Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - askisopolis.gr · π.χ. Το μονώνυμο 2x32y είναι...

888ooo ΚΚΚΑΑΑΛΛΛΟΟΟΚΚΚΑΑΑΙΙΙΡΡΡΙΙΙΝΝΝΟΟΟ ΜΜΜΑΑΑΘΘΘΗΗΗΜΜΜΑΑΑΤΤΤΙΙΙΚΚΚΟΟΟ ΣΣΣΧΧΧΟΟΟΛΛΛΕΕΕΙΙΙΟΟΟ

8ο ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι σημειώσεις που κρατάτε στα χέρια σας έχουν σκοπό την υπο-στήριξη του διδακτικού έργου κατά τη διάρκεια του 8ου Καλοκαι-ρινού Μαθηματικού Σχολείου που διοργανώνει η Ελληνική Μαθη-ματική Εταιρεία τον Αύγουστο του 2014. Αναφέρονται τόσο σε θεωρία όσο και σε ασκήσεις και προβλήματα. Η έκτασή τους είναι πολύ μεγαλύτερη από τις ανάγκες της διδακτικής εβδομάδας του Καλοκαιρινού Σχολείου. Ο σκοπός μας είναι να δοθεί κίνητρο στον μαθητή που αγαπάει τα Μαθη-ματικά να ασχοληθεί με αυτά κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Πιστεύουμε ότι θα σας βοηθήσουν τόσο στα Μαθηματικά του σχολείου, όσο και στην προσπάθειά σας για επιτυχία στους μαθηματικούς διαγωνισμούς.

Ιούλιος 2014

Η Επιτροπή Διαγωνισμών της ΕΜΕ

Master

Text Box

Κατάλογος περιεχομένων

Σημειώσεις Άλγεβρας, Ν. Ζανταρίδης ....................................................... 3 - 23 Θεωρία και Προβλήματα Γεωμετρίας, Βαρβεράκης Α................................ 24 - 41 Σημειώσεις Διαιρετότητας, Αλ. Συγκελάκης .............................................. 42 - 60 Ασκήσεις Διαιρετότητας, Αλ. Συγκελάκης .................................................. 61 - 82 Σημειώσεις Συνδυαστικής, Α. Πούλος ......................................................... 83 - 91

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΚΟΣ ΖΑΝΤΑΡΙΔΗΣ

Περιληπτική Θεωρία

1. Σύνολα Αριθμών

• Το σύνολο των φυσικών αριθμών: 0,1, 2,3,...Ν =

• Το σύνολο των ακεραίων αριθμών: ..., 2, 1,0,1, 2,...Ζ = − −

• Το σύνολο των ρητών αριθμών: / , 0Q α α ββ

⎧ ⎫= ∈Ζ ∈Ζ−⎨ ⎬⎩ ⎭

• Το σύνολο των πραγματικών αριθμών: R • Το σύνολο των άρρητων αριθμών: 'Q R Q= − • Τα σύνολα: * * *0 , 0 , 0 , 0Q Q RΝ = Ν − Ζ = Ζ − = − −*

2. Δυνάμεις πραγματικών αριθμών

• Έστω α ένας πραγματικός αριθμός και ν ένας θετικός ακέραιος. Ονομάζουμε δύναμη με βάση το α και εκθέτη τον ν έναν πραγματικό αριθμό τον οποίο συμβολίζουμε με να και ο οποίος ορίζεται ως εξής:

, 1. . . , 1

ά

ν

ν παρ γοντες

α αν να α α α αν ν

=⎧⎪= ⎨ ⋅⋅⋅ >⎪⎩14243

Αν επιπλέον είναι 0α ≠ , τότε ορίζουμε: 0 1α = και *1 ,ννα ν

α− = ∈Ν

• Ιδιότητες 1. κ λ κα α α +⋅ = λ

2. κ

κ λλ

α αα

−=

3. ( )κκ κα β α β⋅ = ⋅

4. κκ

κ

α αβ β

⎛ ⎞= ⎜ ⎟⎝ ⎠

5. ( )λκ κλα α= όπου ,α β πραγματικοί αριθμοί και ,κ λ ακέραιοι. Οι παραπάνω ισότητες είναι έγκυρες με την προϋπόθεση ότι ορίζονται οι δυνάμεις και οι πράξεις που σημειώνονται.

3

3. Τετραγωνική ρίζα

• Ονομάζουμε τετραγωνική ρίζα ενός μη αρνητικού αριθμού x και τη συμβολίζουμε με x , τον μη αρνητικό αριθμό που όταν υψωθεί στο τετράγωνο μας δίνει τον αριθμό x .

• Έτσι έχουμε: ( )2x x= , για κάθε 0x ≥ .

• Ιδιότητες: 1. 2x x= , για κάθε x R∈

2. α β α β⋅ = ⋅ , για κάθε , 0α β ≥

3. α αββ

= , για κάθε 0α ≥ και 0β > .

4. Αλγεβρικές παραστάσεις-Μονώνυμα-Πολυώνυμα

• Αριθμητικές παραστάσεις ονομάζονται οι παραστάσεις που περιέχουν μόνο αριθμούς με πράξεις μεταξύ αυτών.

π.χ. ( ) ( )2 431 5 2Α = − + ⋅ −

• Αλγεβρικές παραστάσεις ονομάζονται οι παραστάσεις που εκτός από αριθμούς περιέχουν και μεταβλητές.

π.χ. 22

25

x y y zx+

Α = + ⋅+

Αν αντικαταστήσουμε τις μεταβλητές μιας αλγεβρικής παράστασης με αριθμούς, τότε ο αριθμός που θα προκύψει μετά την εκτέλεση των πράξεων λέγεται αριθμητική τιμή ή απλά τιμή της αλγεβρικής παράστασης. • Μια αλγεβρική παράσταση λέγεται ακέραια όταν μεταξύ των μεταβλητών της γίνονται μόνο οι πράξεις της πρόσθεσης - αφαίρεσης και του πολλαπλασιασμού και επιπλέον οι εκθέτες των μεταβλητών είναι φυσικοί αριθμοί. π.χ. 2 3 2 2032 7 4x y y zΑ = + − • Μια αλγεβρική παράσταση στην οποία σημειώνεται η πράξη του πολλαπλασιασμού μεταξύ αριθμού και μιας ή περισσότερων μεταβλητών ονομάζεται μονώνυμο.

2 3x y π.χ. 13 Ο αριθμητικός παράγοντας ενός μονωνύμου λέγεται συντελεστής του μονωνύμου. Σε ένα μονώνυμο, το γινόμενο όλων των μεταβλητών του(μαζί με τους εκθέτες τους) λέγεται κύριο μέρος του μονωνύμου. π.χ. Ο συντελεστής του μονωνύμου 2 37x y− είναι το 7− και το κύριο μέρος του είναι το 2 3x y • Δύο μονώνυμα που έχουν ίδιο κύριο μέρος λέγονται όμοια.

π.χ. Τα μονώνυμα 3 27x y− και 3 213x y είναι όμοια. • Δύο όμοια μονώνυμα που έχουν ίδιο συντελεστή λέγονται ίσα μονώνυμα. • Δύο όμοια μονώνυμα που έχουν αντίθετους συντελεστές λέγονται αντίθετα

μονώνυμα. • Σε ένα μονώνυμο ο εκθέτης μιας μεταβλητής του λέγεται βαθμός του μονωνύμου ως προς τη μεταβλητή αυτή.

4

π.χ. Το μονώνυμο 3 22x y είναι τρίτου βαθμού ως προς x και δευτέρου βαθμού ως προς . y• Σε ένα μονώνυμο το άθροισμα των εκθετών κάποιων μεταβλητών του λέγεται βαθμός του μονωνύμου ως προς τις μεταβλητές αυτές.

π.χ. Το μονώνυμο 2 314x y z είναι 6ου βαθμού ως προς τις μεταβλητές , ,x y z . • Άθροισμα δύο ομοίων μονωνύμων είναι ένα όμοιο με αυτά μονώνυμο, που έχει συντελεστή το άθροισμα των συντελεστών τους. • Γινόμενο μονωνύμων είναι ένα μονώνυμο που έχει:

1) Συντελεστή το γινόμενο των συντελεστών τους 2) Κύριο μέρος που αποτελείται από το γινόμενο όλων των μεταβλητών τους με

εκθέτη σε κάθε μεταβλητή το άθροισμα των εκθετών της που εμφανίζονται στα μονώνυμα.

π.χ.1: 3 4 3 4 3 47 3 10x y x y x y+ = π.χ.2: ( ) ( )3 4 3 5 6 97 3 21x y x y z x y⋅ = z

• Για να διαιρέσουμε δύο μονώνυμα, αρκεί να πολλαπλασιάσουμε τον διαιρετέο με τον αντίστροφο του διαιρέτη.

π.χ. 2 3

27 72 2x y xyxy

=

• Πολυώνυμο είναι ένα μονώνυμο ή άθροισμα μονωνύμων που δεν είναι όμοια μεταξύ τους. • Κάθε μονώνυμο που περιέχεται σε ένα πολυώνυμο λέγεται όρος του πολυωνύμου. • Βαθμός πολυωνύμου ως προς μια μεταβλητή του λέγεται ο μεγαλύτερος εκθέτης που εμφανίζεται σε δύναμη της μεταβλητής αυτής σε όρο του πολυωνύμου. • Βαθμός πολυωνύμου ως προς δύο ή περισσότερες μεταβλητές του είναι το μεγαλύτερο άθροισμα των εκθετών των μεταβλητών σε κάθε όρο του πολυωνύμου. • Όταν ένα πολυώνυμο έχει μια μόνο μεταβλητή x , τότε το πολυώνυμο αυτό συμβολίζεται με ( )P x ή ( )Q x ή ( )A x , ή ( )B x κ.τ.λ. • Δύο πολυώνυμα είναι ίσα όταν έχουν όρους ίσα μονώνυμα. Δηλαδή όταν έχουν τους ίδιους ακριβώς όρους. π.χ1. Το πολυώνυμο 2 3 22 3 3x y x y xy x+ + − − είναι

3ου βαθμού ως προς x 2ου βαθμού ως προς y5ου βαθμού ως προς x και y

π.χ.2. Τα πολυώνυμα 2 23 5 3, 5 3 3x x x− + − + + x είναι ίσα.

5. Ταυτότητες

Ταυτότητα είναι μια ισότητα που περιέχει μεταβλητές και επαληθεύεται για όλες τις τιμές των μεταβλητών αυτών.

5

Αξιοσημείωτες ταυτότητες. 1. ( )2 2 22α β α αβ β+ = + + 2. ( )2 2 22α β α αβ β− = − + 3. ( )(2 2 )α β α β α β− = + − 4. ( )( )3 3 2 2α β α β α αβ β− = − + + 5. ( )( )3 3 2 2α β α β α αβ β+ = + − + 6. ( )2 2 2 2 2 2 2α β γ α β γ αβ βγ γα+ + = + + + + + 7. ( )3 3 2 23 3 3α β α α β αβ β+ = + + + 8. ( )3 3 2 23 3 3α β α α β αβ β− = − + − 9. ( )( )1 2 3 2 ...ν ν ν ν ν να β α β α α β α β β− − − −− = − + + + + 1

( )( )( ) ( ) ( ) (

3 3 3 2 2 2

2 2

. 3

12

α β γ αβγ α β γ α β γ αβ βγ γα

α β γ α β β γ γ α

+ + − = + + + + − − − =

)2⎡ ⎤= + + − + − + −⎣ ⎦

10

11. ( )( ) ( ) (2 22 2 2 2 )x y x y yα β α β α β+ + − + = − x (Ταυτότητα του Lagrange)

Χρήσιμη πρόταση Αν , , Rα β γ ∈ τότε ισχύει η ισοδυναμία:

( )3 3 3 3 0 ήα β γ αβγ α β γ α β γ+ + = ⇔ + + = = =

6. Εξισώσεις

Α) Εξίσωση της μορφής: 0xα β+ = , όπου , Rα β ∈ σταθεροί αριθμοί (ανεξάρτητοι του x ) και ο x ο άγνωστος.

• Για την εξίσωση 0xα β+ = ισχύουν τα εξής:

1) Αν 0α ≠ η εξίσωση έχει μοναδική λύση την x βα

= −

2) Αν 0α = και 0β ≠ η εξίσωση είναι αδύνατη. 3) Αν 0α = και 0β = η εξίσωση είναι αόριστη(κάθε αριθμός είναι λύση της)

Β) Εξίσωση της μορφής: ( )2 0 : 1x xα β γ+ + = όπου , , Rα β γ ∈ με 0α ≠

• Για την επίλυση της εξίσωσης (1) σημαντικό ρόλο παίζει η παράσταση 2 4β αγΔ = − η οποία λέγεται διακρίνουσα της εξίσωσης (1) και ισχύουν τα

παρακάτω: 1) Αν 0Δ > , τότε η εξίσωση (1) έχει δύο άνισες πραγματικές ρίζες 1 2,x x που

δίνονται από τον τύπο: 1,2 2x β

α− ± Δ

=

2) Αν 0Δ = , τότε η εξίσωση (1) έχει μια (διπλή) ρίζα η οποία είναι η 2βρα

= −

3) Αν 0Δ < , τότε η εξίσωση (1) δεν έχει πραγματική ρίζα.

6

7. Ανισότητες και ανισώσεις • Ορισμός : Ένας αριθμός α λέμε ότι είναι μεγαλύτερος από έναν αριθμό β και γράφουμε α β> , όταν η διαφορά α β− είναι θετικός αριθμός. Σημείωση 1η: Αν είναι α β> , τότε λέμε ακόμη ότι ο αριθμός β είναι μικρότερος του α και γράφουμε: β α< . Σημείωση 2η: Από τον παραπάνω ορισμό προκύπτει ότι:

• Κάθε θετικός αριθμός είναι μεγαλύτερος από το μηδέν. • Κάθε αρνητικός αριθμός είναι μικρότερος από το μηδέν.

• Ισχύουν τα παρακάτω:

1. 0α β α β> ⇔ − > 2. ( )0 0α και β α β> > ⇒ + 0>

<3. ( )0 0 0α και β α β< < ⇒ +

4. , : 0 0ό αα β ομ σημοι αββ

⇔ > ⇔ >

5. , : 0 0ό αα β ετερ σημοι αββ

⇔ < ⇔ <

6. (η ισότητα ισχύει μόνο όταν 2 0, ά Rα για κ θε α≥ ∈ 0α = ) 7. Αν , Rα β ∈ , τότε ισχύουν: ( )2 2 0 0α β α και β 0+ = ⇔ = =

( )2 2 0 0 ήα β α β 0+ > ⇔ ≠ ≠

8. ( )α β και β γ α γ> > ⇒ > 9. α β α γ β> ⇔ + > +γ , ( Rγ ∈ ) 10. Αν 0γ > , τότε: α β αγ β> ⇔ > γ 11. Αν 0γ < , τότε: α β αγ β> ⇔ < γ 12. ( )α β και γ δ α γ β δ> > ⇒ + > + 13. Αν , , ,α β γ δ είναι θετικοί αριθμοί, τότε ισχύει η συνεπαγωγή:

( )α β και γ δ αγ βδ> > ⇒ > 14. Για θετικούς αριθμούς ,α β και θετικό ακέραιο ν ισχύει η ισοδυναμία:

ν να β α β> ⇔ > 15. Αν ,α β είναι ομόσημοι αριθμοί, τότε ισχύει η ισοδυναμία:

1 1α βα β

> ⇔ <

16. Αν ,α β είναι ετερόσημοι αριθμοί, τότε ισχύει η ισοδυναμία: 1 1α β α β

> ⇔ >

17. Βασικές ανισότητες: α) 2 2 2 , , Rα β αβ α β+ ≥ ∀ ∈ β) 2 2 2 , , Rα β αβ α β+ ≥ − ∀ ∈ γ) 2 2 2 , , , Rα β γ αβ βγ γα α β γ+ + ≥ + + ∀ ∈

7

δ) ( )2 4 , , Rα β αβ α β+ ≥ ∀ ∈

ε) ( ) ( )22 22 , , Rα β α β α β+ ≥ + ∀ ∈

στ) 3 3 3 3 , , , ,ά Rα β γ αβγ για κ θε α β γ με α β γ+ + ≥ ∈ + + ≥ 0 ζ) 2 , ,α β αβ α β+ ≥ ∀ ≥ 0

η) ( ) 1 1 4, , 0α β α βα β⎛ ⎞

+ + ≥ ∀⎜ ⎟⎝ ⎠

>

θ) ( ) 1 1 1 9, , , 0α β γ α β γα β γ⎛ ⎞

+ + + + ≥ ∀ >⎜ ⎟⎝ ⎠

ι) ( )( ) ( )22 2 2 2 , , , ,x y x y x yα β α β α β+ + ≥ + ∀ R∈ ( )( ) ( )22 2 2 2 2 2 , , , , , ,x y z x y z x y z Rα β γ α β γ α β γ+ + + + ≥ + + ∀ ∈

( )( ) ( )22 2 2 2 2 21 2 1 2 1 1 2 2... ... ...ν ν ν να α α β β β α β α β α β+ + + + + + ≥ + + +

(όπου: , , 1, 2,...,i i R iα β ν∈ = ) ια) *, , 0, ,ν κ ν κ ν κ κ να β α β α β α β ν κ+ ++ ≥ + ∀ ≥ ∀ ∈Ν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΑΚΕΡΑΙΟΙ & ΡΗΤΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΑΘΡΟΙΣΜΑΤΑ - ΓΙΝΟΜΕΝΑ

1. Ν.Δ.Ο. για οποιοδήποτε θετικό ακέραιο ν, ο ακέραιος αριθμός 2k ν ν= + δεν είναι τετράγωνο ακεραίου. 2. Ν.Δ.Ο. ο ακέραιος αριθμός 1 1 2 1 2 3 ... 1 2 3 ... 2009k = + ⋅ + ⋅ ⋅ + + ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ δεν είναι τετράγωνο ακεραίου. 3. Να βρείτε την τιμή της παράστασης

3 4 5 25 1 1 1 11 ... ...2 3 4 24 2 3 4 24

k ⎛ ⎞ ⎛= + + + + + − + + + +⎜ ⎟ ⎜⎝ ⎠ ⎝

⎞⎟⎠

4. Να βρείτε για ποιες τιμές του ακεραίου ν το κλάσμα 52 1ν +

είναι ακέραιος.

5. Αν και ισχύει 1, ,x y z∈ xy yz zx+ + = ν.δ.ο. ο αριθμός

2 2 2( 1) ( 1) ( 1x y z+ ⋅ + ⋅ + ) είναι τετράγωνο ρητού αριθμού.

8

6. Να βρείτε για ποια τιμή του φυσικού αριθμού ν ο αριθμός 2 6α ν ν 2= + + είναι τετράγωνο ακεραίου.

7. Να βρείτε για ποιες τιμές του ακεραίου ν ο αριθμός 2 5

1ναν−

=+


8. Σε μια σειρά γράφουμε τους αριθμούς από το 1 έως το 102. Μπροστά σε κάθε αριθμό βάζουμε (+) ή (-) . Να εξεταστεί αν η παράσταση Α που προκύπτει μπορεί να είναι ίση με το μηδέν. 9. Να βρεθούν οι τιμές των παραστάσεων:

1 2 3 4 5 6 ... 99 100(4 8 12 ... 200) (2 6 10 ... 198)

Α = − + − + − + − − +Β = + + + + − + + + +

10. Το γινόμενο 666 ακεραίων είναι ίσο με το 1. Να εξετάσετε αν το άθροισμα αυτών των ακεραίων μπορεί να είναι ίσο με το μηδέν. 11. Να βρείτε την τιμή της παράστασης:

( )( )

2

2

1111 2222 3333 ... 999911 22 33 ... 99+ + + +

Α =+ + + +

12. Να βρείτε το άθροισμα:

1 2 3 2004

1 2 3 2004

1 1 1 1...1 1 1 1

1 1 1 1...1 1 1 1

α α α α

α α α α− − − −

⎛ ⎞Α = + + + + +⎜ ⎟+ + + +⎝ ⎠⎛ ⎞+ + + +⎜ ⎟+ + + +⎝ ⎠

(ΕΜΕ, 1995) 13. Αν , , , , ,x y z Zα β γ ∈ και ισχύει x y zα β γ+ + = + + να δείξετε ότι ο αριθμός: ( )( )( )x yα β γ− − − z είναι άρτιος.

ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

1. Να βρείτε σε πόσα μηδενικά τελειώνει ο καθένας από τους αριθμούς 30 15 30 60 20 1515 30 , 60 30 , 15 20A B= ⋅ = ⋅ Γ = ⋅ 2. Να συγκριθούν οι αριθμοί ( ) (5 48 7 5 72 4 , 8 4a β= ⋅ = ⋅ ) 3. Να συγκριθούν οι αριθμοί

51 121 60 1195 , 2 4 2a β= = − −

9

4. Αν και 0x ≠ , ,α β γ ∈Ζ να δειχθεί ότι:

1x x xx x x

α γ γ β β αα γ β

γ β α

+ + +⎛ ⎞ ⎛ ⎞ ⎛ ⎞

⋅ ⋅⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠

=

5. Ν.Δ.Ο. ο αριθμός 30 31 32 51

11 12 13 32

8 8 8 ... 88 8 8 ... 8

k + + + +=

+ + + + είναι κύβος ακεραίου.

6. Ν.Δ.Ο. 2 4 16 32(2 1) (2 1) (2 1) ... (2 1) 2 1+ ⋅ + ⋅ + ⋅ ⋅ + = − 7. Να βρεθούν οι φυσικοί αριθμοί α,β,γ , ώστε να ισχύει

2 2 21 22 2 2 3a a β β γ γ− + + − ++ + = 85 8. Δίνεται ο αριθμός . Να βρείτε σε πόσα μηδενικά λήγει ο Α. 92 90 41 252 5 3 7A = ⋅ ⋅ ⋅

9. Να συγκριθούν οι αριθμοί 11 1431 ,17 10. Να συγκριθούν οι αριθμοί 371 2473 5και 11. Αν και είναι *, ,α β γ ∈Ν α β γ< < και να βρείτε τους 2 2 2 1184α β γ+ + = , , .α β γ

ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΗ ΡΙΖΑ ΜΗ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ

1. Να βρείτε για ποια τιμή του *n∈ ισχύει

1 1 1... 192 1 3 2 1n n

+ + ++ + + +

=

2. Ν.Δ.Ο. 1 1 1.... 316 15 15 14 2 1

+ + ++ + +

=

3. Για τους ρητούς αριθμούς x,y ισχύει 1x y xy+ + =

Ν.Δ.Ο. ο αριθμός 2 22( 1)( 1)x y+ + είναι ρητός. 4. Αν α,β,γ είναι μη μηδενικοί ρητοί και α+β+γ=0 ν.δ.ο. ο αριθμός

2 2

1 1 1a 2β γ

+ + είναι ρητός.

5.Αν α είναι ένας φυσικός αριθμός ν.δ.ο. ο αριθμός ( 6) ( 7) ( 8) ( 9) 1a a a a+ ⋅ + ⋅ + ⋅ + + είναι ακέραιος. 6. Αν α,β,γ είναι διαφορετικοί ανά δύο ρητοί αριθμοί

10

ν.δ.ο. ο αριθμός 2 2

1 1 1( ) ( ) ( )a 2β β γ γ α

Α = + +− − −

είναι ρητός.

7. Αν για τους ρητούς αριθμούς α,β,γ ισχύει ν.δ.ο. ο αριθμός 22009 1α β γ αβγ αβ βγ γα+ + + = + + + +

( 1) ( 1) ( 1a β γ− ⋅ − ⋅ − ) είναι θετικός ακέραιος.

8. Α) Ν.Δ.Ο. 1 1 1 , 0( 1) 1 1

κκ κ κ κ κ κ

= − >+ + + +

Β) Να βρείτε τον θετικό ακέραιο x, ώστε να ισχύει

1 1 1 2009...20102 1 1 2 3 2 2 3 ( 1) 1x x x x

+ + + =+ ⋅ + ⋅ + + ⋅ +

9. Αν και ισχύει *, ,a β γ +∈a

a aβ γ

β γ γ β= =

+ + +

Ν.δ.ο. 3 2 12 3 4 3 5 5 3

a aa a

β γ β γα β γ β γ β γ+ + +

+ ++ + + + + +

=

10. Αν και είναι *, ,x y z∈ x y z xyz+ + = ν.δ.ο. ο αριθμός 2 2 2

1 1 1 2x y z

+ + + είναι

ρητός. 11. Αν ν είναι θετικός ακέραιος ν.δ.ο. ο αριθμός 2 1ν ν+ + δεν είναι ακέραιος. 12. Να βρεθούν οι ,x y R∈ , ώστε να ισχύει:

2 4 24 13 10 74 10x x y y+ + + − + =

13. Να βρείτε για ποιες τιμές του x Z∈ ο αριθμός 3 51

xx++


14. Αν 1 να δείξετε ότι: 2x≤ ≤ 2 1 2 1x x x x 2+ − + − − =

15. Α) Να δειχθεί ότι: 1. 7 2 10 5 2− = −

2. 11 6 2 11 6 2 6+ + − =

Β) Να δειχθεί ότι: 2 2 2 2+ + + < 2

16. Αν , , , , , 0x y z α β γ > και x y zα β γ= = , να δείξετε ότι:

( )( )x y z x yα β γ α β γ+ + = + + + + z

17. Να βρεθούν οι , Qα β ∈ αν ισχύει: ( )2 3 3 6α β α 0− + − = .

11

18. Να δείξετε ότι ο αριθμός 2x = + 3 είναι άρρητος. 19. Αν , , 0x y ω > και 1xy y xω ω+ + = , να δείξετε ότι:

( )( ) ( )( ) ( )( )2 2 2 2 2 2

2 2 2

1 1 1 1 1 12

1 1 1y x x

x yx y

ω ωω

ω

+ + + + + ++ +

+ + +

y=

20. Να δείξετε ότι: α) 2 3 5 13 48 Q− + − + ∈

β) 1 3 5 ... 2011 Q+ + + + ∈

21.Αν ( ) ,x x x x xΑ = + + ≥ 0 , να δείξετε ότι:

( ) ( ) ( ) ( ) ( )2 12 42 72 110 33Α +Α + Α + Α + Α <

22. Να βρείτε για ποιες τιμές του ακέραιου x ισχύει: 5x x Z+ + ∈

23. Να δείξετε ότι ο αριθμός 2 2 2 2 2 2 2 2 2α = ⋅ + ⋅ + + ⋅ − + είναι ακέραιος. 24. Να τραπούν σε ισοδύναμα κλάσματα με ρητό παρονομαστή τα παρακάτω κλάσματα:

( )

1 2

3 4 10

1 1,7 2 2 3

1 1,1 2 3 6 3 1

Κ = Κ =− +

Κ = Κ =+ + + +

5−

ΑΛΓΕΒΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΟΝΩΝΥΜΑ - ΠΟΛΥΩΝΥΜΑ

1. Δίνονται τα μονώνυμα 2 1(5 1) x yλκ ++ ⋅ ⋅ , 1(4 ) 5x yμκ −− ⋅ ⋅ των μεταβλητών x,y τα οποία είναι όμοια. α) Να βρείτε τις τιμές των λ,μ β) Για ποια τιμή του κ τα μονώνυμα είναι ίσα; γ) Για ποια τιμή του κ τα μονώνυμα είναι αντίθετα; δ) Ποιος είναι ο βαθμός των μονώνυμων ως προς x, ως προς y και ως προς x και y; 2. Δίνεται το μονώνυμο 23 v 1x yμ−− ⋅ ⋅ + των μεταβλητών x,y. Για ποιες τιμές των ν,μ το μονώνυμο είναι 2ου βαθμού ως προς x και 5ου βαθμού ως προς y; 3. Να βρείτε για ποια τιμή του θετικού ακεραίου ν η παράσταση 2 3 ...x x x xν⋅ ⋅ ⋅ ⋅ είναι μονώνυμο βαθμού 45 (ως προς x)

12

4. Δίνεται το μονώνυμο των μεταβλητών x,y. Να βρείτε: 1 3(2 1)a xβ −− ⋅ ⋅ y α) Για ποια τιμή του β το μονώνυμο είναι μηδενικού βαθμού ως προς x, β) Την τιμή του β ώστε το μονώνυμο να είναι όμοιο με το 5 35 x y⋅ ⋅ γ) Τις τιμές των α,β ώστε το μονώνυμο να είναι ίσο με το 2 35 x y⋅ ⋅ δ) Την τιμή του α για την οποία το μονώνυμο είναι μηδενικό

5. Να βρεθούν τα ν,μ ώστε η παράσταση 2 3 724

5x y x yμ ν ν− −⋅ ⋅ + ⋅ −

)

να είναι μονώνυμο.

6. Δίνεται το πολυώνυμο ( ) ( )( ) ( )( ) ( )(Q x x a x x x x x aβ β γ γ= − − + − − + − − ,οπου α,β,γ διαφορετικοι ανα δυο πραγματικοι αριθμοι.

Ν.Δ.Ο. 1) 1 1 1 0( ) ( ) ( )Q a Q Qβ γ

+ + =

2) 0( ) ( ) ( )a

Q a Q Qβ γβ γ

+ + =

7. Για το πολυώνυμο P(x) ισχύει 2(2 1) 4 6 3P x x x+ = + + . Να βρείτε το P(x). 8. Αν για το πολυώνυμο P(x) ισχύει Ρ(0)=1 και ( )( ) 4 3P P x x= + , να βρείτε το Ρ(7) 9. Δίνεται το πολυώνυμο 7 4 2( ) ( 1)( 1)( 1)P x x x x x x x= + + − + + − 10

α) Να βρείτε τον βαθμό του πολυωνύμου P(x) β) Να βρείτε τον σταθερό όρο του πολυωνύμου P(x) γ) Να βρείτε το άθροισμα των συντελεστών του P(x)

ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ

1. Ν.Δ.Ο. 1) 2 2 2( ) ( ) 2(a a a 2 )β β β+ + − = + 2) 2 2( ) ( ) 4a a aβ β β+ − − = 3) 2 2( 2 ) ( 3 ) 2( 2 )( 3 )a a a a 2β β β β+ + + − + + = β

8

4) 2 2 4 4 8( )( )( )( )a a a a aβ β β β− + + + = − β

3

5) 3 2 2 3(2 ) 3(2 ) ( 2 ) 3(2 )( 2 ) ( 2 ) ( )a a a a a a aβ β β β β β+ − + + + + + − + = − β

2)

6) 2 2( ) 2 ( ) (a a aβ γ β γ β γ+ + + + = + + 7) 2 4 16 8 24( 1)( 1)( 1)( 1)( 1) 1a a a a a a a− + + + + + = − 2. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α,β στις παρακάτω περιπτώσεις: α) Αν ισχύει 2 2 2( ) 2a aβ β+ = − − β) Αν ισχύει 2 24 4(a aβ β+ = − −) 5

3. Να βρείτε την τιμή της παράστασης 2 2911 912 911 912

912 911 912 911A ⎛ ⎞ ⎛= + − −⎜ ⎟ ⎜

⎝ ⎠ ⎝⎞⎟⎠

13

4. Ν.Δ.Ο. ο αριθμός α) είναι πολλαπλάσιο του 71 374 3− 3

11

β) είναι πολλαπλάσιο του 126 95 + γ) διαιρείται με τον αριθμό 80 123 − 5. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α,β ισχύει α+β=3 και α·β=1 να βρείτε τις τιμές των παραστάσεων

2 2A a β= + , 3B a 3β= + , 2 22 2a aβ βΓ = + , 2

1 1a 2β

Δ = + ,

2 2

aE ββ α

= +

6. Α) Να υπολογίσετε το άθροισμα 11 1 1.....

1 2 2 3 ( 1)S

ν ν= + + +

⋅ ⋅ +

Β) Να υπολογιστεί το άθροισμα 2 2 2 2

2 4 4 4 4

1 2 1 3 2 2010 2009...1 1 2 2 3 3 2010 2010

S − − −= + + + +

+ + + +

7. Αν α,β,γ είναι τα μήκη των πλευρών του τριγώνου ΑΒΓ και ισχύει 22( ) ( )( 2 )aβ γ α β α β− = + + − γ ν.δ.ο. το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισόπλευρο.

8. Ν.Δ.Ο. 2 2 2

1 1 1 1011 1 ... 12 3 100 200

⎛ ⎞ ⎛ ⎞ ⎛ ⎞− ⋅ − ⋅ ⋅ − =⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠

9. Δίνεται η παράσταση 2( ) 1 ,A x x x x= + + ∈ α) Ν.Δ.Ο. A(x)A(-x)=1 β) Ν.Δ.Ο. οι αριθμοί

(1) (2) (3) ... (2009)( 1) ( 2) ( 3) ... ( 2009)

a A A A AA A A Aβ

= ⋅ ⋅ ⋅ ⋅= − ⋅ − ⋅ − ⋅ ⋅ −

είναι αντίστροφοι.

10. Αν 22

a 0γβ+ + = και αβγ=10, να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης

(2

22 22

A a a aγ )β⎛ ⎞= + +⎜ ⎟⎝ ⎠

(ΕΜΕ Θαλής 2006)

11. Ν.Δ.Ο. ο αριθμός 2

222223 444441 222220 222216222222

A ⋅ ⋅ += είναι ακέραιος

(ΕΜΕ Αρχιμήδης 2003) 12. Να δειχθεί ότι: i) ( )( ) ( ) (2 22 2 2 2 )x y x y yα β α β α β+ + − + = − x

ii) ( )( ) ( )2 2

22 2 2 2 2 2x y z x y z2

x y x z y zα β α γ β γ

α β γ α β γ+ + + + − + + = + +

14

(όπου: κ λ

κ ν μ λμ ν

= ⋅ − ⋅ )

(Ταυτότητα του Lagrange)

13. Αν και ισχύει: *, , , 0Rα β γ α β γ∈ + + ≠1 1 1 1α β γ α β γ+ + =

+ +,

να δείξετε ότι:

2011 2011 2011 2011 2011 2011

1 1 1 1α β γ α β γ

+ + =+ +

14. Αν , , Rα β γ ∈ και ( )3 3 3 3α β γ α β γ+ + = + + να δείξετε ότι:

( )2011 2011 2011 2011α β γ α β γ+ + = + +

(Υπ. Ισχύει: ( ) ( )( )(3 3 3 3 3 )α β γ α β γ α β β γ γ α+ + = + + + + + + ) 15. Αν *, ,x y z R∈ και 0 να δείξετε ότι: xy yz zx+ + =

α) , ,x y y z z x R+ + + ∈ − 0

β) ( )2 2 2 2 2 2

4x y y z z x x y zx y y z z x+ + +

+ + = + ++ + +

16. Αν , ,α β γ είναι τα μήκη των πλευρών τριγώνου ΑΒΓ και ισχύει:

0α β β γ γ αγ α β− − −

+ + = , να δειχθεί ότι το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισοσκελές.

17. Αν , ,α β γ είναι τα μήκη των πλευρών τριγώνου ΑΒΓ και ισχύει:

01 1 1α β β γ γ α

αβ βγ γα− − −

+ ++ + +

= , να δειχθεί ότι το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισοσκελές.

18. Αν ( ) *1 1 4, , Rα β α βα β⎛ ⎞

+ + = ∈⎜ ⎟⎝ ⎠

, να δειχθεί ότι α β=

19. Αν , Rα β ∈ και 1α β+ = , να δείξετε ότι: α) 3 3 3 1α β αβ+ + = β) ( ) ( )3 31 1α β β α α+ − + = − β

ΠΑΡΑΓΟΝΤΟΠΟΙΗΣΗ

1. Να παραγοντοποιήσετε τις παρακάτω παραστάσεις 1) 23 12x x+ 4) 3 22 4x x y− 2) 2 2xy x− y 5) 22x y x− 3) 2 3 3 27 14x y x+ y 6) 3xy x−

15

2. Να κάνετε γινόμενο τις παρακάτω παραστάσεις 1) 2ax a aψ ω+ − 2) ( ) ( )a x a yβ β+ − + 3) ( ) ( )a x a yβ β− − − 4) ( ) 3 3a x y x y− − + 5) (3 2 )( ) ( )( )x y a a x yβ β+ − + − + 3. Να παραγοντοποιήσετε τις παρακάτω παραστάσεις α) 2x xy ax ay+ − − δ) 1xy x y+ − − β) 2a βγ αβ αγ+ + + ε) 2( )xy x yω ω− − − γ) 3 2 1x x x+ − − στ) 2 2 4a aβ β+ + + 4. Να κάνετε γινόμενο τις παρακάτω παραστάσεις 1) 4)29 2x − 5 2 4 24 9x y ω− 2) 2( )x y 2ω+ − 5) 4 16x − 3) 6)2 29a β −81 82 2x − 5. Να κάνετε γινόμενο τις παρακάτω παραστάσεις 1) 4) 3 1a − 32 1x − 6

41

9

2) 5) 3 27x − 32 5x− + 3) 6) 38x + 3 3( 1) ( 1)x y− − − 6. Να γράψετε ως τετράγωνα πολυωνύμων τις παραστάσεις 1) 2 6x x− + 4) 225 40 16x x+ + 2) 29 6 1x x+ + 5) 2( 2) 6( 2) 9x x− − − + 3) 6) 2 6y y+ +9

3

24( 1) 4( 1) 1x x− − − + 7. Να κάνετε γινόμενο τα τριώνυμα 1) 2 4x x+ + 4) 2 5 6x x− + 2) 5) 2 7x x+ + 6 2 6x x− − 3) 2 2 8x x+ − 6) 2 3 10x x− − 8. Να παραγοντοποιήσετε τις παρακάτω παραστάσεις 1) 2 22x x xψ ψ ψ+ + − − 2) 2 2 4 4x y y− − − 3) 2 22x xy y 2ω+ + − 4) 2 2 2a 2β βγ γ− + − 5) 5 4 1x x x+ − − 9. Να κάνετε γινόμενο τις παραστάσεις α) β)4 2 1K x x= + + 5 1x xΛ = + + 10. Α) Αν , ,a β γ ∈ και α+β+γ=0 ν.δ.ο. 3 3 3 3a aβ γ β+ + = γ

3

Β) Να γίνει γινόμενο η παράσταση 3 3(2 ) (3 1) (1 5 )x y x x y− + − + − +

16

11. Να παραγοντοποιηθούν οι παραστάσεις 1) 2 2 2 2 2a a a 2β β γ γ β βγ γα+ + − − − 2) 2 2 2( ) ( ) ( ) 2a a a aβ γ β γ γ β β+ + + + + + γ

a

3) 2 2 2( ) ( ) ( ) 3a a aβ γ β γ γ β β+ + + + + + γ 4) ( ) 1a a aβ γ β βγ γα βγ+ + − + + + − 5) 2 2 2( ) ( ) (a a )aβ γ β γ γ β− + − + − 12. Να γίνουν γινόμενο δύο ή περισσότερων πολυωνύμων τα παρακάτω πολυώνυμα:

1. 4 3 22 1x x x x+ + + + 2. 3 22 2 1x x x+ + + 3. 4 3 22 2 2 1x x x x+ + + + 4. 4 2 1x x+ +5. 10 8 6 4 2 1x x x x x+ + + + +6. 44 1x +7. 5 4 1x x+ +

13. Έστω: ( ) ( )( ) ( )( ) ( )( ) ,f x x x x x x x xα β β γ γ α= − − + − − + − − ∈R , όπου: , , Rα β γ ∈ με α β γ α≠ ≠ ≠ . Να δειχθεί ότι:

α) ( ) ( ) ( )

2 2 2

1f f fα β γα β γ

+ + =

β) ( ) ( ) ( ) 0f f fα β γ+ + >

ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ

1. Να λυθεί η εξίσωση

... 180812 1 3 2 4 3 100 99x x x x

+ + + + =+ + + +


30 1 10 3 11 51980 2009 2020 2007 2021x x x x x− − + − +

+ + + + =


1 2 3 99... 992 3 4 100

x x x x+ + + ++ + + + =

4. Να λυθεί η εξίσωση 2 ( 2) 4(x x )λ λ− = − για τις διάφορες τιμές του λ ∈ 5. Να λυθεί η εξίσωση

1...1 2 2 3 99 100 100

x x x+ + + =

⋅ ⋅ ⋅

6. Να λυθούν οι εξισώσεις 1)(2x+1)(x-2)=0 2)3(x-1)(x+2)(x-3)=0

17

3) 2(2 1) 4(2 1) 0x x+ − + = 4) 2 2( 4)( 1) 2( 1)( 2)x x x x− − = − − 5) 2 23( 2 1) 2( 1)x x x− + = − 6) 3 4 0x x− = 7) 3 2 1 0x x x+ − − = 8) 3 22 2x x x+ − − = 0

0 7. Να λυθεί η εξίσωση 4 5 8( 1) (2 1)x x x− + − − = 8. Να λυθεί η εξίσωση 2 4 6 ... 100 ( 3 5 ... 99 ) (1 3 5 ... 99)x x x x x x x x+ + + + = + + + + + + + + + 9. Να λυθούν οι εξισώσεις

1) 8 6 4 2001 2003 20052000 2002 2004 7 5 3x x x x x x− − − − − −

+ + = + +

2) 20 19 18 17 42006 2007 2008 2009x x x x− − − −

+ + + =

10. Να λυθούν οι εξισώσεις 1) 22 1x x− − = 0 2) 2 2( 1) ( 2) 10 5x x x+ + − = +

3)2( 1) 1 4 1

3 5x x x− − −

+ = − −

2

0

4) 3 3( 1) 10 ( 1) ( 2)x x x− + = + − − 11. Ν.Δ.Ο. η εξίσωση έχει δυο λύσεις πραγματικές και άνισες 22 2( 1)x xλ λ+ − − = για οποιοδήποτε λ∈ 12. Να λυθεί η εξίσωση 2 2 2 22 ( ) 0, , ,x a x a Rβ β γ α β γ+ + − = ∈ 13. Να κάνετε γινόμενο τα παρακάτω τριώνυμα: 1) 2 4 3x x− + 4) 22 1x x− − 2) 2 25 6x ax a− + 5) 24 3x x− − 3) 2 23 3x ax a− − 6) 22 3x x− − + 14. Να λυθούν οι εξισώσεις

1) 2 2 2

2 1 1 01

xx x x x x

++ +

− + −=

2) 2

1 1 23 1 4x x x x− =

− − − + 3

15. Να λυθεί η εξίσωση:

( ) ( )( ) ( )( ) ( )( )1 1 1 1...

1 1 2 2 3 20 21 310x x x x x x x x+ + + +

+ + + + + + +21

=

18

16. Αν η εξίσωση:

( )2 24 6 4 10 2xλ μ λ μ λ+ − − + = + μ , δεν έχει μοναδική λύση στοR , τότε να δείξετε ότι είναι αδύνατη. 17. Να λυθεί η εξίσωση:

3 4 5 2 16 7 8 5 4 3

x x x x x+ + + + ++ + = + +

x

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ

1. Αν 2<x<3 και 1<y<2 ν.δ.ο. α) 7 2 3 12x y< + < β) 2 2 3 3x y− < − <

γ)1 3xy

< <

2. Αν α,β>1 ν.δ.ο. 1) ( 2)( 3) 1a 2β+ + > 2) ( 1)( 1)a 0β− − > 3) 1a aβ β+ > + 3. Αν α,β,γ > 1 ν.δ.ο. 1a β γ αβγ αβ βγ γα+ + + > + + + 4. Αν α,β,γ > 0 ν.δ.ο.

1) 2aaβ

β+ ≥

2) 1 1( )aa

ββ

⎛ ⎞+ + ≥⎜ ⎟

⎝ ⎠4

3)2 2

2a aa

β ββ

+ +≥

+

4) 3 3 ( )a a aβ β β+ ≥ +

5) 6aa

β β γ γ αγ β+ + +

+ + ≥

6) 1 1 1( )aa

β γβ γ

⎛ ⎞+ + + + ≥⎜ ⎟

⎝ ⎠9

7)2 2 2 2 2 2a a aa a

β β γ γ β γβ β γ γ

+ + ++ + ≥ +

+ + ++

8) 2 2

1 1aa aβ

β β+ ≥ +

5. Ν.Δ.Ο. α) 2 2 2a aβ γ β βγ γ+ + ≥ + + α ( , , )a, β γ ∈ β) 2 2 22 2 (a a ),β γ β γ+ + ≥ + ( , , )a β γ ∈

19

γ) , ( ,2 24 2 4a aβ β+ ≥ − − 2 , )a β γ ∈

6. α) Αν α,β>0 ν.δ.ο. 2

2a a ββ≥ −

β) Αν α,β,γ>0 ν.δ.ο. 2 2 2a a

aβ γ β γ

β γ+ + ≥ + +

7. Να προσδιορίσετε την ελάχιστη τιμή της παράστασης 2 227 10 8 8, ( , )A a a aβ β β β= + − − + ∈ . Για ποιες τιμές των α, β η παράσταση Α γίνεται ελάχιστη; 8. Α) Ν.Δ.Ο. για κάθε , ,x y ω∈ ισχύει 2 2 2x y xy y xω ω ω+ + ≥ + + Β) Αν , , 0a β γ ≥ ν.δ.ο. 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2(2 )(2 )(2 ) ( ) ( ) ( )a a a aβ γ β γ γ β β β γ γ+ + + + + + ≥ + + + 2a

) 9. Α) Ν.Δ.Ο. 2( ) 4 , ( ,a a aβ β β+ ≥ ∈

Β) Αν α,β,γ>0 ν.δ.ο. 1 1 1 1 1 12a aβ γ β β γ γ

⎛ ⎞+ + ≥ + +⎜ ⎟+ + +⎝ ⎠α

)

10. Α) Ν.Δ.Ο. 2 2 2 0, (a a a− + > ∈

Β) Ν.Δ.Ο. για κάθε ισχύει a∈ 22

1 22 2

a aa a

+ ≥− +

11. Αν , , 1a β γ ≥ ν.δ.ο. α) 1 aβ α β+ ≥ +

β) 11 1 1

aa a

β γβ γ γ αβ βγ

+ ++ + + + + +

≤

12. Α) Αν α,β>1 ν.δ.ο. 1a aβ β+ < + Β) Αν α,β,γ,δ>1 ν.δ.ο. 3a aβ γ δ βγδ+ + + < +

13. Α) Αν α,β>0 ν.δ.ο. 2 2

1 1aa aβ

β β+ ≥ +

Β) Αν α,β,γ>0 ν.δ.ο. 2 2 2

1 1 12aa a

β β γ γ αγ β β

⎛ ⎞+ + ++ + ≥ + +⎜ ⎟

⎝ ⎠γ

14. Α) Ν.Δ.Ο. 2 2 2x y z xy yz zx+ + ≥ + + για κάθε , ,x y z∈ Β) Αν , , 0a β γ ≥ ν.δ.ο. ( )( ) ( )( ) ( )( ) 2(a a a )β γ β γ β α γ α γ β β γ+ + + + + + + + ≤ + + 15. Να βρεθούν οι πραγματικοί αριθμοί α,β,γ,δ για τους οποίους ισχύει 2 2 2 2 ( )a aβ γ δ β γ δ+ + + = + +

20

16. Να λυθεί το σύστημα

2

2

2

25 37 5

x x yy y zz z

+ = +

+ = +

+ = + x

17. Αν , , 0a β γ ≥ ν.δ.ο. 1) 2 2 2 2 2 2 2 2( )( )( )a a a a 2β β β γ βγ γ γα β γ+ − + − + − ≥ 2) 2 2 2( 3 1)( 3 1)( 3 1) 125a a aβ β γ γ β+ + + + + + ≥ γ

18. Θεωρούμε τους αριθμούς 1 3 5 595 597...4 6 8 598 600

A = ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅

2 4 6 596 598...5 7 9 599 601

B = ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅

Ν.Δ.Ο. 1)Α<Β και

2) 15990

A < (ΕΜΕ Αρχιμήδης 2009)

19. Αν , , 0a β γ ≥ και 1aβ βγ γα+ + =

ν.δ.ο. 2 2 2 2 2 2( ) ( ) ( ) 2a β γ β γ α γ α β αβγ+ + + + + ≥

20. Να συγκριθούν οι αριθμοί 2009 2008

2010 2009

10 1 10 1,10 1 10 1

A B− −= =

− −

21. Να βρεθούν οι αριθμοί .x y∈ αν ισχύει ( ) ( )2009 49 2010 41 2009x y− + ⋅ − + = 22. Αν α,β>0 και αβ=1 ν.δ.ο. 1) 2a β+ ≥ 2) 2 2a aβ β+ ≥ + 23. Αν α,β,γ>1 ν.δ.ο. 1) 1 aαβ β+ > +

2) 1 1 11 1 1aa

β γβ γ

⎛ ⎞⎛ ⎞⎛ ⎞+ − + − + − >⎜ ⎟⎜ ⎟⎜ ⎟⎝ ⎠⎝ ⎠⎝ ⎠

1

24. Α) Ν.Δ.Ο. 2a β αβ+ ≥ για κάθε , 0α β ≥ Β) Αν , , (0,1)α β γ ∈ και α+β+γ=1 ν.δ.ο. (1 )(1 )(1 ) 8a aβ γ βγ− − − ≥ 25. Να βρεθούν οι πραγματικοί αριθμοί x,y,ω για τους οποίους ισχύει 4 1 2 2 2 3x y x y zω+ + = − + − + −

26. Αν 2 2 2

1 1 1 1...2 3 4 100

A = + + + + 2 , να δείξετε ότι: 99 99202 100

A< <

21

27. α) Να δείξετε ότι: ( )

1 1 11 1n n n n

= −+ +

β) Έστω: ( )

*1 1 1 1 11 ... ,2 6 12 20 1nS n

n n= + + + + + + ∈

+N

N

i) Να δείξετε ότι: *2,nS n< ∀ ∈

ii) Να βρείτε για ποια τιμή του είναι: *n N∈40212011nS =

28. Να δείξετε ότι για κάθε ισχύουν: , , 0x y z >

1) 2 2x y z x yz+ ≥

2) 2 2 2

1 1 1 12

x y zx y z y z x z x y x y z

⎛ ⎞+ + ≤ + +⎜ ⎟+ + + ⎝ ⎠

29. Να δειχθεί ότι:

( ) ( ) ( ) ( )5 , , ,3 3 3 6

x y z y z x z x yx y z x y z

+ + ++ ≤ + + 0∀ ≥


1 1 13 2 ,xyz xy yz zx xyz x y zx y z

⎛ ⎞, , 0+ + + ≥ + + ∀ >⎜ ⎟⎜ ⎟

⎝ ⎠

31. Να δειχθεί ότι: ( )2 2

8, , 1,1 1

x y x yx y

+ ≥ ∀ ∈ +∞− −

32. Να δειχθεί ότι: 2 2 2 2 2 2

1, , , 0α β γ α β γα β β γ γ α

+ + >+ + +

>


11 1n n

nb aa b

2 +⎛ ⎞ ⎛ ⎞+ + + ≥⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎝ ⎠ ⎝ ⎠

για κάθε και *,a b R+∈ n N∈ 34. Αν και , , 0x y z > 1xyz = να δείξετε ότι:

3 3 3 3 3 3

1 1 1 11 1x y y z z x 1+ + ≤

+ + + + + +

35. Να δείξετε ότι για κάθε , , 0α β γ ≥ ισχύει:

1. 2 2

2 2α β α+ +

≥β

2. ( )2 2 2 2 2 2 2α β β γ γ α α β+ + + + + ≥ + +γ

22

Γενικές ασκήσεις

1. Να λυθεί το σύστημα: ( )( )( )

111

x x yy y zz z x

+ =+ =+ =

2. Να λυθεί το σύστημα: ( )( )( )( )( )( )

1 41 41 4

x x yy y zz z x

+ + =+ + =+ + =

3. Να λυθεί η εξίσωση:

54 5 98 99... 3 25 6 99 100

x x x x+ + + ++ + + + = ⋅

4. Αν , , ,x y z w R∈ και ισχύουν 4x y z w+ + + = − και 4 4 4 4 4x y z w+ + + =

Να βρεθούν οι , , ,x y z w .

5. Να δειχθεί ότι ο αριθμός 5 3 είναι άρρητος. x = +

6. Αν 21 5x

x⎛ ⎞+ =⎜ ⎟⎝ ⎠

, 0 , να δειχθεί ότι: x R∈ −2

33

1 20xx

⎛ ⎞+ =⎜ ⎟⎝ ⎠

.

7. Αν 3 0 , να δείξετε ότι: ( ) ( ) ( )3 32 2 2α β γ β γ α γ α β− − + − − + − − =

2 2ή ή

2β γ γ α αα β γ+ +

= = =β+

8. Να δείξετε ότι: 2 2 2 2

1 1 1 1 1...3 5 7 77 4

+ + + + <

9. Αν 1, 1α β< < , να δείξετε ότι: 2 2

1 1 21 1 1α β α

+ ≥− − − β

10. Αν *, ,x y z R∈ και είναι 1 1 1 1x y z+ + = να δείξετε ότι:

2 2 2 2 2 2

3x y y z z x x y zxy yz zx+ + +

+ + = + + −

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΟΛΥΜΠΙΑΔΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ (ΜΠΑΜΠΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ) ΕΚΔ.ΣΑΒΒΑΛΑΣ 2. ΑΝΙΣΟΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ (Ν.ΖΑΝΤΑΡΙΔΗΣ- Κ.ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ), ΕΚΔ. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ,2004

23

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Ε. Μ. Ε. ΛΕΠΤΟΚΑΡΥΑ ΠΙΕΡΙΑΣ 2014

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ανδρέας Βαρβεράκης

Σε αυτές τις σημειώσεις γίνεται μία επισκόπηση μερικών βασικών σημείων των γνώσεων προηγούμενων τάξεων μερικά από τα οποία πιθανά να μην έχουν εμπεδωθεί αρκετά, καθώς και σύντομη αναφορά στη θεωρία της ύλης της Γ΄ Γυμνασίου. Καλό θα είναι ο μαθητής να προσπαθήσει να μελετήσει αναλυτικά όλα αυτά από τα αντίστοιχα σχολικά εγχειρίδια μαζί με τις σχετικές αποδείξεις. Όλα αυτά αποτελούν το ελάχιστο θεωρητικό υπόβαθρο για να μπορέσει ο μαθητής να λύσει τις αντίστοιχες ασκήσεις. Τα περισσότερα δε από αυτά θα μελετηθούν αναλυτικότερα και σε μεγαλύτερο βάθος στη Γεωμετρία της Α΄ και της Β΄ Λυκείου.

Οι ασκήσεις που ακολουθούν περιέχουν και θέματα που έχουν τεθεί σε παλαιότερους διαγωνισμούς καθώς και ασκήσεις στο πνεύμα αυτών των διαγωνισμών.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ

Έστω ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ , σημείο Ο της ευθείας ΑΒ εξωτερικό του ευθύγραμμου τμήματος προς το μέρος του Α και Μ το μέσο του ΑΒ.

Τότε και .

Αν το Ο είναι στο εσωτερικό του ΑΒ πλησιέστερα προς το Β, τότε και

.

ΤΡΙΓΩΝΑ

Τα τρίγωνα ταξινομούνται σε • σκαληνά, ισοσκελή και ισόπλευρα , ως προς τις πλευρές τους. • οξυγώνια, ορθογώνια και αμβλυγώνια, ως προς τις γωνίες τους.

Οι πλευρές και οι γωνίες ενός τριγώνου λέγονται κύρια στοιχεία του, ενώ οι διάμεσοι, οι διχοτόμοι και τα ύψη του λέγονται δευτερεύοντα στοιχεία: ΑΗ ύψος (κάθετη στην ΒΓ), ΑΜ διάμεσος (Μ μέσο της ΒΓ), ΑΔ διχοτόμος (διαιρεί τη γωνία Α σε δύο ίσα μέρη).

24

Master

Text Box

ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΡΙΓΩΝΩΝ

Δύο τρίγωνα είναι ίσα όταν έχουν: • δύο πλευρές ίσες μία προς μία και τις περιεχόμενες σε αυτές γωνίες ίσες (ΠΓΠ), • μια πλευρά και τις προσκείμενες σε αυτή γωνίες ίσες μία προς μία (ΓΠΓ), • και τις τρεις πλευρές ίσες μία προς μία (ΠΠΠ). Ειδικότερα δύο ορθογώνια τρίγωνα είναι ίσα όταν έχουν: • Δύο οποιεσδήποτε ομόλογες πλευρές τους ίσες μία προς μία. • Μια πλευρά και την προσκείμενη σε αυτήν οξεία γωνία αντίστοιχα, ίσες μία προς μία. • Μία πλευρά και την απέναντι από αυτή οξεία γωνία αντίστοιχα ίσες μία προς μία. ΙΣΟΣΚΕΛΕΣ ΤΡΙΓΩΝΟ Σε κάθε ισοσκελές τρίγωνο: •Οι προσκείμενες στη βάση γωνίες είναι ίσες. •Η διχοτόμος της γωνίας της κορυφής είναι διάμεσος και ύψος. • Αν σε ένα τρίγωνο ΑΒΓ είναι B = Γ, τότε θα είναι και β = γ. • Έστω τρίγωνο ΑΒΓ και σημείο Δ της βάσης ΒΓ. Αν η ΑΔ είναι διχοτόμος και διάμεσος ή διχοτόμος και ύψος ή διάμεσος και ύψος, τότε το τρίγωνο είναι ισοσκελές.

ΜΕΣΟΚΑΘΕΤΟΣ ΕΥΘΥΓΡΑΜΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Η ευθεία ε που είναι κάθετη στο ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ και διέρχεται από το μέσο του λέγεται μεσοκάθετος του ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ

25

Κάθε σημείο της μεσοκαθέτου ενός ευθύγραμμου τμήματος ισαπέχει από τα άκρα του και αντίστροφα, κάθε σημείο πού ισαπέχει από τα άκρα ενός τμήματος ανήκει στη μεσοκάθετό του.

ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΑΞΟΝΑ-ΑΝΑΚΛΑΣΗ

Τα σημεία Α, Β λέγονται συμμετρικά ως προς την ευθεία ε όταν η ευθεία είναι μεσοκάθετος του ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ. Η ευθεία ε λέγεται άξονας συμμετρίας.

Δύο σχήματα Σ, Σ' λέγονται συμμετρικά ως προς ένα σημείο Ο ή μια ευθεία ε, όταν κάθε σημείο του Σ' είναι συμμετρικό ενός σημείου του Σ, ως προς το Ο ή την ε και αντίστροφα.

Ανάκλαση τριγώνου

ΔΙΧΟΤΟΜΟΣ ΓΩΝΙΑΣ

Κάθε σημείο της διχοτόμου μιας γωνίας ισαπέχει από τις πλευρές της και αντίστροφα κάθε εσωτερικό σημείο της γωνίας που ισαπέχει από τις πλευρές είναι σημείο της διχοτόμου.

26

ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΚΕΝΤΡΟ

Έστω Ο σημείο του επιπέδου. Τότε για κάθε σημείο Α, υπάρχει μοναδικό σημείο Β τέτοιο, ώστε το Ο να είναι το μέσο του ΑΒ. Πράγματι αρκεί να προεκτείνουμε το τμήμα ΑΟ και στην ημιευθεία Οx να πάρουμε τμήμα ΟΒ = ΟΑ. Το σημείο Β λέγεται συμμετρικό του Α ως προς Ο. Προφανώς και το Α είναι συμμετρικό του Β ως προς το Ο. Τα σημεία Α και Β λέγονται συμμετρικά σημεία ως προς κέντρο συμμετρίας το σημείο Ο. Παρατηρούμε ότι τα άκρα ενός ευθύγραμμου τμήματος είναι συμμετρικά ως προς το μέσο του.

ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ

Τα εφαπτόμενα τμήματα κύκλου, που άγονται από σημείο εκτός αυτού είναι ίσα μεταξύ τους.

ΤΕΜΝΟΜΕΝΟΙ ΚΥΚΛΟΙ

Η διάκεντρος δύο τεμνόμενων κύκλων είναι μεσοκάθετος της κοινής χορδής τους.

27

ΓΩΝΙΕΣ ΣΕ ΔΥΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΥΘΕΙΕΣ ΤΕΜΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΡΙΤΗ

Αν δυο παράλληλες ευθείες τέμνονται από τρίτη σχηματίζουν i) τις εντός εκτός και επί τα αυτά μέρη γωνίες ίσες, ii) τις εντός και επί τα αυτά μέρη γωνίες παραπληρωματικές.

Αν δυο ευθείες τεμνόμενες από τρίτη σχηματίζουν δυο εντός εναλλάξ γωνίες ίσες, τότε είναι παράλληλες.

Αν δυο ευθείες τεμνόμενες από τρίτη σχηματίζουν δυο εντός, εκτός και επί τα αυτά μέρη γωνίες ίσες ή δυο εντός και επί τα αυτά μέρη παραπληρωματικές, τότε είναι παράλληλες.

Δυο ευθείες κάθετες στην ίδια ευθεία, σε διαφορετικά σημεία της, είναι μεταξύ τους παράλληλες.

ΑΘΡΟΙΣΜΑ ΓΩΝΙΩΝ ΤΡΙΓΩΝΟΥ

Το άθροισμα των γωνιών κάθε τριγώνου είναι 2 ορθές.

ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΕΣ ΓΩΝΙΕΣ

Μια γωνία xAy που η κορυφή της Α ανήκει στον κύκλο (Ο, ρ) και οι πλευρές της Ax, Ay τέμνουν τον κύκλο, λέγεται εγγεγραμμένη γωνία στον κύκλο (Ο, ρ).

Κάθε εγγεγραμμένη γωνία ισούται με το μισό της επίκεντρης που έχει ίσο αντίστοιχο τόξο.

Οι εγγεγραμμένες γωνίες ενός κύκλου που βαίνουν στο ίδιο τόξο ή σε ίσα τόξα είναι μεταξύ τους ίσες.

Κάθε εγγεγραμμένη γωνία έχει μέτρο ίσο με το μισό του μέτρου του αντίστοιχου τόξου της δηλαδή με το μισό του μέτρου της επίκεντρης που βαίνει στο ίδιο τόξο..

28

ΓΩΝΙΑ ΤΕΜΝΟΜΕΝΩΝ ΧΟΡΔΩΝ-ΤΕΜΝΟΥΣΩΝ ΚΥΚΛΟΥ

(Ημιάθροισμα τόξων) (Ημιδιαφορά τόξων)

ΜΗΚΟΣ ΚΥΚΛΟΥ-ΤΟΞΟΥ, ΕΜΒΑΔΟΝ ΚΥΚΛΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ-ΚΥΚΛΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ

Μήκος κύκλου: Μήκος τόξου:

Εμβαδόν κυκλικού δίσκου: Εμβ. κυκλ.

τομέα:

Όπου μ, α το μέτρο του τόξου σε μοίρες η ακτίνια αντίστοιχα.

Παρατήρηση: Το εμβαδόν ενός κυκλικού τομέα, ισούται με το ημιγινόμενο του μήκους του

αντίστοιχου τόξου, επί την ακτίνα:

ΛΟΓΟΣ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ - ΘΕΩΡΗΜΑ ΘΑΛΗ

• Παράλληλες ευθείες, αν ορίζουν ίσα τμήματα σε μια ευθεία που τις τέμνει, τότε θα ορίζουν ίσα τμήματα και σε οποιαδήποτε άλλη ευθεία που τις τέμνει.

• Λόγος ενός ευθύγραμμου τμήματος ΓΔ προς το ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ είναι ο θετικός αριθμός λ για τον οποίο ισχύει .

29

• Τα ευθύγραμμα τμήματα α, γ είναι ανάλογα προς τα ευθύγραμμα τμήματα β, δ, όταν

ισχύει

• Θεώρημα Θαλή. Τρεις ή περισσότερες ευθείες, αν τέμνουν δύο άλλες ευθείες, τότε τα τμήματα που ορίζονται στη μία είναι ανάλογα προς τα αντίστοιχα τμήματα που

ορίζονται στην άλλη:

Για δύο σημεία Δ, Ε των πλευρών ΑΒ, ΑΓ αντιστοίχως ενός τριγώνου ΑΒΓ ισχύουν:

Αν ΔΕ//ΒΓ, τότε και αντίστροφα. Το ίδιο ισχύει αν τα Δ, Ε βρίσκονται στις προεκτάσεις των αντίστοιχων πλευρών.

Θ. Θαλή σε τρίγωνο

Ακόμα ισχύει: Αν ΔΕ//ΒΓ, τότε

ΟΜΟΙOΘΕΣΙΑ - ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ

• Ομοιόθετο ενός σημείου Α ως προς το κέντρο Ο και λόγο λ ονομάζεται το σημείο Α΄ της ημιευθείας ΟΑ για το οποίο ισχύει ΟΑ΄ = λ·ΟΑ.

Το ομοιόθετο σημείου

• Το ομοιόθετο ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ, είναι τμήμα Α΄Β’//ΑΒ.

• Τα ομοιόθετα ευθύγραμμα τμήματα που δε βρίσκονται στην ίδια ευθεία είναι παράλληλα.

30

Το ομοιόθετο ευθυγράμμου τμήματος

• Οι ομοιόθετες γωνίες είναι ίσες και έχουν παράλληλες πλευρές.

• Το ομοιόθετο ενός πολυγώνου είναι πολύγωνο με παράλληλες πλευρές προς το αρχικό.

• Δύο ομοιόθετα πολύγωνα έχουν τις πλευρές τους ανάλογες και παράλληλες και τις αντίστοιχες γωνίες τους ίσες.

Ομοιοθεσία πολυγώνου

Το ομοιόθετο κύκλου (Κ,ρ) ως προς κέντρο Ο και λόγο λ, είναι κύκλος (Κ΄,ρ΄) με

. Αν ΚΑ, ΚΆ΄ είναι δύο ομόλογες ακτίνες, τότε ΚΑ//ΚΆ΄.

Δύο κύκλοι είναι πάντοτε ομοιόθετα σχήματα.

Ομοιοθεσία κύκλου

• Όμοια πολύγωνα λέγονται τα πολύγωνα που το ένα είναι μεγέθυνση ή σμίκρυνση του άλλου.

31

• Δύο πολύγωνα είναι όμοια, όταν έχουν τις πλευρές τους ανάλογες και τις αντίστοιχες γωνίες τους ίσες και αντιστρόφως.

• Τα ομοιόθετα πολύγωνα είναι όμοια.

• Δύο τρίγωνα που έχουν δύο γωνίες τους ίσες μία προς μία είναι όμοια και θα έχουν τις ομόλογες πλευρές τους ανάλογες.

• Αν δύο πολύγωνα είναι όμοια, τότε: - Ο λόγος των περιμέτρων τους είναι ίσος με το λόγο ομοιότητάς τους. - Ο λόγος των εμβαδών τους είναι ίσος με το τετράγωνο του λόγου ομοιότητάς τους.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1. Δίνονται τα σημεία Α και Β ημιευθείας Οχ και έστω Μ το μέσο του ΑΒ. Να αποδειχθεί ότι το ΟΜ ισούται με το ημιάθροισμα των ΟΑ και ΟΒ.

2. Αν τα σημεία Α και Β βρίσκονται σε αντικείμενες ημιευθείες Οχ και Οψ αντίστοιχα, τότε το ΟΜ ισούται με την ημιδιαφορά των ΟΑ και ΟΒ.

3. Πάνω σε ευθεία ε δίνονται τα διαδοχικά σημεία Α, Β και Γ. Αν Μ, Ν είναι τα μέσα

των ΑΒ, ΒΓ αντίστοιχα, να δειχθεί ότι 2ΑΓ

=ΜΝ

4. Έστω Α, Β, Γ και Δ διαδοχικά σημεία ευθείας ε και Κ, Λ, Μ, Ν τα μέσα των ΑΒ, ΒΓ, ΓΔ και ΔΑ αντίστοιχα, να δειχτεί ότι :

5. ΑΔ+ΒΓ=ΑΓ+ΒΔ 6. ΚΛ=ΜΝ και ΚΝ=ΛΜ. 7. Να βρεθεί το κλάσμα του εμβαδού του τετραγώνου του γραμμοσκιασμένου μέρους

8. Να βρεθεί το εμβαδόν του τέταρτου ορθογωνίου (δ) αν α=10m2, β=15 m2και γ=16 m2

α β

γ δ

9. Να αποδειχθεί ότι τα δύο γραμμοσκιασμένα παραλληλόγραμμα είναι ισεμβαδικά.

32

10. Τρείς σφαίρες από χρυσάφι έχουν ακτίνες χ, 2χ και 3χ . Να συγκριθεί η αξία της μεγαλύτερης, με την αξία των δύο μικρότερων μαζί. Ποιά αξία είναι μεγαλύτερη και πόσες φορές;

11. Στην ημιευθεία ΟΕ θεωρούμε τα σημεία Α,Β και Γ ώστε (ΟΑ)=2m, (ΟΒ)=6m και (ΟΓ)=12m. Αν Δ,Ε και Ζ είναι τα μέσα των ΑΒ, ΒΓ και ΓΑ αντίστοιχα, να υπολογίσετε τα (ΔΖ) και (ΕΓ). Τι παρατηρείτε;

12. Δίνεται τετράγωνο ΑΒΓΔ με πλευρές μήκους 21cm. Πάνω στις ΑΒ, ΒΓ, ΓΔ ,ΔΑ βρίσκονται τα σημεία Κ,Λ,Μ,Ν αντίστοιχα με ΑΚ=9 cm, ΒΛ=5 cm, ΓΜ=12 cm και ΔΝ=13 cm. Να αποδείξετε ότι ΚΝ+ΝΛ+1>ΚΛ+ΚΜ

13. Ένα τρίγωνο έχει μήκη πλευρών α=26400,, β=82300 και γ μικρότερο από το μεγαλύτερο των άλλων δύο. Να βρεθεί το γ ώστε το τρίγωνο να είναι ορθογώνιο.

14. Έστω τραπέζιο ΑΒΓΔ με ΑΒ//ΓΔ και ΑΒ=10, cm ΓΔ=25 cm . Αν Μ είναι τυχαίο σημείο της ΑΒ, να βρεθεί η σχέση του εμβαδού του τριγώνου ΜΓΔ με το εμβαδόν ολόκληρου του τραπεζίου.

15. Να σχεδιαστούν 12 κύκλοι, ώστε κάθε ένας από αυτούς να εφάπτεται σε 5 ακριβώς από τους υπόλοιπους,

16. Από ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, έχει αφαιρεθεί ένας κυκλικός δίσκος. Να φέρετε ευθεία, που να διαιρεί το εμβαδόν που απομένει σε δύο ισεμβαδικά μέρη.

17. Να χωρίσετε ένα τετράγωνο με πλευρά μήκους 4cm σε ορθογώνια παραλληλόγραμμα, των οποίων το άθροισμα των περιμέτρων τους να είναι 25cm.

18. Το σημείο Μ1 είναι το μέσο του ΑΒ, το Μ2 είναι το μέσο του ΑΜ1 , το Μ3 είναι το μέσο του Α Μ2 κ.ο.κ το Μ10 είναι το μέσο του ΑΜ9 . Αν ΑΒ=2113, να βρεθεί το μήκος του ΑΜ10 .

19. Δίνεται ορθογώνιο ΑΒΓΔ με ΑΒ=2ΒΓ και ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΜ, όπου Μ βρίσκεται προς το μέρος της ΓΔ. Αν Ε είναι το μέσον της ΒΜ, να υπολογιστεί η γωνία ΒΕΓ.

20. Στο εσωτερικό τετραγώνου ΑΒΓΔ και με βάση την ΑΒ, κατασκευάζουμε ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΜ με γωνίες βάσης ίσες με 150 . Να αποδείξετε ότι το τρίγωνο ΓΔΜ είναι ισόπλευρο.

21. Να υπολογιστεί ο λόγος των εμβαδών των δύο παραλληλογράμμων ΑΒΓΔ και ΔΕΓΖ..

Α Β

ΓΔ

Ε

Ζ 22. Να αποδείξετε ότι το εμβαδόν του τετραγώνου ΚΛΜΝ είναι το 1/5 του εμβαδού του

τετραγώνου ΑΒΓΔ, αν Ε,Ζ,Η,Θ είναι τα μέσα των ΑΒ, ΒΓ, ΓΔ, ΔΑ αντίστοιχα.

33

Α Β

ΓΔ

Ε

Ζ

Η

Θ

Κ

Λ

ΜΝ

23. Αν κάθε τετράγωνο έχει μία κορυφή στο κέντρο του προηγούμενου, να βρεθεί το

εμβαδόν του γραμμοσκιασμένου μέρους.

24. Δίνεται ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ καθώς και o κύκλος που περνά από τα μέσα των

τριών πλευρών του. Να αποδειχθεί ότι το τόξο του κύκλου το εξωτερικό της υποτείνουσας, ισούται με τη διαφορά των εξωτερικών τόξων του κύκλου στις δύο κάθετες πλευρές του.

25. Δίνονται τρία μη συνευθειακά σημεία στο επίπεδο. Βρείτε ευθεία του επιπέδου από την οποία τα τρία σημεία να απέχουν ίσες αποστάσεις, Πόσες τέτοιες ευθείες υπάρχουν:

26. Έστω τραπέζιο ΑΒΓΔ με βάσεις ΒΓ και ΑΔ. Αν ΑΒ=ΓΔ=12 m και το εμβαδόν του

είναι Ε=120m2 , να βρείτε το ύψος του.

27. Ένα τετράγωνο διαστάσεων 4x4 είναι χωρισμένο σε 16 μοναδιαία τετράγωνα. Να

βρείτε το πλήθος των τετραγώνων που υπάρχουν στο σχήμα.

28. Να βρεθεί το πλήθος των τριγώνων που υπάρχουν στο παρακάτω σχήμα.

29. Δίνεται σκαληνό οξυγώνιο τρίγωνο ΑΒΓ. Να βρεθεί σημείο Δ, τέτοιο ώστε το

τετράπλευρο με κορυφές τα σημεία Α,Β,Γ και Δ να έχει άξονα συμμετρίας. Πόσες

34

διαφορετικές λύσεις υπάρχουν: Κάνετε το ίδιο, έτσι ώστε το σχηματιζόμενο τετράπλευρο να έχει κέντρο συμμετρίας.

30. Δίνεται ορθογώνιο τραπέζιο ΑΒΓΔ με ορθές τις γωνίες Α και Δ. Αν τα μήκη των

πλευρών ΑΒ, ΑΔ και ΓΔ είναι αριθμοί ανάλογοι προς τους αριθμούς 1,2,3 και έχουν άθροισμα 30, να βρεθεί το εμβαδόν του τραπεζίου.

31. Αν ΑΒΓΔ είναι τραπέζιο με βάσεις ΑΒ και ΓΔ, Ε είναι σημείο της ΑΔ, τέτοιο ώστε το τρίγωνο ΕΒΓ να είναι ισόπλευρο και ΑΒ=ΒΕ, ΔΕ=ΔΓ, να υπολογιστούν οι γωνίες του τραπεζίου.

32. Να υπολογιστούν οι γωνίες του ισοσκελούς τριγώνου ΑΒΓ, αν ΑΔ=ΔΓ=ΒΓ.

,

Α

Β Γ

Δ

33. Αν τα σημεία Α,Β και Γ χωρίζουν ένα κύκλο ακτίνας ρ=1cm σε τόξα ανάλογα των

αριθμών 3, 4 και 5, να υπολογιστεί το εμβαδόν του τριγώνου ΑΒΓ.

34. Δίνεται ορθογώνιο ΑΒΓΔ με ΑΒ=α και ΒΓ=β. Προεκτείνουμε τη διαγώνιο ΑΓ κατά ίσο τμήμα ΓΕ. Να βρεθεί συναρτήσει των α και β το μήκος της ΔΕ.

35. Οι μη παράλληλες πλευρές ισοσκελούς τραπεζίου έχουν μήκος 10 μέτρα η κάθε μία, ενώ η περίμετρος του είναι 152 μέτρα. Αν το ύψος του είναι το 1/9 της μεγάλης βάσης και οι βάσεις του είναι ανάλογες των αριθμών 6 και 5, να υπολογίσετε το εμβαδόν του τραπεζίου.

36. Σε ισοσκελές τραπέζιο ΑΒΓΔ (ΑΒ//ΓΔ) ισχύει ότι, ΑΔ=ΒΓ=ΔΓ και ΑΒ=ΑΓ. Να

αποδείξετε ότι η διαγώνιος ΑΓ διχοτομεί τη γωνία Α και να υπολογιστούν οι γωνίες του τραπεζίου.

37. Με υποτείνουσες τις απέναντι πλευρές ΒΓ και ΑΔ τετραγώνου ΑΒΓΔ

κατασκευάζουμε δύο ίσα ορθογώνια τρίγωνα ΑΔΕ και ΒΓΖ με ΔΕ=ΒΖ=α και ΑΕ=ΓΖ=β. Να υπολογιστεί η ΕΖ συναρτήσει των α και β.

38. Να βρεθεί ο λόγος των εμβαδών των δύο γραμμοσκιασμένων τετραγώνων.

35

39. Αν σε τρίγωνο ΑΒΓ , ισχύει ότι Α=450 και Γ=300 , να υπολογιστεί η γωνία που

σχηματίζει η διάμεσος ΑΜ με την πλευρά ΑΓ.

40. Αν το ΑΒΓΔ είναι ορθογώνιο, Το τρίγωνο ΑΗΖ είναι ορθογώνιο (στο Ζ) και η ΕΖ είναι μεσοκάθετος της ΑΗ, να υπολογιστεί η γωνία ΕΗΔ συναρτήσει της φ=ΗΖΓ.

Α Β

ΓΔ

Ε

Ζ

Η

41. Δίνεται ρόμβος ΑΒΓΔ με γωνίες Α, Γ ίσες με 600. Με κέντρο τυχαίο σημείο Κ της ΑΒ και ακτίνα ΚΔ, γράφουμε κύκλο που τέμνει τη ΒΓ στο Λ. Να αποδείξετε ότι το τρίγωνο ΔΚΛ είναι ισόπλευρο.

42. Έστω ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΓ και Δ τυχαίο σημείο της εξωτερικής διχοτόμου της Γ, με ΔΑ<ΔΒ. Αν η μεσοκάθετος της ΑΔ τέμνει τη ΒΓ στο Ε, να αποδείξετε ότι το τρίγωνο ΑΕΔ είναι ισόπλευρο.

43. Έστω τετράγωνο ΑΒΓΔ και Ε σημείο της ΒΓ με ΕΑΒ=150. Αν η μεσοκάθετος της ΑΕ τέμνει τη ΓΔ στο Ζ, να αποδείξετε ότι το τρίγωνο ΑΕΖ είναι ισόπλευρο.

44. Έστω ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΓ και Δ τυχαίο σημείο της ΒΓ. Αν η μεσοκάθετος της ΑΔ τέμνει την εξωτερική διχοτόμο της Γ στο Ε, να αποδείξετε ότι το τρίγωνο ΑΕΔ είναι ισόπλευρο.

45. Αν Ε είναι εσωτερικό σημείο τετραγώνου ΑΒΓΔ τέτοιο ώστε το τρίγωνο ΑΒΕ να είναι ισοσκελές με ΕΑ=ΕΒ και παρά τη βάση γωνίες ίσες με 150, να αποδείξετε ότι το τρίγωνο ΕΓΔ είναι ισόπλευρο.

46. Εξωτερικά ενός τετραγώνου ΑΒΓΔ πλευράς α, κατασκευάζουμε ισόπλευρο τρίγωνο ΓΔΕ. Να αποδείξετε ότι ο περιγεγραμμένος κύκλος του τριγώνου ΑΒΕ έχει ακτίνα ίση με α.

47. Αν Οδ1 και Οδ2 είναι οι διχοτόμοι δύο διαδοχικών γωνιών ΑΟΒ και ΒΟΓ, να δειχθεί ότι γωνία δ1Οδ2 = γωνίαΑΟΓ/2.

48. Αν ΑΜ είναι η διάμεσος ενός τυχαίου τριγώνου ΑΒΓ, να αποδειχθεί ότι οι κορυφές Β και Γ ισαπέχουν από την ευθεία ΑΜ (και αντίστροφα).

49. Δίνεται κυρτό τετράπλευρο ΑΒΓΔ με ΑΒ=ΒΓ και ΓΔ=ΔΑ . Να δειχθεί ότι οι διαγώνιοι του τέμνονται κάθετα.

50. Να αποδειχτεί ότι η διάμεσος ενός τριγώνου ΑΒΓ χωρίζει το τρίγωνο σε δύο ισεμβαδικά τρίγωνα.

51. Αν Δ είναι τυχαίο σημείο της διαμέσου ΑΜ ενός τριγώνου ΑΒΓ, τότε (ΑΒΔ)=(ΑΓΔ).

36

52. Να αποδειχθεί ότι τα μέσα των πλευρών τετράπλευρου ΑΒΓΔ είναι κορυφές παραλληλογράμμου. Αν οι διαγώνιοι του ΑΒΓΔ τέμνονται κάθετα, τότε να δειχθεί ότι έχουμε ορθογώνιο, ενώ αν είναι ίσες έχουμε ρόμβο.

53. Να αποδειχθεί ότι οι διχοτόμοι των γωνιών ενός παραλληλογράμμου ΑΒΓΔ, τεμνόμενες ανά δύο, σχηματίζουν ορθογώνιο του οποίου οι διαγώνιοι είναι παράλληλες με τις πλευρές του ΑΒΓΔ και το κέντρο του ταυτίζεται με εκείνο του παραλληλογράμμου.

54. Αν Μ,Ν είναι τα μέσα των πλευρών ΑΒ,ΓΔ αντίστοιχα, παραλληλογράμμου ΑΒΓΔ, να δειχτεί ότι οι ΑΜ,ΓΝ τριχοτομούν τη διαγώνιο ΔΒ.

55. Δίνονται δύο ευθείες ε1 και ε2, τεμνόμενες από τρίτη ευθεία ε3 σε σημεία Α και Β. Να δειχθεί ότι τα σημεία τομής των διχοτόμων δύο εντός και επί τα αυτά γωνιών με τις παράλληλες ευθείες και τα σημεία Α, Β είναι κορυφές ρόμβου.

56. Να βρεθεί το κλάσμα του εμβαδού του τετραγώνου του γραμμοσκιασμένου μέρους

57. Δύο κύκλοι κέντρων Κ,Ο, τέμνονται στα Α και Β. Αν η ΚΑ τέμνει τον κύκλο Ο στο Γ και η ΟΑ το Κ στο Δ, να δειχτεί ότι τα σημεία Κ, Ο, Β, Γ, Δ είναι ομοκυκλικά.

58. Αν ΑΒΓΔ είναι τετράπλευρο περιγεγραμμένο σε κύκλο (Ο, ρ), τότε: ΑΒ+ΓΔ = ΑΔ+ΒΓ.

59. Να αποδειχθεί ότι η γωνία που σχηματίζουν η διχοτόμος δα με το ύψος υα ενός τριγώνου ΑΒΓ ισούται με την ημιδιαφορά των γωνιών Β και Γ.

60. Να αποδειχθεί ότι τα μέσα των πλευρών τριγώνου ΑΒΓ και το ίχνος ενός ύψους του, είναι κορυφές ισοσκελούς τραπεζίου.

61. Έστω τετράπλευρο ΑΒΓΔ με ΑΔ=ΔΓ και με τη διαγώνιο ΒΔ να διχοτομεί τη γωνία Β, Να δειχθεί ότι το τετράπλευρο είναι εγγράψιμο σε κύκλο.

62. Να αποδειχτεί ότι τα συμμετρικά του ορθοκέντρου Η τριγώνου ΑΒΓ είναι σημεία του περιγεγραμμένου του κύκλου.

63. Να αποδειχθεί ότι τα δύο γραμμοσκιασμένα παραλληλόγραμμα είναι ισεμβαδικά.

Β΄ ΟΜΑΔΑ

1. Πόσο είναι το μήκος της συντομότερης διαδρομής από το Α στο Β και πόσες τέτοιες υπάρχουν ακολουθώντας μόνο τις γραμμές του πλέγματος που αποτελείται από μοναδιαία τετράγωνα; Δοκιμάστε και με πλέγμα διαστάσεων 2x4 ή 3x5.

37

2. Στο παρακάτω 4x8 πλέγμα έχουμε φέρει μία διαγώνιο. Από πόσους κόμβους του πλέγματος (κοινά σημεία οριζοντίων και καθέτων) περνά η διαγώνιος; Τι γίνεται στην περίπτωση 5x8 ή γενικότερα για πλέγμα διαστάσεων νxμ;

3. Τρεις σφαίρες από χρυσάφι έχουν ακτίνες ρ, 2ρ και 3ρ . Να συγκριθεί η αξία της μεγαλύτερης, με την αξία των δύο μικρότερων μαζί. Ποια αξία είναι μεγαλύτερη και πόσες φορές;

4. Να υπολογιστούν οι γωνίες του ισοσκελούς τριγώνου ΑΒΓ,(ΑΒ=ΑΓ), αν ΑΔ = ΔΓ = ΒΓ.

5. Αν τα σημεία Α,Β και Γ χωρίζουν ένα κύκλο ακτίνας ρ=1cm σε τόξα ανάλογα των αριθμών 3, 4 και 5, να υπολογιστεί το εμβαδόν του τριγώνου ΑΒΓ.

6. Δίνεται ορθογώνιο ΑΒΓΔ με ΑΒ = α και ΒΓ = β. Προεκτείνουμε τη διαγώνιο ΑΓ κατά ίσο τμήμα ΓΕ. Να βρεθεί συναρτήσει των α και β το μήκος της ΔΕ.

7. Σε ισοσκελές τραπέζιο ΑΒΓΔ (ΑΒ // ΓΔ) ισχύει ότι, ΑΔ = ΒΓ = ΔΓ και ΑΒ=ΑΓ. Να αποδείξετε ότι η διαγώνιος ΑΓ διχοτομεί τη γωνία Α και να υπολογιστούν οι γωνίες του τραπεζίου.

8. Γ ώστε (ΟΑ) = 2m, (ΟΒ) = 6m και (ΟΓ) = 12m. Αν Δ, Ε και Ζ είναι τα μέσα των ΑΒ, ΒΓ και ΓΑ αντίστοιχα, να υπολογίσετε τα (ΔΖ) και (ΕΓ). Τι παρατηρείτε;

9. Δίνεται τετράγωνο ΑΒΓΔ με πλευρές μήκους 21cm. Πάνω στις ΑΒ, ΒΓ, ΓΔ, ΔΑ βρίσκονται τα σημεία Κ, Λ, Μ, Ν αντίστοιχα με ΑΚ = 9 cm, ΒΛ = 5 cm, ΓΜ = 12 cm και ΔΝ = 13 cm. Να αποδείξετε ότι: ΚΝ + ΝΛ + 1 > ΚΛ + ΚΜ.

10. Ένα τρίγωνο έχει μήκη πλευρών α = 26400,, β = 82300 και γ μικρότερο από το μεγαλύτερο των άλλων δύο. Να βρεθεί το γ ώστε το τρίγωνο να είναι ορθογώνιο.

11. Έστω τραπέζιο ΑΒΓΔ με ΑΒ // ΓΔ και ΑΒ = 10, cm ΓΔ = 25 cm. Αν Μ είναι τυχαίο σημείο της ΑΒ, να βρεθεί η σχέση του εμβαδού του τριγώνου ΜΓΔ με το εμβαδόν ολόκληρου του τραπεζίου.

12. Σε ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ, το ύψος ΑΔ ισούται με το 1/4 της υποτείνουσας ΒΓ. Να υπολογιστούν οι γωνίες του τριγώνου. Η εσωτερική κοινή εφαπτομέ-νη δύο εξωτερικά εφαπτόμενων στο Α κύκλων (Κ, ρ) και (Ο, ρ΄) τέμνει μία κοινή τους εφαπτομένη ΒΓ στο Μ. Να δειχτεί ότι ΜΒ = ΜΓ και ότι τα τρίγωνα ΟΜΚ και ΑΒΓ είναι ορθογώνια.

13. Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και ο εγγεγραμμένος του κύκλος (Ι,ρ). Αν Δ, Ε, Ζ είναι τα σημεία επαφής του κύκλου με τις ΒΓ, ΓΑ, ΑΒ αντίστοιχα, να δειχθεί ότι ΑΕ = ΑΖ = τ-α, ΒΔ = ΒΖ = τ-β και ΓΔ = ΓΕ = τ-γ, όπου τ είναι η ημιπερίμετρος του τριγώνου (α+β+γ=2τ).

14. Να αποδειχθεί ότι αν ΑΔ, ΒΕ, ΓΖ είναι τα ύψη οξυγωνίου τριγώνου ΑΒΓ, τότε τα ύψη αυτά διχοτομούν τις γωνίες του τριγώνου ΔΕΖ.

15. Αν η διχοτόμος ΑΔ τριγώνου ΑΒΓ τέμνει τον περιγεγραμμένο του κύκλο στο Κ, να δειχθεί ότι ΚΒ = ΚΓ = ΚΙ, όπου Ι είναι το έκκεντρο του ΑΒΓ.

38

16. Να δειχθεί ότι το άθροισμα των εξωτερικών γωνιών τυχαίου κυρτού ν-γώνου, ισούται με 3600.

17. Να δειχθεί, ότι η διχοτόμος ΑΔ σκαληνού τριγώνου ΑΒΓ και τα ύψη ΒΕ και ΓΖ, τέμνονται σε σημεία που είναι κορυφές ισοσκελούς τριγώνου.

18. Αν ΑΒΓΔ είναι τραπέζιο με βάσεις ΑΒ = α και ΓΔ = β και ΜΝ είναι παράλληλη προς τις βάσεις που περνά από το σημείο τομής των διαγωνίων, να βρεθεί το μήκος της ΜΝ (Μ, Ν σημεία των ΑΔ, ΒΓ).

19. Αν ΑΒΓΔΕ είναι διαδοχικές κορυφές κανονικού 9-γώνου, τότε να δειχθεί ότι ΑΒ + ΒΔ = ΑΕ.

20. Να σχεδιαστούν 12 κύκλοι, ώστε κάθε ένας από αυτούς να εφάπτεται σε 5 ακριβώς από τους υπόλοιπους,

21. Από ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, έχει αφαιρεθεί ένας κυκλικός δίσκος. Να φέρετε ευθεία, που να διαιρεί το εμβαδόν που απομένει σε δύο ισεμβαδικά μέρη.

22. Να χωρίσετε ένα τετράγωνο με πλευρά μήκους 4cm σε ορθογώνια παραλληλόγραμμα, των οποίων το άθροισμα των περιμέτρων τους να είναι 25cm.

23. Το σημείο Μ1 είναι το μέσο του ΑΒ, το Μ2 είναι το μέσο του ΑΜ1 , το Μ3 είναι το μέσο του Α Μ2 κ.ο.κ το Μ10 είναι το μέσο του ΑΜ9. Αν ΑΒ= , να βρεθεί το μήκος του ΑΜ10.

112 3⋅

24. Να υπολογιστεί ο λόγος των εμβαδών των δύο παραλληλογράμμων ΑΒΓΔ και ΔΕΓΖ.

Α Β

ΓΔ

Ε

Ζ 25. Να αποδείξετε ότι το εμβαδόν του τετραγώνου ΚΛΜΝ είναι το 1/5 του

εμβαδού του τετραγώνου ΑΒΓΔ, αν Ε, Ζ, Η, Θ είναι τα μέσα των ΑΒ, ΒΓ, ΓΔ, ΔΑ αντίστοιχα.

Α Β

ΓΔ

Ε

Ζ

Η

Θ

Κ

Λ

ΜΝ

26. Να βρεθεί το εμβαδόν του τέταρτου ορθογωνίου (δ) αν α = 10m2, β = 15 m2

και γ = 16 m2

α β

γ δ

39

27. Προεκτείνουμε προς το Α, τις κάθετες πλευρές ΑΒ και ΑΓ ορθογωνίου τριγώνου κατά τμήματα ΑΔ = ΑΓ και ΑΕ = ΑΒ αντίστοιχα. Να δειχθεί ότι ο φορέας του ύψους προς την ΒΓ, διχοτομεί την ΕΔ.

28. Δύο δοχεία Α και Β περιέχουν την ίδια ποσότητα νερού. Με την βοήθεια ενός δοχείου σχήματος ανεστραμμένου κώνου, γεμίζοντας το μέχρι πάνω, μεταφέρουμε νερό από το Α στο Β. Στην συνέχεια, επιστρέφουμε νερό από το Β στο Α, γεμίζοντας τον κώνο δύο φορές, μία κατά τα 3/4 και μία κατά τα 4/5 του ύψους του. Ποιο από τα δύο δοχεία περιέχει τώρα περισσότερο νερό;

29. Αν για τα διαδοχικά σημεία Α, Μ, Β, Ν, Γ ευθείας ε ισχύουν: 56

ΜΒ = ΑΒ ,

59

ΒΝ = ΒΓ και 23

ΑΒ = ΒΓ , να βρεθεί ο λόγος ΜΝ/ΑΓ.

30. Στα διαδοχικά ευθύγραμμα τμήματα ΑΒ και ΒΓ ευθείας ε, παίρνουμε

αντίστοιχα τα σημεία Μ και Ν, τέτοια ώστε 45

ΜΒ = ΑΒ και 25

ΒΝ = ΒΓ . Αν

2ΑΓ

ΜΝ = , να βρεθεί ο λόγος ΑΒ/ΒΓ.

31. Σε μία ευθεία ε, παίρνουμε τα διαδοχικά ευθύγραμμα τμήματα ΑΒ, ΒΓ και ΓΔ. Αν το μήκος ΑΒ είναι το 99% του ΑΓ και το ΓΔ το 98% του ΒΔ, να βρεθεί ο λόγος ΒΔ/ΑΓ.

32. Αν το ΑΒΓΔ είναι τετράγωνο και τα τρίγωνα ΑΔΖ και ΔΓΕ είναι ισόπλευρα, να δειχθεί ότι τα σημεία Β, Ζ, Ε είναι συνευθειακά.

Α Β

ΓΔ

Ε

Ζ

33. Αν Δ είναι το σημείο επαφής του εγγεγραμμένου κύκλου τριγώνου ΑΒΓ, Ε το αντιδιαμετρικό του και Ζ το σημείο τομής της ΑΕ με τη ΒΓ, τότε να δειχτεί ότι ΒΔ = ΕΓ.

34. Να αποδειχτεί ότι το ορθόκεντρο Η, το βαρύκεντρο G και το περίκεντρο Ο τριγώνου ΑΒΓ είναι συνευθειακά , καθώς επίσης και ότι ΗG=2GΟ (ευθεία Euler).

35. Δίνεται ευθεία ε και δύο σημεία Α,Β προς το ίδιο μέρος της. Να βρεθεί σημείο Μ της ε, ώστε το άθροισμα ΜΑ+ΜΒ να είναι ελάχιστο.

36. Δίνεται ρόμβος ΑΒΓΔ και ευθεία ε που περνά από το Α. Αν για τα σημεία Μ και Ν της ε (διαφορετικά του Α) ισχύει ΒΜ = ΔΝ = ΑΒ, τότε να δειχθεί ότι ΓΜ = ΓΝ.

37. Δίνεται ορθογώνιο τραπέζιο ΑΒΓΔ με Α = Δ = 900 και ΑΒ = ΑΔ + ΒΓ. Αν Μ είναι το μέσο της ΓΔ, να δειχθεί ότι το τρίγωνο ΑΒΜ είναι ορθογώνιο και ισοσκελές.

40

38. Να αποδειχτεί ότι τα συμμετρικά σημεία τυχαίου σημείου Ο εσωτερικού σε τετράπλευρο ΑΒΓΔ, ως προς τα μέσα των πλευρών του, είναι κορυφές παραλληλογράμμου.

39. Να δειχθεί ότι η ευθεία που ορίζεται από το σημείο τομής των διαγωνίων ενός τραπεζίου και το σημείο τομής των μη παραλλήλων πλευρών του, περνά από τα μέσα των παράλληλων πλευρών του.

40. Αν ΑΔ=10 και ΒΓ=2 να βρεθεί το εμβαδόν του καμπυλόγραμμου σχήματος ΑΒΔΓΑ.

41. Να δειχθεί ότι το άθροισμα των μηκών των τόξων των μικρών κύκλων ισούται με το μήκος του μεγάλου κύκλου.

42. Οι μη παράλληλες πλευρές ισοσκελούς τραπεζίου έχουν μήκος 10 μέτρα η κάθε μία, ενώ η περίμετρος του είναι152 μέτρα. Αν το ύψος του είναι το 1/9 της μεγάλης βάσης και οι βάσεις του είναι ανάλογες των αριθμών 6 και 5, να υπολογίσετε το εμβαδόν του τραπεζίου.

43. Σε τετράγωνο ΑΒΓΔ πλευράς α, εγγράφουμε ισόπλευρο τρίγωνο ΑΕΖ με το Ε στην ΒΓ και το Ζ στην ΓΔ. Να υπολογιστεί η πλευρά του ισοπλεύρου τριγώνου.

41

8o Καλοκαιρινό Μαθηµατικό σχολείο Ε.Μ.Ε.Λεπτοκαρυά Πιερίας 2014

∆ιαιρετότητα

Γ΄ Γυµνασίου

Αλέξανδρος Γ. Συγκελάκης[email protected]

Ιούλιος 2014

42

Master

Text Box

Master

Text Box

Master

Text Box

8o Καλοκαιρινο Μαθηµατικό Σχολειο Ε.Μ.Ε., Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το παρόν άρθρο είναι µία συγκέντρωση κάποιων ϐασικών προτάσεων και παρα-δειγµάτων από τη ϑεωρία της ∆ιαιρετότητας και των (γραµµικών κυρίως) ισοτιµιών.Σε καµία περίπτωση δεν επικαλείται ο συγγραφέας του άρθρου την πρωτοτυπία τωνπεριεχοµένων, τα οποία ϐρίσκονται στα ϐιβλία της ϐιβλιογραφίας που παρατίθεταιστο τέλος του παρόντος, στη συλλογή µαθηµατικών διαγωνισµών του γράφοντος καισε αρκετά ϐιβλία στοιχειώδους Θεωρίας Αριθµών. Παρά ταύτα, καταβλήθηκε ιδιαί-τερη προσπάθεια ώστε η παρουσίαση της ύλης να είναι διαβαθµισµένη και όλα ταπεριεχόµενα να περιέχουν ασκήσεις που ενδιαφέρουν µικρούς αλλά και µεγάλουςµαθητές µε ενδιαφέρον για τα µαθηµατικά και συγκεκριµένα τους Μαθηµατικούς∆ιαγωνισµούς. Με µεγάλη χαρά ϑα δεχτώ στο email µου [email protected], τιςυποδείξεις σας, καθώς επίσης και τα σχόλια - κριτικές σας. Μοναδικός υπεύθυνοςγια τα γραφόµενα, είναι ο συγγραφέας που έκανε την επιλογή των προτάσεων καιτων ασκήσεων από τα ϐιβλία της ϐιβλιογραφίας. Τελειώνοντας, ϑα ήθελα να ευ-χαριστήσω τον Καθηγητή του Πανεπιστηµίου Κρήτης κο Μιχάλη Λάµπρου για τηνπολύτιµη συµβολή του στις διορθώσεις του παρόντος.

Αλέξανδρος Γ. ΣυγκελάκηςΙούλιος 2014

Αλεξανδρος Γ. Συγκελακης 43

Master

Text Box

Master

Text Box

Master

Text Box

∆ιαιρετοτητα

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

a|b : «Ο a διαιρεί τον b» δηλαδή υπάρχει k ∈ Z, τέτοιος ώστε b = k · a.pk‖a : «Το pk είναι η µεγαλύτερη δύναµη του p που διαιρεί το a.» ∆ηλαδή το pk

διαιρεί ακριβώς το a (αρα pk|a ενώ pk+1 6 | a).a 6 | b : «Ο a δεν διαιρεί τον b ».min a1, . . . , an : Ο µικρότερος µεταξύ των αριθµών a1, . . . an.max a1, . . . , an : Ο µεγαλύτερος µεταξύ των αριθµών a1, . . . an.(a1, . . . , an) : Ο Μ.Κ.∆. των αριθµών a1, . . . an.[a1, . . . , an] : Το Ε.Κ.Π. των αριθµών a1, . . . an.n! : ∆ιαβάζεται «n παραγοντικό» και ορίζεται να είναι n! = 1 · 2 · · · · n n ≥ 2 και

0!=1, 1!=1.Z : Το σύνολο των ακεραιών αριθµών . . . ,−2,−1, 0, 1, 2, . . ..N : Το σύνολο των ϕυσικών αριθµών 0, 1, 2, 3 . . ..∃ : Ο υπαρξιακός ποσοδείκτης. ∆ιαβάζεται «Υπάρχει» (τουλάχιστον ένα).

|a| : «Απόλυτη τιµή του αριθµού a» δηλαδή |a| =a, εαν a ≥ 0a, εαν a < 0

44

8o Καλοκαιρινο Μαθηµατικό Σχολειο Ε.Μ.Ε., Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014 1 ∆ιαιρετότητα

1 ∆ιαιρετότητα

1.1 Ευκλείδεια ∆ιαίρεση

Είναι γνωστό από την ευκλείδεια διαίρεση ότι εαν έχουµε δύο ϕυσικούς αριθµούς∆ (∆ιαιρετέος) και δ (διαιρέτης) µε δ 6= 0 τότε υπάρχουν µοναδικοί ακέραιοι π(πηλίκο) και υ (υπόλοιπο) τέτοιοι ώστε να ισχύει

∆ = π · δ + υ, 0 ≤ υ < δ

Το παραπάνω Θεώρηµα ισχύει και γενικότερα για οποιουσδήποτεακέραιους α και β.

Θεώρηµα 1.1 Εαν α και β ακέραιοι µε β 6= 0, τότε υπάρχουν µοναδικοί ακέραιοικ και υ τέτοιοι, ώστε

α = κ · β + υ, 0 ≤ υ < |β|.

Παράδειγµα 1.1 Εαν α = −231 και β = 26 τότε από τη διαίρεση του 231 µε το 26έχουµε 231 = 8 · 26 + 23 εποµένως

−231 = −8 · 26− 23

= −8 · 26− 26 + 26− 23

= −9 · 26 + 3

και 0 ≤ 3 < 26 δηλαδή το πηλίκο της διαίρεσης του −231 µε το 26 είναι −9 και τουπόλοιπο είναι 3.

΄Ασκηση: Με τον ίδιο τρόπο να εκτελέσετε τις διαιρέσεις του −231 µε το −26 καιτου 231 µε το −26.

2

Παρατήρηση: ΄Οπως γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω, όταν ο διαιρέτης τηςευκλείδειας διαίρεσης είναι ο n τότε τα δυνατά υπόλοιπα της διαίρεσης οποιουδή-ποτε αριθµού µε το n είναι 0, 1, . . . , n − 1. ΄Αρα κάθε αριθµός α είναι της µορφήςk · n, k · n + 1, . . . , k · n + (n − 1). Ειδικά όταν n = 2 τότε τα δυνατά υπόλοιπαείναι 0, 1. Εάν υ = 0 τότε ο α = 2k λέγεται άρτιος, ενώ εαν υ = 1 τότε ο α = 2k+1λέγεται περιττός.

Παράδειγµα 1.2 Εαν ο a είναι ακέραιος τότε και ο A =a(a2 + 2)

3είναι ακέραιος.

Απόδειξη :Επειδή τα δυνατά υπόλοιπα του a µε το 3 είναι 0,1,2, ο ακέραιος a έχει µία από

τις µορφές a = 3k ή a = 3k + 1 ή a = 3k + 2, k ∈ Z.

• Εαν a = 3k τότε A = 3k[(3k2)+2]3

= k(9k2 + 2) ∈ Z.


Master

Text Box

1.1 Ευκλείδεια ∆ιαίρεση ∆ιαιρετοτητα

• Εαν a = 3k + 1 τότε A = (3k+1)[(3k+1)2+2]3

= (3k + 1)(3k2 + 2k + 1) ∈ Z.

• Εαν a = 3k + 2 τότε A = (3k+2)[(3k+2)2+2]3

= (3k + 2)(3k2 + 4k + 2) ∈ Z.

2

46

1.2 Βασικές Ιδιότητες ∆ιαιρετότητος ∆ιαιρετοτητα

Παρατήρηση: Από τις ιδιότητες (iii), (iv) της παραπάνω Πρότασης προκύπτει ότιεαν a|b και a|c, τότε a|kb + mc, για κάθε k,m ∈ Z. Ο ακέραιος kb + mc λέγεταιγραµµικός συνδυασµός των b και c.

Παράδειγµα 1.3 (Βασική Εφαρµογή) Να αποδείξετε ότι το γινόµενο n διαδοχικώνακεραίων διαιρείται από το n.

Απόδειξη :΄Εστω k, k + 1, . . . , k + (n− 1), n το πλήθος διαδοχικοί ακέραιοι. Θέτουµε A =

k(k + 1) · · · (k + (n− 1)). Τότε, από την ευκλείδεια διαίρεση, υπάρχουν ακέραιοιq, r τέτοιοι, ώστε

k = nq + r, 0 ≤ r ≤ n− 1.

Αν r = 0, τότε n|k, απ’ όπου n|A. Αν r 6= 0 τότε 1 ≤ n− r ≤ n− 1. Οπότε

A = k(k + 1) · · · (k + n− r) · · · (k + n− 1)

= (nq + r) · · · (nq + r + n− r) · · · (nq + r + n− 1).

Καθώς nq + r + n− r = n(q + 1), παίρνουµε n|A.

2

Παράδειγµα 1.4 Να προσδιορίσετε όλους τους ακέραιους αριθµούς m που ικανο-ποιούν την σχέση m+ 1|m2 + 1.

Λύση:Επειδή m + 1|m + 1, άρα λόγω της παρατήρησης της Πρότασης 1.1 έχουµε m +

1|m2 +m+ 2. Καθώς όµωςm2 +m+ 2 = m(m+ 1) + 2 καιm+ 1|m(m+ 1), η ίδιαπαρατήρηση δίνει ότι m+ 1|2 απ’ όπου m+ 1 = ±1,±2 δηλαδή m = −3,−2, 0, 1.

2

Παράδειγµα 1.5 (∆ιαγωνισµός «Ευκλείδης» 1995) Θεωρούµε 6 διαδοχικούς ϕυσι-κούς αριθµούς. ΄Εστω a το άθροισµα των τριών πρώτων και b το άθροισµα των τριώνάλλων. Είναι δυνατόν να ισχύει ab = 19951995;

Λύση:Το άθροισµα τριών διαδοχικών αριθµών είναι πάντοτε πολλαπλάσιο του 3, διότι

αν n είναι ο µεσαίος τότε οι αριθµοί είναι οι n− 1, n, n+ 1 µε άθροισµα 3n. Συνεπώςοι a, b είναι πολλαπλάσια του 3 κι έτσι το ab είναι πολλαπλάσιο του 9. ΄Οµως οαριθµός 19951995 δεν είναι πολλαπλάσιο του 9 αφού το άθροισµα των ψηφίων τουδεν διαιρείται µε το 9.

2

Παράδειγµα 1.6 (∆ιαγωνισµός «Ευκλείδης» 1995) Να εξετάσετε εαν υπάρχουν α-κέραιοι x, y που ικανοποιούν την εξίσωση x2 + 4y = 1995.

48


Λύση:Εαν ο x είναι περιττός δηλαδή x = 2k+ 1, k ∈ Z τότε x2 = 4k(k+ 1) + 1 δηλαδή

x2 =πολλ.4+1. Αν ο x είναι άρτιος δηλαδή x = 2k, k ∈ Z τότε x2 = 4k2 δηλαδήx2 =πολλ.4.

Συνεπώς αφού το 4y είναι πολλ.4, ϑα έχουµε x2+4y =πολλ.4 είτε x2+4y =πολλ.4+1αλλά 1995=πολλ.4+3 άρα η εξίσωση είναι αδύνατη 1.

2

Παράδειγµα 1.7 Να δείξετε ότι για κάθε ϕυσικό αριθµό n ισχύει

9|10n + 3 · 4n+2 + 5.

Απόδειξη :Θα εφαρµόσουµε τη µέθοδο της µαθηµατικής επαγωγής. Θέτουµε

P (n) = 10n + 3 · 4n+2 + 5.

Για n = 0 έχουµε P (0) = 54, που διαιρείται από το 9. Υποθέτουµε ότι 9|P (k) δηλαδήότι 9|10k + 3 · 4k+2 + 5. Τότε

P (k + 1) = 10k+1 + 3 · 4k+3 + 5 = 10 · 10k + 3 · 4 · 4k+2 + 5

= 10k + 3 · 4k+2 + 5 + 9 · 10k + 9 · 4k+2 = P (k) + 9(10k + 4k+2).

Καθώς 9|P (k), η παρατήρηση της Πρότασης 1.1 δίνει ότι 9|P (k + 1). Συνεπώςισχύει 9|P (n) για κάθε n ∈ N.

2

Παράδειγµα 1.8 Να δείξετε ότι για κάθε n ∈ Z ισχύει 4 6 | n2 + 2.

Απόδειξη :Ας υποθέσουµε, αντίθετα, ότι υπάρχει ακέραιος n τέτοιος ώστε 4|n2 + 2. Τότε

έχουµε τις εξής δύο περιπτώσεις για τον ακέραιο n :

• Εαν n = 2k, όπου k ∈ Z, τότε n2 + 2 = 4k2 + 2. Καθώς 4|n2 + 2, έπεται ότι4|4k2 + 2, δηλαδή 4|2, άτοπο.

• Εαν n = 2k + 1, όπου k ∈ Z, τότε n2 + 2 = (2k + 1)2 + 2 = 4k2 + 4k + 3.Επειδή όµως 4|4k2 + 4k, έπεται ότι 4|3, άτοπο.

΄Αρα για κάθε n ∈ Z ισχύει 4 6 | n2 + 2.

2

1Φυσικά µπορεί να επιλυθεί άµεσα µε τη χρήση ισοτιµιών (για τις οποίες ϑα µιλήσουµε πιοκάτω).


Master

Text Box

Master

Text Box

1.3 Μέγιστος Κοινός ∆ιαιρέτης (Μ.Κ.∆.) ∆ιαιρετοτητα

1.3 Μέγιστος Κοινός ∆ιαιρέτης (Μ.Κ.∆.)

Πρόταση 1.2 (Αρχή της καλής διάταξης) ΄Εστω S ένα µη κενό υποσύνολο του N.Τότε το S έχει ένα µοναδικό ελάχιστο στοιχείο, δηλαδή, ένα στοιχείο a ∈ S τέτοιο,ώστε a ≤ x, για κάθε x ∈ S.

΄Εστω a1, . . . , an ακέραιοι αριθµοί από τους οποίους ένας τουλάχιστον είναι 6= 0.Κάθε ακέραιος που διαιρεί καθένα από τους a1, . . . , an λέγεται κοινός διαιρέτης

των a1, . . . , an. Συµβολίζουµε µε S το σύνολο των ϑετικών κοινών διαιρετών τωνa1, . . . , an. Το S είναι µη κενό διότι 1 ∈ S. Αν ak 6= 0 και d ∈ S τότε d|ak καιεποµένως d ≤ |ak|. ΄Αρα το σύνολο S είναι πεπερασµένο. Το µέγιστο στοιχείο τουS είναι ένας ϑετικός ακέραιος που λέγεται µέγιστος κοινός διαιρέτης (Μ.Κ.∆.)

των a1, . . . , an και συµβολίζεται µε (a1, . . . , an). Για κάθε a ∈ Z, το σύνολο τωνϑετικών διαιρετών του a συµπίπτει µε αυτό του−a. Εποµένως ισχύει (a1, . . . , an) =(|a1|, . . . , |an|), δηλαδή ο Μ.Κ.∆. είναι ανεξάρτητος προσήµων. Επίσης, καθώς κάθεακέραιος είναι διαιρέτης του 0, έχουµε (0, a1, . . . , an) = (a1, . . . , an). Συνεπώςµπορούµε να υποθέσουµε ότι κανένας εκ των ακεραίων a1, . . . , an δεν είναι µηδέν.

Αν (a1, . . . , an) = 1, τότε οι ακέραιοι a1, . . . , an καλούνται πρώτοι µεταξύ τους.Επίσης εαν (ai, aj) = 1 για κάθε i, j ∈ 1, . . . , n µε i 6= j, τότε οι ακέραιοιa1, . . . , an καλούνται πρώτοι µεταξύ τους ανά δύο. Είναι προφανές ότι εαν οιακέραιοι a1, . . . , an είναι πρώτοι µεταξύ τους ανά δύο, τότε είναι και πρώτοι µεταξύτους. Το αντίστροφό όµως δεν ισχύει εν γένει.

Θεώρηµα 1.2 (Λήµµα Bezout) ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι και d =(a1, . . . , an). Τότε υπάρχουν ακέραιοι k1, . . . , kn τέτοιοι, ώστε

d = k1a1 + · · ·+ knan.

Πόρισµα 1.1 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι. Ο ϑετικός ακέραιος d είναιο Μ.Κ.∆. των a1, . . . , an αν και µόνο αν, ισχύουν τα εξής :

(i) d|a1, . . . , d|an,

(ii) Αν δ είναι ϑετικός ακέραιος µε δ|a1, . . . , δ|an, τότε δ|d.

Πόρισµα 1.2 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι. Αν d είναι ένας ϑετικόςκοινός διαιρέτης των a1, . . . , an µε d = k1a1 + · · · + knan, όπου k1, . . . , kn ∈ Z, τότεd = (a1, . . . , an).

Πόρισµα 1.3 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι. Οι ακέραιοι a1, . . . , an είναιπρώτοι µεταξύ τους, αν και µόνο αν, υπάρχουν k1, . . . , kn ∈ Z τέτοιοι ώστε 1 =k1a1 + · · ·+ knan.

50


Παράδειγµα 1.9 ΄Εστω ακέραιοι a, b πρώτοι µεταξύ τους. Να δείξετε ότι

(9a+ 7b, 4a+ 3b) = 1.

Απόδειξη :΄Εστω d ο Μ.Κ.∆. των ακεραίων 9a+ 7b και 4a+ 3b. Τότε d|9a+ 7b και d|4a+ 3b.

Οπότε d|4(9a+7b)−9(4a+3b) και d|3(9a+7b)−7(4a+3b), απ’ όπου παίρνουµε d|bκαι d|a αντίστοιχα. Συνεπώς, το Πόρισµα 1.1 δίνει d|(a, b) απ’ όπου d|1. Εποµένωςd = 1.

2

Πρόταση 1.3 ΄Εστω λ, a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι. Ισχύουν τα εξής :

(i) (λa1, . . . , λan) = |λ|(a1, . . . , an),

(ii) αν (a1, . . . , an) = d, τότε(a1d, . . . , an

d

)= 1,

(iii) (a1, . . . , an) = (a1 + k2a2 + · · ·+ knan, a2, . . . , an), όπου k2, . . . , kn ∈ Z.

Παράδειγµα 1.10 Εαν a, b είναι δύο ακέραιοι πρώτοι µεταξύ τους, τότε να δείξετεότι (a+ b, a− b) = 1 ή 2.

Απόδειξη :Πράγµατι έστω d = (a + b, a − b). Τότε d|a + b και d|a − b. Εποµένως έχουµε

d|(a+ b) + (a− b) και d|(a+ b)− (a− b), δηλαδή d|2a και d|2b οπότε d|(2a, 2b) καιλόγω της Πρότασης 1.3(i) παίρνουµε (2a, 2b) = 2(a, b) = 2 άρα d|2 οπότε d = 1 ή 2.

2

Πρόταση 1.4 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι µε n > 2. Για κάθε k, 1 ≤k ≤ n− 2 ισχύει

(a1, . . . , an) = (a1, . . . , ak, (ak+1, . . . , an)) .

Παρατήρηση: Η παραπάνω Πρόταση ανάγει τον υπολογισµό του Μ.Κ.∆. πεπερα-σµένου πλήθους ακεραίων στον υπολογισµό του Μ.Κ.∆. δύο ακεραίων.

Πρόταση 1.5 (Βασική Πρόταση) ΄Εστω a, b, c τρεις µη µηδενικοί ακέραιοι. Εαν a|bcκαι (a, b) = 1 τότε a|c.

Παράδειγµα 1.11 (Ρουµανία 2000) Να αποδειχθεί ότι δεν υπάρχουν ϕυσικοί αριθ-µοί x, y και z για τους οποίους να ισχύουν ταυτόχρονα οι σχέσεις

5x− 3y + 10z = 0 και y(x+ 2z) = 2004.

Απόδειξη :


Master

Text Box

Master

Text Box

1.3 Μέγιστος Κοινός ∆ιαιρέτης (Μ.Κ.∆.) ∆ιαιρετοτητα

΄Εστω ότι υπάρχουν τέτοιοι ϕυσικοί µε τις ιδιότητες

5x− 3y + 10z = 0 (1) και y(x+ 2z) = 2004.

Τότε η (1) γράφεται : 5x + 10z = 3y ⇔ 5(x + 2z) = 3y. Εποµένως 5|3y και επειδή(5, 3) = 1 άρα 5|y. Αλλά τότε 5|y(x+ 2z) δηλαδή 5|2004 (αφού y(x+ 2z) = 2004).Αυτό όµως είναι αδύνατο, συνεπώς δεν υπάρχουν ϕυσικοί αριθµοί µε τις ιδιότητεςτης εκφωνήσεως.

2

52


1.4 Ευκλείδειος Αλγόριθµος

Ο Ευκλείδειος αλγόριθµος περιγράφει µία διαδικασία για την εύρεση του Μ.Κ.∆.δύο ακεραίων.

Ας υποθέσουµε ότι a, b ∈ Z, και χωρίς ϐλάβη της γενικότητος, b > 0, διότι εανήταν b < 0, τότε (a, b) = (a, |b|), και εαν ήταν b = 0, τότε (a, b) = |a|. Θέτουµεd := (a, b).

Από την Ευκλείδεια διαίρεση µπορούµε να ϐρούµε ακεραίους q και r τέτοιους,ώστε a = q0b+ r0 όπου 0 ≤ r0 < b.

Ας σηµειωθεί ότι (a, b) = (b, r0), επειδή d | a και d | b, συνεπώς d | r0 = a− q0b.Εάν οι b και r0 είχαν κοινό διαιρέτη d′ µεγαλύτερο του d, τότε το d′ ϑα ήταν κοινόςδιαιρέτης των a και b, το οποίο ϑα ερχόταν σε αντίθεση µε την επιλογή του d ωςµέγιστου. Συνεπώς, d = (b, r0).

Μπορούµε να επαναλάβουµε τη διαίρεση, αυτή τη ϕορά µε τα b και r0. Συνεχί-Ϲοντας µε τον ίδιο τρόπο διαδοχικά έχουµε

a = q0b+ r0 όπου 0 ≤ r0 < b

b = q1r0 + r1 όπου 0 ≤ r1 < r0

r0 = q2r1 + r2 όπου 0 ≤ r2 < r1

r1 = q3r2 + r3 όπου 0 ≤ r3 < r2...

Συνεπώς παίρνουµε µία ϕθίνουσα ακολουθία µη αρνητικών ακεραίων b > r0 >r1 > r2 > . . . , η οποία πρέπει να ϕτάνει καποια στιγµή στο 0. Ας υποθέσουµεότι αυτό γίνεται στο n-οστό ϐήµα. Τότε rn = 0 και ο αλγόριθµος τερµατίζει.Μπορούµε πολύ εύκολα να γενικεύσουµε αυτό το επιχείρηµα για να δείξουµε ότιd = (rk−1, rk) = (rk, rk+1) για k = 0, 1, 2, . . ., όπου r−1 = b. Συνεπώς, d =(rn−1, rn) = (rn−1, 0) = rn−1.

Πιο συγκεκριµένα, ο Μ.Κ.∆. είναι το ελάχιστο µη µηδενικό υπόλοιπο στον πα-ϱαπάνω αλγόριθµο.

Ο παραπάνω αλγόριθµος µας δίνει κάτι παραπάνω εκτός από τον Μ.Κ.∆. ∆ίνειένα τρόπο για να εκφράσουµε τον Μ.Κ.∆. d, ως γραµµικό συνδυασµό των a καιb, ένα Θεώρηµα γνωστό ως Λήµµα Bezout. (Θεώρηµα 1.2). Ακολουθώντας την


Master

Text Box

Master

Text Box

1.4 Ευκλείδειος Αλγόριθµος ∆ιαιρετοτητα

αντίστροφη πορεία από την προηγούµενη, έχουµε

a− q0b = r0

b− q1r0 = r1

r0 − q2r1 = r2

r1 − q3r2 = r3...

rn−3 − qn−1rn−2 = rn−1

rn−2 = qnrn−1

συνεπώς, αντικαθιστώντας κάθε υπόλοιπο rk στην επόµενη εξίσωση παίρνουµε

b− q1(a− q0b) = k1a+ l1b = r1(a− q0b)− q2(k1a+ l1b) = k2a+ l2b = r2

(k1a+ l1b)− q3(k2a+ l2b) = k3a+ l3b = r3...

...(kn−3a+ ln−3b)− qn(kn−2a+ ln−2b) = kn−1a+ ln−1b = rn−1

Παράδειγµα 1.12 Να ϐρείτε τον Μ.Κ.∆. των ακεραίων 391 και 323, κάνοντας χρή-ση του Ευκλειδείου Αλγόριθµου και να γράψετε τον Μ.Κ.∆. ως γραµµικό συνδυασµότων 391 και 323.

Λύση: Είναι391 = 1 · 323 + 68

323 = 4 · 68 + 51

68 = 1 · 51 + 17

51 = 3 · 17 + 0.

Εποµένως (391,323)=17. Στη συνέχεια ϑα ϐρούµε ακεραίους x, y έτσι, ώστε 17 =391x+ 323y. ΄Εχουµε

17 = 68− 51 = 68− (323− 4 · 68) = −323 + 5 · 68

= −323 + 5(391− 323) = 5 · 391− 6 · 323

Εποµένως 17 = 5 · 391 + (−6) · 323.

Παράδειγµα 1.13 Θα ϐρούµε τον Μ.Κ.∆. των a = 756 και b = 595. Στον παρακάτωπίνακα, το r χρησιµοποιείται για τα υπόλοιπα που εµφανίζονται από τις διαδοχικέςδιαιρέσεις, το q για την αντίστοιχη ακολουθία πηλίκων και οι στήλες των k, l εί-ναι η αντίστοιχη ακολουθία των ki και li που περιγράφεται παραπάνω. Συνεπώς,(756, 595) = 7 και µάλιστα 37 · 756− 47 · 595 = 7.

54


r q k l756 1 0595 1 0 1161 3 1 −1112 1 −3 449 2 4 −514 3 −11 147 2 37 −470

1.5 Ελάχιστο Κοινό Πολλαπλάσιο (Ε.Κ.Π.)

΄Εστω a1, . . . , an ∈ Z. ΄Ενας ακέραιος µ καλείται κοινό πολλαπλάσιο των a1, . . . , anεαν a1|µ, . . . , an|µ. Παρατηρούµε ότι εαν ένας από τους ακέραιους a1, . . . , an είναιτο 0, τότε το µοναδικό πολλαπλάσιο τους είναι το 0. Ας υποθέσουµε στη συνέχειαότι οι ακέραιοι a1, . . . , an είναι µη µηδενικοί. Ο ϕυσικός |a1 · · · an| είναι ένα κοινόπολλαπλάσιο των a1, . . . , an. Εποµένως, (λόγω της Πρότασης 1.2) το σύνολο τωνϑετικών πολλαπλασίων των a1, . . . , an είναι µη κενό, εποµένως έχει ένα ελάχιστοστοιχείο. Το στοιχείο αυτό καλείται Ελάχιστο Κοινό Πολλαπλάσιο (Ε.Κ.Π.) τωνa1, . . . , an και συµβολίζεται µε [a1, . . . , an]. Καθώς το σύνολο των ϑετικών πολλα-πλασίων των a1, . . . , an είναι το ίδιο µε εκείνο των |a1|, . . . , |an|, συµπεραίνουµε ότι[a1, . . . , an] = [|a1|, . . . , |an|].

Πρόταση 1.6 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι. Ο ϑετικός ακέραιος m είναιτο Ε.Κ.Π. των a1, . . . , an, αν και µόνο αν, έχουµε

(i) a1|m, . . . , an|m,

(ii) εαν µ είναι ϑετικός ακέραιος µε a1|µ, . . . , an|µ, τότε m|µ.

Πρόταση 1.7 ΄Εστω λ, a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι. Ισχύουν τα εξής :

(i) [λa1, . . . , λan] = |λ|[a1, . . . , an],

(ii) αν [a1, . . . , an] = m τότε(ma1, . . . , m

an

)= 1.

Πρόταση 1.8 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι µε n > 2. Για κάθε k, 1 ≤k ≤ n− 2 ισχύει

[a1, . . . , an] = [a1, . . . , ak, [ak+1, . . . , an]] .

Παρατήρηση: Η παραπάνω Πρόταση ανάγει τον υπολογισµό του Ε.Κ.Π. πεπερα-σµένου πλήθους ακεραίων στον υπολογισµό του Ε.Κ.Π. δύο ακεραίων.


Master

Text Box

Master

Text Box

1.6 Πρώτοι Αριθµοί ∆ιαιρετοτητα

1.6 Πρώτοι Αριθµοί

Ορισµός 1.2 ΄Ενας ϑετικός ακέραιος p > 1 καλείται πρώτος εαν οι µόνοι διαιρέτεςτου είναι οι ακέραιοι ±1 και ±p. ΄Ενας πρώτος αριθµός που είναι διαιρέτης ενόςακέραιουm καλείται πρώτος διαιρέτης ή πρώτος παράγοντας τουm. ΄Ενας ϑετικόςακέραιος n > 1 που δεν είναι πρώτος, καλείται σύνθετος. Σε αυτή την περίπτωσηυπάρχουν d, e τέτοιοι, ώστε

n = d · e και 1 < d ≤ e < n.

(Το 2 είναι ο µοναδικός άρτιος πρώτος αριθµός).

Πρόταση 1.9 Κάθε ακέραιος αριθµός a > 1 έχει ένα τουλάχιστον πρώτο διαιρέτη.

Παράδειγµα 1.14 Να ϐρείτε όλους τους ϑετικούς ακεραίους n για τους οποίους οιαριθµοί 3n− 4, 4n− 5, 5n− 3 είναι όλοι πρώτοι αριθµοί.

Λύση:Το άθροισµα των 3 αριθµών είναι άρτιος, συνεπώς τουλάχιστον ένας από αυτούς

είναι άρτιος. Ο µοναδικός άρτιος πρώτος είναι το 2. Μόνο οι 3n−4 και 5n−3 µπορείνα είναι άρτιοι. Λύνοντας λοιπόν τις εξισώσεις 3n− 4 = 2 και 5n− 3 = 2 παίρνουµεn = 2 και n = 1 αντίστοιχα. Μόνο για n = 2 οι 3 παραπάνω αριθµοί είναι πρώτοιάρα είναι και η µοναδική λύση.

2

Παράδειγµα 1.15 (AHSME 1976) Εαν οι p και q είναι πρώτοι και το τριώνυµοx2 − px+ q = 0 έχει διακεκριµένες ϑετικές ακέραιες ϱίζες, να ϐρείτε τα p και q.

Λύση:΄Εστω x1 και x2 µε x1 < x2, οι δύο διακεκριµένες ϑετικές ακέραιες ϱίζες. Τότε

x2 − px+ q = (x− x1)(x− x2), το οποίο δίνει ότι p = x1 + x2 και q = x1x2. Καθώςο q είναι πρώτος, άρα x1 = 1. Συνεπώς οι q = x2 και p = x2 + 1 είναι διαδοχικοίπρώτοι αριθµοί, άρα q = 2 και p = 3.

2

Παράδειγµα 1.16 (ARML 2003) Να ϐρείτε το µεγαλύτερο διαιρέτη του αριθµού1001001001 που δεν ξεπερνά το 10000.

Λύση:΄Εχουµε

1001001001 = 1001 · 106 + 1001 = 1001 · (106 + 1) = 7 · 11 · 13 · (106 + 1).

Ας σηµειωθεί ότι

x6 + 1 = (x2)3 + 1 = (x2 + 1)(x4 − x2 + 1).

56


΄Αρα 106 + 1 = 101 · 9901, άρα 1001001001 = 7 · 11 · 13 · 101 · 9901. ∆εν είναιδύσκολο τώρα να ελέγξουµε ότι κανένας συνδυασµός των 7,11,13 και 101 δενϕτιάχνει γινόµενο που να ξεπερνά το 9901 και να είναι µικρότερο του 1000, άρα ηαπάντηση είναι 9901.

2

Παράδειγµα 1.17 ΄Εστω n ένας ϑετικός ακέραιος. Να αποδειχθεί ότι ο 32n + 1διαιρείται από το 2 αλλά όχι από το 4 2.

Απόδειξη :Καταρχήν, ο 32n είναι περιττός και ο 32n + 1 είναι άρτιος. Επίσης,

32n = (32)2n−1

= 92n−1

= (8 + 1)2n

.

Από το διώνυµο του Νεύτωνα

(x+ y)m = xm +

(m

1

)xm−1y +

(m

2

)xm−2y2 + · · ·+

(m

m− 1

)xym−1 + ym,

για x = 8, y = 1 και m = 2n−1, όλοι οι όροι του αθροίσµατος πλην του τελευταίου(που είναι ym = 1), είναι πολλαπλάσια του 8 (τα οποία είναι πολλαπλάσια του 4).Συνεπώς το υπόλοιπο του 32n όταν διαιρεθεί µε το 4 είναι ίσο µε 1, και το υπόλοιποτου 32n + 1 µε το 4 είναι ίσο µε 2.

Παρατήρηση: Φυσικά το παραπάνω πρόβληµα απλοποιείται εαν κάνουµε χρήσηισοτιµιών modulo 4 (ϐλέπε παρακάτω).

2

Παράδειγµα 1.18 Να ϐρεθεί το n έτσι ώστε 2n‖31024 − 1.

Λύση:Η απάντηση είναι 12. Ας σηµειώσουµε ότι 1024 = 210 και x2−y2 = (x−y)(x+y).

Τότε, έχουµε

3210 − 1 =(

329 + 1)(

329 − 1)

=(

329 + 1)(

328 + 1)(

328 − 1)

= · · · =(

329 + 1)(

328 + 1)· · ·

(321 + 1

)(320 + 1

)(3− 1)

΄Οµως από το παράδειγµα (1.17), 2‖32k + 1 για ϑετικούς ακεραίους k. Συνεπώς ηαπάντηση είναι 9+2+1=12.

2

2∆ηλαδή 2‖32n + 1.


Master

Text Box


Η ακόλουθη Πρόταση είναι πολύ χρήσιµη σε ασκήσεις στις οποίες χρειαζόµαστετην αναπαράσταση ενός πρώτου αριθµού.

Πρόταση 1.10 Κάθε πρώτος αριθµός είναι είτε της µορφής 6k + 1 είτε της µορφής6k + 5.

Θεώρηµα 1.3 Το πλήθος των πρώτων είναι άπειρο.

Απόδειξη:3

Ας υποθέσουµε ότι p1, . . . , pn είναι όλοι οι πρώτοι αριθµοί. Θεωρούµε τον αριθµό

A = p1 · · · pn + 1.

Σύµφωνα µε την Πρόταση 1.9, υπάρχει πρώτος p τέτοιος, ώστε p|A. Καθώς p1, . . . , pnείναι όλοι οι πρώτοι, έχουµε p = pj για κάποιο δείκτη j µε 1 ≤ j ≤ n. Εποµένωςp|A και p|p1 · · · pn απ’ όπου παίρνουµε p|1 που είναι άτοπο. Συνεπώς, το πλήθοςτων πρώτων είναι άπειρο.

2

Πρόταση 1.11 Εαν µε pn συµβολίσουµε τον n-οστό πρώτο αριθµό, τότε ισχύει (ηαπόδειξη µε επαγωγή)

pn ≤ 22n−1

.

Παράδειγµα 1.19 Για κάθε ϕυσικό αριθµό n > 1 υπάρχουν n διαδοχικοί ϕυσικοίαριθµοί, κανείς από τους οποίους δεν είναι πρώτος αριθµός.

Απόδειξη :Αρκεί να ϑεωρήσουµε τους εξής n διαδοχικούς ϕυσικούς αριθµούς

(n+ 1)! + 2, (n+ 1)! + 3, · · · , (n+ 1)! + (n+ 1).

Κανείς από τους αριθµούς αυτούς δεν είναι πρώτος, διότι για κάθεm = 2, 3, · · · , n+1, ο αριθµός (n+ 1)! +m διαιρείται δια του m 4.

Παρατήρηση: Από το παραπάνω παράδειγµα προκύπτει ότι υπάρχουν όσο µεγάλακενά πρώτων αριθµών ϑέλουµε, στο σύνολο των ϕυσικών αριθµών.

Ωστόσο, ανοικτό παραµένει το ερώτηµα αν µπορούµε µε κάποιο άλλο τρόπο (εκτόςαπό εξαντλητικό ψάξιµο) να ϐρούµε τους µικρότερους διαδοχικούς αριθµούς που ναέχουν το επιθυµητό κενό. Αυτή είναι εύλογη ερώτηση αν αναλογιστούµε ότι το παρα-γοντικό µεγαλώνει πολύ πολύ γρήγορα. Να αναφέρουµε ότι π.χ. µε τον παραπάνωτρόπο για να προσδιορίσουµε 5 διαδοχικούς σύνθετους αριθµούς µπορούµε να πά-ϱουµε τους αριθµούς 6!+2, 6!+3, 6!+4, 6!+4, 6!+6 δηλαδή τους αριθµούς 722, 723,724, 725, 726. ΄Οµως οι 5 πρώτοι διαδοχικοί ϕυσικοί αριθµοί που συναντάµε είναιοι 24,25,26,27,28 (ασφαλώς πολύ πολύ µικρότεροι από εκείνους που προκύπτουνµε την παραπάνω µέθοδο).

3Πρόκειται για µία πολύ όµορφη απόδειξη η οποία οφείλεται στον Ευκλείδη και την οποίαπαραθέτουµε για ιστορικούς λόγους.

4Επίσης οι αριθµοί (n+ 1)!− (n+ 1), . . . , (n+ 1)!− 3, (n+ 1)!− 2 είναι αποδεκτοί.

58


2

Η Πρόταση που ακολουθεί µας δίνει ένα τρόπο για να ελέγχουµε εαν ένας ϕυσι-κός αριθµός είναι πρώτος.

Πρόταση 1.12 Κάθε σύνθετος ϕυσικός αριθµός a > 1, έχει ένα τουλάχιστον πρώτοδιαιρέτη p, µε p ≤

√a.

Πόρισµα 1.4 Εαν ένας ϕυσικός αριθµός a > 1 δεν διαιρείται από κανένα πρώτο p,µε p ≤

√n, τότε ο αριθµός a είναι πρώτος.

Παράδειγµα 1.20 Θα εξετάσουµε έαν ο ακέραιος 383 είναι πρώτος. ΄Εχουµε 19 <√383 < 20. Οι πρώτοι που είναι ≤ 19 είναι οι 2,3,5,7,11,13,17 και 19. Κανένας

από αυτούς δεν διαιρεί το 383. Εποµένως ο αριθµός 383 είναι πρώτος.

Πρόταση 1.13 ΄Εστω a, b ακέραιοι 6= 0, 1 και p ένας πρώτος. Εαν p|ab τότε p|a ήp|b.

Γενίκευση: ΄Εστω a1, . . . , an ακέραιοι 6= 0, 1 και p ένας πρώτος. Εαν p|a1 · · · anτότε p|am για κάποιο δείκτη m (1 ≤ m ≤ n).

Το ακόλουθο Θεώρηµα είναι ένα από τα σηµαντικότερα της Θεωρίας Αριθµώνκαι είναι γνωστό ως το Θεµελιώδες Θεώρηµα της Αριθµητικής.

Θεώρηµα 1.4 (Θεµελιώδες Θεώρηµα της Αριθµητικής) Κάθε ϕυσικός a > 1 ανα-λύεται σε γινόµενο πρώτων κατά ένα και µόνο τρόπο, αν παραβλέψουµε την τάξητων παραγόντων στο γινόµενο.

Ορισµός 1.3 Σύµφωνα µε το παραπάνω Θεώρηµα, εαν a είναι ένας ϕυσικός > 1,τότε υπάρχουν διαφορετικοί πρώτοι p1, . . . , pk και ϕυσικοί a1, . . . , ak > 0 έτσι, ώστε

a = pa11 · · · pakk .

Η παραπάνω γραφή του a ϑα καλείται πρωτογενής ανάλυση του a.

Πρόταση 1.14 ΄Εστω a ένας ϕυσικός > 1 και a = pa11 · · · pakk η πρωτογενής του

ανάλυση. Ο ϕυσικός αριθµός d διαιρεί τον a, αν και µόνο αν, d = pβ11 · · · pβkk µε

0 ≤ βi ≤ ai (i = 1, . . . , k).

Παράδειγµα 1.21 (Ευκλείδης 1995) Να προσδιορίσετε όλα τα Ϲευγάρια ϕυσικώναριθµών x, y που ικανοποιούν την εξίσωση x2 = y2 + 2y + 9.

Λύση:x2 = y2 + 2y + 9⇔ x2 − (y + 1)2 = 8⇔ (x− y − 1)(x+ y + 1) = 8. Οι αριθµοί

x− y, x + y είναι είτε και οι δύο άρτιοι είτε και οι δύο περιττοί, αν όµως ήταν άρτιοιτότε οι αριθµοί x− y−1, x+ y+ 1 ϑα ήταν περιττοί µε γινόµενο περιττό, άτοπο. ΄Αραx − y περιττός και x + y περιττός. Μάλιστα αφού ο x + y + 1 είναι ϑετικός πρέπειx− y − 1 ϑετικός. ΄Αρα (x− y − 1, x+ y + 1) = (2, 4) ή (4, 2) απ’ όπου παίρνουµεκαι τη µοναδική λύση (x, y) = (3, 0).


Master

Text Box


2

Παράδειγµα 1.22 (Ευκλείδης 1997) Οι ϕυσικοί αριθµοί a, b (a, b ∈ N∗) είναι τέ-τοιοι, ώστε

a3 + 1

b+ 1+b3 + 1

a+ 1∈ N.

Να αποδείξετε ότι κάθε ένα από τα κλάσµαταa3 + 1

b+ 1,b3 + 1

a+ 1είναι ϕυσικοί.

Απόδειξη :΄Εστω (a+ 1, b+ 1) = d. Τότε a+ 1 = d · p1p2 · · · pk και b+ 1 = d · q1q2 · · · ql, όπου

pi, qj πρώτοι µε pi 6= qj, ∀i = 1, 2 . . . , k και j = 1, 2, . . . , l αλλά όχι κατ’ ανάγκη οιpi διαφορετικοί µεταξύ τους ούτε οι qj µεταξύ τους.

΄Εχουµε διαδοχικά

a3 + 1

b+ 1+b3 + 1

a+ 1=

(a+ 1)(a2 − a+ 1)

b+ 1+

(b+ 1)(b2 − b+ 1)

a+ 1

=d · p1p2 · · · pk(a2 − a+ 1)

d · q1q2 · · · ql+d · q1q2 · · · ql(b2 − b+ 1)

d · p1p2 · · · pk

=p21p

22 · · · p2k(a2 − a+ 1) + q21q

22 · · · q2l (b2 − b+ 1)

q1q2 · · · qlp1p2 · · · pk∈ N

Εφόσον τα qj διαιρούν τον αριθµό q21q22 · · · q2l (b2 − b+ 1) και το άθροισµα

p21p22 · · · p2k(a2 − a+ 1) + q21q

22 · · · q2l (b2 − b+ 1),

ϑα διαιρούν και τη διαφορά τους δηλαδή τον αριθµό p21p22 · · · p2k(a2 − a+ 1). ΄Οµως

τα qj δεν διαιρούν τον αριθµό p21p22 · · · p2k άρα τα qj διαιρούν τον a2 − a+ 1 δηλαδή

a2 − a+ 1

q1q2 · · · ql∈ N ⇒ d(a2 − a+ 1)

d · q1q2 · · · ql∈ N

⇒ d(a2 − a+ 1)

b+ 1∈ N

⇒ p1p2 · · · pk ·d(a2 − a+ 1)

b+ 1∈ N

⇒ (a+ 1)(a2 − a+ 1)

b+ 1∈ N

⇒ a3 + 1

b+ 1∈ N

και εφόσονa3 + 1

b+ 1+b3 + 1

a+ 1∈ N άρα b3+1

a+1∈ N.

2

60


1.7 Εφαρµογές στον Μ.Κ.∆. και στο Ε.Κ.Π

Πρόταση 1.15 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι µε

|a1| = pa111 · · · pa1kk , . . . , |an| = pan1

1 · · · pankk

όπου p1, . . . , pk είναι πρώτοι και aij ϕυσικοί αριθµοί (i = 1, . . . , n, j = 1, . . . , k).Τότε

(a1, . . . , an) = pd11 · · · pdkk ,

όπου dj = min a1j, . . . , anj (j = 1, . . . , k).

Πόρισµα 1.5 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι και m ∈ N. Τότε

(am1 , . . . , amn ) = (a1, . . . , an)m.

Πρόταση 1.16 ΄Εστω a, b1, · · · , bn (n ≥ 2) µη µηδενικοί ακέραιοι και οι b1, · · · , bnπρώτοι µεταξύ τους ανά δύο. Τότε

(a, b1, . . . , bn) = (a, b1) · · · (a, bn).

Πόρισµα 1.6 ΄Εστω a, b1, . . . , bn (n ≥ 2) µη µηδενικοί ακέραιοι και οι b1, . . . , bnπρώτοι µεταξύ τους ανά δύο. Εαν b1|a, . . . , bn|a τότε b1 · · · bn|a.

Παράδειγµα 1.23 ΄Εστω n ένας περιττός ακέραιος > 1. Να δείξετε ότι

24|n(n2 − 1).

Απόδειξη :Ο ακέραιος A = n(n2 − 1) = (n − 1)n(n + 1) είναι γινόµενο τριών διαδιχικών

ακεραίων συνεπώς είναι πολλαπλάσιο του 3 άρα 3|A. Επειδή ο ακέραιος n είναιπεριττός > 1, υπάρχει k ∈ N µε k 6= 0 έτσι, ώστε n = 2k + 1. Οπότε

A = 4k(k + 1)(2k + 1).

΄Ενας από τους ϕυσικούς k, k + 1 είναι άρτιος άρα 8|A. Τέλος, καθώς (3, 8) = 1, τοπόρισµα (1.6) δίνει το Ϲητούµενο 24|A.

2

Πρόταση 1.17 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι µε

|a1| = pa111 · · · pa1kk , . . . , |an| = pan1

1 · · · pankk

όπου p1, . . . , pk είναι πρώτοι και aij ϕυσικοί αριθµοί (i = 1, . . . , n, j = 1, . . . , k). Τότε

[a1, . . . , an] = pc11 · · · pckk ,

όπου cj = max a1j, . . . , anj (j = 1, . . . , k).


Master

Text Box

Master

Text Box

1.7 Εφαρµογές στον Μ.Κ.∆. και στο Ε.Κ.Π ∆ιαιρετοτητα

Πόρισµα 1.7 ΄Εστω a1, . . . , an µη µηδενικοί ακέραιοι και m ∈ N. Τότε

[am1 , . . . , amn ] = [a1, . . . , an]m.

Παράδειγµα 1.24 Οι προτάσεις (1.15), (1.17) είναι πολύ χρήσιµες για την εύρεσητου Μ.Κ.∆. και Ε.Κ.Π. δύο ή περισσοτέρων ϕυσικών στην περίπτωση που γνωρίζουµετην πρωτογενή τους ανάλυση. Για τον Μ.Κ.∆. αρκεί να πάρουµε το γινόµενο όλωντων πρώτων που εµφανίζονται στην πρωτογενή ανάλυση κάθε αριθµού υψωµένο στηµικρότερη δύναµη (εαν κάποιος πρώτος δεν εµφανίζεται στην πρωτογενή ανάλυσητου αριθµού, τότε ϑεωρούµε ότι εµφανίζεται µε εκθέτη 0, συνεπώς αυτός ο εκθέτηςείναι και ο µικρότερος που εµφανίζεται για τον εν λόγω πρώτο). Για το Ε.Κ.Π.αρκεί να πάρουµε το γινόµενο όλων των πρώτων που εµφανίζονται στην πρωτογενήανάλυση κάθε αριθµού υψωµένο στη µεγαλύτερη δύναµη. ΄Ετσι, ο Μ.Κ.∆. τωναριθµών 49000 = 23 · 53 · 72, 36400 = 24 · 52 · 7 · 13, 27500 = 22 · 54 · 11 είναι22 ·52 ·70 ·110 ·130 = 100. ενώ το Ε.Κ.Π. των ίδιων είναι 24 ·54 ·72 ·11 ·13 = 70070000.

Πρόταση 1.18 ΄Εστω a, b δύο µη µηδενικοί ακέραιοι. Τότε

(a, b) · [a, b] = |ab|.

Παρατήρηση: Για περισσότερους από δύο ακεραίους, δεν ισχύει ανάλογη σχέσηµε την παραπάνω. ∆ηλαδή γενικά, έχουµε

(a1, . . . , an) · [a1, . . . , an] 6= |a1 · · · an| για n > 2.

Για παράδειγµα, (6, 8, 10) · [6, 8, 10] = 2 · 120 = 240 6= 480 = 6 · 8 · 10.

62


Βιβλιογραφία

[1] ∆. Πουλάκης, Θεωρία Αριθµών, Μία σύγχρονη ϑεώρηση της κλασικής Θεωρίας Αριθ-µών, Θεσσαλονίκη 1998.

[2] Κ. Λάκκη, Θεωρία Αριθµών, Θεσσαλονίκη 1991.

[3] Κ. Λάκκη, Γ. Τζιτζή, Ασκήσεις Θεωρίας Αριθµών, Θεσσαλονίκη 1991.

[4] Περιοδικό «∆ιάσταση», Εκδόση του Παραρτήµατος Κεντρικής Μακεδονίας της ΕΜΕ.

[5] Σηµειώσεις από το αρχείο διαγωνισµών της Ε. Μήτσιου.

[6] Μ. Στεργίου, Ολυµπιάδες Μαθηµατικών, Μαθηµατικοί ∆ιαγωνισµοί Α΄ Λυκείου, Εκ-δόσεις Σαββάλα 2003.

[7] Θ. Ν. Καζαντζή, Θεωρία Αριθµών, Εκδόσεις Μαθηµατική Βιβλιοθήκη, Β΄ ΄Εκδοση(1997).

[8] T. Andreescu, D. Andrica, Z. Feng, 104 Number Theory Problems, From theTraining of the USA IMO Team, Birkhauser 2007.


Master

Text Box

8o Καλοκαιρινό σχολείο ΜαθηµατικώνΛεπτοκαρυά Πιερίας 2014

Ασκήσειςστη

Θεωρία Αριθµών

Αλέξανδρος Γ. Συγκελάκης[email protected]

Ιούλιος 2014

64

Master

Text Box

Master

Text Box

8o Καλοκαιρινο Σχολειο, Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014 1 Μαθηµατική Επαγωγή

1 Μαθηµατική Επαγωγή

1.1 Ασκήσεις Α΄ Οµάδας

΄Ασκηση 1.1 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ≥ 1 ισχύει

1 + 2 + 3 + · · ·+ n =n(n+ 1)

2.


12 + 22 + 32 + · · ·+ n2 =n(n+ 1)(2n+ 1)

6.


13 + 23 + 33 + · · ·+ n3 =

(n(n+ 1)

2

)2

.


1 + 3 + 5 + · · ·+ (2n− 1) = n2.


12 + 32 + 52 + · · ·+ (2n− 1)2 =n(4n2 − 1)

3.


1 · 2 + 2 · 3 + 3 · 4 + · · ·+ n · (n+ 1) =n(n+ 1)(n+ 2)

3.


1 · 2 · 3 + 2 · 3 · 4 + 3 · 4 · 5 + · · ·+ n · (n+ 1) · (n+ 2) =n(n+ 1)(n+ 2)(n+ 3)

3.

Να γενικεύσετε το αποτέλεσµα και να αποδείξετε τον ισχυρισµό σας.


1

1 · 2+

1

2 · 3+

1

3 · 4+ · · ·+ 1

n · (n+ 1)=

n

n+ 1.


Master

Text Box

1.1 Ασκήσεις Α΄ Οµάδας Ασκησεις στη Θεωρια Αριθµων


(n+ 1) · (n+ 2) · · · (2n)

1 · 3 · 5 · · · (2n− 1)= 2n.

΄Ασκηση 1.10 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ≥ 4 ισχύει 3n > n2.

΄Ασκηση 1.11 (i) Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε a > −1 και οποιοδήποτε ϕυσικό

n ≥ 1, ισχύει (1 + a)n ≥ 1 + na.

(ii) Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ισχύει 2n + 5n + 7n > 11n.


2 · 21 + 3 · 22 + 4 · 23 + · · ·n · 2n−1 = (n− 1) · 2n.

΄Ασκηση 1.13 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ισχύει

12 − 22 + 32 − 42 + · · ·+ (−1)n−1n2 = (−1)n−1 · n(n+ 1)

2.

΄Ασκηση 1.14 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ισχύει

12

1 · 3+

22

3 · 5+

32

5 · 7+ · · ·+ n2

(2n− 1)(2n+ 1)=

n(n+ 1)

2(2n+ 1).

΄Ασκηση 1.15 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ≥ 1 ο αριθµός

An = 2n+2 + 32n+1

είναι πολλαπλασιο του 7.


An = 24n+1 − 22n − 1



An = 10n + 18n− 1


΄Ασκηση 1.18 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ο αριθµός

An = 24n + 292n+1


66

8o Καλοκαιρινο Σχολειο, Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014 1 Μαθηµατική Επαγωγή

1.2 Ασκήσεις Β΄ Οµάδας

΄Ασκηση 1.19 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ≥ 3 ισχύει nn+1 > (n+ 1)n.

΄Ασκηση 1.20 Να αποδείξετε ότι εαν a, b, c είναι τα µήκη των πλευρών ορθογωνίου τριγώνου

ABC µε ∠A = 90, τότε an > bn + cn.

΄Ασκηση 1.21 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ≥ 1 και οποιουσδήποτε πραγ-

µατικούς αριθµούς a, b ισχύει

(a+ b)n = Cnna

nb0 + Cnn−1a

n−1b1 + Cnn−2a

n−2b2 + · · ·+ Cn2 a

2bn−2 + Cn1 a

1bn−1 + Cn0 a

0bn,

όπου Cnk =

n!

k!(n− k)!(Ορίζουµε 0!=1 και k! = 1 · 2 · 3 · · · k για κάθε k ∈ N?

).


1√1

+1√2

+1√3

+ · · ·+ 1√n> 2√n+ 1− 2.


1

22+

1

32+ · · ·+ 1

n2<

3

4.

΄Ασκηση 1.24 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ≥ 1, ο αριθµός(1 +√

2)2n

+(

1−√

2)2n

είναι άρτιος ακέραιος και ο αριθµός

1√2

((1 +√

2)2n

−(

1−√

2)2n)



12

22· 32

42· · · (2n− 1)2

(2n)2<

1

3n.

΄Ασκηση 1.26 ∆είξτε οτι για κάθε ϕυσικό n υπάρχουν n διαφορετικοί ανα δύο διαιρέτες του

n! των οποίων το άθροισµα είναι n!.

΄Ασκηση 1.27 Να αποδείξετε ότι εαν k περιττός τότε 2n+2|k2n − 1 για οποιοδήποτε ϕυσικό

n ≥ 1.

΄Ασκηση 1.28 Ισχύει ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ο αριθµός n2 + n+ 41 είναι πρώτος ;

΄Ασκηση 1.29 Να αποδείξετε επαγωγικά ότι εάν ένα σύνολο περιέχει n ≥ 1 στοιχεία, τότε

τα υποσύνολά του είναι σε πλήθος 2n.


Master

Text Box

Ασκησεις στη Θεωρια Αριθµων

2 ∆ιαιρετότητα


΄Ασκηση 2.1 Να δείξετε ότι το άθροισµα και η διαφορά δύο περιττών αριθµών ή δύο άρτιων

είναι πάντα άρτιος.

΄Ασκηση 2.2 Να ϐρεθεί το υπόλοιπο της διαίρεσης του 1750 + 33100δια του 8.

΄Ασκηση 2.3 Να ϐρεθεί το υπόλοιπο της διαίρεσης του 2540 + 1730δια του 8.

΄Ασκηση 2.4 Αν ο ακέραιος a δεν είναι πολλαπλασιο του 5, να δείξετε ότι το υπόλοιπο της

διαίρεσης του a4δια 5 είναι ίσο µε 1. Κατόπιν να δείξετε ότι αν οι ακέραιοι a, b δεν είναι

πολλαπλάσια του 5, τότε ο a4 − b4είναι πολλαπλάσιο του 5.

΄Ασκηση 2.5 Να ϐρεθεί το τελευταίο ψηφίο του αριθµού

(i) 22009

(ii) 31821

(iii) 711453

(iv) 777333

΄Ασκηση 2.6 Αν ο αριθµός n είναι ϕυσικός, να δείξετε ότι ο αριθµός A = n(n2 + 2) είναι

πολλαπλάσιο του 3.

΄Ασκηση 2.7 Αν ο αριθµός n είναι ϕυσικός, να δείξετε ότι ο αριθµός A = n(n2 + 5) είναι


΄Ασκηση 2.8 Αν οι a, b είναι ακέραιοι και τέτοιοι ώστε ο αριθµός a2 + b2να είναι πολλα-

πλάσιο του 3, να αποδείξετε ότι καθένας εκ των a, b είναι πολλαπλάσιο του 3.

΄Ασκηση 2.9 Αν για τρεις ακεραίους a, b, c ο αριθµός a2 + b2 + c2είναι πολλαπλασιο του

5, να αποδείξετε ότι ένας τουλάχιστον από τους a, b, c είναι πολλαπλασιο του 5.

΄Ασκηση 2.10 Αν οι a, b είναι ακέραιοι και τέτοιοι ώστε ο αριθµός a4 + b4να είναι πολλα-

πλάσιο του 7, να αποδείξετε ότι καθένας εκ των a, b είναι πολλαπλάσιο του 7.

΄Ασκηση 2.11 Αν κανένας από τους ακεραίους a, b, c δεν είναι πολλαπλάσιος του 3, να

δείξετε ότι ο αριθµός a2 + b2 + c2είναι πολλαπλάσιο του 3.

΄Ασκηση 2.12 Για ποιους ακεραίους k ο αριθµός 5k + 2 είναι πολλαπλάσιο του 4 ;

68

8o Καλοκαιρινο Σχολειο, Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014 2 ∆ιαιρετότητα

΄Ασκηση 2.13 Βρείτε όλους τους 2-ψήφιους αριθµούς που έχουν ακριβώς 3 διαιρέτες.

΄Ασκηση 2.14 Βρείτε όλους τους ϕυσικούς που έχουν ακριβώς 4 διαιρέτες µε την προϋπό-

ϑεση ότι το γινόµενο των διαιρετών τους είναι 225.

΄Ασκηση 2.15 Βρείτε όλους τους 4-ψήφιους που έχουν ακριβώς 5 διαιρέτες.

΄Ασκηση 2.16 Βρείτε όλα τα πολλαπλάσια του 10 που έχουν ακριβώς 6 διαιρέτες.

΄Ασκηση 2.17 Βρείτε το µικρότερο ϕυσικό αριθµό που έχει ακριβώς 42 διαιρέτες.

΄Ασκηση 2.18 Να δείξετε ότι δεν υπάρχουν 3-ψήφιοι ϕυσικοί που είναι πολλαπλάσια του

35 και οι οποίοι να έχουν ακριβώς 9 διαιρέτες.

΄Ασκηση 2.19 Βρείτε πρώτους αριθµούς x, y, z που είναι τέτοιοι ώστε ο αριθµός

n = 11x · 19y · 31z,

να έχει ακριβώς 144 διαιρέτες.

΄Ασκηση 2.20 Βρείτε το ϕυσικό αριθµό της µορφής n = 3a ·5b ·7c, αν ο 27n έχει 36 διαιρέτες

περισσότερους από το n και ο 49n έχει 12 διαιρέτες περισσότερους από το n.

΄Ασκηση 2.21 Να ϐρείτε για ποιους ακεραίους αριθµούς n ο αριθµός n + 1 διαιρεί τον

n2 + 1.

΄Ασκηση 2.22 Να ϐρείτε για ποιους ακεραίους αριθµούς n 6= 3 ο αριθµός n− 3 διαιρεί τον

n3 − 3.

΄Ασκηση 2.23 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ≥ 1 ο αριθµόςA = 2n ·5n+1988είναι πολλαπλάσιο του 18.

΄Ασκηση 2.24 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό n ο αριθµός A = n5 − n είναι

πολλαπλασιο του 30.

΄Ασκηση 2.25 Εαν ο αριθµός 3a + 5b είναι πολλαπλάσιο του 17 για κάποιους ακεραίους

a, b τότε να αποδείξετε ότι και ο αριθµός 4a + b είναι πολλαπλάσιο του 17. Ισχύει το

αντίστροφο ;

΄Ασκηση 2.26 Εαν ο αριθµός 5a + 7b είναι πολλαπλάσιο του 31 για κάποιους ακεραίους

a, b τότε να αποδείξετε ότι και ο αριθµός 11a+ 3b είναι πολλαπλάσιο του 31.

΄Ασκηση 2.27 Αποδείξτε το κριτήριο διαιρετότητας του 3 και του 9.


Master

Text Box


΄Ασκηση 2.28 Βρείτε τον αριθµό x ώστε ο αριθµός 2x5 να είναι πολλαπλάσιο του 3 (αντί-

στοιχα του 9).

΄Ασκηση 2.29 ∆είξτε ότι η διαφορά δύο διαδοχικών κύβων είναι πάντα περιττός.

΄Ασκηση 2.30 Βρείτε το τελευταίο ψηφίο του 72009.

΄Ασκηση 2.31 Να δείξετε ότι ο αριθµός A = 20072009 + 20082010 + 20092011είναι πάντα


΄Ασκηση 2.32 ∆είξτε ότι για καθε n ∈ N ο αριθµός A = 52n+3 · 9n+2 + 32n+1 · 25n+1είναι


΄Ασκηση 2.33 ∆είξτε ότι ο αριθµός A = 63n + 7n+1 · 32n+1 − 21n · 3n+2είναι πολλαπλάσιο

του 13.

΄Ασκηση 2.34 Βρείτε τους ϑετικούς ακεραίους x, y που είναι τέτοιοι ώστε 45 | 4xy.

΄Ασκηση 2.35 Να αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει ακέραιος αριθµός n που να ικανοποιεί την

ισότητα

n(n− 1) + (n− 1)(n+ 1) + n(n+ 1) + 3n5 = 3000000.

(∆ιαγωνισµός «Ο Θαλής» 1996)

΄Ασκηση 2.36 Να δείξετε ότι n2 | (n+ 1)n − 1.

΄Ασκηση 2.37 Αν ο n είναι περιττός ϕυσικός, τότε να δείξετε ότιn(n+1)

2|n!.

΄Ασκηση 2.38 Ανn(n+1)

26 | n!, τότε ο n+ 1 είναι πρώτος.

΄Ασκηση 2.39 Να δείξετε ότι 1897 | 2903n − 803n − 464n + 261n.

΄Ασκηση 2.40 Να δείξετε ότι 1001 | 12009 + 22009 + · · ·+ 10002009.

΄Ασκηση 2.41 Να δείξετε ότι ο αριθµός A = 3 + 32 + 33 + · · · + 31986είναι πολλαπλάσιο

του 156.

΄Ασκηση 2.42 Να δείξετε ότι για ν᾿1 ο αριθµόςA = 15n+1+3n+1+5·3n+2είναι πολλαπλάσιο

του 27.

΄Ασκηση 2.43 Να δείξετε ότι ο αριθµός 111 . . . 1︸︷︷︸91 ασσoι

είναι σύνθετος.

΄Ασκηση 2.44 Να δείξετε ότι 5 | 199 + 299 + 399 + 499.

70


΄Ασκηση 2.45 Να δείξετε ότι αν a, b ακέραιοι µε ab 6= 1 τότε ο αριθµός a4 + 4b4είναι

σύνθετος.

΄Ασκηση 2.46 Να δείξετε ότι 100 | 1110 − 1.

΄Ασκηση 2.47 (i) Να δείξετε ότι δεν υπάρχει ακέραιος αριθµός n τέτοιος ώστε ο n3 + 3nνα είναι περιττός.

(ii) Να δείξετε ότι δεν υπάρχουν ακέραιοι αριθµοί x, y τέτοιοι ώστε

5x3 − 4y2 − 6xy + 15x+ 6y − 5 = 0.


΄Ασκηση 2.48 Είναι γνωστό ότι ο αριθµός 27000001 έχει ακριβώς 4 γνήσιους διαιρέτες.

Να ϐρείτε το άθροισµά τους.

΄Ασκηση 2.49 Να δείξετε ότι εαν a3|b2τότε a|b. Εαν a2|b3

τότε µπορούµε να ϐγάλουµε σαν

συµπέρασµα ότι a|b ;

΄Ασκηση 2.50 Να αποδείξετε ότι το τελευταίο µη µηδενικό ψηφίο του n! είναι πάντα άρτιο

για n ≥ 2.

΄Ασκηση 2.51 Να ϐρεθεί η µεγαλύτερη δύναµη του 15 που διαιρεί το 60!.

΄Ασκηση 2.52 Σε πόσα µηδενικά λήγει ο αριθµός 169! ;

΄Ασκηση 2.53 Σε πόσα µηδενικά λήγει ο αριθµός500!

200!;

΄Ασκηση 2.54 (i) Πόσοι ακέραιοι µεταξύ του 500 και του 2000 διαιρούνται και από το

3 αλλά και από το 7 ;

(ii) Πόσοι ακέραιοι µεταξύ του 500 και του 2000 διαιρούνται από το 3 ή από το 7 ;

(iii) Πόσοι ακέραιοι µεταξύ του 500 και του 2000 δεν διαιρούνται από το 3 ή από το 7 ;

΄Ασκηση 2.55 Μια παλιά και δυσδιάκριτη απόδειξη γράφει ότι 36 κοτόπουλα αγοράστηκαν

αντί του ποσού x73.9y •. Λαµβάνοντας υπόψη ότι καθένα κοτόπουλο κοστίζει λιγότερο από

10 •, να ϐρεθούν τα ψηφία που λείπουν.

΄Ασκηση 2.56 Ο 7-ψήφιος αριθµός 72x20y2 όπου οι x, y είναι ψηφία, διαιρείται από το 72.

Ποιές είναι οι δυνατές τιµές που µπορούν να πάρουν τα x, y ;

΄Ασκηση 2.57 Υποθέτουµε ότι ο 792 διαιρεί τον ακέραιο που έχει δεκαδική αναπαράσταση

13xy45z. Να ϐρεθούν τα ψηφία x, y, z.


Master

Text Box

2.2 Ασκήσεις Β΄ Οµάδας Ασκησεις στη Θεωρια Αριθµων


΄Ασκηση 2.58 Να αποδείξετε ότι αν n ≥ 3 περιττός ϕυσικός, τότε ο αριθµός 2n + 1 είναι

σύνθετος.

΄Ασκηση 2.59 Να δείξετε ότι ο αριθµός 111 . . .︸︷︷︸n ασσoι

2 111 . . .︸︷︷︸n ασσoι

είναι σύνθετος για κάθε n ∈ N?.

(∆ιαγωνισµός «Ο Ευκλείδης» 1997)

΄Ασκηση 2.60 Σε τετραγωνισµένο χαρτί 50×50 τοποθετούµε τους αριθµούς 1, 2, 3, . . . 2500.Να εξετάσετε εαν είναι δυνατό να τοποθετήσουµε τους αριθµούς αυτούς έτσι ώστε το άθροισµα

των στοιχείων κάθε γραµµής και κάθε στήλης να είναι :

(i) περιττός αριθµός.

(ii) αριθµός µη διαιρετός από το 5.


΄Ασκηση 2.61 Να αποδείξετε ότι εαν ο ϕυσικός αριθµός n > 4 είναι σύνθετος, τότε

n|(n− 1)!

΄Ασκηση 2.62 Να αποδείξετε ότι για κάθε n σύνθετο µε n > 4 ισχύει 2n|(n − 1)! (JBMO2006)

΄Ασκηση 2.63 Βρείτε τους ϑετικούς ακεραίους που ικανοποιούν την εξίσωση

9(x2 + y2 + 1) + 2(3xy + 2) = 2005.

(JBMO 2005)

΄Ασκηση 2.64 Για τους ακεραίους x, y ισχύει ότι x3 + y3 + (x + y)3 + 30xy = 2000. Να

δείξετε ότι x+ y = 10. (JBMO 2000)

΄Ασκηση 2.65 Καλούµε έναν αριθµό ηµιπρώτο, εάν είναι σύνθετος αλλά όχι διαιρετός από

τους 2,3 και 5. Οι τρεις µικρότεροι είναι οι 49,77,91. Υπάρχουν 168 πρώτοι αριθµοί που

είναι µικρότεροι του 1000. Πόσοι ηµιπρώτοι είναι µικρότεροι του 1000 ;

΄Ασκηση 2.66 ΄Εστω n = 231 · 319. Πόσοι ϑετικοί διαιρέτες του n2

είναι µικρότεροι του nαλλά δε διαιρούν το n;.

72


΄Ασκηση 2.67 Να ϐρεθούν οι ϑετικοί ακέραιοι k για τους οποίους ο αριθµός k1

k−7 είναι

ακέραιος.

΄Ασκηση 2.68 Να αποδείξετε ότι υπάρχουν τουλάχιστον 5 Ϲευγάρια από διαδοχικούς ϑετι-

κούς ακεραίους τέτοιους ώστε το άθροισµα των τετραγώνων των αριθµών σε κάθε Ϲευγάρι

διαιρεί τον αριθµό 22006 + 1. (BMO Shortlist 2006)

΄Ασκηση 2.69 ΄Εστω A = 0, 1, 2, . . . , n όπου n ∈ N. ΄Εστω S το σύνολο των τριάδων

(a1, a2, a3) όπου a1, a2, a3 ∈ A για τις οποίες |a1− a2| = |a2− a3| . Να ϐρεθεί ο αριθµός των

στοιχείων του συνόλου S (BMO Shortlist 2006)

΄Ασκηση 2.70 Να ϐρεθούν όλες οι τριάδες (m,n, p) ϑετικών ϱητών αριθµών που είναι

τέτοιες ώστε οι αριθµοί m+1

np, n+

1

pm, p+

1

mnνα είναι ακέραιοι. (BMO 2006)

΄Ασκηση 2.71 Να αποδείξετε ότι ο αριθµός 2(2006m2 +2007mn+2008n2) µεm,n ϑετικούς

ακεραίους δεν είναι ποτέ τέλειο τετράγωνο ακεραίου. (Παραλλαγή ϑέµατος διαγωνισµού«Ο Αρχιµήδης» 1994).

΄Ασκηση 2.72 Να αποδείξετε ότι για κάθε ϕυσικό αριθµό n, υπάρχει ϕυσικός αριθµός kτέτοιος ώστε √

k + 2006n +√k =

(√2007 + 1

)n.

(Παραλλαγή ϑέµατος 2ης Προκριµατικής Φάσης 1997)

΄Ασκηση 2.73 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση (x − y)3 + (y − z)3 + (z − x)3 = 30 δεν έχει

ακέραιες λύσεις. (1η Προκριµατική Φάση 1997)

΄Ασκηση 2.74 Να ϐρείτε τους ϑετικούς ακεραίους (x, y) που είναι τέτοιοι ώστε y|x2 + 1 και

x2|y3 + 1.

(Μεσογειακός 2002)

΄Ασκηση 2.75 Μπορούµε να ϕτιάξουµε µία ακολουθία από n διαδοχικούς σύνθετους αριθ-

µούς για οποιοδήποτε n ;

΄Ασκηση 2.76 Να ϐρεθούν όλοι οι ϑετικοί ακέραιοι n που είναι τέτοιοι ώστε ο n! να λήγει

σε ακριβώς 40 µηδενικά.

΄Ασκηση 2.77 Αν N είναι ένας αριθµός του οποίου το δεκαδικό ανάπτυγµα έχει 3n ίδια

ψηφία, να αποδείξετε ότι 3n|N .

΄Ασκηση 2.78 Να αποδείξετε ότι ο αριθµός 1 +1

2+

1

3+ · · · + 1

nδεν είναι ακέραιος για

οποιαδήποτε τιµή του ακεραίου n > 1.


Master

Text Box

Ασκησεις στη Θεωρια Αριθµων

3 Τέλειες δυνάµεις ακεραίων


΄Ασκηση 3.1 Να δείξετε ότι για n ≥ 1 ο αριθµός 111 . . . 1︸︷︷︸2n ασσoι

− 222 . . . 2︸︷︷︸n 2−αρια

είναι τετράγωνο ακε-

ϱαίου.

΄Ασκηση 3.2 Να δείξετε ότι για κάθε n ≥ 1, ο αριθµός 444 . . . 4︸︷︷︸n 4−αρια

888 . . . 8︸︷︷︸n−1 8−αρια

9 είναι τέλειο

τετράγωνο ακεραίου.

΄Ασκηση 3.3 Να ϐρεθούν όλα τα δυνατά υπόλοιπα που µπορεί να αφήσει ένα τέλειο τε-

τράγωνο όταν διαιρεθεί µε το 13.

΄Ασκηση 3.4 Να δείξετε ότι η εξίσωση 4x3 − 7y3 = 2003 δεν έχει ακέραιες λύσεις.

΄Ασκηση 3.5 Να δείξετε ότι η εξίσωση x3 + y4 = 7 δεν έχει ακέραιες λύσεις.

΄Ασκηση 3.6 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x2−4x−1996−9619−2000 = 0 δεν έχει ακέραια

λύση.

΄Ασκηση 3.7 Αν οι αριθµοί a, a+ d, a+ 2d είναι πρώτοι > 3, να δείξετε ότι 6 | d. (∆ιαγω-νισµός «Ο Θαλής» 1997)

΄Ασκηση 3.8 Να αποδείξετε ότι στο σύνολο 11, 111, 1111, . . . δεν υπάρχουν τέλεια τετρά-

γωνα.

΄Ασκηση 3.9 Να ϐρείτε όλους τους πρώτους p που είναι τέτοιοι ώστε ο 17p + 1 να είναι

τέλειο τετράγωνο ακεραίου.

΄Ασκηση 3.10 Να αποδείξετε ότι εαν (a, b) = 1 και το γινόµενο ab = 1 είναι µία τέλεια

k−δύναµη, τότε να αποδείξετε ότι κάθε ένα από τα a, b είναι τέλεια k−δύναµη.

΄Ασκηση 3.11 (i) ΄Εστω a, b, c ϑετικοί ακέραιοι. Να δείξετε ότι εάν οι ab, bc, ac είναι

τέλειοι κύβοι τότε κάθε ένας από τους a, b, c είναι τέλειος κύβος.

(ii) Να εξετάσετε τί συµβαίνει εάν στο προηγούµενο ερώτηµα έχουµε τέλεια k− δύναµη

για k οποιοδήποτε ακέραιο αντί για τέλειο κύβο.

΄Ασκηση 3.12 Υποθέτουµε ότι οι q1, q2, . . . , qn είναι περιττοί πρώτοι αριθµοί. Μπορεί ο

αριθµός N = (q1q2 · · · qn)2 + 1 να είναι τέλειο τετράγωνο ;

΄Ασκηση 3.13 Να αποδείξετε ότι οποιοσδήποτε αριθµός της µορφής 4k + 3 δεν µπορεί να

γραφτεί σαν άθροισµα δύο τετραγώνων.

΄Ασκηση 3.14 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x2 − 2y2 = 10 δεν έχει ακέραιες λύσεις.

΄Ασκηση 3.15 Να δείξετε ότι εαν ο n έχει περιττό πλήθος διαιρετών τότε ο n είναι τέλειο

τετράγωνο.

74

8o Καλοκαιρινο Σχολειο, Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014 3 Τέλειες δυνάµεις ακεραίων


΄Ασκηση 3.16 Να ϐρεθούν όλοι οι ϕυσικοί n για τους οποίους η παράσταση

A = n4 + 4n3 + 5n2 + 6n

είναι τέλειο τετράγωνο ϕυσικού. (∆ιαγωνισµός «Ο Αρχιµήδης» 1997)

΄Ασκηση 3.17 Να αποδείξετε ότι η ισοτιµία x2 ≡ −1 (mod p) έχει λύση µε p πρώτο αριθµό,

αν και µόνο αν ο p είναι της µορφής p = 4k + 1 για κάποιο ακέραιο αριθµό k.

΄Ασκηση 3.18 Εαν ο p είναι πρώτος τότε να δείξετε ότι ο αριθµός A = 7p+ 3p− 4 δεν είναι

τέλειο τετράγωνο ακεραίου. (JBMO 2007)

΄Ασκηση 3.19 Να δείξετε ότι ο αριθµός

A = 111 . . . 1︸︷︷︸1997 ασσoι

222 . . . 2︸︷︷︸1997 δυαρια

5

είναι τέλειο τετράγωνο ακεραίου. (JBMO 1998)

΄Ασκηση 3.20 Να ϐρεθούν οι ακέραιοι n ≥ 1 ώστε ο n2 + 3n να είναι τέλειο τετράγωνο.

(JBMO 2000)

΄Ασκηση 3.21 ΄Εστω n ϑετικός ακέραιος. ΄Ενας αριθµός A έχει 2n ψηφία καθένα από τα

οποία είναι το 4 και ένας αριθµός B έχει n ψηφία καθένα από τα οποία είναι το 8. Να

δείξετε ότι ο αριθµός A+ 2B + 4 είναι τέλειο τετράγωνο ακεραίου. (JBMO 2003)

΄Ασκηση 3.22 Αν οι ϑετικοί ακέραιοι x, y είναι τέτοιοι ώστε οι αριθµοί 3x+ 4y και 4x+ 3yνα είναι τέλεια τετράγωνα, να δείξετε ότι οι αριθµοί x, y είναι και οι δύο πολλαπλάσια του

7.

΄Ασκηση 3.23 Να αποδείξετε ότι για οποιουσδήποτε ϑετικούς ακεραίους a, b ο αριθµός

(36a+ b)(a+ 36b) δεν είναι δύναµη του 2.

΄Ασκηση 3.24 Να αποδείξετε ότι το τετράγωνο περιττού αριθµού είναι πάντοτε της µορφής

8n+ 1.

΄Ασκηση 3.25 Να προσδιορίσετε τον πρώτο αριθµό p που είναι τέτοιος ώστε η παράσταση

A = 1 + p+ p2 + p3 + p4είναι τέλειο τετράγωνο ακεραίου.


Master

Text Box


Εφαρµογές

(i) Αν οι a, b, c,m είναι ακέραιοι να αποδείξετε ότι ο αριθµός a2 + b2 + c2 δεν είναι ποτέτης µορφής 8m+ 7.

(ii) Να δείξετε ότι η παράσταση 2n + 3n + 4n δεν είναι ποτέ τέλειο τετράγωνο ακεραίουγια n > 1 και περιττό.

(iii) Εάν οι a, b, c είναι ακέραιοι µε a2 = b2 + c2 τότε να δείξετε ότι 4|b ή 4|c.

(iv) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση 2m − 1 = xn δεν έχει ακέραιες λύσεις αν m,n > 1.

(v) Να αποδείξετε ότι για a, n ϕυσικούς, η παράσταση

A = (a+ 1)n + (a+ 2)n + (a+ 3)n + (a+ 4)n

δεν είναι ποτέ τέλειο τετράγωνο ακεραίου.

(vi) Αν οι αριθµοί a1, a2, . . . , a1998 είναι ϕυσικοί και ικανοποιούν την ισότητα

a21 + a2

2 + · · ·+ a21997 = a2

1998,

να αποδείξετε ότι δύο τουλάχιστον από αυτούς είναι άρτιοι. (JBMO 1998)

(vii) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση 3x2 − y2 = 5z δεν έχει ακέραιες λύσεις.

΄Ασκηση 3.26 Να αποδείξετε ότι το τετράγωνο οποιουδήποτε ακεραίου είναι της µορφής 3mή 3m+ 1.Εφαρµογές

(i) Να αποδείξετε ότι το άθροισµα τριών διαδοχικών ακεραίων δεν µπορεί να είναι τέλειο

τετράγωνο.

(ii) Να δείξετε ότι η παράσταση 2n + 3n + 4n δεν είναι ποτέ τέλειο τετράγωνο ακεραίου για

n άρτιο.

(iii) Εάν a, b, c ακέραιοι µε a2 = b2 + c2, τότε 3|bc.

(iv) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση 3x2 − y2 = 1998 δεν έχει ακέραιες λύσεις.

(v) Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ακέραιο n, ο αριθµός A = (n− 1)3 + n3 + (n+ 1)3

είναι πολλαπλάσιο του 9.

(vi) Να αποδείξετε ότι το άθροισµα των κύβων εννέα διαδοχικών ακεραίων διαιρείται από

το 27.

76

8o Καλοκαιρινο Σχολειο, Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014 3 Τέλειες δυνάµεις ακεραίων

΄Ασκηση 3.27 Να αποδείξετε ότι το τετράγωνο οποιουδήποτε ακεραίου είναι της µορφής 5mή 5m± 1.Εφαρµογές

(i) Εάν a, b, c ακέραιοι µε a2 = b2 + c2τότε 5|abc.

(ii) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x2 − 5y2 = 200 δεν έχει ακέραιες λύσεις.

(iii) Για n > 3 ϕυσικό, ο αριθµός Sn =n∑k=1

k! δεν είναι ποτέ τέλειο τετράγωνο ακεραίου.

(iv) Εάν οι a, b είναι ακέραιοι τέτοιοι ώστε 5|a4 + b4, τότε να δείξετε ότι 54|a4 + b4

.

(v) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x2 + xy + y2 = 5z2δεν έχει λύση στους ακεραίους.

΄Ασκηση 3.28 Να αποδείξετε ότι ο κύβος οποιουδήποτε ακεραίου είναι της µορφής 7m ή

7m± 1.Εφαρµογές

(i) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x3 + y3 = 2006 δεν έχει ακέραιες λύσεις.

(ii) Για n > 1 ϕυσικό, ο αριθµός Sn =n∑k=1

k! δεν είναι ποτέ τέλειος κύβος ακεραίου.

(iii) Να αποδείξετε ότι η παράσταση A = 1n + 2n + 3n + 4n δεν είναι ποτέ τέλειος κύβος

ακεραίου.

(iv) Να αποδείξετε ότι η παράστασηA = 1+2n+22nδεν είναι ποτέ τέλειος κύβος ακεραίου.

(v) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση 19x3 − 84y2 = 1984 δεν έχει λύσεις στους ακεραίους

(Ρωσία 1984).

(vi) Να αποδείξετε ότι η παράσταση A = 2n + 3n + 5n + 6n δεν είναι ποτέ τέλειος κύβος

ακεραίου.

(vii) Εάν οι αριθµοί a, b, c είναι ακέραιοι τέτοιοι ώστε 7|a3 + b3 + c3τότε 7|abc.

΄Ασκηση 3.29 Να αποδείξετε ότι ο κύβος οποιουδήποτε ακεραίου είναι της µορφής 9m ή

9m± 1.Εφαρµογές

(i) Να αποδείξετε ότι το άθροισµα των τετραγώνων τριών διαδοχικών ακεραίων δεν είναι

ποτέ τέλειος κύβος ακεραίου.


Master

Text Box


(ii) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x3 + y3 + z3 = 2003 δεν έχει ακέραιες λύσεις.

(iii) Εάν οι αριθµοί a, b, c είναι ακέραιοι τέτοιοι ώστε 9|a3 + b3 + c3τότε 3|abc.

(iv) Να αποδείξετε ότι υπάρχουν άπειροι ακέραιοι που δε γράφονται σαν άθροισµα τριών

τέλειων κύβων ακεραίων αριθµών.

(v) Να αποδείξετε ότι ο αριθµός 123456 καθώς και οποιοσδήποτε 6-ψήφιος προκύψει από

την αντιµετάθεση των ψηφίων του, δεν είναι τέλειος κύβος ακεραίου.

(vi) Εάν οι αριθµοί a, b, c είναι ακέραιοι τέτοιοι ώστε 32|a3 + b3 + c3να αποδείξετε ότι

36|a3 + b3 + c3.

(vii) Να ϐρεθούν όλοι οι ϑετικοί ακέραιοι a, b, c που είναι τέτοιοι ώστε a3 + b3 + c3 = 2001.(JBMO 2001)

΄Ασκηση 3.30 Να αποδείξετε ότι το γινόµενο οποιονδήποτε τεσσάρων διαδοχικών ακεράιων

δεν είναι ποτέ τέλειο τετράγωνο1

΄Ασκηση 3.31 (i) Να αποδείξετε ότι κανένας αριθµός της µορφής 8k+7 όπου k ακέραιος,

δεν µπορεί να γραφτεί σαν άθροισµα τριών τετραγώνων.

(ii) Να κάνετε χρήση του παραπάνω αποτελέσµατος για να δείξετε ότι κανένας αριθµός

της µορφής 4m(8k+7) όπουm ϑετικός ακέραιος και k ακέραιος, δεν µπορεί να γραφτεί

σαν άθροισµα τριών τετραγώνων.

΄Ασκηση 3.32 Να ϐρείτε το µικρότερο ϑετικό ακέραιο n που είναι τέτοιος ώστε οn

3να είναι

τέλειος κύβος, οn

5να είναι τέλεια πέµπτη δύναµη και ο

n

7να είναι τέλεια έβδοµη δύναµη.

΄Ασκηση 3.33 Να εξετάσετε εαν υπάρχουν ϑετικές ακέραιες τιµές του x ώστε οι παραστά-

σεις

(i) −5x + 55 + 5x

(ii) 24 + 27 + 2x

να γίνονται τέλεια τετράγωνα. (∆ιαγωνισµός «Ο Αρχιµήδης» 1995)

1Στην πραγµατικότητα αυτό είναι µερικό αποτέλεσµα ενός γενικότερου πολύ ισχυρού ϑεωρήµατος πουοφείλεται στους Erdos και Selfridge (1975) σύµφωνα µε το οποίο το γινόµενο οποιονδήποτε διαδοχικώνακεραίων δεν είναι ποτέ τέλεια k− δύναµη για οποιονδήποτε k ≥ 2.

78

8o Καλοκαιρινο Σχολειο, Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014 4 Μέγιστος Κοινός ∆ιαιρέτης και Ελάχιστο Κοινό Πολλαπλάσιο

4 Μέγιστος Κοινός ∆ιαιρέτης και Ελάχιστο Κοινό Πολ-λαπλάσιο


΄Ασκηση 4.1 Για οποιουσδήποτε µη µηδενικούς ακεραίους a, b, να δείξετε ότι

(a, b) = [a, b]⇔ |a| = |b|.

΄Ασκηση 4.2 Αν a, b, c ϕυσικοί και (a, b, c)[a, b, c] = abc να δείξετε ότι

(a, b) = (b, c) = (c, a) = 1.

΄Ασκηση 4.3 Για οποιουσδήποτε ϕυσικούς a, b, c να αποδειχθούν οι ισότητες :

(i) (a, [b, c]) = [(a, b), (a, c)],

(ii) [a, (b, c)] = ([a, b], [a, c]).

΄Ασκηση 4.4 Για οποιουσδήποτε µη µηδενικούς ακεραίους a, b, c να δείξετε ότι

([a, b], [b, c], [c, a]) = [(a, b), (b, c), (c, a)].

΄Ασκηση 4.5 Αν οι ϕυσικοί m,n είναι πρώτοι µεταξύ τους, να δείξετε ότι(m2 + n2,m+ n

)) ∈ 1, 2.

΄Ασκηση 4.6 ∆είξτε ότι (15n2 + 8n+ 6, 30n2 + 21n+ 13) = 1 για κάθε n ϕυσικό.

΄Ασκηση 4.7 ΄Εστω a, b, c ϕυσικοί αριθµοί τέτοιοι ώστε η παράσταση

K =a+ 1

b+b+ 1

c+c+ 1

a

είναι ϕυσικός. Να αποδείξετε ότι (a, b, c) ≤ 3√ab+ bc+ ca.

΄Ασκηση 4.8 Να αποδείξετε ότι το κλάσµαn4 + 3n2 + 1

n3 + 2nείναι ανάγωγο για κάθε n ∈ Z?.

΄Ασκηση 4.9 ΄Εστω a, b, c, d ϑετικοί ακέραιοι µε b 6= d. Να δείξετε ότι εάν τα κλάσµαταa

bκαι

c

dείναι ανάγωγα τότε η παράσταση

a

b+c

dδεν είναι ακέραιος.

΄Ασκηση 4.10 Να δείξετε ότι οι αριθµοί n! + 1 και (n+ 1)! + 1 είναι πρώτοι µεταξύ τους.


Master

Text Box


΄Ασκηση 4.11 Εαν (a, b) = 1 τότε να δείξετε ότι (a+ b, a− b) = 1 η 2.

΄Ασκηση 4.12 Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε ϕυσικό αριθµό n, τα παρακάτω Ϲεύγη

αριθµών είναι αριθµοί πρώτοι µεταξύ τους :

(i) 6n+ 5 και 7n+ 6,

(ii) 10n+ 3 και 15n+ 4,

(iii) 4 · 7n + 3 και 5 · 7n + 4.

΄Ασκηση 4.13 Εαν (a, b) = 1 και c|a+ b, να δείξετε ότι (a, c) = (b, c) = 1.

΄Ασκηση 4.14 Να δείξετε ότι εαν (b, c) = 1 και m|b τότε (m, c) = 1.

΄Ασκηση 4.15 Με τον Ευκλείδειο Αλγόριθµο ϐρείτε το (93,51) καθώς επίσης και ακεραίους

a, b που είναι τέτοιοι ώστε 93a+ 51b = (93, 51).

΄Ασκηση 4.16 Βρείτε τους ϕυσικούς a, b που είναι τέτοιοι ώστε a+b = 1089 και (a, b) = 121.

΄Ασκηση 4.17 Βρείτε τους ϕυσικούς a, b που είναι τέτοιοι ώστε ab = 1600 και

[a, b] = 4 · (a, b).

΄Ασκηση 4.18 Βρείτε τους ϕυσικούς a, b µε a < b που είναι τέτοιοι ώστε [a, b]− (a, b) = 34.

΄Ασκηση 4.19 Εαν τοποθετήσουµε τους µαθητές ενός σχολείου σε σειρά 2,3,4,5 ή 6 µαθη-

τών τότε περισσεύει κάθε ϕορά ένας µαθητής αλλά εαν τους τοποθετήσουµε σε σειρά των

7, τότε όλες οι σειρές είναι πλήρεις και δεν περισσεύει κανένας µαθητής. Να ϐρείτε τον

ελάχιστο αριθµό µαθητών που µπορεί να έχει το σχολείο.

΄Ασκηση 4.20 Να δείξετε ότι εαν b ϑετικός ακέραιος τότε ακριβώς (b, n) από τους αριθµούς

n, 2n, 3n, . . . , bn είναι πολλαπλάσια του b.

΄Ασκηση 4.21 Ποιός είναι ο ελάχιστος ϑετικός ϱητός αριθµός που µπορεί να εκφραστεί στη

µορφήx

30+

y

36µε x, y ακεραίους ;

80

8o Καλοκαιρινο Σχολειο, Λεπτοκαρυα Πιεριας 2014 4 Μέγιστος Κοινός ∆ιαιρέτης και Ελάχιστο Κοινό Πολλαπλάσιο


΄Ασκηση 4.22 Για οποιουσδήποτε ϕυσικούς a,m, n µε a ≥ 2, να δείξετε ότι

(am − 1, an − 1) = a(m,n) − 1.

΄Ασκηση 4.23 Ο αριθµός An = 23n + 36n+2 + 56n+2ορίζεται για n = 0, 1, 2, . . . , 1999. Να

ϐρείτε το µέγιστο κοινό διαιρέτη των αριθµών A0, A1, A2, . . . , A1999. (JBMO 1999)

΄Ασκηση 4.24 ΄Εστωm,n ϑετικοί ακέραιοι τέτοιοι ώστε [m,n]+(m,n) = m+n. Να δείξετε

ότι ένας από τους δύο αριθµούς είναι διαιρετός από τον άλλο. (Ρωσία 1995)

΄Ασκηση 4.25 Να αποδείξετε ότι το κλάσµα21n+ 4

14n+ 3είναι ανάγωγο για κάθε n ∈ Z. (IMO

1959)

΄Ασκηση 4.26 Το άθροισµα δύο ϑετικών ακεραίων είναι ίσο µε 5432 και το ελάχιστο κοινό

πολλαπλάσιό τους είναι 223020. Να ϐρείτε τους δύο αριθµούς.

΄Ασκηση 4.27 Εαν (a, b) = 10 να ϐρείτε όλες τις πιθανές τιµές που παίρνει το (a3, b4).

΄Ασκηση 4.28 Ας υποθέσουµε ότι ο n είναι ϑετικός ακέραιος και έχει r διακεκριµένους

πρώτους διαιρέτες. Να δείξετε ότι υπάρχουν 2r διατεταγµένα Ϲεύγη (x, y) πρώτων µεταξύ

τους ακεραίων τέτοια ώστε xy = n.


Master

Text Box

83

Ε.Μ.Ε. ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΛΕΠΤΟΚΑΡΥΑ ΠΙΕΡΙΑΣ 2014

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗΣ

Ανδρέας Πούλος, Σχολικός Σύμβουλος Μαθηματικών Ανατ. Θεσσαλονίκης

Η Συνδυαστική έχει κάποιες βασικές αρχές με τις οποίες επιλύει τα προβλήματά της. Παρουσιάζουμε όσες από αυτές είναι εντελώς απαραίτητες για την επίλυση προβλημάτων για το επίπεδο που μας ενδιαφέρει. Η προσθετική Αρχή ή κανόνας του Αθροίσματος Αν ένα αντικείμενο Α μπορεί να επιλεγεί με m δυνατούς τρόπους, ενώ ένα αντικείμενο Β μπορεί να επιλεγεί με n δυνατούς τρόπους, χωρίς η επιλογή του Α να συσχετίζεται με αυτές του Β, τότε η επιλογή του Α είτε του Β αντικειμένου μπορεί να γίνει με m + n δυνατούς τρόπους. Δίνουμε δύο παραδείγματα με τα οποία θεωρούμε ότι γίνεται κατανοητή η προσθετική Αρχή.

1. Θέλουμε να κατασκευάσουμε μία πινακίδα με ένα γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου ή ένα ψηφίο (συμπεριλαμβανομένου και του μηδενός). Τότε το πλήθος των διαφορετικών πινακίδων που μπορούμε να κατασκευάσουμε είναι 24 + 10 = 34.

2. Με πόσους τρόπους μπορούμε να επιλέξουμε ένα άτομο για να εκπροσωπήσει την τάξη του ανάμεσα σε 12 μαθητές και 13 μαθήτριες; Η απάντηση είναι με 12 + 13 = 25 τρόποι.

Η πολλαπλασιαστική Αρχή ή κανόνας του γινομένου. Αν ένα αντικείμενο Α μπορεί να επιλεγεί με m δυνατούς τρόπους, ενώ ένα αντικείμενο Β μπορεί να επιλεγεί με n δυνατούς τρόπους και η επιλογή του Α συσχετίζεται άμεσα με αυτή του Β, τότε η επιλογή του Α και του Β αντικειμένου μπορεί να γίνει με m·n δυνατούς τρόπους. Δίνουμε δύο παραδείγματα με τα οποία θεωρούμε ότι γίνεται κατανοητή η πολλαπλασιαστική Αρχή.

1. Έχουμε ένα σύνολο από 14 είδη ρουχισμού όλα διαφορετικά μεταξύ τους, τα οποία είναι 5 παντελόνια, 4 πουκάμισα, 3 καπέλα και 2 σακάκια. Τότε πλήθος των τρόπων να ντυθούμε φορώντας παντελόνι, πουκάμισο, καπέλο και σακάκι είναι 5·4·3·2 = 120.

2. Ποιο είναι το πλήθος των πινακίδων που μπορούμε να κατά-σκευάσουμε, αν μία πινακίδα αποτελείται από 3 συνεχόμενα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου και να ακολουθεί ένας μονοψήφιος αριθμός, ο οποίος μπορεί να είναι και ο μηδέν; Το πλήθος των διαφορετικών πινακίδων που μπορούμε να έχουμε είναι 24·24·24·10 = 138240.

Η Αρχή της Περιστεροφωλιάς Η Αρχή αυτή ονομάζεται έτσι, από την τοποθέτηση περιστεριών σε κατάλληλες περιστεροφωλιές. Ονομάζεται και αρχή του Dirichlet ή αρχή των συρταριών και μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: Αν σε ένα πλήθος ν κουτιών τοποθετήσουμε ν + 1 αντικείμενα, τότε υποχρεωτικά 2 από αυτά θα τοποθετηθούν στο ίδιο κουτί.

Master

Text Box

Μία γενικότερη διατύπωσή της είναι η εξής: Αν κ·ν+1 περιστέρια καθίσουν σε κ φωλιές, τότε σε μία τουλάχιστον φωλιά θα καθίσουν τουλάχιστον ν+1 περιστέρια.

Δίνουμε ένα παράδειγμα που είναι χαρακτηριστικό της εφαρμογής της Αρχής της Περιστεροφωλιάς. Σε έναν χώρο συνάντησης υπάρχουν 5 άτομα. Αποδείξτε ότι μεταξύ τους υπάρχουν 2 άτομα που έχουν τον ίδιο αριθμό γνωστών. Απόδειξη: Ένα άτομο (περιστέρι) αντιστοιχεί στη φωλιά που μπορεί να έχει 0, 1, 2, 3, 4 γνωστούς. Έτσι έχουμε 5 άτομα (περιστέρια) και 5 φωλιές αριθμημένες με 0, 1, 2, 3, 4. Όμως οι φωλιές με αρίθμηση 0 και 4 δεν μπορεί να είναι και οι δύο κατειλημμένες, επειδή αν ένα από τα 5 άτομα έχει τους υπόλοιπους 4 γνωστούς, τότε όλα τα άτομα γνωρίζουν τουλάχιστον αυτό, άρα δεν υπάρχει άτομο με 0 γνωστούς. Επομένως, καθένα από τα 5 άτομα θα έχει 0, 1, 2, 3 γνωστούς ή 1, 2, 3, 4 γνωστούς. Δηλαδή, έχουμε 5 περιστέρια και 4 φωλιές, άρα από την Αρχή της περιστεροφωλιάς υπάρχει μία τουλάχιστον φωλιά με περισσότερα από ένα περιστέρια, οπότε υπάρχουν τουλάχιστον 2 άτομα με τον ίδιο αριθμό γνωστών. Πώς βρίσκουμε το πλήθος των διατεταγμένων m – άδων αντικειμένων τα οποία επιλέγονται από ένα πλήθος n διαφορετικών αντικειμένων; Όταν λέμε πλήθος των διατεταγμένων m – άδων αντικειμένων εννοούμε ότι μας ενδιαφέρει η σειρά επιλογής. Η πολλαπλασιαστική Αρχή μας δίνει την απάντηση, για συντομία το ζητούμενο αυτό αποκαλείται πλήθος των διατάξεων m αντικειμένων και ο τύπος που δίνει τη λύση είναι ο n·(n -1)·(n - 2)· ….·(n – m + 1).

Μία αλγεβρική μορφή του τύπου αυτού είναι η εξής: )!(

!mn

n−

, όπου το σύμβολο n!

διαβάζεται n παραγοντικό και εκφράζει το γινόμενο 1·2·3·4·….·n. Παράδειγμα, εύρεσης του πλήθους διατάξεων. Πόσους τετραψήφιους φυσικούς αριθμούς μπορούμε να κατασκευάσουμε με τα ψηφία 1, 2, 3, 4, 5 αν το καθένα χρησιμοποιηθεί μόνο μία φορά; Απάντηση: Το πλήθος των αριθμών είναι 5·4·3·2 = 120. Σημείωση: Όταν μας ενδιαφέρει το πλήθος των διατεταγμένων n – άδων από ένα πλήθος n διαφορετικών αντικειμένων, τότε αυτό αποκαλείται μετάθεση των n αντικειμένων και το πλήθος των μεταθέσεων είναι n·(n-1)·(n-2)· ….·3·2·1. Πώς βρίσκουμε το πλήθος των m – άδων αντικειμένων, τα οποία επιλέγονται από ένα πλήθος n διαφορετικών αντικειμένων, όταν δεν μας ενδιαφέρει η σειρά επιλογής τους; Στην περίπτωση αυτή ο τύπος των διατάξεων θα μας δώσει λάθος πλήθος επιλογών, διότι αυτή τη φορά δεν μας ενδιαφέρει η σειρά επιλογής. Τον τύπο των διατάξεων πρέπει να τον διαιρέσουμε με το m!. Έτσι, ο τύπος που δίνει το ζητούμενο είναι ο

)!(!!

mnmn−⋅

και αποκαλείται τύπος των συνδυασμών της επιλογής m αντικειμένων

από ένα πλήθος n αντικειμένων.

84

Παράδειγμα. Από ένα πλήθος 5 ατόμων θέλουμε να επιλέξουμε 3 από αυτά. Με πόσους δυνατούς τρόπους μπορεί να γίνει η επιλογή τους;

Πρόκειται για περίπτωση συνδυασμών, επειδή δεν φαίνεται από τα δεδομένα ότι μας

ενδιαφέρει η σειρά επιλογής των ατόμων. Άρα, πρόκειται για )!35(!3

!5−⋅

= 10

διαφορετικές τριάδες ατόμων. Γενικός κανόνας: Το πλήθος των τρόπων με τους οποίους μπορούμε να τοποθε-τήσουμε n1 + n2 + n3 + …. + nm διαφορετικά αντικείμενα σε m διαφορετικά κουτιά, έτσι ώστε το πρώτο κουτί να περιέχει n1, το δεύτερο κουτί n2, ενώ το

κουτί m να περιέχει nm αντικείμενα, δίνεται από τον τύπο: !...!!

)!....(

21

21

m

m

nnnnnn

⋅⋅⋅+++

ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗΣ

Όνομα Σύμβολο Τύπος Περιγραφή

Μεταθέσεις ν αντικειμένων

Μν

ν!

Δείχνει με πόσους τρόπους τοποθετούμε ν διαφορετικά αντικείμενα σε ευθεία γραμμή, όταν μας ενδιαφέρει η θέση τους.

Κυκλικές μεταθέσεις ν αντικειμένων

Κν

(ν - 1)!

Με πόσους τρόπους τοποθετούμε ν διαφορετικά αντικείμενα σε κύκλο, όταν μας ενδιαφέρει η θέση τους.

Επαναληπτικές μεταθέσεις

ν αντικειμένων

v

kkM21 ,

!!!

21 kkv⋅

Δείχνει με πόσους τρόπους τοποθετούμε ν αντικείμενα σε μία ευθεία, από τα οποία τα k1 είναι ίδια μεταξύ τους, τα k2 είναι ίδια μεταξύ τους, ισχύει ν = k1 + k2, μας ενδιαφέρει η θέση τους και πρέπει να τα τοποθετήσουμε όλα. Ο τύπος γενικεύεται.

Διατάξεις ν ανά k

αντικειμένων

vkΔ

)!(!kv

v−

Δείχνει με πόσους τρόπους τοποθετούμε σε ευθεία γραμμή k αντικείμενα επιλεγμένα από ένα πλήθος ν αντικειμένων με k ≤ ν, όταν μας ενδιαφέρει η θέση τους.

Επαναληπτικές διατάξεις ν ανά k

αντικειμένων

vkRΔ

νκ

Δείχνει με πόσους τρόπους τοποθετούμε σε ευθεία γραμμή v αντικείμενα επιλεγμένα k φορές, όταν μας ενδιαφέρει η θέση τους και επιτρέπεται η επανάληψη.

Συνδυασμοί των ν ανά k αντικειμένων

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛=

kv

Cvk

)!(!!

kvkv

kv

−⋅=⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛

Δείχνει με πόσους τρόπους επιλέγουμε k αντικείμενα από ένα πλήθος ν αντικειμένων με k ≤ ν, όταν δεν μας ενδιαφέρει η θέση τους.

Επαναληπτικοί συνδυασμοί των

ν ανά k αντικειμένων

vkRC

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛ −+kkv 1

Δείχνει με πόσους τρόπους επιλέγουμε k αντικείμενα από ένα πλήθος ν αντικειμένων με k ≤ ν, όταν δεν μας ενδιαφέρει η θέση τους και επιτρέπεται η επανάληψη.

85

86

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΛΥΣΗ

1. Τα προβλήματα που παραθέτουμε δεν έχουν κάποια διαβάθμιση ως προς την δυσκολία και δεν είναι ταξινομημένες σε κατηγορίες. Καλό είναι αφού τα επιλύσετε όλα να προσπαθήσετε να τα γενικεύσετε.

2. Ένας αγρότης θέλει να αγοράζει 3 αγελάδες, 2 γουρουνάκια και 4 χήνες από

έναν έμπορο που έχει 6 αγελάδες, 5 γουρουνάκια και 8 χήνες. Με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορεί να κάνει ο αγρότης αυτή την αγορά; Απάντηση: Με 14000 τρόπους.

3. Μία τάξη έχει 6 αγόρια και 4 κορίτσια. Να βρείτε το πλήθος των επιλογών,

Α) Αν θέλουμε μία τριμελή επιτροπή από τους 10 μαθητές. Β) Αν θέλουμε τετραμελή επιτροπή με 2 αγόρια και 2 κορίτσια. Γ) Αν θέλουμε έναν πρόεδρο, έναν γραμματέα και έναν ταμεία, όλοι όμως να είναι αγόρια. Απάντηση: Α) 210, Β) 90, Γ) 120.

4. Ένα συρτάρι περιέχει 8 άσπρες και 6 μαύρες κάλτσες. Να βρεθεί το πλήθος

της επιλογής δύο καλτσών από αυτό το συρτάρι όταν: Α) Μπορεί να είναι οποιουδήποτε χρώματος. Β) Πρέπει να είναι του ίδιου χρώματος. Απάντηση: Α) 91, Β) 43.

5. Υπάρχουν 12 μαθητές σε μία τάξη. Να βρεθεί ο αριθμός των τρόπων με τους

οποίους οι 12 μαθητές μπορούν να εξεταστούν σε 3 μαθήματα, όταν σε κάθε μάθημα εξετάζονται μόνον 4 μαθητές. Απάντηση: 34650 τρόποι.

6. Να βρεθεί το μέγιστο πλήθος πινακίδων αυτοκινήτων όταν: Α) κάθε πινακίδα έχει 2 διαφορετικά γράμματα και ακολουθούν 3 διαφορετικά ψηφία. Β) Όταν έχουμε τον περιορισμό, το 0 να μην είναι το πρώτο ψηφίο των πινακίδων. Απάντηση:

7. Σε έναν διαγωνισμό υπάρχουν 18 υποψήφιοι. Με πόσους τρόπους μπορεί να

συμπληρωθεί η τριάδα του 1ου, 2ου και 3ου νικητή. Απάντηση: Με 4896 τρόπους.

8. Έχουμε 5 βιβλία μεγάλου μεγέθους, 4 βιβλία μεσαίου μεγέθους και 3 βιβλία

μικρού μεγέθους. Α) Με πόσους τρόπους μπορεί να τοποθετηθούν τα βιβλία αυτά σε ένα ράφι. Β) Με πόσους τρόπους μπορεί να τοποθετηθούν στο ράφι, αν πρέπει τα βιβλία του ίδιου μεγέθους να τοποθετηθούν μαζί. Απάντηση: Α) 12!, Β) (5!·4!·3!)·3! = 103680.

9. Με πόσους τρόπους μπορούνε να τοποθετήσουμε σε μία σειρά 3 αγόρια και 3

κορίτσια, όταν: Α) Δεν υπάρχουν περιορισμοί.

87

Β) Αν πρέπει όλα τα κορίτσια και όλα τα αγόρια να κάθονται μαζί. Γ) Αν μόνο όλα τα κορίτσια να κάθονται μαζί. Απάντηση: Α) 720, Β) 2·3!·3!, Γ) 144.

10. Με πόσους τρόπους 5 άτομα μπορούν να τοποθετηθούν σε μία ευθεία όταν:

Α) Δεν υπάρχουν περιορισμοί. Β) Δύο συγκεκριμένα άτομα πρέπει να κάθονται ο ένας δίπλα στον άλλο. Απάντηση: Α) 120, Β) 48.

11. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις του προηγούμενου προβλήματος, αν τα 5

άτομα πρέπει να τοποθετηθούν σε κύκλο. Απάντηση: Α) 24, Β) 12.

12. Θεωρούμε το σύνολο όλων των τριψήφιων φυσικών αριθμών με όλα τα ψηφία

διαφορετικά. Α) Να βρεθεί πόσοι από αυτούς τους αριθμούς είναι μεγαλύτεροι από το 700. Β) Να βρεθεί πόσοι από αυτούς τους αριθμούς είναι άρτιοι. Γ) Να βρεθεί πόσοι από αυτούς τους αριθμούς διαιρούνται με το 5. Απάντηση: Α) 3·9·8 = 216, Β)

13. Από τα ψηφία 2, 3, 5, 6, 7 και 9 επιλέγουμε τρία χωρίς επανάληψη.

Α) Πόσους τριψήφιους μπορούμε Β) Πόσους τριψήφιους μπορούμε να έχουμε που να είναι μικρότεροι από το 400; Γ) Πόσοι από τους τριψήφιους που μπορούμε να έχουμε είναι άρτιοι; Απάντηση: Α) 120, Β) 40, Γ) 40.

14. Έχουμε 10 άτομα και 2 πενταθέσια αυτοκίνητα. Με πόσους τρόπους μπορούν

να μοιραστούν τα άτομα αυτά στα δύο αυτοκίνητα, αν μας ενδιαφέρει ποιος θα είναι οδηγός στο κάθε όχημα; Απάντηση:

15. Με πόσους τρόπους μπορούμε να αναδιατάξουμε τα γράμματα της λέξης

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ; Απάντηση: 7560 τρόποι.

16. Έχουμε 5 ίσα τετράγωνα. Από αυτά τα 4 είναι βαμμένα κόκκινα, τα 2 είναι

γαλάζια και τα υπόλοιπα είναι πράσινα. Με πόσους τρόπους μπορούμε να τοποθετήσουμε τα τετράγωνα αυτά σε μία ευθεία γραμμή; Απάντηση: Με 1260 τρόπους.

17. Μία τάξη έχει 10 μαθητές. Με πόσους τρόπους μπορούμε να επιλέξουμε 4

από αυτούς, αν: Α) δεν επιτρέπεται η επιλογή του ίδιου προσώπου 2η, 3η και 4η φορά. Β) επιτρέπεται η επιλογή του ίδιου προσώπου έως και 4 φορές. Απάντηση: Α) 210 τρόποι, Β) 5040 τρόποι.

18. Μία κυρία έχει 11 φιλενάδες. Με πόσους τρόπους μπορεί να προσκαλέσει 5

από αυτές.

88

Α) χωρίς κάποιον περιορισμό, Β) Αν καλέσει την κυρία Α, τότε πρέπει να καλέσει και την κυρία Β. Γ) Αν καλέσει την κυρία Α, τότε δεν πρέπει να καλέσει μαζί με αυτή την κυρία Γ. Απάντηση: Α) Με 462 τρόπους, Β) Με 210 τρόπους, Γ) Με 378 τρόπους.

19. Μία τάξη έχει 8 αγόρια και 6 κορίτσια. Ένα από τα αγόρια έχει αδελφή ένα

από τα κορίτσια. Με πόσους τρόπους μπορούμε να επιλέξουμε μία επιτροπή με 4 μαθητές της τάξης αυτής, όταν. Α) Πρέπει να είναι και τα δύο αδέλφια στην επιτροπή. Β) Δεν πρέπει να είναι κάποιο από τα δύο αδέλφια στην επιτροπή. Γ) Να είναι ένα τουλάχιστον από τα δύο αδέλφια στην επιτροπή. Απάντηση: Α) Με 66 τρόπους, Β) Με 495 τρόπους, Γ) Με 506 τρόπους.

20. Κάποιος πρέπει να απαντήσει σε 10 από 13 ερωτήσεις. Να βρείτε το πλήθος

των επιλογών που έχει, αν: Α) Πρέπει να απαντήσει υποχρεωτικά στις δύο πρώτες ερωτήσεις. Β) Πρέπει να απαντήσει υποχρεωτικά στην 1η ή στην 2η ερώτηση, αλλά όχι και στις δύο. Γ) Πρέπει να απαντήσει υποχρεωτικά σε 3 από τις 5 πρώτες ερωτήσεις. Δ) Πρέπει να απαντήσει σε 3 τουλάχιστον από τις 5 πρώτες ερωτήσεις. Απάντηση: 165 επιλογές, Β) 110 επιλογές, Γ) 80 επιλογές, Δ) 276 επιλογές.

21. Θεωρούμε τους ακέραιους αριθμούς από το 1 έως και το 100. Να βρείτε:

Α) Πόσοι από αυτούς είναι περιττοί ή τέλεια τετράγωνα. Β) Πόσοι είναι άρτιοι ή τέλειοι κύβοι. Απάντηση: Α) 55 αριθμοί, Β) 52 αριθμοί.

22. Θεωρούμε τους ακέραιους αριθμούς από το 1 έως και το 300. Να βρείτε το

πλήθος των αριθμών που διαιρούνται με: Α) Με το 3 ή το 5 ή το 7. Β) Με το 3 και το 5, αλλά όχι με το 7. Γ) Με το 5, αλλά όχι με το 3 ή το 7. Δ) Με κανέναν από τους αριθμούς 3, 5, 7. Απάντηση: Α) 162 αριθμοί, Β) 34 αριθμοί, Γ) 138 αριθμοί.

23. Σε έναν αγώνα σκακιού συμμετέχουν 100 σκακιστές και έχουν παίξει όλοι οι

παίκτες από μία φορά μεταξύ τους. Γνωρίζουμε ότι κάθε παίκτης έχει κερδίσει τουλάχιστον μία φορά. Να αποδείξετε ότι τουλάχιστον 2 παίκτες έχουν τον ίδιο αριθμό από νίκες. Απάντηση:

24. Δίνεται ένα σύνολο από 7 διαφορετικούς ακέραιους. Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον ζεύγος x, y αριθμών του συνόλου ώστε ο x + y ή ο x – y να διαιρείται με το 10. Απάντηση:

25. Ποιος είναι ο αριθμός των τρόπων χωρισμού 10 ατόμων σε τρεις ομάδες, όταν η πρώτη ομάδα έχει 4 άτομα, η δεύτερη και η τρίτη από τρία άτομα. Απάντηση: Είναι 420 τρόποι.

89

26. Έχουμε 100 ευθείες σε ένα επίπεδο με τέτοιον τρόπο, ώστε δεν υπάρχει ούτε ένα ζεύγος παράλληλων ευθειών και ούτε μία τριάδα ευθειών που να διέρχονται από το ίδιο σημείο. Πόσα σημεία τομής σχηματίζουν αυτές οι ευθείες μεταξύ τους; Απάντηση: Πρόκειται για 4950 σημεία τομής.

27. Πόσοι επταψήφιοι φυσικοί αριθμοί υπάρχουν που τα τρία πρώτα ψηφία τους δεν είναι το 0 είτε το 9; Απάντηση:

28. Έχουμε 6 ζευγάρια γάντια διαφορετικού μεγέθους. Με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορούμε να επιλέξουμε από αυτά τα γάντια, ένα γάντι για το αριστερό χέρι και ένα γάντι για το δεξί χέρι, ώστε να έχουμε γάντια με διαφορετικά μεγέθη. Απάντηση:

29. Σε μία θεατρική ομάδα ανήκουν 10 ηθοποιοί. Πόσες παραστάσεις με 6 ρόλους η κάθε μία μπορούμε να έχουμε από αυτή την θεατρική ομάδα, έστι ώστε να μην υπάρχουν δύο παραστάσεις με ακριβώς ίδιους ηθοποιούς; Απάντηση:

30. Με πόσους τρόπους μπορούμε να μοιράσουμε 3 μήλα, 2 ροδάκινα και 4 πορτοκάλια σε δύο παιδιά; Απάντηση:

31. Με πόσους τρόπους μπορούμε να γράψουμε τον αριθμό 100 ως γινόμενο δύο φυσικών αριθμών; Θεωρούμε ότι η παράσταση α·β διαφέρει από την παράσταση β·α. Απάντηση:

32. Με πόσους τρόπους μπορούμε να μοιράσουμε 3n διαφορετικά αντικείμενα σε n άτομα, έτσι ώστε κάθε άτομο να πάρει από n αντικείμενα; Απάντηση:

33. Με πόσους τρόπους μπορούμε να μοιράσουμε 12 διαφορετικά βιβλία σε 3 παιδιά, αν: α) κάθε παιδί θα πάρει από 4 βιβλία; β) ένα παιδί θα πάρει 6 βιβλία και τα άλλα δύο θα πάρουν από 3 βιβλία; Απάντηση:

34. Με πόσους τρόπους μπορούμε να μοιράσουμε 12 καραμέλες σε 5 παιδιά, να πρέπει κάθε παιδί πρέπει να πάρει τουλάχιστον μία καραμέλα; Απάντηση:

35. Με πόσους τρόπους μπορούμε να επιλέξουμε σε μια σκακιέρα ένα άσπρο ένα μαύρο τετράγωνο, που δεν βρίσκονται ούτε στην ίδια κάθετο ούτε στην ίδια οριζόντιο; Απάντηση:

36. Πόσοι αριθμοί υπάρχουν από το 0 έως το 999 999, που δεν περιέχουν δύο ίδια ψηφία στις διπλανές θέσεις; Δηλαδή εξαιρούνται οι 112, 674432, κ.ο.ε. Απάντηση:

37. Ένα τετράγωνο είναι χωρισμένο σε 16 ίσα τετράγωνα. Με πόσους τρόπους μπορούμε να χρωματίσουμε τα 16 τετράγωνα με τέσσερα χρώματα: άσπρο, μαύρο, κόκκινο και μπλε, έτσι ώστε σε κάθε κάθετη και οριζόντια σειρά να υπάρχουν και τα τέσσερα χρώματα; Απάντηση:

38. Σε μια τράπεζα το κεντρικό χρηματοκιβώτιο ξεκλειδώνει με τον κατάλληλο συνδυασμό των 5 χαρακτήρων, που ο κάθε χαρακτήρας επιλέγεται

90

περιστρέφοντας έναν δίσκο με 12 τυπωμένους χαρακτήρες. Πόσες αποτυχημένες προσπάθειες μπορεί να κάνει ένας άτυχος κλέφτης; Αν τελικά ο μυστικός κωδικός έχει βρεθεί και θέλουμε να τον μεταδώσουμε σε ένα μήνυμα υπό μορφή ακολουθίας με 0 και 1, ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός των ψηφίων που απαιτείται για την μετάδοση; Απάντηση:

39. Από το Λονδίνο στο Μπράιτον οδηγούν δύο αυτοκινητόδρομοι που συνδέονται με 10 μικρότερους δρόμους. Οι μικρότεροι δρόμοι αυτοί δεν τέμνονται μεταξύ τους. Με πόσους τρόπους μπορούμε να πάμε από το Λονδίνο στο Μπράιτον, έτσι ώστε η διαδρομή να μην περνά δύο φορές από κάποιο σημείο. Απάντηση:

40. Σε ένα πολιτικό κόμμα, που αποτελείται από 25 πολιτικούς, γίνονται εκλογές. Πρέπει να εκλεγεί ο πρόεδρος του κόμματος, ο αντιπρόεδρος, ο γενικός γραμματέας και ο οικονομικός υπεύθυνος. Πόσα δυνατά αποτελέσματα μπορεί να έχουν οι εκλογές αν κάθε πολιτικός μπορεί να διευθύνει μόνο μία θέση; Απάντηση:

41. Πόσα λεξικά πρέπει να εκδοθούν για να μπορούν να γίνονται οποιεσδήποτε μεταφράσεις μεταξύ 5 διαφορετικών γλωσσών; Απάντηση:

42. Πόσα πολλαπλάσια του 4 μπορούμε να φτιάξουμε από τα ψηφία 1, 2, 3, 4, 5 αν κάθε ψηφίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί πάνω από μία φορά; Αν κάθε ψηφίο χρησιμοποιείται μόνο μία φορά; Απάντηση:

43. Ένας μαθηματικός έχει 7 βιβλία διακριτών μαθηματικών, ενώ ένας φίλος του, που είναι επίσης μαθηματικός, έχει 9 βιβλία διακριτών μαθηματικών. Με πόσους τρόπους μπορούν να ανταλλάξουν ένα βιβλίο οι δύο φίλοι μεταξύ τους; Με πόσους τρόπους μπορούν να ανταλλάξουν τρία βιβλία μεταξύ τους; Απάντηση:

44. Από μια τράπουλα 52 φύλλων τραβάμε 10 φύλλα. Σε πόσες περιπτώσεις αυτά τα φύλλα περιέχουν (α) τουλάχιστον έναν άσσο; (β) ακριβώς έναν άσσο; (γ) Όχι λιγότερους από δύο άσσους; (δ) Ακριβώς δύο άσσους; Απάντηση:

45. Σε έναν ορειβατικό σύλλογο που τα 7 μέλη του είναι άντρες και τα 4 μέλη γυναίκες, πρέπει να επιλεγεί μια ομάδα 6 ορειβατών, που περιέχει τουλάχιστον δύο γυναίκες. Με πόσους τρόπου μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτή η επιλογή; Απάντηση:

46. Με πόσους τρόπους μπορούμε να τοποθετήσουμε στη σειρά m μηδενικά και n άσσους, έτσι ώστε να μην υπάρχουν δύο διαδοχικοί άσσοι; Απάντηση:

47. Σε ένα ράφι υπάρχουν 12 βιβλία. Με πόσους τρόπους μπορούμε να διαλέξουμε 5 βιβλία έτσι ώστε να μην πάρουμε δύο διαδοχικά βιβλία; Απάντηση:

48. Στην αρχή του εξαμήνου γίνεται η κατανομή των 7 μαθημάτων μεταξύ των 5 μαθηματικών του σχολείου. Κάθε μαθηματικός μπορεί να αναλάβει οποιοδήποτε από τα 7 μαθήματα και είναι υποχρεωμένος να αναλάβει

91

τουλάχιστον ένα μάθημα. Με πόσους τρόπους μπορεί να γίνει η κατανομή των μαθημάτων; Απάντηση:

49. Να βρεθεί το άθροισμα όλων των πενταψήφιων αριθμών που μπορούν να δημιουργηθούν από τα ψηφία 1, 2, 3, 4, 5 τέτοιων ώστε, σε κανένα αριθμό ένα ψηφίο δεν επαναλαμβάνεται δυο φορές. Απάντηση:

50. Να βρεθεί το πλήθος των εξαφήφιων αριθμών (αριθμοί που αποτελούνται από 6 ψηφία) που το άθροισμα των ψηφίων τους είναι ζυγός αριθμός. Απάντηση:

51. Με πόσους τρόπους μπορούμε να επιλέξουμε 12 άτομα από τα 17, αν μεταξύ τους υπάρχουν δύο άτομα που δεν πρέπει να επιλέγονται μαζί; Απάντηση:

52. Υπάρχουν 9 καρέκλες στη σειρά που προορίζονται για 6 μαθητές και 3 καθηγητές Α, Β, Γ. Οι τρεις καθηγητές έρχονται νωρίτερα από τους 6 μαθητές και πρέπει να καθίσουν έτσι ώστε κάθε καθηγητής να βρεθεί τελικά μεταξύ δύο μαθητών. Με πόσους τρόπους οι καθηγητές Α, Β, Γ μπορούν να επιλέξουν τις θέσεις τους; Απάντηση:

53. Έστω μια σκακιέρα 7x7 που χρωματίζεται με δύο χρώματα: μόνο τα δύο τις τετραγωνάκια χρωματίζονται με κίτρινο χρώμα, ενώ όλα τα υπόλοιπα με πράσινο. Δύο χρωματισμοί σκακιέρας θεωρούνται ίδιοι αν ο ένας προκύπτει από τον άλλον με την περιστροφή της σκακιέρας. Πόσοι μη – ισοδύναμοι χρωματισμοί της σκακιέρας υπάρχουν; Απάντηση: (α) Με πόσους τρόπους μπορούμε να αναπαραστήσουμε τον αριθμό 1000000 ως γινόμενο τριών φυσικών αριθμών, αν οι αναπαραστάσεις που διαφέρουν ως προς τη σειρά των παραγόντων θεωρούνται διαφορετικές (δηλαδή Α·Γ·Β

διαφέρει από την Α·Β·Γ); (β) Λύστε την ίδια άσκηση αν οι δύο αναπαραστάσεις που διαφέρουν μόνο ως προς τη σειρά των παραγόντων θεωρούνται ίδιες. Απάντηση:

54. Έστω n = 231 ·319. Πόσους θετικούς φυσικούς διαιρέτες έχει το n2 που είναι μικρότεροι του n και δεν διαιρούν το n; Απάντηση:

55. Δίνονται n σημεία πάνω σε έναν κύκλο. Πόσα διαφορετικά εγγεγραμμένα σε αυτό το σύνολο σημείων, πολύγωνα υπάρχουν; (όχι απαραίτητα απλά, δηλαδή οι πλευρές του πολυγώνου μπορεί να τέμνονται). Και πόσα απλά; Απάντηση:

Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - askisopolis.gr · π.χ. Το μονώνυμο 2x32y είναι...

Documents

Transcript of Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - askisopolis.gr · π.χ. Το μονώνυμο 2x32y είναι...