δυσκολιών και προβλημάτων κατά την εφαρμογή και προτάσεις βελτίωσής

τους. 5. Συγκριτική θεώρηση του πλαισίου αποτύπωσης της σχολικής μονάδας, όπως το αναπτύξατε

στην έκθεση σχεδιασμού – εντοπισμός αλλαγών, προόδου.

Δ.1 Επίτευξη Σκοπού Αρχικός σκοπός της δραστηριότητας ήταν η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και η ενδυνάμωση

των μαθητών/τριών ώστε να αντιλαμβάνονται τα επίκαιρα θέματα -όπως η οικονομική κρίση, η

ανεργία, οι κοινωνικές διακρίσεις, οι πολιτισμικές συγκρούσεις και η οικολογική καταστροφή, ως

προκλήσεις που μπορούν να μετατρέψουν σε ευκαιρίες. Η αλλαγή των αντιλήψεων και η

δημιουργία αυτής της θετικής στάσης υλοποιήθηκε μέσα από μια κριτική έρευνα-δράση όπου οι

μαθητές/τριες του ΒΥ:

α) ερεύνησαν συστημικά τη σχέση της διαχείρισης αποβλήτων με το φυσικό, τεχνολογικό,

κοινωνικό, πολιτικό, νομικό και οικονομικό περιβάλλον,

β) σχεδίασαν και υλοποίησαν ποικίλες παρεμβάσεις στο πλαίσιο του Αειφόρου Σχολείου με

σκοπό τη δημιουργία αξίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής:

στο σχολείο μας,

στην ευρύτερη σχολική κοινότητα (15 σχολεία),

στην ευρύτερη κοινωνία (περιφέρεια Αττικής και Πειραιά)

γ) διέχυσαν τη βιωματική εμπειρία τους σε μαθητές/τριες άλλων σχολείων με διαδραστικές

παρουσιάσεις ΕΙΔΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΕΣ για το γνωστικό επίπεδο κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας

4

(νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο) και το βαθμό ετοιμότητας κάθε σχολείου σε

περιβαλλοντικά θέματα1.

Επιπλέον, στη σχολική ιστοσελίδα προστέθηκε η ιστοσελίδα του έργου:

«Biodiesel 2nd Generation: Το τηγανόλαδο που έγινε χρυσάφι - Do not waste it… Heat it!»:

http://4epal-athin.att.sch.gr/index.php/en/drastiriotites/programmatam/perivalprogram/b2g που

περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

Ημερολόγιο δραστηριοτήτων του προγράμματος με τεκμηρίωση των ποσοτικών δεικτών

6 παρουσιάσεις (4 στην ελληνική γλώσσα και 2 στην αγγλική ανάλογα με την ομάδα-

στόχο που απευθύνεται)

1 βίντεο

1 Συνέντευξη σε τοπική εφημερίδα

Πρακτικά Συνεδρίου από τη Συμμετοχή 2 εκπαιδευτικών, 2 μαθητριών και 1 μαθητή στο

15ο Συνέδριο Φυσικών Επιστημών (Ναύπλιο 8-3-2014) με τίτλο: «Οι Φυσικές Επιστήμες

εμπνέουν τα σχολεία και αλλάζουν το μακροπεριβάλλον: Παραγωγή και χρήση Βιοντίζελ

2ης Γενιάς σε σχολείο»

Παρουσίαση του έργου στο συνέδριο αποφοίτων E-MBA του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Δ.2 Οφέλη για το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας που συνδέθηκαν με την Επίτευξη στόχων

του έργου 1. Ενίσχυση της «ταυτότητας» του Επαγγελματικού μας Λυκείου σχολείου μας ως Αειφόρου

Σχολείου που συμβάλλει στη διάχυση καλών πρακτικών στην ευρύτερη σχολική κοινότητα

της περιφέρειας Αττικής και Πειραιώς.

2. Δημοσιότητα του σχολείου μέσω συνέντευξης σε τοπική εφημερίδα2.

3. Μεγαλύτερο κύρος για την προσέλκυση μαθητών και μαθητριών με θέληση για προσωπική

και επαγγελματική ανάπτυξη.

4. Ανάπτυξη σημαντικών συνεργασιών από την ευρύτερη σχολική κοινότητα της περιφέρειας

Αττικής και Πειραιώς.

5. Έγκριση νέας ειδικότητας-τομέα: «Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων3» για το σχολείο μας

(θα λειτουργήσει από το 2014-2015).

1 Σημειώνεται ότι σε ορισμένα Δημοτικά Σχολεία το πρόγραμμά μας αποτέλεσε μέρος των δραστηριοτήτων τους για τον «Κύκλο του λαδιού» τον οποίο και παρουσίαζαν μαθητές/τριες των Δημοτικών Σχολείων ως προεισαγωγή στη δική μας παρουσίαση. 2 http://4epal-athin.att.sch.gr/e-yliko/BY_EID_THEM_DR/FREE_PRESS/B2G_Interview_H_PatisionZei.jpg 3 http://4epal-athin.att.sch.gr/tomeis/Eidikotita_NaturalResourcesMgt.pdf

5

Τα «φώτα» της αγοράς και της κοινωνίας στράφηκαν στη σχολική μας μονάδα και

μας στήριξαν υλικά, οικονομικά και ηθικά τόσο ιδιωτικές επιχειρήσεις και οργανισμοί όσο

και μέλη της ευρύτερης κοινωνίας πέρα από τα γεωγραφικά όρια του δήμου μας.

Δ.3 Θετικές Αναθεωρήσεις Στόχων και Διαρκής Βελτίωση Οι αρχικοί επιμέρους στόχοι περιλάμβαναν την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση φορέων και

ιδιωτών ώστε να συλλέξουμε στο 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας τηγανέλαιο, να το μετατρέψουμε σε

βιοντίζελ 2ης γενιάς και σαπούνι και να δωρίσουμε τα προϊόντα της μετατροπής αυτής σε

ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες και άλλους κοινωνικούς φορείς.

Θεματικά, το προτεινόμενο έργο αποτελεί μέρος δύο χρηματοδοτούμενων από τη Γενική

Γραμματεία Νέας Γενιάς4 προγραμμάτων με θέματα:

α) «Εθελοντισμός και Αειφορία: Μια ολιστική προσέγγιση με παρεμβάσεις στο φυσικό και

κοινωνικό περιβάλλον» (2011-2012) και

β) «Συνεργασία για την Αειφορία: Δημιουργούμε μαζί!» (2012-2013 σε σύμπραξη με το

18ο Γυμνάσιο Αθήνας) για τα οποία η συνολική χρηματοδότηση ανήλθε σε 3.500€ για το

4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας (και 1.500€ για το 18ο Γυμνάσιο Αθήνας).

Για την επίτευξη των στόχων μας ήταν καταλυτική η στήριξη από συνεργασίες5 που προέκυψαν

στην πορεία της υλοποίησης του έργου. Η συνεργασία μας με την κ. Παντελία Εμμανουήλ

(Υγιεινολόγο, μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Διαχείρισης Αποβλήτων του Ελληνικού

Ανοικτού Πανεπιστημίου και επιτυχούσα στο διαγωνισμό Angelopoulos Fellowship Clinton

Global Initiative University) επέλεξε το σχολείο μας για τη δωρεάν εγκατάσταση και

εκπαιδευτική λειτουργία του μηχανήματος παραγωγής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανέλαια,

αξίας 5.500€ στις αρχές Δεκεμβρίου 2013. Επισημαίνεται ότι το πρόγραμμα υπόκειται σε

εξωτερική αξιολόγηση από το φορέα που μας χορήγησε το μηχάνημα το οποίο θα αξιοποιήσουμε

ως εργαστηριακό εξοπλισμό στις νέες ειδικότητες του τομέα «Διαχείρισης Φυσικών Πόρων» που

εγκρίθηκαν για το σχολείο μας το Μάιο 2014.

Το έργο, μετά το Δεκέμβριο 2013 κίνησε το ενδιαφέρον ιδιωτικών επιχειρήσεων που μας

εξασφάλισαν αναλώσιμα για τη λειτουργία του στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής τους

4 http://4epal-athin.att.sch.gr/index.php/en/drastiriotites/neageniam 5 http://4epal-athin.att.sch.gr/index.php/en/synergates

6

Ευθύνης (Corporate Social Responsibility). Σημειώνεται ότι λόγω της υψηλής επισκεψιμότητας

της σχολικής ιστοσελίδας μας αναπτύξαμε και άλλες συνεργασίες με επιχειρήσεις με

αντισταθμιστικά οφέλη για το σχολείο μας (π.χ. ανακυκλώσιμα υλικά).

Στη διάρκεια υλοποίησης του έργου χρειάστηκε κατ’ επανάληψη προς τα πάνω αναπροσαρμογή

των στόχων και επανασχεδιασμός των δραστηριοτήτων που αφορούσαν στις παρουσιάσεις σε

σχολεία. Ειδικότερα, δομήσαμε σε modules τη διοργάνωση των παρουσιάσεων ώστε να είναι

συμβατή με το χρονικό περιορισμό κάθε νέου «σχολείου-συνεργάτη». Επιπλέον, από την

προσπάθεια προσαρμογής του έργου μας στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ενδιαφερόμενων

ομάδων μαθητών/τριών, προέκυψαν «student/pupil oriented» παρουσιάσεις όπως π.χ.

«Η τηγανούπολη6», ένα παραμύθι με απλοποιημένες τις έννοιες της αειφορίας και με τη Χημεία

του βιοντίζελ σε στιχάκια για τις μικρές τάξεις του Δημοτικού και το Νηπιαγωγείο και στον

αντίποδα, η Παρουσίαση για Λύκεια7 όπου οι παραπάνω έννοιες διατυπώνονται ανάλογα με το

γνωστικό επίπεδο των μαθητών/τριών Λυκείου. Τέλος, ο βαθμός εξοικείωσης των

ενδιαφερόμενων ομάδων μαθητών/τριών με περιβαλλοντικά θέματα διαδραμάτισε σημαντικό

ρόλο στην οργάνωση των παρουσιάσεων. Για παράδειγμα, η εισαγωγή της παρουσίασης

πραγματοποιήθηκε από τους ίδιους τους μαθητές & μαθήτριες τριών δημοτικών σχολείων με

θέματα όπως: «Ο κύκλος της ελιάς», «Ανακύκλωση» και «Ενέργεια».

Εν κατακλείδι, η διαφοροποίηση των παρουσιάσεων βελτιώθηκε σε τέσσερα επίπεδα:

1. τον κατά περίπτωση διαθέσιμο χρόνο,

2. το χώρο διεξαγωγής (στο σχολείο τους ή στο σχολείο μας)

3. το περιεχόμενο των παρουσιάσεων ανάλογα με την εκπαιδευτική βαθμίδα και

4. το βαθμό εξοικείωσης των ενδιαφερόμενων ομάδων μαθητών/τριών με

περιβαλλοντικά θέματα.

Δ.4 Συνοπτικά Αποτελέσματα: 16 βιωματικές παρουσιάσεις από τις μαθήτριες/τές της περιβαλλοντικής ομάδας B2G και τους

υπεύθυνους εκπαιδευτικούς και συνεργάτες, σε 14 συνεργαζόμενα σχολεία τα οποία

συγκέντρωσαν 232 λίτρα τηγανέλαιο στο σχολείο μας. Για το biodiesel 2nd generation

ενημερώθηκαν 902 μαθητές/τριες (από Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια, ΓΕΛ και ΕΠΑΛ)

6 http://4epal-athin.att.sch.gr/e-yliko/BY_EID_THEM_DR/B2G_H_Tiganoupoli.pps 7 http://4epal-athin.att.sch.gr/e-yliko/BY_EID_THEM_DR/B2G_Presentation_LYCEUM.pps

7

και 63 εκπαιδευτικοί. Οι παρουσιάσεις ήταν ειδικά σχεδιασμένες για κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα

στην οποία απευθύνονταν και προωθούσαν τη συμμετοχή των μαθητών-επισκεπτών.

Η συνολική ποσότητα τηγανελαίου από σχολεία, επιχειρήσεις, φυσικά πρόσωπα και την τοπική

κοινωνία ανέρχεται σε 583 λίτρα και αναμένεται να τα ξεπεράσει καθώς βρίσκεται σε

διαδικασία εξέλιξης.

Δ.5 Προκλήσεις που έγιναν Ευκαιρίες Οι πρώτες προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε αφορούσαν την υποστήριξη από σχετικούς φορείς του

ΥΠΕΠΘ και το Δήμο της Αθήνας για την προώθηση της ιδέας συλλογής τηγανελαίων σε σχολεία.

Ωστόσο, παρότι αιτηθήκαμε κατ’ επανάληψη αυτή την υποστήριξη από το Τμήμα

Περιβαλλοντικής που υπάγεται το σχολείο μας, δεν πήραμε καμία απάντηση. Από την άλλη

πλευρά, είχαμε την τυπική υποστήριξη της δημοτικής κοινότητας που υπαγόμαστε, αλλά τίποτα

επί του πρακτέου.

Η απάντησή μας στις παραπάνω προκλήσεις ήταν να συνεχίσουμε με αμείωτο ενθουσιασμό και

πείσμα να βελτιώνουμε κάθε επόμενο βήμα μας. Η θετική ανταπόκριση ξεκίνησε από τους

συνεργάτες μας που τελικά συμμετέχουν και στο ΜΕΝΩΝ, συνεχίστηκε με τα σχολεία,

εξαπλώθηκε στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Όσο αυξανόταν η

θετική ανταπόκριση τόσο περισσότερες προσπάθειες καταβάλλαμε, με μοναδικό προσωπικό

όφελος την ΗΘΙΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ότι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣΑΜΕ κάθε φορά κάτι ΚΑΙΝΟΤΟΜΟ

που πρόσφερε πολλά ΧΑΜΟΓΕΛΑ στους αποδέκτες του και σε εμάς.

Μια άλλη πρόκληση που εξελίχθηκε σε ευκαιρία αφορούσε στο οικονομικό θέμα. Όμως δεν

επιλέξαμε την ενναλλακτική λύση της προώθησης του τηγανελαίου σε εταιρία ανακύκλωσης με

χρηματικό ή άλλο αντάλλαγμα γιατί παρά το κόστος εκπαιδευτικής παρασκευής τηγανελαίου

(πρώτες ύλες, συντήρηση μηχανήματος) και τις ώρες ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

εκπαιδευτικών και μαθητών/τριών μας (ώρες προετοιμασίας, ώρες εκπαίδευσης σχολείων,

αναζήτηση χορηγών, μεταφορά του τηγανέλαιου από άλλες περιοχές, επιμέλεια εργαστηριακού

χώρου κ.λπ.) θεωρήσαμε ότι το ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ και ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ είναι

ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΟ του οποιουδήποτε, πενιχρού ή μη οικονομικού ανταλλάγματος για το σχολείο

μας. Και τελικά, η πίστη σε αυτές τις αρχές κατέληξε να έχει και ανταπόδοση σε οικονομικούς

όρους!

Η μεθοδολογία που ακολουθήσαμε για να καινοτομήσουμε σε κάθε επίπεδο του έργου

(σχεδιασμού, επανασχεδιασμού, οργάνωσης και υλοποίησης) στηρίχθηκε στο μήνυμα του

8

μέντορά μας καθηγητή Διεθνών Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Θανόπουλου

Γιάννη: «Σκέψου-Δημιούργησε-Μπορείς-Χαμογέλα8», στο τετράγλωσσο γκράφιτι στους τοίχους

του σχολείου και στην ιστοσελίδα μας αποτυπώνει τόσο το γενικότερο σκοπό μας,

Δημιουργικότητα, όσο και τα μέσα για την επίτευξή του: Σκέψη, Πίστη στον Εαυτό μας9,

Αυτογνωστικότητα και προπαντός Χαμόγελο για κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας:

εκπαιδευτικούς, μαθητές/τριες, διοικητικό και υποστηρικτικό προσωπικό. Και όπως

διαπιστώσαμε από την εμπειρία μας, η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ βρίσκεται εκεί που «σπάνε» οι

καθιερωμένοι τρόποι σκέψης (THINK OUT OF THE BOX10) και εκεί που οι «τυποποιημένες»

top-down μεθοδολογικές προσεγγίσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, αντικαθίστανται με

ευέλικτες bottom-up προσεγγίσεις που σαν βασική αρχή έχουν τον επανασχεδιασμό της

μεθοδολογίας με αξιοποίηση των ιδεών από όποιο επίπεδο και αν προέρχονται (π.χ.

μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς, υποστηρικτικό ή διοικητικό προσωπικό, συνεργάτες κ.λπ.).

Ε. Ανάπτυξη και ένταξη στη σχολική ζωή Διερεύνηση του βαθμού διάχυσης της δραστηριότητας μέσα στη σχολική μονάδα (ενημέρωση, παρακολούθηση και συμμετοχή κατά την εφαρμογή), προτάσεις για προσαρμογές (σε υποδομές, χρόνο, πρακτικές κ.ά.) που υποστηρίζουν την οργανική ένταξη της δραστηριότητας αυτής στη σχολική ζωή, προτάσεις για ανάπτυξη και βελτίωση της δραστηριότητας και σύνδεσής της με άλλες αντίστοιχες πρωτοβουλίες).

Για το σχολείο μας, το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας, ήταν καθοριστική η συμβολή των αποτελεσμάτων του

έργου «Biodiesel 2nd Generation: Το τηγανόλαδο που έγινε χρυσάφι - Do not waste it… Heat it!»

στην ίδρυση του ΝΕΟΥ ΤΟΜΕΑ «Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων11» με τις Ειδικότητες:

α) Τεχνικός Διαχείρισης και Ανακύκλωσης και

β) Τεχνικός Ελέγχου Ρύπανσης και Εγκαταστάσεων Αντιρρύπανσης, που εγκρίθηκε επίσημα το

Μάιο 2014. Αυτή η εξέλιξη, διασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του έργου με την

αξιοποίηση του πάγιου εξοπλισμού του έργου στα εργαστηριακά μαθήματα του νέου τομέα.

Επιπλέον, το πείραμα τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανέλαια το

συμπεριλάβαμε για 2 διδακτικές ώρες στο μάθημα της Χημείας Α’ και Β’ ΕΠΑ.Λ. (σημειώνεται

ότι από τη νέα σχολική χρονιά η Χημεία εντάσσεται και στη Γ’ ΕΠΑ.Λ. και θα

προγραμματιστούν επιπλέον 2 διδακτικές ώρες για την εκτέλεση του πειράματος).

8 http://4epal-athin.att.sch.gr/pps_4epal/Thanopoulos_Think-Create-YouCan.pps 9 http://4epal-athin.att.sch.gr/ACADEMICS_PROF/JohnThanopoulos_BELIEVE_IN_YOURSELF.pps 10 http://4epal-athin.att.sch.gr/pps_4epal/Thanopoulos_Think-Create-YouCan.pps 11 http://4epal-athin.att.sch.gr/tomeis/Eidikotita_NaturalResourcesMgt.doc

9

Στην ουσιαστικότερη ενσωμάτωση του έργου συνέβαλλε και το μάθημα της Ειδικής Θεματικής

Δραστηριότητας του Τομέα ΒΥ (Υπαλλήλων Οικονομίας & Διοίκησης Β’ ΕΠΑ.Λ.) με θέμα:

«Πάσινη & Κοινωνική Επιχειρηματικότητα: Το σχολείο μας Κέντρο Ανακύκλωσης». Παρότι το

μάθημα «Ειδική Θεματική Δραστηριότητα» καταργείται από το 2014-15 σύμφωνα με τις νέες

οδηγίες του ΥΠΕΠΘ, οι μαθήτριες/τές έχουν ήδη την εμπειρία να το διαχύσουν στις μικρότερες

τάξεις και να λειτουργήσουν ως μέντορες των συμμαθητών τους στον τομέα «Περιβάλλοντος και

Φυσικών Πόρων».

Επιπρόσθετα, το έργο συνδέθηκε με το επίσης περιβαλλοντικό πρόγραμμα «Σκέψου πριν με

πετάξεις» με αντικείμενο την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση υλικών το οποίο τελικά

εντάχθηκε στο πρώτο. Τα αναλυτικά αποτελέσματα παρουσιάζονται στο Παράρτημα 1.

Ωστόσο, κάθε έργο για να είναι βιώσιμο οφείλει να εξελίσσεται και να εμπλουτίζεται. Γι’ αυτό το

λόγο επισημαίνουμε τις παρακάτω μεσομακροπρόθεσμες προτάσεις βελτίωσης -για τα επόμενα 3

σχολικά έτη.

Ε.1 Προτάσεις Βελτίωσης Το ερχόμενο σχολικό έτος 2014-2015, το έργο μας θα συνεχιστεί εμπλουτισμένο σε κάθε του

διάσταση και πάντα ανάλογα με τις τρέχουσες ανάγκες και ενδιαφέροντα των εκπαιδευομένων

μαθητών/τριών και εκπαιδευτικών, τόσο των άλλων σχολείων όσο και του 4ου ΕΠΑ.Λ.

Οι παρούσες προτάσεις βελτίωσης του έργου μας έχουν ως εξής:

1. Σχεδιασμός, οργάνωση και υλοποίηση των παρουσιάσεων “B2G: Do not waste it… Heat

it” σε άλλα σχολεία ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ από τους εκπαιδευμένους μαθητές και μαθήτριες

του σχολείου μας.

2. Σχεδιασμός και οργάνωση των εκπαιδευτικών επισκέψεων στα πλαίσια του έργου μας από

τη νέα ομάδα μαθητών/τριών του έργου και από τους μαθητές/τριες του νέου Τομέα

«Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων12».

3. Υλοποίηση των προγραμματισμένων δράσεων με τον εξωτερικό μας συνεργάτη κ. Στάπα

Τάκη Managing Director, Wilo Hellas S.A. που γνωρίσαμε μέσω του Δικτύου ΜΕΝΩΝ.

4. Συνεργασία με το τμήμα Χημικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. (Εθνικού Μετσόβειου

Πολυτεχνείου) και το τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών για τεχνική επίλυση του

θέματος που αφορά στον πλήρη καθαρισμό της μεθανόλης από τη βιογλυκερίνη και

12 http://4epal-athin.att.sch.gr/tomeis/Eidikotita_NaturalResourcesMgt.doc

10

ταυτόχρονη ανάκτηση της μεθανόλης για επαναχρησιμοποίησή της στην παρασκευή του

βιοντίζελ από τηγανέλαια.

Επισημαίνεται ότι με τον κ. Χριστακόπουλου Ιωάννη (Υπεύθυνο ΕΚΦΕ Νέας

Φιλαδέλφειας, βρισκόμαστε ήδη στη φάση σχεδιασμού:

Α) ιδιοκατασκευής μεγάλης στήλης κλασματικής απόσταξης για την ανάκτηση της

μεθανόλης ώστε να μειώσουμε το κόστος παρασκευής βιοντίζελ και την επιβάρυνση του

φυσικού περιβάλλοντος και να βελτιώσουμε την ποιότητα της παραγώμενης

βιογλυκερίνης και

Β) άμεσου διαχωρισμού του παραγώμενου βιοντίζελ από τα υποπροϊόντα με χρήση

υψηλής τάσης.

5. Συνεργασία με τον τομέα Μηχανολογίας του 1ου ΕΠΑ.Λ. Καισαριανής για τη βελτίωση

της απόδοσης του μηχανήματος OC-100 παρασκευής βιοντίζελ από τηγανέλαια μετά από

πρόταση του Σχολικού Συμβούλου Μηχανολόγων κου Κονταξή Αθανάσιου.

6. Δημιουργία «πράσινων» προϊόντων από τα ανακυκλώσιμα υλικά που δεν θα

προωθήσουμε στην παραδοσιακή ανακύκλωση, ώστε οι μαθητές/τριες να αναπτύξουν

επιχειρηματικές δεξιότητες στη δημιουργία, προώθηση και διανομή των προϊόντων τους.

7. Μετάφραση της ιστοσελίδας του έργου σε άλλες γλώσσες από μαθητές/τριες.

8. Μεσομακροπρόθεσμα (στα επόμενα 3 έτη) σχεδιάζουμε το project παρασκευής Βιοντίζελ

3ης Γενιάς και Υδρογόνου από μικροάλγη που θα εμπλουτίσει το έργο μας –όπως θα έχει

διαμορφωθεί μέχρι τότε, ώστε να δοθεί έμφαση και στην αξιοποίηση του CO2 (το οποίο

πολλάκις έχει θεωρηθεί υπαίτιο για την υπερθέρμανση του πλανήτη13).

13 Θανόπουλος, Γ. Ν. (2013b). Επιχειρηματική Ηθική και Δεοντολογία στην εποχή της εταιρικής διακυβέρνησης, 3η έκδοση, Φαίδημος.

11

ΣΤ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Συγκεντρωτικά αποτελέσματα από το Ημερολόγιο Δραστηριοτήτων Σύνολο Σχολείων: 14 Σύνολο Παρουσιάσεων: 16 Σύνολο μαθητών/τριών που παρακολούθησαν: 902 Σύνολο εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν: 63 Συνολικό τηγανέλαιο Μόνο από σχολεία (L): 232 ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΓΑΝΕΛΑΙΟΥ 2013-14 (L): 583

Περιγραφή Ανακυκλώσιμων / Επαναχρησιμοποιούμενων Υλικών Ποσότητα Μονάδα Μέτρησης

Πλαστικά καπάκια14 13.500 τεμάχια Μπαταρίες μιας χρήσης 84 Kg Μπαταρίες μολύβδου 350 Kg Λαμπτήρες 65 τεμάχια Πλαστικά Μπουκάλια 2980 τεμάχια Γυάλινα Μπουκάλια15 240 τεμάχια Μεταλλικά κουτιά 1110 τεμάχια Μεταχειρισμένα Βιβλία 50 τεμάχια Λευκό Χαρτί16 160 Kg Λοιπά χαρτιά 560 Kg Ηλεκτρικές Συσκευές 21 τεμάχια (περίπου 150Kg)

Μεταχειρισμένα παιδικά ρούχα17 1 μεγάλη σακούλα απορριμμάτων

Σύνολο Συναντήσεων της κας Παντελίας Εμμανουήλ με την Περιβαλλοντική Ομάδα: 26.

14 για ανταλλαγή με αναπηρικά αμαξίδια. Στην πλειοψηφία τους συγκεντρώθηκαν από το 4ο Δημοτικό Σχολείο Βύρωνα 15 Επαναχρησιμοποίηση επιπλέον 15 γυάλινων μπουκαλιών για κατασκευές και χρήση στο εργαστήριο Βιοντίζελ. 16 Το λευκό χαρτί Α4 που ήταν τυπωμένο μόνο από τη μία πλευρά επαναχρησιμοποιήθηκε πριν την τελική ανακύκλωσή του 17 για να προσφερθούν σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες.

12

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Το περιβαλλοντικό πρόγραμμα B2G στην Ιστοσελίδα μας

Biodiesel 2nd Generation (B2G): Το τηγανόλαδο που έγινε χρυσάφι Do not waste it... Heat it!

ΕΝΤΥΠΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΔΩ ‐ Συναντήσεις Ομάδας 2013‐2014, κάθε Τετάρτη 14:00‐16:00

ΥΠΕΥΘΥΝΗ 2012‐2014: Πάσχου Κωνσταντίνα (Φυσικός, Πληροφορικής & Ε‐ΜΒΑ) ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ: Πρίντεζης Ιωάννης (Ηλεκτρολόγος, Διευθυντής), Ντάσιου Παρασκευή (Αγγλικών,

Υποδιευθύντρια), Δριμυλή Αικατερίνη (Πληροφορικής) ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ:

Εμμανουήλ Παντελία με την υποστήριξη του Angelopoulos Fellowship Clinton Global Initiative University

και Χριστακόπουλος Ιωάννης (Φυσικός, Υπεύθυνος ΕΚΦΕ Νέας Φιλαδέλφειας) Η ομάδα μας συμμετέχει στο πρόγραμμα "ΜΕΝΩΝ" Σχολική Καινοτομία από το Μάρτιο 2014 με

επιμορφωτή το σχολικό σύμβουλο κ. Κόσυβα Γεώργιο. Υπεύθυνη επικοινωνίας: Πάσχου Κωνσταντίνα Συλλογή τηγανόλαδου για την παρασκευή βιοντίζελ και σαπουνιού από τα υποπροϊόντα της προηγούμενης διεργασίας. Προώθηση της ανακύκλωσης χρησιμοποιημένων λαδιών και της

αξιοποίησής τους με στόχο την υποστήριξη ενεργειακά ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων και τη μείωση του ανθρώπινου αποτυπώματος στο φυσικό περιβάλλον.

Presentation of Biodiesel 2nd Generation in English “Schools as Urban Sustainability Centers: the Case of 4th Vocational High School of Athens”

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ xls ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟ

Από την εκπ/κό μας ΔΡΙΜΥΛΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ:

"Η Λαδοοικογένεια" "Η ΧΗΜΕΙΑ του Biodiesel σε Comic" "Η Ιστορία του Σαπουνίτσα" Βιοκαύσιμα: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον

• ΔΥΟ Παρουσιάσεις παρασκε ΜΟΤΙΚΟΥ

Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους 140 μαθητές και μαθήτριες του 79ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ τόσο για την

μαθητές/τριες του 11ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΓΙΟΥ

11ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ τόσο για

ήνας σε

σκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 139ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ t

για την τα

BA του Πανεπιστημίου Πειραιώς ως

κευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 1ου

ς

η της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 79ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

ην τα

10 λίτρα τηγανόλαδου που συγκέντρωσαν.

υής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 79ου ΔΗΑΘΗΝΑΣ την Τετάρτη 7‐5‐2014, ώρα 10‐11:30π.μ. και 11:30‐13μ.μ. στο σχολείο τους. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Do not waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. Το 4ο ΕΠΑ.ενεργή συμμετοχή τους στην παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδοστις 7‐5‐2014 καθώς και για τα 25 λίτρα τηγανόλαδου που συγκέντρωσαν.

• Παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ με υπεύθυνη εκπαιδευτικό την κα. Δημητριάδου Σοφία (Αγγλικής Φιλολογίας) την Τρίτη 6‐5‐2014, ώρα 10π.μ. στο σχολείο μας. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Do not waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους μαθητές και μαθήτριες τουτην ενεργή συμμετοχή τους στην παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο στις 6‐5‐2014 καθώς και για τη συστηματική συλλογή τηγανόλαδου από τον Ιανουάριο 2013. Υπενθυμίζουμε ότι τα πρώτα 43 λίτρα τηγανέλαιου που είχαν συλλέξει τα είχαν προσφέρει στο 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθμια εντυπωσιακή γιορτή με θέμα την ανακύκλωση στο σχολείο τους το Μάιο 2013 με την υπεύθυνη εκπαιδευτικό κα.Δημητριάδου Σοφία.

• Παρουσίαση της παραΑΘΗΝΑΣ την Τετάρτη 9‐4‐2014, ώρα 10π.μ. στο σχολείο μας. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Do nowaste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους μαθητές και μαθήτριες του 139ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ τόσοενεργή συμμετοχή τους στην παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο καθώς και για 17 λίτρα τηγανόλαδου που συγκέντρωσαν 51 μαθητές/τριες και εκπαιδευτικοί.

• Παρουσίαση του Biodiesel 2nd Generation στο Συνέδριο αποφοίτων Executive Mcase study Κοινωνικής και Πράσινης Επιχειρηματικότητας. Εισηγητές: Πάσχου Κωνσταντίνα και Χριστακόπουλος Ιωάννης. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ και ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

• Παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασΕΠΑ.Λ. ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ την Πέμπτη 27‐3‐2014, ώρα 10π.μ. στο σχολείο τους. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Do not waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & ΠρίντεζηΙωάννης.

• ΠαρουσίασΑΘΗΝΑΣ την Παρασκευή 21‐3‐2014, ώρα 10π.μ. στο σχολείο μας. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Donot waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους μαθητές και μαθήτριες του 79ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ τόσο για τενεργή συμμετοχή τους στην παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο καθώς και για

13

• Δημοσίευση συνέντευξης της κ. Πάσχου Κωνσταντίνας και του κ. Πρίντεζη Ιωάννη στην Free Press "Η ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΖΕΙ" (http://patisionzei.weebly.com) με θέμα: "4ο ΕΠΑ.Λ. Αθηνών: Το τηγανόλαδο που έγινε χρυσάφι", Φύλλο 12, Μάρτιος

λείου μας.

ο σχολείο μας. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Do not γή

ρα 10π.μ. στο σχολείο μας. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Do not

ς και για τα

ώρα 11π.μ. στο σχολείο μας. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G

2014. ΕΞΩΦΥΛΛΟ & ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ευχαριστεί θερμά τους συντελεστές της εφημερίδας για την προώθηση επίκαιρων κοινωνικών καιπεριβαλλοντικών δράσεων του σχο

• Παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 123ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ την Τετάρτη 12‐3‐2014, ώρα 10π.μ. στwaste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. Η εισαγωτης παρουσίασης θα γίνει από τους μαθητές & μαθήτριες του 123ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ με θέμα: "Ο κύκλος της ελιάς" οι οποίοι συγκέντρωσαν 70 λίτρα τηγανόλαδου με τη φροντίδα της εκπαιδευτικού τους κ. Τρουβά Γεωργίας. ΤΟΥΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΟΛΟΨΥΧΑ!

• Παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 173ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ τη Δευτέρα 10‐3‐2014, ώwaste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους μαθητές και μαθήτριες του 173ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ τόσο για την ενεργή συμμετοχή τους στην παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο καθώ8 λίτρα τηγανόλαδου που συγκέντρωσαν.

• Παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 49ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ την Πέμπτη 6‐3‐2014,"Do not waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ και Κονκάρδα.

• Παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 24ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ την Τετάρτη 5‐3‐2014, ώρα 10:45π.μ. στο σχολείο μας. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Do not

ς και για τα

ώρα 9π.μ. στο σχολείο τους. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα ς Ιωάννης.

ίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο καθώς

waste it... Heat it!"‐ Biodiesel 2nd Generation, την Τρίτη 18‐2‐

η 12‐2‐2014, ώρα 11π.μ. στο σχολείο τους. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική ομάδα B2G "Do

4ου στο σχολείο τους. Παρουσιάζουν: η περιβαλλοντική

τή

δο

10:30 στο σχολείο μας. Παρουσιάζουν: η

ι Αμπαμπέι λσι.

waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. • Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους μαθητές και μαθήτριες του 24ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ τόσο για την

ενεργή συμμετοχή τους στην παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο καθώ3 λίτρα τηγανόλαδου που συγκέντρωσαν.

• Παρουσίαση της παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 133ου και 2ου ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ την Τετάρτη 26‐2‐2014,B2G "Do not waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & ΠρίντεζηΠΑΡΟΥΣΙΑΣH Power Point και Αρχείο Word

• Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους μαθητές και μαθήτριες του 133ου και 2ου ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ τόσο για την ενεργή συμμετοχή τους στην παρουσκαι για τα 14 λίτρα τηγανόλαδου που συγκέντρωσαν.

• Επίσκεψη της κ. Holly Sargent, μέντορος της συνεργάτιδός μας κ. Εμμανουήλ Παντελίας, στο σχολείο μας για τη διαμορφωτική αξιολόγηση του πρoγράμματος "Do not2014, ώρα 12:30‐14:00.

• Παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 59ου ΓΕ.Λ. ΑΘΗΝΑΣ την Τετάρτnot waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. Παρουσίαση πειράματος βιοντίζελ από τις μαθήτριες Τοσλλούκου Ευτυχία και Αμπαμπέι Κριστίνα, και Ψηφιακή υποστήριξη από τη μαθήτρια Ντενάντα Βίλα. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

• Παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες του 3ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ την Παρασκευή 7‐2‐2014, ώρα 10π.μ.ομάδα B2G "Do not waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Παρουσίαση πειράματος βιοντίζελ και παρασκευή σαπουνιού από τις μαθήτριες Τοσλλούκου Ευτυχία και Αμπαμπέι Κριστίνα και Ψηφιακή υποστήριξη από το μαθηΜαλλίδη Αλέξανδρο. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ και Κονκάρδες. Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους μαθητές και μαθήτριες του 34ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ τόσο για την ενεργή συμμετοχή τους στην παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλακαθώς και για τα 8 λίτρα τηγανόλαδου που συγκέντρωσαν.

• Παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο σε μαθητές/τριες της Γ' Τάξης του 49ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ την Πέμπτη 23‐1‐2014, ώραπεριβαλλοντική ομάδα B2G "Do not waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Υπεύθυνοι εκπ/κοί: Πάσχου Κωνσταντίνα & Πρίντεζης Ιωάννης. Παρουσίαση του πειράματος από τις μαθήτριες Τοσλλούκου Ευτυχία καΚριστίνα, Ψηφιακή υποστήριξη από τη μαθήτρια Ντενάντα Βίλα και βιντεοσκόπηση από το μαθητή Τσούκο ΌΕπίτιμος ομιλητής κος ΧΡΙΣΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Φυσικός και Υπεύθυνος του ΕΚΦΕ Νέας Φιλαδέλφειας. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Το 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ τους μαθητές και μαθήτριες της Γ' τάξης του 49ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΘΗΝγια την ενεργήτηγανόλαδο καθώς και για τα 6 λίτρα τηγανόλαδου που συγκέντρωσαν 21 μαθητές/τριες.

• Συνέντευξη της εκπαιδευτικού Πάσχου Κωνσταντίνας στους φοιτητές της Ανώτατης Σχολής Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΑΣΠΑΙΤΕ) κ. Φακορέλλη Γεώργιο & κ. Χασιώτη Βασίλειο στο πλα

ΑΣ τόσο συμμετοχή τους στην παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από

ίσιο της έρευνάς τους για το μάθημα της Ειδικής Θεματικής Δραστηριότητας του τομέα ΒΥ (Υπαλλήλων Οικονομίας & Διοίκησης) με θέμα:

14

"Πράσινη & Κοινωνική Επιχειρηματικότητα: Το σχολείο μας Κέντρο Ανακύκλωσης", Πέμπτη 19‐12‐2013, 9‐10π.σχολείο μας.

• Παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο στο πλαίσιο προγράμμαΠεριβαλλοντικής Εκπαίδευσης του 53ου Γενικού Λυκείου Αθηνών την Πέμπτη 19‐12‐2013, ώρα 11:30‐13:30. Παρουσιάζουν

μ. στο

τος

: ο Διευθυντής Πρίντεζης Ιωάννης, η εκπ/κός Πάσχου Κωνσταντίνα και η περιβαλλοντική ομάδα B2G του

πό τη 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Παρουσίαση του πειράματος βιοντίζελ από τις μαθήτριες Τοσλλούκου Ευτυχία και Αμπαμπέι Κριστίνα, παρασκευή σαπουνιού από τις μαθήτριες Αραπάι Ερίσα και Μαμούρα Εύα, Ψηφιακή υποστήριξη αμαθήτρια Ντενάντα Βίλα. Παρουσίαση της ομάδας B2G 2013‐2014 στο 53ο ΓΕ.Λ. Αθηνών 17‐12‐2013 ΕΔΩ

• Παρουσίαση της τιτλοδότησης και παρασκευής βιοντίζελ και γλυκερίνης από τηγανόλαδο στο πλαίσιο προγράμματΠεριβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Πρότυπου Ράλλειου Λυκείου Πειραιώς την Τρίτη 17‐12‐2013, ώρα 2‐4μμ. Παρουσιάζουν: η συνεργάτης μας κα Παντελία Εμμανουήλ, η εκπ/κός Πάσχου Κωνσταντίνα και η περιβαλλο

ος

ντική

σα και ο

ας κα Εμμανουήλ Παντελία, ο Διευθυντής μας κ. Πρίντεζης Ιωάννης, η υπεύθυνη ην

ησε η μαθήτριά μας Τοσλλούκου Ευτυχία (ΒΥ).

ρασκευή 29‐11‐2013, 1‐4μμ.

αρουσίαση ΕΔΩ & Αναλυτική Παρουσίαση ΕΔΩ (Biodiesel 2nd Generation) ΕΔΩ

έι Γκαβρίλοβιτσι της Α' ΕΠΑ.Λ. 2012‐13

e

ομάδα B2G "Do not waste it...Heat it!" του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας. Παρουσίαση του πειράματος βιοντίζελ από τις μαθήτριες Τοσλλούκου Ευτυχία και Αμπαμπέι Κριστίνα, παρασκευή σαπουνιού από τις μαθήτριες Αραπάι ΕρίΜαμούρα Εύα, Ψηφιακή υποστήριξη από τη μαθήτρια Ντενάντα Βίλα. Παρουσίαση της ομάδας B2G 2013‐2014 στΡάλλειο ΓΕ.Λ. Πειραιά 17‐12‐2013 ΕΔΩ

galleryB2G/Ralleios171213/gallery • Εγκατάσταση του μηχανήματος OC‐100 παραγωγής Βιοντίζελ & Γλυκερίνης από τηγανόλαδο στο σχολείο μας την

Παρασκευή 13‐12‐2013. Εγκαινίασαν: η συνεργάτης μεκπαιδευτικός κα Πάσχου Κωνσταντίνα και η Περιβαλλοντική μας Ομάδα B2G. Στην 1η δοκιμή του μηχανήματος, ττιτλοδότηση πραγματοποί

• Η συνεργάτης μας κα Παντελία Εμμανουήλ συζητά και δημιουργεί διαφανή αρωματικά σαπούνια από σαπουνόμαζα με τους μαθητές/τριες: Αραπάι, Βίλα, Γκαβαλίνη, Λαζαρίδη, Μαλλίδη, Μαμούρα, Μεταξά και τους εκπαιδευτικούς Πρίντεζη Ιωάννη, Ντάσιου Παρασκευή & Μπαρτζόπουλο Δημήτρη, την Πα

2012‐2013 ΥΠΕΥΘΥΝΗ: Πάσχου Κωνσταντίνα (Φυσικός, Πληροφορικής & Ε‐ΜΒΑ) ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ: Δημητριάδου Σοφία (Αγγλικής Φιλολογίας) Συνοπτική Π Φυλλάδιο της περιβαλλοντικής ομάδας του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθηνών "B2G" "Σταγονολαδάκιας B2G": Δημιουργία του μαθητή μας Αντρgallery rows=1 cols=4Stagonoladakias/gallery Βίντεο του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθηνών για τη "ΧΗΜΕΙΑ" του Βιοντίζελ 2ης Γενιάς: youtubenoej‐5XKavY/youtub

Συνεργασία με την κυρία Δημητριάδου Σοφία (Αγγλικής Φιλολογίας) του 11ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗ ΡΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ που στο πλαίσιο προγράμματος ανακύκλωσης

ικού σχολείου σης που διοργάνωσε στις 29‐5‐2013

Τπραγματοποίησε συλλογή 43 λίτρων τηγανέλαιου από μαθητές και μαθήτριες του δημοτκαι το παρέδωσε στο 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθηνών στη σχολική γιορτή Ανακύκλωστο σχολείο της.

ΠΑΡΑΡΤ Ειδική Θεματική Δραστηριότητα που συνδέθηκε με το ΗΜΑ 3: Η περιβαλλοντικό πρόγραμμα B2G στην Ιστοσελίδα μας

ΕΣΙΩΝ , Διοίκησης Επιχειρήσεων)

και Ντάσιου Παρα ικής Φιλολογίας) Σχέ Ω

Συν

2013‐2014 Β' ΕΠΑ.Λ. ‐ Τομέας: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡ

Από τις εκπαιδευτικούς μας Πάσχου Κωνσταντίνα (Φυσικός, Πληροφορικήςσκευή (Αγγλ

διο Υποβολής Ειδικής Θεματικής Δραστηριότητας ΒΥ 2013‐14 ΕΔΟδηγίες Μαθήματος και Αξιολόγηση

εργάτης: Pantelia Emmanouil (Παντελία Εμμανουήλ):

ΘΕΜΑ: "Πράσινη & Κοινω ς Κέντρο Ανακύκλωσης" http://www.linkedin.com/pub/pantelia‐emmanouil/43/665/a56

νική Επιχειρηματικότητα: Το σχολείο μα Presentation of Biodiesel 2nd Generation in English

Παρουσίαση‐Συζήτηση‐Προτάσ ational High School of Athens”

ΠΑ Ο

Τα κριτήρια αξιολόγησης της τελική1) Πληρότητα του κάθε θ ΗΡΙΩΜΕΝΕΣ προτάσεις που να

) Συνοχή των εννοιών (όπως στην Έκθεση στο μάθημα της Γλώσσας).

εις: “Schools as Urban Sustainability Centers: the Case of 4th Voc ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ xls

ΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚ• ΓΡΑΠΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: Test Manage Energy, Exam B2G, Test in English

ς εργασίας είναι: έματος (μειονεκτήματα, πλεονεκτήματα και δικές σας ΤΕΚΜ

εναρμονίζουν όλα τα περιβάλλοντα). 2

15

3) Πηγές (Βιβλιογραφία, αρθρογραφία ή ιστοσελίδες στο τέλος της εργασίας και σε παραπομπές του κειμένου) που νυποστηρίζουν τις απόψεις σας.

α

• Σ ΕΙΔΙΚΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ/ΤΕΣ (είσοδος ως του ΒΥ και η εκπαιδευτικός).

τατιστικά ΑΝΩΝΥΜΟΥ Ερωτηματολόγιου

ΑΛΛΟΝΤΟΣ» 1. ΑΝΑΛΥΣΗ PEST (Political & Legal, Economic, Sociocultural, Technological)

τυξης Κριτικής Σκέψης ΣΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ: Μελέτη Περίπτωσης: «Το 4ο ΕΠΑΛ Αθήνας

ηγανέλαιου σε βιοντίζελ και γλυκερίνη ν

στος Ανθρώπινων Πόρων ημόσια σχολεία

κύκλωσης στο 4ο ΕΠΑΛ Αθήνας

Α' Μέρος pdf

υλλογή τηγανόλαδου για την παρασκευή βιοντίζελ και σαπουνιού από τα υποπροϊόντα της προηγούμενης διεργασίας. επιχειρηματικότητας που ανακύπτουν από

4) Σωστή Ορθογραφία και Σύνταξη. 5) Κατάλληλη Μορφοποίηση και Εικόνες όπου κρίνεται απαραίτητο. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΕπισκέπτης ‐ Τον κωδικό μαθήματος διαθέτουν μόνο οι μαθητές/τριεςΣ

• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ από 9‐1‐2013: ΘΕΩΡΙΑ & ΦΥΛΛΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ WORD και ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ EXCEL. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: «ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΜΑΚΡΟΠΕΡΙΒ1.1.2. Ενδεικτικοί ορισμοί 1.3. Θέματα ΑνάπΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο: ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΔΗΜΟΚέντρο Ανακύκλωσης» 2.1 Κόστος μετατροπής τ 2.1.1 Λειτουργικό Κόστος Υλικών Πόρω 2.1.2 Κόστος Επένδυσης Μηχανήματος και απόσβεση 2.1.3 Λειτουργικό Κό2.2 Επιπτώσεις της συλλογής και διαχείρισης τηγανελαίου από δ2.3 Ανάλυση Βιωσιμότητας του Κέντρου Ανα

14‐11‐2013: Σχεδιασμός Προώθησης Συλλογής Τηγανόλαδου7‐11‐2013: Micro‐Projects Proposition & assignments Βλέπε και B2G Νέα Γενιά ΣΠροώθηση της ανακύκλωσης χρησιμοποιημένων λαδιών και των ευκαιριώνκαινοτόμες ιδέες της «πράσινης χημείας».

Φυλλάδιο Biodiesel 2nd Generation ΕΔΩ Αναλυτική Παρουσίαση Biodiesel 2nd Generation ΕΔΩ

Βίντεο του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθηνών για τη "ΧΗΜΕΙΑ" του Βιοντίζελ 2ης Γενιάς:

16

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: Πρακτικά του 15ου Συνεδρίου Φυσικών Επιστημών (8-3-2014)

Οι Φυσικές Επιστήμες εμπνέουν τα σχολεία και αλλάζουν το μακροπεριβάλλον:

Βιοντίζελ 2ης Γενιάς στο 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας

Πάσχου Κωνσταντίνα1, Πρίντεζης Ιωάννης2 & Χριστακόπουλος Ιωάννης3

1 Εκπαιδευτικός, 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας, Φυσικός, Πληροφορικής & Ε-MBA, pimou@otenet.gr

2 Διευθυντής, 4ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας, Ηλεκτρολόγος , printj50@hotmail.com 3 Υπεύθυνος Ε.Κ.Φ.Ε. Νέας Φιλαδέλφειας, Φυσικός, christakopoulos@gmail.com

Παρουσίαση πειράματος: Τοσλλούκου Ευτυχία, Αμπαμπέι Κριστίνα και Μαλλίδης Αλέξανδρος,

μαθητές/τριες του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας, Β’ Τάξη, Τομέας Διοικητικών Υπηρεσιών Περίληψη Οι φυσικές επιστήμες ως πηγή τεχνολογικών αλλαγών, ερευνητικών και φιλοσοφικών προκλήσεων, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Ωστόσο, ο τρόπος διαχείρισής τους από τον ανθρώπινο παράγοντα συνετέλεσε στη δημιουργία του μεγαλύτερου ανθρώπινου αποτυπώματος στον πλανήτη Γη που έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 50 χρόνια. Επιπλέον, οι φυσικές επιστήμες στο σχολείο παρουσιάζονται συνήθως σε θεωρητικό επίπεδο, με υποβαθμισμένο το ρόλο που διαδραματίζουν για τον άνθρωπο και το περιβάλλον του, αποκομμένες από την καθημερινή πραγματικότητα και τις σύγχρονες τεχνολογικές αλλαγές και χωρίς να προωθείται η δυναμική τους ως επαγγελματική προοπτική. Το παρόν άρθρο έχει στόχο να αναδείξει προϋποθέσεις και πρακτικές που έχουν τη δυναμική να αντιστρέψουν τα παραπάνω φαινόμενα στα σχολεία και το μακροπεριβάλλον. Στη μελέτη περίπτωσης που ακολουθεί, οι φυσικές επιστήμες μέσω κατάλληλης διαχείρισης και ενεργοποιητών, καθίστανται πηγή έμπνευσης, δημιουργικότητας και επαγγελματικών προοπτικών για τους μαθητές/τριες και αλλάζουν το μακροπεριβάλλον. Abstract Natural science as a source of technological change, research and philosophical challenge, played a decisive role in shaping modern western culture. However, the way they are managed by human factor contributed to the creation of human footprint on planet Earth that has doubled in the last 50 years. Moreover, the physical sciences at school are usually presented at a theoretical level, degrading their role on human and his environment, cut off from everyday reality and modern technological changes and without promoting their potential as professional perspective. This article aims to highlight conditions and practices that have the potential to reverse these phenomena in schools and macro environment. In the following case study, the physical sciences through appropriate management and enablers, are becoming a source of inspiration, creativity and career prospects for students and change the macro environment. Εισαγωγή: Οι Φυσικές Επιστήμες εμπνέουν τα σχολεία Ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά στα σχολεία σχετίζεται με την όχι και τόσο θετική στάση των μαθητών/τριών προς τις Φυσικές Επιστήμες και την επακόλουθη χαμηλή αξιολόγησή τους

17

που ανατροφοδοτεί αυτή τη στάση. Κύρια αιτία φαίνεται πως είναι η έλλειψη τόσο της σύνδεσης των φυσικών επιστημών με την πρακτική εφαρμογή στο σχολείο, όσο και της δημιουργίας επαγγελματικής προοπτικής για τους μαθητές/τριες. Σε μια προσπάθεια αντιστροφής του φαινομένου αυτού - που στα Επαγγελματικά Λύκεια είναι ιδιαίτερα έντονο, οι συγγραφείς σχεδίασαν και υλοποιούν ένα έργο που καθιστά τις φυσικές επιστήμες προσφιλείς και ανταποδοτικές για τους μαθητές/τριες: το βιοντίζελ 2ης Γενιάς. Ταυτόχρονα, οι φυσικές επιστήμες μέσω αυτού του έργου, σε συνδυασμό με τους κατάλληλους «ενεργοποιητές» (enablers), προκαλούν αλλαγές στο μακροπεριβάλλον, δηλαδή το φυσικό, κοινωνικοπολιτισμικό, οικονομικό και πολιτικονομικό περιβάλλον. Η εξελικτική πορεία του έργου Βιοντίζελ 2ης γενιάς και τα χαρακτηριστικά της Η ιδέα του έργου ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2013 από ένα μαθητή της Β’ ΕΠΑ.Λ., εγκρίθηκε ως χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα από τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς και παρουσιάστηκε στο 1ο Μαθητικό Συνέδριο στην Αθήνα. Με τη συνεχή υποστήριξη του Ε.Κ.Φ.Ε. Νέας Φιλαδέλφειας, λειτούργησε και λειτουργεί ως μέρος του αναλυτικού προγράμματος σπουδών (Χημεία Α’ και Β’ ΕΠΑ.Λ.). Στη συνέχεια, εγκρίθηκε ως πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (εκτός σχολικού ωραρίου) για το 2013-14 με υπεύθυνους το Διευθυντή του σχολείου και την εκπαιδευτικό που το πρότεινε. Το πρόγραμμα κέντρισε το ενδιαφέρον νέων συνεργατών και το Δεκέμβριο του 2013 έτυχε χορηγίας (Angelopoulos Fellowship Clinton Global Initiative University μέσω της συνεργάτιδός μας κ. Εμμανουήλ Παντελίας) ενός μηχανήματος παραγωγής βιοντίζελ 2ης γενιάς (αξίας 5.500€). Το έργο υποστηρίχθηκε ένθερμα από τους μαθητές/τριες του τομέα Διοικητικών Υπηρεσιών που το επέλεξαν ως θέμα του μαθήματος «Ειδική Θεματική Δραστηριότητα», το εμπλούτισαν και το προωθούν συνεχώς με παρουσιάσεις του πειράματος σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, ΓΕ.Λ. & ΕΠΑ.Λ.) εντός και εκτός σχολικού ωραρίου. Τρεις από τους μαθητές αυτούς βρίσκονται στο παρόν συνέδριο για να παρουσιάσουν την τιτλοδότηση και παρασκευή βιοντίζελ 2ης γενιάς. Αυτή η εξελικτική πορεία έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Οι μαθητές εκφράζουν τις επιθυμίες τους σχετικά με τον τρόπο που θέλουν να ασχοληθούν με τις φυσικές επιστήμες.

2. Η εκπαιδευτικός «ακούει» τις επιθυμίες των μαθητών, συνεργάζεται με τον υπεύθυνο του ΕΚΦΕ και το διευθυντή του σχολείου.

3. Ο διευθυντής «ακούει» την εκπαιδευτικό, προσφέρει οργανωτική υποστήριξη και συμμετέχει στο έργο.

4. Οι μαθητές/τριες ανταποκρίνονται θετικά στη συνέχιση του έργου και αποκτούν θετική στάση προς τις φυσικές επιστήμες. Στη συνέχεια, ενεργοποιούν το κοινωνικό τους περιβάλλον για συλλογή τηγανελαίων.

5. Το έργο κινεί το ενδιαφέρον νέων στενών συνεργατών και χορηγών προσφέροντας επαγγελματική προοπτική στους μαθητές/τριες που εκδηλώνουν θετική συμπεριφορά προς τις φυσικές επιστήμες.

6. Οι μαθητές/τριες επιθυμούν να μεταφέρουν την εμπειρία τους σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα με παρουσιάσεις πειραμάτων και την εντάσσουν σε ερευνητικές εργασίες του Α.Π.Σ.

Εν κατακλείδι: Όραμα, Επικοινωνία, Πρωτοβουλία, Ανοιχτότητα, Συνέργεια και Δημιουργικότητα σε κάθε επίπεδο, εντός και εκτός σχολικής μονάδας, προσέφεραν μια νέα οπτική: α) στους μαθητές/τριες για τις φυσικές επιστήμες, β) στους εκπαιδευτικούς και τα στελέχη της εκπαίδευσης για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου και των σχολικών μονάδων, γ) στην κοινωνία και δ) στην εταιρική κοινωνική ευθύνη.

18

Οι Φυσικές Επιστήμες αλλάζουν το μακροπεριβάλλον: Το υπόδειγμα πολυπλοκότητας-βιωσιμότητας του έργου Βιοντίζελ 2ης γενιάς Με το σκεπτικό ότι η μάθηση είναι συνυφασμένη με την αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς και άρα κουλτούρας18, αναζητήθηκαν οι προϋποθέσεις που θα αύξαναν τη ροπή προς την αλλαγή (propensity to change) σε κάθε περιβάλλον. Έτσι προέκυψε το ερευνητικό υπόδειγμα πολυπλοκότητας-βιωσιμότητας του έργου το οποίο βασίστηκε στο σχετικό συλλογισμό του καθηγητή Θανόπουλου Γ. (2013, σελ. 76) που αφορά στην απεικόνιση των πολιτισμικών αλλαγών που προκαλούν οι αλλαγές στο τεχνολογικό περιβάλλον το οποίο ακολουθεί την εξέλιξη των φυσικών επιστημών. Το υπόδειγμα αυτό διερευνά την ικανότητα ενός οργανισμού: α) να επηρεάζει το μακροπεριβάλλον, β) να διαχειρίζεται την αλλαγή στο εσωτερικό του, γ) να προσαρμόζεται στις αλλαγές του μακροπεριβάλλοντος και δ) να αποκομίζει οφέλη από την εναρμόνιση των δυνάμεων του άμεσου περιβάλλοντός του19.

Εικόνα 1: Υπόδειγμα Πολυπλοκότητας-Βιωσιμότητας του έργου: «Biodiesel 2nd Generation: Το τηγανόλαδο που έγινε χρυσάφι», Κεντρική Ιδέα-Πηγή: Θανόπουλος, Γιάννης, Ν, 2013, «Διεθνής

Επιχείρηση: Περιβάλλον, Δομή και Προκλήσεις», σελ. 76. Το παραπάνω υπόδειγμα συμπληρωνόταν παράλληλα με την πορεία του έργου και μέχρι στιγμής έχει προκύψει ότι όταν οι Φυσικές Επιστήμες αξιοποιούνται δημιουργικά στα Σχολεία: Α. Προστατεύουν το φυσικό και αστικό περιβάλλον:

1. Εξοικονομούν φυσικούς πόρους (παράγουν βιοκαύσιμα από υγρά απορρίμματα). 2. Βελτιώνουν το φυσικό περιβάλλον (ατμόσφαιρα, υδροφόρος ορίζοντας και

βιοποικιλότητα)20.

18 Θανόπουλος 2006, σελ. 73, Thanopoulos 2007, σελ. 43. 20 Βλ. Παράρτημα 1

Φυσικές Επιστήμες

Φυσικό Περιβάλλον

Κοινωνικοπολιτισμικό Περιβάλλον

∆ημοσιονομικό &

Πολιτικονομικό Περιβάλλον

19

3. Βελτιώνουν το αστικό περιβάλλον (βελτίωση λειτουργίας αποχετευτικού δικτύου και μονάδων επεξεργασίας λυμάτων, μείωση δυσοσμίας, αποφυγή πλημμυρών από φραγμένες αποχετεύσεις και ατυχημάτων από απόληψη ελαίων σε δρόμους & πεζοδρόμια κ.ά.).

Β. Βελτιώνουν το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον:

1. Αυξάνουν την απασχολησιμότητα (employability) προσφέροντας καινοτόμες επαγγελματικές δεξιότητες στους μαθητές/τριες.

2. Ευαισθητοποιούν το κοινωνικό σύνολο σε θέματα αξιοποίησης αποβλήτων (αλλαγή κουλτούρας).

3. Ενεργοποιούν τον εθελοντισμό σε δράσεις κοινού οφέλους. 4. Προστατεύουν την υγεία αποτρέποντας την επανείσοδο των τηγανελαίων στη διατροφική

αλυσίδα. 5. Εξασφαλίζουν τη θέρμανση σχολείων και δημόσιων κοινωφελών ιδρυμάτων με

βιοκαύσιμο. 6. Προσφέρουν υλικά καθαρισμού (σαπούνι) από υποπροϊόντα της χημικής διεργασίας

(γλυκερίνη) σε σχολεία και δημόσια κοινωφελή ιδρύματα. Γ. Βελτιώνουν το δημοσιονομικό & οικονομικό περιβάλλον:

1. Εξισορροπούν το ενεργειακό και εμπορικό ισοζύγιο της χώρας καθότι μειώνεται η ποσότητα των εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων και λιπαντικών.

2. Σε συνδυασμό με μια μελλοντική μείωση του ΕΦΚ (Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης) για βιοκαύσιμα, εφόσον αυτός μετακυλίεται στον τελικό καταναλωτή, θα μπορούσε να αυξηθεί η ζήτηση και άρα η παραγωγή και ο τζίρος των εταιρειών βιοκαυσίμων και κατά συνέπεια τα φορολογικά έσοδα.

3. Ενισχύουν τη βιωσιμότητα επιχειρήσεων του κλάδου βιοκαυσίμων (σε περίπτωση διακοπής των επιδοτήσεων από την Ε.Ε.) και δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας.

4. Μειώνουν την πιθανότητα υποβολής κυρώσεων από την Ε.Ε. για μη συμμόρφωση στο ελάχιστο ποσοστό χρήσης βιοκαυσίμων στη χώρα μας.

Δ. Επιδρούν στο εγχώριο πολιτικονομικό περιβάλλον:

1. Οι παραπάνω θετικές επιπτώσεις θα μπορούσαν να επηρεάσουν το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, π.χ. να οδηγήσουν σε επανεξέταση σχετικών νομικών αγκυλώσεων ή παραλείψεων και να ευνοήσουν την εναρμόνιση του εγχώριου πολιτικονομικού περιβάλλοντος με τις «κοινωνικές επιταγές» και το νομοθετικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εισροές στα Σχολεία που εμπνέονται από τις Φυσικές Επιστήμες Οι εισροές στη σχολική μονάδα προέρχονται από το: Α. Κοινωνικό περιβάλλον:

1. Χρησιμοποιημένα μαγειρικά έλαια (τηγανέλαιο) και υπολείμματα ελαίων. 2. Εθελοντές για την προώθηση της ανακύκλωσης τηγανελαίων. 3. Εθελοντές εκπαιδευτικοί & μαθητές/τριες για την πειραματική επίδειξη σε σχολεία και για

την παραγωγή βιοντίζελ & γλυκερίνης.

Β. Οικονομικό περιβάλλον (Δημόσιοι & Ιδιωτικοί φορείς): 1. Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών (ΕΚΦΕ Νέας Φιλαδέλφειας) 2. Πάγιος εξοπλισμός επίδειξης και παραγωγής βιοντίζελ & γλυκερίνης (Angelopoulos

Fellowship Clinton Global Initiative University).

20

3. Πρώτες Ύλες για την παραγωγή βιοντίζελ & γλυκερίνης (5η ΣΕΔΕ Αθηνών, επιχειρήσεις-χορηγοί στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Υπευθυνότητας).

4. Υλικό προώθησης (Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς-Πρόγραμμα ΕΣΠΑ).

Γ. Φυσικό & αστικό περιβάλλον: Έμμεση εισροή από τα οφέλη του καθαρότερου περιβάλλοντος.

Άλλες επιπτώσεις σε Σχολεία που αξιοποιούν δημιουργικά τις Φυσικές Επιστήμες 1. Στο εσωτερικό της σχολικής μονάδας

• Αξιοποίηση της διαφορετικότητας των μαθητών/τριών σε έργο κοινής ωφέλειας και δυνητικά μεγάλης εμβέλειας.

• Οι μαθητές/τριες αναπτύσσουν θετική στάση προς τις Φυσικές Επιστήμες. • Βελτίωση του σχολικού κλίματος: συνέργεια εκπαιδευτικών-μαθητών/τριών-κηδεμόνων. • Μείωση του οικολογικού αποτυπώματος του σχολείου • Μείωση ενεργειακού κόστους και αξιοποίηση του στη βελτίωση σχολικών υποδομών (π.χ.

εργαστήρια) και σε πρώτες ύλες για το έργο. • Επαγγελματική ανάπτυξη μαθητών/τριών & εκπαιδευτικών.

2. Ανάπτυξη συνεργασιών με:

• Ε.Κ.Φ.Ε. • Επιχειρήσεις που στοχεύουν στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη • Σχολεία κάθε βαθμίδας εκπαίδευσης που παρακολουθούν παρουσιάσεις μαθητών/τριών

μας και συλλέγουν τηγανέλαιο στο σχολείο. • Α.Ε.Ι. (Πανεπιστήμιο Πειραιώς) • Δημόσιους Οργανισμούς (5η ΣΕΔΕ Αθήνας, κ.ά.) • Χορηγούς (Angelopoulos Fellowship Clinton Global Initiative University, Γενική

Γραμματεία Νέας Γενιάς). Προκλήσεις για τα Σχολεία που αξιοποιούν δημιουργικά τις Φυσικές Επιστήμες

• Το θεσμικό πλαίσιο συνήθως έπεται των καινοτόμων προσπαθειών, δηλ. αρχικά μπορεί να τις εμποδίζει ή απλώς να μην προβλέπει την υποστήριξή τους.

• Ομάδες ειδικών ενδιαφερόντων που θεωρούν ότι θίγονται από τις προτεινόμενες αλλαγές. Επίλογος Η ανάγκη αντιστρεψιμότητας των αρνητικών επιπτώσεων από την πλημμελή διαχείριση των φυσικών επιστημών στα σχολεία και στο περιβάλλον έχει γίνει επιτακτική και απαιτεί τον αναπροσανατολισμό των αξιών, στάσεων και συμπεριφορών σε μία συστημική προσέγγιση που θα εξασφαλίζει τη μέγιστη δυνατή ωφέλεια για το μέγιστο πλήθος των έμβιων και μη έμβιων όντων. Στο βαθμό που η αλλαγή είναι συνυφασμένη με τη μάθηση, ο ρόλος του σχολείου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα και περισσότερο από ποτέ χρειάζεται ο πλήρης ανασχηματισμός του σε ένα οργανισμό μάθησης με χαρούμενους μαθητές/τριες που να αναζητούν παιδεία σε βάθος21. Το υπόδειγμα και η μελέτη περίπτωσης του 4ου ΕΠΑ.Λ. Αθήνας με το έργο Βιοντίζελ 2ης γενιάς αποσκοπούν να αποτυπώσουν το εύρος των αλλαγών και τη μόχλευση που μπορεί να προσδώσει ένα “σχολείο - οργανισμός μάθησης” μέσα από τη δημιουργική αξιοποίηση των φυσικών

21 «…οι δάσκαλοι έχουμε υποχρέωση να ξανασχεδιάσουμε τα προγράμματα σπουδών, από το δημοτικό μέχρι το τέλος της ζωής του ανθρώπου, με ευελιξία, προσαρμοστικότητα στις τάσεις και στις αλλαγές, τελευταία τεχνογνωσία, παιδεία βάθους, συνδυασμό άλλων επιθυμητών εκπαιδευτικών στόχων και δυνατότητα επαναπροσδιορισμού κατευθύνσεων. Ας ακούσουμε τους μαθητές μας και τον κοινωνικό μας περίβολο.» (Θανόπουλος, 2013, σελ. 368).

21

επιστημών με επίκεντρο τον άνθρωπο, για μια χαρούμενη και δημιουργική κοινωνία και ένα καθαρότερο φυσικό περιβάλλον. Βιβλιογραφικές αναφορές: Γεωργόπουλος, Ν. Β. (2006). Στρατηγικό Μάνατζμεντ. Εκδόσεις Γ. Μπένου. Θανόπουλος, Γ. Ν. (2013). Διεθνής Επιχείρηση: Περιβάλλον, Δομή και Προκλήσεις, 3η έκδοση, Φαίδημος. Θανόπουλος, Γ. Ν. (2013b). Επιχειρηματική Ηθική και Δεοντολογία στην εποχή της εταιρικής διακυβέρνησης, 3η έκδοση, Φαίδημος. Θανόπουλος, Ι., Πάσχου, Κ., Μάλλιαρης Π., (2014). Η στάση των στελεχών απέναντι στην πολυπολιτισμικότητα και τις συγκρούσεις ως παράγοντας βιωσιμότητας του οργανισμού. Τιμητικός Τόμος του Πανεπιστημίου Πειραιώς για τον Καθηγητή κ. Γ. Κονδύλη (υπό έκδοση). Μπουραντάς, Δ. (2002). Μάνατζμεντ: θεωρητικό υπόβαθρο και σύγχρονες πρακτικές. Εκδόσεις Γ. Μπένου. Χυτήρης, Λ. (2006). ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ: Αρχές Διοίκησης επιχειρήσεων. Εκδόσεις Interbooks. Thanopoulos, J. (2007). Global Business: Environment, Structure & Challenges, Interbooks. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Η Χημεία του βιοντίζελ 2ης Γενιάς Τι σημαίνει το αποτέλεσμα της τιτλοδότησης Κάθε 1 mL stock διαλύματος (δηλαδή υδατικού διαλύματος NaOH) που απαιτείται αντιστοιχεί σε 1 ΕΠΙΠΛΕΟΝ g/L NaOH που θα πρέπει να προστεθεί ως καταλύτης κατά την παραγωγή του βιοντίζελ για να εξουδετερωθούν τα ελεύθερα λιπαρά οξέα (FFA ή Free Fatty Acids) του τηγανόλαδου. Υλικά για την Τιτλοδότηση

• 1 βαθμονομημένο ογκομετρικό (πλαστικό) σκεύος 1L • 1L αποσταγμένο νερό • Ένα ζυγό ακριβείας 0.1 - 0.01gr (έως 200g min) • 1g NaOH • 1 γυάλινο χωνί • 1 γυάλινο μπουκάλι με βιδωτό πώμα 1,5L • 1 ποτήρι ζέσεως 20-50mL • 1 λύχνο Bunsen με τρίποδα και πλέγμα θέρμανσης • 1 αναπτήρα • 1mL τηγανέλαιο • 1 βαθμονομημένη σύριγγα 3-5mL • 1 βαθμονομημένο ογκομετρικό κύλινδρο των 20 ή 50 mL • 10mL Ισοπροπυλική αλκοόλη • 1 ποτήρι ζέσεως 100mL • Διάλυμα φαινολoφθαλεΐνης

Διαδικασία τιτλοδότησης - Δημιουργία Stock Διαλύματος NaOH 1) Διαλύουμε 1g NaOH ακριβώς σε 1L απεσταγμένο νερό. Επειδή το στερεό ΝaOΗ διαλύεται δύσκολα στο νερό, βάζουμε 50-100 mL νερό σε ένα γυάλινο μπουκάλι. Προσθέτουμε το 1g NaOH και το ανακατεύουμε καλά μέχρι να διαλυθούν οι κόκκοι.

22

Μετά μεταφέρουμε αυτό το διάλυμα στο υπόλοιπο αποσταγμένο νερό και το κουνάμε για λίγο ώστε το διάλυμα να γίνει ομογενές. Αυτό είναι το stock διάλυμα. 2) Μετράμε 10 mL ισοπροπυλικής αλκοόλης με τον ογκομετρικό κύλινδρο (π.χ. των 20-50 mL) και τη ρίχνουμε σε ένα ποτήρι ζέσεως (π.χ. των 100 mL) . 3) Ζεσταίνουμε περίπου 10 mL του τηγανόλαδου που θα μετρήσουμε στους 55°C. 4) Παίρνουμε ακριβώς 1mL τηγανόλαδου με τη σύριγγα των 3mL και το ρίχνουμε στο ποτήρι ζέσεως που περιέχει την ισοπροπυλική αλκοόλη. Αναδεύουμε το μίγμα μέχρι να πάρει ένα κιτρινωπό χρώμα. 5) Προσθέτουμε 3-4 σταγόνες φαινολοφθαλεΐνης στο προηγούμενο μίγμα. 6) Προσθέτουμε με τη σύριγγα stock διάλυμα σιγά-σιγά, ενώ ανακινούμε κυκλικά το γυάλινο δοχείο. Το υγρό θα γίνει ανοιχτό φούξια και όσο το ανακινούμε θα ξαναγίνει κίτρινο. Ξαναπροσθέτουμε σιγά-σιγά (σταγόνα-σταγόνα) από το stock διάλυμα, και σταματάμε όταν το χρώμα παραμένει φούξια για 30s. Σημειώνουμε πόσα mL του stock διαλύματος χρησιμοποιήσαμε. Επαναλαμβάνουμε όλη την παραπάνω διαδικασία τουλάχιστον 3 φορές και υπολογίζουμε το Μέσο Όρο των μετρήσεων για να μειώσουμε το σφάλμα. Αποτέλεσμα Τιτλοδότησης και καταλληλότητα τηγανόλαδου για Βιοντίζελ 2G Εάν από την τιτλοδότηση προκύψουν: 1) μέχρι 3mL stock διάλυμα, το τηγανόλαδο είναι κατάλληλο για παραγωγή βιοντίζελ. 2) 3 - 6mL stock διάλυμα, το τηγανόλαδο είναι σχετικά κατάλληλο για παραγωγή βιοντίζελ. 3) πάνω από 6mL stock διάλυμα, το τηγανόλαδο είναι οριακά κατάλληλο έως ακατάλληλο για παραγωγή βιοντίζελ. Αυτό σημαίνει ότι το τηγανόλαδο έχει πυρολυθεί από υπερβολικό τηγάνισμα και ίσως η ποιότητα του βιοντίζελ να μην είναι στα όρια των προδιαγραφών ποιότητας. 4) πάνω από 10mL stock διάλυμα το τηγανόλαδο είναι εντελώς ακατάλληλο για παρασκευή βιοντίζελ με καταλύτη NaOH. Διαδικασία Παρασκευής Βιοντίζελ 2G

• Λάβετε όλα τα μέτρα προστασίας. • Μετρήστε τη μεθανόλη με τον ογκομετρικό κύλινδρο, ρίξτε τη σε γυάλινο δοχείο και

βιδώστε καλά το πώμα. • Μετρήστε το NaOH. Χρησιμοποιήστε μια ύαλο ωρολογίου ή γυάλινο σκεύος πάνω στη

ζυγαριά για να ζυγίσετε το NaΟH. • Ανοίξτε το σφραγισμένο δοχείο της μεθανόλης και ρίξτε μέσα προσεκτικά το NaOH.

Ξανακλείστε καλά το δοχείο. • Ανακινήστε προσεκτικά το δοχείο ώστε να διαλυθεί το NaOH στη μεθανόλη.

Το δοχείο θα θερμανθεί ελαφρά και θα δημιουργηθεί μικρή πίεση μέσα στο δοχείο. Ανοίξτε απαλά και προσεκτικό το πώμα του δοχείου χωρίς να αναπνεύσετε τους ατμούς.

• Θερμάνετε 1L τηγανελαίου στους 55o C. • Ρίξτε το θερμό λάδι με το χωνί στο μεγάλο γυάλινο δοχείο με το βιδωτό πώμα. • Ρίξτε το methoxide στο λάδι και ξανακλείστε το δοχείο. • Αφού βεβαιωθείτε ότι το δοχείο είναι εντελώς σφραγισμένο, ανακινήστε το μείγμα δυνατά

για 10 min περίπου. • Τοποθετήστε το δοχείο σε μια καλά φωτισμένη περιοχή και παρακολουθήστε τη μαγεία

της μετεστεροποίησης… Παρασκευή 1 λίτρου στερεού σαπουνιού από το υποπροϊόν γλυκερίνη

23

Για κάθε 1L γλυκερίνης που θα προκύψουν σαν υποπροϊόν από την παρασκευή του βιοντίζελ απαιτούνται 40g καυστικής σόδας (ΝΑΟΗ) για τη μετατροπή της γλυκερίνης σε σαπούνι. 1) Βράζουμε τη γλυκερίνη στους 78-80°C για εξάτμιση της μεθανόλης που περιέχεται μέσα στο υποπροϊόν έτσι ώστε να μείνει μόνο η γλυκερίνη και να μπορέσουμε να την επεξεργαστούμε. Αν δεν αφαιρέσουμε τη μεθανόλη, το σαπούνι που θα παραχθεί θα είναι επικίνδυνο για το δέρμα. 2) Φιλτράρουμε τη γλυκερίνη από τυχόν υπολείμματα που παρέμειναν από τη παραγωγή βιοντίζελ, με μία ψηλή σήτα (σουρωτήρι) κουζίνας. 3) Μετράμε 1L ζεστής γλυκερίνης και το κρατάμε ζεστό. 4) Παίρνουμε 100mL νερού (και προαιρετικά αρωματική ουσία) και προσθέτουμε 40g NaOH. 5) Τοποθετούμε τη αναλογία (νερό + καυστικό νάτριο) σε ένα σκεύος ΙΝΟΧ και ρίχνουμε τη ζεστή γλυκερίνη. Ανακατεύουμε μέχρι να σιγουρευτούμε ότι τα δύο υγρά έχουν ενωθεί πλήρως και η αντίδραση έχει ολοκληρωθεί. 6) Ρίχνουμε το μίγμα μέσα σε ανακυκλώσιμα δοχεία (π.χ. πάτους μπουκαλιών νερού) και το αφήνουμε σε θερμοκρασία δωματίου να κρυώσει. 7) Μετά από 24 ώρες το αφαιρούμε από τα δοχεία και τα τοποθετούμε σε ξηρό κρύο περιβάλλον για 2 εβδομάδες έτσι ώστε η καυστική σόδα να έχει αντιδράσει πλήρως για να μην είναι «σκληρό» το σαπούνι για το δέρμα. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Κόστος μετατροπής τηγανέλαιου σε βιοντίζελ και γλυκερίνη

Α. Λειτουργικό Κόστος Υλικών Πόρων

Κόστος πρώτων υλών: Τιμή βιομηχανικής Μεθανόλης: 2€/L και Καυστικής Σόδας (NaOH): 2€/Kg. Για κάθε λίτρο απαιτούνται 7-11g NaOH (ανάλογα με την οξύτητα του τηγανέλαιου) και 200mL μεθανόλης Κόστος χειροκίνητης μετατροπής 1L τηγανελαίου (απόδοση 90%) = 0,46 €/L22. Κόστος 1L τηγανελαίου με χρήση μηχανήματος και φίλτρου ρητίνης (απόδοση 98% και χρόνος μετατροπής 2,5 ώρες / 100L):

Κόστος ηλεκτρικού ρεύματος 0,0065 Κόστος φίλτρου ρητίνης 0,077 Κόστος πρώτων υλών 0,43

Συνολικό Λειτουργικό Κόστος 0,5135 €/L

Β. Κόστος Επένδυσης Μηχανήματος και απόσβεση

Αν το κόστος αγοράς του συστήματος παραγωγής βιοντίζελ από τηγανέλαιο είναι 5.500€, και η αξία του μειώνεται σταθερά 20% ανά έτος (μέθοδος σταθερής απόσβεσης), με τιμή συμβατικού πετρελαίου θέρμανσης 1.29€/L απαιτείται παραγωγή 1496 λίτρων βιοντίζελ ανά έτος για 5 έτη για τη θέρμανση του σχολείου ώστε να αντισταθμίζεται το κόστος απόσβεσης του μηχανήματος. Αν το σχολείο καταναλώνει 3.000L πετρελαίου θέρμανσης ανά έτος το τεκμαρτό κέρδος από τη χρήση του παραγόμενου βιοντίζελ θα ήταν 2205 €/έτος. Αυτό το ποσό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στην αγορά εξοπλισμού για τη βελτίωση των υποδομών και την αναβάθμιση του 22 Σημειώνεται ότι για την τιτλοδότηση απαιτούνται πολύ μικρές ποσότητες από: Ισοπροπυλική Αλκοόλη, NaOH, Φαινολοφθαλεΐνη και ελάχιστο κόστος θέρμανσης (λύχνος Bunsen ή μικρή ηλεκτρική εστία). Το λειτουργικό κόστος θα θεωρηθεί αμελητέο σχετικά με αυτό της μετατροπής 1L.

24

εκπαιδευτικού έργου, ενισχύοντας άλλους οικονομικούς κλάδους (εκτός του κλάδου συμβατικών καυσίμων). Επιπλέον, η δωρεά μέρους των πρώτων υλών από επιχειρήσεις στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής τους ευθύνης θα ενίσχυε θετικά την επιχειρηματική τους εικόνα σε μια ευαισθητοποιημένη κοινωνία.

Κόστος Επένδυσης: 5500€ Απόσβεση μηχανήματος 20%: 1100€/έτος Τιμή πετρελαίου θέρμανσης 1,29€/L

Συνολικό Κόστος παραγωγής βιοντίζελ με μηχάνημα: 0,5548 Καθαρό κέρδος ανά L από τη χρήση του παραγόμενου

βιοντίζελ: 0,7352

Break Even: minimum ποσότητα βιοντίζελ που θα πρέπει να παραχθεί 1496

Καθαρό κέρδος για 3000 L ανά έτος από τη χρήση του παραγόμενου βιοντίζελ: 2205

Γ. Λειτουργικό Κόστος Ανθρώπινων Πόρων

Αν η εθελοντική απασχόληση αποτιμηθεί με ωρομίσθιο 16,9 €/ώρα23 και απασχολείται 1 εξειδικευμένο άτομο για 3 ώρες σε κάθε μετατροπή 100L, το τεκμαρτό κέρδος ή ζημιά: α) του δημοσίου, β) του ασφαλιστικού φορέα, γ) του ΟΑΕΔ και δ) του εθελοντή για κάθε μετατροπή θα έχουν ως εξής:

Ωρομίσθιο

Ασφαλιστική

Εισφορά Εργοδότη

Γενικό Σύνολο

Αποδοχών

Ασφαλιστική

Εισφορά Εργαζομέν

ου

Εισφορά υπερ ΟΑΕΔ

Φόρος

Σύνολο Ασφαλιστικών

Εισφορών

Καθαρά στο δικαιούχο

27,46% 16,50% 1% 5% 16,9 4,64 21,54 2,79 0,17 0,94 7,43 13,00

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: Μακροπεριβάλλον: Ενδεικτικοί ορισμοί & Μεγατάσεις 1. Πολιτικές & Νομικές Δυνάμεις: κατανέμουν την εξουσία-δύναμη και εκδίδουν περιοριστικούς και προστατευτικούς νόμους και κανονισμούς. 2. Οικονομικές Δυνάμεις: ρυθμίζουν την ανταλλαγή υλικών, χρημάτων, ενέργειας και πληροφοριών. 3. Κοινωνικές Δυνάμεις: προσδιορίζουν τους κοινά αποδεκτούς κανόνες συμπεριφοράς που διευκολύνουν τη συνεργασία και τη συλλογική δράση των ανθρώπων, με στόχο το γενικό συμφέρον. 4. Τεχνολογικές Δυνάμεις: επινοούν λύσεις σε προβλήματα (καινοτομία).

Μεγατάσεις

1) Αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού στα 9 δις έως το 2050. 2) Αύξηση των ενεργειακών αναγκών των αναδυόμενων οικονομιών. Εάν κάθε άνθρωπος στον

πλανήτη ακολουθήσει τα δυτικά καταναλωτικά πρότυπα η ενεργειακή κατανάλωση μέχρι το 2050 θα αυξηθεί 500% σε σχέση με το 2008.

23 http://www.pde.gr/index.php?topic=29704.0

25

3) Μέχρι το 2100, αναμένεται ότι το 70% των ανθρώπων θα ζουν σε πόλεις24. Μέχρι το 2025 εκτιμάται ότι θα υπάρχουν 27 υπερπόλεις στον πλανήτη, καθεμία με πληθυσμό πάνω από 10 εκατομμύρια κατοίκους25.

Σχετικά με τις στοιχειώδεις –κατά το δυτικό πρότυπο, ανάγκες διατροφής και υγιεινής, οι προηγούμενες τάσεις αναμένεται να οδηγήσουν παγκόσμια σε έλλειψη πρώτων υλών σημαντικών για την τροφή και την ενέργεια καθώς και μεγαλύτερη παραγωγή αποβλήτων26 από τις ενεργοβόρες κοινωνίες.

ΣΧΗΜΑ 1 Μεταβλητές του περιβάλλοντος. Πηγή: Γεωργόπουλος, Νικόλαος, Β, 2006, «Στρατηγικό Μάνατζμεντ.», Εκδόσεις Γ. Μπένου, σελ. 8.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΜΑΓΕΙΡΙΚΩΝ ΛΙΠΩΝ ΚΑΙ ΕΛΑΙΩΝ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Όταν τα μαγειρικά λίπη και έλαια δεν ανακυκλώνονται και απορρίπτονται στο δίκτυο όμβριων υδάτων, στο αποχετευτικό δίκτυο ή στους κάδους απορριμμάτων αυτά καταλήγουν άμεσα ή έμμεσα, μέσω της επιφανειακής και υπόγειας απορροής στους υδάτινους αποδέκτες (παράκτια ύδατα, λίμνες, ποτάμια). Τα λίπη και έλαια είναι ελαφρύτερα από το νερό κι έτσι εμποδίζουν το ατμοσφαιρικό οξυγόνο να διεισδύσει στο υδατικό ρεύμα και να συμβάλει στην ανάπτυξη των απαραίτητων μικροοργανισμών όπως π.χ. του πλαγκτόν. Αυτό έχει τα παρακάτω αποτελέσματα: 1. Να προκαλείται ασφυξία στους μικροοργανισμούς των υδάτινων αποδεκτών που με τη σειρά τους αποτελούν τροφή άλλων ανώτερων οργανισμών. 24 Θανόπουλος, Γιάννης, Ν, 2012, «Διεθνής Επιχείρηση: Περιβάλλον, Δομή και Προκλήσεις.», Εκδόσεις Interbooks, σελίδα 127. Eric Meade, “Slums: A Catalyst Bed for Poverty Eradication,” Sep-Oct 2012, σελίδες 43-44. 25 P. H. Liotta and James F. Miskel. —Books in Brief [review of The Real Population Bomb by P. H. Liotta and James F. Miskel], July-Aug 2012, σελίδα 55. 26 βιομηχανικών και αστικών, στερεών και υγρών αποβλήτων, αερίων του θερμοκηπίου, επικίνδυνων υλικών κ.ά.

ΜΑΚΡΟ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ή ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟ ή PEST

ΠΟΛΙΤΙΚΟ / ΝΟΜΙΚΟ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Δομή

Κουλτούρα Πόροι

ΜΙΚΡΟ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ή ΑΜΕΣΟ ή ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ

Μέτοχοι

Κυβερνήσεις

Ομάδες Ενδιαφέροντος

Πελάτες Τοπικές Κοινωνίες Πιστωτές

Ανταγωνιστές

Σωματεία Εργαζομένων

Προμηθευτές

26

2. Να προκαλείται αποξυγόνωση των θαλάσσιων αποδεκτών και σταδιακή υποβάθμιση και καταστροφή του θαλάσσιου, παράκτιου ή λιμναίου οικοσυστήματος. 3. Τα πολυμερισμένα έλαια δημιουργούν αδιαπέραστα για το νερό και τον αέρα στρώματα τόσο στις ακτές όσο και στον πυθμένα λιμνών, ποταμών και θαλασσών στα οποία δεν αναπτύσσεται κανένας φυτικός η ζωικός οργανισμός. 4. Κατά την αποσύνθεση των μαγειρικών λιπών και ελαίων παράγεται ισχυρή δυσοσμία σε έδαφος και ύδατα. 5. Τα μαγειρικά λίπη και έλαια που απορρίπτονται στην αποχέτευση επικολλούνται στους αγωγούς του δικτύου αποχέτευσης και τους φράζουν με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος πλημμύρας σε περιόδους ισχυρών βροχοπτώσεων. Επιπλέον, καταστρέφουν τους λιποσυλλέκτες του βιολογικού καθαρισμού με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος συντήρησης των δικτύων και τα δημοτικά τέλη. 6. Τα μαγειρικά λίπη και έλαια που απορρίπτονται στους κάδους των απορριμμάτων, ρέουν προς τους δρόμους και τα πεζοδρόμια, αυξάνουν την ολισθηρότητα και διακυβεύουν την οδική ασφάλεια πεζών και οχημάτων 7. Μέρος των μεταχειρισμένων μαγειρικών ελαίων μετατρέπεται σε ζωοτροφή, κάτι που απαγορεύεται από τον ευρωπαϊκό κανονισμό EC 1774/2002 (ABPR) για τη διασφάλιση της υγιεινής των ζώων και της διατροφικής αλυσίδας Τα χρησιμοποιημένα βρώσιμα έλαια (τηγανέλαια) είναι μια μορφή υπολειμματικής βιομάζας και αν απορριφθούν στο περιβάλλον μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή υποβάθμιση στο έδαφος ή/και στα νερά. Αν απορριφθούν στο κεντρικό αποχετευτικό δίκτυο μπορεί να προκαλέσουν πρόβλημα στο σταθμό επεξεργασίας λυμάτων στον οποίο θα καταλήξουν. Αν απορριφθούν στα οικιακά απορρίμματα, αυξάνεται ο όγκος των απορριμμάτων που καταλήγουν στους Χ.Υ.Τ.Α. και άρα αυξάνεται η πιθανότητα μόλυνσης του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα. Με απλά λόγια, αρκεί η απόληψη ενός λίτρου τηγανέλαιου για να μολύνει 1.000.000 λίτρα νερού, δηλαδή την ποσότητα που χρησιμοποιεί ο μέσος άνθρωπος σε 14 χρόνια! Η συλλογή του τηγανελαίου αποτελεί επομένως ένα περιβαλλοντικό κίνητρο από μόνη της, πόσο μάλλον αν αυτή συνδυαστεί και με τη μετατροπή του σε υψηλής προστιθέμενης αξίας καύσιμο όπως ένα υποκατάστατο του ντίζελ κίνησης.

Εκπομπές Β100 Β20 CO -48% -12%

Άκαυστοι CxHy -67% -20%

Σωματίδια -47% -12% SOx -100% -20%

Τοξικά αέρια -60% έως -90%

-12% έως -20%

NOx +10% +2%