ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΤΣΗΜΑ

Η αναπαραγωγι είναι μία λειτουργία του οργανιςμοφ, θ οποία είναι απαραίτθτθ για τθ διαιϊνιςι του. τθ διαδικαςία αναπαραγωγισ του ανκρϊπου ςυμμετζχουν εξίςου και οι δφο γονείσ. Ο άνκρωποσ ανικει ςτουσ οργανιςμοφσ που αναπαράγονται αμφιγονικά, δθλαδι για τθν αναπαραγωγι του απαιτείται θ ςυμβολι τόςο του αρςενικοφ όςο και του κθλυκοφ φφλου.

Σαυτόχρονα είναι γονοχωριςτικόσ οργανιςμόσ, δθλαδι κάκε άτομο φζρει φυςιολογικά είτε το αρςενικό, είτε το κθλυκό αναπαραγωγικό ςφςτθμα,

ενϊ εμφανίηει και το φαινόμενο του φυλετικοφ διμορφιςμοφ, δθλαδι είναι δυνατι θ διάκριςθ του φφλου από μορφολογικά χαρακτθριςτικά.

Για τθ δθμιουργία ενόσ νζου ατόμου απαιτείται θ ςφντθξθ των γεννθτικϊν κυττάρων, θ γονιμοποίθςθ.

Σα γεννθτικά κφτταρα (γαμζτεσ), ςτα οποία βρίςκεται κατατεκειμζνθ θ μιςι γενετικι πλθροφορία κάκε ατόμου, είναι τα ωάρια για το κθλυκό φφλο

και τα ςπερματοηωάρια για το αρςενικό φφλο.

Σο πρϊτο κφτταρο που προκφπτει από τθ ςφντθξθ των γαμετϊν (γονιμοποίθςθ)

είναι το ηυγωτό και φζρει τθ γενετικι ςυμβολι και των δφο ατόμων.

Για να κατανοιςουμε, όμωσ, τον τρόπο με τον οποίο δθμιουργοφνται οι γαμζτεσ πρζπει να περιγράψουμε τα αναπαραγωγικά ςυςτιματα των δφο φφλων. Διακρίνουμε τα πρωτεφοντα (γεννθτικά όργανα) και τα δευτερεφοντα (ςχιμα λεκάνθσ, φωνι, κ.λ.π.) χαρακτθριςτικά του φφλου.

Σο αναπαραγωγικό ςφςτθματου άντρα αποτελείται απότουσ δφο όρχεισ, τθνεκφορθτικι οδό τουςπζρματοσ και το πζοσ. Οκφριοσ ρόλοσ του είναι θπαραγωγι των αρςενικϊνγαμετϊν (ςπερματοηωαρίων), θμεταφορά τουσ ςτο κθλυκόγεννθτικό ςφςτθμα και θζκκριςθ των αρςενικϊνορμονϊν.

Κάκε όρχισ ζχει ςχιμα ωοειδζσ και αποτελείται εςωτερικά από 250 περίπου λοβοφσ. Οι όρχεισ βρίςκονται μζςα ςτο όςχεο, το οποίο είναι ζνασ δερμάτινοσ ςάκοσ κάτω από το πζοσ. Κατά τθν εμβρυϊκι ηωι βρίςκονται μζςα ςτθν κοιλιά του εμβρφου, αλλά τουσ δφο τελευταίουσ μινεσ τθσ κφθςθσ κατεβαίνουν ςτο όςχεο. Η κάκοδοσ των όρχεων γίνεται μζςα από το βουβωνικό πόρο, ο οποίοσ βρίςκεται ςτο κάτω τμιμα τθσ κοιλιάσ. τον ενιλικα άντρα από το βουβωνικό πόρο περνά ο ςπερματικόσ πόροσ.

Κάκε λοβόσ περιζχει ζνα ζωσ τζςςερα περιελιγμζνα ςπερματικά ςωλθνάρια, τα οποία ενϊνονται ςε 10-12 μεγαλφτερα ςωλθνάρια, που με τθ ςειρά τουσ ςυνενϊνονται και ςχθματίηουν τθν επιδιδυμίδα, ςτθν οποία ςυγκεντρϊνονται και ωριμάηουν τα ςπερματοηωάρια που ζχουν παραχκεί από τα κφτταρα των τοιχωμάτων των ςπερματικϊν ςωλθναρίων. Η επιδιδυμίδα βρίςκεται ςτο πίςω τμιμα κάκε όρχθ και από αυτιν ξεκινά ο ςπερματικόσ πόροσ. Σα ςπερματοηωάρια κατά το πζραςμά τουσ από τθν επιδιδυμίδα αποκτοφν κινθτικότθτα και υφίςτανται διάφορεσ αλλαγζσ. Γίνονται πιο ανκεκτικά ςτισ μεταβολζσ τθσ κερμοκραςίασ και του pH. Με άλλα λόγια, θ επιδιδυμίδα εξυπθρετεί τθν ωρίμανςθ των ςπερματοηωαρίων, αλλά είναι ταυτόχρονα και χϊροσ αποκικευςισ τουσ μεταξφ διαδοχικϊν εκςπερματϊςεων. Από τα κφτταρα που βρίςκονται μεταξφ των ςπερματικϊν ςωλθναρίων - διάμεςα κφτταρα - παράγονται οι αντρικζσ ορμόνεσ.

Η παραμονι ενόσ ι και των δφο όρχεων μζςα ςτθν κοιλιά μετά τθ γζννθςθ ονομάηεται κρυψορχία. ε αυτιν τθν κατάςταςθ οι όρχεισ δεν μποροφν να παράγουν ςπερματοηωάρια, κυρίωσ εξαιτίασ τθσ κερμοκραςίασ που επικρατεί ςτθν περιοχι και είναι λίγουσ βακμοφσ υψθλότερθ από τθ κερμοκραςία ςτο όςχεο. Η κατάςταςθ αυτι μπορεί να κεραπευτεί.

Ο βουβωνικόσ πόροσ βρίςκεται ςε μία αςκενι κζςθ του κοιλιακοφ τοιχϊματοσ και για αυτό είναι δυνατόν, μετά από ιςχυρι πίεςθ (ανόρκωςθ βάρουσ, ζντονοσ βιχασ, κτλ.), να περάςει μζςα από αυτόν τον πόρο ζνα τμιμα του εντζρου, οπότε δθμιουργείται κιλθ.

Σο μικοσ τθσ επιδιδυμίδασ είναι 4 - 5 μζτρα, αν ξεδιπλωκεί.

Ο ςπερματικόσ πόροσ καταλιγει ςτθν κοιλιακι κοιλότθτα. Εκεί ενϊνεται με τον εκςπερματικό πόρο τθσ ςπερματοδόχου κφςτθσ και εκβάλλει τελικά ςτθν ουρικρα ςτο ςθμείο όπου αυτι ενϊνεται με τον προςτάτθ.

Η ςπερματοδόχοσ κφςτθ εκκρίνει ζνα υγρό το οποίο προμθκεφει το ςπζρμα με κρεπτικά ςυςτατικά, όπωσ φρουκτόηθ και υποβοθκά τθν κίνθςθ των ςπερματοηωαρίων. Οι ςυςπάςεισ των λείων μυϊν τθσ ςπερματοδόχου κφςτθσ προκαλοφν τθν ζκλυςθ του περιεχομζνου τθσ ςτον εκςπερματικό πόρο.

Ο προςτάτθσ είναι ζνασ αδζνασ, ο οποίοσ ζχει μζγεκοσ κάςτανου, βρίςκεται κάτω από τθν ουροδόχο κφςτθ και εκβάλει το ζκκριμά του, το οποίο είναι ζνα λευκό και γαλακτϊδεσ υγρό, ςτθν αρχι τθσ ουρικρασ. Σο υγρό αυτό βοθκά ςτθ διατιρθςθ των ςπερματοηωαρίων ηωντανϊν μζχρι να φτάςουν ςτο ωάριο. Κάτω από τον προςτάτθ υπάρχουν οι βουλβουρθκραίοι αδζνεσ, οι οποίοι εκκρίνουν ζνα βλεννϊδεσ υγρό, όταν υπάρχει ςεξουαλικι διζγερςθ με ςκοπό τθν εφφγρανςθ του πζουσ και τθν προετοιμαςία για τθ ςυνουςία, αν και τα περιςςότερα υγρά κατά τθ διάρκεια τθσ ςυνουςίασ εκκρίνονται από το κθλυκό αναπαραγωγικό όργανο.

Ο προςτάτθσ ζχει τθν τάςθ να αυξάνει ςε μζγεκοσ ςτουσ ενιλικεσ, ιδιαίτερα μετά τθν θλικία των 50 ετϊν. ε αρκετζσ περιπτϊςεισ χρειάηεται χειρουργικι επζμβαςθ για τθν αφαίρεςι του, αφοφ ζνασ διογκωμζνοσ προςτάτθσ πιζηει τθν ουροδόχο κφςτθ και προκαλεί προβλιματα κατά τθν οφρθςθ. Επίςθσ, ο προςτάτθσ αποτελεί όργανο ςτο οποίο ςυχνά εμφανίηεται καρκίνοσ. Η καλφτερθ μζκοδοσ πρόλθψθσ, όπωσ ςε όλεσ τισ περιπτϊςεισ καρκίνου, είναι θ ζγκαιρθ διάγνωςθ. Ο προςτάτθσ εκκρίνει όξινθ φωςφατάςθ ςτο αίμα, οπότε, για να διαγνϊςουμε αν λειτουργεί φυςιολογικά, ζχουμε τθ δυνατότθτα, πζρα από τθ δακτυλοςκοπικι εξζταςθ, να μετριςουμε με μία εξζταςθ αίματοσ τθν ποςότθτα αυτισ τθσ ουςίασ ςτο αίμα (εξζταςθ ΡSA). Οι άντρεσ πάνω από 40-50 ετϊν είναι καλό να υποβάλλονται ςυχνά ςε αυτιν τθν εξζταςθ, ϊςτε να είναι ςε κζςθ να προλάβουν τθν εμφάνιςθ καρκίνου του προςτάτθ ςε αρχικό, ιάςιμο ςτάδιο.

Σελικά, το ςπερματικό υγρό, το οποίο εκβάλλεται από τθν ουρικρα κατά τθν εκςπερμάτωςθ, αποτελείται από ςπερματοηωάρια και εκκρίςεισ που προζρχονται από τθ ςπερματοδόχο κφςτθ, τον προςτάτθ και τουσ βουλβουρθκραίουσ αδζνεσ. Είναι ζνα γαλακτϊδεσ, παχφρρευςτο υγρό, το οποίο βοθκά τα ςπερματοηωάρια να επιβιϊςουν και να κινθκοφν, ϊςτε να φτάςουν τα ωάρια.

Ο όγκοσ του ςπερματικοφ υγροφ ςε κάκε εκςπερμάτωςθ κυμαίνεται μεταξφ 1,5 - 5 mL και περιζχει κατά μζςο όρο 120.000.000 ςπερματοηωάρια/mL. Οι άντρεσ των οποίων θ περιεκτικότθτα του ςπζρματόσ τουσ είναι μικρότερθ από 25 εκατομμφρια/mL είναι πρακτικά ςτείροι. Βζβαια, υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τουσ οποίουσ ζνασ άντρασ μπορεί να είναι ςτείροσ, όπωσ για παράδειγμα τα ςπερματοηωάριά του να φζρουν κάποια μεταλλαγμζνα γονίδια, τα οποία να εμποδίηουν τθ γονιμοποίθςθ ι τθν επιβίωςθ και το διπλαςιαςμό του ηυγωτοφ ι να φζρουν κάποιεσ χρωμοςωμικζσ ανωμαλίεσ, που να κακιςτοφν τα ςπερματοηωάρια ανίκανα να κινθκοφν προσ το ωάριο.

Σο ωάριο περιβάλλεται από πολλά κφτταρα, τα οποία πρζπει πρϊτα να καταςτραφοφν για να γίνει θ γονιμοποίθςι του. Η καταςτροφι τουσ γίνεται από μία πλθκϊρα ςπερματοηωαρίων.

Οι ωοκικεσ είναι δφο, μία δεξιά και μία αριςτερά, χαμθλά ςτα πλάγια τοιχϊματα τθσ πυζλου και ζχουν ςχιμα και μζγεκοσ καρυδιοφ. Όπωσ και οι όρχεισ, ζτςι και οι ωοκικεσ είναι μεικτοί αδζνεσ, γιατί θ εξωκρινισ τουσ μοίρα παράγει τα ωάρια, ενϊ θ ενδοκρινισ παράγει ορμόνεσ. Κάκε 28 θμζρεσ, περίπου, ελευκερϊνεται από κάκε ωοκικθ εναλλάξ, ςυνικωσ ζνα ωάριο. Είναι βζβαια δυνατόν να ωριμάςουν ςταδιακά περιςςότερα από ζνα ωάρια, οπότε αν γονιμοποιθκοφν κα ζχουμε γζννθςθ περιςςοτζρων από ζνα ατόμων. Η ωρίμανςθ και απελευκζρωςθ ενόσ ωαρίου από τθν ωοκικθ (ωορρθξία). Σο πλικοσ των ωαρίων που μπορεί να ςχθματιςτοφν και ςτισ δφο ωοκικεσ είναι περίπου 300.000 - 400.000, αλλά μόνο τα 400 - 500 κα ωριμάςουν τελικά ςτθ διάρκεια τθσ αναπαραγωγικισ θλικίασ. Σο ωάριο, ζνα από τα μεγαλφτερα κφτταρα του ανκρϊπινου οργανιςμοφ, είναι 50.000 - 100.000 φορζσ μεγαλφτερο από το ςπερματοηωάριο. Είναι ορατό με γυμνό μάτι και δεν παρουςιάηει αυτόνομθ κίνθςθ, όπωσ το ςπερματοηωάριο. Οι ωοκικεσ μετά τθν εφθβεία (11ο-13ο ζτοσ τθσ θλικίασ) παράγουν οιςτρογόνα και προγεςτερόνθ, ορμόνεσ που ευκφνονται και για τθν ανάπτυξθ των δευτερευόντων χαρακτθριςτικϊν του φφλου, όπωσ αναπτυγμζνθ λεκάνθ, ςυςςϊρευςθ λίπουσ ςε ςυγκεκριμζνα ςθμεία του ςϊματοσ, κτλ., ενϊ παίηουν ςθμαντικό ρόλο και ςτον εμμθνορρυςιακό κφκλο.

Η μετακίνθςθ του ωαρίου επιτυγχάνεται χάρθ ςτισ κινιςεισ των κροςςϊν που υπάρχουν ςτουσ ωαγωγοφσ (ςάλπιγγεσ). Οι ςάλπιγγεσ είναι ςωλθνοειδείσ δομζσ, οι οποίεσ ξεκινοφν από τισ ωοκικεσ και καταλιγουν ςτθ μιτρα. Σο ωάριο μεταφζρεται ςτθ ςάλπιγγα, όπου πικανόν να γονιμοποιθκεί από ζνα μόνον ςπερματοηωάριο, αν και περικυκλϊνεται από χιλιάδεσ. Αν δε γίνει γονιμοποίθςθ μζςα ςε ςχετικά μικρό χρονικό διάςτθμα, τότε το ωάριο κα εκφυλιςτεί. Αν γίνει γονιμοποίθςθ, τότε το ζμβρυο κα μετακινθκεί προσ τθ μιτρα.

Η γυναικεία ςτειρότθτα ςυνικωσ οφείλεται ςε αδυναμία παραγωγισ ωαρίων εξαιτίασ ορμονικϊν ανωμαλιϊν ι ςε απόφραξθ των ςαλπίγγων. Πολλζσ από αυτζσ τισ περιπτϊςεισ είναι δυνατόν να αντιμετωπιςτοφν χειρουργικά ι με κατάλλθλα φάρμακα. Βζβαια, υπάρχει και θ περίπτωςθ θ ςτειρότθτα να οφείλεται ςε κάποιεσ γενετικζσ ανωμαλίεσ του ωαρίου, οι οποίεσ να μθν επιτρζπουν τθ γονιμοποίθςθ ι να μθν επιτρζπουν τθν πλιρθ ωρίμανςθ του ωαρίου. Οι ςάλπιγγεσ δεν ζρχονται ςε άμεςθ επαφι με τισ ωοκικεσ, αλλά ζχουν απολιξεισ, οι οποίεσ ςυλλζγουν το ωάριο που "πζφτει" τθ ςτιγμι τθσ ωορρθξίασ.

Η μιτρα είναι ζνα όργανο που ζχει το ςχιμα και το μζγεκοσ ανεςτραμμζνου αχλαδιοφ, με παχιά μυϊδθ τοιχϊματα. Σο τοίχωμα τθσ μιτρασ αυξάνεται ςε πάχοσ πριν τθν ωορρθξία, ϊςτε να είναι ζτοιμο να δεχκεί το ζμβρυο. Αν δε γίνει γονιμοποίθςθ, τότε υπό τθν επίδραςθ ορμονϊν, το παχφ εςωτερικό τοίχωμα αποβάλλεται με αιμορραγία. To φαινόμενο αυτό ονομάηεται ζμμθνοσ ρφςθ (περίοδοσ) και θ μιτρα παραμζνει πάλι με λεπτά τοιχϊματα, για να επαναλθφκεί θ ίδια διαδικαςία. Όταν το ζμβρυο εμφυτευτεί ςτο εςωτερικό τοίχωμα τθσ μιτρασ, το ενδομιτριο, τότε αρχίηει θ κφθςθ. Σο κάτω τμιμα τθσ μιτρασ, ο τράχθλοσ, είναι το ςτενότερο ςθμείο τθσ και ζχει ζνα πολφ μικρό άνοιγμα, ςτο μζγεκοσ τθσ κεφαλισ τθσ καρφίτςασ, με το οποίο επικοινωνεί με τον κόλπο. Ο κόλποσ μοιάηει με ςωλινα μζςω του οποίου επικοινωνεί θ μιτρα με το αιδοίο. Εςωτερικά καλφπτεται από βλεννογόνο και ζχει τθ δυνατότθτα να διαςτζλλεται πολφ κατά τθ διάρκεια τθσ ςυνουςίασ και του τοκετοφ.

Η μιτρα είναι ζνα από τα όργανα ςτα οποία μπορεί να εμφανιςτεί καρκίνοσ και μάλιςτα ςε ςχετικά μικρζσ θλικίεσ. Η ανακάλυψθ του PAP τεςτ (τεςτ Παπανικολάου), το οποίο ανακαλφφκθκε από τον Ζλλθνα γιατρό Νίκο Παπανικολάου (τιμικθκε για τθν εργαςία του αυτι με το Νόμπελ Ιατρικισ), βοθκά ςθμαντικά ςτθν καταπολζμθςθ του καρκίνου τθσ μιτρασ. Πρόκειται για μία πολφ απλι και ανϊδυνθ εξζταςθ, κατά τθν οποία ο γυναικολόγοσ ι ζνασ εξειδικευμζνοσ μικροβιολόγοσ παίρνει με μία "μπατονζτα" ζνα μικρό δείγμα από τον τράχθλο τθσ μιτρασ. Σο δείγμα αυτό εξετάηεται για να διαπιςτωκεί θ φυςιολογικι ι μθ κατάςταςθ των ιςτϊν. Για αποτελεςματικότερθ πρόλθψθ είναι καλφτερο μία γυναίκα να επαναλαμβάνει το τεςτ ςφμφωνα με τισ οδθγίεσ του γυναικολόγου τθσ.

Σο αιδοίο είναι το εξωτερικό γεννθτικό όργανο του κθλυκοφ ατόμου. Αποτελείται από το εφθβαίο και τα χείλθ του αιδοίου, τα οποία με αναδιπλϊςεισ που ςχθματίηουν καλφπτουν τθν ουρικρα και το ςτόμιο του κόλπου. Η κλειτορίδα βρίςκεται πάνω από τθν ουρικρα και ςτο ςθμείο όπου ςυνδζονται τα μικρά χείλθ. Είναι ζνα όργανο που κεωρείται ότι είναι ανάλογο του πζουσ, μια και ζχει παρόμοια εμβρυϊκι προζλευςθ. Ζχει πολλοφσ αιςκθτικοφσ υποδοχείσ και είναι ιδιαίτερα ευαίςκθτο.

Ο εμμθνορρυςιακόσ κφκλοσ είναι ζνα περιοδικό φαινόμενο 28 περίπου θμερϊν, το οποίο ςυνοδεφει τθ γυναικεία ηωι από τθν εφθβεία μζχρι τθν εμμθνόπαυςθ (45ο – 50ο ζτοσ τθσ θλικίασ περίπου) και αφορά ςε αλλαγζσ που γίνονται ςτισ ωοκικεσ και ςτθ μιτρα εξαιτίασ περιοδικϊν αλλαγϊν ςτισ γοναδοτρόπεσορμόνεσ. Χαρακτθριςτικό του κφκλου είναι θ ζμμθνοσ ρφςθ, θ οποία διαρκεί περίπου 4 με 5 θμζρεσ, οπότε αποβάλλονται μζςω του κόλπου περίπου 50 -150 mL αίματοσ, βλζννασ και κυτταρικϊν υπολειμμάτων. Όπωσ φανερϊνει και ο όροσ, πρόκειται για ζνα κυκλικό φαινόμενο. υνεπϊσ δεν υπάρχει αρχι και τζλοσ, αφοφ γίνονται ςυνεχϊσ ςταδιακζσ αλλαγζσ ςε διάφορουσ παράγοντεσ, αλλά για μεγαλφτερθ ευκολία ζχει κακιερωκεί να ορίηουμε ωσ 1θ (πρϊτθ) θμζρα του κφκλου τθν θμζρα ζναρξθσ τθσ ροισ του αίματοσ, ενϊ χωρίηουμε τον κφκλο ςε φάςεισ, ανάλογα με τισ αλλαγζσ που ςυμβαίνουν ςτισ ωοκικεσ και ςτο ενδομιτριο. Ζτςι, τισ θμζρεσ τθσ ροισ του αίματοσ ζχουμε τθν αιμορροϊκι φάςθ, αμζςωσ μετά και μζχρι τθν ωορρθξία ζχουμε τθν παραγωγικι φάςθ και μετά τθν ωορρθξία και μζχρι το τζλοσ του κφκλου ζχουμε τθν εκκριτικι φάςθ. Σο όλο φαινόμενο βρίςκεται κάτω από τον ορμονικό ζλεγχο τθσ υπόφυςθσ και των ωοκθκϊν και ςχετίηεται με τθν προετοιμαςία του ςϊματοσ να δεχτεί ζνα ζμβρυο.

Η περιοδικότθτα αυτοφ του φαινομζνου δεν είναι ίδια ςε όλεσ τισ γυναίκεσ, δθλαδι μία γυναίκα τθσ οποίασ ο εμμθνορρυςιακόσ κφκλοσ δεν ζχει διάρκεια 28 θμζρεσ δε ςθμαίνει ότι δεν είναι φυςιολογικι. Ιδιαίτερα κατά τθν εφθβεία, τα πρϊτα δθλαδι χρόνια εμφάνιςθσ του εμμθνορρυςιακοφ κφκλου, ςυμβαίνουν ςυχνά ανωμαλίεσ ςτθν περιοδικότθτα αυτοφ του φαινομζνου. nΕίναι δυνατόν να υπάρχουν κάποιεσ ανωμαλίεσ ςτθν ζμμθνο ρφςθ οριςμζνων γυναικϊν, όπωσ για παράδειγμα θ αμθνόρροια κατά τθν οποία απουςιάηει θ ζμμθνοσ ρφςθ.

Η περίοδοσ είναι δυνατόν να διαρκεί λιγότερο ι περιςςότερο, χωρίσ αυτό να ςθμαίνει ότι πρόκειται για κάποια ανωμαλία. ε περίπτωςθ όμωσ, που θ διάρκειά τθσ υπερβαίνει κατά πολφ αυτό το χρονικό διάςτθμα, είναι καλό μία γυναίκα να ςυμβουλεφεται το γυναικολόγο τθσ. Μία εκτεταμζνθ αιμορραγία θ οποία διαρκεί περιςςότερο από 4 - 5 θμζρεσ ονομάηεται μθνορραγία, ενϊ θ εμφάνιςθ κθλίδων αίματοσ ανάμεςα ςε δφο περιόδουσ ονομάηεται μθτρορραγία.

Η γονιμοποίθςθ ςφραγίηει τθν αρχι μίασ νζασ ηωισ. Σο ηυγωτό, κακϊσ μετακινείται προσ τθ μιτρα πολλαπλαςιάηεται και ζτςι αρχίηει να ςχθματίηεται το ζμβρυο, το οποίο φςτερα από πζντε θμζρεσ εμφυτεφεται ςτθ μιτρα και αρχίηει θ κφθςθ. Από τθν εμφφτευςθ ζωσ τθ γζννθςθ μεςολαβεί μια περίοδοσ εννζα περίπου μθνϊν. Σο αναπτυςςόμενο ζμβρυο βρίςκεται μζςα ςτον αμνιακό ςάκο, περιβάλλεται από το αμνιακό υγρό και ςυνδζεται με τον πλακοφντα μζςω του ομφάλιου λϊρου.

Ο πλακοφντασ μζςω των αγγείων του και των αγγείων του ομφάλιου λϊρου μεταβιβάηει κρεπτικζσ και άλλεσ ουςίεσ από τθ μθτζρα ςτο ζμβρυο και απομακρφνει τισ άχρθςτεσ ουςίεσ του εμβρφου. Επίςθσ, με τον ίδιο τρόπο το ζμβρυο προμθκεφεται οξυγόνο από το αίμα τθσ μθτζρασ και αποβάλλει διοξείδιο του άνκρακα. Σζλοσ, ο πλακοφντασ παράγει οριςμζνεσ ορμόνεσ, που είναι απαραίτθτεσ για τθν ομαλι πορεία τθσ εγκυμοςφνθσ, όπωσ είναι θ χοριακι γοναδοτροπίνθ (ΗCG, Human Chorionic Gonadotropin), θ οποία αναςτζλλει τθν ζμμθνθ ρφςθ. Αυτι θ ορμόνθ εκκρίνεται κατά το πρϊτο τρίμθνο τθσ εγκυμοςφνθσ για να διατθριςει το ωχρό ςωμάτιο ικανό να παράγει τισ απαραίτθτεσ ποςότθτεσ προγεςτερόνθσ και οιςτρογόνων. Μετά από αυτό το χρονικό διάςτθμα ο πλακοφντασ αποκτά ο ίδιοσ αυτι τθν ικανότθτα ζκκριςθσ προγεςτερόνθσ και οιςτρογόνων, οπότε το ωχρό ςωμάτιο εκφυλίηεται και οι ποςότθτεσ αυτϊν των ορμονϊν ςτο αίμα αυξάνονται κατά πολφ.

Μερικζσ φορζσ είναι δυνατόν το αναπτυςςόμενο ζμβρυο να μθν εμφυτευτεί ςτθ μιτρα, αλλά ςε ιςτοφσ ζξω από αυτιν, όπωσ ςτισ ωοκικεσ, ςτον τράχθλο ι ςε ζνα οποιοδιποτε άλλο όργανο τθσ κοιλιακισ κοιλότθτασ. Σο αποτζλεςμα ενόσ τζτοιου γεγονότοσ είναι θ εξωμιτριοσ κφθςθ και ςυμβαίνει ςυνθκζςτερα ςτισ ςάλπιγγεσ. Αυτι θ κατάςταςθ είναι επικίνδυνθ, γιατί κακϊσ το ζμβρυο αναπτφςςεται μπορεί να προκλθκεί διάρρθξθ τθσ ςάλπιγγασ. Σα ςυμπτϊματα είναι ζντονοσ πόνοσ και αιμορραγία από τον κόλπο, οπότε απαιτείται επειγόντωσ ιατρικι ςυμβουλι. Γενικά, θ εξωμιτριοσ κφθςθ είναι μία επικίνδυνθ κατάςταςθ για τθν υγεία τθσ μθτζρασ και του εμβρφου, ιδιαίτερα επειδι τα ςυμπτϊματά τθσ δε γίνονται εφκολα αντιλθπτά.

Η υγεία του εμβρφου μπορεί ςτισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ να ελεγχκεί (προγεννθτικόσ ζλεγχοσ). Σα τελευταία χρόνια ζχουν πραγματοποιθκεί ςθμαντικζσ προςπάκειεσ, που αποςκοποφν ςτθ βελτίωςθ τθσ πρόγνωςθσ των ενδεχόμενων ανωμαλιϊν του εμβρφου, ενϊ ο προγεννθτικόσ ζλεγχοσ εφαρμόηεται πλζον και ςτθν περίπτωςθ τθσ εξωςωματικισ γονιμοποίθςθσ, ςτο γονιμοποιθμζνο ωάριο πριν αυτό εμφυτευτεί ςτθ μιτρα (Προεμφυτευτικι Γενετικι Διάγνωςθ). Μία από τισ μεκόδουσ προγεννθτικοφ ελζγχου είναι θ χριςθ τθσ τεχνολογίασ των υπεριχων, θ οποία είναι ςε κζςθ να ανιχνεφςει τα προβλιματα που ενδεχομζνωσ να εμφανίςει το ζμβρυο κατά τθ διάρκεια τθσ κφθςθσ. Ο ζλεγχοσ του εμβρφου με υπεριχουσ μπορεί να διαγνϊςει τυχόν ανωμαλίεσ του εγκεφάλου, του προςϊπου, των νεφρϊν, πακιςεισ του νευρικοφ ςυςτιματοσ κ.ά. Ο υπερθχογραφικόσ ζλεγχοσ δεν ζχει καμία επίδραςθ ςτο ζμβρυο ι ςτθ μθτζρα και για το λόγο αυτό εφαρμόηεται ςιμερα ςε όλεσ τισ εγκυμοςφνεσ.

Προκειμζνου να διαπιςτωκοφν χρωμοςωμικζσ ανωμαλίεσ γίνονται εξετάςεισ όπωσ λιψθ και εξζταςθ αίματοσ του εμβρφου, λιψθ και εξζταςθ αμνιακοφ υγροφ κ.ά. το αμνιακό υγρό υπάρχουν μεταξφ άλλων και κφτταρα του εμβρφου, τα οποία ζχουν προκφψει από το ηυγωτό και ςυνεπϊσ ζχουν τθν ίδια γενετικι ςφςταςθ. Σο γεγονόσ αυτό εκμεταλλεφεται θ τεχνικι τθσ αμνιοπαρακζντθςθσ. Μεταξφ τθσ 16θσ και 18θσ εβδομάδασ τθσ κφθςθσ, λαμβάνεται δείγμα αμνιακοφ υγροφ, το οποίο περιζχει ηωντανά κφτταρα του εμβρφου. Ακολουκοφν εργαςτθριακζσ εξετάςεισ (καρυότυποσ - βιοχθμικι ανάλυςθ). Βζβαια, θ τεχνικι λιψθσ αμνιακοφ υγροφ είναι δυνατόν να προκαλζςει αποβολι ςε ζνα ποςοςτό 1-2 % ι βλάβεσ ςτο ζμβρυο, αν δε γίνει προςεκτικά και από ζμπειρο γιατρό, αλλά τα τελευταία χρόνια με τθ βελτίωςθ τθσ τεχνικισ τθσ υπερθχογραφίασ αυτά τα ποςοςτά μειϊνονται ςυνεχϊσ. Άλλθ μζκοδοσ προγεννθτικοφ ελζγχου είναι θ δειγματολθψία χοριακϊν λαχνϊν από τον τροφοβλάςτθ. Οι χοριακζσ λάχνεσ είναι ιςτόσ του εμβρφου από τον οποίο ςτθν πορεία τθσ κφθςθσ προκφπτει ο πλακοφντασ. Σο πλεονζκτθμα αυτισ τθσ μεκόδου είναι ότι μπορεί να εφαρμοςτεί τισ πρϊτεσ εβδομάδεσ τθσ κφθςθσ, δθλαδι κατά τθν 8θ - 10θ εβδομάδα. Με αυτιν τθν τεχνικι μποροφμε, επίςθσ, να αναλφςουμε το DNA του εμβρφου και ςτο μζλλον κα είμαςτε ςε κζςθ να διαγνϊςουμε με αυτόν τον τρόπο πακιςεισ, όπωσ θ β-καλαςςαιμία και θ φαινυλκετονουρία.

Μερικζσ φορζσ είναι δυνατόν να γονιμοποιθκοφν περιςςότερα από ζνα ωάρια, αν αυτά ζχουν ωριμάςει ταυτόχρονα, οπότε κα ζχουμε κφθςθ περιςςοτζρων του ενόσ εμβρφων (πολλαπλι κφθςθ). Η ςυνθκζςτερθ περίπτωςθ πολλαπλισ κφθςθσ είναι αυτι κατά τθν οποία τα ζμβρυα είναι δφο και ςτθν περίπτωςθ αυτι τα νεογνά κα ζχουν διαφορετικά χαρακτθριςτικά και μπορεί να διαφζρουν και ςτο φφλο, ενϊ κα είναι τόςο όμοια όςο δφο αδζλφια (διωικά ι διηυγωτικάδίδυμα). ε ελάχιςτεσ περιπτϊςεισ, τα κφτταρα που προκφπτουν από ζνα ηυγωτό χωρίηονται και από τθν κακεμία ομάδα κυττάρων αναπτφςςεται ζνα ζμβρυο. Ζτςι, όταν προκφψουν δφο ζμβρυα, οι δφο νζοι οργανιςμοί κα είναι πανομοιότυποι μεταξφ τουσ (μονοωικά ι μονοηυγωτικά δίδυμα).

Κατά τθ διάρκεια τθσ εγκυμοςφνθσ ςυμβαίνουν διάφορεσ αλλαγζσ ςτο ςϊμα τθσ μθτζρασ, ϊςτε να ικανοποιοφνται οι ανάγκεσ του εμβρφου:

Οι λοβοί του μαςτικοφ αδζνα αυξάνουν ςε αρικμό και μζγεκοσ, με αποτζλεςμα να αυξάνεται και το μζγεκοσ των μαςτϊν. Η μιτρα μεγαλϊνει, κακϊσ μεγαλϊνει και το ζμβρυο, και μπορεί να φτάςει μζχρι το φψοσ των πλευρϊν. Ωσ ςυνζπεια αυτοφ του γεγονότοσ, τα άλλα όργανα τθσ κοιλιάσ δζχονται πιζςεισ προσ το διάφραγμα και προσ τθν ουροδόχο κφςτθ, με αποτζλεςμα να προκαλείται ςυχνουρία. Επίςθσ, ςε απάντθςθ των αυξανόμενων αναγκϊν του εμβρφου, αυξάνεται ο καρδιακόσ και ο αναπνευςτικόσ ρυκμόσ τθσ μθτζρασ. Οι ανάγκεσ του εμβρφου για κρεπτικά ςυςτατικά οδθγοφν τθ μθτζρα ςε αφξθςθ τθσ δίαιτάσ τθσ ςε κερμίδεσ και κρεπτικά ςυςτατικά, όπωσ αςβζςτιο, ςίδθρο, κτλ. Αν θ δίαιτά τθσ είναι ελλιπισ, τότε μπορεί να προκλθκοφν βλάβεσ, πρϊτα ςτθ δικι τθσ υγεία και αργότερα ςτθν υγεία του εμβρφου. Για παράδειγμα, ςε μερικζσ εγκφουσ εμφανίηονται προβλιματα ςε οςτά και δόντια εξαιτίασ τθσ ζλλειψθσ αςβεςτίου, αφοφ το ζμβρυο αντλεί μεγάλεσ ποςότθτεσ αυτοφ του ςτοιχείου από τθ μθτζρα.

το τζλοσ του 9ου μινα το ζμβρυο είναι ζτοιμο να ζρκει ςτον κόςμο. υνικωσ ζχει μικοσ περίπου 50cm και ηυγίηει 2,7 - 3,6kg και το κεφάλι του είναι τοποκετθμζνο προσ τον τράχθλο τθσ μιτρασ. Μικροί πόνοι και ςυςπάςεισ τθσ μιτρασ, οι οποίεσ είναι αποτζλεςμα τθσ δράςθσ οριςμζνων ορμονϊν (ωκυτοκίνθσ και προςταγλανδινϊν), προαναγγζλλουν τον τοκετό. Η διαδικαςία του τοκετοφ ξεκινάει. Οι ςυςπάςεισ τθσ μιτρασ γίνονται πιο τακτικζσ, πιο δυνατζσ - άρα οι πόνοι δυνατότεροι - και ο τράχθλοσ τθσ μιτρασ διαςτζλλεται. υνικωσ τότε, ο αμνιακόσ ςάκοσ ςπάει και βγαίνει το αμνιακό υγρό. Όταν ο τράχθλοσ είναι εντελϊσ ανοιχτόσ (ςε διαςτολι) το ζμβρυο γλιςτράει ςτον κόλπο, βοθκοφμενο από τισ μυϊκζσ ςυςπάςεισ τθσ μιτρασ και από τισ εξωκιςεισ τθσ μθτζρασ. Σο κεφάλι βγαίνει και αμζςωσ μετά ακολουκεί το ςϊμα. Οι πνεφμονεσ του νεογζννθτου γεμίηουν με αζρα και τότε αυτό βγάηει τθν πρϊτθ του κραυγι, “το κλάμα τθσ ηωισ”. Ο ομφάλιοσ λϊροσ δζνεται και ςτθ ςυνζχεια κόβεται. Μόλισ γίνει θ αποκόλλθςθ και εξϊκθςθ του πλακοφντα με τθ βοικεια των ςυςπάςεων τθσ μιτρασ, ο τοκετόσ ζχει ολοκλθρωκεί. Τπάρχουν οριςμζνεσ περιπϊςεισ, όπου ο τοκετόσ δεν μπορεί να γίνει με τον τρόπο που περιγράψαμε είτε γιατί το ζμβρυο είναι πολφ μεγάλο είτε γιατί δεν είναι ςωςτά τοποκετθμζνο ςτθ μιτρα είτε γιατί κινδυνεφει θ υγεία τθσ μθτζρασ, οπότε ο γιατρόσ μπορεί να ςυςτιςει να γίνει καιςαρικι τομι. Πρόκειται για χειρουργικι αφαίρεςθ του εμβρφου μζςα από μία τομι, θ οποία γίνεται ςτο κάτω κοιλιακό τοίχωμα και ςτο τοίχωμα τθσ μιτρασ. Η όλθ διαδικαςία ονομάςτθκε ζτςι, γιατί πρωτοεμφανίςτθκε ςτθ Ρωμαϊκι Αυτοκρατορία, ωσ νόμοσ (Lex Caesaraea) που επζβαλε τθν τζλεςθ τομισ ςε γυναίκεσ, οι οποίεσ πζκαιναν κατά τθ διάρκεια του τοκετοφ, ϊςτε να ςωκεί το ζμβρυο που κυοφοροφςαν.

• Η αποβολι ενόσ εμβρφου ςυμβαίνει όταν διακόπτεται απότομα θ κφθςθ. Αυτό μπορεί να ςυμβεί για πολλοφσ λόγουσ, όπωσ εξαιτίασ ανατομικϊν προβλθμάτων τθσ μθτζρασ ι κάποιων αςκενειϊν τθσ, ορμονικϊν ανωμαλιϊν που προκαλοφν αδυναμία του εμβρφου να αναπτυχκεί φυςιολογικά ι χρωμοςωμικϊν ανωμαλιϊν που μπορεί να φζρει το ζμβρυο και οι οποίεσ να μθν επιτρζπουν τθν ομαλι ανάπτυξι του. Αν ζνα ζμβρυο γεννθκεί πρόωρα, ζχει τόςο μεγαλφτερεσ πικανότθτεσ να επιβιϊςει, όςο πιο μεγάλο ςε θλικία και ςε βάροσ είναι. Ιδιαίτερα ςθμαντικόσ παράγοντασ για τθν επιβίωςθ του νεογνοφ είναι θ ανάπτυξθ των πνευμόνων. Ζνα νεογνό που ηυγίηει λιγότερο από 700g ςπανίωσ επιβιϊνει ακόμα και ςε κερμοκοιτίδα

• Οι γυναικείοι μαςτοί είναι ζνα από τα όργανα, ςτα οποία ενδζχεται να δθμιουργθκοφν όγκοι, καλοικεισ ι κακοικεισ. Για το λόγο αυτό μία γυναίκα κα πρζπει να αυτοεξετάηεται τακτικά (“ψθλάφθςθ”) και αν είναι πάνω από 40 ετϊν να κάνει μαςτογραφία ςφμφωνα με τθ ςυμβουλι του γιατροφ τθσ. Ιδιαίτερα, θ αυτοεξζταςθ κεωρείται πολφ ςθμαντικι για τον ζγκαιρο εντοπιςμό του καρκίνου του μαςτοφ. Ενδεικτικά αναφζρουμε ότι οι 4 ςτισ 5 περιπτϊςεισ καρκίνου του μαςτοφ εντοπίςτθκαν από τισ ίδιεσ τισ γυναίκεσ. Η αυτοεξζταςθ είναι μία εφκολθ διαδικαςία, που μπορεί να εφαρμόςει κάκε γυναίκα με μεγάλθ επιτυχία όταν γίνεται ςωςτά, γιατί μόνο εκείνθ είναι ςε κζςθ να γνωρίηει τόςο καλά το ςϊμα τθσ, ϊςτε να εντοπίςει οποιαδιποτε αλλαγι (από τισ παρατθροφμενεσ αλλαγζσ μόνο ζνα μικρό ποςοςτό είναι καρκίνοσ). Ζτςι, πρζπει θ γυναίκα να ςτακεί γυμνι μπροςτά ςτον κακρζφτθ και να εξετάςει τουσ μαςτοφσ τθσ προςεκτικά μιπωσ ζχει εμφανιςτεί οποιαδιποτε αλλαγι ςτο ςχιμα, ςτο χρϊμα ι ςτθν υφι τουσ. Κατόπιν θ γυναίκα ξαπλϊνει ςτο κρεβάτι ανάςκελα, τοποκετϊντασ ζνα μαξιλάρι κάτω από το δεξί τθσ ϊμο, ενϊ βάηει το δεξί τθσ χζρι κάτω από το κεφάλι τθσ. Με το αριςτερό τθσ χζρι ςχθματίηει μικροφσ κφκλουσ με ελαφριά πίεςθ προςπακϊντασ να εντοπίςει τυχόν εξογκϊματα ι ςκλθρφνςεισ. Με τον ίδιο τρόπο εξετάηει και τθ μαςχάλθ και αφοφ τελειϊςει επαναλαμβάνει αυτι τθ διαδικαςία και για το αριςτερό ςτικοσ. Εάν εντοπίςει οποιαδιποτε αλλαγι πρζπει να απευκυνκεί αμζςωσ ςε ζνα γιατρό.

• Η θκελθμζνθ διακοπι τθσ κφθςθσ ονομάηεται ζκτρωςθ.

• Για τθν ομαλι ανάπτυξθ του νεογνοφ και τθ κεμελίωςθ τθσ μελλοντικισ του υγείασ, ςπουδαίο ρόλο παίηει ο κθλαςμόσ ι γαλουχία. Η παραγωγι γάλακτοσ μετά τον τοκετό προωκείται κάτω από τθν επίδραςθ τθσ προλακτίνθσ, μιασ ορμόνθσ που παράγεται από τθν υπόφυςθ. Η ζκκριςθ του γάλακτοσ ελζγχεται από τθν ορμόνθ ωκυτοκίνθ, θ οποία προκαλεί ςφςπαςθ των γαλακτοπαραγωγικϊν αδζνων, αλλά και τθσ μιτρασ, με ςκοπό να επανζλκει ςτθν αρχικι τθσ κατάςταςθ (αυτόσ είναι και ο λόγοσ που πολλοί γιατροί υποςτθρίηουν ότι οι γυναίκεσ που κθλάηουν επανζρχονται ςτθν κατάςταςθ ςτθν οποία βριςκόντουςαν πριν από τον τοκετό πολφ γρθγορότερα ςε ςχζςθ με τισ γυναίκεσ που δε κθλάηουν). Σα υψθλά επίπεδα οιςτρογόνων ςτο αίμα κατά τθ διάρκεια τθσ εγκυμοςφνθσ, αφενόσ προετοιμάηουν τουσ μαςτοφσ για τθν παραγωγι γάλακτοσ, αφετζρου εμποδίηουν τθ δράςθ τθσ προλακτίνθσμζχρι τον τοκετό. Μετά τον τοκετό, οπότε ζχουμε τθν αποκόλλθςθ του πλακοφντα, τα επίπεδα των οιςτρογόνων ςτο αίμα μειϊνονται και τότε ξεκινά θ παραγωγι γάλακτοσ υπό τθν επίδραςθ τθσ προλακτίνθσ. Σο γάλα τθσ μθτζρασ είναι μία τροφι πλοφςια ςε κρεπτικζσ ουςίεσ. Περιζχει αντιςϊματα και προςτατεφει το νεογνό από πακογόνουσ παράγοντεσ κατά τα πρϊτα ςτάδια τθσ ηωισ του, αφοφ το ανοςοποιθτικό ςφςτθμα του νεογνοφ δεν είναι ακόμα πλιρωσ αναπτυγμζνο. Ο κθλαςμόσ προωκεί μία διαδικαςία θ οποία εμποδίηει τθν ωρίμανςθ ενόσ ωοκυλακίου. Σο φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα ζντονο ςε γυναίκεσ, οι οποίεσ ακολουκοφν δίαιτα με λίγεσ κερμίδεσ ι κθλάηουν τα μωρά τουσ ςε κακοριςμζνα τακτά χρονικά διαςτιματα ςτθ διάρκεια τθσ θμζρασ. Η βιολογικι ςθμαςία αυτοφ του φαινομζνου πιςτεφεται ότι είναι θ πρόλθψθ μίασ νζασ εγκυμοςφνθσ ςτο διάςτθμα που οι ανάγκεσ του πρϊτου νεογνοφ είναι μεγάλεσ. Επίςθσ, θ παραγωγι γάλακτοσ είναι μία διαδικαςία θ οποία επθρεάηεται πολφ από διάφορουσ παράγοντεσ (ςυναιςκθματικοφσ, ακουςτικά ι οπτικά ερεκίςματα κ.ά.). ε αυτζσ τισ περιπτϊςεισ θ γυναίκα είναι δυνατόν να παράγει, αλλά να μθν εκκρίνει γάλα.